atsız mecmua - sayı 13

8/14/2019 Atsz Mecmua - Say 13

1/24

www.atsizcilar.com

AylkFikirMecmuas

Yl:2,Say:13 SahibiveMdr:H.Nihl 15Mays1932Ku Bak

MillUyanklkFertlerinhayatndaolduugibimilletlerinhayatndadabirdnm,birintibahnoktasvardr.Birfelaket,biresaret,birhezimetmilletleriinbirintibahsebebiolabilir.

OndokuzuncuasrdayabancbirdonanmaJaponadalarndanbiriniharapetmeseydibugnbtndnyaiintehlikeolanbirJaponintibaholmayacakt.NapolyonAlmanyayistilaetmeseydiAlmanintihahvcudagelmeyecekveFihtenintarifettiimillialakadomayacakt.

***

Trkiyebirmilletitembihedecekmillifelaketlerinhepsineuramtr.Fakatbizdemilliintibah,millialakahenzdomamtr.

Milliintibahnunsurugenliktir.Hkmetadamlarnn,milliintibahnvarlnavekuvvetineaitedebiyatkfideildir.Milliintibah,millialakadenileneylergzlegrlecekkadarmaddinesnelerdir.

Birmilletinyaayabilmesiiinkanunlarnmevcudiyetikfideildir.Vaktiylehrve ereflibirtarihyaaypdabugnesirolanmilletleriniyiktkanunlar,hkmet ekillerivard.Fakatbu,omilletleriesarettenkurtaramad.

Millet,fertlerikanveahlakbalarylabirbirinebalanm

bircemiyettir.Bufertlerinahlakikuvvetimilletinsalamldemektir.

Bizdenbakabtnmilletlerdegenlikmilliuyankln,millidncelerinncsdr.

Bizdemerkeziemirlerleprogramlar,hazrlananmillibayramlaroralardagenlikidareeder.Genlikmilligayelerinvemillimefkreninuadr. ahslarnveyazmrelerindeil...

***

mparatorlukdevrimizinsontarihibizedalkavukluun,kleliinbuzavallyurtiinneelemli,acakbetlerhazrladngsteriyor.ektiimizstraplar,millifelaketlerbizimillimefkreninesiri

yapmaldr.Mefkreiinbtnvarlmz,kanmz,canmzfedayahazrlanmalyz.Budevletyasalarna,trelerineyazlmaldr.Buyazl nndeherTrkbirolmaldr.Byklerimizferagatin,adszlnrneiolmaldr.

Bizokskbiraskeridisiplinemuhtacz.nkbugninzibatszyayoruz.Fakatbazlarnnsandveanladgibibusertdisiplinistibdatdemekdeildir.stibdataltndayaayanyahutdisiplinsizolancemiyetlerdenhibir eybeklenemez.

nklbmzsessizlieveemniyetemuhtatr.Memleketteyaplacakolan


2/24

www.atsizcilar.com

Say:13 ATSIZMECMUA Sayfa:2birokileribaarabilmekiinalkan,disiplinli,yksekahlaklbirgenliemuhtacz.Dnhalifenndeelbalayanhnkrhuzurundadizkenadamlarnbylebirnesliyetitireceinekanideiliz.Eskiharflerletutulmu nottandersalanbirdarlfnuntalebesinevatanszdiyen,Ankarannhavaszemmolundudiyeinklbmdafaayakalkandnknesilmensuplarsadecegsteriinzebunudurlar.BuadamlardnAbdlhamitinsadkkleleriidiler.

ziyafetivermiti.Butereddidir.Fakatdalkavukluun,arlatanln,iltimasndahaokie,yaradngrengenlikbsbtnhakszdeildir.Bugenlikdnknesildenfaziletnamnabir eyalmam,fakatriyakrlnhertrlsnrenmitir.

Btndnyadakiitimaihadiselerebaknz:genlikherhusustaamildiruyuukininJaponya'yadayanndakzlarveerkekleriyledarlfnuntalebesibaroloyna

Mahkm

Trkistan,Azerbaycan, dilUralveKrmAtszlarna

Mahkmdiyenleremarurbakpyr.Zincirlikollarnyurdunda anverir!Etsinbrakalay,beynindevarkr;Zindansameskenin,fikrin eriridir.Mahkmdiyenlerin,senbilkienhrEnmstebitolanhrsnesiridir.MahkmlarnbugnhkimhkmleriHkimlerinyarnhkmndesylenir;

ZlimolanadamzlimzulmleriMazlumlarnyarnzulmndenrenir.Zincirlenipgiderhilkatdmleri,Bintrl eydoargndomadandenir.

Dni Remzi

Bugnhepsianadandomacumhuriyetidir.FarzmuhalyarnTrkiyedeirticaveyakomnizmolursaozamandahepsikarasoftaveyakzlBolevikoluvereceklerdirnkonlariinmeseleyalnzefendideitirmek"tir.

***

BugnkTrkgenliibe ylncekigenliegresoumutur.VaktiylelenbirarkadalariinbtnstanbuluayaakaldrantbbiyegenliiArdagenbirhekiminkrtlertarafndangzlerioyularakldrlmesinekaytszkald.

Buhadise arlatanlklarabolbolyerayran stanbulmatbuatndaadipolisvak'asgibiyazld.Kubilay,TrkiyeiinkafasnkestirdiktenbirazsonraHukuktalebesiay

mtr. MacardarlfnunlarTriyanonmuahedesinindeimesiiinhariciyenazrndandahaokalmaktadr.RomanyaveLehistandadarlfnuntalebesikomnizminveYahudiliinamanszdmandr.

ekislovakya'dasokal, talya'dafaistAlmanyadaHitleristmillimefkrenintimsalidir.Bizde?

CumhuriyetbayramlarndadevletreislerimizingelilerindeTrkgenliininvazifesibiroperafigranndanfarkszdr.

Hlbukibizbtnmilletlerdendahaokmillimefkreyemuhtacz.Bunubirvicdanhalinegetirmekhkmetinvazifesidir. lki ilkmektepgenliini,bilhassakygenliiniyourarakbunlardanbirTrkgenliiyaratmakolmaldr.


3/24

www.atsizcilar.com

Say:13 ATSIZMECMUA Sayfa:3

ktisadBurhanveBeynelmilelKrediUzunveortavadeliIskonto:Franequiprojesinde,sermayeleri,sermayesiolmayanmemleketleresevkedebilmekusullerininyenilenmesimevzuubahistir.

Francquimemleketlerinenounda,ticaretvesanayierbabnauzunvadelikrediaarak"sanayiekredimill

irketi"ayarnda,

kansenayerbabyalnzbalarnahakkndangelemeyecekleriilerdebusayedeiyibirneticeyeeriebilirler.

Francquiprojesi,%20'sibidayettetediyeedilmi100,000,000dolarlkbirsermayelei grecekvebtnbankalarnfevkindesanayipolieleriniyenidenkrmakla

mkellefumumbirbankannkurulmasnamtemayildir.Fakatbubeynelmilel irketinarzu

YlDnm

Bktksonsuzderdinden,bktkmrltnkes!Yurttangayrtrkleryakrmarmak?Arkada..Sanamuhtakyne,kylnebak!Atszn,geenseneykselensesibuses!

Suseski,baryanksesleresesverendir.Buseskiyolalmannarzusuylayanyor..Durmadansarknhaykryor,anyor.Buseski,sesemuhtabiryeresesverendir.

Atszm!yolcusuyuzbizkiaynyollarn:Bizkiayntrkyaran arkclar.Yolcukarde olaraksenibugnveyarnGnldenkutlulamakburcumdurstmkadar!

FuatEdip

irketlerinmevcudiyetinedikkatediyor.Fransa, svireveFelemenktebulunanbu irketlersanayierbabnabankalarnverebileceivadelerdendahauzunvadelikrediaarakokbykhizmettebulunuyorlar.

Yalnzmembalarnefsimemleketemnhasrolduuiin

bucemiyetlerinfaaliyetimahduttur.Francquibugruplarbeynelmilelmahiyetehaizyenibirnizamaltndatoplayarakfaaliyetsahalarngeniletmekmmknolduunudnyor.Bellibaliisanayiekredimillirketlerininpolieleriniyenidenkrmakolacakolanbumesseaeyibeynelmilelkredibankastevsimediyor.

Sanayiekredimillirketiuzunvadeliileregirimisanayierbabnaikazattabulunurbazenevirdikleriilerinvadesialtyla

edilenteekkleldeedebilmesiiinkendisermayesindenhariparasolmaslazmgelir.Bu,yenibufikirdourdu.

Francquitahvilt:aylkbirpolieyikrdrmakmevzubahisisebankalar,meselaBelikaDevletBankas

lzmgelenparaybanknotkararaktedarikeder.Eerbirbankaaltyllkbrkrediayorsa,ozamanbanknotkararakparabulmakdnlemez.Zirabucinstenbirmesseseniniistikrar,banknotlarnserianibrazvederhltediyesilzmgelmesidolaysylatehlikeyeder,ihtiyagrdparayhalktanuzunvadeli,mesel10,15,20yllkvekendisermayesinin3veya5mislinekadarvebtnpiyasalardasatlabilmekzere,tahvilteklindebiristikrazlatedariketmesilzmdr.


4/24

www.atsizcilar.com


OhaldeAlmanyabirtakyddevrigeirmekzaruretindedir.Fransa'nnyapabilecei eybumddetzarfndaAlmanya'yrahatszetmemekvebelkiyardmederekbumalzehirlenmetedavisinikolaylatrmaktr.Meseleninpratikhalli,belkimsyFranequi'ninahrenteklifettii,lzmgelengarantivekontrolvastalarylamcehhez,beynelmilelortaveuzunvadelikredibankasnntesisiprojesindedahildir.BuradaniyetvesiyasetimizinizgileriiindegerekakvamcemiyetivegerekWigginKomitesistarafndanelealnabilecekveneticelendirilebilecekbirfikirgzkyor".

AhrenbirFranszfinansmecmuas,L'Information,buubat1932Almanvadesindenbahsedenbirmakaledediyorki:"Selhiyetvebasiretineksikolmadfinanslemi,Almanborlularnaverilenaltaylkmhletinbittiibu ubatvadesinikorkuilebekliyor.Borlular,butehlikelivadedetediyatyapabilmekiinmmknbtnlikidasyonlar

yaptklargibi,tediyeedilmemektenkorkanbankalardayenibirtehlikeyekarskoyabilmekiinmtemadiyenparatopluyorlar.Hkmetlerin,merkezbankalarnnvemuhtelifmalpiyasanzmlarnngayretleribumeseleninhallinematufolmaldr.MterekbirkasannAlmanborlarnstnealdvealacakllarabirkayldaamortiedilipgerekdevletmerkezbankalarna'vegereksebuhususiinyaratlm messesatayenidenkrdrlabilecektahviltverdiign,eldeedilenmtevaliitminanduygusununyarattruhneticeherhangibirsiyasneticedenokdahamhimolacaktr.nkogn

meselenincannoktashalledilmi olacaktr".

***

Btnbusylediklerimiz, nmzdevahimbirvadeolduuzamanmhletinneticesinibeklemedenlzmgelentedbirialmaklzmgeldiiniifadeeder.Vaziyetievveldentetkiketmeklzmdr.BelkiuzunVadelimuameltmekanizmasnda imdikihldetlkalanksavadelikra

dilerintediyesiimknbulunabilir. Meselbyletlmatlubatolanbir ngilizbankasnnpiyasasndauzunvadelimukarrizbulmakiincehdettiinipekalgrebiliriz.Vebelkibyleceksavadelialacaklarniletilmesininbecayiineimknolacaktr.

Rusya:BumeledeAlmanya'nntekmehulolduuzannedilmemelidir.Rusyadandabahsolunuyor.Horrent'nRusmeselesinimevzubahisedendikkatedeermakalelerinden,buvesikalarheyetimecmuasndan uanlalyor.BugnkRusiktisadiyat, imdiki ekliyle,btniktisadahlknesasolanbeynelmileltaahhdatahrmethissiile,garbnmallisanyla,finanstanbahsedilebilecekbiriktisatdeildir.Bu,Rusmeselesinintetkikedilmemesilzmdrdemekdeildir.Belkisalamve ifabulmubirAvrupaRusyailefinanstanbahsedebilir.FakathastabirAvrupa'nnbundankat'iyenekinmesilzmdr.nksirayetindensaknmaklzmgelentemaslarvardrvebusirayetAlmanyatarikiyle

gelebilir.Almanborlarnn ubatvadesi,mmknbirRustesirialtndakalabilirozamanbundankimsekurtulamaz. uhldemevcuttehlikelereyenilerinikatmakokihtiyatszcabiri olur.Netice:Rusya'ytereddtetmedenFrancquiplngibibirprojedenharitutmaklzmdr.

Kendialtnnmuhafazaetmekkabilmidir?

Saklanm paravealtnvaracababumevcutktvealtnlar,kendimiziihtiyatszcaneticesimphemuzunvadelibirieatarak,elimizdenkaralmm?Altn

saklamakdahaihtiyatlolmazm?ilkbaktagayettabigzktiinherkesbyleyapt.Acababuparalartlkaldkaneolacak?Herhangibiri iinhazrsermayebulmakimknszlkarsndabankalarnavansvermedikleriniveiskontoyapamadklarngreceiz.Sermayesaklkaldkafabrikalarilemeyecekvesermayelemekimknkalmayacaktr.Eerbtnbumekanizm


5/24

www.atsizcilar.com


durursaortadanefaiz,nedekrkalr.Biroklarnniddiaettiigibiparayhazinetahviltnayatrmak,hkmetingelirioldukaensalamitir.Fakathkmetinhalktantopladvergilerdenbakabirgeliriyoktur.Eerherkesbyleparasnkflendirirvesermayenintedavldurursanemuameltvergisivenedediervergilerhazineyegirerveneticedehkmetvaridatsizkalr.Eerhikimseistihsaletmezsemnasebetsfrainecekvebirgngelecekdevletmerkezbankalarnnaktifindealtndanbakabir eyolmayacak;ticaretsenetleriortadankalkacakvediercihettenbankalarnpasificeplerdevemahzenlerdesaklanan(kflendirilen)ktlardanibaretkalacaktr.Belkibumlhazalarabestir.Fakatherkes,nekadarehemmiyetsizolursaolsunufakbirtehlikeyigzealmazveparasaklamasndanbakabireydnmezseistihsalmekanizmasnnataletemahkmolduunuidraketmesigerektir.Budnegre,eerbrmilletbtndnyannaltnntoplamayamuvaffakolsayd,tpkokfazla

mvellidlhumuzaiindemahvolaninsanvcudugibiabucakboulurdu.Dnyannbtnaltnnsaklayanbumilletnihayetdardankendiyaamasna

elzemolanmevadsatnalacakvebusuretlebirksmaltnihraetmekmecburiyetindekalacaktr.Bundanuneticeyikarabiliriz:muayyenbirhaddensonraaltnsaklamayaimknyoktur.

Milletlerinaltnzerinekurulmu salambiresaslarolmaldr.MeselBelikaDevletBankas'nnmahzenlerinde13milyarlkaltnvardr.Elbettekredininemniyetiiinaltnesasolmaldr.Fakatbirzamangelirkibualtnbiryk,lbirktlevelzumsuzbirarlkolur. teozamantedavlekarmaklzmdr.

Beynelmilelbirhareket:MeseleFransa,Felemenkvesvireiinmevzubahisolabilir.Eer umilletBelikailebeynelmilelkredifaaliyetinicanlandrmakiinelelevererekmterekvaridatmembalarndanistifadeedeblseydi,belkibeynelmilelbuhrannizalesiiinokbykbiradmatlm olurdu.Temenniedelimki193019311932yllarnnmkl

merhaleleriniatlatanbeeriyetokyakndahepimizinsamimiyettedilediiterakkiyedorutekrarykselmeyebalasn.

Liyej:BirinciKnun1931M.L.Grard

danTrkeyeevirenZeybekoluZeki

"TemrBek"in slamiyet'eBakProfesrZekiVelidiBeytarafndanDarlfnunda18.1.1932'deverilenders

"Temr'n ehrisebz(Ke)de eyh emseddinKll"inmezarzerindeyaptrdtrbeetrafnda,Temr'nkendisi,oullarvemaiyetindekibeylerkendimansplarnagreyeralmlard.Bu,Temrvemaiyetininislmmukaddesatna slmiyet'tenncekiakidelergzlylebaktklarngstermekitibaryla

okkarakteristikbirkeyfiyettir.Yani eyhinyanndakendisinionamritsayanTemrgmlecekti.Vekendibyklneuyguntrbeyaptryordu.SonraTemr'ntrbesietrafndaherkesdnyadakihayatlarndabucihangirinmaiyetindehaizolduklarrtbeleregreyeralpyletrbeyaptracaklard.Bu


6/24

www.atsizcilar.com


usuldekiaskeriesastaalnanyerozamannTrke'sinde"mrel"admalmtr. ehirlerinveKalelerinmdafaassrasndaherbeyinmdafaaedeceiksmveyasavatacepheninayrayrbeyleretaksimolunanparalandamreltesmiyeolunuyor.YanimstakbelhayatTemr'nzamannda amanbirzihniyetletasavvurolunmu vednyadaigalolunantertibatlageirileceizannolunmustur.Temr'nbabas"ToraayBey"inmezarbugn"KnbediSeyyidn"adntayor."Seyyidn"denilmesininsebebi,Temr'nlmndensonra."SeyitBereke"ninEndhoy'dangetirilerekgmlmesiolduugibi,Toraay'nyannadaseyitleringmlm olmasdr.BugnToraay'nKubbesialtndaseyidinmezarbulunmaktadr.Butrbeningarptarafnda"KkKmbet"dedikleribykbirbinavardr.Bu, ahruhtarafndanbinaedilmitirvegalibaoradaannesiTaayTrknAadagmldr.1014'te ehrisebze'dekibubykTrksanatabideleriniziyaretetmi vekitabelerinide

yazmtm. imdimaalesefelimdeyoktur.Vebutrbelerhlkimsetarafndantavsifolunmamtr.Gayetsslbykbinalardr.TemroradakendisiiinyaptrdtrbedeAnadoluve ranseferindendnndebirkagnikametetmi vebinannnaslyaplmasicapettiihakkndamhendisleretalimatvermitir.BunuClavijo(Klavio)sylyor.Klaviobutrbeyi"BykMesit"tesmiyeediyorvefevkaldesslolduunusylyor.Temrbununkapsnbeenmemi,kkgrerekdahabykyaplmasnemretmitir.Klaviogeldiizamanoemregreyenidenyapyorlard.Bugibisslbyktrbeve

mezarlarTemrzamanndabazenhkmetkonayahutoteliinigrmtr. ehrisebz'dengetiindeTemrmstakbelengmleceinisandbutrbededurduugibi spanyaelilerinideorayaindirmilervekendilerineoradaziyafetver"Toraay"nmezarzerindehergn20koyunkesilipkendisininvetorunu"Cihan

gir"inruhunasarfolunduunusylyor.Cihangir'in"trbesindendeayrcabahsediyor.

Temr, amanizmveeskiTrkMoolananelerininkuvvetletesirindebulunmutur.Bu,hayatnnbalarndadahaakgrlyor.Onun"EmrCakuBarlas"laberaberYasavurlular nnemri"HzrBey"ekar"AkYar"mevkiindesavatzamanArduvanBahadndabirbeyinikaybettiisyleniyor.Buemrhakknda"beylerinbyklerindendi"deniliyorvelmmhim'birhdiseolarakzikrolunuyor.SonraTemr'nbtnilkseferlerindedaimayanndabulunanveTemr'etesiredenbir ahsiyetsfatylaDevletahBahUygurzikrolunuyor.Odaha1366seferlerindeTemr'nyanndaidi.1370'te,"EmrHseyin"inortadankaldrlmaszaruretinisrarlasyleyenbuDevletahBahileEmrCakuolmutur.Temr'nilkseferlerindebirdeTurumBahveetebeyleriyleTrkistan'n imaltaraflarndaolanarpmalarndaTemr'nhasktibisfatylaYol

Kutlu BahzikrolunuyorkiTemronaCetelilerlesulhmzakeresinihavaleetmitir.Temr'nsonrakiseferlerindebeylerden"bah"adntayanAltunBah,idiBerdiBahzbekveEdgakarBahUygurzkrolunuyorlar."Bah"Temr'nzamanndaTrkusulndelm,TrkeyazanktipveTrkdetveananelerinibilenkimseyedeniliyordu,icabndaTrk amanveyayar amanyinlerinidebunlaridareetmi olsagerektir.BaburMirzaTakenthan"SultanMahmutHan"nordusundayaplanbylebiryineitiraketmi veyiniidareedeni"birMool"diyerekgemitir(S.123).Tabiodabirbahyd.

phesizhakikarmanlerinimamlarayryd.OnlaraKamdeniliyordu.Bahlarbazenbudistdeolabilirler.Naslkiislmolanbahlardabiliyoruz."Ali rNevay"ninbykbabasbirmslmanUygurbahydu.Hlsa"bah" amanlerindi


7/24

www.atsizcilar.com


nrehberiolmaktanziyadeTrkmilliannelerininveTrkirfanvemedeniyetininhmilidemektir. bnArabh,Temr'nnyanndakiustahakkaklerinilerigelenisfatyla"Altun"adndabirisindenbahseder(S.222)kiyeim(Ka ta)veakikterineacayip eylernakedermi. htimalyukardazikrigeenAltunBahbudur.ZamanmzaerienengzelUygurhsnhattrnekleriTemrveoullarzamanndabahlartarafndanyazlmtr.BugnTrkistan'dabahtabirizbekveTrkmenler'deTrkdestanlarnvehalkhikemiyatniyibilenve amanyinleriyapanlara,KrgzveKazaklardaise(bunlardabakstelffuzolunur)ancak amanyinleriyapanveoyinlerlehastalartedaviedenkimseleredenir.Kazakbakslarnnsyledii iirlersanatayksekolmaklatemayzetmiyor.Odahaokcinlerlei grrvegaripiirlerinindeinsanlardanokcinlereuygungeldiineitikatolunur.Vezinleriokadardzgndeildir.Temrzamanndabahlarnbylehalis amandinirehberiolduklargrlmyor.Onlarabyle amanyinleriyle

hastalariyietmekiininhavaleolunduunadairbirkaytdagrlmedi.Bununlaberaberonlartabiplerlebirliktezikrolunuyorlar.Fakattabiptendeayrdrlar.Bahlneskivesonzamanlardamterekolanhususiyetivarsaodabahlarneskibahlarsllesinemensupolmalardr.Yanibahlarnbabalardabaholur. imdikiKazaklardakibahlarekseriya amanmeczubiyetlerekaplrlar.Onlarbabalarnnyaptklaryinleriyapmazlarsamanevstrapekerler.Baharasra amanyiniyappyahut,yineitirakedipmeczubiyetlekalbindekidmlerizmelidir.Yoksaonunhastalanacana

itikatolunur.itebugibibahlar"Temr"nbilhaasailkhayatndamessirolmulardr.Sonragitgide slmfikrhayatmuntesipleriislmmedeniyeti

Temr'etesiretmitirfakatTemrmrnnsonunakadareskiananeleresadkkalm ve slmiyet'i, slmmukaddesatnkendiTrkveMooltrecliibakmndananlamtr.Temr"Tre"yepekfazla,ehemmiyetvermitir.

***

Bubilhassaordudagrlmtr. bnArabah(S.230)diyorki;"Temr'nordusunutekiledenTrklerarasndaputperestler,ateetapanmecusiler,sahirvekhinler,putlarnkendileriyleberabertayanmriklervard.KhinlerTemr'naskeriniharpteteiediyorlard.Temr'naskerlerilhayvanetiniyer,boazlanm yahutboulupolmu olmasnabakmazlard.Aralarndakoyununkrekkemiinebakpleminahvalinden,istikbaldenhaberverenlervardvegayetdorusylerlerdi.AralarndahayvanisimleriylemarufTrktakvimikullanlr". bnArabah'agreTemriiningizYasas slmlariin

fkhgibiidi.BelkideTemrveaataylaringizYasasn eriatetercihediyorlard. bnTengriBerdidiyor:DierTrklerveaalaylargibiTemrdebtnilerindeingizHan'nyasasnaitimatederdikibunatrediyorlar.TreMoolcamezhepdemektir.Temrbutreyibilmeklezamanndanazirsizdi"

***

Temr'nbilhassaordudaislmiyettenokgayrislmTrkMoolananelerinitercihettiiphesizdir.Orduyu eyhvesofilerintesirinden

kskanlklakoruduumalmdur.MollaTrkadndabir eyhinminaredenatlarakonunmridiolan


8/24

www.atsizcilar.com


biremrnyasaedilerekldrldmervidir.Bunaaittafsilt,nushasUmumKtphane'deHalisEfendiksmnda(Nu.3624)bulunanHocaAhrarmenakbnda(yaprak65a)bulunuyor.Deniliyorki:"eyhMollaTrk",Temrhakkndaarlisankullanrvetekfirederdi eyhinmridine eyhtenvazge,yoksaldrleceksindediler.Otereddtetti.Fakateyhiona"nedenbutereddt?senhiolmazsaldrlyorsun.Beniseminaredenatlacam"dedi.Nihayetmritde eyhindenayrlmayacakolduve uiirisyledi:

"Trk(MollaTrk)terketmemiinbamadesterekoysalar(bamkesseler)kafamterketmeyehazrm;fakatTrk'hibirsuretleterketmem".SonraTemrbunuldrmtr. bnArabhulemadanCemaleddinAhmedelHrezmi'nin,ruhiihtiyalarntatminedecekiradattabulunmasveordudayedikleriharamyemekleringnahndannaslkurtulacaklarhakkndasamimimracaattabulunan

ikiaatayaskeriyleancakgizliolarakkonutuunu,buikiaskerdenatlarnsorduuzaman,onlarn,Temriitirdekendilerinildrrdiyesylemektenstinkfettiklerinive"senigrdmziinAllah'asenaederiz.Fakatbizimatmzvehangibeyetbibulunduumuzsenalkadaretmesin.Belkisenbizibundansonragrmeyeceksin"dediklerinihikyeeder(S.236).

1396'da"mereyhMirza"nnolu"PirMehmet"inmaiyetindeFarsvilyetiniidareyememurolanEmirSevincekveDevlethocabirokilerdekabahatli

grlerekSemerkand'aarldlar.MuhakemeneticesindeEmirSevincekkendihesabnaftuhattabulunmakiinHindistanhududunasrld.

DevlethocaisekulaburnukesilerekFergana'yaneyfolundu.BunlaranispetedilenkahahatlardanbirisideEmrTevekklveEmirKaraYusufadndakibeylerin"eyhlislmC

neydiKzern"yemritolmalarnasaikolmalardr(Mrhond,VI,79.Butafsilt erefeddnYezd'deyoktur).UmumiyetleTemrkendiocuklarnvebeylerini ranTacikmedeniyetininkttesirlerindenkorumutur.O,SultanAhmetCalayrveKaraYusufhakkndaoullarnademitirki:"SultanAhmetCalayr'daneminolabilirsiniz.nkonunmizacTaciklemistir.KaraYusufisetehlikelidir"[1].IrakveAzerbaycan'nidaresinememuredilenolu"Miranah"sarholuaaltran ranmusikivetagannimtehassslarn1399'daSemerkant'tanmahsusgnderilenbeylerivastasylaastrd(Zaferme,II,213214).Keza amseferindetorunu"SultanHseyinMirza"nnsarholukladmantarafnagemeside"birfesatTacikzmresininvesveseveyalan"neticesiolarakgsteriliyor(Zafernme,II,314).

Temr'norduyuveoullarnmollalarn, eyhlerintesirindenkorumas;onlarnbilhassaMslmanlara

kar efkatten,dnyayterkten,tevazudanfilndanbahsedipaskerlikruhlarn,maneviyatnkracakhareketlerinekarolsagerektir.Buitibarla airGoethe'nin,Temr'nazndanmollalarahitabensylettii uparabuCihangir'inruhunaokuygundur:Was? hrmissbilligetdenkrftigensturmDesUebermuthes,verlognePfaffenHttAllahmchbestimmtzumWurmSohtt'ermchalsWurmgeschaffen.

Yani:"Ne[demek sliyorsunuz]?Kabnasmaypcoankudretimin iddettifrtnashounuzam

gitmiyor?Ha,sizmrai,yalanchocalar!EerAllahbana[ezilmeyemahkm,zelil]kurtgibi[srklenmeyi]mukadderetmi olayd,benikurtolarakyaratrd".

airburadahocalarnvesofularnmesel"benimtevazumyahudininzille


9/24

www.atsizcilar.com


linigeridebrakt";"insankendisinihermahlktanaagrmelidir";"Allah'nldrckuluolmaktansalenkuluol";"insanayakaltndakikargibimtevazolmaldr";"insannkurttannefarkvar?zatenonabirgnkurtyiyecektir"gibihikemiyatlar nakarisyanedenkahramancihangirinpervaszcokunhayatnbeenmeyenlerekar,onuate pskrenbirisiolaraktasviretmitir.Temr'nhayatndanbylekahramancabirvak'ann,meselHammergibibirisitarafndanGoethe'yesylenmi olmasvebuparannbusuretlemeydanagelmi olmasmuhtemeldir.

Ordu'da tarihentespitolunan amanidetlerindenbazlarbirseferekarkentu alaslamak(amanyiniyapmak),kadnlarnordudaveyinlerdeitiraki,bakumandanselmlarken araplaulcalamak;merasim,toyvekurultayadab,ordudatam amanyu merasimigibi eylerdir.BirtaraftanislmeyhlerinetapanTemrdiertaraftanonlarldrmtr. slmazizlerininmezarlarndanyardmumanbucihangir amanyinleriylegmlmtr.ZahirenztgrlenbukeyfiyetTemr'nokmudilfikrihayatiinbirsistemdir...

Arap iirindeTrklerAraplar'nbyk airlerindenolanHayyysoluEbulFitynMuhanmedhicrbeinci(mild11'inci)asrricalindendir[1].Bununbykbirdivanvardr(AirEfendiKtphanesi'nde949numarada). airdivannnbykbirksmnTrkbyklerininmethinetahsis

***

____________________[1]Bu airintercmeihli"SibtibnlCevz"nin"Mr'atzZamn"atltarihindeksacave"bnXallikn'nn"VefiyatlA'yn'ndamufassalcabeyanolunmutur.Bunlarnhulsas udur:Bu air am'nbykvemehur airlerindendi.Buzatpadiahlaravebykleremlkioldu.Onlarmethederekcaizelerinenailoldu.394seferaynnsonunda(Knunuevvel 1003)Dmak'tadoup472 aban'nda(1080,27

Knunusani 25 ubat)Halep'telmtr. bnHayysevvali'nde(1072)Haleb'egelereksonmrnoradageirmi veMerdsOullar'nanailazametederekhaklarndaparlakkasidelersylemi veonlarsayesindebykservetenailolmutur.

etmitir.Divanntakribenkrkkadarkasidesiemirely (=Kumandan)En TeginDzberilevezir"Yzr"ninmethinedairdir. airbunlarverkenmensupolduklarkavmidemethediyor.Buzatkasidelerindekiterennmlerinde,bazenmethedilenzat,Trkkavmindeolanhasletlervemeziyetlerleykseltiyor,bazenozat,TrkMilletiiinbir erefgibigsteriyor.Lkinbumethiyelerinbazlarnda"Trk"adzikredilerekvlenkavminTrkolduutasrihedilmitir.

***

Dierbaslarndaise,bukavminTrkolmas,kasideninTrkkumandanveyaTrkvezireaitolmasndananlalyor.Divandakikasidelerepeyuzunolmaklaberabersondereceselistir.Bilhassa,Trkbyklerineaitmethiyelerdeselsetdahaok

barizdir. nsanbunlarokurken,Trklerinmethihakkndaolan iirin, airedahakolaylklainkyatettiini, airincoarakkendisinizaptedememiolduunuhissedergibioluyor. airkendisidebuhususubazmethiyelerindezikrediyor:


10/24

www.atsizcilar.com


Yapmayacamya,bilfarzsendenbakasnmethetmekiinkalemyrtecekolsaydm(kalemim)yrmezdi.

Yahutsendenbakasnndenizinedalacakolsaydmbusemeincilerikaramazdmdiyor;buradakimakalelerimizde,mezkrdivandakimethiyelerden,nce"Trk"adzikredilenparalar,sonradabuisimzikredilmedigihldeTrkkavmineaitolanparalarsrasylaneredeceiz.

1Metin

1 Muzafferfaziletlerledirayetasaletvezikricemlilemuzafferolarakyaratlmtr.

2 Tercme

2 yletalihlidirk,g eylereyneldi(=tevecchettii)zamanonlarkolaylatrancehdikdam,otalihineetir(otalihiteyieder).

3 te erefbudur.Baba(nntopra)nayeminolsunkinesliasilunsurukermolmayanlaro erefiihrazedemezler.

4 Trkler'deinsanlardanbirksmdr.Ancakonlarenkuvvetlivemuharebedekrlmasengolanlardr.

5 "Neba""iryan"gibidir. ukadarkiberikisiukurvealakyerde,tekida tepesindeyetiir[1].

6 Senineiniariyankimsemaksadnanailolur.Lkinlkeryldzylaarzbirarayageldiizaman...

Kvameddin

BenderMakamAtszMecmuann10'uncusaysndaki"KaykKulMustafaveGenOsman"makalesinde, Prof.KprlzadeM.FuatBey, usatrlaryazyor:"AliRzaBeyCenup'taTrkmenOymaklaratleserindeGenOsmantrklerininBenderdenilenbirmakamdaokunduunukaydediyor[S.14].Bakahibiryerdeadnatesadfetmediimbumakamnmusikinoktasndantetkikiokmhimolacaktr."

Filhakika,klsik arkmusikisimakamlararasndabuisimdebirnevimevcutolmadnagre,buradakimekantabirinin"az,slp"manasndakullanlanmecazbirvasfolduunukabule

mecburkalrz;yani,"benderimakam"sznn"benderslbu"manasnageldiianlalr.

Bendertabiriise,birokmilletlerin____________________[1]Neba, evhat, iryanayncinstenaalaroluparalarndaderecefarkvardr.Nebabucinsaacnda tepesindeyetieniolupenkymetlisidir. evhatiseyamatayetieniolupevvelkindenaakymettedir. iryanisedandibinde,alakyerlerdeyetieniolupenaasdr.YayyapmakiinAraplaragrenebadeerindebakahibiraayoktur.BuaaArapedebiyatnnbirmevzuuhlinialmtr.


11/24

www.atsizcilar.com


musikilgatlerindemuhtelifnevidenmusikialetleriniifadeedenazokfarkltelffuz ekilleriilekaytldr.

Bandar,bender,bendeyr,Cezayir'debrnevivurularakalnanalgdr:eski spanyaAraplarnezdindeaynkelimeler Panderodadahilolduuhldeyinebirnevitefidi...

Bandola,bandurria,bandurra,bandurka.bandurrhagibikelimelerise,azyokfarkl ekillerde,fakatesaslarmterekbirnevikitarayaalemolarakspanyayarmadasahalisincekullanlrlar.Bualetler,imdiki ekilleriylemoderndir.Ukraynakopzarlarnn"kopuz"larnadabenzeyileridolaysylabuisimverilirolmutu.Fakat,eneskibanduraalgsbunlardeildir.

***

CurtSachs'agre;Lidyallarnikitellibirnevisapl

sazaverdikleriFndurkelimesi,btnbutabirlerin,tanburayaYunanllarnverdikleriPanduraismiileErmenilerinverdikleriPandirismininvehattabizzattamburannasldr;mverrihler,Asurilereait3tellibirpanduradandabahsederler. teAnadolu'nunCenupTrkmenoymaklarnnkullandklarBender.kelimesitanburamanasnagelenbukadim ekilolup,bendermakamnntanburaslbumanasndakullanldanlalr.

BenderkelimesininAnadoluTrkmenleriarasndael'anyaadnilkhaberverenfolklorcuAliRzaBey

oluyor;bize,bakayerlerdedekelimeyitahkikcesaretinivefikriniveriyor.

Mamafih, unudaunutmayalmki,TrklerkadimAnadolusazlarnvebumeyandabender(yanitanbur)ugarbamuhaceretleriasrlarndanokevvelalpkullanmlardr.Tanburunyunan meneiniAsya

Trkmenleridebiliyorvebunadairmasallaranlatyorlar.Buefsanelerdenbirinegre,"eskizamandaEfltunismindekilbiradamvard.YineodevirdebirdeKaknoskuu(eblhevil)vard.Bukuunkanatlaroynadkatylerindengzelbirseskard.teEfltunbusesleregreDutartanburasnmeydanagetirdi."(ViktorBelayef)[1].Tanburaya,filhakika,enkadimMsrveAsuriyekabartmalarndadarastgeliriz.

BurhanKat'n"denbere"maddesindetanburunaslkoyunkuyruumanasnagelen"denbebere"tabiriileizahettiineayrcadikkaticelbedelim.Tanburanngvdesikoyunkuyruunabenzermi..

Meseletamikedilmeli,ArabiveFarsimehazlerdearanmaldr.

Tanburaslbuile,uzunhavalaraztolankesikveritmikicralarkastedilmi olsagerek.FilhakikaGen

Osmantrkleritetkikolunmaldr.

KsemihalZadeMahmutRagp

Hami Arayclarahatrlatlacakbrnoktadahavar:sondefayaplantetkiklerneticesindeRusyaTrkmenlerinindutardenilenikitellitanburalarndaeskikiliseninorgunundenilenikiseslimusikilerinebenzerbirslptaalndanlalmtr.BuhavalidehkmsrenNasturliinmeneiUrfa ehrimizolduunagre,acaba,memleketimizcenup

Trkmenlerininbendenslbudebylebir eymiidi?aramal.

M.R.

____________________[1] arkteliflerierganonunicadndaEfltunaisnat

ederlerki,budaAsyaTrkmenlerinceilkHrstyanlkasrlarndatannmt.

FehmiRagp


12/24

www.atsizcilar.com


DemirciOlu17'nciAsrSazairlerinden

Evliyaelebi,seyyahatnamesindekendidevrindekisazairlerindenbahsederken;Demirolu,Krolu,Gedamuslu,KaraFazl,Ktibi,KaykMustafa...l..gibiisimlersayar.VebunlarnaldklarratlsaznumumiyetleYenieriocaklarnamahsusbirsazolduunukaydedereksazairlerimizinekseriyetlebu

ocaklardayetitikleriniimaeder[1].

Evliyaelebi'ninbirerbirerisimlerinisaydveekserisimteadditeserleriylemalmolanbu airlerarasndaismigeenDemirolu'nunhenz iirlerinetesadfedilmemitir.

YalnzmehurKroludestanndakahramanKrolu'nunarkadaolanbirDemirciOluvardr.Fakatbu ahsnisminitayan iirlerinhakikatenDemirciOlumahlslbir aireaitolduunahkmedilemez.

***

Destanlardamteaddithalk airleritarafndanterennmedilen iirlerindaimadestankahramanlarnnisimlerinitadklarbirhakikattir.

BuitibarlaEvliyaelebi'ninKaykKulMustafaveKtibigibiXVII'nciasrnbykhalkairleriylebiraradahattaenbatazikrettiibuDemirolununnaslbirairolduu;negibi iirleribulunduu ayantetkikbirmeseledir.

EskibirmecmuadaDemirciOlunamndabir airinIV'ncMurad'nBadatseferiesnasndayazlmgzelbirdestannatesadfettim.

Filhakika,klsik arkmusikisimakamlararasndabuisimdebirnevimevcutolmadnagre,buradakimakamtabirinin"az,slp"manasndakulla

SarpdrBadateteiierenleryataSultanMurad'notaKurulurBadatstne

celm atnsuyunu

Bildk ahnnsoyunuSultanMurad'ntuunuDikelmBadatstne

Alurlareldenkomazlar[1]stndeHanvardemezlerUlutoplarBalyemezlerAtulurBadatstne

alnvezirinborusunDostugafilkomangirsinKoyverinaskeryrsn

........Badatstne

DemirciOlusznhakdrHiszndehilafyokdurOsmani'degayretokdurKrlrBadatstne

NeticeitibarylaXVII'nciasrdayaadmuhakkakolanvebykbirihtimallemahlesiniKroludestannnDemirolu'nundanalm bulunanbukudretli airinEvliyaelebi'dekiDemircioluolmasvedevrindebykbir hretsahibibulunmastahmin

edilebilir.XVII'nciasrgibiHalkedebiyatmznhersahasndakiokgeni brfaaliyetasrndayetienDemirciOlu'nun u iirininerederekbuvelutdevrinmiraslararasnabirparadahailveetmeyifaydaszbulmadm.

NihatSamiEdirneErkekMuallimMektebi'nde

Edebiyatmuallimi____________________[1]EvliyaelebiSeyyatnamesi,c.1,S:638639


13/24

www.atsizcilar.com


Trkiye'deElektrikTrkiye'de37'si irketler,26's ahslarve34'debelediyelervevilyetlerhususidareleritarafndanisletilmekteolan97elektrikfabrikasvardr.Bunlardanancak13tanesisuvebuharlailemektedir.Dierlerimotorludur.Yaniharitenithaledilecekyancmaddelerlealmaktadr.Bunoktaokmhimdir.

TrkiyedeyinceilkhatragelenAnadolu'dur.Anadoluise arkadorugittikedahaziyadeykselenbryayladr.Buyaylannmerkezindensahillerevecenuphudutlarnadorubiroknehirlerakar.Hemenhepsibuitibarladamuharrikkuvvetleristihsalineelverilirir.fakatyukardakirakkamlar,butabiikuvvetlerdenistifadeedemediimizigsteriyor.

Artkbuasrdavebuzamandaiptidailetmetesisatndansarfnazarbirdeyancmaddeleriharitengelenbirelektriksanayiiningerekmemleket

iktisadiyatndavegereksememleketmdafaasndakymetlivedevamlbirrololabileceinikabuletmeksafdilliktir.

Kaldki,mevcutfabrikalarnumumsermayesiancak11.907.327lirayaniyuvarlakhesapla12milyonLiradr.Busermayeyeknuileileyenmuhteliffabrikalarnbirsenelikvaridat5.375.314lira,birseneliksarfiyatlarda4.475.363liradr.Yanibiroklaryenitesisatyapm veyapmaktabulunmu olmalarnaramenbirsenezarfndabirmilyondanfazlatemettteminettikleriaikrdr.Fakatbusermayeneyolda

almaktavebutemettnesuretleteminetmektedir?...

Yinebu.fabrikalarvaridatlisteleriyeknundananlyoruzkibufabrikalarnkuvveimuharrikeyaniileticielektriksatndaneldeettiklerivaridatyeknu1.407.743liradr.Umumvaridatntakribenbetebiridemektir.Demekkibufabrikalarancakbete

birnispetindeistihsalsanayiiiinalyor.Betedrddetenviratyaniistihlklksolarakharcanyor.Bufabrikalarntenviratiinelektriksattklarmteriyeknu75684kiidir. phesizkibumterilerde ehirlerdeoturanmemurlarladiermstehliklerdir.SuhldebugnTrkiye'deelektrik,lksvesshlindebiristihlakunsurudur.

Trkiyenfusuiindeancak75binkiitenvirattaelektrikkullananmterilerdirki,takribennfusumuzunikiyzdebiridemektir.Halbukibumiktarmstehlikinbirsenedeelektriktenviratiinverdikleriparada1931'dekibtemizintakribenkrkbetebiridir.Aradakifarklarsarihvebelidir.BugnTrkiye'debirekalliyetktleninmenafiihilfnaveonunzararnabirlkshlindeelektriktenviratyapmaktadr.

steistihsalsanayiinielektriklemedenkendikeyfive

zevkiiinelektrik stihlakedenbirmemlekekenhafifmanasylamsriftir.

Trkiye'deelektrikher eydennceistihsali,nakliyatorganizeedecek,sonramemleketmdafaasnauygunvefaydalbir ekildemillmdafaayorganizeedecekondansonradabumemleketinefendisiolankylnninsanlkihtiyavehakkolarakkyleriaydnlatacakvenihayet ehirleresragelecektir.Bugnk eklivehliileTrkiye'dekielektrikfabrikalarmemleketezararlbir ekildetesisedilmibulunmaktaveancakbetebirnispetindefaydali

karmaktadr.sttaraf75binmterininkonforuhesabnavememleketinumumhayat artlarylaalayedenbirisrafhalindedir.

Trkiye'deelektrikistihsaltnmemleketefaydalbirekildeuyandrmak,canlandrmakveorganizeetmeklzmdr.

Aksitakdirdebugnk ekliilemsrifvezararlbirlkstenbakabir eydeildir.

FehmiRagp


14/24


15/24

www.atsizcilar.com


mzdegidecekolanferagatbayrannyakcrengininarkasndankoalm.Sava gndr.

Biranatszkahramanlar,kydekiKezibanlarAlileriVelileridnelim..

Onlarhatrlayalm.VehepbirazdanAfyonsrtlarndaAllahAllahdiyehcumakalkanMehmetikleringkgrltsnandrantannaniyetiyehaykralm...

Feragatkrdaimaferagatkrolalm...ReatOuz

Melmlik HamzavlikveBtnlikteMtekabilTedahllerXIII'ncasrdanXVI'ncasrsonlarnakadarTrkiye'debtnzmrelerinbirbirinebykbirbenzeyi gsterdiklerini,hattagerekkyafetvegerekitikatbakmndanbuzmrelerinancakpekazfarklarbulunduunugryoruz.Buzmrelerinhemenhepsiibtntemayllerdemttehittir.YeseviyyeveMelmetiyyedervilerinin,SeluklerinilkaknlarndanitibarenHorasan,HrezmveOrtaAsya'danAnadolu'yageldikleriveAnadoluehirlerindemedreseveulemanntesiriylegittiketakarrredensnnMslmanlklaberaberArapvebilhassaAcemedebiyatnavakfsofilerinotoritesinemukabil,Trkmenboylararasndasazlaryla,garipkifayetlerivekerametleryleeskiananeveakidelerislmbir ekildeyaatanbabalarn,dedelerinmevcudiyetimalmdur[1].Bununlaberaber urasdaunutulmamaldrki, ehirlerdeemirvehkmdarlarnhimayesialtndayaayanvedahaziyadeAcemharsnbenimsemi bulunansofilerinakideleride,bubabalarnakidelerindenpekfarkldeildir.

____________________[1]EskiTrkananelerinintarikatleretesirihakknda

KprlzadeFuatBeyin"nfluenceduChamanismeTurcoMongolsurlesOrdresMystiquesMusulmans"adndakieseriyle"Anadolu'da slmiyet"makalesine(EdebiyatFakltesMecmuas,yl2,say45,1922)ve"TrkEdebiyatnda lkMutasavvflar"n"tasavvufcereyan"bahsine(s.218259),bilhassa225241'incisayfalarnmetinvenotlarnabaknz.

MeneiniHorasanmelmetlerindenalankalenderlikle,onunbir ubesisayabileceimizhaydarlikveyinebubtnzmrelerdenalanabdallkvebabalikarasndabuasrlardapekbykayniyetvetedahllervardr.KprlzadeFuatBey,ilktarihimembalarlamenkahenmelerdesksktesadfedilen"HorasanErenleri"terkibinin,Horasan'dangelendervileribildirmektenziyade"Melmetiyye"mesleindebulunandervileribildirmekteolduunusylyor[1].

"Mevln"nntrbesindebilealtmerkat,HorasanErenlerineaittir.MevlevlikgibidahailkzamanlarndanitibarenelebiHsmeddn,SultanVeled,UluArifelebigibinfuzlukimselerintesiriylekendinemahsusbiredebiyatvemusikiye,yinveerknamalikmhimbirtarikatbilekalenderiliintesirindekalmtr.Mevlevliktekalenderliktemayl,hassatanSultanDvnveyaSultnDvneSima'iMehmed(936)iledervilerindeveYsufSneak"(953)tepekbarizdir."SefneiMevleviyye"veonumehazedinenEsrarTezkeresi,Sim'Mehmed'inlbliyaneahvaliylekalenderler

gibiar darbolmaykabulettiini,bektalarlafevkaldedostolduunu,kendisinebiatedenlericardarbtra ettirdiiniyazyor[2].Bu.

____________________[1]Anadolu'daislmiyet,s.295.[2]SefneiMevlevivye,ciltI,s.16'danitibaren.Bektalarlamnasebetiiinhassatan23'ncsayfayabaknz:


16/24

www.atsizcilar.com


zatn brahimGleniledemuhabbetvemuarefesini"SqbDede"denrendiimizgibiesasenLtfTezkeresindede brahimGlen'ninakidesihakkndaherkesinbirtrlfikresahipolduu,fakatkendisinebirokraiilhidveebhninintisapettiizikrediliyor[1.Hlsabuasrlarda,bilhassaXVI'ncasrdabatinzmrelerintedahlvebunlarnmazbutvemukayyetvezahirensnntarikatleredehululmuhakkakbirkeyfiyettir.Mteadditzmrelerinaralarndakibykmabehetide"Nrl Hd"ileVahid[2]nin,bukitabamehazolan"MenqibiXvceiCihan"adndakikitabndanalyoruz.Rmabdallaryla emslervekalenderilerinar darbolduklar,HaydarilerleCamilerveBektalarnsakallarntra ettiklerihldebyklarntra etmediklerivebusonzmereninkulaklarnameng taktklarherikikitaptadazikrediliyor[3]. ukkmukaddemedensonra"Melm Hamzav"lerlebtini____________________[1]LtifTezkeresi,"brhmGlen"S.53.Ltif

tezkeresiyle(s.4850)Sehtezkeresinde(s.6365)"merRen"yedebaknz."Ebussud"unfetvalararasndaGlenveMevln'nnMesnevisinenazireolarakyazd"Ma'nev"yeaitfetvalardanazardikkaticelbedecekmahivettedir(MilletKtphanesi;ulm eriyyye,Nu.80;s.267).[2] stanbulluolupLtf'yegrebirgzkrolduuiin'"Vahidi"tahallsedenbu airin"Menqibixvceicihan"adndakimensurvemanzumeseri,tertibivehattabirokyerleriaynenalnmakzree"Karaka zade"(1047)nin"NrlHd"snamehazolmutur.Hattadiyebilirizki"NurlHdbukitabn

birazmustalahbirkopyasdr."MenqbiXvceiCihan"nlisandahasaf,yazldtarihdedahaeskidir.Ayrbirmakaledebahsedeceimbueserinbulunmasyla"NurlHd"nnkymeti,bizeancakbubtnzmrelerin,hicrXI'inciasrnilkyarsbadamevcudiyetinibildirmesindenibaretalmaktadr(VahidiinLtifiTezkeresineve"OsmanlMellifleri"nebaknz;cilt2;s.475).[3]AnlalyorkiBektaiBabalarnnsakakesmemelerimuhdestirveherhldetekitarikatlermeayihinebenzemeklzumundanilerigelmitir.Bektalardaananevibirsurettemevcutolan"KazakAbdal"nres

zmrelerin,bilhassakalenderlikveHurufliintedahlnegeebiliriz.

XV'inciasrdaAnadolu'daHacBayramVelveonunhalifelerindenEmriSikknilakabylamehurBursalBakmerdedetarafndankuruluphicri969'dastanbul'daSleymaniye'de,DedeOluYokuu'ndabirkaderviiyleberaberldrlenveMelmlertarafndan"HocaHamza"lakabylaanlan"HamzaBal"dansonra"Hamzav"adnalanbayramiMelmliindede"i Batn"temaylleriniserahatlegrmekteyiz.Bumeslekerbabylamteerrisoflerinhibirvakituyulmadklarn"MelmlikveMelmiler"adndakikitabmzdauzunuzadyaanlatmtk.MfritvahdetivcdtaraftarolanbayramMelmileridahailkzamanlardanitibaren phelibirnazarlagrlm,snnliitemsiledenhkmet____________________mindebyk vardr,sakalyoktur(Bektasrr,cilt1,s.104).EsasenHacBekta tekkesindekieskikitabelerde

Abdallkvekalenderilik,daimaBektalklamteradifolarakzikrediliyor.Meselbiremekitabesinde:

MalqocBalibnAlHazretleriGazilerserdrerenlerserveriHacBekti Velniin'aqnaEyledicribuaynikevseri...Tarihidoquzyzaltm ikideTenelikdeoldAbdlnteri

Beyitleriylebinannstnde:

baresiniokuyoruz.Yinetrbekapsnda;QalenderahHacBekta Velnin...........................beyitleriniokuyoruz.Keza"BalSultan"trbesininikapsnda:

ibaresimevcuttur(baknz;HmitZbeyir,HacBektatekkesi[TrkiyatMecmuas,II.365382].


17/24

www.atsizcilar.com


tarafndanhaklarndateftiler,tenkillerleimhasiyasetitakipedilmiti. lkMelmimmessili"merDede"nin(880)mteerrisof"Ak eraseddin"leuyuamadn,onunmakamnageen"BnymniAy"nin(926)Ktahyakalesinehapis,"Olan eyhsmailMa'qi"ninbabas"AksaraylPrAl"nin(935)hhmettarafndantakipvetefti,Olan eyhin12derviiyleldrldn(935),Melmlerce"AhmedSrbn"adylaanlan"DukakinZadeAhmedBey"in(952)"At'"ninkavlince"merebitevhidigubrizindiqailemtekeddir"bul

unduunu,"EmrOsmanHim"(1003)nin"NreddinZde"(981)yeintisapveilticailebankurtarabildiini,SrbnAhmed'inyerinegeen"HsmeddnAnkarav"ninAnkaraHapisanesi'ndeldn(964),"HamzaBey"inkatlini(969), drsiMuhteflakabylamehuryemelmleree"drisAliSultan,mmAlrRm,HocaAli"atlarylaanlan"HacAliBey"in(1024)uzunmddetarandm,nihayet"BeirAa"nin(1073)tebodurulmaszerineHamzavlerintamamiylegizlenmeyemecburolduklarnbiliyoruz.

(Bitmedi)

KonyaLisesiEdebiyatMuallimiAbdlbaki

DarbmeselMecmualarKitabiyat 2

6AhmetVefikPaa;MntehabatdurbemsalAliEmiriktphanesindebulduumbumatbueserdarbmesellerleuraacaklariinokmhimbirmehazdr.Eser12X16,5boyunda303sayfannierisindetakriben67bindarbmesel,tabirvesaireyiihtivaetmektedirkibtnbuszleroldukaihtimamlbrhurufuhecetertibiylesralanmlardr.

***

Eserinsahibi,neirtarihiveneredebasldhakkndanefihristtevenedeeserin,ierisindehibirkaydatesadfedemedim.Kitaptamukaddemevehatimedeyoktur.

DierbirkayerdebahususTrkiyatenstitsndebulduumdierbirnshadaki,kaytlaranazaraneserAhmetVefikPaa'yaaittir.

***

Mellifkitabnnnihayetine(291'incisayfadanitibaren)birksmdahaeklemi veburayayinehurufuhecesrasylaherhldebirinciksmnbaslndansonraeldeettiidarbmesellerivebirinciksmndabazszlerintashihedilmi ekilleriniilveetmitir.

MillTetebblerMecmuas'nnikincisaysndaToriYojef"OrtaAsyaTrkesizerinetetkikler"atlmakalesindeAhmetVefikPaa'danbahsederken"ilkTrkedurubuemsalmecmuasn1871'deAtalarszunvanylaoneretmtirkibunda4230kadardarbmeseltoplamtr"diyor.Onun,bu1871kaydnneredenbulduunuanlayamadm.

***

7Necipsm:Millaruz EdebiyatFakltesisabkTrklisantarihimderrisiNecipsmBeytarafndan1329'daneredilenbu(12X17boyunda31sayfalk)risalebrdarbmeselmecmuasdeildir.Mellifbu

ufakeserini,osradakuvvetlenenheceveznicereyannmdafaavebumillvezninesaslarnvehususiyetleriniizahetmekiinyazmtr.NecipAsmBeyeserinde,hecevezninin;

***

Armutpi AzmadYa yetmi bitmi

Gibihecelilerindenbalayarak:Eyakeriagzn,yeryzneklbirnaza


18/24

www.atsizcilar.com


Grbultifiekleribezenpu geldigeer,

gibionalthecelilerinekadarbtn ekillerinimisalleriyleizahetmektedir.Bumisallerinekserisinimanzumdarbmeselvetabirlertekilediyor.Birkamisal:

AlarsaanamalarKalanyalanalar

SaklasamanGelirzamanDertalatrAksyletir

53Manzumdarbmeselvetabiriihtivaetmesiitibarylabueserdarbmeselmecmualararasndazikre ayandr.

Millaruz1329'daKanaatKtphanesitarafndanneredilmitir.Mellifilkonsayfadaheceveznininlzumveehemmiyetindenbahsedenbirmukaddemeyapm vemtebakiyirmisayfadadamillivezindenvebuvezindekullanlantakti, ekilvekafiyelerdenksacabahsetmitir.

8HsmVel:AtalarszDarbmeselleriihtivaedenkitaplarnhemenhemenensontabedilenibueserdir:Atalarsz1926senesinde stanbul'daMahmutBeymatbaasndabaslmtr.Toplayanvebastran"sabksefaret,imamlarndanHasmVeli"Efendidir.

Kitap11,5x16boyunda55sayfadanmteekkildir.Mellifbirsayfalkmukaddemede"Trklisanntamimetmekharsveneslehizmetolacandanbuniyyetihayriyeyemstenidenatalarszndenbirmiktartopladnveeksiklerinidoldurmakbabndaasrmzdebasnnhimmetinibeklediini"anlatmaktavemteakibenhurufuhecsrasyladarbmeselleregemektedir.

Eserde700'geendarbmeselvetabirlerbirbirindentefrikedilmemitir.Bunlarn450kadardarbmesel,kalandatabirvetebihlerdenibarettir.Darbmesellerinsralanmasndadaintizamapekriayetedilmemitir.Bukkeserinmhimvedikkate ayanbirhususiyetivar:darbmeselvetabirlerdenbirksm imalTrklerineaittir.HsmVeliEfendibunlardanbazlarnnneredekullandklarnvenemanayageldiklerinideizahetmitir.

9SadettinNzzetMehmetFerit:KonyavilyetihalkiyatveharsiyatKonyaErkekMuallimMektebiedebiyatmuallimiSadettinNzbetveruhiyatmuallimiMehmetFeritBeylerin1926damterekentelifveKonyavilyetmatbaasndatabettirdikleribueser11,5x18,5boyunda350sayfayihtivaetmektedir.

Eser,Konya'nn,edebiyatsahasndayetitirdii

ahsiyetlerintercmeihllerini;Konyavilayetidahilindesylenilenmanilerininnileri,trk,atvebilmeceleri,dilek(hayrdua)veilen(beddua)larvebuaradamuhtelifkitaplardaekseriyadarbmselolarakzikredilen(darbmesel,fkra,tabir,kinayevetekerleme)leriayrayrksmlaratoplayanvebunlarnneolduklarnizahedenkymetlibirhalkiyatkitabdrvehakikateniyibiralmavearatrmailevcudagetirilmitir.

***

Mellifler,teracmahval,mani,ninni,trk,atvesaire..fasllarnmteakipgelenyedincifasldarb

meselleretahsisetmilerdir.Bufaslnbalangcnda4,5sayfasrenbirmlhaza,mukaddememevcutturkimelliflerburadakelmkibar,kaide,mterife,vecize,hikmet,eskimesel,darbmeselgibimuhtelifisimlerlezikredilenszlerinmanavemahiyetleriniksacaizahveburayadarbmeselelinAraplimleriveAvrupaansiklopedistleritarafndanyaplantariflerinideilveetnilerdir.Bu4,5sayfalkmlhazatmteakipdarbmeselleregeilmektedir.Buksm,48sayfaierisinde2058darbmeseliihtivaetmektedirkibunlarnarasnamukaddemedekitefrikfikrineramenmaalesefdarbmeselolmayanszlerdekarmtr.Birkamisal:

Abenimarmudum,evveldenneredeidin!Arpackumrusugibidnr.

***

Eserindarbmesellerdensonragelenksmlarsrasylafkralara.(81fkra),tabirlere(279tabir),tekerleme(65teker


19/24

www.atsizcilar.com


leme)vekinayelere(69)kinaye)tahsisedilmitir.Herksmnbalangcndabuszlerinmahiyetiizahedilmekte,tarifleriyaplmaktadr.Buszlerinhemenekserisinediermecmualardadarbmesellerarasndatesadfedilir.

10Arkada MecmuasKoleksiyonuEskidenintiaredenbirokmecmualardasayfanihayetlerinebirerdarbmeselkoymakdetivard. te imdimevzubahsedeceimizmecmuadadabugzeldeteriayetedilerekbirokdarbmesellertoplanlmtr.

"Arkada"5Knunusni1325'ten15Temmuz1326tarihinekadarintiaretmi,fakatyalnz14nushatutunabilmi olanbir

talebemecmuasdrvehersayfasnnaltndabirdarbmeselbulunmaktadr.32sayfalk14nushadanibaretolanmecmua,koleksiyonubuitibarla448darbmeseliihtivaediyor.Bu448darbmeselinarasnabittabibiroktabirvefkralardakarmtr.Budarbmesellerhernushannsayfalarnahurufuhectertibiletaksimedilmitir.Btnbudarbmeselvetabirler,mecmuadabuileurasanzatnzevkinehsn ehadetedeceksurettehemenhemeneniyilerindenseilmitir.

***(Bitmedi)

EdebiyatZmresindenAdnan

ktisadBuhranveKrediBugnkiktisadbuhranbirdenbirevehabersizcepatlam deildir.1928'denitibarenba gstermiti.Birasrdanfazlabirzamandanberi,vasatiolaraksekizersenefaslailecihaniktisadiyatndabuhranlarolduugrlmektedir.Netekimbundanncekibuhranda1920senesindeolmutur.Muhakkaktrki,buseferkibuhran imdiyekadargrlmemi veiitilmemi derecedehatvegenitir.Dnyaistihsalt%30dan'fazlabirmabettetenezzletmitirki,mthitir,Toptansatlanmalfiyatlardatakriben%50nispetindedmtr.Budakorkuntur.Bununlaberaber,bubuhranilebundanncekileriyicetetkikvetahliledilirsearalarndaancakbirderecefarkvardr.Yoksabugnkbuhrancihaniktisadiyatnn

yklmaktaolduunugsteranhabercihadiselerdiyekabuletmekisteyenbirsrpeygamberehakverdirecekmahiyettedeildir.Dierbirhadisemevcutturk,hermemleketiniktisatlaronuihmaletmiler,fakatpratiknetcelibiraredebu

lamamlardr.Buhadise udur: kisenedirbuhraniindebulunduumuzhaldehenziktisadsalhadorugittiimizigsterecekhabercidelilleryoktur.ifayteminedecekkuvvetlerfelceuramgrnmektedir.Heriktisadbuhranesnasndaticarihareketlerdebirbetetveistihsaldatenezzlgrlr,ilerinazalmasvetenziltlsatlardolaysiylebiroksermayelerserbestkalrveparahalindetoplanr.Bunlarksmenistihsaliktisadiyatndanekilmitir.Fakatderhalyeniilerbulamazlarvebnneticemalsermayeartarvebyr.BunlarnBankalardatoplanpartmasyenideni bulmayaalmalarnmucipolurvebumecburiyetdolaysiyleyenidenileralrvefealiyetbalar.

Herbuhranbidayetindeumumiyetlesarslanvezayflayankredicihazbubuhranbidayetindemteessirolmad.1929SonbaharndaAmerikanborsasndakifacia,Bankalarnvemalikuvvetlerin


20/24

www.atsizcilar.com


ittihadileen iddetliiktisadifrtnalarakarkoyabilecekbirmukavemethareketimeydanagetirdi.uhaldeiktisadtenezzllerdensonrakredikendikendineartacakidi.

Fakatimknszlkba gsterdi.Normalolarakfiyatlarnfrlamasylanihayetlenenkredibuhran,buseferikisenesrenfiyatdklndensonrameydanageldi.Kredimkltsebebiylehusulegelecekyenivemehultenezzllerinneticesineolacabilinmez,iktisatsiyasetinin imdiyekadarenayanitimatbirrknolanbankalarheryerdezaafauradlarvehattahelakoldular.Harbinakabindebykveabukbirinkiafamazharolanbeynelmilelkredilerserbestisinikaybetti.Diertaraftansiyasborlarlaberaberdierbirokmillerdebunasebepoldu.

Vazhbirsurettegrlyorki,milliktisathareketleriilebeynelmileliktisadnarp

mavekarlamasdabuhrannmahimvekuvvetlisebeplerindendir. Yanl birmuhakemeilehermemlekettedahilveharickredisiyasetindebirbirindeayrikiusultakipedilmesive"goldexchangestandard"sistemininkabuldolaysylaharptensonrabualtnmikyasnnfevkaldeintiarvetevessbuhrannhusulegelmesineme'umbrroloynamtr.

Eerbugittikemtezayitbir iddetleilerleyenbuhrandankurtulmanniktisadimknlarvarsa,odatamameneskimi olanbukredicihazmbeynelmilelmesaiitirakiilehepberaberalarakyenilmektenibarettir.

GoldexchangeStandard'nkabulbucihazasrilestirmekiinidi.Fakatbutecrbebugniflasetmitir.Yalnzparavekrediarasndayaplacakbirinklap,cihaniktisadiyatnnkurtulmaveykselmesiniteminedecekyollarhazrlayacakvegsterecektir.

Alman statistikBrosuReisivektisadTetkikatEnstitsMdr

Prof.ErnstWagemann

TrkiyatEnstitsnnMhimBirTeebbsTrkiye'ninenmetodikalanveenverimlimesseselerindenbiriolanTrkiyatEnstitsbykvefaydalbiriebalamakzeredir.Bubyki "HalkEdebiyatAnsiklopedisi"ninneri,olacaktr.Buansiklopedininmaddelerini"halk airleri","halkedeb

nevileri","halkdestanvemasallarnmevzularvebunlardakiehas""halksazlar"vesairetekiledecektir.Ansiklopedierveyadrder ekilliparalarhlindeneredilecekveherylmalvaziyetinmsaadesi

nispetindefasiklkarlacaktr.TrkiyatEnstitsmdrKprlzadeFuatBey'inriyasetialtnda,Enstit,ksmseferberlikyapmtr.BilhassaTrkdestanvemasallarnnneri,mitolojimizinzayfolduunuiddiaedenlereenmspetcevapolacakve

edebiyatmznmillbirruharad usralardaona,yenibirhamleveheyecanverecektir.

Ansiklopedininilkfasiklmatbaayaverilmitir.

K.A.

Abonelikleribitenokuyucularmznyenilemeleriniricaederiz.


21/24

www.atsizcilar.com


Aye'yeNaslgnbatarkenyanardaanlar,BirlleaarhersazAyeciim;Sazlardaonarinbklnvar,SulardaonereninnazAyeciim.

Rengindeneralaryakarsularyar,Pnarda imeklerakarsularvar,Benimdeiimdeakarsularvar,SeninlehermevsimyazAyeciim.

Melilmelilbakmatasan,tasamdr.Kzsenisolduranbilmemnegamdr?GngndendalgnsnbakkaakamdrGsnnlalesiazAyeciim.

Yorulsungzlerimsenigzlerken,GezdiinyollardansilinmeerkenSensizlikiimeksngiderkenBuneho,nederinhazAyeciim,

Naslgnbatarkenyanardasular,Lleleraarsapnardaanlar,BenimdeiimdekanardasularBinlleaar,binsazAyeciim...

NihatSami

Maysierimate doludurMaysaylarngldrTazebiriekdaldrMaystagnltimdelidir.

YeilbalaraglrTatl araplariilirYrimdklpsalrMaystagnlmdelidir

GklerekaryatlrDertlerimizunutulurEskisevgileratlrMaystagnlmdelidir.

UzaktakularseslenirGnlmgenilerbeslenirYaamayahaveslenrMaystagnlmdelidir.

YumuakrzgrlareseremenlerdeyrimgezerYanlrbanaglmserMaystagnlmdelidir.

SabahattinAli

Ypranm HallarKaryolamnnndeypranm birhalnnBinbirayakizivarsolmu ieklerinde;Solmu ieklerinde...

***

Ezilmi,kenarlardahaypranm baknKimbilirkimlergezdivaktiylezerinde?..Vaktiylezerinde?..Krmzgllerinde;alam senelerinHeranfelketgrm uzunmacerasvar;Uzunmacerasvar...GzlerimzerindedndmderinderinOnundabenimgibisonsuzbiryarasvarSonsuzbiryarasvar...

GalipDolar

BozKurtUfuklaraderindengecelersiniyordu;Enginlerdegizliyasrzgrainiyordu.Yurdunherkesinebusknelemverdi,Kalplerenihayetsizhicranlsitemverdi.

Hertarafkankokuyor,harpmeydanlargibi;Ruhlara,korkugirdibuhlinnedirdibi;Korkudankaranlntacdtbandan,Denizleralkalandelemvegzyandan.BirdengkleroyulduGkTanr'nneliyle!ErkekbirsesduyulduGkTanr'nndiliyle!Bozkurtkt...Aalartopraasarlyor!Denizlerrperiyor,bulutlaryarlyor;

AliFethi


22/24

www.atsizcilar.com


SazairlerineAitBaslmam Paralar[1]Toplayan:M. akir

5G(n)listergurbeteligezmeyiVelkinbizleriyrelendirirEzeldenmeftunolduqgncegleeydyblblizrelendirir

BlblgibiqaldmgleniindeYa dkerddemizirfniindeBizhayehliyizirfaniindeBizinmsgayretelendirir

Birszmvaraikra('ar)sylenmezHercdirodildresylenmezZencrilebendeylesemelenmezKefyezlfndenqldarelendirir.

6G(n)lm(n)srriserviblendimTerkinqlmazambenbi(n)qanolursa

Nemmknayrlmaqmadancanmlemdekinatdmanolursa

AqmcihandavarneylerimBlblmglendexrneylerimDaxisendengayryrneylerimHerbirifetidevrnolursa

"Cihd"aqylasararsnsolsunBizizenmeyleyenmevldanbulsunOlursasevdiimse(n)gibiolsunQarumdaYusifKen'nolursa.

7Yazgelincedeyz(n)syliyorHaniyaylamhaniseni(n) enlii(n)Bozduman(n)yaylalarnlayorHaniyaylamhaniseni(n) enlii(n)____________________[1]Buiirleri,cnklerdekiimlsnammknolduukadaryakngstermekvebilhassaTrkeaslndanolmayanbazkelimelerinmanashakkndailtibasameydanvermemekiinfonetieyaknharflerlenerediyoruz:"q"harfieski"kaf"veparanteziindeki"n"ereskisarnundur."x"harfiiseeskiden"noktalha"veya"h"dediimizharfealmettir.

Bahareyyamndaterblbl(n)Haniyaylam,seni(n)birgoncegl(n)Bi(n)drlryihaqoqarsnbl(n)Haniyaylamhanisenin enlii(n)

Qzbanabalanryazmayemeni

BamzdangitmezaqndumanElvanelvanolmu ayremanHaniyaylamhaniseni(n) enlii(n)

Haniseninarabatlgnleri(n)Ellerinerkisliqoyiitleri(n)Mhmgm sszqalm yurdlar(n)Haniyaylamhaniseni(n) enii(n)

XuridimderbendeqalmadqararYqlm adrlargm obalarOturmu turnalarqalmam maralHaniyaylamhaniseni(n) enlii(n)

8Ba(n)aaqn arabniirdi(n)imdibenimekntutdu(n)eyrzgrKimini adedbqonubgrd(n)Ba(n)adamuxlifesdi(n)eyrzgr

***

Neyamandrd(n)benisevdaya;mrm(n)hslgitdihavayaHmedbatars(n)dondandonaAyrd(n)vatandanatd(n)eyrzgr

***

AyrddmvatanmdanelimdenAslapervamyoqdurbenimlmdenBiremisiyahmald(n)elimdenQsmetimsladankesdi(n)eyruzgr

XuridimderbundaqarareyledimEimdendostumdanfirareyledimKendimgurbeteldeqarreyledimBenildrmekmiqasd(n)eyrzgr.

(Bitmedi)


23/24

www.atsizcilar.com


Butarzdaeldeedilensermayesayesindebeynelmilelbanka,ortavadelipolieleriiskontoedebilir.Francquin'indndbumekanizmaypratiksurettenasliletebiliriz?

Kflsermayeler:Her eydennceparannnerdenbulunacanaratrmaklzmdr.Paraelimizinaltndadr;saklolduuiingzkmyor.Bubuhrannbalangcndanvebilhassabirkahaftadanberihepimizingrdbirparasaklamak(kflendirmek)hdisesivar.Negelipnegeeceinibilememekkorkusu,kymetlimenfaatlerinmuhafazasarzusuhalknbiroundabanknotsaklamaybiritiyathlinegetirdi.Diercihettenbazmemleketlerde,bankalaranvehaddindenfazlatediyetalebinemaruzkaldlariyiidareedilenbankalarmevduatntediyesinekarlkolmakzereokmhimmiktardaparabulundurmaktanbakabir eydnmyorlar.Busebepler,btndnyadaparannbiryereylmasnintaetti.Bankalarvesnairketlerdebanknotolarak

bulunanantediyatakas,gerekehasnvegereksei erbabnnihtiyacndankatkatfazladr.Atlbraklanpolielerinyeknudikkate ayandr.

Banknotkaranbankalarneylldekapananbilanolarntetkikedersek urakkamlarbuluruz.1930eyllnden1931eyllnekadarFransaDevletBankasnntedavldekibanknotlarnnehasn,bankalarnbumessesedekimevduatnnmiktar,ksacahalknelindemevcuttediyatvastas91milyardan104milyarFranszfrangna"kmtr.FelemenkBankas'nnbanknotvehesabcriyeknu

1930'da957milyon,1931'de1.103milyonfilorindir.isviremillbankasas1,153milyondan1,934milyonfrangakmtr.Amerika'da3,834'ten4,650milyondolarakmtr.

Belikada15,240'tan16.275milyonabali oluyor.Hertaraftausulleraynolmadgibibazbankalarndierlerinde

mevduatbulunmasvebirhesabnikidefaameliyatagirmesiihtimalikarsndabuaratrmaydahailerigtrmemekdoruolur. ube memlekettebanknotlarngayritabibirtedavlvar.Budaparasaklamanngayritabioluundanilerigeliyor.Bubanknottedavlnebirkahaftadanberikleveparahlindealtnalmaksuretiyleyaplanyenibirkflendirmesistemiilveedilebilir.Buhusustahibiristatistikyoksadadikkatedeerbiryeknaktmuhakkaktr.

Meselebukflparalarortayakarmakveleminiktisad,malfaaliyetinintekrarcanlanmashususundakullanmakareleriniaramaktr.ParannbolluundanbahsolunurkenikiyldanberidknolanfaizhaddidegznnegetirilirBelika'daiskontohaddi%21/3'tr.Alacaklhesaba%1vebazen%faizveriliyor.Sermyesaklandyerdenkmyor.nksaklayanlarmtereddittirveneolacaklarnbilmiyorlar. Tabiiparayiyiiletmekfrsatlareksik

deilyalnzintihabgnkistikbalinneekilalaca imdidenpekkestirilemiyor. Hlsaelyordamileyrnyor.Biristikameteihtiyavar udakikadaizanylamegulolduumuzplangibibirprojenazaritibaraalnrsaacabaFranqui'ninanladekildekarlantahviltenihtiyatlsermayesahiplerinibileiknaedemezmi?

Garantiler:Filhakikayukardaizahedilenmekanizmayagrebutahviltalacaklnnpolieyikranmemleketinbankasnnveborlununmuteber,vesalamimzalarntayanpolielerinyeniden

krlmasnayaryabilir.Borluherkimolursaolsunvehangimillettenbulunursabulunsunbutaraflimzaiindemhimbirmevkialr.Fabrikactahkikattansonravekontrolaltndaikrazeder.Dahafazlagarantivermekiinhkmetlerinbumuameltabirparaalkadarolmasdnlebilir.

1921'denberiBelikaHkmeti,baz


24/24


muayyen eraitaltndayaplanihracatakefaletetmektedir.Mhimvekuvvetlisnairketlergibiikinciderecede irketlerdehkmetnteminatnistedilervealmayamuvaffakoldular.Bugarantininsahasokmhimbiryeknabali olmaktadr.31XII1931'deBelikaHkmeti103milyonfrankgarantivermiti.

stifadeedecekmemleketler:

Parabusuretlebulunduktansonrabumuameltntevecchedebileceimemleketleriayrmaklzmdr.Bununoknazikbirmeseleolduuaikrdr.Hlihzrdaokgmevkideveyarnlarkaranlkbirokmemleketvar.Birksmnharibrakrgibigzkmemekiinisimsaymamakdahadoruolur.Belikaihracatnnherzamantevecchettiimemleketleribirdnelim.nce arkveOrtaAvrupamemleketleri;Lehistan,RomanyaveYugoslavya;CenubAmerika'daBrezilyaveArjantin,

uzak arkta,Belika'nnmazideokaltiinvar.

EerizahedilensistemgibibirmekanizmaBelikaileinarasndakiticarmbadeleyicanlandrabilseydiimdikihldetlduranBelikasermayesininbugenimemleketeaknnteminedebilirdi.VebuBelikaiinpekmhimbiriktisadmenfaatmemba,tamameninsanivebeynelmilelbakmdanokyksekbiresereitiraketmeyevastaolacaktr.Zirainineskihlinegetirilmesi,asrmznenbykveasililerindenbiriolacaktr.Fakatbundandahanazikmeselelerbeynelmilelbankannfaaliyetinintevecch

edebileceimemleketlerarasndaAlmanyaveRusyavardr.

Almanyaveksavadelikrediler:

Tahvilttanvekendilerinitehiziinlzmolanvesaittenmahrummemleketlerekredidenbahsederken,haddindenfazlamcehhezvesermayeliAlmanya'yayrmaklzmdr.Almanya'yayenidenikrazattabulunmakfikriokkuvvetliiktisadteknikvemalmni

lerearpacaktr. Malmolduugibi13Temmuz'dakibyksarslmaesnasndaAlmanbankalarnnecnebibankalarnakarksavadelitaahhdatnnmhimbiryekuntuttuumahedeedildi.AlmanbankalarnnihtiyatszcailerdesanayierbabnaikrazettikleriparayamuadilolanbuksavadelikredilerinAlmanya'dayarattklarvahimvaziyetitecahletmekimknszdr.Austos'daBaldetoplanankomitebukredilerinyeknunu5milyarmarkolaraktakdiretti.

Almanya'nnborlarnnbirksmn,Almanbankalarnayaplanbugnolmazsayarntediyesimecburksavadeliavanslartekileder.VeAlmanya'nnbukredileriderhaltediyesinin. mknszolduunayineBaldekararverildi.DahauzunbirvadeistemesineramenAlmanya'yaaltaylkbirmhletinverilmesiiinuzlamakmmknoldu.

Bu5milyarmarklkksavadelikredilerdenneyapmaklzmgeleceimeselesiancak ubat'tameydana

kacaktr.Enmhimiktisadmalmecmualarvegazetelerbumeselenincihaniktisadiyatnezdiimveeerdrtayiindeiyibirhalaresibulunmazsaokkotubirvaziyetihdasedeceiniyazmakta,tereddtetmiyorlar.

***

Acababukredileritediyeettirmekmmknolacakm?Vadeleruzatlacakm?Bazksavadelikredileruzunvadeliyekalbolunabilecekmi?ite,buradaFrancquimekanizmasiseyarayabilir.Butamamen

ahsibirfikirdir.ZiraMays'tamsyFrancqui,plnnverdiizamanbumeseleyoktu;veancakTemmuz'dameydanakt.Bununlaberaberneriyatlar. kisiarasndabirrabtasezmektegekalmadlar.

Mesel"RevuedeParis"muharrirlerindenWladimird'Ormessondiyorki:"Almanyahaddindenfazlasarfetmektenvehaddindenfazlaistikrazetmektenmuzdariptir.Lzmolan,yaamakiinyenidenistikrazetmesideil,belkiistikrazetmedenyaayabilmesidir.

atsız mecmua - sayı 13

Documents