atelbi gadaaceaddspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/113379/1/ilori_2009_n... · 2020. 7. 2. · r t,...
TRANSCRIPT
dRes erTmorwmuneobaa
is, ris gamoc
ruseT-saqarTvelos
urTierTobebs
met-naklebad
saxelmwifoebrivi
SeiZleba ewodos!
axali
saarCevno
blefi!
qarTvelobis gadasarCenad
# 33 (102) 22 seqtemberi 2009 s a x alxo mo Zr ao b a “ “s a m e gr elos “ org a no 5 0 T eTri
9
amis
dakargvis,
an
daviwyebis
ufleba
arc russa
aqvs da arc
qarTvels!
klimenti Selia
nawyvetebi v.veliCkos
wignidan "kavkasia"
6
lavrenti
beria _
qarTuli
genia
4
5
10
3
kacobriobis
istoria
kolxeTiT
iwyeba
gazeTi “ilori”
uZRveba rubrikas
“msoflios saukeTeso
fexburTelebi”
gazeTi “ilori”
uZRveba rubrikas
“msoflios saukeTeso
fexburTelebi”
12maradona
soxumis dacemis
16 wlisTavi 2Wyondidis eparqia
8
2 ilori22 seqtemberi 2009
batoni mirian jalaRonia karga xa-
nia gadascilda 80 wels, magram mainc
aqtiur monawileobas iRebs sazoga-
doebis yoveldRiurobaSi.
igi afxazeTSi cxovrobda da eweo-
da pedagogiur saqmianobas, aris Rvawl-
mosili mecnieri da pedagogi, sx-
vadasxva dros gamoqveynebuli aqvs
mravali publicisturi werili, 6 wig-
nis avtoria. igi gaxlavT afxazeTis
veteranTa kavSiris Tavmjdomare,
moZraoba “Serigebis” wevri, mecniere-
baTa akademiis wevri, gorgaslis or-
denis kavaleri.
igi uSualo momswrea afxazeTis
tragediisa, amJamad TbilisSi cx-
ovrobs da mSobliur kuTxeSi
dabrunebaze ocnebobs...
im avadmosagonar dRes, 1992 wlis 14
agvistos dilis 11 saaTze, TaTbirs
veswrebodi soxumis meriaSi. TaTbirs
arc erTi afxazi ar eswreboda, magram
yuradReba ar migviqcevia.
gagarinis moedanTan viyavi, roca
saSineli gruxuni, xmauri da kan-
tikuntad avtomatebidan srolis xma
Semomesma. SeSinebuli xalxi aqeT-
iqeT garbi-gamorbis. yvela panikas
moucavs.
_ ra moxda? _ vekiTxebi erT-erTs.
_ omi daiwyo! _ mpasuxobs igi.
_ kitovani Semovida jariT,
qarTvelebi gvebrZvian, gvxocaven! _ xma-
maRla gaiZaxodnen afxazebi da panikas
Tesdnen garSemo. es marTlac dau-
jerebeli ram iyo, magram samwuxarod...
gamoCndnen avtomatiani biWebi. mere
qarTuli tankic SevniSne, ratomRac
nomeri damamaxsovrda _ 714.
mere Cveni “sasaxelo” gvardiac
gamoCnda, romelTa msgavsni mxolod
saSinelebaTa filmebSi Tu minaxavs _
erTianad awewilebi, banjgvlianebi,
TvalamRvreulebi. yvelani erTmaneTs
gvanan.
axali ambavic gavigeT _ afxazebi,
maTi jari da mTeli maTi mTavroba gu-
dauTaSi gaqceula.
zogs gauxarda, zogs Zalian ewyina.
gaSeSebuli videqi erT adgilze,
mere Sin wavlaslasdi.
meore dRes qalaqis meriasTan Sekre-
bil xalxSi gaverie. vdgavar da vus-
men, guli mikvdeba, bevrs verc ki gau-
Tavisebia, Tu ra moxda da ra SeiZleba
mohyves amas. zogs uxaria kidec, qalebi
ufro aqtiuroben da axla amzeureben
imas, rac ki wlebis ganmavlobaSi afx-
azebisagan wyena SexvedriaT.
qalaqSi daiwyo morodioroba. jer
maRaziebi gaZarcves, mere es “dam-
cvelebi” mosaxleobas moedvnen, risi
gatanac SeiZleboda, yvelaferi gazides
_ qalis sacvlebic ki...
18 agvistos soxumSi komendantis
saaTi gamocxadda, magram swored am
“komendaturis” xelSewyobiT
agrZelebs xepre moZaladeTa xrova mo-
rodiorobas.
omis msvlelobaze saubars ar gav-
agrZeleb, magram cxadia, rom Cveni
mTavrobisa da cru generlebis meTau-
robiTa Tu wayruebiT 1993 wlis mais-
ivnisSi soxumi gamudmebiT ibombeboda.
uamravi saxli daingra, Cailewa, maT
Soris Cemic. SeZlebisdagvarad Se-
varemonte da isev iq gavagrZele cx-
ovreba. an, sad unda wavsuliyavi...
maRizianebda viRac ugvano loTis
Zaxili: “Наши победили, наши победили!“
saSinlad daibomba semerjievasa da
eSbas quCebi, daingra 70-mde saxli. sx-
vaTa Soris es adgili meore dRes Se-
vardnaZem moinaxula da mosaxleobas
daxmarebas dahpirda, magram...
meore dRes Sesabamis aqts vadgen-
diT soxumis meriis davalebiT, viTv-
lidiT zarals. saSineli suraTi vix-
ileT _ bevri saxli saZirkvlamde iyo
dangreuli, erT-erTi saxlis meore
sarTuls Wurvi dascemoda, qveSagebs
cecxli wahkideboda, masze wamowo-
lili adamiani ki TiTqmis uvneblad
gadarCa. Wurvis namsxvrevebs
daucxrilavs erT-erTi ojaxis
pirveli sarTuli, sadac or patara bi-
Wunas eZina. irgvliv yvelaferi mon-
greuli iyo, bavSvebs ki nakawric ar
etyobodaT. yvelaze metad gamakvirva
Txam, romelic mibmuli yofila ezoSi
leRvis xesTan. bombs xe mouglejia,
Txa ki, Tavisi TikniT gadarCa.
19-20 seqtembers mowinaaRmdegem gad-
molaxa gumisTa, 22 seqtembers daikava
axali raioni, Sroma da sxva strate-
giuli punqtebi. vxedavdi _ mteri sul
ufro uaxlovdeboda qalaqis centrs,
magram soxums mainc ver vtovebdi.
27 seqtembris dilaa, yurs vugdeb
srolis xmebs, romelic TandaTanobiT
Zlierdeba. quCaSi kaciSvili ar
WaWanebda, 12 saaTze ukanasknelad
gamoveTxove yvelafers, ukanasknelad
gamovixure WiSkari, guldawyvetili
vaTvalierebdi yovel kuTxe-kunWuls,
veferebodi saxls, venaxs, xexils, rasac
Cemi xeli aCnda. venaxs ori mtevani
yurZeni Sevawyvite, quCaSi gamovedi da
ezo-kars Tvali Sevavle. ZaRli ar
mSordeba, ymuis. me kelasurisaken mivr-
bivar. quCebSi xalxis zRva Relavs, ar
ician, saiT wavidnen. diliT aguZeris
navsadgoms mivadeqiT. guSagebi axal-
gazrdebs ar uSveben (netav vin gasca
aseTi brZaneba?). Ramdeboda, roca hor-
izontze gemi gamoCnda.
Sors soxumi moCans, iwvis, kvamlSia
gaxveuli. Wurvi Cvens maxloblad
daeca, zogi daiWra, zogierTebi haeris
talRam zRvaSi gadaisrola. gemamde
Zlivs mivaRwieT, radgan sami metris
simaRlis rkinis barieria gadasalaxi.
CemTvis dResac auxsnelia, vin da
ratom Seuqmna ganwirul xalxs es
winaRoba? xalxi erTmaneTs ar aclis,
yvelas surs sxvas aaswros gemze. mox-
ucebi da bavSvebi gembanze movkalaT-
diT, yoveli adgili wyliTaa savse,
dasajdomic araa.
29 seqtembers foTSi CavaRwieT,
sadac baTumisken mimavali katarRa
“kolxida” idga. gadavsxediT. meore
dRea araferi gviWamia. katarRaze
xili da lavaSebi davinaxe da mezR-
vaurs fasi vkiTxe.
_ ufasoa, _ momigo mezRvaurma, _ ba-
Tumelma moswavleebma mogiZRvnes afx-
azeTidan ltolvilebs...
avtirdi (samwuxarod, am striqonebis
weris drosac mereva cremlebi). maSin
mivxvdi, rom soxumis dacema afxazeTis
dakargvas da Cvens ltolvilebad
qcevas niSnavda.
baTumelebma kargad migviRes, dag-
vapures, sastumroSi Cagvasaxles, mere
institutSi mimiwvies da germanuli
enis kaTedra Camabares, sadac 8 weli
vimuSave. 80 wlis iubile gadamixades
da gamaciles...
Cven, ltolvilebs, yvelas erTnairi
cxovreba gvaqvs, amitom ar gavagrZeleb
saubars Cems gaWirvebebiT aRsavse bi-
ografiaze.
TandaTan dneba imis imedi, rom
ltolvilebs odesme gveRirseba afx-
azeTSi dabruneba. afxazeTis sakiTx-
ma am 16 wlis ganmavlobaSi, ara Tu win
waiwia, aramed sagrZnoblad CamorCa
konfliqtis sawyis dones da dakargul
teritoriebs axali danakargic miema-
ta.
vis unaxavs lozungebiTa da dad-
genilebebiT dabrunebuli terito-
riebi?
afxazeTis qarTveloba damarcxebaSi
xelisuflebas adanaSaulebs, xelisu-
fleba ki Cvens kiTxvas upasuxod
tovebs da am WidilSi yvelaze damar-
cxebulebi kvlav devnilebi vrCebiT.
zogierTs dRemde ver gaucnobiere-
bia, Tu ra Zalas viyaviT dapirispire-
bulebi afxazeTSi da iqaur
qarTvelobas gvadanaSaulebs _ afx-
azebs winaaRmdegoba ver gauwies da
gamoiqcneno. samwuxaroa, rom amas
adasturebs zogi qarTveli mecnieri
istorikosi. magaliTad, qalbatonma
marika lorTqifaniZem 2000 wlis 25
dekembers “dilis gazeTSi” gamo-
qveynebul werilSi aRniSna: “megrelebi
miemxrnen afxazebs, magram afxazebma,
roca daiwyes maTi Jleta, Semdeg
akrifes guda-nabadi da gamoiqcnen.
TiTo qva rom esrolaT maTTvis ar
damarcxdebodnen. afxazeTSi ki ibr-
Zodnen gorelebi, kaspelebi, Tbilise-
lebi da kaxelebi”-o.
samwuxaroa, magram 2008 wlis agvistos
omSi Cveni sazogadoeba da is-
torikosebic TvalnaTliv darwmundnen,
rom tankebisa da TviTmfrinavebis
mogerieba SurduliTa da qviT Seu-
Zlebelia. ratom gamoiqcnen gorelebi
da kaspelebi da ar ebrZodnen mow-
inaaRmdeges? Tbilisis ganapiras ori
bombi daeca da mosaxleobis umetesobam
maSinve aikrifa guda-nabadi, xelisu-
flebis wevrebi ojaxebianad miawydnen
mezobeli saxelmwifos sazRvars, bargis
Seumowmeblad gasvlaSi kacze xuTi
aTas dolars uxdidnen azerbaijanel
mesazRvreebs. sxvagvarad wlobiT
naqurdalsa da naZarcvs ver gaitandnen...
visac eWvi epareba megreli mebr-
Zolebis vaJkacobaSi, an eWvoben, rom
isini Tavis aridebdnen oms, gmirTa
moedanze memorialur dafaze waik-
iTxos daRupul mebrZolTa gvarebi da
maTi raodenoba. garda amisa, Svidi
aTasamdea afxazeTis omis monawile,
romelTa Soris naxevarze meti inva-
lidia.
1989 wlis 15-16 ivliss, roca gaR-
vivda qarTvelebisa da afxazebis
Soris konfliqti, vin daexmara iqaur
qarTvelobas? samegrelo da svaneTi
gadauvlida maSin afxazebs, magram
kvlav saqarTvelos mTavrobam SeaCera
isini mdinare RaliZgasTan.
am konfliqtSi orive mxares hqonda
adamianTa msxverpli, magram afxazebi
da qarTvelebi kvlav SevrigdiT da er-
Tad davrCiT Wirsa da lxinSi.
dadianebsa da SaraSiebs Soris
xSirad iyo konfliqti, magram moCx-
ubrebi yovelTvis poulobdnen saerTo
enas da erTmaneTSi rigdebodnen.
axla ki yofili mTavroba Tu gen-
erlebi erTmaneTs abraleben afx-
azeTis konfliqts _ kitovanma, viTom,
SevardnaZes ar daujerao, zeikiZem ki-
tovanis ar irwmuna da afxazeTSi sro-
la pirvelma daiwyoo...
SevardnaZe omaxianad gvpirdeboda,
rom Cvens mier saimedod dacul sox-
umSi Citi ver Semofrindebao. 27 se-
qtembers soxumi kvlav Cveni mxridan
momxdari gaugonari Ralatis gamo dae-
ca, eduard SevardnaZe da misi
“uZleveli” jari ukanmouxedavad
gamoiqca, Jiuli Sartava da mTavrobis
sxva guladi wevrebi kaciWamiebs
Seatova xelSi, mosaxleoba upatronod
miagdo, umweo ltolvilebad aqcia da
golgoTis eklian gzas gauyena.
dRemde ucnobia, marTla SeuTanxma
Tu ara SevardnaZem vladislav arZin-
bas afxazeTSi jaris Seyvana
“rkinigzis dasacavad”. aseve ucnobia,
ratom ar daureka kitovanma arZinbas
da ar gaafrTxila _ tankebiT Semov-
divar da yvavilebiT dagvxvdio! anda
ratom ar gaiyvana SeavardnaZem misi
“sasaxelo mebrZolebi” afxazeTidan,
roca afxazeTis mxare amas daJinebiT
moiTxovda? piriqiT, kitovanma Se-
vardnaZes Camoutana mwvane droSa,
romelic afxazeTis mTavrobis saxl-
idan Camoglija da amiT axara moZmee-
bze “gamarjveba”!
Zalze Zvirad dagvijda es iafi
Jesti!
mxedrionelebma ki, roca guli
ijeres gagrisa da soxumis ZarcviT,
moubrundnen da samegrelo dalaSqres,
gaZarcves, viTom “daimorCiles”. amaze
Tavis droze pamfletic ki daiwera:
“aba, erTi, miTxariT,
saqme mironcxebuli,
megrelebis garda vinme
Tu gyavT damarcxebuli!”
mainc darwmunebuli var, rom
qarTvelebi rodisme davbrundebiT
afxazeTSi. isev aRdgeba Cveni gaCan-
agebuli venaxebi, citrusis baRebi,
qarTvel bavSvTa Jivil-xiviliT isev
gaivseba soxumis quCebi, qarTul
skolebSi isev dairekeba gakveTilis
dawyebis macne zari...
me minda vnaxo Cemi ezo-kari, Sevide
Cems jargvalSi, mivujde megrul tabaks,
fialaSi Rvino davuSva da fexze
wamodgomiT erTad vadRegrZelo
qarTvelebi da afxazebi, romelic
mtrulma gonma da marjvenam daaSora
droebiT erTmaneTs.
mirian jalaRonia,
Sromis, omisa da SeiaraRebuli Za-
lebis afxazeTis veteranTa kavSiris
Tavmjdomare, mwerali, akademikosi,
gorgaslis ordenis kavaleri.
soxumis dacemis 16 wlisTavi(TviTmxilvelis mogoneba)
3ilori 22 seqtemberi 2009
bavSvobaSi yovel Cvengans gvaqvs na-
swavli siraqlemas suleluri saqcielis
Sesaxeb _ mtacebeli Tu gamoekida qviSaSi
CaTxris Tavs da raxan TviTon verafers
xedavs, hgonia mec ver mxedaveno da usa-
frTxoebaSi darwmunebuli, saoxrod aSve-
ril ukanals mtacebels utovebs, ro-
melsac siraqlemas gamofxekili Tavi ara-
ferSi Wirdeba. Cven ratomRac, siraqlemas
suleluri saqcielis marto pirveli na-
wili gvaswavles, rac Turme amiT ar mTa-
vrdeba. damkvirveblebma (ara gaerosi _
siraqlemebis!) SeniSnes, rom arian
gamorCeuli siraqlemebi, romlebic aTjer
da metjer ufro swrafebi arian, vidre
maTi ojaxis sxva wevrebi.
mecnierebis dakvirvebiT dadginda, rom
gamorCeulad swrafi siraqlemebi, raime
gansakuTrebuli saxeobis ki ar arian,
aramed _ nu ityviT da, odesRac, safrTx-
is Jams qviSaSi TavCanayofebi da SemTxve-
viT gadarCenilebi. aseTi siraqlemebi meo-
red arasodes yofen Tavs qviSaSi da
radgan siraqlemam sxva araferi icis gar-
da sirbilisa, gancdili SiSisgan maT,
Cveulebrivze aTjer meti siswrafe uvi-
TardebaT!..
marTlac saocari frinvelia sira-
qlema, Tumca igi dRemde gafrenili ara-
vis unaxavs!
siraqlemas es Tviseba saakaSvilis ama-
swinandelma, morigma gaseirnebam gamax-
sena ganmuxursa da anakliaSi.
ver gamigia zogierTi Jurnalistis, Wku-
as rom uwuneben Cvens prezidents. Tu yu-
radRebiT davakvirdebiT mis saqciels,
marTlac didi usamarTlobaa mas Wkua-
nakluloba daswamo, piriqiT _ nametani
Wkviania „miSa magaria!”
es rom ase ar iyos, maSin Jangian rusul
manqanebs kaxeTSi ki ar waiyvanda mSrome-
li xalxis „gasanaTleblad“, piriqiT, maT
megrelebs Cauyvanda da kaxelebs portis
aSenebiT „SeaxuWuWebda“, aba?!. xom dar-
wmundiT axla misi gonebis genialobaSi?
„miSa magaria” TavisTvis da misi ga-
remocvisTvis marTla Wkviania _ me Cemi
samegrelo da megrelebi mtkiva Torem!
samegrelos da saqarTvelos damaqce-
vari SevardnaZidan moyolebuli, JvaniaTi
da saakaSviliT gagrZelebuli, yvela
„ports” aSenebda da aSenebs anakliaSi da
es ase gagrZeldeba manam, sanam sabolo-
od ar „gagvaeqsporteben” Cveni gaubedu-
rebuli samSoblodan.
yvelaze samwuxaro ki is aris, rom yve-
lafer amas adrec da dResac taSiscemiT
da „miSa magarias” ZaxiliT miacilebs Ta-
namedrove „seTuris banaki” _ rogorc er-
Txel “iloris“ furclebze uwodes „yvi-
Teli avtobusebis sagangebo daniSnule-
bis mgzavrebs”. ara aqvs mniSvneloba „se-
Turis banakSi” is xalxi ZaliT aris miy-
vanili Tu, misi nebiT movida. moxda es
ase? damTavrebulia _ „miSa magaria!”
amitomac gavixsene siraqlemas uCveu-
lo wesi, utvino cxoveli bolos da bo-
los mainc rom mixvda _ sikvdils ga-
darCenils ra unda eqna!
samwuxaroa, rom uamravjer sikvdils ga-
darCenili samegrelo mainc ver xvdeba _
mtacebels gadayrili, isev qviSaSi yofs
Tavs da didi erosi manjgalaZis mier gan-
saxierebuli Teatraluri gmiriviT „vera
mxedaven, vera mxedaveno!” gaiZaxis.
axla ki, dinjad mivyveT msvlelobas da
patara eqskursia movawyoT samegreloSi:
SevardnaZe-„uxsenebelma” 1992-93 wleb-
Si araerTgzis moaoxra samegrelo. mainc
rom verafers gaxda, rusis jari Semoiy-
vana da sabolood daamxo igi sruliad
saqarTvelosTan erTad. sanacvlod _ 10
weliwadi ports uSenebda samegrelos
anakliaSi.
zurab Jvania _ jer „uxsenebelTan” er-
Tad, Semdgom ki mis gareSe aSenebda da
aSenebda anakliis ports imdenjer _ ram-
denjerac arCevnebis mosagebad dasWirda
megrelebi da maTi xmebi.
is ki ara _ ontofoSi Tavisi „geneti-
kuri babuis” sagvareulo miwebic moina-
xula. aRfrTovanebuli ontofoelebi
erTmaneTs askdebodnen Turme _ SexedeT
ra gaWrili vaSliviT gavs babuamisso!..
zurab Jvania, rogorc ekuTvnodes ise
acxonos ufalma. magram, me ki uars ar vi-
tyodi im megrelebis tvinSi Camexeda, vinc
mas babuamisis da Jvaniebis ali-kvalad
miiCnevda! (ara da, asakSi rom Sevida, Jva-
nia iseT somexs daemsgavsa, romelTa msgav-
sis moZebna somxeTSic ki gaWirdeboda).
RmerTo momiteve Tu Segcode _ Cemi de-
duleTis es uweso wesi dResac angrevs
samegrelos, radgan did Tanamdebobaze
vinme Tu wamojda, imwuTSive eZeben _ Cve-
ni kuTxisa xom ar hyavs vinmeo. ramdenad
znekeTilia is vinme, amas ki aravin dae-
Zebs _ mTavaria is xom zis maRla, Zalian
maRla!
naTqvamia, RmerTi samobiT ariso (mo-
mitevos ufalma am uRmerToebTan rom vax-
sene!) da es mesamec gamoCnda _ amjerad
„miSa magaria“ da misi TaRliTebi uSene-
ben megrelebs anakliaSi ports!
utyuaria, raRac iseTi mzaddeba, sadac
isev megrelebi da maTi xmebia saWiro, To-
rem is rom Caivlis, samegrelos da me-
grelebis im medrove da mliqvnel nawils,
enagadmogdebuli rom dasdevs saaka-
Svils „iqneb rames gamovrCes” imediT _
eriskacis, b-n oTar facacias mier, oTx-
mocdaaTian wlebSi dawyebuli samgzavro
portis ximinjebi SerCeba, nametani didi
rom ar iyos, erTi adgilis mosafxanad!
marTla RmerTi ar gwamT?.. ase rogor
gapampulebT aietis, qujis da cotne da-
dianis modgmas, es RvTis pirisgan gavar-
dnili, rom TeTri da Savi ver gagirCe-
viaT?!.
erTi Wkviani kaci rogor gawyda mTel
samegreloSi, adges da xmamaRla Tqvas _
anakliidan ramdenime kilometrSi mdebare
foTis porti usaqmuradaa migdebuli, ram-
denjerme rom gaasxvises, jer –„uxsene-
belma” da Jvaniam, Semdeg ki saakaSvilma
da misma CarCebma! xom xedavT, saSveli ver
daayenes mis rekonstruqcias, radgan an ve-
ravin Seacdines, an kidev sarfianad ver
mourigdnen rusebs, Torem engurhesiviT da
TelasiviT, isic maTi sakuTreba iqneboda
(RmerTo Segcode da iqneb sjobda kidec
asec rom yofiliyo, Zarcvas da aoxrebas
mainc gadaurCeboda SarSandeli „moge-
buli omis” dReebSi!) da „anakliis por-
tis satyuaras” veravis Caudebdnen ua-
zrod dafCenil pirSi!
es, rac Seexeba anakliis ports da misi
mravalwliani mSeneblobis mokle istorias!
yvelaferi rom am SarJuli mdgoma-
reobiT mTavrdebodes, ra gviWirs. ar vici
TqvenTan, samSobloSi rogor aRiqviT, ma-
gram _ teleekranze nanaxma sazareli
STabeWdileba dagvitova samSoblodan ga-
daxvewilebs saakaSvilis mgznebare mi-
marTvam anakliasa da ganmuxurSi yviTe-
li avtobusebiT miyvanili xalxisadmi _
„gaixedeT marjvniv, iq ganaTebulia da yve-
laferi Sendeba _ es saqarTveloa! gai-
xedeT marcxniv, iq yvelgan Cabnelebulia
da araferi Sendeba _ es ruseTia!”
Cemo Zvirfaso megrelebo, Cemo sisxlo
da xorco, Cemo mravaltanjulo saqar-
Tvelo da qarTvelo xalxo _ axla mainc
ver xedavT, Cvenma prezidentma saxalxod
da xmamaRla rom daukanona rusebs en-
gurs gaRma saqarTvelo ganmuxuris „xu-
xulebis” garda?!. esec droebiT, Torem
daukvirdiT, yvelafer amas rogor vire-
Smakulad akeTebs da erTi SexedviT „nac-
mos” didi aRmSeneblobiT iwonebs Tavs.
sinamdvileSi ki sulelebad miaCnixarT _
eseni mainc verafers mixvdebian, mTavaria
im gamgebma gaigos, visi misamarTiTac iTq-
vao!
is gamgebi ki, xval-zeg, ruseTis tele-
viziiT Semogvexmianeba da aqeT dagvadebs
vals _ „esec Cven xom ara varT, Tqveni
prezidenti adasturebs „engurs gaRma, Cab-
nelebuli teritoria rom ruseTiao!”
Tan imasac miayoleben _ “gaWirvebulis
dacinva araqristianulia, gvacaleT cota
xani, SarSandeli „wagebuli omis” Semdeg
cota suls moviTqvamT da mere mivxedavT
sakuTar Tavso!”
wina werilebSi vaxsene _ TbilisSi, “na-
xalovkaSi“ dabadebuli da gazrdili var
meTqi. amis gamo SesaZloa vinmem gaik-
virvos Cemi esodeni gulistkivili af-
xazeTisa da samegrelosadmi. ar gamik-
virdeba ase rom moxdes, radgan ara mar-
to saqarTveloSi, aqac, ucxoeTSic mra-
vladaa Tavregveni qarTveli, kuTxurobis
niSniT erTmaneTs rom Wams da geslavs.
swored imaT gasagonad vacxadeb:
_ dedaCemis deda, bebiaCemi ZirZveli
kolxi_megrelia, mas fexi ar moucvlia
adgilidan da dRemde afxazeTSi cxo-
vrobs. me da Cemma meuRlem ukrainaSi, iva-
no-frankovskSi viqorwineT, sadac erTad
vswavlobdiT. swavlis damTavrebis Sem-
deg Cveni TxovniT saqarTveloSi gagva-
nawiles. Tbiliss soxumi varCieT da af-
xazeTSi omis dawyebamde cota xniT
adre bebiasTan gadavediT sacxovreblad,
rac, samwuxarod, didxans ar gagrZelda.
germaniaSi Cveni gadabargeba Cemi meuRlis
fexmZimobam da omis cecxlSi gaxveulma
afxazeTma ganapiroba. saqarTveloSi sa-
xlkardakargulebma meuRlis samSoblos
SevafareT Tavi, sadac or qaliSvils da
vaJs vzrdiT qarTvelebad. vinicobaa, Tu
satanam imarjva da Cveni prezidentis Se-
gnebulad Tu royiod ganmuxurSi wamo-
naroSi acxadda da sabolood waiRo ru-
seTma afxazeTi, rogorc ucxo qveynis mo-
qalaqe, me iq uproblemod Caval, magram
yvelas gasagonad xmamaRla vacxadeb: me
arc ruseTs miyiduli afxazeTi minda da
arc iseTi saqarTvelo, yvelafers rom
egueba!
aravin ifiqros xelCaqneuli var da
Soridan sxvis dasamoZRvrad an Cemi
wili danaSaulis sxvisTvis gadasabra-
leblad viyefebi. mimaCnia, rom jer kidev
bevri ramis xsna SeiZleba, Tuki gulax-
dilebi viqnebiT, Tuki simarTles ar da-
vemalebiT, Tu ki qveynis damaqcevari pre-
zidentebis da maTi kriminali mTavro-
bebis „metaSfandure” ar viqnebiT, Tu ki
ar vifiqrebT „simarTle rom vTqva me xom
araferi momiva?”, Tuki ar vityviT „...me ra-
tom, ikivlos jer sxvam da vikivleb mere
mec, Tvara racxa aTi maneTisTvis xom ar
movakvlevineb Tavs´?!.” (gagaxsendaT al-
baT cnobili scena kinofilm “daTa Tu-
TaSxiadan!..”) da bolos Tu ar dagvavi-
wydeba, rom _ saqme Cveni samSoblos yof-
na-aryofnas exeba...
rogor davijero, rom es vinmes axsovs
saqarTveloSi, roca mis prezidentze, ra-
sac qvemoT waikiTxavT, gazeTSi gamoaq-
veyneben da xmas aravin iRebs:
„saakaSvilze ukeTesad vin icis, rom is
„mosyidulic“ aris, fulmicemulic „sxva-
nairad dainteresebulic“ da daSinebu-
lic! amitomac imarTlebs Tavs da ami-
tomac gaTqvams misi qvecnobieri qveynis
winaSe Cadenil danaSauls!“
„mters ar vusurveb ise yofnas, rogorc
saqarTveloa mixeil saakaSvilisa da misi
„uangaro“ strategiuli partnioris _ ame-
rikis xelSi!“ gazeTi „asaval-dasavali“
(17-23 agvisto 2009w)
aseTi mZime braldebebis Semdeg, aramc Tu
prezidentad datovebdnen germaniaSi (ne-
bismier normalur qveyanaSi!) msgavs eWvmi-
tanils, aramed Tavis mTavrobianad cixe-
Si Cajdoma ar acdeboda. saqarTveloSi ki?!.
“geficebiT yvelafers, saakaSvilSi
yovel wuTas veZeb raime kargs, qarTuli
jigaridan wamosul sinaRdes! veZeb magram
ver vipove! yvelgan da yvelaferSi yal-
bia, es oxeri! yvelgan TvalTmaqcia, yvel-
gan farisevelia..” _ (gazeTi “asaval-da-
savali” (7-13 seqtemberi 2009w) gulda-
TuTquli wers b-ni rezo esaZe da es, mar-
to b-ni rezo esaZis azri ki ar aris _
ase fiqrobs yvela moazrovne qarTveli
qveynis SigniT da mis gareT. msgavsi gan-
cxadebebis Semdeg ara marto prezidenti,
misi garemocvac unda iTxovdes Sendobas
da qveyanaSi darCenis nebarTvas, romelic
maTi moqmedebis Sedegad Tavze dagvengra.
saqarTveloSi akreditirebul, yvela
saxelmwifos diplomatiur korpuss spe-
cialuri samsaxuri aqvs, romelic maspin-
Zeli qveynis yoveldRiur presas da in-
formaciebs amuSavebs, mimdinare movlenebis
Sesaxeb da Sesabamis institutebs awvdis.
xSir SemTxvevaSi is, rac ramdenime dRis
Semdeg CvenTan unda moxdes, am uwyebebma
dResve ician, magram naklebad keTdeba maT-
ze reagireba, radgan adre vwerdi da kidev
erTxel gavimeoreb _ rom evropisa da ame-
rikisTvis (gansakuTrebiT am ukanaskneli-
sTvis) Cveni samSoblo Zalze iaffasiani
„sacdeli laboratoriaa”, sadac ucxos ki
ara, TviTon Cvens mTavrobas mihyavs saku-
Tari xalxi, romelsac xan afxazeTSi, xan
samaCabloSi, xan mTavrobis sasaxlis win da
xanac kidev... sadac moesurveba iq uwyobs
cdebs!.. da yvelaferi es uzarmazari ko-
rufciis, sisxlis da msxverplSewirvis
xarjze xdeba, romelsac Sedegad axal-axa-
li teritoriebis dakargva mohyveba!
amitomac rCeba dRevandeli xelisu-
fali xelSeuxebeli da ramdenic ginda
iyefos egreT wodebulma, an Tundac
marTalma opoziciam, mis xmas yurs ara-
vin daugdebs, radgan am sacdel labo-
ratoriaSi fuli aqvT gadaxdili da mas,
rac unda mouvides winaswar aris gada-
wyvetili.
mavani SemekiTxeba _ „Tu yvelaferi ga-
dawyvetilia, Cven ra SegviZlia, raRa dag-
vrCeniao?!”
me zemoT vaxsene _ jer kidev arsebobs
xsna! Tuki, yviTeli avtobusebiT natare-
bi „seTuris banaki” taSs ki ar „daubaT-
qunebs” miSa magarias wamonaroSze, „en-
gurs gaRma Cabnelebuli da dangreuli
ruseTiao!..”, aramed mourideblad cxvir-
pirSi ajaxebs (ganmuxurSi “Slopanci”
rom atakes _ ise) mas, rom engurs gaRma
misi mamobilis „uxsenebelis” mier ga-
sxvisebuli afxazeTi-ZirZveli saqarTve-
loa, romelsac axla farulad, iuri-
diulad, TviTon rom rusebs uformebs!..
ase Tu ar vizamT, maSin... bodiSs mo-
vixdi uxeSi SedarebisTvis, magram vera-
friT ver avuvli gverds erT kaxur aneg-
dots, romelic zustad asaxavs dRevan-
deli Cveni qveynis da misi prezidentis
namusaxdil mdgomareobas:
„sami vaJkacis mamas, TavisTana mutruk-
ma coli gauupatiura. mamasTan erTad,
Svilebic SeiSalnen Wkuaze!..
_ mami, daviWerT da movklavTo!
_ ara Svilebo, magas nu izamT, dagiW-
eren da cixeSi Cagsvameno!
_ maSin daviWerT da davWriTo!
_ ara Svilebo, magas nu izamT, dagiW-
eren da cixeSi Cagsvameno!
_ maSin daviWerT da magrad vcemTo!
_ ara Svilebo, magas nu izamT, dagiW-
eren da cixeSi Cagsvameno!
_ aba ra vqnaTo?!.
_ iareT ase deda gaupatiurebuleb-
mao!..”
kidev erTxel bodiSs movixdi uxeSi
SedarebisTvis, magram Tavs ver movityueb,
zustad asea dRes Cveni saqme. iqneb aman mainc
gamogvafxizlos, Torem Cven mwvave cait-
notSi varT, faqizobis dro ar gagvaCnia!..
daviT SoTaZe,
koblenci, germania
P.S. is iyo, werilze muSaoba davamTavre
da kompiuteri unda gamomerTo, rom
satelitze CarTul televizorSi Cveni
avadsaxsenebeli (marto avadmyofi ki
ara!) prezidenti, avlabris erT mil-
iardlariani (jerjerobiT rac uzis
misi mSenebloba saqarTvelos) sasaxli-
dan mikrofonTan ganmartoebuli erekeba
_ „ruseTma isic ikmaros, rac aqamde
gadasansla!.. aqeT mas fexs aravin gad-
moadgmevinebso!..” da mere xuTamde daviT-
vale „saqarTvelos teritoriuli
mTlianoba da amerikis da evropis mego-
bari qveynebis mxardaWera” rom gaimeora.
uazrobad CavTvale misi mosmena... magram,
dabejiTebiT minda ganvmarto, rogorc
ganmuxursa da anakliaSi, aseve 13 seqtem-
bers 18 saaTsa da 45 wuTze „miSa magarias”
gamosvla ori nawilisgan Sedgeboda: pir-
veli _ „gamgebma rom unda gaigos” da meo-
re _ „seTuris banakisTvis”. amitomac
umeora mas xuTjer (rac me davTvale)
erTi da igive, rom asineTam Tavi gaaWe-
Wyinos Tavis biWebs „maTxovari sulan-
jiasTvis, mama da marCenalis naTqvams
sworad Tu ver gaigebs!”
visac dRemde ar sjera, rom „uxsene-
belma” da „miSa magariam” gagviyida sama-
radJamod samaCablo da afxazeTi, saqar-
Tvelos Tavsdatexili ubedurebis Tana-
monawileni arian da am adamianebis gvar-
saxelebi garkveviT unda Camoiweros, bo-
TlSi unda Caidos, dailuqos da im sibin-
Zuris okeaneSi unda gadavuSvaT, romelSic
am orma antiqristem migviCina adgili!..
iqneb, odesme, sadme sufTa napirze ga-
riyos is boTli JamTasvlam da istorias
SemorCes simarTle, rom _ am garewrebis
garda, danarCeni qarTveloba sakuTari
samSoblos mTlianobisTvis brZolas
Seewira!
axali saarCevno blefi!
(da saintereso istoria siraqlemas uCveulo wesis Sesaxeb)
4 ilori22 seqtemberi 2009
Seqmnili situacia aiZulebs stalins,
rom daiTxovos oraxelaSvili
amierkavkasiis samxareo komitetis
pirveli mdivnis Tanamdebobidan, rasac
adre mamia Tavad iTxovda.
magram, vin unda Secvalos igi? stal-
ini ganagrZobs gansjas:
“miuxedavad imisa, rom beria ar aris
arc cekas wevri da arc kandidati, mainc
aucileblad mimaCnia, rom igi dainiSnos
amierkavkasiis samxareo komitetis
pirvel mdivnad. polonski am Tanamde-
bobisaTvis ver ivargebs, radgan man
arcerTi adgilobrivi ena ar icis...”
es striqonebi daiwera 1932 wlis 12
agvistos, agvistos Sua ricxvebSi ki be-
ria moskovSi Camovida. man politbi-
uros winaSe daayena ramdenime sakiTxi,
romelic 16 agvistos sxdomaze unda
ganexilaT.
sxdoma Sedga da kaganoviCma imave
dRes auwya stalins:
“beria iyo CemTan. igi namdvilad
didi SesaZleblobebis mqone muSakis
STabeWdilebas tovebs. mis mier
wamoweuli rigi sakiTxebisa Cven gan-
vixileT politbiuros dRevandel sx-
domaze. kerZod, saqarTvelos CamovaWer-
iT kidev 300 aTasi fuTi xorblis
Cabarebis gegma da sxva sakiTxebi. av-
tobusebs Cven maT gamovuyofT mosko-
vis xarjze...”
diax, “civsisxliani intrigani” beria
moskovSi Cavida ara saCivrebiT, rogorc
maria oraxelaSvili, aramed imitom,
rom saqarTvelosaTvis mieRwia xorb-
lis damzadebis gegmis Semcireba, sesx-
ad miecaT saTesle masala da gamoey-
oT avtobusebi. amasTan, igi yovel Tx-
ovnas asabuTebda _ sxvagvarad mas ar
daakmayofilebdnen.
rogorc xedavT, man moaxerxa, rom
moskovisaTvis raRac “gamoecincla”!
konkretulad: 10 avtobusi, 10 msubuqi
“fordi” da 8 satvirTo avtomanqana.
mkiTxveli xedavs, Tu rogori mon-
domebiT asrulebda beria mindobil
saqmes. movlenebs Zalze Sors gavuswreb
da vityvi _ beria rom qveyanas saTaveSi
Cadgomoda, igi aseTive warmatebiT
waruZRveboda sabWoTa kavSiris saqme-
sac. mas xom amis uflebaca da saSuale-
bac eqneboda!
formalurad pirveli mdivani jer
kidev oraxelaSvili iyo, magram xalxi
ukve beriasTan midioda da mas uwevda
ara mxolod saqarTvelos, aramed mTeli
amierkavkasiis problemebTan gamklave-
ba. da igi am problemebs agvarebda.
mravali es problema ki sakavSiro
masStabis iyo. gansakuTrebiT _ baqos
navTobi.
moskovidan dabrunebis Semdeg, polit-
biuros mxardaWeriT aRfrTovanebuli
beria farTod Slis mxrebs da axla
moskovs imaze mets sTxovs, vidre ram-
denime aTeuli “fordia”. da Txovs ara
saqarTvelosaTvis, aramed azerbai-
janeli menavToebisaTvis.
kaganoviCisa da molotovisaTvis mi-
weril werilSi igi iTxovs, rom
gaumjobesebuli iqnas navTobmrewvelTa
teqnikuri momarageba, miawodon maT da-
matebiT milebi da transporti da
gaumjobesdes menavTobeTa momarageba
kvebis produqtebiT.
cnobilia, rom beria warmatebiT
arTmevda Tavs socialur da sawarmoo
sakiTxebs. amitom, man moiTxova ara mx-
olod milebi, aramed, damatebiT, 764 tona
xorci, 56 tona cxoveluri cximi, 176
tona mcenareuli zeTi, 64 tona qaSayi,
328 tona burRuleuli, 198 tona Saqari,
2 tona Cai, 172 tona brinji, 67 tona
yveli, 370 tona sakonditro nawarmi, 65
tona sarecxi saponi, 5545 aTasi metri
bambeulis qsovili da ori milioni
maneTis Rirebulebis sxvadasxva sam-
rewvelo saqoneli.
da es yvelaferi unda moewodebinaT
_ yovelkvartalurad.
garda amisa, igi moiTxovda, rom
menavTobeTa momarageba gatoleboda
moskovisa da leningradis mcxovrebTa
momaragebis xarisxs.
29 agvistos kaganoviCma da molo-
tovma gaugzavnes stalins Sifrograma,
sadac mas sTxovdnen, rom berias Txov-
na daekmayofilebinaT, magram sanacvlod
misgan, azerbaijanisa da “aznavTobis”
xelmZRvanelobisagan moiTxovdnen... rom
navigaciis dasasrulamde, bevrad gadae-
WarbebinaT navTobis mopovebis zegeg-
miuri norma, romelic 500.000 toniT iyo
gansazRvruli.
Sifrograma am sityvebiT mTavrde-
boda: “qalaqi grozno wels gegmas ver
Seasrulebs, mTeli Zalisxmeva ga-
datanili unda iqnas “aznavTobze”.
stalinma am Sifrogramas Semdegi re-
zolucia waawera:
“marTalia, Tqven zedmet fufunebaSi
amyofebT “aznavTobs” sxvadasxva
“wamglejTa” moTxovnis safuZvelze,
magram, vfiqrob, rom am Txovnas mainc
unda davTanxmde.
stalini”
maS ase, stalinma ukve miakuTvna be-
ria “wamglejTa” kategorias, magram,
lavrentis rom es rezolucia waekiTxa,
udavod gaixarebda.
stalini xom yasidad burtyunebda,
raTa vinmes samsaxuri samoTxed ar
moCveneboda. igi kargad xedavda, rom am
“wamglejisaTvis” monaTxovi unda mieca.
upirvelesad igi sakuTar Tavze ar
zrunavs, aramed saqmesa da adamianebze,
romlebic yovelTvis wina planze uye-
nia.
meorec, es “wamgleji” sulac ar aris
moqaqane trabaxa da baqia. mas Tu mis-
cem imas, rasac iTxovs, yovelTvis miiReb
misgan imdens, ramdensac mosTxov!
1932 wlis 9 oqtombers politbiurom
daakmayofila oraxelaSvilis Txovna
samsaxuridan ganTavisuflebis Taobaze
da amierkavkasiis samxareo komitetis
pirvel mdivnad dainiSna beria, romel-
mac aseve SeiTavsa saqarTvelos kom-
partiis (b) cekas pirveli mdivnis
Tanamdebobac. man ukve miaRwia qristes
asaks da Tavisi ocdacameti wlis sic-
ocxlis manZilze uamravi ramis gakeTe-
ba moaswro.
mamia oraxelaSvili moskovSi
gaemgzavra, sadac marqs-engels-
leninis institutis direqtoris moad-
giled dainiSna. male iq gaemgzavra
mariamic, romelic ganaTlebis
sakavSiro komisariatis umaRlesi
skolebis sammarTvelos Caudga sa-
TaveSi.
stalini ki saWiro dros miemgza-
vreboda dasasveneblad da misi mimow-
era kaganoviCTan grZeldeboda. am wer-
ilebSi drodadro ganixileboda
amierkavkasiis sakiTxi, sadac xSirad
gaiJRerebda xolme berias gvari.
magram, am werilebidan ukve gaqra
sityvebi “Cxubi da RvarZli”.
samagierod gaCnda sityvebi “idea da
iniciativa”.
amierkavkasiis partiuli lideri
xruSCovis partiuli biurokratebi,
romelTac “saimedod” amoWres beriaze
informacia didi sabWoTa enciklope-
diis 22-23 gverdebze, sulac ar iqne-
bodnen biurokratebi, sakuTar saqmes
odnav sxvagvarad rom misdgomodnen.
roca isini mkiTxvelebs urCevdnen
makratliTa da samarTebliT amoeWraT
enciklopediidan aRniSnuli gverdebi,
ver gaiTvalswines is, rom lavrenti
pavles Ze berias istoriidan ase
ubralod ver amoWri.
amitom, roca me gadavfurcle didi
sabWoTa enciklopediis meore tomi da
Sevudeqi statiis kiTxvas saTauriT
“Tavdacvis saxelmwifo komiteti”, dar-
wmunebuli viyavi, rom iq berias gvars
aRmovaCendi.
me igi iq vipove, magram amis Taobaze
_ Tavis droze.
manamde ki wavikiTxe enciklopediis
sxva tomebi (bunebrivia, 1953 wlis 26
ivnisis Semdgom gamocemebi) da SevamC-
nie, rom xruSCovis cenzuras mainc
“gaepara” raRac-raRaceebi:
a) somxeTSi arsebobda berias sax-
elobis raioni, beris saxelobis arxi,
leninakanSi ki funqcionirebda berias
saxelobis kulturisa da dasvenebis
parki (me-3 tomi);
b) saqarTveloSi berias saxels
atarebda afxazeTis sabWoTa meurneo-
ba “axali aToni”, soxumis pedagogiuri
instituti, tyvarCelis hidroelsadguri,
baTumis manqanaTmSenebeli qarxana,
Tbilisis fexsacmelebis fabrika, sox-
umis raionis kolmeurneoba, saqarTve-
los sasoflo-sameurneo instituti,
Tbilisis pionerTa da moswavleTa
sasaxle da aseve Tbilisis “dinamos”
stadioni (me-13 tomi);
unda vivaraudoT, rom berias saxeli
arc azerbaijanSi daviwyniaT, radgan man
uamravi sasikeTo saqme mihmadla menav-
Tobeebs, magram amis Sesaxeb enciklo-
pediaSi veraferi wavikiTxe. da raoden
sakvirvelic ar unda iyos, aq swored
rom antonov-ovseenkom mixsna, romlis
wignidan Sevityve, rom baqoSi berias
saxels atarebda vagonsaremonto qarx-
ana da erT-erTi msxvili navTobsawar-
mo.
manve dagvitova cnoba imis Taobaze,
rom berias saxels atarebda leninaka-
nis erT-erTi sasazRvro ganrigi, foTis
Teatri, xaSuris eleqtromatareblebis
depo, agaris Saqris qarxana. bevri cno-
ba amis Taobaze arc antonov-ovseenkos
moupovebia.
ara mgonia, rom am warmoeba-dawese-
bulebebis am saxeliT “monaTvla” pi-
radad berias iniciativa yofiliyo. es
gaxldaT epoqis moTxovna!
es gaxldaT ara pativmoyvareobis
gamovlineba, aramed im koleqtivis pa-
tiviscema saxelmwifo moRvawisadmi,
vinc misi saxelis tareba gadawyvita.
ra unda eqnaT im pirebs, vis saxel-
sac warmoeba-dawesebulebebi atarebd-
nen? uari ganecxadebinaT? es ki niSnavda
SromiTi koleqtivebis wyeninebas. Tanac
_ kavkasiaSi!
ase Tu ise, ocdaaTiani wlebis da-
sawyisSi beria amierkavkasiis lideri
gaxda. da didi sabWoTa enciklopedi-
is meore tomSi Cawerili sityvebi
imis Taobaze, rom “baqos navTobwar-
moebis aRorZinebis saqmeSi didi roli
iTamaSes stalinis TanamebrZolebma
s.m. kirovma, g.k. orjonikiZem da l.p. be-
riam”, sruli WeSmariteba gaxlavT.
magram berias yuradRebis centrSi
mxolod navTobi rodi iyo moqceuli.
cnobilia, rom ukve 1933 wels beriam pi-
radad gadasca stalins werili, sadac
saubari iyo ara mxolod navTobze,
aramed iSviaT liTonebzec.
beria winadadebas iZleoda, rom 1934
wlis gegmaSi SeetanaT:
_ navTobis pirveladi gadamuSavebis
krekingebisa da qarxnebis mSenebloba;
_ maxaCkala-staligradis navTob-
sadenis gayvana;
_ baqo-baTumis navTobsadenis ga-
farToeba;
_ azerbaijanis axal ubnebze ge-
ologiuri-sadazvervo samuSaoebis
Catareba;
_ kaspiis samoqalaqo flotisaTvis
axali gemebis ageba.
da yvelaferi es ganxiluli iyo kom-
pleqsSi da esec berias muSaobis
stili gaxldaT. ase rom, amierkavkasi-
is saTaveSi aRmoCnda ara wminda wylis
politikosi, aramed _ teqnokrati.
da ara ubralod teqnokrati, aramed
axali, socialisturi tipis teqnokrati,
muSaki, romelic SesaniSnavad erkveoda
epoqis moTxovnebSi, problemebSi da yve-
lafers akeTebda adamianebis keTil-
dReobis asamaRleblad. es gaxldaT
moRvawe, romelic erTmaneTisagan ar
ganasxvavebda “warmoebas” da “so-
cialur yofas” am maT ganixilavda ro-
gorc erTian mcnebas.
aseve konkretuli iyo berias Canaw-
erebi iSviaT metalebTan dakavSirebiT.
masSi saubari iyo WiaTuris marganecze,
molibdenis, cinkisa da tyviis mopove-
baze, aluminis zeJangis warmoebaze.
isic xom naTelia, pativcemulo mk-
iTxvelo, rom beria arc geologi iyo,
arc menavTobe da arc metalurgi... ma-
gram igi ayenebda axali geologiur-
sadazvervo samuSaoebis Catarebis
ideas... did mniSvnelobas aniWebda ax-
ali navTobsadenebis mSeneblobas da
iSviaTi metalebis warmoebis perspeq-
tivas.
da Tu adre es saqme daviwyebas
eZleoda mamia oraxelaSvilis arakom-
petenturobis gamo, axla xdeboda misi
aRorZineba berias kompetenturobis
wyalobiT.
WiaTuris maRaroebSi marganecis
mopoveba mefis drosac xdeboda da
oraxelaSvilis drosac. magram misi
mopovebis xarisxi da tempebi dRi-
TidRe izrdeboda...
adre iSviaTi liTonebis mopovebis
saqme mniSvnelovnad muxruWdeboda,
axla ki mkvdari wertilidan daiZra. da
es yvelaferi, vimeoreb _ berias wyalo-
biT xdeboda!
stalini yovelive amas mniSvnelovnad
miiCnevda, magram umTavresad mainc nav-
Tobs miiCnevda da 1933 wlis 21 oq-
tombers kaganoviCs swerda:
“cudadaa baqos navTobis saqme. wels
movipovebT 15 milion tona navTobs, mo-
maval wels mopoveba aiwevs 21-22 mil-
ion tonamde. amis miuxedavad navTobis
mTavar sammarTvelos yurze sZinavs, ser-
go ki mxolod dapirebebiT ifargleba...”
gagrZeleba iqneba
lavrenti beria _ qarTuli geniasergei kremliovi
beria _ XX saukunis saukeTeso
menejeri Targmani roland jalaRaniasi
5ilori 22 seqtemberi 2009
miuxedavad imisa, rom Cveni
konstituciiT saxelmwifo da
marTlmadidebluri eklesia
erTmaneTisgan damoukidebeli
institutebia, erTi ram ueWvelia
_ qarTul samociqulo
marTlmadideblur eklesias da
mis saWeTmpyrobels, saqarTve-
los sulier mamas, uwmindessa
da unetares ilia meores, `nac-
moeli~ xlistebis uwmindursa
da uborotes xelisuflebasa
da maT mesaWe mixeil I saakaS-
vilTan SedarebiT, ganuzomlad
didi avtoriteti aqvs.
`nacebisaTvis~ am savalalo
proporciebis gamo, bolo dros
qarTul eklesias da piradad
ilia meores ebrZvian iseTi bo-
bola xlistebi, qristes fexis
mkvnetelebi, rogorebic nodar
ladaria, gigi TevzaZe da Zmani
maTni brZandebian. pirveli la-
mis yovel orSabaTs `24 saaTis~
furclebze anTxevs Sxamsa da
balRams, xolo meore i. WavWa-
vaZis sax. universitetSi pro-
fesionali pederastebisa da
seqtantebis mier Catarebuli
leqciebiT bilwavs da ryvnis
Cveni bavSvebis sulebs.
Tumca, es ise, rogorc ityvi-
an, sityvam moitana da imitom
vaxsene es murdali xalxi, ro-
melTa saqmenic, rom ityvian _
araxalia. samwuxaro is aris,
rom msgavs tonalobaSi qveynis
pirveli piric alaparakda. bai-
denis gancxadebebiT gulmoce-
mulma saakaSvilma amerikeli
stumris wasvlis meore dResve
avlabris sasaxleSi, romlis
gumbaTi bevrs hitleris raixs-
tags, xolo me faberJes saaRd-
gomo kvercxebs magonebs, na-
cionali `kvercxebis~ winaSe
gamosvlisas ganacxada:
`...Cveni survilia, mtroba (ru-
seTTan, _ avt.) aRmovfxvraT, ma-
gram mtroba gaqreba ara erT-
morwmuneobaze uazro saubriT
_ roca Cvens eklesiebs angre-
ven afxazeTSi; ara saubrebiT
kulturul dialogze _ roca
Cveni 500 aTasi devnili sax-
lebSi ver brundeba, maT Soris,
kulturis moRvawenic; ara mec-
nierTa da sazogadoebaTa Soris
dialogis meSveobiT... mtroba
dasruldeba da megobroba
daiwyeba maSin, roca ukanaskne-
li ucxotomeli jariskaci sa-
qarTvelos teritorias dato-
vebs! amaze iluzia nuravis eqne-
ba~.
sainteresoa, Tavad ris ilu-
zia aqvs baton prezidents, anu,
Tu sakuTari patronis da mama-
marCenalis darigebani Seismina,
rom afxazeT-samaCablos mimarT
mSvidobian politikas alter-
nativa ar aqvs, rogor da rodis
vapirebT imis miRwevas, rom uka-
nasknel ucxotomels davato-
vebinoT saqarTvelos terito-
ria, Tu ara mecnierebs, sazoga-
doebebs Soris dialogiT? isev
axali samxedro avantiurisken
xom ar miuwevs guli Cvens
`uSiS, viTarca uxorco~ mTa-
varsardals?
an 500 aTas devnilze, maT So-
ris, kulturis moRvaweebze sau-
bari cota uxerxuli xom ar
aris, roca sacodavi devnilebi
mauThauzenis Tu birkenaus, os-
vencimis Tu buhenvaldis msgavs
getoebSi SevrekeT, xolo isini,
vinc SedarebiT ukeTes piro-
bebSi cxovrobda, ara erTxel
gamoyares omamdec da omis Sem-
degac saxelmwifo Senobebidan?
an ra dros devnil kultu-
risa Tu, zogadad, inteligenci-
is warmomadgenlebze saubaria,
roca isinic aravis sWirdeba,
vinc devnili ar aris, magram
mainc `Carecxes~?
rac Seexeba afxazeTSi Cveni
eklesiebis ngrevas, piradad me
amis Sesaxeb ar msmenia, magram
asec rom iyos, mtrisagan aseTi
ram ra gasakviria, rodesac Cve-
ni `moyvare~ xelisuflebisgan
aRaravis ukvirs, konkretulad,
eklesiebis ngreva Tu, zogadad,
marTlmadidebluri sarwmunoe-
bis devna-Seviwrovebis, ganqiqe-
bis aSkara tendenciebi?
iman, rac mavanTaTvis uazro-
baa, ukve moitana Cveni qvey-
nisTvis azriani Sedegi, rodesac
moskovSi Casul ilia meores
muxlmodrekiT eambornen pu-
tini da medvedevi rogorc
marTlmadidebeli qristianebi
saqristianos erT-erT uwmin-
des avtoritetTagans, xolo, ro-
gorc ruseTis premierma da
prezidentma, niSnad ilia meo-
risadmi pativiscemisa, okupire-
buli perevidan jarebis gayva-
na brZanes.
aqedan gamomdinare, ufro me-
tis, Tu kodoridan ara, sul
mcire, axalgoris deokupaciis
imedic gaCnda, magram, rogorc
Cans, miSas pativmoyvare da eWvi-
anma pirovnebam sakuTar
marcxad aRiqva patriarqis Za-
lisxmevis Sedegad miRweuli
mcire, magram mainc uaRresad
mniSvnelovani warmateba da jer
iseTi ram daabrexva _ ilia meo-
res moskovSi wasvlis win Ca-
vutare instruqtaJi da rac
davabare, is ilaparaka medvedev-
putinTano da Sedegad, rusebi
ukan mobrundnen, romelTa da-
naxvaze Cvenma lomebma
kurdRlebiviT mococxes.
modi da amis mere cnobili
andazis perifraziT nu ityvi _
patriarqis aRma xnuli prezi-
dentma dabla farcxao... rusebi
dResac perevSi dganan, sadac ad-
gilobriv qarTvelebs xazgas-
muli koreqtulobiT eqcevian.
sabednierod, patriarqis kidev
erTi `uazro~ saubris azriani
Sedegi dResac ZalaSia _
bevrisTvis moulodnelad, ru-
seTis marTlmadidebluri ekle-
sia kvlavac cnobs afxazeT-
cxinvalis eparqiebs qarTuli
avtokefaliis sazRvrebSi. miu-
xedavad imisa, rom es terito-
riebi de iured aRiara ruseT-
ma damoukidebel saxelmwifoe-
bad.
saqarTvelos eklesiis msgav-
sad, ruseTis eklesiac didi av-
toritetiT sargeblobs saku-
Tar mosaxleobaSi, oRond, Cven-
gan gansxvavebiT, xelisufleba-
sTan erTad.
dRes, rodesac ruseTTan pir-
dapiri politikuri dialogi ga-
moricxulia ara mxolod imi-
tom, rom diplomatiuri ur-
TierTobebi aRar gvaqvs, aramed
imitomac, rom medvedev-putins
ara erTxel ganucxadebiaT sa-
qarTvelos dRevandel xeli-
suflebasTan molaparakebis
SeuZleblobis Sesaxeb da roca
imaves acxadeben separatistuli
respublikebis de faqto lide-
rebic, ar mgonia, Cveni xelisu-
flebis mier, diaxac, erTaderTi
safuZvlis _ erTmorwmuneobis
gamouyenebloba gonivruli
saqcieli iyos, radgan zemoT
xsenebuli avtoritetisa da
ndobis gamo, riTac rusul-qar-
Tuli eklesiebi sargebloben
sakuTar qveynebSi, ori erT-
morwmune eklesiis kontaqtebs
SeiZleba, garkveulwilad, sa-
xelmwifoebrivi datvirTva hqon-
des.
Cven ki ras CavdivarT? xeli-
suflebam yvelaferi gaakeTa
imisaTvis, rom Cveni patriarqi
aRar CabrZandes moskovSi. yve-
las gvaxsovs is arajansaRi
miTqma-moTqma, rac ilia II
`droulma~ avadmyofobam ga-
moiwvia, ris gamoc ruseTis pa-
triarqis dakrZalvas ver da-
eswro.
gasuli wlis agvistoSi
sisxldadenili qarTveloba
aramc da aramc ar unda dave-
jabninoT rusebis mimarT sam-
arTlian guliswyromas, bolos
da bolos, germania da israeli
Serigdnen, miuxedavad imisa, rom
faSistebma mxolod sakoncen-
tracio banakebis krematoriu-
mebSi 6 milioni ebraeli dawves
da dRenaxevriani omi ra gaxda?
miT umetes, rom am omSi damna-
Saveni Cvenca varT.
sworedac, rom saxelmwifo
interesebidan gamomdinare, unda
vZlioT emociebs da ruseT-sa-
qarTvelos Soris mravalsau-
kunovan urTierTobebSi Sexebis
wertilebi veZeboT da ara ga-
TiSvisa, Cven ki ras vakeTebT? _
agvistos omis Semdeg urapa-
triotul klipebTan erTad ise-
Ti `dokumenturi~ siuJetebic
vnaxe, sadac grigol orbeliani
Tu aleqsandre WavWavaZe, arc
meti, arc naklebi, samSoblos mo-
Ralateebad iyvnen Seracxulni.
amaswinaT `did aTeulSi~,
romelic sazogadoebriv mauwye-
belze gadioda, WavWavaZis sa-
zogadoebis damfuZnebelma, pro-
fesorma mixeil qurdianma ga-
nacxada, rom `erTmorwmuneobis
faqtoris gaTvaliswinebas sa-
qarTvelosTvis kargi araferi
moutania~ da augad moixsenia
saqarTvelos ukanaskneli didi
monarqi da didi mxedarTmTava-
ri, gmiri erekle II _ patara
kaxi.
ufro Sorsac wavida pativ-
cemuli profesori da _ `Tur-
qebs qarTvelebisTvis erTi
goji miwac ar waurTmeviaTo~.
es, albaT, im `simReridan~ aris,
miSam Turqi kolegis saame-
blad rom `daaxeTqa~ _ Tur-
qebsa da qarTvelebs mraval-
saukunovani megobroba gvakav-
Sirebso.
dRes marTlac Cveni keTili
mezobeli TurqeTi istoriu-
lad saqarTvelos amomgdebi
da sisxlismsmeli rom iyo,
bavSvmac ki icis, magram ara _ mi-
xeil qurdianma, romelmac esec
ar ikmara da _ `monRolebi, ru-
sebTan SedarebiT, angelozebi
iyvneno!!!~
ra unda Tqvas kacma msgavsi
sisuleleebis Sesaxeb, garda
imisa, rom pativcemuli profe-
sori dRevandeli politikuri
koniunqturis gaTvaliswinebiT
bodavs viRacis saameblad, To-
rem, nuTu SeiZleba, rom WavWa-
vaZis sazogadoebis damfuZnebe-
li ilias azrebs ar eTanxme-
bodes? vinc Tavis werilSi `100
wlis winaT~, romelic 1899 wels
daiwera da rusis jaris pirvel
Semosvlas mieZRvna, ambobs: `am
Rirssaxsovar dRidam saqarT-
velom mSvidobianoba moipova.
SiSi mtrisa erTmorwmune eris
mfarvelobam ganufanta. damS-
vidda didi xnis daumSvidebeli
qveyana, dawynarda aklebisa da
aoxrebisagan, dascxra omisa da
brZolisagan. ...daudga axali
xana, xana mosvenebulis, uSiSaris
cxovrebisa, sisxldanTxeuli da
qristes jvrisaTvis jvarcmul
saqarTvelos, romelic RmerTma
saaqao samoTxed gauCina adami-
ans da kinaRam erT did sasa-
flaod ar gadaeqca mis Tavda-
debul Svilebs~...
me mgoni, es mcire amonaridic
sakmarisia imis gasarkvevad, Tu
ra ufro meti moutana saqarT-
velos `erTmorwmuneobis faqto-
ris gaTvaliswinebam~ _ sikeTe
Tu boroteba, magram Segnebul
Tu Seugnebel urwmuno Toma-
TaTvis kidev gavagrZeleb.
rodesac mefe erekle geor-
gievskis traqtats awerda xels,
sjeroda, rom kargsa da cuds
Soris akeTebda arCevans, magram,
samwuxarod, ise gamovida, ro-
gorc yovelTvis _ cudsa da ua-
ress Soris da, aqedan gamomdi-
nare, ruseTTan SeerTebam sike-
TesTan erTad cudic mogvitana.
ruseTis imperatorma Tavze ga-
dagvaxia is traqtati da sa-
qarTvelo ruseTis didi impe-
riis erTi patara gubernia gax-
da; gagviuqmes aTaswlovani av-
tokefalia da bagratovanTa
taxti.
am yvela `sikeTes~ qarTvel-
ma xalxma ara erTi ajanyebiT
upasuxa, romlebic, rogorc mo-
salodneli iyo, marcxiT dam-
Tavrda. sul bolos, 1832 wlis
SeTqmuleba CanasaxSive aRikve-
Ta, ris Semdegac bevri saxe-
lovani mamuliSvili, maT Soris.
nacpropagandis mier moRala-
teebad Seracxili grigol or-
beliani da al. WavWavaZe cimbi-
ris gzas gauyenes. amis Semdeg,
vidre romanovebis dinastiis
kraxamde, ajanyebebi aRar yofi-
la. maSindeli qarTveloba
mixvda ajanyebebis uazrobas
da ukeTesi momavlis imediT See-
gua da damorCilda beds.
mravalsaukunovan omebSi
xorcielad daSretilma erma,
romlis raodenoba XIX sauku-
nis dasawyisSi amier-imier sa-
qarTveloSi 700-800 aTass ar
aRemateboda, mateba iwyo.
XIX saukuneSi daiwyo Cveni
xalxis evropuli ganaTleba.
eris niWieri Svilebi, e.w. 60-ia-
nelebi, TergdaleulTa saxiT
peterburgis, kievis, odesisa Tu
evropis universitetebSi
iRebdnen ganaTlebas.
daibada axali qarTuli mwer-
loba, daarsda pirveli qarTu-
li Teatri da, rac mTavaria, ru-
seT-TurqeTisa da ruseT-spar-
seTis omebis Semdeg saqarTve-
lom daibruna aWara, samcxe-
saaTabago, War-belaqani da sxv.
1918 wels, lamis nikofsiidan
darubandamde teritoriaze ga-
moacxades menSevikebma saqarT-
velos damoukidebloba, romel-
Ta uniaTobis brali iyo 1921
wlis aneqsia.
aqac lamis erTi-erTze gan-
meorda XIX saukunis istoria.
1924 wels ajanyda damarcxe-
bisTvis ganwiruli saqarTvelo
da aqac CaTrevas Cayola vam-
jobineT _ qarTveli xalxi ar-
sebuli realobis pirobebSi
Seudga qveynis Senebas.
ilias, akakis, vaJas fesvebze
amoiyara XX saukunis qarTuli
mwerloba grigol robaqiZis,
konstantine gamsaxurdias, mi-
xeil javaxiSvilis, galaktionis,
ticianis, goglas da sxva bum-
berazebis saxiT.
Seiqmna mZlavri qarTuli
mecnierebis praqtikulad yvela
dargi; arnaxul simaRleebs mi-
aRwia qarTulma Teatrma, kinom,
sportma... aRarafers vityvi 60-
iani wlebis did literatura-
ze, Tundac, imitom, rom am kla-
sikosebis CamoTvla Sors wag-
viyvans. muxrani da Wabua kmara
imis warmosadgenad, Tu rasTan
gvaqvs saqme...
axla gatexil varclTan
varT, radganac Tavisufleba
ver movipoveT...
damoukidebeli saxelmwifo
bevria, magram Tavisufali ere-
bi _ cota. am or TiTqos iden-
tur cnebas Soris, rogorc
SoTa ityoda, `Sua udevs didi
zRvari~.
viTom demokratias vaSenebT.
asec rom iyos, CvenTvis demo-
kratiis xibli iq mTavrdeba, sa-
dac Cvens TviTmyofadobas
emuqreba safrTxe. globaliza-
ciis pirobebSi ki es safrTxe
realuria. SemTxveviTi ar aris,
rom globalizaciis mamebi aS-
karad ebrZvian tradiciul re-
ligiebs: islams da. diax, ga-
moicaniT _ marTlmadidebel
qristianobas.
cnobilma globalist-demo-
kratma zbignev bJezinskim, ro-
melic obamas administraciis
mrCevelic aris, daufaravad ga-
nacxada, rom `komunizmis da-
marcxebis Semdeg aSS-s amocana
marTlmadideblobis damarcxe-
baa!!!~ ratom? imitom, rom Cveni
religia dgas mama-papaTa tra-
diciebis dacvis sadarajoze,
anu Rirebulebebis, saidanac
modis, sazrdoobs qarTuli
kultura, suliereba, zneoba.
SemTxveviTi ar aris, rom sa-
qarTveloSi msoflio globa-
listis jorj sorosis fule-
biT dasmulma `nacebis~ xeli-
suflebam eklesiebis ngreviT
daiwyo qveynis `Seneba~. gaila-
Res satanisturma seqtebma.
ruseTis did kulturasac,
miuxedavad saxelmwifos Zlie-
rebisa, aranaklebi safrTxe
emuqreba, amitom iqac marTlma-
didebluri eklesia dgas ru-
suli kulturis sadarajoze,
oRond, Cvengan gansxvavebiT, iq
eklesia da saxelmwifo erTad
arian am saqmeSi.
ori saukunis ganmavlobaSi
qarTuli kultura rusulTan
mWidro kavSirSi viTardeboda
da swored am urTierTobebis
aRdgenas gulisxmobda Cveni pa-
triarqi saaRdgomo epistoleSi
erTmorwmuneobaze `uazro~ sau-
brisas, romelic uwmindurma
ladariam gaaqilika.
am orma erTmorwmune erma
kulturuli memkvidreobis dac-
vis saqmeSi erTmaneTs xeli
unda SevaSveloT. qarTvelebma,
iqneb, odesme davibrunoT da-
karguli teritoriebi, magram
TviTmyofadoba da cnobiereba
Tu davkargeT, veRarasodes da-
vibrunebT.
imaves Tqma rusebzec SeiZ-
leba _ Cvengan mitacebulic da
dedamiwis 1/6-ic oxrad daurCe-
baT, Tu sakuTari kultura,
marTlmadidebluri sarwmunoe-
ba dakarges.
Cveni mentalobidan gamomdi-
nare, rusebis `atana~ ufro
SegviZlia, vidre danarCenebis da
ara mxolod erTmorwmuneobis
gamo, Tumca erTmorwmune rusebs
ufro advilad `movereviT~, vi-
dre urwmuno dasavleTel ma-
sonebs.
axlaxan damTavrda `didi
aTeuli~, sadac pirveli adgili
ilia WavWavaZem daikava. hoda, ma-
vanni, vinc baidenisgan ilias
leqsis wakiTxvis gamo aWylo-
pinda, ajobebs, ilias naazrevi
waikiTxon, Tundac, erTmorwmu-
neobis, zogadad, ruseTTan erT
saxelmwifoSi cxovrebis av-
kargis Sesaxeb da viaroT win
ori ilias _ ilia marTlisa da
uwmindesisa da unetaresis, sa-
qarTvelos kaTolikos-patri-
arqis ilia II gziT, romelic ta-
ZarTan migviyvans.
daviT mxeiZe
dRes erTmorwmuneobaa is, ris gamoc ruseT-saqarTvelos urTierTobebs
met-naklebad saxelmwifoebrivi SeiZleba ewodos!
6 ilori22 seqtemberi 2009
Tu kazakoba saukuneTa ganma-
vlobaSi asrulebda da, friad
araxelsayrel pirobebSi, axlac
asrulebs ruseTis saxalxo-
sabrZolo amocanas, maSin kavka-
siis armia RirsebiT asrulebs
rusul saqmes samxedro-kultu-
rul sferoSi. misi mniSvneloba
Zalze didia mSvidobian pe-
riodSic ki, erTis mxriv, imitom,
rom misi gmiruli didebisa da
Zlierebis winaSe SiSi myarad
arsebobs mxareSi, meores mxriv
ki, Cveni kavkasieli meomrebi
warmoadgenen uaRresad saimedo,
maRalsulier da yovelmxriv
damSvenebul adamianebs. rusuli
saxelganTqmuli polkebis mier
gamarTulma saukunovanma samkv-
dro-sasicocxlo omebma datova
imdenad gmiruli saxeli da Se-
saniSnavi tradiciebi, rom misi
avtoritetis Seryeva ar ZaluZT
arc proteqciiT daniSnul
SemTxveviT samxedro ufrosobas,
arc rusuli saqmisadmi gul-
grili damokidebulebis mqone
adamianebs da arc mtrulad
ganwyobil adgilobriv mosax-
leobas.
Cveni meomrebi marTlmadide-
blobis aqtiuri qomagebic arian;
magaliTad, rac Seexeba axalci-
xis marTlmadidebluri ekle-
siis sakiTxs, roca somexma po-
litikanebma mTavrobisagan ekle-
siisaTvis gamoyofil adgilze
rotonda da samikitno gaxsnes,
Tenginis polkebma maSin gulm-
xurvaled dauWires mxari
marTlmadideblebs.
aqaurTa cxovreba did qala-
qebSi, xels ar uwyobs disci-
plinisa da zneobriobis donis
SenarCunebas jarSi. naxevarci-
vilizaciiT Seryeuli aRmosa-
vleTi, romelic iwovs cud
Tvisebebs, ixrwneba da xdeba
socialuri daavadebis kera. kav-
kasieli jariskaci, Tu igi
frontze ar imyofeba, zogjer,
udardelobis magaliTis mimce-
mic ki xdeba. magram, sakmarisia,
rom mas raimem Seaxsenos maRa-
li samxedro movaleoba, rom igi
wamsve gmirad da patriotad iq-
ceva xolme.
ramdenime wlis winaT tfi-
lisSi aseT SemTxvevas hqonda
adgili: rusi oficeri quCaSi ga-
moesarCla ucnob gogonas, ro-
melsac, dRisiT-mzisiT gasaqans
ar aZlevda ori aramzada, viTom
inteligenti somexi. ramdenime
wamSi oficers gars Semoertya
veeba brbo, romelic mzad iyo
gadaegdo igi voroncovis xidi-
dan mtkvarSi. am dros mas ga-
moeqomaga SemTxveviT Cavlili
jariskaci, romelmac xiStze wa-
mogebis muqariT daafrTxo brbo
da ixsna oficris sicocxle.
tfilisis bazarSi momxdari mu-
Sebis mRelvareba ki Caawynares
ara policielebma, aramed uia-
raRo Tadarigis mosamsaxureeb-
ma. maT gaaCniaT egreTwodebuli
organuli patriotizmi, romelic
vlindeba SegnebiT formebSi.
magaliTad, jariskacuna yo-
velTvis gamoeqomageba gasaWir-
Si Cavardnil qals da yovel
bavSvs, ra erovnebisac ar unda
iyos igi.
erTxel aseTi scenis mowme
gavxdi: erTi moZalade somexi,
romelic ultra-modur kos-
tiumSi iyo gamowyobili, xalxm-
raval adgilze rus qalbatons
gadaekida, romelic dabneuli
Canda da tirils aRaraferi
uklda. am dros, mis dasaxmare-
blad, movida ubralo adamiani,
romelsac maneraze etyoboda,
rom TadarigSi gasuli jaris-
kaci iyo. man moZalade somexi
trotuaridan Camoagdo da dauy-
vira:
_ Se somexo salaxanav, ratom
awuxeb am qalbatons!
wamierad, TiTqos miwidan
amoZvrneno, mas ramdenime somexi
patrioti gadaeRoba da muqariT
aRsavse xmiT erTdroulad Ses-
Zaxes: rogor bedav naciis Seu-
racxyofas!
jariskacma damcinavad Cai-
Rima: naciis Seuracxyofas... ma-
Sin sad aris Tqveni droSa?
am ubralo adamianma, romel-
sac gavlili hqonda Rirsebisa
da jansaRi Semecnebis samxedo
skola, gamoavlina ufro didi
Segneba, vidre, SeiZleba, bevrma
Jurnalistma da publicistma,
romlebic erTmaneTSi ureven
terminologias da ver ganus-
xvavebiaT erTmaneTisagan tomi
da nacia. ruseTis imperiaSi be-
vri tomi cxovrobs, nacia ki
SeiZleba iyos mxolod erTi, imi-
tom, rom misi ZiriTadi atri-
buti gaxlavT swored droSa, e.i.
saxelmwifoebriobis simbolo.
arc imas sWirdeba mtkiceba,
Tu raoden sulier sidiades aR-
wevs mwyobrSi mdgari jariska-
ci. sakmarisia gavixsenoT kavka-
siis dapyrobis pirvandeli pe-
riodi, roca mcirericxovani
Cveni grenaderebi saocar gmi-
robebs sCadiodnen da Tavzars
scemdnen mters. isini amJRav-
nebdnen disciplinisadmi mor-
Cilebis gasaocar unars. sakma-
risia magaliTad moviyvano pos-
tze mdgomi jariskacis saqcie-
li, romelmac sadarajo koSku-
ri ar miatova baTumSi mdebare
erT-erTi obieqtis afeTqebisas.
daRupvis safrTxis miuxedavad
igi postze darCa, radgan misi
Semcvlelis sicocxle am afeT-
qebam Seiwira. igi, wesdebis Ta-
naxmad, postidan wavida mas Sem-
deg, roca xelmwifis gankargu-
leba miiRo.
saocari sanaxavebi iyvnen
rusi jariskacebi, 1895 wels, Kqu-
TaisSi, iqauri ebraelebis dar-
bevisas. isini mwkrivebad idgnen.
mravalaTasiani brbo maT qvebs
uSenda. xan erTi, xan meore ja-
riskaci daecemoda xolme, roca
qva TavSi xvdeboda. maTi rige-
bi ki mWidrovdeboda, waqceuli
jariskaci mihyavdaT, sxvebi ki
ferwasulebi idgnen qandakebe-
biviT, mkacri saxeebiT, xelebi
ukankalebdaT, magram ar ismoda
srolis brZaneba da jars ner-
vebma ar umtyuna; mxolod amg-
vari TavSekavebis wyalobiT mox-
da ise, rom wesrigi aRsdga rai-
me seriozuli sisxlisRvris
gareSe.
maRali sulierebiTa da Rir-
sebis grZnobiT sxvebze metad
samwyobro samsaxuris oficrebi
arian dajildoebulebi, romle-
bic warmoadgenen kavkasiis ar-
miis WeSmarit tips. “swavlulis
sayelosa” da samkerde niSnebis
mqone oficrebi, romlebic Zi-
riTadad ganageben vaWrobis, ija-
risa da sxva amgvar sakiTxebs,
wminda wylis Cinovnikur saqmes
asruleben da SedarebiT dabal
doneze imyofebian. am xalxSi Se-
sustebulia kavkasiis armiis Se-
marTeba, maTSi ufro cxovrebis
materialuri mxaris cTuneba
Warbobs, romelsac veRar uZle-
ben. tfilisSi zogjer Sexvde-
biT kalmosan kacs, iurists, teq-
nikos-mSenebels, romelsac ofi-
cris samxreebi ver Seakavebs
verc xelmwifisa da qveynis wi-
naSe dadebuli ficis gatexvi-
sagan da verc rusi adamianis
Rirsebis Selaxvisagan. ra Tqma
unda, amgvari calkeuli SemTx-
vevebi Crdils ver miayeneben
mTlianad kavkasiis armias, rad-
gan “ar arsebobs ojaxi erTi ma-
xinjis gareSe mainc”, Tanac, am
tipis adamianebi aSkarad ar ga-
nekuTvnebian am keTilSobilur
ojaxs.
Tumca, isic unda aRiniSnos,
rom kavkasiis armia, aq dasaqme-
bul sxva rusul dawesebule-
bebTan SedarebiT, sulierad da
moralurad sakmaod maRal sa-
fexurze imyofeba da naklebad
ahyveba xolme sistematurad
Tavs moxveul cTunebebs. Cveu-
lebriv, samwyobro oficers ar-
cerTi mdidari da saSovars
daxarbebuli somexi fuls ar
daaxarjavs da ar Seecdeba mis
cTunebas. oficeri ki, romelic
gaxda pristavi, Stabis adiutan-
ti, kancelariis Cinovniki an im
specialuri sammarTvelos saq-
mis mwarmoebeli, sadac didi
fuli trialebs _ sul sxva saq-
mea: politikanebi aseTi adamia-
nebis moqrTamvas da sakuTar
qselSi gabmas cdiloben. Tavad
armia ki, romelic xalxis saer-
To pativiscemiT sargeblobs,
verasgziT ver axerxebs somexi
da mosomxo politikanebisadmi
zizRis grZnobis dafarvas.
Cveni jaris rusuli kultu-
ruli amocana kavkasiaSi mSvi-
dobiani periodisas Zalze didi
da sapasuxismgebloa da dRiTi-
dRe Zneldeba. amitom, yvela pa-
triotulad ganwyobilma ada-
mianma siyvaruli da pativisce-
ma unda Seagebos jars, ufro
msubuqi gaxados samxedro sam-
saxuris Zneli yofa. adamiani sa-
yovelTao mSvidobas unda emsa-
xurebodes, simSvides elolia-
vebodes. magram, mSvidobasac
gaaCnia Tavisi basri da maxvili
wiboebi da specifiuri Tavise-
burebani, ramac graf sologubs
sababi misca daewera eqspromti,
romelic mas Semdgom sakmaod
Zvirad daujda:
“meSinia ganvacxado xmamaRla,
rom mSvidoba oms ver See-
nacvleba...”
seqtantebi da rusi gadasax-
lebulebi
qveyana, romelic uerTdeba
sxva saxelmwifos, mosaxleobis
ZiriTadi nawilis gareSe, da Tu
SeerTebul qveyanas moaqvs mo-
geba, igi, ukeTes SemTxvevaSi, im-
saxurebs koloniis saxelwo-
debas, uares SemTxvevaSi ki amg-
var SeerTebas SeiZleba ewodos
okupacia. imdenad, ramdenadac
Cven koloniebi ar gvaqvs da gag-
vaCnia mxolod ganapira mxaree-
bi, maSin “okupaciis” mcneba,
Tavsmoxveuli erT-erTi mxari-
saTvis, miuTiTebs, rom didi xa-
nia aRar gagvaCnia naTeli Se-
xeduleba aRniSnul sakiTxze.
samwuxarod, unda aRiniSnos,
rom kavkasiaSi, sadac rusebi ad-
gilobrivi mosaxleobis mxo-
lod or procents Seadgenen,
mxareSi Cveni 100 wlis yofnis
Semdegac, SeiniSneba okupaciis
uamravi niSani. erTis SexedviT,
es, arc Tu sasiamovnoa rusi eri-
saTvis, magram, Tu axlodan da-
vakvirdebiT, davinaxavT, rom es
faqti sakmaod bunebrivia. jer
erTi, ramdenic ar unda viZaxoT
mciremiwianobaze, Suagul ru-
seTSi ar aris aseTi simWidro-
ve, magram saxezea adamianebis
cudi damokidebuleba miwisadmi,
rac am miwebs mciremosavliane-
bad aqcevs.
adgilebi kavkasiaSi bevria,
gansakuTrebiT, Tu gaviTvalis-
winebT maRalmosavlian stepebs
da dablobebs, tyeebSi SeWril
saxnav-saTesebs, mTebze Sefenil
savargulebs, magaliTad, samegre-
loSi, da baR-venaxebs, romliTac
saxelganTqmulia mTeli saqarT-
velo. mSvidobis ganmtkicebiT,
miwaTmoqmedebis ganviTarebiTa
da momTabareobis aRmofxvris
Sedegad dadginda, rom Turme kav-
kasiaSi sakmaod bevri miwaa. ru-
suli saxalxo masa Zalian Sors
iyo, TurqeTTan da sparseTTan ga-
datanili yoveli omi ki mTavr-
deboda imiT, rom damatebiT “sa-
Cuqrad” viRebdiT aTiaTasobiT
somexs. rusma mmarTvelebma maT-
dami da saxelmwifo saqmeebisadmi
damokidebulebebSi ver gamoiCi-
nes SorsmWvreteloba, ver daik-
vexnidnen adgilobrivi istoriis
codnas, uaxloes aRmosavleTSi
arsebul mdgomareobaze ki friad
bundovani warmodgena gaaCndaT.
me-19 saukunis 50-ian wlebSi
feldmarSal bariatinskis gu-
lubryvilod wamoscda, rom
“somxebi, saerTod, ruseTis erT-
gulebi arian da maTTvis ucxoa
raime politikur saqmeebSi Ca-
reva”, Tumca, yirimis omis Semdeg,
somxebi energiulad dafacurd-
nen. ganyenebuli, arasaxelmwi-
foebrivi, magram bunebriv-is-
toriuli Tvalsazrisidan ga-
momdinare, marTalic iqneboda,
rom araSemosavliani miwebi dag-
vesaxlebina adamianebiT, rom-
lebic adgilobriv pirobebs
bunebrivad arian Seguebuli.
miwaze moTxovnis gazrdisa
da fasis awevis kvaldakval,
aseve, adgilobriv mosaxleobaSi
antirusuli moZraobis war-
moqmnasTan erTad, ganviTarda da
didi gavlena moipova Tval-
sazrisma, rom TiTqos kavkasia
Tavisi klimaturi da niadago-
brivi monacemebiT savsebiT ga-
mousadegaria rusi xalxisaTvis.
bolo dros, roca rusebis kav-
kasiaSi moZalebam “saSiSi” saxe
miiRo, gadamTielebma da maTma
rusma mosamsaxureebma aRniSnu-
li Sexedulebis ganmtkiceba
daiwyes rusi Camosulebisadmi
araadamianuri eqsperimentebiT.
magram, mis Taobaze dawvrilebiT
qvemoT mogiTxrobT.
ise, amierkavkasiis saxnav-sa-
Tesi miwebi, higienuri Tvalsaz-
risiT, erTnairebi ar arian.
maTi dayofa SeiZleba sam kate-
goriad. erT-erTi maTgani aramc
Tu unda vaRiaroT janmrTelad,
aramed aucilebelia aRvniSnoT,
rom rusuli jiSi aqauri piro-
bebis gavleniT bvrad Seicvala
ukeTesobisaken. rogorc savse-
biT samarTlianad daafiqsira
kavkasielma anTropologma, ad-
gilobrivi cxovrebis yuradRe-
bianma damkvirvebelma, doqtorma
i.i.pantiuxovma, rusi xalxis STa-
momavloba, romelic kavkasiis
sasikeTo adgilebSi iSva, ga-
moirCeva didi simaRliT, Zlieri
kunTebiT, moelvare TvalebiT, si-
cocxlisunarianobiT da a.S.
axali gadmosaxlebulebi _ ru-
seTis Suagulidan gamosulebi _
savsebiT WianaWamebi arian gom-
borel, TeTriwyaroel, mangli-
sel rusebTan da seqtantTa so-
flebis macxovreblebTan Seda-
rebiT. amis mizezia rbili, zo-
mieri klimati, mcenareuli da
xorciani sakvebis mravalsaxeo-
ba. unda iTqvas isic, rom yarsis
olqSi loris-meliqovma Caasax-
la TurqeTidan gamoyrili som-
xebi, berZnebiT da sxva nayar-nu-
yari xalxiT, rusebs ki, romle-
bic kavkasiaSi miwebis Zebnas iw-
yebdnen, rCebodaT mxolod sxve-
bisagan dawunebuli adgilebi.
meore kategoriis adgilebi
rusuli kolonizaciisaTvis wi-
naRobas ver warmoadgenen, magram
isini naklebad sasikeToni arian
rusuli jiSisaTvis, gansaku-
TrebiT nervuli sistemisaTvis
da sulieri ganviTarebis Tval-
sazrisiT. rusma adamianma aq ar
unda icxovros adgilobrivi pi-
robebis karnaxiT, gancalkevebu-
lobiT, Sesabamisi organizacii-
sa da usafrTxoebis fizikuri
da sulieri zomebis gareSe.
aseT adgilebs ekuTvnis, ma-
galiTad, tfilisi da misi Se-
mogareni, goris, duSeTis da, na-
wilobriv, axalcixis mazrebi,
quTaisisa da baqos guberniis
nawilebi, e.i. zRvis donidan
iseTi simaRlis adgilebi, sa-
dac malaria Tu mZvinvare
vefxvi ar aris, didi zomis ka-
tis gabaritebi mainc aqvs, sa-
dac Rvinis siWarbe iwvevs mis
yoveldRiur zedmet moxmare-
bas.
1904 wels, am wignis avtoris vasil veliCkos gardacvalebis Sem-
deg, misi moswavleebis mier „kavkasiis“ wignad gamocemam Zalze
aaforiaqa mTeli planetis somxuri mosaxleoba. inglisSi mcxov-
rebma somexma didvaWarma gulbekianma im droisaTvis zRapruli
Tanxa _ xuTi milioni funti sterlingi (dRevandeli kursiT,
daaxloebiT samasi milioni dolari) _ gadaixada, raTa am wignis
mTeli tiraJi gayidvidan amoeRoT da gaenadgurebinaT, magram, ro-
gorc xedavT, verafers gaxda. Tumca, somxebma nawilobriv mainc
miaRwies sawadels, radgan winamdebare wigni gaxlavT vasil ve-
liCkos mTliani naSromis pirveli tomi, meore tomi ki, saerTod
aRar gamosula da, Cveni didi Ziebis miuxedavad, mainc ver mova-
xerxeT misi povna. rogorc Cans, am tomis xelSi Cagdeba da ga-
nadgureba garkveuli sazRauris fasad mainc moaxerxes somxebma.
amis dakargvis, an daviwyebis ufleba
arc russa aqvs da arc qarTvels!(nawyvetebi vasil veliCkos
wignidan "kavkasia")
gagrZeleba iqneba
7ilori 22 seqtemberi 2009
mamuliSviloba, patriotoba, erisadmi
Rrma siyvarulis grZnoba, Tavdadeba, hu-
manizmi da Tu gnebavT erovnuli idea-
lebisa da kulturisadmi Tayvaniscema,
mwerlis upirvelesi prerogativaa. mwe-
ralma realur ferebSi unda asaxos da
Tavisi madliani kalmiT dRis sinaTle-
ze unda warmoaCinos yovelive is TviT-
myofadi kultura, romliTac qarTveli
eri amayobs Tavisi samiaTaswlovani
istoriis manZilze.
Cvens mizans Seadgens kidev erTi
Rirseuli martvilelisa da mamuliSvi-
lis, mweral apolon Jordanias personis
wardgena (Tumca mas wardgena ar sWir-
deba), rogorc mwerlisa da litera-
turaTmcodnisa, farTo sazogadoebis wi-
naSe, Cven mas upirvelesad vicnobT ara
marto misi mwerluri SemoqmedebiTa da
im marad gauxunari wignebiT, aramed,
agreTve, rogorc uSualo da humanist
moRvawes, romlis Rirsebas misi mwer-
luri moRvaweobidan gamomdinare, Sead-
gens adamianebisadmi humanizmi, simpaTia
da, rac mTavaria siyvaruli misi mSo-
bliuri kuTxisa _ im kuTxisa, romelmac
ers misca giorgi Wyondideli da wame-
buli patriarqi _ ambrosi xelaia.
mweralma apolon Jordaniam Tavis
wignSi _ `roca poeziaze fiqrob~ _ na-
Tel ferebSi warmoaCina ukvdavi “vef-
xistyaosnis~ avtoris SoTa rusTavelis
epoqa, romelic gadauWarbeblad SeiZle-
ba iTqvas, rom es aris epoqa humanizmisa.
am wignSi avtori xazgasmiT aRniSnavs xe-
lovnebis rolsa da asabuTebs erovnu-
lis ukvdavebas xelovnebaSi: `xelovneba
ki aris Tavad ukvdaveba, mxolod ostats
ver eweva sikvdili~, brZanebda qarTuli
prozis mamamTavari batoni konstantine
gamsaxurdia.
zemoT dasaxelebuli wignis avtors,
baton apolon Jordanias Tuki daveses-
xebiT, `xelovneba~, romelic movlenisa
Tu sagnis SemoqmedebiTi Seqmnis pro-
cesSi Tavisive Sinaarsis Sesatyvisad av-
lens formas, arsebulsac asaxavs da
axalsac hqmnis, Sinaarsi da forma imde-
nad esisxlxorceba erTmaneTs, rom Zne-
lia dadgena, sad Tavdeba asaxva da sad
iwyeba Seqmna. Tuki antikuri filoso-
fiiis did moazrovnes platons dave-
sesxebiT, `xelovneba aris asaxvis asax-
va~. amdenad, mweralma da moazrovnem rea-
lurad unda asaxos is epoqa, romel epo-
qaSic iqmneboda da iqmneba xelovnebis Se-
devrebi.
ilia WavWavaZis SemoqmedebaSi mwe-
ralma ap. Jordaniam, aseve naTlad war-
moaCina erovnulis ukvdaveba xelovne-
baSi. `zogi sakiTxis gagebisaTvis ilia
WavWavaZis SemoqmedebaSi~, aseTi gax-
lavT am nawarmoebis saTauri.
eris mamam _ brZenma iliam, `rogorc
realistma mweralma, daTmo cxovrebis
mkacri kanonis winaSe da tragikulad
daamTavra sicocxle misi ideis matare-
blis gmirisa, magram amiT rodi mokla
idea, is darCa sikvdilis Semdegac. gior-
gis sikvdilma Caafiqra arCili da keso,
cremli daaRvrevina da amiT, am sikvdi-
liT, idealurma Tavis sasargeblod ga-
dadga realuri nabiji~.
am frazebTan dakavSirebiT mwerali
arCil jorjaZe werda: `am patara xe-
lovnur nawyvetSi mkacrad gamoiyureba
avtoris sulieri viTareba, misi sazoga-
doebrivi temperamenti, misi cxovrebis-
admi siyvaruli. aq Cven saqme gvaqvs evro-
pel qarTvelebTan, romelsac uaryvia, uku-
ugdia aRmosavleTis usaqmoba da
umoZraoba~.
ilia WavWavaZem, rogorc realistma
mweralma da xelovanma, Tavis Semoqme-
debaSi, axal Tvisobriv simaRleze aiy-
vana qarTuli mwerloba.
Cven, ra Tqma unda, mokled SevexeT Jor-
danias literaturul Semoqmedebas, vi-
naidan miznad ar visaxavdiT mwerlis
sruli Semoqmedebis ganxilvas.
axla unda SevexoT baton misi, rogorc
mwerlisa da moRvawis urTierTobas
Cvens muzeumTan. igi, rogorc Cveni miwa-
wylis Svili da erovnuli kulturis
moamage, dainteresebuli iyo muzeumis
saqmianobiT, rasac adastureben muzeumis
damaarsebel batoni givi eliavasTvis mi-
werili baraTebi.
werili pirveli _ batoni givi!
icocxleT da idRegrZeleT kargi col-
SviliTa da yvela axloblebiT. sul
vfiqrobdi werilis moweras, magram dRes-
xval me TviTon Caval da vnaxav piradad
meTqi. es ki dRemde ver movaxerxe da ami-
tomac gadavwyvite weriliT gapasuxeba.
batono givi, me wavikiTxe Tqveni wigni
`Cemi cxovrebis maswavlebeli~. gul-
wrfelad momewona. albaT wignad gamo-
cemis SemTxvevaSi, risi didi survilic
me maqvs, lirikuli Sesavlisa, nawilebi-
sa da gadaxvevebisagan gaanTavisufleben.
aseTia lirikisadmi, yvelaze saTuTisadmi
oficialuri damokidebuleba; Tumca es
lirikuli CemTvis nacnobia, axlobeli da
mSobliuri.
me mindoda mTavari redaqciisaTvis mo-
mexsnebina Cemi azri, magram Tavi Sevika-
ve, radgan didi xania xuta moskovSia, mis
gareSe mainc ar gakeTdeba; rom Camova
moskovidan, aucileblad movelaparakebi
da Semdeg ar iqneboda urigo Tqveni Ca-
mosvlac. (amaze me detalurad Semdeg
gacnobebT).
erTi sityviT, ar davakleb Cemi mxri-
dan cdasa da zrunvas. mokiTxva medikos,
yvelas Tqvenianebsa da Cvenianebs _
mTel muzeums.
iyaviT kargad. pativiscemiT, apolon
Jordania!..
werili meore _ batono givi! si-
cocxle, dRegrZeloba da janmrTeloba!
batono givi! me minda vilaparako gul-
wrfelad. rogorc yovelTvis. Cemi da-
mokidebuleba da survili Tqvensa da
Tqveni naSromebis mimarT rCeba, rogorc
iyo _ ese igi keTili da dadebiTi.
Tu vinme amaSi da uwinares yovlisa
TviTon Tqven, raime eWvi SegeparebaT, ma-
Sin marTlac ar arsebula qveynad Rmer-
Ti da esaa.
batono givi! _ Cveni ukanaskneli Sex-
vedris mere, me araviTari werili ar mi-
miRia. zogjer me ubralod miWirs pa-
suxis mowera, radgan ar vici, ra mogwe-
roT. imitom ar vici, rom Cems dadebiT
azrsa da survils upirispirdebian.
amJamad, Tqvens wignze arsebul ofi-
cialur recenziaSi me da Cemi azri
Tqvens naSromze, moxseniebulia arao-
bieqtur azrad da monaTlulia uprin-
cipod da liberalurad. ase miwodes me
im kamaTis mere, romelic mqonda didi
xnis manZilze Tqveni naSromis Taobaze.
me maT gavacani Tqveni pirovneba, is didi
Rvawli, romelic Tqven dasdeT Cveni kuT-
xis istoriis Seswavlis saqmes, gavacani
mTeli istoria dakavSirebuli muzeumis
gaxsnasa da moRvaweobasTan. pasuxi iyo
aseTi _ keTili da patiosani, maSin vin-
mem sxvam daweros da warmoadginos yve-
laferi es, rogorc am adamianis (ese igi
Tqveni) Rvawlis amsaxveli monografia da
siamovnebiTo.
ra Tqma unda, isini (ese igi, vinc am
SemTxvevaSi me ar meTanxmebian) amboben,
rom warmodgenili naSromi unda gada-
muSavdes, magram SeuZlia gaakeTos mxo-
lod avtorma. maT undodaT, rom TqvenT-
vis gaegzavnaT recenzia da naSromic er-
Tad. me vuTxari, rom sjobia avtori aq
Camovides da pirad saubarSi ufro na-
Teli gaxdeba orive mxaris azri. Tqven,
rogorc avtors, ufleba gaqvT iyoT, Cem-
ze meti mkacri.
batono givi! _ me es minda imitomac,
rom Tqven SesZlebT isini daarwmunoT
iseT rameSi, ris SesaZlebloba me ara
maqvs (am SemTxvevaSi). me gamixardeba Tqve-
ni Sexvedra da gamarjveba, radgan es Cemi
gamarjvebac iqneba saerTod da am kon-
kretul SemTxvevaSi gansakuTrebiT. me
minda Tqveni Sexvedra da saubari ise
moxdes, rom mec veswrebode. sasurvelia
ufro dilis saaTebSi _ 11 saaTidan. SeiZ-
leba manamde dagagviandes, ver movaxer-
xo mosvla. winaswar Tu macnobebT Ca-
mosvlis dRes, kargi iqneba. pativiscemiT,
keTili survilebiTa da siyvaruliT,
apolon Jordania
P.S. batono givi. amJamad CvenTan ga-
mosacemad mzaddeba wigni konstantine
gamsaxurdiaze, axloblebisa da cnobili
moRvaweebis werilebi da mogonebebi. me
amoviRe Tqveni naSromidan konstanti-
nesadmi miZRvnili werili, gavamzade da
miveci dasabeWdad...
werili mesame _ pativcemulo givi! am
weriliT minda mogmarToT da giTxraT,
Tqveni dasabeWdi wignis Sesaxeb. me ro-
gorc Tqveni wignis gulSematkivarsa da
ase vTqvaTYproteqtors, mTxoves gad-
mogceT gamomcemlobis oficialuri azri
da survili. Zalian didi survili aqvT
gamoscen Tqveni wigni, magram dasabeWdad
warmodgenili naSromi, miaCniaT Seufe-
reblad, radgan mxatvrulsa da mecnie-
ruls Soris aris moTavsebuli da ase-
Ti saxis wignebs Cveni gamomcemloba ar
uSvebso. amitom miTxres gadmogceT, ra
SeiZleba gakeTdes. xom ar SeiZleba ga-
keTdes wigni martvilis Zvel skolaze,
sadac meunargia, varTagava da sxvebi swav-
lobdnen da romelTa memkvidredac Cve-
ni martvilis pirveli skola iTvleba da
SexebodiT axali skolis biografiasac.
an xom ar SeiZleba patara, lamazi mo-
nografia daiweros, romelsame Cvens mas-
wavlebelze, mxolod martvilSi moRva-
weebze _ an noe quTaTelaZeze, an kolia
osiZeze, an Tqven ukeT iciT. Tumca, sko-
laze Tu dawerT, es adamianebi iqac moix-
seniebian. erTi sityviT, batono givi Tqven
TviTon gansazRvreT, ra sjobia da ro-
gor. gamocemaze mTel pasuxismgeblobas
me vkisrulob.
Tqveni keTilis msurveli _ apolon
Jordania. 1973 w.
aseTia mokled, Cveni Tanamemamulis da
muzeumis uangaro da erTguli megobris,
mweral ap. Jordanias wvlili qarTuli
mwerlobisa da kulturis sferoSi.
Rirseuli mamuliSvili _ apolon Jordania
vin mosTvlis, ramdeni gamoCenili
mecnieri da moRvawe miucia qarTveli
erisaTvis g. Wyondidelisa da ambrosi
xelaias samSoblos _ martvils ara mar-
to saqarTvelosaTvis, aramed, ar gada-
vaWarbebT Tu vityviT, msofliosTvisac
ki.
aseT brwyinvale mecnierTa Soris
unda movixsenioT iv. javaxiSvilis sa-
xelobis Tbilisis saxelmwifo univer-
sitetis xelovnebaTmcodneobis kaTe-
dris yofili gamge, saqarTvelos mec-
nierebaTa akademiis wevr-korespondenti,
mecnierebis damsaxurebuli moRvawe, pro-
fesori parmen zaqaraia.
qarTuli mecnierebis siamaye da Rir-
seuli mamuliSvili parmen zaqaraia,
samoRvaweo asparezze gamovida gasuli
saukunis 40-ian wlebSi. is, rogorc mec-
nieri, myisve daeufla xelovnebas, ro-
melic marad ukvdavia.
didma qarTvelma mecnierma akad.
giorgi CubinaSvilma saqarTveloSi Ca-
moayaliba xelovnebaTmcodneobiTi sko-
la. swored am skolidan daiwyo prof.
parmen zaqaraias mecnieruli aRzeveba,
rogorc didi xelovnebaTmcodneobisa.
gadauWarbeblad SeiZleba iTqvas, rom ba-
toni parmeni am skolis erT-erTi dam-
fuZnebelTagania.
ai, aseTi maRali rangis xelovne-
baTmcodne da msoflioSi saxel-
ganTqmuli mecnieri gangebis nebiT, mouv-
lina martvilis raionma qarTul mec-
nierebas.
prof. parmen farnaozis Ze zaqaraia
daibada sofel najaxavoSi, 1914 wlis 24
agvistos, saxalxo mkurnalis farnaoz
merabis Ze zaqaraias ojaxSi, romelic
didi qarTuli tradiciebisa da kul-
turis mqone ojaxs warmoadgenda. ro-
gorc daviT komaxiZe aRniSnavs, `parmenis
mamas _ baton farnas mkurnalad
iwvevdnen ara marto samegreloSi, aramed
afxazeTSi, aWarasa da guriaSic. misi sam-
kurnalo ubani imereTSic gadadioda,
cxeniswylis gaRma _ xonSi. moqmedebis
aseT masStabs ganapirobebda farnas,
rogorc mkurnalis, maRali done, sibe-
jiTe da pasuxismgelobis grZnoba. misi
madlieri mTeli mxare gaxldaT. mis
mier morCenilebi da axloblebi, aTeu-
li wlebis Semdegac, mowiwebiT da pa-
tiviscemiT ixsenebdnen araCveulebriv
mkurnals~.
aseT maRalinteleqtualur ojaxSi
aRzrdil axalgazrdas, dauokebeli Jini
da miswrafeba hqonda mecnierebis _ ker-
Zod ki, xelovnebis dauflebisa. rogorc
zemoT aRvniSneT, batoni parmeni mecnie-
rebaSi daakvaliana akad. giorgi Cubi-
naSvilma, romelmac `rogorc daviT
komaxiZe aRniSnavs, Tavdayira dayenebu-
li qarTuli xelovnebis istoria, fexze
daayena da masStaburoba SesZina~.
sagangebod unda aRiniSnos prof. p.
zaqaraias mravalmxrivi moRvaweoba, ro-
gorc mecnier-mkvlevarisa da sazogado
moRvawisa man udidesi wvlili Seitana
qarTuli cixe-simagreebis Seswavlis
saqmeSi. misi madliani kalami Seexo didi
naqalaqebis, nacixarebisa da nasaxlare-
bis sakiTxs, romelic misi xelmZRvane-
lobiT gaTxrebis Semdeg iqna Seswav-
lili.
profesori parmen zaqaraia samecnie-
ro sesiebis da simpoziumebis ucvleli
monawilea. fasdaudebelia misi roli
ZeglTa dacvis saqmeSi, romelic mis mec-
nierul TvalsawierSi Sedioda.
calke unda aRiniSnos prof. parmen
zaqaraias roli axalgazrda mecnierTa
dakvalianebis mxriv. man bevr axal-
gazrdas gaukvala gza mecnierebis mwver-
valisaken. misi xelmZRvanelobiT dacul
iqna araerTi sakandidato da sadoqto-
ro disertaciebi.
aqve xazi unda gaesvas im garemoebas,
rom prof. p. zaqaraiam, rogorc arqi-
teqtorma, xelovnebaTmcodnem, arqeo-
logma da eTnografma, Tavisi mecnieru-
li moRvaweobis manZilze didi dro mo-
andoma kolxeTis (egrisi, lazika) kul-
turis Seswavlas. baton parmenisa da
misi eqspediciis mier (prof. daviT lo-
mitaSvili, besik lorTqifaniZe, mecnier
muSakebi meri zamTaraZe, Tamila kapana-
Ze da sxv.) Seswavlil iqna arqopolisi
_ cixe-goji _ noqalaqevi, qveyana, rome-
lic me-VIII saukuneSi dalaSqra murvan
yrum.
Cven detalurad ar SevudgebiT prof.
p. zaqaraias da misi eqspediciis wevrTa
mier Catarebuli arqeologiuri gaTxre-
bis mniSvnelobis mimoxilvas, aRvniSnavT
mxolod eqdspediciis mier Seswavlil
abedaTis cixes.
imdroindeli gegeWkoris mxa-
reTmcodneobis muzeumis 32-e samecniero
sesiis masalebSi dabeWdilia noqalaqe-
vis arqeologiuri eqspediciis xelmZRva-
nelis, prof. p. zaqaraiasa da doc. Ta-
mila kapanaZis naSromi `abedaTis cixe~,
naSromSi xazgasmiT aris aRniSnuli is,
rom `abedaTis cixe~ mdebareobs Zveli
istoriuli gzis CrdiloeTiT, imave sa-
xelis matarebeli soflis gare mTaze.
igi am saxeliT istoriul wyaroebSi ar
ixseneba, SesaZloa aq saqme gvqondes bi-
zantiur istoriul wyaroebSi naxseneb
`onogurisis cixesTan~.
martvilis mxareTmcodneobis mu-
zeumis sagamofeno darbazSi warmodge-
nilia me-10 saukunis rva obsidiani
eklesia-asomTavruli warwerebiT, rome-
lic nojixevis velze arqeologiuri
gaTxrebis Sedegad aRmoCenil iqna prof.
p. zaqaraias eqspediciis mier.
Cven vfiqrobT, rom swored am droi-
dan daiwyo baton parmenisa da misi Ta-
namoRvaweebis urTierToba baton givi
eliavasTan da misi muzeumis koleqtiv-
Tan. amis dasturia prof. parmen zaqa-
raias werilebi (sul 64), gamogzavnili
g. eliavas misamarTiT. gagacnobT erT-
erT maTgans.
“salami pativcemulo givi! _ guSin mi-
viRe Tqveni werili. _ disertaciaze
zogi ram vicodi, danarCenic gagigeT.
saqme asea. oponentebad arian kote
grigolia da gercel CaCaSvili. mesame
dawesebuleba _ istoriis institutia.
yvelas ukve gadasces. istoriis insti-
tutuSi daskvna unda gaakeTos Citaias
ganyofilebam, radgan batoni giorgi
TbilisSi ar yofila, disertacia ga-
dasces bardaveliZes.
iyaviT kargad. pativiscemiT, p. zaqa-
raia.“
gverdi moamzada fazisis saero aka-
demiis namdvilma wevrma
ambrosi failoZem
amagdari mecnieri da moRvawe
8 ilori22 seqtemberi 2009
`rac sulia sxeulisTvis, ek-
lesiaa isaa erisaTvis.
roca suli sxeuls Sordeba,
sxeuli kvdeba.
asevea eric eklesiis gareSe~.
saqarTvelos kaTalikos-pa-
triarqi ilia II
Wyondidis eparqias
mniSvnelovani adgili uWiravs
saqarTvelos eklesiis istori-
aSi. igi daaarsa afxazeTis
(egrisis) mefem giorgi II-m 922-
957 wlebSi. Wyondidis saepisko-
poso qarTuli kulturis erT-
erT umniSvnelovanes keras war-
moadgenda. XII saukunis Wyon-
didis saepiskoposos Tanamde-
bobas mwignobarTuxucesoba See-
Tavsa da kidev ori eparqia
daeqvemdebara: bediis (afxazeTi)
da alaverdisa (kaxeTSi). XII-XIII
saukuneebSi. Wyondideli
qarTlis kaTalikosic xdeboda
(miqael Wyondideli da kaTa-
likosi, arsen Wyondideli da
kaTalikosi). Wyondideli, ro-
gorc eklesiis meTauri, aqtiur
rols asrulebda samegrelos
samTavrosa da dasavleT
saqarTvelos politikur cx-
ovrebaSi, xolo XVII saukunidan
Wyondidelebad arCeva samegre-
los mTavrebis dadianebis
gvaris warmomadgenlebidan xde-
boda.
Wyondidis eparqiis saepisko-
poso kaTedras da dasavleT
saqarTvelos saganmanaTleblo
centrs martvilis taZari war-
moadgenda. martvilis jvargum-
baTovani taZari agebuli iqna
VII saukuneSi martvilelTa
(wamebulTa) saxelze. is, rom VII
saukuneSi dasavleT
saqarTveloSi mcxeTis jvris
tipis saeklesio nageboba aSen-
da, friad mniSvnelovani faqti
iyo.
miuxedavad imisa, rom
dasavleT saqarTvelo poli-
tikurad da eklesiuradac
bizantias iyo daqvemdebarebuli,
aq zogadqarTuli kultura iyo
fexmokidebuli da martvilis
uZvelesi taZaric am kulturas
naziarevi ostatebis Semo-
qmedebiT nayofs warmoadgenda.
gviandel Sua saukuneebSi ek-
lesias yovladwminda RvTism-
Soblis miZinebis saxeli mieni-
Wa. igi dafuZnebulia Wyondidis
(`didi muxa~) uZvelesi warmar-
Tuli salocavis adgilze. gad-
mocemis mixedviT martvilis ek-
lesiis trapezi dadgmulia im
muxis Zirze, romelic qriste
macxovris mociqulis andria
pirvelwodebulis mier iqna
mokveTili megrelTa moqcevis
Jams.
Wyondidis monasteri kultu-
rul saganmanaTleblo kerasac
warmoadgenda. X saukuneSi gior-
gi II mefobis dros moqmedebda
himnografiuli skola, sadac moR-
vaweobdnen ioane minCxi da ste-
fane sananoiZe. cnobilia stefane
sananoiZis nayofieri mTargm-
nelobiTi moRvaweobac. SemTxvevi-
Ti ar iyo isic, rom XI saukunis
Sua xanebSi saqarTvelos mefem
bagratma saqarTveloSi Camosul,
maSindel marTlmadidebel sam-
yaroSi saxelmoxveWil saeklesio
moRvawes giorgi mTawmindels
samoRvaweod swored Wyondidis
monasteri SesTavaza. aRsaniS-
navia isic, rom bagrat IV-is dros
Wyondidis eklesia saqarTvelos
mefeTa saZvaled iTvleboda da
TviT bagrat IV aq iqna dakrZa-
luli.
calke yuradRebis Rirsia
wminda giorgi Wyondideli, ̀ kaci
sruli yovliTa sikeTiTa
sulisa da xorciTasa... gan-
mZraxi sviani da frTxili,
TanaaRzrdili aRmzrdeli pa-
tronisa da Tanagamkafveli
yovelTa gzaTa, saqmeTa da
RvawlTa misTa.~ _ ase axasiaTebs
daviT aRmaSeneblis istorikosi
did mwignobar moZRvars. daviT
ufliswulis aRmzrdelad
mowveuli giorgi Tavdapirve-
lad rigiTi, mokrZalebuli md-
gomareobis beri unda yofiliyo.
magram rogorc ki daviTi taxtze
avida, man Tavis aRmzrdeli sax-
elmwifo saqmeebSi gverdSi
amoiyena da im urTules poli-
tikur viTarebaSi giorgi mona-
zoni Wabuki mefis `gzaTa
saqmeTa~ da `RvawlTa
Tanagamkafveli~, xolo Semdgom
gezis mimcemi da mTavari
mrCeveli iyo. magram amiT ar
damTavrebula giorgi monazvnis
aRzeveba, roca daviT mefem `saa-
jo kari~ Seqmna, mis gamgeblad
giorgi mwignobarTuxucesi
daniSna. igi monawileobda ruis-
urbnisis saeklesio krebaSi (1103
weli), romelic dagvirgvinda
unikaluri movleniT. mwigno-
barTuxucesisa da Wyondideli
mTavarepiskoposis saxelTa erTi
piris xelSi gaerTianebiT. am-
rigad, saqarTvelos vazir-
Tupirvelesi giorgi mwignobar-
Tuxucesi amav dros gaxda Wyon-
dideli _ `uwarCinebulesi~
saqarTvelos episkoposTa Soris.
igi aqtiurad monawileobda qvey-
nis marTva-gamgeobaSi. misi mcde-
lobiT da moRvaweobiT samefos
SemouerTes samSvilde (1110
weli) da rusTavi (1115 weli) rac
Seexeba giorgi Wyondidelis
warmomavlobis sakiTxs, WeS-
maritebas unda Seesabamebodes
akademikos givi eliavas varau-
di imis Sesaxeb, rom sicocxlis
garkveuli nawili, kerZod,
bavSvobisa da yrmobis wlebi,
giorgi Wyondidelma swored
WyondidSi gaatara. madlierma
STamomavlobam Rirseulad Se-
moinaxa am didebuli winapris
saxeli da 2005 wels, saqarTve-
los sapatriarqos sinodis
gadawyvetilebiT giorgi Wyon-
dideli wmindanad Seiracxa. es
movlena metad sasixaruloa
sruliad saqarTvelosTvis. amis
mimaniSnebelia martvilSi gior-
gi Wyondidelis Zeglis aR-
marTva da `Wyondidobis~, WeS-
maritad saerTo-erovnuli
dResaswaulis daweseba, romlis
saTaveebTan idga, daucxromeli
mamuliSvili, batoni givi elia-
va.
saqarTvelos istoriaSi
`oqros xanad~ wodebul Tamaris
epoqaSi martvilis monasteri
kidev ufro gaZlierda. aq iyo
mwignobarTuxucesi miqael da
anton Wyondidelebis rezidencia.
XII saukunis miwuruls monasteri
erisTavi Sergil dadianis
saerisTaos kulturuli da
sasuliero centri iyo. saqarTve-
los politikuri daSlilobis
xanaSi XV-XVIII saukuneebSi Wyon-
dideli episkoposi afxazeTis
kaTalikoss eqvemdebareboda da
samegrelos samTavrosa da
mTlianad dasavleT saqarTve-
los politikur cxovrebaSi
mniSvnelovan funqcias asruleb-
da. XVII saukuneSi martvilis ek-
lesiis episkopos-Wyondideli
yofila ieremia WilaZe, romlis
saZvalea tyviris eklesia.
rogorc dasawyisSi aRvniSneT,
XVII saukunidan Wyondidelebad
arCeva samegrelos mTavrebis,
dadianebis gvaris warmomadgen-
lobidan xdeboda. pirveli Wyon-
dideli Ciqovani iyo kacia I-is
Zma gabriel I, Semdeg evdemon Ro-
RoberiZe. sxva Wyondidelebi
yvelani dadian-Ciqovanebi iyvnen:
giorgi, gabriel II, beJan, gabriel
III, grigol da besarion. gavle-
niani da Zlieri kaTedra orgul
kacs rom ar Cavardnoda, otia
dadianma Tavisi Svili
nikolozi berad aRkveca, rom
Semdgom daesva episkoposad, ma-
gram nikolozi ver gamodga
Rirseuli beri da mis magier an-
toni aRkveca berad, Rirsi mama
anton Wyondideli martvilSi
moRvaweobda 1777-1789 wlebSi. mas
1761 wels xeli daasxes cager-
el episkoposad. xolo 1777
wels anton cagereli Wyon-
didis taxtze avida da ganageb-
da mas 1780 wlamde. `antoni
yofila sruli tanisa da axo-
vani Sexedulebis, mkafiod da
rixianad metyveli, piruTvneli
da uSiSari mamxilebeli Zlier-
Ta da manugeSebeli CagrulTa,
mis marxvaTagan galeuls piris
saxeze aRbeWdili iyo an-
gelozebrivi saTnoeba, raica
aorkecebda misTa sityvaTa
Zlierebas~. saeparqio saqmeebis
garda Rirsi mama antoni saqmi-
anobda ganaTlebis saqmeSi; hqon-
da Zvirfasi wignTsacavi, romel-
sac mudam amdidrebda axali
wignebiT. 1785 wels mis mier
pirvelad iTargmna qarTul
enaze logikis saxelmZRvanelo.
1789 wels Rirsma mamam datova
Wyondidis kaTedra da ubralo
berad Sedga mis mierve aSenebul
naxarebaos wm. giorgis saxelo-
bis monasterSi, sadac mkacr
RvawlSi gaatara kidec darCe-
nili cxovreba. Rirsi antoni
gardaicvala 1815 wels. dakrZa-
lulia naxarebaos monasterSi.
misi saflavi imTaviTve yvelas-
gan pativcemuli iyo, rogorc
wmindanisa. xseneba Rirsisa
mamisa Cvenisa anton Wyondidel
mitropolitisa aris 26 oq-
tombers.
metad nayofier muSaobas eweo-
da 1830 w. martvilSi gaxsnili
samazro sasuliero saswavlebe-
li, romelic 50 wlis gan-
mavlobaSi erTaderTi emsaxure-
boda mTeli samegrelos axal-
gazrdobis swavla-ganaTlebis
saqmes. am skolis kursdamTavre-
bulebi XIX saukunis 80-90-ian
wlebisaTvis dasavleT
saqarTveloSi ganaTlebis ini-
ciatorebi gaxdnen. maT Soris
iyvnen iona meunargia, Tedo Jor-
dania, Tedo saxokia da sxvebi.
1811 wlis ruseTis imperiis
dekretma gaauqma qarTuli ek-
lesiis damoukidebloba da
dauqvemdebara egzarqozs. odi-
Sis eparqiis saxeliT aRdgenili
mTeli samegrelos erTaderTi
kaTedra guriis kaTedrasTan
gaerTianda da guria-odiSis
eparqia ewoda. am dros eparqias
marTavda cnobili mRvdelm-
Tavari da Semdgom wmindanad
Seracxuli aleqsandre oqropi-
riZe. gaerTianebuli eparqiis
kaTedra imJamad foTSi iyo.
samegrelos skolebs erovnul
tragediad moevlinaT skolidan
qarTuli enis gandevnisa da
nacvlad megruli enis SemoRe-
bis dauokebeli survili. es
gadawyvetileba ganpirobebuli
iyo koloniuri politikiT.
skolebSi qarTuli enis
swavlebis dasacavad medgrad
idga Cveni Tanamemamule,
kurzueli mRvdeli dimitri
berulava. igi ukanasknel amo-
sunTqvamde gabedulad iRvwoda
erovnuli kulturis sadara-
joze da Tavisi garjiT didi
wvlili Sehqonda qarTuli enis
dacvisa da gadarCenis saqmeSi.
am saqmeSi erT-erTi
mniSvnelovani figura dekanozi
giorgi gegeWkoric iyo. misi cx-
ovreba _ es iyo dauSreteli
survili bolomde daxar-
juliyo samSoblosa da uflis
samsaxurSi.
qarTul istoriografiaSi
sayovelTaod figurirebs azri
imis Sesaxeb, rom maSin martvili,
rogorc amas samarTlianad aR-
niSnavs martvilis muzeumis
Semqmneli batoni givi eliava,
yvelaze didmniSvnelovani kul-
turuli centri iyo mTel
saqarTveloSi. aq ara marto
wignis gadaweris da
gavrcelebis saqmes eweodnen,
aramed, savaraudod, iyo saSualo
saganmanaTleblo-saaRmzrdelo
dawesebuleba, sadac didi moR-
vawe, cnobili mTargmneli, mw-
erali, istorikosi da pedagogi
_ giorgi mTawmindeli peda-
gogiur moRvaweobasac eweoda
da mraval ganswavlul axal-
gazrdas aZlevda samSoblos,
samefo kars, eklesiebs. es va-
raudi safuZvels moklebuli ar
unda iyos. amas isic amtkicebs,
rom saqarTvelos didi mefis _
daviT aRmaSeneblis aRmzrdeli
iyo martvilis episkoposi gior-
gi Wyondideli.
imdroindeli martvili yve-
laze didmniSvnelovan kultu-
rul keras rom warmoadgenda,
amas adasturebs pavle in-
goroyva Tavis ukvdav naSromSi
`giorgi merCule~. ai, ras wers
didi mecnieri, `afxazeTis mefis
giorgi meoris dros (922-957
wlebi) gauqmebul iqna zRvis
sanapiro zonaSi fazisis kaTe-
dra da igi gadatanil iqna
Sida mxareSi, axal centrSi _
`WyondidSi~. giorgi meoris
dros iqna aRdgenili martvilis
taZari, romelic adre nagebi
Zegli iyo. mogvianebiT mas
miuSenes dasavleTis karibWe.
martvilis unikaluri taZris
mSeneblobasTan dakavSirebiT Ta-
vianTi daskvnebi aqvT cnobil
qarTvelologs, mari felisite
broses, cnobil mkvlevars diubua
de monperes da eqvTime TayaiSvils.
maT gulmodginebiT Seiswavles
martvilis RvTismSoblis miZinebis
monumenturi taZari da monastris
sxva RirsSesaniSnaobani da mivid-
nen im daskvnamde, rom `Zegli
swored VI-VII saukuneebis mijnaze
unda iyos agebuli~-o.
akademikosi eqvTime
TayaiSvili Tavis cnobil naS-
romSi `arqeologiuri mogzau-
roba samegreloSi~ wers:
`martvilis eklesiis
Tavdapirveli gegma sruliad
iseTi iyo, rogorc jvaris ekle-
sia mcxeTis maxloblad, atenis
sionisa da Zveli SuamTisa kax-
eTSi. am gegmis eklesiebi ekuTvn-
ian me-7-me-8 saukunes~ (ixileT
akad. eqvT. TayaiSvili, `Zveli
saqarTvelo~, 1914 w. t. III, gv. 40).
m. broses, diubua da monpere-
sa da eqvTime TayaiSvilisagan
gansxvavebiT, Tavisi mosazreba
gamoTqva cnobilma xelovnebaTm-
codnem akademikosma giorgi Cu-
binaSvilma. batonma giorgim
Rrma mecnieruli kvleviTi
daadastura is azri, rom Zeglis
mxatvrul-arqiteqturuli
Seswavlisas, eyrdnoboda ra n.
serovis arqiteqturul ana-
zomebs, werda: `atenis sionis,
Zveli SuamTis, agreTve
martvilis aSeneba, ubralod
damokidebulia mcxeTis jvarze,
ekuTvnis me-7 saukunis damdegs
(ix. g. CubinaSvili, `qarTuli
xelovnebis istoria~, t. I, gv. 139).
Wyondid-martvilma, rogorc
kulturul-saganmanaTleblo
keram, didi roli Seasrula
centralizebuli qarTuli ek-
lesiisa da feodaluri sax-
elmwifos Seqmnis saqmeSi.
martvilis monastris wminda
taZarma da arqiteqturulma
Zeglma, romelic didmniSvnelo-
vani religiuri keraa, araerTx-
el ganicada gadamTiel moZa-
ladeTa mxriv aoxreba da
ganadgureba (g. eliava).
ai, ras wers am amazrzen
faqtTan dakavSirebiT prof.
sergi makalaTia. _ `axla arab-
Ta sardalma murvan yrum (735-738
w.w.) ganizraxa TviT egrisSi gae-
laSqrna. murvanis jari da-
banakda Wyondidis an martvilis
midamoSi da aqedan murvanma
gailaSqra da aiRo cixe-goji~
(prof. s. makalaTia, `samegrelos
istoria da eTnografia”, 1943 w.
gv. 67-68).
aranaklebi safrTxe Seeqmna
martvilis taZarsa da eklesia-
monastrebs, 1917 wlis rev-
oluciis Semdeg bevri eklesia-
monasteri, maT Soris martvilis
monasteric daixura. swored
monastris gumbaTis ulamazesi
jvari gaxda revolucionere-
bis samizne. am zars, romelic
samrekloze iyo dabrZanebuli,
xalxi dedo-zars eZaxda, romlis
xma quTaisamdec ki aRwevda.
roca Camoagdes, Turme samrek-
los marjvniv Cagorebula, da
Semdeg igi, droTa ganmavlobaSi,
miwas daufaravs. monastris sim-
didris didi nawili eqvTime
TayaiSvils wauRia da Tbilisis
muzeumisTvis Caubarebia.
unda aRiniSnos diakonis _
nikoloz osiZis saeklesio moR-
vaweoba. man, revoluciis Semdgom,
gaixada sasuliero samoseli da
pedagogiur moRvaweobas mihyo
xeli. swored misi damsaxurebaa,
rom martvilis monasteri
gadarCa srul ganadgurebas. man
Tavis Tavze aiRo taZris movla-
patronoba. misi TaosnobiT
martvilis monasteri Casves
maSindeli sakavSiro teri-
toriis turizmis marSutSi da
yvela Camosul stumars TviTon
uwevda megzurobas.
nikoloz osiZes mJa-
vanaZisaTvis uTxovia martvilSi
gaexsna mxareTmcodneobis
muzeumi. vasil mJavanaZe daTanxm-
da da am saSviliSvilo saqmes
sabolood xorci Seasxa `ukv-
davi Wyondidis mecixovnem~, WeS-
maritma mamuliSvilma _ givi
eliavam, romlis saxelsac
Rirseulad atarebs martvilis
erovnuli muzeumi. ase, rom
martvilis taZari da mxareTm-
codneobis muzeumi ara marto
mxaris, aramed sruliad
saqarTvelos mSvenebaa,
romelTac udidesi roli da
misia akisriaT rogorc
sasuliero, aseve eris kultur-
isa da mozardi Taobis
erovnul-patriotuli ideebiT
aRzrdis saqmeSi.
calke unda aRiniSnos
sasuliero moRvawisa da
dekanozis mama goCas udidesi
roli saeliaos dedaTa monas-
tris aRweris sakiTxTan
dakavSirebiT.
`saeliao~, aRniSnavs dekanozi
mama goCa, soflis saxelwodebaa.
amis Sesaxeb ori versia arse-
bobs. pirveli versiiT `saelia~-
o dakavSirebulia elia
winaswarmetyvelTan, romlis sax-
elobis taZaric mdgara goraze.
gadmocemis mixedviT, am MmTas
`naoxvam-ferdis~ (salocavi mTa)
uwodebdnen. mTaze sasaflaoc
yofila. CvenTvis ucnobi mizeze-
bis gamo taZaric da sasaflaoc
dabla sofelSi gadmoutaniaT.
meore versiis mixedviT, am mi-
damos mflobelni yofilan
Tavadebi an aznauri eliavebi da
soflis saxelwodebac TiTqos
aqedan warmosdgeba. (ixileT
saeliaos dedaTa monasteri, Wyon-
didis eparqiis gamocema, gv. 3-4).
amrigad, winamdebare statiaSi
gadmoveciT im moRvaweTa roli,
romlebic Wyondidis eparqias
emsaxurebodnen. ganuzomelia
maTi damsaxureba saqarTvelos
eklesiis istoriaSi.
leila danelia
Wyondidis eparqia
xelmwife bariatinskis axalgazr-
dobidanve icnobda, axla daiaxlova
da Rirshyo Tavisi guliTadis mego-
brobisa, swamda misi niWiereba da
odes Tavis nacvlad daayena kavkasi-
aSi, Sehmosa srulis uflebiTa da
daamtkica yvela misni wardgenilebani
am mxareSi marTva-gamgeobis cvlile-
baTa Sesaxeb.
am axalis cvlilebis Tanaxmad,
kavkasia iyofoda ramdenime sageneral-
sagubernatorod, da maT Soris daars-
da quTaisis sageneral-saguberna-
toroc, romelSiac Sedioda quTaisis
gubernia, samegrelo, svaneTi da afx-
azeTi. aseT did postze, rogoric iyo
posti quTaisis general-guberna-
torisa, bariatinskisaTvis saWiro
iyo iseTi kaci, romelSiac SeerTebu-
li iqneboda mravali sxvadasxva
pirobebi. Tavis pirad RirsebaTa gar-
da am kacs moeTxoveboda codna
mxarisa da kai gvariSvilobac, da es
ukanaskneli Rirseba gansakuTrebiT
saWiro iyo imitom, rom afxazeTisa,
svaneTisa da samegrelos mTavrebi
Tavadebi iyvnen da imas uSualod unda
damorCilebodnen. imisTvis, rom magaT
TvalSi fasi hqonoda, TviTonac wmin-
da wylis aristokrati unda yofil-
iyo. am moTxovnilebaTa damakmay-
ofilebelis pirovnebis povna advili
saqme ki ar gaxldaT. magram Tavad
bariatinskis peterburgSi SemTxveviT
Sexvedroda Tavadi aleqsandre ivanes
Ze gagarini da arCevanic masa xdomia.
bariatinskis quTaisisaTvis ukeTesi
general-gubernatori arc ki undoda.
gagarins, agreTve Zvelad kavkasiaSi
namyofs, bariatinski piradad icnobda
da megobaric iyo misi.
axalgazrdobaSi lamazs, mdidars, im
droisaTvis mSvenivrad ganaTlebuls,
Tavad gagarins patara xarisxebians
voroncovis adiutantoba hqonda jer
kidev maSin, roca es ukanaskneli
novorossiiskis general-guberna-
torad iyo. da roca voroncovma
kavkasiaSi mefisnacvalis adgili mi-
iRo, gagarini tfilisSi gadmohyva,
TiTqos wevri yofiliyo misi ojax-
isao. aq monawileobas iRebda sx-
vadasxva eqspediciebSi da yovelgan
did simamacesa da Taosnobas iCenda,
xolo roca samoqalaqo saqmeebis
Sesrulebas avalebdnen, yvelafers
ise moxerxebulad akeTebda, rom
voroncovma ormociani wlebis dasas-
ruls derbentis qalaqis ufrosad
daniSna. am xanebSi iyo, rom gagarin-
ma jvari daiwera Tavad daviT orbe-
lianis asul anastasiaze, romlis
saSualebiT daunaTesavda
qarTvelebis mTels maRal wodebas
(pirvel colad gagarins hyavda
dekabrist pojiosTan gayrili mari-
am andrias asuli, borozdinis qali, am
wignis avtoris biZaSvili). derbentSi
gagarini didxans ar darCenila da
gadmoiyvanes quTaisis general-gu-
bernatorad. am adgilze gagarini
ramdensame weliwads darCa yirimis
omis dawyebamde, da es xana yvelaze
ukeTesi xana iyo misi saadministracio
asparezze moRvaweobisa.
arc Tavisi WkuiT, aRarc Tavisi
SorsmxedvelobiT gagarini arc
damoukidebeli da aRarc origi-
naluri moRvawe iyo, masze iTqmoda mx-
oloT _ mSvenieri mowafea iseTis
SesaniSnavis saxelmwifo kacisa da
administratorisa, rogoric iyo
voroncovio. cdilobda Tavis
maswavleblis prigramisaTvis erTis
bewoTic ar gadaexvivna da Tavis saku-
Taris pirovnebiT amSvenebda mis mier
daWeril posts.
voroncovis programa im zomamde
sada da martivi iyo, rom sakmarisi iyo
dahkvirvebodiT am moxucis sakuTars
moqmedebas, rom gagegoT misis pro-
gramis deda-azri. voroncovi udides
strategiul muSaobas awarmoebda, es
muSaoba uudidesi iyo rogorc
ganzraxviT, ise Tavisi wvrilmanebiTac,
da swored misma programam Segva-
Zlebina kavkasia savsebiT dagvepyro,
amave dros awarmoebda saorganizacio
muSaobes kavkasiis yvela nawilebis
marTva-gamgeobis saqmeSi; Tan voron-
covi ar iviwyebda mesamenair metad
mniSvnelovan muSaobas _ piradi
gavlena hqonoda adgilobrivTa
mkvidrTa cxovrebis Sinaur mxareze.
da aqac misi niWi savsebiT iyo xolme
gadaSlili. am mxareSi warmoebis
dargi ar iyo iseTi, romlisaTvis
voroncovs Tavisi gamWriaxis TvaliT
ar Seexedna da sadac Tavis pirad mon-
awileobiT ar aemoZravebina da ar
waexalisebina sasargeblo saqmi-
anobisaTvis adgilobrivni mkvidrni.
misis xasiaTis aseTis Tvisebis wyalo-
biT didZali nacnoboba gaiCina
mkvidrTa Soris, mere pirdapir gasao-
cari iyo, rogor imaxsovrebda yvela
saxesa da saxels, da es xom saSinlad
uwyobda xels miss nayofiers moR-
vaweobas. roca mxaris dasavlelad
dadioda, yvelgan ise hgrZonda Tavs,
TiTqo Sinauriao: yovel nabijze
xvdeboda kerZo piradi urTierToba
adgilobriv mkvidrebTan. erTisaTvis
riRacis Tesli mieca, meoresaTvis
namyeni mieca xilisa da kargi xili
rom daekrifna, masTan saCveneblad
mifqonda; meoregan soflelT axali
arxi gaeWraT mowebis mosarwyavad da
moxuci voroncovic etlidan Camodi-
oda, Sinjavda maT namuSevars, Tavis
seniSvnas aZlevda, xarobda maTi
nakeTebiT; mesame alagas kalia gaCe-
niliyo da isic darigebas aZlevda
rogor gaewyvitnaT yanis mteri da
maSinaTve gankargulebas gascemda
amis Sesaxeb; xolo kaxeTis erT
sofelSi dResac dgas erTi uSvele-
beli kaklis xe, romelsac voronco-
vis saxels eZaxian Semdegis ambis
gamo. xe marTlac uzarmazari ram
aris, oTxi kaci Zlivs Semouwvdens
xelebs, xolo totebis diametri as
nabijamde iqneba. qudiviT xSiri da
sqlaT gaSlili cocxal karavsa
hgavs, romlis qveS samas kacze meti
daeteva Tavisuflad. am xem Za-
launeburad miipyro voroncovis yu-
radReba, mxleblebs mis axlos gaC-
ereba ubrZana da moisurva xis pa-
tronis naxvac. movida TviT patron-
ic, glexi. voroncovi Tavis amali-
TurT xes qveS ijda da glexsa hkiTxa,
ramdeni kakali Camogiva am xidano.
glexma upasuxa _ yovelwliurad 60
fuTamde Camomidiso. voroncovma
aswavla rogor undoda misi movla,
rogor unda SeeWra gamxmari totebi
da, dasasrul, aCuqa ramdenime Zvele-
buri fuli, rom amiT glexs sulmudam
xsomeboda misi darigeba da moevlo
xisaTvis. glexi am fulebs wmindanis
nawilebiviT inaxavda, xolo voron-
covi mas Semdeg yovelTvis, roca ki
Caivlida xesTan, ueWvelad Camoxte-
boda miss Crdils qveS dasasveneblad,
zogjer aqave isauzmebda kidec.
samarTavi mxaris davlis dros
masTan midiodnen omSi moklulTa
oblebi, qvrivebi da yvelani visac ki
ekonomikurad marTla uWirdaT, gauk-
iTxavni ara rCebodnen, xelcariels
aravis gauSvebda. romelsame mis pirad
adiutants yovelTvis Tan hqonda
parkiT Cervoncebi, romlebic voron-
covis brZanebiT dauyovnebliv
urigdebodaT xolme rogorc Sesawe-
vari gaWirvebulT. imave dros roca
saWiro iyo, voroncovs gamoaCndeboda
metad seriozuli energia, Tu es en-
ergia saWiro iqneboda raime borote-
bis aRsakveTad. mazris ufrosi,
romelic mas aucileblad Tan dahyve-
boda, swrafad, xeldaxel moqmedebda.
erTis sityviT, voroncovis yovel
mogzaurobis Semdeg Rrma kvali rCe-
boda da mkvidrni hgrZnobdnen, rom maT
Soris gaiara mefis nacvalma (ser-
darma).
TviT tfilisSi voroncovi pir-
dapir suli da guli iyo am qalaqisa.
yoveldRe diliT saseirnod gamodi-
oda, ukan mohyveboda yazaxrusi,
romelsac misi qolga da kaloSebi
mohqonda. da am seirnobis drosac ki
rasme sasargeblos akeTebda. Cveule-
briv es ori qveiTi kaci iqiTken gae-
marTeboda, sadac rasme aSenebdnen, an
kidev bazrisken. win momavals moxu-
ci nacnobi da megobari, saca ara mgo-
ni, yvelgan gamouCndeboda. aq xuro
moxako auxsnida, ra gaakeTes guSin
dilidan; iq ivanika kalatozi uCveneb-
da, Tu ramdenze amoiyvana aguriT
kedeli sparsel muSebis daxmarebiT;
an laparaks dauwyebda moijaradres
amoyvanil kuTxis sisworeze,
TataroTi asworebdnen; yovelsave
amis wyalobiT muSaoba kargaT mid-
ioda, bazarSi isev Sexvdeboda nac-
nobebi da Camougdebda laparaks aqe-
Tur-iqiTurze.
aseTis gulisamaCvilebel sisa-
davisa iyo voroncovi, magram azradac-
ki aravis mouvidoda, mis Sesaferis pa-
tiviT ar mopyrobodnen; magram
kavkasiis mkvidrni, da gansakuTrebiT
maSindelni, iseTi zrdilni da TavdaW-
erilebi iyvnen, rom Cven rusebs bevr
raSime SegveZlo maTTvis migvebaZna.
voroncovis Sesaxeb mTeli wigni
unda daiweros calke. aq ki, gagarins
vubrundebiT, unda vsTqvaT, rom gagari-
ni voroncovis erTi usayvarlesi da
saukeTeso mowafeTagani iyo.
yvelasaTvis misawvdomi, momaja-
doeblad sasiamovno yvelasTan,
gagarini marTla rom Seyvarebuliv-
iT ekideboda Tavis bunebiT gansacv-
ifrebel mxares, romelic masa hqonda
Cabarebuli mosavlelad, da mTels
Taviss Zal-Rones miss samsaxurs an-
domebda. mebaReoba gaSmagebiT uyvar-
da da TavgamodebiTa scdilobda
adgilobriv mkvidrTaTvinac Seey-
varebina: quTaisSi gaaSena bulvari,
saqalaqo baRi da ferma, romlebic
dRemde darCenili arian cocxal Ze-
glebad, gagarinis mosagonrad. gamoaw-
erina metad iSviaTi xeebi, mcenareni,
yvavilebi, romelTac aqauris madliani
havis wyalobiT saucxovod ixares.
fermaSi ipovidiT frangul, reinis Tu
italiur yvela saukeTeso jiSis
yurZens. nergebs siamovnebiT urigebd-
nen yvelas, vinc moisurvebda maT
gaSenebas Taviss mamulSi. am fermis
wyalobiT, izabellas (adesa) yurZeni,
yirimidan Semotanili, mTel mxares
gavrcelda.
gagarinis marTva-gamgeobis dros
quTaisSi aSenebul iqmna sagubernio
gimnazia, samxedro gospitali, ori
xidi rionze, daiwyes Seneba sagu-
bernio dawesebulebaTa. manve gaaSena
aq pirveli klubi da masTanve sazo-
gadoebrivi sakrebulo, rom amiT
gaecxovelebina da SeeerTebina aqau-
ri sazogadoeba. yovelive es yvela
sxva administratorsac SeeZlo
gaekeTebina, da marTlac keTdeboda
kideca, mxolod gagarins es rogor-
Rac ufro gamoudioda xelidan, emar-
jveboda misis metismetad gulwrfe-
li da simpatiuri pirovnebis wyalo-
biT. yvelam icoda, rom gagarini
saucxoo gulis kaci iyo, icoda, rom
igi ar indomebda da arc SeeZlo vin-
mesTvis ewyeninebina, visme misgan guls
dahkleboda. kaci ver ityoda, rom igi
gulgrili an metad TavdaWerili
yofiliyo, srulebiTac ara, gagarini
iyo metad moZravi, ficxi da zogjer
cxarec, iyvirebda zogjer saSinlad,
daiwyebda darbazSi sirbils, grZeli
da xuWuWi Tma aeCeCeboda da mainc
vinc aseTs uyurebda, yvelam icoda,
rom am kacs ar SeeZlo vismesTvis
raime vneba mieyenebina. coli misi mar-
jvena xeli iyo misi. tomiT qarTveli,
qmariviT yvelas mimRebiani iyo. yvela
daCagruls da upatronos
mfarvelobas uwevda da nugeSsa scem-
da. uSviloni iyvnen, magram metad tk-
bili da bednieri col-qmroba hqon-
daT.
ar SeiZleba isic ar movigonoT, rom
am dros russa da aqaurs mkvidrs
Soris erTi bewo gansxvaveba ara
yofila. Cven qarTvelebTan pirdapir
Zmurad vcxovrobdiT imis wyalobiT,
rom TviTon voroncovs ise eWira
Tavi. ama misi TanamSromlebica hxe-
davdnen da cdilobdnen qarTvelebTan
urTierTobaSi voroncovis qce-
visaTvis miebaZnaT, maSin xsenebac ki
ar iyo im uSverisa da uxeSis sepa-
ratizmisa, romliTac Tavi moaqvs
axla gansakuTrebiT axalgazrdobas
amierkavkasiaSi.
dro-da-dro quTaisSi TviTon
mefisnacvali voroncovi da misi
meuRle Camodiodnen. voroncovi Tana-
grZnobiT Tvalyurs adevnebda gener-
al-gubernator gagarinis moqmedebas
da gulmxurvaled mxars uWerda ro-
gorc zneobrivad, ise materialu-
radac; xolo voroncovis meuRle,
romelmac aq Tavisi xarjiT wminda ni-
nos saxelobis pirveli saqalebo
saswavlebeli daaarsa, misi warmate-
bisaTvis dedobrivis mzrunvelobiT
hzrunavda.
9ilori 22 seqtemberi 2009
samegrelo da svaneTi
korneli borozdini
am wignis avtoris, korneli
borozdinis samsaxureobrivi kari-
era kavkasiaSi daiwyo. igi jer
mTavarmarTeblis kancelariaSi
muSaobda, Semdeg ki (1854 wels)
samegrelos dedofalTan miavlines
miwer-moweris sawarmoeblad da misi
Svilebis aRmzrdelad. 1858 wels
dainiSna senakis olqis ufrosad,
sadac 1867 wlamde imsaxura. swored
aq gaecno igi samegrelos mosaxleo-
bis yofas, romelic sainteresod aR-
wera Tavis wignSi.
borozdinis mogonebebSi sakmaod
vrclad aris gadmocemuli os-
maleTis jarebis mier samegre-
los awiokeba, romelic Semdeg
rusma jariskacebma alagmes.
10 ilori22 seqtemberi 2009
(klimenti Selias winamdeba-
re statia dawerilia misi ax-
laxan gamosuli wignis `kol-
xeTi – Cveni samyaros karibWe~
da misive, ukve kompiuterze
awyobili momavali wignis `ka-
cobriobis istoria kolxeTiT
iwyeba~-s mixedviT)
iberiada iwyeba kolxeTiT,
kolxeTSia qarTuli da mso-
flio civilizaciis saTave.
prof. levan sanikiZe.
kolxeTi –
kacobriobis
civilizaciis
akvanimkvlevari b. sarTania wers:
`megruli qaldea axlo aRmo-
savleTSi Tavis droze Zlieri
saxelmwifo iyo kulturiTa da
samxedro ZlierebiT. megrelma
qaldeebma mravali saukune iba-
tones mezobel qveynebze – ba-
bilonze, siriaze, palestinaze
da ierusalimze. amrigad, me-
gruli qaldea veberTela im-
periis mflobeli qveyana iyo
uZvelesi droidan... rom me-
gruli qaldebis imperia axlo
aRmosavleTSi iyo pirveli me-
grelTa saimperio qveyana, miu-
xedavad imisa, rom igi im pe-
riodSi satomo saxelad me-
grels ar atarebda.~ (barT-
lome sarTania, Zveli kolxeTi,
Jurn. `aia~, 1998, gv. 47-48.)
garda amisa, cnobilia, rom
bananur enaze molaparake me-
grel xaldeebs vrceli teri-
toriebi ekavaT qveda mesopo-
tamiis samxreTsa da Crdilo-
eTSi, mesopotamiis aRmosav-
leTSi, Savi zRvis samxerT-aR-
mosavleTSi, tigrosisa da
evfratis saTaveebSi, vanisa da
urmis tbebis midamoebSi. am
xalxs `sakacobrio mniSvne-
lobis codna ramdenime
aTaswleulebis siRrmidan mo-
hyveboda. dRes mecnierebis mier
dadgenili yvela xana, qvis xa-
nis garda, Seqmnili yofila ba-
nanuri enis matareblis xalxis
namoRvawaris safuZvelze.~ _
wers b. sofia (bada (negesi) so-
fia, laz-megrelia..., gv. 199-
200.).
amerikeli ufologebis az-
riT, kacobriobam `cxovreba is-
wavla~ Zveli Sumerebisagan,
romlebic Cvens welTaR-
ricxvamde 5500 wlis win cxov-
robdnen. mecnierebi amtkiceben,
rom maT Tixis firfitebze
yvelaferi weria Cveni warmo-
Sobis Sesaxeb da yvelaferze
amomwurav cnobebs flobdnen.
amerikeli mecnierTa azriT
SumerTa naxatebSi Cans obieqti,
romelic ucxoplanetelTa xo-
maldia da, es ucxoplanetele-
bi marTavdnen Sumerebs. am na-
xat-asoebisgan gairkva, rom Su-
merebs Turme yvelaferi `anu
nakis~ kulturisgan iswavles
da mTel msoflios gauziares.
`anu naki~ cidan daSvebuls
niSnavs da swored qalaq ere-
duSi cidan daeSva pirveli sa-
mefo xelisufleba.
swored im periodSi 5500
wlis win da ufro adrec, _
wers b.sofia, - aRniSnul te-
ritoriebze megrul-lazur
(qarTul) enaze molaparake
xalxebi cxovrobdnen. amas
bevri sxva mecnieric amtkicebs.
swored uZveles qalaq urisTan
axlos mdebareobs msoflios
uZvelesi Zegli, mTvaris Rmer-
Tis nanas (megrelTa RmerTi)
taZari, romelic agebulia Cven
welTa aRricxvamde oci sau-
kuniT adre.
ukanasknel periodSi cno-
bilma ucxoelma mecnierebma
(aseve, cnobilia, internetiT) ga-
moaqveynes masalebi saTauriT:
`ucnobi qarTveluri ena da me-
sopotamiaSi qarTuli dina-
stiis mmarTvelobis 600 wli-
sTavi~. filologiur mecnie-
rebaTa doqtori iuri mosenki-
si wers: `Zveli aRmosavleTis
istoriaSi cnobilia kasitebis
(kosebis, kisebis) tomi. am tomis
saxelwodebas niko mari ukav-
Sirebda qarTul kaci, megrul-
Wanur kaci, baskur kison (wesiT
kizon) `kaci~-sTan, aq SeiZleba
daematos kidev sityva kison
Zveli akviganiuri warwerebi-
danac (gaskonia). kasituri eni-
dan darCa sul asamde sityva
magram Sedareba qarTvelurTan
da baskurTan gvaZlevs mniSvne-
lovan Sedegebs”.
i. mosenkisi askvnis: `SeiZ-
leba garkveviT vivaraudoT,
rom kasituri ena kidev erTi
uZvelesi enaa qarTveluri oja-
xisa. mis matarebelTa dinastia
marTavda babilons XVIII sau-
kunis Suawlebidan XII sauku-
nis Suawlebamde Zveli welT-
aRricxviT.~ (http//kingdomofgeor-
gia.com).
aqedan da sxva mravali ma-
salidan, wyaroebidan gamomdi-
nare, keTdeba utyuari logi-
kuri daskvna: iseve rogorc
sxva garkveuli teritoriebi, me-
sopotamia, babiloni, oTxi aTa-
si da ufro didi xniT adre
kolxurad imarTeboda da
mmarTveloba xdeboda kolxur
enaze. aseve msoflios mkvle-
varebma, arqeologebma, ukanas-
knel periodSi moaxdines
(agreTve internetiT) msoflio
istoriuli mniSvnelobis aR-
moCenebi. aq, aRsaniSnavia
aleqsandre volkovis naSromi
`Wiplaris mTis samlocvelos
gamocanebi~.
1995 wels TurqeTis samxreT
aRmosavleTiT, giobeklitepes
midamoebSi daiwyo msoflioSi
uZvelesi samlocvelos gaTxre-
bi. igi agebuli iyo neoliTis
epoqaSi.
veravin warmoidgenda, rom
monadireebi da `velurebi ve-
lurebs~ Soris – agebdnen taZ-
rebs. gansakuTrebiT warmoud-
genelia iq aRmoCenili Zvele-
buri simboloebi, romlebic
Zalian gvanan damwerlobas. ma-
gram mecnierebi gakvirvebulni
arian, rogor SeiZleboda 11
aTasi wlis win damwerloba
yofiliyo?! mniSvnelovania is
faqti, rom samlocvelo taZari
arqeologebisaTvis Senaxuli
iyo idealur mdgomareobaSi.
gibekli-tepe es aris 15 me-
tramde simaRlisa da daax-
loebiT 300 m. diametris SiS-
veli borcvi, romelic mdeba-
reobs TurqeTis samxreT aR-
mosavleTiT tigrosisa da
evfratis saTaveebSi. germaniis
arqeologiis institutis mier
organizebuli (xelmZRvaneli
klaus Smidti) eqspediciis mo-
nawileebi gaTxrebs Seudgnen
1995 w. da ai pirveli moulod-
neloba: niadagis Txeli fenis
qveS imaleboda qvis saukune.
gaTxrebis dawyebisTanave ar-
qeologebma aRmoaCines kedle-
bi da kirqvis svetebi. maTi ze-
dapiri Semkobili iyo relie-
febiT, romlebzec gamosaxuli
iyvnen cxovelebi. iq Seiqmna
qvis saukunis `mTeli zoopar-
ki~. im epoqaSi msgavsi silama-
zisa da daxvewilobis araferi
arsebula. Zeglebi miekuTvne-
bodnen neoliTis adreul pe-
riods – Cv.w. aR.mde daaxloe-
biT X aTaswleuls. magram ar-
qeologiuri monapovrebi mxo-
lod amiT ar Semoifargleba.
gaTxares oTxi wriuli nage-
boba, romelTa kedlebis
gaswvriv da centrSi aRmarTu-
li iyo TiTqmis 4 aTeuli mo-
noliTuri sveti, romelic iwo-
nida 20 t-mde.
rogorc cnobili mkvleva-
rebi aRniSnaven yvelaze msxvi-
li – centraluri monoliTebi,
mogvagoneben stounxenjis qvis
filebs – magram isini 6 aTasi
wliT xnieria. mecnierebis Se-
fasebiT, miwaSi Camarxulia ki-
dev ori aseuli qvis sveti
(erTnaxevari aTeuli nageboba),
albaT, aseve Semkobili relie-
febiT. maT Soris SeiZleba aR-
moCndes ufro STambeWdavi zo-
mebis lodebi. ase, qvis samtex-
loSi napovnia daumTavrebeli
monoliTi 7 metris simaRlisa
da woniT 50 t.
rogorc arqeologebi va-
raudobdnen, aq iyo neoliTis
epoqis msxvili samlocvelo,
romelic mecnierebs aiZulebs
xelaxla gadaweron adreuli
istoriis mniSvnelovani Tavebi.
jer aqamde, arasodes mecnierebs
ar upoviaT im epoqaSi aRmar-
Tuli samlocveloebi, maSin,
roca Cvenma winaprebma ar
icodnen arc miwaTmoqmedeba da
arc mesaqonleoba, iTvleba rom
nagebobebis daxvewili arqi-
teqtura warmoiSva gacilebiT
gvian, roca adamianma daiwyo ga-
dasvla binadrul cxovrebaze,
_ wers a. volkovi.
giobekli-tepeSi gakeTebuli
aRmoCenebi adastureben, rom am
teritoriebze adamianebi ukve
TandaTan gadadiodnen bina-
drul cxovrebaze, albaT, iseTi
sacxovrebeli adgilebis Ser-
CeviT, sadac RmerTebi iyvnen me-
gobrulebi, wyalobdnen maT.
klaus Smidtis azriT, aTa-
sobiT wlis Semdeg war-
moiqmneba namdvili saxelmwifo,
sadac mmarTveli iqneba mefe,
romelic Tavs gamoacxadebs
RmerTad. (es, aSkarad migvaniS-
nebs kolxuri damwerlobis
nimuSebze, romlis msgavsi 4
aTasi wlis winandeli `kol-
xuri oqrodamwerloba~ gaSi-
fra gia kvaSilavam. es axali
istoriuli aRmoCena 11 aTasi
wlis winandeli, uTuod, kol-
xuri damwerloba, axali kva-
Silavebis gamSifvrel xelebs
elodeba).
aseTi arqiteqturuli kom-
pleqsis mSenebloba, miuTiTebs
a. volkovi, agreTve gviCvenebda,
rom sazogadoebaSi moxda Sro-
mis gadanawileba. nagebobebis
gansakuTrebulma analizma
daarwmuna mecnierebi, rom aq mu-
Saobdnen gamocdili qvis
mTlelebi da kalatozebi –
adamianebi, romlebic didi xnis
manZilze dakavebuli iyvnen
erTi da igive samuSaoTi.
`mxolod nadirobiT, – k.
Smidtis azriT – amdeni ada-
miani ver gamoikvebeboda.” ad-
gilobriv macxovreblebs ux-
debodaT, albaT, sakvebi mcena-
reebis damuSaveba da daWerili
cxovelebis Senaxva – ase iqmne-
boda soflis meurneoba. maT
albaT mouxdaT Tavisi cxov-
rebis wesis Secvla da sakvebis
Segrovebidan mis moyvanaze ga-
dasvla.
droTa ganmavlobaSi aseTi-
ve `velurebma~ anatoliaSi daa-
arses planetis erT-erTi uZ-
velesi qalaqi – “Catalguiuk~.
geometriuli da cxovelebis
figurebi ufro metia, vidre or-
namenti. SesaZlebelia maTi
grafikuli kombinaciebis ukan
imaleba sityvebi da frazebi.
gansajeT Tavad: uzarmazari
svetebi, da maTze gakeTebulia
sxvadasxva niSnebi: H, Semobru-
nebuli 90 gradusiT, HovaliT,
wre, horizontaluri da verti-
kaluri naxevar-wreebi. Cveni
azriT, uamravi utyuari wya-
roebiT, aRniSnul epoqaSi an
uaxloes axlo periodSi, kol-
xebs hqonda msoflioSi pirve-
li saxelmwifoebrivi gaerTia-
neba, da isini dawinaurebuli
rom ar yofiliyvnen, kargad
organizebuli gaerTianeba ar
hqonodaT, aseTgrandiozul sam-
locvelo-taZrebs ver gaaSe-
nebdnen (sxva xalxebs im epoqa-
Si, aseTi mSeneblobis warmoe-
ba ar SeeZloT). mTvare, hori-
zontaluri Tamasa, maT gverdiT
_ Zalian Zveli stilizebuli
`alefebi~: niSnebi, romlebSic
Seicnoba xaris Tavebi, melie-
bisa da cxvrebis, dagragnili
gvelis, obobis figurebi, _ aR-
niSnavs k. Smidti.
ai erT-erTi frazis maga-
liTi, romelic Sedgenilia
msgavsi piktogramidan. 33-e
svetze niSnebi agebulia jaW-
vurad: aq orjer gvxvdeba H da-
gragnili gvelis, obobisa da
patara cxvris garemocvaSi. `es
moxatulobaze metia, _ miiCnevs
k. Smidti. – etyoba warwera Sei-
cavs mxolod im xalxisaTvis
gasageb raRac gzavnils.~
rogorc Cans saqme gvaqvs in-
formaciis kodirebis uZveles
sistemasTan. mecnierebi eride-
bian saubars damwerlobis Se-
saxeb, radganac es amsxvrevs
adamianuri kulturis Camoya-
libebis Sesaxeb damkvidrebul
warmodgenebs da metyvelebs
mxolod imaze, rom `giobekli-
tepes mSeneblebi Setyobinebis
Sesadgenad da sxva adamiane-
bisTvis gadasacemad sarge-
blobdnen rTuli simbolikiT~
(k.Smidti). am sityvebidanac
kargad Cans, rom damwerloba-
sTan gvaqvs saqme. `Tumca sa-
eWvoa, rom uaxloes momavalSi
saimedod iqnas ganmartebuli
giobekli-tepes simbolika~, _
aRiarebs germaneli arqeolo-
gi.
2006 wels gamocemuli wigni
`isini aSenebdnen pirvel taZ-
rebs~, avtorma SeZlo. `mxolod
imis aRniSvna, rom adamianebi,
romlebic cxovrobdnen giobe-
kli-tepeSi flobdnen mraval-
ferovani leqsikis did marags,
rac aZlevda maT iseTi Setyo-
binebis Sedgenis SesaZleblo-
bas, romelic, rogorc Cans,
scildeboda SemdgomSi damkvi-
drebul warmodgenebs.~ – am-
bobs a. volkovi.
giobekli-tepe WeSmaritad
gansakuTrebuli adgilia. aq
neoliTis xanis adamianma pir-
velad gamoamJRavna Tavisi ni-
Wis mTeli siZliere. aq 11 aTa-
si wlis win gaxda cxadi, rom
adamiani uaRresad niWieria da
misi talantebi gansxvavebul
sferoebSi vlindeba (a. avol-
kovi).
axal welTTaRricxvamde mde
9600-8800wlebSi aRniSnuli te-
ritoriebis axlos arsebobs
dasaxelebebi: nevali-Cori, kai-
ioniu, xalan-Cemi, jerf-el-
axmar, telkvarameli da Ceikha-
san. zogierT dasaxlebaSi
gaTxrebisas napovnia giokbeli-
tepeSi gamoyenebuli niSnebis
gamosaxulebebi: miniaturuli
kurdReli (an mela) da gvele-
bi qvaze da sxv.
sami aTasi wlis Semdeg,
ax.w.aR-mde 6500 wlisaTvis sabi-
abiades da sxva dasaxlebis
macxovreblebi luqavdnen Ta-
vianT ganZsa da sursaT-sano-
vages beWdebiT, romlebzec ga-
mosaxuli iyo aso `M~ msgavsi
sami zigzagisebur xaziT.
klaus Smidtis azriT es sim-
bolo – obobis Taviseburi
stilizeburi gamosaxulebaa,
CvenTvis cnobilia giobekli-
tepedan. gvxvdeba sxva samax-
sovro simboloc: mravalfexa,
gveli, xari, taxi (k. Smidtma
icis, rom aRniSnuli warweris
gaSifvra-wakiTxva urTulesi
saqmea, magram kargad xedavs, rom
damwerlobasTan gvaqvs saqme.
isic unda vTqvaT, rom uZvele-
si kolxeTis samflobelo iyo
ara mxolod aRniSnuli da
mimdebare adgilebi, aramed dRe-
vandeli TurqeTis mTeli te-
ritoria da, amdenad, kolxeTis
teritoriaze kolxebi cxov-
robdnen da ra Tqma unda kol-
xur enaze laparakobdnen da
werdnen. isic cnobilia, rom
kolxebs damwerloba warRvnam-
deli epoqamde hqondaT).
`me vityodi, rom pirveli,
rac gavifiqre: am beWedze Cven
kvlav vxedavT giobekli-tepes
ikonografias~ _ gulwrfelad
aRiara Smidtma – wers a. vol-
kovi (aq garkveviT Cans, rom k.
Smidti damwerlobaze lapara-
kobs – k.Selia).
rogorc harald hauptmani,
germaniis arqeologiis insti-
tutidan, germanuli Jurnalis
Bild der Wissenshaft-is furclebze
wers: `me vfiqrob, rom giobe-
kli-tepeSi ukve maSin formi-
rebuli iyo warmodgenebi, ro-
melTac SemdgomSi asaxva hpo-
ves Sumerul kulturaSi. cxa-
dia, Sumeruli kulturis wina
periodis kultura megrul-
lazuri kultura iyo”.
qvis saukunis adamianebi, _ am-
bobs a. volkovi, _ ar iyvnen bu-
nebis uZluri monebi. maT is-
wavles misi dartymebis atana,
bunebasTan dapirispireba. mxo-
lod maSin, roca adamianma
daiwyo miwis damuSaveba, igi
kvlav gaxda bunebis mona, misi
klimaturi kaprizebis mZevali.
klimenti Selia,istoriis mecnierebaTa
doqtori, profesori.
mecnierebis
damsaxurebuli moRvawe.
(gagrZeleba Semdeg nomerSi)
kacobriobis istoria kolxeTiT iwyeba
11ilori 22 seqtemberi 2009
...yofil mflobelebs (qmrebs) unar-
CundebaT ufleba, urigod isargeblon Ta-
vianTi coliT. im SemTxvevaSi, Tu qmari am
dekretis cxovrebaSi moqmedebas raime-
nairad SeuSlis xels, is dakargavs am
statiaSi mocemul uflebas; mamakac mo-
qalaqeebs ufleba aqvT, gamoiyenon qali
kviraSi araumetes oTxjer da ara umetes
3 saaTisa...
globalizaciis ideologebma ukve
araerTxel aRniSnes, rom momavlis `bed-
nier~ msoflioSi ufesvo, uerovno, ure-
ligio da uojaxo adamianebi icxovreben.
dasavleTis mTel rig qveynebSi ojaxi su-
lac aRaraa xelSeuxebeli da auRebeli
cixesimagre _ mSoblebs Svilebs absur-
duli mizezebis gamo arTmeven da yvelaze
xSirad es britaneTSi xdeba. es qveyana da-
emsgavsa sacdel poligons, sadac am `au-
Rebeli cixesimagris~ ganadgurebis me-
Todebs amuSaveben.
sul axlaxan 24 wlis britanel dedas
sakuTari Svili imis gamo waarTves, rom
deda avadmyofi bavSvis mosavlelad `Za-
lian sulelad~ CaTvales. sam TveSi sami
wlis gogonas gaaSvileben da dedas misi
naxvis saSualeba aRar eqneba.
yvelaferi SarSan daiwyo. gamokvlevam
aCvena, rom 24 wlis reiCelis IQ 71 qulas
Seadgenda (saSualo maCvenebeli 90-109 qu-
laa). amitom, rogorc qmeduunaros, sasa-
marTloSi mas saxelmwifo advokati dau-
niSnes. advokatma, qalis survilis sawi-
naaRmdegod, uari Tqva saqalaqo sasa-
marTlos dadgenilebis gasaCivrebaze
da bavSvis gaSvilebas daeTanxma. saqme
isaa, rom reiCelis Svils naadrevi mSo-
biarobis Sedegad janmrTelobasTan da-
kavSirebuli problemebi aqvs da eqimebis
meTvalyureobas saWiroebs. amitom, no-
tingemis xelisuflebam CaTvala, rom
deda ver SeZlebs sakuTar Svilze zrun-
vas.
unda aRiniSnos, rom specialistebis
erTi nawili Tvlis, rom IQ-s testi sulac
araa unikaluri da uSecdomo Semfasebe-
li; fsiqiatrebma ki daaskvnes, rom rei-
Celi normaluri adamiania _ misi inte-
leqtualuri ganviTareba normas Seesa-
bameba. am daskvnidan gamomdinare sasa-
marTlom iZulebis wesiT aRiara, rom rei-
Celi qmedunariania da SeuZlia, Tavad mii-
Ros monawileoba sakuTari saqmis gan-
xilvaSi. gaSvilebis procesis SeCereba-
ze sasamarTlom mainc uari Tqva.
es sulac araa erTaderTi SemTxveva.
britanuli sasamarTlos gadawyvetile-
biT mark da niki vebsterebs xelisu-
flebam SecdomiT waarTva Svilebi. mo-
samarTle axlac ar aZlevs oTx bavSvs
mSoblebis naxvis uflebas, Sin dabrune-
baze xom laparakic zedmetia.
vebsterebs bavSvebi 2004 wels waarTves,
rodesac eqimebma maT erT-erT Svils ram-
denime mikromotexiloba aRmouCines da
daaskvnes, rom es Segnebulad miyenebuli
tramvebi iyo. SemdgomSi eqimebma daskvna
Secvales, rom bavSvs Zvlebze bzarebi vi-
taminebis naklebobis gamo gasCenia, magram
am droisaTvis vebsterebis oTxive Svili
ukve gaSvilebuli iyo da sasamarTlo
mxolod `Rrma mwuxarebiT TanaugrZnob-
da~ gamwarebul mSoblebs, radgan gaSvi-
lebis Sesaxeb gadawyvetileba Turme sa-
boloo iyo da misi Secvla aRar Sei-
Zleboda.
2005 wlis ianvris Semdeg vebsterebs sa-
kuTari Svilebi aRar unaxavT.
aranakleb amazrzeni faqti moxda So-
tlandiaSi, rodesac sasamarTlom 46
wlis bebia da 59 wlis papa bavSvebis aR-
sazrdelad Zalian daberebulad miiCnia
da ori bavSvi pederastebis ojaxSi gaa-
Svila. evropelTa nawili am asakSi pir-
vel Svils aCens, am wyvils ki orwliani
brZolis Semdeg SviliSvilebi mainc wa-
arTves da daemuqrnen kidec, Tu raime uk-
mayofilebas gamoTqvamT, bavSvebis naxvis
uflebac aRar geqnebaTo.
am bavSvebis Svilad ayvana normalur
wyvilebsac surdaT, socialuri muSakebi
gafrTxilebulni iyvnen, rom umcrosi bav-
Svi, gogona, mamakacebisadmi SiSs ganic-
dida, miuxedavad amisa, isini mainc ori
mamakacisagan Semdgar `ojaxs~ miaSviles.
pederastebisa da lesboselebis mier bav-
Svebis Svilad ayvana SotlandiaSi 2006
wlidanaa dakanonebuli. am droidanve xe-
lisufleba aqtiurad uWers mxars am ide-
as da yvela upiratesoba garyvnilebs eni-
WebaT. unda aRiniSnos isic, rom erTsqe-
siani ojaxebisaTvis bavSvis Svilad ay-
vanis kanonis winaaRmdeg qveynis mosa-
xleobis 90% gamodioda. maS, viRas inte-
resebs icavs naqeb-nadidebi britanuli
demokratia?
ojaxTan mebrZol britanelebs mrava-
li winamorbedi hyavT Suasaukunovani ka-
tarebiTa da anabaptistebiT dawyebuli
SedarebiT axlo warsulis bolSevik-
trockistebiT damTavrebuli. am mxriv
mniSvnelovania erTi dokumenti, romelzec
`gaTavisuflebisaTvis~ mebrZol brita-
nelebs jerjerobiT mxolod ocneba
SeuZliaT. maS ase:
saratovis guberniis saxalxo komi-
sarTa sabWos dekreti qalebis kerZo
mflobelobis gauqmebis Sesaxeb. kano-
nieri qorwineba, romelic bolo dromde
arsebobda, udavod im socialuri uTana-
sworobis produqtia, romelic fesvianad
unda amoiZirkvos sabWoTa respublikaSi.
dRemde kanonieri qorwineba warmoadgen-
da proletariatis sawinaaRmdego se-
riozul iaraRs burJuaziis xelSi, rom-
lis wyalobiTac mSvenieri sqesis sauke-
Teso warmomadgenlebi imperialisti bur-
Juebis sakuTreba iyvnen. amitom, sarato-
vis guberniis saxalxo komisarTa sabWom
guberniis muSaTa, glexTa da jariskacTa
sabWos aRmasrulebeli komitetis depu-
tatTa TanxmobiT daadgina:
1. 1918 wlis 1 ianvridan ikrZaleba 17-
dan 30 wlamde qalebis mudmivi mflobe-
loba. qalis asaki ganisazRvreba daba-
debis mowmobiTa da pasportis Canawere-
biT, am sabuTebis ararsebobis SemTxve-
vaSi ki kvartaluri komitetebis an uxu-
cesebis mier garegnuli SexedulebiT da
mowmeebis CvenebiT;
2. am dekretis moqmedeba ar vrcelde-
ba gaTxovil qalebze, romelTac hyavT
xuTi an meti Svili;
3. yofil mflobelebs (qmrebs) unar-
CundebaT ufleba, urigod isargeblon Ta-
vianTi coliT. im SemTxvevaSi, Tu qmari am
dekretis cxovrebaSi moqmedebas raime-
nairad SeuSlis xels, is dakargavs am
statiaSi mocemul uflebas;
4. yvela qali, romelic am dekrets eq-
vemdebareba, gaTavisuflebulia kerZo,
mudmivi mflobelobisagan da mTeli
mSromeli xalxis sakuTrebad cxaddeba;
5. am qalebis zedamxedvelobis ufle-
ba mieniWaT Sesabamisi guberniebis, ma-
zrebis da soflebis muSaTa, jariskacTa
da glexTa sabWoebis deputatebs;
6. mamakac moqalaqeebs ufleba aqvT, ga-
moiyenon qali kviraSi araumetes oTxjer
da ara umetes 3 saaTisa, qvemoT mocemu-
li pirobebis dacviT;
7. yvela mSromeli valdebulia, Tavisi
Semosavlidan 2% saxalxo Taobis fon-
disaTvis gamoyos;
8. yvela mamakacma, romelsac surs,
isargeblos saxalxo sakuTrebis egzem-
plariT, unda warmoadginos muSaTa ko-
mitetis an profesiuli kavSiris mier ga-
cemuli mowmoba, rom namdvilad gane-
kuTvneba mSromelTa klass;
9. mamakacebs, romlebic ar ganekuTvne-
bian mSromelTa klass, SeuZliaT, isar-
geblon qalebiT miTiTebul fondSi 1 000
rublis gadaxdis pirobiT;
10. am dekretis mixedviT saxalxo sa-
kuTrebad miCneuli yvela qali saxalxo
Taobis fondidan miiRebs daxmarebas
TveSi 280 rublis odenobiT;
11. orsuli qalebi Tavisufldebian Ta-
vianTi pirdapiri da saxelmwifoebrivi
valdebulebisagan 4 TviT (3 Tve mSobia-
robamde da 1 Tve mSobiarobis Semdeg);
12. dabadebuli bavSvebi erTi Tvis Sem-
deg icxovreben TavSesafarSi, sadac aRi-
zrdebian da miiReben ganaTlebas 17 wlis
asakamde;
13. tyupis dabadebis SemTxvevaSi deda
miiRebs jildod 200 rubls;
14. veneriuli daavadebis gavrceleba-
Si damnaSave revoluciuri sasamarTlos
mier kanonier pasuxisgebaSi miecema.
sabednierod evropel globalistebs
jer-jerobiT ar aqvT iseTive ganusa-
zRvreli Zalaufleba rogoric qonda
trockis 1918 wels, magram es mxolod
jer-jerobiT da vai rom Sors ar aris
dRe rodesac trockis evropeli mimde-
vrebi revoluciuri sijiutiTa xelga-
SlilobiT da maStaburobiT daakanone-
ben “bednieri sazogadoebis” sakuTar mo-
dels.
m.qavTaraZe
saiT mieqanebi ubeduro saqarTvelov?!trockis britaneli memkvidreebi anu rogori iqneba
msoflio globalizaciis Semdeg
moskovi amerikis SeerTebuli Statebis umcrosi
partnioris roliT dainteresebuli ar aris da aSS
strategia _ putini da medvedevi daTmobebiT mo-
aTvinieros, saxifaToa.
dimitri medvedevisa da barak obamas im Sexvedris
Semdeg, romelsac daZabulad adevnebdnen Tvalyurs
mTel msoflioSi, iqmneba STabeWdileba, rom aSS pre-
zidenti Cveni kompiuterebiviT gadatvirTes: ekrani
jer qreba, Semdeg masze Zveli programebi Cndeba da
bolos manqana Zveleburad jaxir-jaxiriT iwyebs mu-
Saobas.
rogorc Sexvedris msvlelobisas gamoCnda, ru-
suli mxare Tavisi mkacri politikis erTguli rCe-
ba. prezident medvedevsa da premier putinze did
STabeWdilebas ar axdens obamas Zalisxmeva _ ga-
aumjobesos ormxrivi urTierTobebi. amasTan, orive
rusi lideri ganuwyvetliv imeorebs, rom daTmobebze
swored vaSingtoni unda wavides, Tavad vaSingtoni
ki swored amis demonstrirebas axdens kidec.
vaSingtonis amgvari strategia sariskoa, radgan am
daTmobebis Semdeg obama SesaZloa, ruseTis axal moT-
xovnebs gadaeyaros. obamas, upirvelesad, ruseTTan bu-
Sisgan memkvidreobiT miRebuli latenturi kon-
fliqtis ganmuxtva surs, raTa Semdeg moskovTan met-
naklebad normaluri urTierTobebi daamyaros. es misi
sagareo politikis sakvanZo momentebze _ avRaneTze,
iransa da israelze koncentrirebisTvisaa saWiro.
ruseTs ki sulac ar surs sust partniorad qceva.
sabWoTa kavSiris Svilobil ruseTs ki sakuTari Rir-
sebis meryevi SegrZneba awuxebs, rac umaRles saerTa-
Soriso doneze mudmivi yofniT, umjobesia, supersa-
xelmwifoebis meTaurebTan SexvedrebiT gamyardes.
Financial Times Deutschland
ruseTs konfliqti ar sWirdeba
citata-Sexseneba
“Cven ar SegviZlia
miviRoT ojaxis
funqciis, mSoblebsa
da Svilebs Soris
urTierTdamokide-
bulebis amerikuli
gagebac. Cveni
provincieli poli-
tikosebi aRfrTo-
vanebuli arian imiT,
rom amerikaSi 13
wlis biWebi man-
qanebs recxaven,
gogonebi oficiante-
bad muSaoben, rom
mSoblebi Svilebs
ar exmarebian da
amiT aiZuleben maT
damoukideblad icx-
ovron, rom colsa
da qmars sakuTari
Semosavlebis
wyaroebi aqvT da
a.S. diax,
amerikelebs ojaxur
urTierTobaTa sa-
fuZvelSic ki indi-
vidualizmi da
egoizmi udevT...
...dasavluri sazoga-
doeba erTmaneTis-
agan damoukidebel
kerZo pirTa sazoga-
doebaa. qarTuli
sazogadoeba ki is-
toriulad ojaxis
principiT yalibde-
boda, romlis
wevrebi erTmaneTTan
mWidrod dakavSire-
bulni da urTierT-
pasuxismgeblobis
grZnobiT gamsWval-
ulni arian. es prin-
cipuli sxvaobaa,
romelic nebismieri
politikuri,
ekonomikuri Tu
kulturuli proe-
qtis SemuSavebisas
unda iqnes gaTval-
iswinebuli...”
aleqsandre WaWia,
1997 wlis ivnisi
12 ilori22 seqtemberi 2009
masTan sicocxleze xelCaqneulebi midian
gamojanmrTelebulebi
brundebian
gagniZis preparati arCensavTvisebian simsivnur daavadebebs, kuW-nawlavis gauvalobas,
kolits, fistulas, prostatits, buasils, nervis anTebas,nevrozs, fsiqikurad daavadebulebs, parkinsons, asTmas, Ciyvs,gulisa da Tirkmelebis daavadebebs, spobs azots TirkmelSi,
hkurnavs gafantuli sklerozs da Sidss, Svelis cerebralurdamblas, yurebidan Cirqdenas, osteoqondrozs, gaimorits,
sisxlis gaTeTrebas, sefsiss, botulizms, tuberkulozs,cerozs I da II stadiebSi, C-hepatits, botkins, elenTis, naRvlis
buStis daavadebebs, anTebiT procesebs, qlamidias, klimaqss, wy-luls, fsoriazs, saxsrebis daavadebebs, epilefsias, amyarebs
imunitets, axdens Tavis tvinis ujredebis aRdgena-SenarCunebas,dadebiTad moqmedebs seqsualur darRvevebze da narkotikeb-
Tan damokidebulebebze.
k o o r d i n a t e b i a :Telavi, kavkasionis quCa #61-b,
gagniZe biWiko (domenti).tel: 893-22-66-51 8(250) 7-61-24
Tbilisi, awyuris 31-a (metro “isanTan”)baTumi, asaTianis 11,
(orSabaTs, oTxSabaTs da paraskevs, 10-dan 14 saaTamde).
iumori
gazeTSi gamoqveynebuli
publikaciis avtorebs
ekisrebaT
pasuxismgebloba
faqtebisa da
monacemebis sizusteze
redaqciis misamarTia:
Tbilisi, mesame
nadikvaris #11
sareg.#01018002930
[email protected]:[email protected]
reklamis ganTavseba
8 9 9 - 5 7 - 3 3 - 2 2
7 2 - 3 7 - 3 5
3 8 - 4 1 - 9 7
mTavari redaqtori: roland jalaRania
mT. redaqtoris moadgile: daviT qobalia
teqnikuri redaqtori: mixeil CodriSvili
* * *
“axalma qarTvelma” manqana
iyida.
_ kmayofili xar? _
ekiTxeba megobari.
_ aba ra, magari manqanaa! ga-
Cerebulzec ki saaTSi oci ki-
lometri siCqare aqvs.
_ es rogor?
_ spidometri ase aCvenebs
da...
* * *
qmari nadirobidan brun-
deba da winaswar urekavs
cols:
_ mTeli Tve xorcs aRar
viyidiT.
_ taxi mokaliT?
_ ara, xelfasi Semomexarja.
* * *
_ mamaSens bolomde SerCa
naTeli goneba?
_ ar vici, xval anderZs ga-
movitanT notariusidan...
* * *
gancxadeba “rusTavi-2”-is
gadacema “kurierSi”:
_ da, erTaderTi kargi am-
bavi _ Cveni gadacema dasru-
lebulia...
gazeTi “ilori” uZRveba rubrikas “msoflios saukeTeso fexburTelebi” gazeTi “ilori” uZRveba rubrikas “msoflios saukeTeso fexburTelebi”
vagrZelebT nawyvetebis beWdvas “efrem verdis” wignis
im monakveTidan, sadac Sekrebilia sizmrebis axsna
daniel winaswarmetyvelis mier.
_ lomis naxva _ didi da saxelovani kacis niSania;
_ loginis naxva _ cudia da avadmyofobis niSania;
_ laparaki sxvisa _ kargia, magram mters ufrTxildi;
_ lursmani moagrovo an iyido _ kargia;
_ mkvdari gelaparakebodes _ kargi ram niSania;
_ mgalobeli frinveli _ sixarulisa da bednierebis niSania;
_ moxarSva ramesi _ cudia, SfoTis Sematebaa;
_ miwisZvra _ saSineli da sazareli ambavia;
_ mercxlis naxva _ kargia, mterze gaimarjveb;
_ mkvdrebi naxo _ mteri mogimravldes;
_ mze Rrubels mofarebuli _ mwuxarebaa da dardi;
_ mze brwyinvale _ sixarulsa da bednierebas moaswavebs.
sizmrebis axsna daniel winaswarmetyvelis mier
gazeTi “saqarTvelo da msoflio”
udavo lideri qarTul mediasivrceSi!
misi ZiriTadi kredo _ SeiZleba, zogjer Zalze
mware, magram mainc simarTle, mxolod simarTle!
msoflioSi mimdinare politikuri procesebis miu-
kerZoebeli analizi, saintereso publikaciebi, in-
terviuebi, problemaTa profesiuli, obieqturi
xedva, patriotuli suliskveTeba da maRali zneo-
bisadmi swrafva, myari moqalaqeobrivi pozicia, pa-
triotizmi, principuloba da ara sijiute, axal-
gazrda Taobis sulieri formirebis procesebSi
Rrma wvdoma, SemecnebiTi informaciebi msoflios
sxvadasxva qveynebidan, fantastika da realoba...
idiasinkrazia yovelgvari siyviTlisa da iaffasiani
sensaciebisadmi!
es gazeTi mxolod seriozul mkiTxvelzea gaTv-
lili _ araseriozulebi da kuluaruli iafi Wor-
intrigebis moyvarulebi nu gamogvexmaurebian!
SeiZineT da ikiTxeT gazeTi
“saqarTvelo da msoflio”!
diego maradona aris meoce sauku-
nis oTxmociani wlebis udidesi fex-
burTeli, romelmac araerT udides
warmatebas miaRwia. misi gulSematki-
vrebi argentinaSi, kerZod “argentinos
xuniorsSi” da “boka xuniorsSi”, sadac
man Tavisi sportuli kariera daiwyo,
mas aRmerTebdnen, xolo tifozebi
italiaSi, sadac igi gamodioda “napo-
lis” SemadgenlobaSi, mzad iyvnen dae-
CoqaT mis winaSe, iseve, rogorc mTeli
argentina, rodesac maradonas wyalo-
biT, 1986 wels meqsikaSi Catarebul
msoflio Cempionatze, argentinis na-
krebi umaRles jildos daeufla. ma-
gram inglisel gulSematkivrebs dRe-
sac usamarTlod miaCniaT 1986 wlis
msoflio Cempionatze, meoTxedfina-
lur matCSi maT karSi maradonas
mier xeliT gatanili burTi, romelsac
mogvianebiT diegom RmerTis xeliT ga-
tanili goli uwoda. argentinelebs ki
ufro daaxsomdaT diegos mier in-
gliselTa karSi gatanili meore
goli, rodesac man sakuTar moedanze
miiRo burTi, moatyua TiTqmis ingli-
selTa nakrebis Semadgenlobis naxe-
vari, mekarec zed miayola da ganu-
meorebeli goli gaitana piter Sel-
tonis karSi. es goli dResac udidesi
ostatobis gamovlinebad iTvleba mso-
flio fexburTis istoriaSi. TiTqmis
igive gaimeora man belgielebTan
matCSi, naxevarfinalur SexvedraSi.
xolo finalSi mis mier Sesrulebuli
gadacemis Semdeg xorxe buruCagam gai-
tana gamarjvebis goli gfr-is karSi
da argentina Rirseulad gaxda mso-
flio Cempioni.
1990 wlis msoflio Cempionatze ar-
gentinelebi finalSi ki gavidnen, ma-
gram germaniasTan matCi waages anga-
riSiT 1:0. manamde ki, naxevarfinalSi,
romelic Catarda qalaq neapolSi,
maT asparezobidan gamoTiSes maspin-
Zel italielTa gundi. 1991 wlis ga-
zafxulze maradonas Cautares doping-
testi da mis organizmSi aRmoaCines
kokainis kvali. igi gaaZeves italiidan
da 15-Tviani diskvalifikacia misces,
rac imas niSnavda, rom igi nakrebSic
veRar iTamaSebda. rodesac maradona
argentinaSi dabrunda, igi daapatimres
narkotikebis Senaxvis braldebiT. gan-
Tavisuflebis Semdeg igi Seecada sa-
fexburTo karieris aRdgenas espaneTSi,
magram Caatara ra naxevari sezoni “se-
viliis” SemadgenlobaSi, didi Sedegi
ar uCvenebia.
argentinis nakrebSi dabrunebis
Semdeg, msoflios 1994 wlis Cempio-
natze, man namdvili sircxvili Wama,
rodesac igi kvlav Seamowmes doping-
testze da sxeulSi akrZaluli niv-
Tierebebi aRmouCines. mas kvlav 15-
Tviani diskvalifikacia miesaja da na-
krebs CamoaSores. diskvalifikaciis
vadis amowurvis Semdeg igi kvlav See-
cada dabrunebuliyo did fexburTSi,
magram es cda warumatebeli aRmoCnda,
radgan igi Zveli didebis landaTac
ki aRar gamodgeboda.
aRmafrena da dacema
diego maradonam fexburTis TamaSi
muSaTa kvartalSi fioritoSi daiwyo,
romelic qalaq lanusSi mdebareobda.
maSin 9 wlis maradona sabavSvo klub
“estrelia roxa”-Si (“wiTeli varskv-
lavi”) mivida, mogvianebiT ki Tavis me-
gobrebTan erTad Camoayaliba safex-
burTo gundi “los sebolitasi”
(“axali nayari”). gundi imdenad pers-
peqtiuli aRmoCnda, rom klubma “ar-
gentina xuniorsi” igi Tavis axal-
gazrdul seqciaSi Caricxa.
1976 wlis 20 oqtombers 15 wlis
diego maradonas debiuti hqonda
umaRles ligaSi, saTadarigoTa Se-
madgenlobaSi “tarieresTan” (kor-
doba) SexvedraSi. erTi kviris Semdeg
ki man matCi Caatara “niuvels old
boizis” winaaRmdeg. 1977 wlis Te-
bervalSi maradonas debiuti hqonda
nakrebis SemadgenlobaSi. Tumca mas
1978 wlis msoflio CempionatSi ar miu-
Ria monawileoba. 1979 wels iaponiaSi
Catarebul axalgazrdul msoflio
Cempionatze maradonam pirveli ga-
marjveba izeima. “boka xuniorsma” im
droisaTvis sarekordo Tanxad _ erT
milion funt sterlingad iyida ma-
radona, ori wlis Semdeg ki igi sam-
mag fasSi gayida miyida “barselonas”.
1982 wlis msoflio Cempionatze,
romelic Catarda espaneTSi, igi gaZe-
vebul iqna moednidan braziliel ba-
tistasTan uxeSad TamaSis gamo.
misi safexburTo kariera mdidari
iyo kuriozebiT. 1984 wels “napolim”
masSi 5 milioni funti sterlingi ga-
daixada, ris Semdeg gundma gayida
70.000 sezonuri abonementi da gulSe-
matkivrebma didi saCuqari miiRes ma-
radonasagan. vidre maradona “napo-
liSi” TamaSobda, gundi orjer gaxda
italiis Cempioni, erTxel ki uefas
Tasi moigo. maradonas aSkarad didi
wvlili miuZRvis “napolis” aRmafre-
naSi, sadac man 7 sezoni Caatara.
diego armando maradona daibada
1960 wels argentinis qalaq lanusSi.
1975 wels debiuti hqonda umaRles li-
gaSi “argentino xuniorsis” Semadgen-
lobaSi. 1977 wels pirvelad iTamaSa
argentinis nakrebis SemadgenlobaSi
ungreTis nakrebis winaaRmdeg. 1986
wels gaxda msoflio Cempioni da igi
aRiares Cempionatis saukeTeso fex-
burTelad. 1987 wels “napoli” gaxada
italiis Cempioni da moipova qveynis
Tasi pirvelad am klubis istoriaSi.
1988 wels ki am gundma moipova uefas
Tasi. 1990 wels, travmebis miuxedavad,
maradonam argentinis nakrebi gaiyvana
msoflio Cempionatis finalSi, sadac
isini germanelebTan damarcxdnen. 1991
wels iqna diskvalificirebuli. aseve
moxsnes igi 1994 wels msoflio Cem-
pionatidan akrZaluli nivTierebebis
miRebisaTvis.
1995 wels igi dabrunda mwvrTnelad
“deportivo mandiuSi”, Semdeg ki moR-
vaweobda “boka xuniorsSi”. maradona
WeSmaritad didi fexburTeli iyo, am-
Jamad ki eweva sazogadoebriv moRva-
weobas.
giorgi jalaRania
diego armando maradona
ori kontinentis kerpi