asosiy makroiqtisodiy korsatkichlar

20
Макроиктисодиёт Макроиктисодиёт 16 дан 1 слайд 2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари 2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари 2-Мавзу. Асосий макроиқтисодий кўрсаткичлар ва уларни ҳисоблаш

Upload: boybabaev-jahongir

Post on 14-Feb-2017

830 views

Category:

Economy & Finance


16 download

TRANSCRIPT

Page 1: Asosiy makroiqtisodiy korsatkichlar

М

акро

икти

соди

ёт

Мак

роик

тисо

диёт

16 дан 1 слайд

2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари

2-Мавзу. Асосий макроиқтисодий

кўрсаткичлар ва уларни ҳисоблаш

Page 2: Asosiy makroiqtisodiy korsatkichlar

М

акро

икти

соди

ёт

Мак

роик

тисо

диёт

16 дан 2 слайд

2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари

Асосий макроиšтисодий кўрсаткичлар:

Пул - кредит соасида�Пул - кредит соасида�- инфляция даражаси - Марказий банкнинг исоб ставкаси�- пул массасининг ажми�

Товар ва хизматларни ишлаб чиšариш соасида�- ялпи ички (еки миллий) масулот - ЯИМ (ЯММ)�- соф ялпи (еки миллий) масулот – СЯМ (СММ)�- миллий даромад - МД

Бюджет – солиš соасида�Бюджет – солиš соасида�- давлат бюджетининг даромад ва харажатлари- давлат бюджетининг таšчиллиги- ЯИМдаги солиš чегирмаларининг даражаси

Page 3: Asosiy makroiqtisodiy korsatkichlar

М

акро

икти

соди

ёт

Мак

роик

тисо

диёт

16 дан 3 слайд

2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари

Асосий макроиšтисодий кўрсаткичлар:

Аоли иш билан бандлиги соасида� �Аоли иш билан бандлиги соасида� � -ишсизлик даражаси-ишчи кучи ва ишчилар сони

Ташšи савдо соасида�Ташšи савдо соасида�экспортимпорт ташšи савдо айланмаси

Турмуш даражаси соасида�Турмуш даражаси соасида�-Аоли жон бошига ялпи ички (еки миллий) �масулот �

-Аоли жон бошига миллий даромад�-Шасий даромад (ШД)�-тасарруфдаги даромад (ТД)-истеъмол нархлари индекси

Page 4: Asosiy makroiqtisodiy korsatkichlar

М

акро

икти

соди

ёт

Мак

роик

тисо

диёт

16 дан 4 слайд

2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари

Млрд.cўм

2013 йилнинг

январь-декабрь ойларига

нисбатан фоизда

Ялпи ички маҳсулот 144867,9 108,1

Саноат маҳсулоти 75193,5 108,3Қишлоқ хўжалиги маҳсулоти 36957,0 106,9

Асосий капиталга киритилган инвестициялар 33715,3 109,6Қурилиш ишлари 19779,3 118,3Юк ташиш, млн. тонна 1455,8 105,0Юк айланмаси, млн.тн.км 86474,6 103,3Йўловчи ташиш, млн. киши 7321,3 104,8Йўловчи айланмаси, млн.йўловчи-км 100095,7 105,8Чакана товар айланмаси 58643,4 114,3

Page 5: Asosiy makroiqtisodiy korsatkichlar

М

акро

икти

соди

ёт

Мак

роик

тисо

диёт

16 дан 5 слайд

2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари• Кўпгина иқтисодий адабиётларда ЯИМга

ишлаб чиқарилишида қўлланилган ресурслар қайси давлатга тегишлилигидан қатъий назар, мамлакатнинг жуғрофий ҳудудида яратилган пировард товарлар ва хизматларнинг бозор баҳолари йиғиндиси деб таъриф бериб келинган.

• 1993 йилда қабул қилинган БМТ МҲТнинг янги талқинига кўра Ялпи ички маҳсулот (ЯИМ) тушунчасига аниқликлар киритилди.

• ЯИМ - мамлакат резидентлари томонидан маълум муддат давомида ишлаб чиқарилган пировард товарлар ва хизматлар бозор баҳоларининнг умумий йиғиндисидан иборат.

Page 6: Asosiy makroiqtisodiy korsatkichlar

М

акро

икти

соди

ёт

Мак

роик

тисо

диёт

16 дан 6 слайд

2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари

• ЯИМ нинг «ички» деб аталишига сабаб унинг мамлакат резидентлари томонидан яратилишидир. Резидент деганда фақатгина мамлакатнинг юридик ва жисмоний шахслари тушунилмайди. Чунки мамлакат юридик шахси бошқа мамлакат ҳудудида бир йилдан ортиқ фаолият юритса ўша мамлакат резиденти деб қаралади.

• Қўшилган қиймат товар ва хизматларнинг сотиш баҳоси билан уларни ишлаб чиқариш учун фойдаланилган хом ашё ва материалларни сотиб олишга қилинган харажатлар ўртасидаги фарқ кўринишида аниқланади.

Page 7: Asosiy makroiqtisodiy korsatkichlar

М

акро

икти

соди

ёт

Мак

роик

тисо

диёт

16 дан 7 слайд

2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари

ЯММ ва ЯИМ ўртасидаги фарš

Шу мамлакат иšтисодий

агентларнинг хориждан олган даромадлари

Хорижий иšтисодий

агентлар шу мамлакатда

олган даромадлари

ЯИМ – мамлакатнинг ичида бир йил мобайнида ишлаб чикарилган барча хизмат ва товарлар умумий

киймати

ЯММ =

ЯИМ + -

Page 8: Asosiy makroiqtisodiy korsatkichlar

М

акро

икти

соди

ёт

Мак

роик

тисо

диёт

16 дан 8 слайд

2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари

110+10=120

ЯИМ исоблаш усуллари:� Ишлаб чиšариш усули (šўшилган šиймат бўйича)

Šўшимча šиймат60 + 35 + 15 + 10 = 120

6060+35=95

95+15=110

Page 9: Asosiy makroiqtisodiy korsatkichlar

М

акро

икти

соди

ёт

Мак

роик

тисо

диёт

16 дан 9 слайд

2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари

ЯИМ исоблаш усуллари:�

Бизнесга эгри солиšлар Истеъмол

Амортизация

Иш аšи �

Ижара аšи, рента тўловлари�

Фоиз ставкаси

Корпорацияланмаган корхоналарнинг фойдаси

Корпорацияларнинг фойдаси:А) дивидендларБ) корпорациялар фойдасига солиšлар В) корпорацияларнинг таšсимланмаган фойдаси

Ялпи инвестициялар:А) амортизация (истеъмол šилинган капитал ажми)�Б) соф инвестициялар

Товар ва хизматларнинг давлат хариди

Соф экспорт (умумий экспорт микдоридан импорт микдорининг айириб ташланиши )

Даромадлар бўйича (ишлаб чиšариш омилларининг

даромадлари)

Харажатлар бўйича (пировард ишлатилиши

бўйича)

Page 10: Asosiy makroiqtisodiy korsatkichlar

М

акро

икти

соди

ёт

Мак

роик

тисо

диёт

16 дан 10 слайд

2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари• Бу усул якуний фойдаланиш усули деб ҳам юритилиб, унда ЯИМни

ҳисоблаш учун якуний маҳсулотларни сотиб олишга қилинган барча харажатлар ўзаро қўшиб чиқилади. Бу харажатлар

қуйидагича гуруҳланади: ЯИМ = С + I + G + Хп• Уй хўжаликларининг истеъмол харажатлари (С):• а) узоқ муддат фойдаланиладиган истеъмол буюмлари сотиб

олишга;• б) кундалик фойдаланиладиган истеъмол буюмлари сотиб олишга;• в) истеъмол хизматлари тўловига.• Ялпи ички хусусий инвестиция харажатлари (I):• а) асбоб-ускуналар, машиналарни якуний сотиб олишга;• б) корхоналар, иншоотлар, тураржой биноларини қуришга

сарфланган;• в) товар заҳиралари ўртасидаги фарқлар ёки заҳираларнинг

ўзгариши.• Товар ва хизматларнинг давлат хариди (G).• Бу гуруҳ харажатларига маҳаллий ва марказий бошқарув

ҳокимияти идоралари томонидан корхоналарнинг пировард маҳсулотлари ва ресурслари хариди (автомобиль йўллари ва почта муассасалари қурилиши, давлат корхоналарида тўланадиган иш ҳақи) харажатлари киритилади. Лекин шу ўринда таъкидлаш лозимки, бу харажатларга давлат трансферт тўловлари киритилмайди.

• Соф экспорт (Хп): мамлакатнинг импорт ва экспорт операциялари бўйича харажатлар ўртасидаги фарқ.

Page 11: Asosiy makroiqtisodiy korsatkichlar

М

акро

икти

соди

ёт

Мак

роик

тисо

диёт

16 дан 11 слайд

2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари

ЯИМ (Y) = А + Т + W + R1 + R2 + Р1 + Р2• ЯИМни даромадлар кўринишида аниқлашда, иқтисодий

назарияда, даромадларни қуйидаги компонентларга бўлиш кўзда тутилади:

• -амортизация (А); • - билвостиа солиқлар (Т);• -ёлланма ишчиларнинг иш ҳақлари (W);• - ижара ҳақи тўлови ва рента кўринишидаги

даромадлар(R1);• - капитал учун олинган фоиз даромадлари (R2);• -мулкдан келадиган даромад (нокорпоратив корхоналар

даромади) (Р1);• -корпорация фойдаси (Р2). • Корпорациялар фойдаси ўз навбатида қуйидагиларга

бўлинади:• а) корпорацияси фойдасидан тўланадиган солиқлар (Р1.1);• б) ҳиссадорлар ўртасида тақсимланадиган

дивидендлар(Р1.2);• в) корпорациянинг тақсимланмаган фойдаси(Р1.3).• Келтирилган ёндошвуга кўра:

Page 12: Asosiy makroiqtisodiy korsatkichlar

М

акро

икти

соди

ёт

Мак

роик

тисо

диёт

16 дан 12 слайд

2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари

Асосий макроиšтисодий кўрсаткичларни исоблашда �

болиšлик�

СИММД

ШДИД

СИМ = ЯИМ – амортизацияМД = СИМ – бизнесга эгри

солиšларШД = МД – корпорацияларнинг

фойдаси - ижтимоий суурта �тўловлари + дивидендлар +

ижтимоий трансфертларИД = ШД – индивидуал

солиšлар (мажбурий тўловлар билан)

Page 13: Asosiy makroiqtisodiy korsatkichlar

М

акро

икти

соди

ёт

Мак

роик

тисо

диёт

16 дан 13 слайд

2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари

S = Sp + Sд + Sx• Бу ерда: Sp - хусусий жамғармалар; • Sд - давлат жамғармалари; • Sx - бошқа мамлакатлар жамғармалари.• Бунда хусусий жамғармалар даромадлар (У), трансферт

тўловлари (TR), давлат заёмлари бўйича фоизлар йиғиндисидан (N) солиқлар (T) ва истеъмол (С) харажатлари йиғиндисини айириш натижасига тенг бўлади.

•• Sp = (У + TR + N - T) – C• Давлат жағмармалари қуйидаги миқдорга тенг бўлади:• Sg = (T - TR - N) – G• Агар давлат жамғармалари нолга тенг бўлса,

давлат бюджети мувозанатлашган, жамғаришнинг манфий миқдори бюджет тақчиллигини (БТ) билдиради:

• БТ = - Sg • Бу ерда: БТ – бюджет тақчиллиги миқдори.

Page 14: Asosiy makroiqtisodiy korsatkichlar

М

акро

икти

соди

ёт

Мак

роик

тисо

диёт

16 дан 14 слайд

2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари

• Бошқа мамлакатларнинг жамғармалари ташқи дунёнинг бизнинг импортимиз ҳисобига олган даромадларидан уларнинг бизнинг экспортимизга сарфланган ҳаражатларини айириб топилади.

• • Sx қ=M – X ёки Sx = -Xn• Ҳар қандай ҳолатда ҳам барча турдаги

жамғармаларнинг умумий йиғиндиси инвестицияларга тенг бўлади:

• • Sp = Sд + Sx = (У + TR + N –T ) -C + ( T – TR – N )) - G

+ (-Xn)• ёки• Sp + Sd + Sx = У - C - G - Xn • S = C + I + G - Xn - C - G - Xn • S = I

Page 15: Asosiy makroiqtisodiy korsatkichlar

М

акро

икти

соди

ёт

Мак

роик

тисо

диёт

16 дан 15 слайд

2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлариДЕФЛЯТОР КЎРСАТКИЧИНИ ФОРМУЛА БИЛАН

ҲИСОБЛАНАДИ.(Пааше индекси)

• Бу ерда: i-дефляторни ҳисоблаш учун бозор саватига киритилган товарлар сони;

• - жорий йилда бозор саватига киритилган i - товар ёки хизматлар ҳажми миқдори;

• - жорий йилда бозор саватига киритилган i - маҳсулотнинг шу йилга баҳоси;

• - жорий йилда бозор саватига киритилган i- маҳсулотнинг базис йилдаги баҳоси.

• Дефляторни ҳисоблаш шартлари:• - одатда ўтган йилга нисбатан ҳисобланади;• - бозор савати жорий йилда аниқланиб кейинги йилларда ўзгартирилиши мумкин;• - бозор саватига ҳам истеъмол ишлаб чиқариш характеридаги товарлар ва хизматлар

киритилади;• - бозор саватига киритилган товарлар ва хизматлар турларининг умумий ЯИМ даги

улуши катта қисмини ташкил қилиши керак.

100*

01

11

PiQi

PiQiДеф

Qi1

Pi1

Pi0

Page 16: Asosiy makroiqtisodiy korsatkichlar

М

акро

икти

соди

ёт

Мак

роик

тисо

диёт

16 дан 16 слайд

2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари

Истеъмол нархлар индекси (Ласпейрес индекси)

• Бу ерда: • - базис йилда бозор саватига киритилган i- товар ва хизматлар ҳажми;

• - товарнинг жорий йилдаги баҳоси;

• - товарнинг базис йилдаги ҳажми.

• Истеъмол нархлар индекси ҳисоблашнинг шартлари;• -бозор савати базис йил учун аниқланади ва бир неча йил

давомида ўзгармайди;• - бозор саватига фақат истеъмол характеридаги товарлар ва

хизматлар киритилади;• - бозор саватига киритилган товарлар ва хизматларнинг ҳажми

истеъмол харажатларининг катта қисмини ташкил этишги керак;• -

100*

00

10

PiQi

PiQiИНИ

Pi1Pi0

Qi0

Page 17: Asosiy makroiqtisodiy korsatkichlar

М

акро

икти

соди

ёт

Мак

роик

тисо

диёт

16 дан 17 слайд

2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари

Номинал ЯИМ Реал ЯИМ

ЯИМ Дефлятори

дефлятори ЯИМЯИМ НоминалЯИМ Реал

Page 18: Asosiy makroiqtisodiy korsatkichlar

М

акро

икти

соди

ёт

Мак

роик

тисо

диёт

16 дан 18 слайд

2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари

Нархлар индексларининг исоблаш �усуллари:

Доимий таркибнинг индекси (Ласпейрес

индекси)

Истеъмол нархлар индексни исоблашда �

šўлланилади. Истеъмол šилинаетган

мааллий ва импорт �товарларнинг ички нархларини исобга �

олади Истеъмолнинг ўзгармас

таркибига асосланиб исобланади �

Ўзгарувчан таркибнинг индекси (Пааше

индекси)

ЯИМ дефляторни исоблашда šўлланилади�

Ишлаб чиšарилган мааллий товарларнинг �

нархларини исобга �олади

Ишлаб чиšаришдаги ўзгаришларни исобга �

олади

000QP

PtQPl

tQPtPtQ

Pp0

Page 19: Asosiy makroiqtisodiy korsatkichlar

М

акро

икти

соди

ёт

Мак

роик

тисо

диёт

16 дан 19 слайд

2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари

Нархлар индексларининг исоблаш усуллари:�

Фишер индекси PlPpPf

Пааше ва Ласпейрес индексларининг

камчиликларини Фишер индекси юмшатади

Page 20: Asosiy makroiqtisodiy korsatkichlar

М

акро

икти

соди

ёт

Мак

роик

тисо

диёт

16 дан 20 слайд

2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари2 Мавзу. Макроиктисодий курсаткичлари

• ЭЪТИБОРИНГИЗ • УЧУН РАХМАТ!