arthur schopenhauer - hayatın anlamı.pdf

SCHOPENHAUER HAYATIN ANLAMI

HAYATIN ANLAMI

Arthur Schopenhauer (d. 1788, Danzig - . 1860, Frankfurt an Main)

nl Alman filozofu. 1813'te Jena'da ber die vierfache Wurzel des Satzes vom Zureichender Orunde (Yeterli Sebebin Drtl Kk) adl bir tez savundu ve l 8 l 8'de byk eseri Die Welt als Wi/Je und Vorstellung'u (sten ve Tasarm Olarak Dnya) yaymland. Beri in nivesitesi'nde doent oldu (1820); 1831 'de retim yeliinden ayrlarak Frankfurt'ta mnzevi bir hayat yaad; alayc ve nkteli eserleri arasnda, ber den Willen in der Natur (Tabiatta rade stne) ( 1836), ber die f'reiheit des 1'1enschlichen Willens (nsan radesinin Hrriyeti stne) ( 1839), Die beiden Orundprobleme der Ethik (Ahlakn ki Temel Meselesi) ( 1841), Parerga und Paralipomena ( 185 J yer alr. ki eseri ise lmnden sonra yaymland: Yaam Bilgelii zerine Aforizmalar, Dnceler ve Fragmanlar. Schopenhauer felsefesi, hem Kant idealizmine hem de Hint filozoflarna dayanr. Btn doktrinini, zneyi de nesneyi de kapsayan tasavvur (Vorstellung) ve irade gc kavram stne kurar. Dnya bir tasavvurdur, yani o, aklda tasavvur edildiinden baka bir ekilde dnlemez (idealizm). Schopenhauer, bu fenomenler dnyasnn dayanana, "irade" (isten) adn verir ve her kuvveti bir irade olarak grr (iradecilik). Bu irade varlklarda, yaama istei veya yok etme sebeplerine kar direnme ve onlara hakim olma eilimi olarak belirir. Zeka bile yaama isteinin hizmetindedir; bununla birlikte, insan, her yaantda ve abada ktlk ve acnn bulunduunu anlaynca, yaama isteinden kendini gene zeka yoluyla kurtarabilecektir. Bu, hayat artlarnn karamsar bir analizidir ve Schopenhauer, kendisine n salayan keskin zekasn ve ac belagatini bu konuda ortaya koymutur. Schopenhauer'in ahlak, insanlarn zdeliinden ileri gelen acma duygusuna dayanr.

Arthur Schoperrauer

Hayatn Anlam

eviren: Ahmet Aydoan

s tan bu 1

Say Yaynlan Schopenhauer / Toplu Eserleri 3

Hayatn Anlam

ISBN 978-975-468-678-4 Sertifika No: 10962

Yayn Haklan Say Yaynlan Bu eserin tm haklan sakldr. Yaynevinden yazl izin alnmakszn ksmen veya tamamen alnt yaplamaz, hibir ekilde kopyalanamaz, oaltlamaz ve yaymlanamaz.

Makalelerin zgn adlar: Den lntel/ekt berhaupt und in jeder Beziehung betreffende Gedanken (Parerga und Paralipomena); Vom Genie (Die Welt als Wille und Vorstellung); ber das innere Wesen der Kunst (Die Welt als Wille und Vorstellung); ber Erziehung (Parerga und Paralipomena); Zur Physiognomik (Parerga und Paralipomena); ber Ulrm und Gerausch (Parerga und Paralipomena)

Yayn Ynetmeni: Asl Kurtsoy Hsm eviren: Ahmet Aydoan

Bask: Kurti Matbaas Fatih Sanayi Sitesi No: 12/74 Topkap-stanbul Tel: (0212) 613 68 94

1. bask: Say Yaynlar, 2007 2. bask: Say Yaynlar, 2008 3. bask: Say Yaynlar, 2010

Say Yaynlan Ankara Cad. 54 / 12 TR-3441 O Sirkeci-stanbul Telefon: (0212) 512 21 58 FakS: (0212) 512 50 80 web: www.sayyayincilik.com e-posta: [email protected]

Genel Datm: Say Datm Ltd. ti. Ankara Cad. 54 / 4 TR-3441 O Sirkeci-stanbul Telefon: (0212) 528 17 54 Faks: (0212) 512 50 80 e-posta: [email protected] online sat: www.saykitap.com

iiNDEKiLER

HAYAT: ISTIRAP VE SEFALET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

YAAMA RADESNN TASDK VE NKARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

HAYATIN BOLUU RETS ZERNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

NTHAR ZERNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

To 13to ovoa 13i.o, EQYOV oE 96.vmo. Vitae namen quidem est vita, opus autem mors.*

Herakleitos

Ap:v Ev J t:pVat tmxeoviotcnv apLCJ'!OV Mro' Eimo'fav aya oE:o TEA.iou. uvw omo roxtcrw m'.A.a Afoao m:pijcrm, Kai xfacrem 7toA.A.Tv yfv E7tarcrf6.::vov. Optima sars hamini natum non esse, nec unquam Adispexisse diem, flammiferumque jubar. Altera jam genitum dem itti protinus Orco, Et pressum multa mergere corpus humo. *

Theognis.

Hayat. hayat ismiyle anlr, ama gerekte lmdr o. !l3io'un okunuuna bal olarak "Yayn anlam hayat, ilevi lm" diye de evrilir. Latince eviri bu anlam dlar.)

nsan iin hi domam olmak, gnein kavurucu n hi grmemi olmak en iyisi olurdu, ama eer domusa olabildiince abuk Hades'in kaplarna koturmal ve orada yerin altnda huzur bulmaldr.

Bil insizliin gecesinden hayata uyand nda irade kendisini sonsuz ve snrsz bir d nyada, h epsi mcadele eden, hepsi ac eken, bite viye yan l p skutu hayale urayan saysz fert arasnda bir fert olarak bulur; ve sanki sknt l , eziyet verici bir ryaym gibi derhal gerisin geri eski bil insizl ie koar. Yine de o zamana kadar arzusu snrsz, taleplerinin sonu gelmezdir ve her tatmin edi lmi arzu bir yenisini dourur. Bu dnyada imkan dahi linde olan hibir tatmin onun iddetli arzusunu dindirmeye, taleplerinin nne nihai b ir hedef koymaya ve yrein in d ipsiz kuyusunu doldurmaya kifayet etmez. Bu ereve ierisinde imdi d nelim, hangisi o lursa olsun bu tatmi nlerle genel olarak nedir insann el ine geen? ok kere her gn bitip tkenmez aba ve srekli tasa ile sefalet ve ihtiya ve kapda bekleyen lmle bouarak zorla elde edi len bu hayatn safi srdrlmesinden bala hibir ey. Bu hayatta her ey dnya mutluluunun boa kmaya yahut bir vehim olarak anlalmaya yazgl o lduunu i lan eder. Bunun sebepleri derinlerde, bizzat eyann tabiatnda yatar. Dolaysyla birok i nsann h ayatnn ksa ve skntlarla dolu olduu grlr. Nispeten mutlu olanlar da ou kez sadece grnte mutludu rlar, eer d eilse, uzun mre sahip olanlar gibi, bunlar nadi r istisnalardr; (ku yakalamada kullanlan)* rtkan kular gibi bun larn m m kniyetinin d e

Metinde ve dipnotlarda keli parantez iinde yer alan aklamalar evirmene aittir.

Arthur Schopenhauer Hayatn Anlam

hesap d b raklmas icap ederdi . Hayat kendisin i gere!\ byk gerekse kk meselelerde srekli bir aldan (bir h i le ve desise) olarak su nar. Eer vaat ettiyse sznde durmaz, ta ki arzu edi len eyin ne kadar az arzu ed i lmeye d eer olduunu gsterinceye kadar; kah um utla kah umut beslenen eyle aldanmamzn sebebi budur. Eer verd iyse mutlaka almak iin vermitir. Mesafenin genilemesi bize, eer bun lar n aldatmasna kendimizi hazrlamsak, grme kusu ru ndan kaynaklanan yan lsamalar gib i b irdenbire l\ayboluveren cennetleri gsterir. Dolaysyla m utl u luk h er zaman gelecekte, deilse gemitedir ve iinde bul unulan an, rzgarn gnel i bir vadin in zerinde srkledii kk kara bir bulu ta benzeti lebi l i r; bul utun nnde ve arkasnda her ey prl p r ld r, sadece kendisi her zaman bir glge d rr. Bundan dolay iinde bulunulan an her zaman yetersizdir, ama gel ecek bel i rsiz ve gemi geri dndrlemezdir. Saat ba, her gn, haftada, ylda bir meydana gelen kk byk tal ihsizl ikleri , btn h esaplamalar b oa karan aldatc umutlar ve kazalar ile hayat bizi t iksindirmesi gereken bir eyin ylesine ak bir ekilde damgasn tar ki insann nasl olup da bunun farkna varamadn , hayatn kranla tadn n kar l mas gerektiine ve insann mutl u olmak iin var olduuna i kna olabil diin i anlamak gtr. Tam tersi ne hem hayatn gen el tabiat, hem de srekli aldatma ve aldan bizde o fikri uyandrmaldr ki bunlar b ir sebepten tr b u ekilde tanzim edi lmilerdir ve ne olursa olsun var olan hibir eyin abamza demediine , btn ura ve did inmelerimizin beyhude, btn iyi eylerin bo ve gel ip

geici , dnyann her bak mdan mfl is, hayatn da asla maliyetlerin i karlamayan bir i o lduuna l'ani olabilmeliyiz, dolaysyla irademiz byle bir hayattan yz evirebi l ir .

iradenin btn emellerin in , ( peinde koup durd uu her eyin ) beyhudeliin in kendisin i bireyde kkl emi olan akla bildirmesinin ve anlatmasn n yolu ncelikle zamand r. Zaman eylerin beyhudeliin in, sayesinde gel ip geicilik olarak grnd biimd ir, nk onun sayesi nde btn keyiflerimiz ve zevklerimiz boa kar ve ard ndan hayretle sorarz o n lardan arta kalan imdi nerede d iye. Bu yzden bu beyhudeliin kendisi zaman n yegane nesnel u nsurudur ve dolaysyla o n u n davurumudur. Bu sebepten tr zaman btn alglarmzn a priori zorun lu biimidir; her ey, hatta kend i z varl mz bile zamanda kendisin i gstermel idir.

Dolaysyla hayatmz ncel ikle bize baka bir eyle dei l , ancak bakr bozukluklarla yap lm bir demeye benzer; ki bizim bu demeye kar b ir al nd makbuzu vermemiz gerekir; bakr bozukluklar gnler, alnd makbuzu lmdr. nk son unda zaman, iinde ortaya kan btn var olanlarn kymetiyle i lgili doann yargsn bi ldirir, nk o onlar yok eder:

nk boluktan ortaya kan her ey Layktr yok edil meye: lii var olmam olsayd Daha iyi olurdu yleyse .

Dolaysyla her hayatn kan lmaz olarak kotuu yal l k ve lm bizzat tabiatn kendisinin el leri nden -

il

Arthur Schope nhauer Hayatn Anlam

kan yaama iradesi hakknda veri lmi bir mah kmiyet karard r. Karar bu iraden in , kendi kendisini hsrana uratmas mukadder olan bir mcadele olduunu bildirir. "stediin" der, "byle sona erer: daha iyi bir ey iste . " Dolaysyla herkese hayatyla veri len ders genel olarak u geree dayan r: Ki inin arzularnn pei nde koup durd uu eyler srekli olarak onu aldatr, yanl yola yneltir ve o srp sendeler, sonunda der; neticede bunlar nee ve cokudan ziyade sefalet ve strap getirirler, ta ki dayandklar btn temel knceye kadar, nk o zaman bizzat hayat ortadan kaybol ur. Nitekim o zaman btn m cadelesinin, btn arzusunun bir sapma, bir yanl yol olduuna kesin kanaat getirir.

Fakat meselenin daha da ayrntsna inmek istiyorum, nk bunlar, iinde en ok elikiyle karlatm grlerdir.

HAYAT: ISTIRAP VE SEFALET*

Istrap, hayatmzn ilk ve dorudan konusu olmad ka varoluumuz dnyadaki en deersiz ve uygunsuz ey olur (amacndan btnyle sapar). Dnyann neresine baksanz hemen karnza kan ve nerede hayat varsa kan lmaz olarak orada bulunan ihtiya ve zaruretlerden kaynaklanan bu snrsz acn n , bu muazzam strabn hibir amaca hizmet etmediin i ve b tnyle arzi , tesadfi olabi leceini varsaymak samadr. Acya d uyarl mz hemen hemen s n rszdr, ama hazza duyarl mz dar snrl arn cenderesi iindedir. Her bir mnferit strap yksnn bir istisna gi bi grnd dorudur, fakat genel olarak strap kuraldr .

* * *

Nas l ki kk bir akarsu herhangi bir engel le karlamad srece bir birikinti yapmazsa, insan tabiat , keza hayvan tabiat da, yle bir yapya sahiptir ki irademizle uyum iinde cereyan eden h ibir ey d ikkat imizi ekmez ve algm zn kon usunu teki l etmez. Eer ona d ikkat kesilecek olsaydk o zaman kan lmaz olarak, onun i rademizle uyum iinde olmad , bir engel le karlam olmas ihtimali altta yatan neden olarak saptan rd . Buna kar l k i rademizi engel leyen, onun nne

Parerga und Paraliponena, Bd. il, Kap. XII: Nachtrage zur Lehre vom Leiden der Weft.


kan, yol unu kesen her ey, dolaysyla naho ve ac verici ne varsa bizim tarafmzdan derhal, dorudan doruya ve gayet ak olarak h issedi l ir. Nasl li btn bedenimizin sal n deil, fakat sadece ayakkabnn vurduu kk noktay hissederse/\, tpk bunun gibi mkemmelen yolu nda giden btn ilerimizi dei l , fakat sadece bizi zp rahatsz eden nemsiz, anlamsz, kk bir ii dnrz. Her vesileyle vurguladm gi bi , acnn strabn mspet tabiatna kar l k olarak, iyi l iin ve mutlu luun menfi tabiat ite buna dayanr.

Bundan dolay, ktln menfi bir ey olduunu ileri sren birok metafizik sisteminkinden* daha byk bir samalk bilmiyorum, halbuki ktlk kesinlikle mspet mahiyete sahip ve kendisini h issettiren bir eydir. Buna karlk iyi olan ey, b ir baka syleyile her trl tatmin ve mutlu luk menfidir, yani bir arzunun safi elenmesi ve acnn sona e rmesi dir.

Kural olarak, zevkleri b eklentimizin ok altnda fakat aclar ok tesinde bulmamz buna uygundur.

Bu dnyada zevkin acya ar bast veya her halde bu ikisinin birbirin i dengeledii iddiasn her kim ksa yoldan snamak isterse avn paralayp yiyen hayvann h issiyatyla ona av olan h ayvann h issiyatn mukayese etmel id ir.

* * *

(Bu se bepten trdr ki, sahip olduumuz srece hayatn en byk saad etini, yani salk, genl ik ve zgrl fark etmeyiz, n e zaman k i kaybederiz ancak o zaman ayrdna varrz onlarn , nk onlar da (b ir e-

* Leibniz bu konuda bilhassa gldr ve savunduu tezi (Theodicee 153) makul ve ackl bir sofistlik usulyle glendirmeye alr.

Hayat: lsst rap ve Sefalet

yin bizati h i varl dei l ) yokluk( u ) halid irr . Hayatmzn bell i gnlerin in m u tlu olduu dikkatimizi ancak bunlar n yerini mutsuz gnler ald n da eker. ZevlkJer ve hazlar arttka bunlara kar duyarll mz azalr; al tmz eyleri artk bir zevk olarak hissetmeyiz. fsederiz. Dolaysyla zaruri olann ls sahip olmayla ser ikenceler ierisindeki insan yrein i n kaslmalarn ve rpnmalarn seyrettiimiz b ir gsteri kutusudur. )*

. . .

(Bu blm Die WeJt als Wme vnd Vorstellung'dan El-klenmitir.J

Arth ur Schopenhauer Hayatm Anlam

Herhangi bir sefalet ya da m utsuzluk durumunda en etkin tesel l i bizden daha da tal i hsiz d u rumda olan hemcinslerimize bakmaktr; ve bunu h erkes yapabi l ir . fakat o zaman btn i nsanlk i in sonu nedir? *

B i z insanlar kasabn gzl erin in szp, i leri nden nce birin i ardndan bir bakasn setii krda oynaan kuzular andryoruz; nk iyi gn lerimizde bizi tam da bu anda hangi felaketin pusuda beklediin i , hangi hastal k, sefalet ikence ve eziyetin , uzuv, ak l ve can kaybnm birdenbire bastrmak iin hazrland n b i lmeyiz .

Tarih bize u luslarn hayat n gsterir ve savalardan ve ayaklanmalardan baka anlatacak bir ey bulamaz; bar y l lar urada burada ancak ksa duraklar, anlamalar arasndaki faslalar olarak grnr. Ve benzer eki lde tek tek insanlarn hayat da h i bitmeyen bir mcadeledir, sadece mecazi anlamda ihtiya ve can sk ntsyla dei l , fakat gerek anlamda bakalaryla da. nsanlar her yerde bir muhalefet, mukavemet u nsu ru bu lurlar, srekl i atma hal inde yaarlar ve silah elde lrler .

. . .

Zamann bizi tela i eris inde biteviye koturup durm as, asla nefes alma i m kan sunmam as, e linde kamyla buyurgan b ir i tevziats gib i hepimizin tepesinde beklemesi i le hayatmzn bir azap ve ikenceye dnmesi arasnda en kk bir ba kurma imkan yoktur. Zaman ancak can s kntsn n cenderesi i inde kvrananlarn bana bela kesi lmez ve onlar sk boaz etmez.

Hal byle olmakla beraber nas l ki atmosfer basncndan kurtu lmu olsayd beden i m iz kan lmaz o larak pat-

' Ya da: Fakat o zaman bu korkun kader bir btn olarak insanlk iin ne anlama gelir?

Hayat: strap ve Sefalet

!ayacak id iyse, ihtiya ve m e a kkatin b2sks, hayal kr kl ve abalarmzn boa kmas nn tazyi ki de hayatmzdan uzaklatr lm olsay d , her ne kadar patlama noktasna ulamasa da, k ibrimiz en dizgi nsiz budalalk hatta lgnl k bel irti leri gste re n hadde eriirdi. Dorusu h erkes her zaman bel l i b i r tasa, kayg, endie, strap ya da sknt terki bine iht iya d uyar, nasl ki b i r gemi saa sola yalpalamadan dosdoru yol a labi lmek iin bir denge arlna ihtiya d uyarsa.

uras kesin ki bu dnyada n eredeyse btn insanlarn hayatlar boyunca paylar n a d en i-g, tasa kayg, zahmet meakkat ve skntdr. Fakat btn arzulan dilekleri daha doar domaz yerine getiri lmi olsayd eer, i nsanlar ne ile doldururlard hayatlarn ve ne i le geirirlerdi zamanlarn ? Varsayal m i nsan soyu kaldr l p her eyin kendi l iinden geli ip olgunlat, stlerin ballarn yerden kaynad , yiyecekle rin dal larndan koparlmay bekledii; herkesin gn l nd en geirdiini hi vakit kaybetmeksizin nnde b u l d uu ve e lde etmekte hi gl kle karlamad Utopia l kesine gtrld; o zaman n e yaparlard bu insanlar? Ya can skntsn dan lrl erdi ya da kendi lerin i asarl ard ya da olmad birbirlerine der, kavga dv b irbi rl e rin i boup ldrrlerdi , bylece kendi lerin i im d i tabiatn onlara yazdndan daha byk bir ac ve strab a uratrlard . Dolaysyla byle b i r i nsan soyu iin baka b i r tablo, baka bir hayat uygun dei ld ir.

* * *

H erhangi bir insan hayat n n m utlu luu, on u n n eesi ve zevkl eriyle dei l , fakat o n u n ii n mspet eyler olan

1 7 -----------


keder ve strabn yokl uuyla llr. Bu, az nce okuru n d ikkatini ektiim acnn, strabn m spet doasndan farkl olarak iyi l ik ve mutluluun menfi doasnn bir son ucudur. Fakat o zaman bu hayatta hayvan larn payna den insanlarnki nden daha tahamml edi lebilir grnr. Bu i kis ini biraz daha yakndan ince leyip deerlendirel im.

Her ne kadar insan peine dmeye davet eden mutlu luk ve kap kurtulmaya zorlayan mutsuzlu k ok deiik biim ve k l klara brnrse d e * btn bunlarn maddi temel i yin e de bedense l zevk veya acd r. Bu temel ok snrldr, yan i sal k, tokluk, yamurdan sou ktan korunma, cinsel tatmin ya da bun larn yokluu. Dolaysyla gerek bedensel zevk bakmndan i nsann hayvandan farkl veya stn bir yan yoktur, u farkla ki i nsann geliki n s in ir sistemi her hazza duyarln artrr, ama ayn eyi her trl ac i in de yapar. Fakat onda uyanan h eyecanlar hayvanlardakinden ne kadar da gl ve atelid ir! Onun duygular ne kadar da kyas kabul etmez derecede derin ve gl biimde uyanr! Ama n ihayetinde ayn n eticeye varmak iin : karn tokl uk, s rt peklik, bedenen sal shhati yerinde olmak, vb.

Btn bu duygu ve h eyecanlarn temel sebebi i nsan n tm yap p ettiklerinde bylesine gl bir tesire sah ip olan hal ihazrda mevcut olmayan ve gelecek olan eyler hakkndaki dncesid ir. nsan henz mevcut olmayan ve gelecei dnmek suretiyle her eyi gr lmedik b ii mde bytmekted i r, bylel ikle ortaya i lk kez

* Ya da: Her n e !'>.adar insan m utluluu ve mutsuzluu n u n brnd ve peine dmeye ya da kap kurtul maya zorland biimler ok deiik ise de . . .


gerekten tasa, kayg , korku ve umut ded iimiz eyler kmaktadr. fakat o zaman bunlar onun zerinde mevcut zevk veya ac larn gerekl iinden daha ar bask ve tazyik yapabi l ir, ki hayvan iin byle bir ey sz konusu deildir. Hayvan dnme gcnden, zevk ve st raplarn younlatrcsndan yoksundur, bu yzden insann d urum u nda hafza ve ngr(llk) sayesinde olduu zere zevk ve hazlar st ste katlanarak birikip toplanamaz; tam tersine hayvan larn d urumunda imdiki ann acs, bu ac saysz kereler tekrar edecek veya daha nce etmi olsa bi le, her defasnda i lk defaki gibi, imdiki ann acs olarak kal r, onun bu d uygular toplayp b iriktirecek gc yoktur. Hayvanlarn g pta edilece k skunetinin (tasaszl n n ) ve durgunluunun sebebi budur. fakat insanda dn me g c ve onunla balantl olan her ey sayesinde hayvanlarla mtereken sahip olduu bu ayn zevk ve ac u nsurlarndan mutl u l ua ve muts uzl ua kar bir duyarl k genilemesi ortaya kar. B u gen ileme insan gel ip geici, hatta kimi zaman lmcl boyutlara ulaabi len vecid anlarna ya da u mutsuzluun derinliklerine ve i nt ihara srkleyeb i lir .

Daha yakndan ve d ikkatle bakp d eerlendirecek olursak hadiselerin seyri aadaki istikameti takip edebil ir . insan, zevki n i ykseltmek iin asl nda tatmini hayvanlarnkinden ancak biraz g olan ihtiyalar n bi lerek artrr; btn bu lksn, lezzetli yiyeceklerin , ttn, afyon ve alkoll ieceklerin , zarif ve gsteril i e lb iselerin ve daha bun lar gi bi insann hayat i in zaruri olduun u dnd bin lerce eyin sebebi budur. V e btn bunlarn da tesinde insandaki bu d nme melekesinin

I

Arth ur Schope n hauer Hayatn An/an

sonucu olarak bir baka ve btnyle insana zg zevk, dolaysyla ayn zamanda ac kayna daha vardr. Bu i nsana ar derecede sknt, esasen btn d ierleri nin verdiinden neredeyse daha fazla s knt veren bir kaynaktr. Szn ettiim an ve hret d uygusu ve tutkusudur, daha ak bir syleyile, baka i nsanlar n kendisi hakknda besledikleri kanaatle i lgil i dnd eydir. Bin bir trl deii k ve ok kere tuhaf k l klara brnerek bu, neredeyse bed ensel zevk veya acn n tesi

ne geen btn abalarnn hedefi hal ine gel ir. nsann hayvanlarla mtereken sahip old uu haz kaynaklarndan baka zihn i-fikri hazlara da sahi p old uu dorudur. Bunlarn masum oyunlar veya ene alp gevezelik etm ekten en yksek zihni-fikri baar lara kadar birok d erecesi vardr. Fakat insanda buna strap tarafnda karl k gelen ar l k olarak can s knts dediimiz ey ortaya kar ki , bu hayvann en azndan doal durumda bi lmed ii ve ancak evcil leti ri lmeleri hal inde en zeki olanlarn n en kk, en sn k e mareleriyle h issettii bir eydir. Hal buki can sknts insanda en byk belalardan, en dorudan hissedi len cezalardan birid ir. Hayattaki tek amalar keselerini doldurmaktan ibaret olup kafalarnn i ini lmne bo brakan bir sr sefil yaratkta grrz bunu. Kendilerin i gtrp azap ierisinde kvrandran can s kntsnn kollarna tesl im ettiklerinden bizzat bu servetleri onlar i in bir cezaya dnm tr. nk ondan kurtulmak iin her yne saldr rlar, yerleri nde duramazlar, uraya buraya, her yere seyahat ederler. B ir yere u lar u lamaz hemen orann kendi lerine s unaca oyun ve elenceleri arayp sormann telana

H ayat: strap ve Sefalet

d erler. nasl ki yoksu l bir adam akam nn nerede bu lacann tasas ierisinde kotu rup durursa. Zira i ht iya ve can sk nts h i kuku yok insan hayatnn iki temel kutbudur.

Son olarak insanlarn durumunda cinsel tatmine (bir de) ayak d ireyici, b i ld iinden amayan bir seme ii e klen ir. Bu sadece insana zgdr ve zaman zaman az ya da ok tutku lu bir aka dn t olur. Bylelikle bu on un iin daha byk bir strap ve daha kk bir zevk kayna hal ine gelir. H atrlanaca zere bu kon uya ba eserimin ikinci ci ldinde uzun bir blm ayrmtm.*

Bu arada ayan d ikkattir ki hayvanlarn yoksu n olduu dnme gc sayesinde i nsann hayvanlarla birl ikte sahip old uu nee ve kederleri n ayn dar temel i zerine n e kadar yksek ve ne kadar geni bir mutlu luk ve mutsuzluk tablosu yksel ir! Ve bu onu ylesine iddetli heyecanlara, ylesine gl d uygu frtnalarna ve hissiyat sarsntlarna maruz brakr ki bunlarn gl izleri yzn deki kalc izgilerden, derin krklardan oku nabil ir. Ama yine de neticede o h ayvanlarn, hem de karlatr lamayacak derecede daha az heyecan ve d uygu sarfiyatyla, d aha az meakkat ve acyla ulatklar ayn eylere u lamak iin abalayp d urmaktad r aslnda. Fakat btn bunlar n n eticesinde insanda ac ve strabn boy utlar zevk ve hazznkiyle kyas kabul etmeyecek ld e artmaktadr ve imdi bilgisini n snrlar iine tm ka n lmazlyla lmn dahil olmasyla birl i kte ok zel ve muazzam biimde genilemektedir. Buna kar lk, hayvanlar lmden, gerekte onun ne olduunu bi lmeksizi n ve gereklii i inde onun la asla yz yze gel meksi-

* [Bu dizinin birinci kitabnn Aka ve Kadnlara Dair i kinci blmne bakn z.)

Arthur Schopen h auer Hayatn Anlam

zin igdsel biimde kamaktadr, tpk bu ihtimali srekli akl n n bir kesinde tutan bir i nsann yapt gibi . Ve nasl ki hayvanlarn ok az doal bir lmle lrse ou, bu hayatta ancak trn srdrmeye yetecek kadar bir zaman bulur ve ard ndan, eer daha nce ol mamsa, bir baka hayvann av olur. Hal buki tr ierisi nde yaln z insan bu szm ona doal lm, her ne kadar olduka nemli istisnalar varsa da, bir kural haline getirmeyi baarmtr. Fakat btn bunlara ramen hayvan lar, az evvel zikredilen sebepten tr, y ine d e stn kon umdadrlar. Ayrca insan kendi gerek doal mr uzunluuna n eredeyse hayvanlar kadar nadir ular, nk gayr tabi i yaama tarz, mcadeleleri ve tutkular ve btn bunlardan kaynaklanan insan soyunun yozlamas, onun bu hedefe ulamasn nadiren salar.

Hayvanlar safi var olutan (sadece yayor olmaktan) bizden daha fazla tatmi n olurlar; bitki ler btnyle tatmin olur, insan ise bnlk yahut bunluk derecesine gre.* Dolaysyla hayvanlarn hayat insann hayatna gre daha az ac ve strap, ama ayn zamanda daha az zevk ihtiva eder. Bunun e n bata gelen sebebi onlarn bir taraftan btn gaileleriyle bir l ikte tasa ve kaygdan azade, ama dier taraftan gerek umuttan da yoksun olmalard r. Dolaysyla bize zevk ve neelerimizin en oun u ve en iyis ini veren eyden, keyifli dsel grntler geidiyle birl ikte m utlu bir gelecei ak lda canlandrma gcnden onlarn payna hibir ey dmemitir. Biz bunu tasavvurlarla b irl ikte muhayyi le dediim iz eye borl uyuz; dolaysyla onlar bu anlamda um uttan yoksundur-

* Ya da: nsan bn ve b u n olduu lde safi varolu onu tatmi n eder.


lar . Bu her iki yoksunluun da temelinde yatan ey, onlar n bi l inlerin in sezgisel olarak alg ladklaryla, dolaysyla iinde yaadklar anla snrl olmasdr. Dolaysyla on !arda ancak iinde yaadklar ann sezgisel algsnda zalten mevcut olan nesnelerle i lgil i olarak fevkalade dar aral kl (ksa grl) korku ve umuda tesad f edi l ir; ha lbuki insan bi l inci hayat n btnn kucaklayan, hatta bunun tesine bi le taan bir z ihni-fikri ufka sahi ptir. Fakat bunun bir son ucu olarak hayvanlar biz imle karlatr ldklarnda bir ynden, yani iinde bu lunduklar ann tasasz kaygsz tadn karmalar bakmndan gere kten ak l l grnrler. Hayvan mevcut ann (algl arn n ve drtlerin in ) somut hal id ir; bu eki lde hepsin i n ortak huzuru olan kafa d i ngin lii oklu k h uzursuz, tatminsiz, honutsuz hal imizle bizi u tandrr, ki bu d urum dn ce ve kayglardan i leri gel i r. Ve hatta az nce e le al p tarttmz beklenti ve ngryl e ilgi l i zevklerin bile bunun yannda sz edi lecek bir taraf yoktur. B ir tatmin i , b i r arzunun doyuma u lamasn umut ed ip beklemek suretiyle bir insann peinen yaad haz ondan e lde edilecek gerek haz ve m utluluu al p gtrr. n k b i z bir eyi ne kadar bekleyip drt gzle onun yolu n u gzlersek gel ip attnda ondan elde edeceimiz tatmi n d e o kadar azalr. B u n a karlk, hayvan byle b i r pein z ev kten yoksundur, ama (o ann) gerek zevk( in ) in (dr lecek) daras da yoktur, dolaysyla gerek ve o an mevcut eyin , bizzat blnmemi ve azalmam eyin tadn doyasya karr. Benze r eki lde kt eyler d e hayvann zerine sadee kendi gerek arlklaryla ullanrlar, halbuki bizim zerimize ou kez korku ve n-

?

Arth ur Schopen hauer Hayatn Anlam

grn n, r rcpoaooKta :wv KUKWv* on katn a varan bytmesiyle ge l irler.

Evcil hayvanlardan e lde ettiimiz zevke bylesine katkda bulunan da hayvanlara zg bu iinde yaanlan an ierisinde tam bir kaybolm uluktur. Onlar yaanan ann kiilemi halidir ve bir dereceye kadar bize her tasasz kaygsz saatin kymetini h issettiri rler; hal buki dncelerimizle biz genel l ikle onu aldr etmeksizin atlarz. Fakat h ayvan larn yukarda szn ettiimiz safi var olula bizden daha fazla tatmin olan bu kabil iyeti insan denen bu bencil ve kalpsiz yaratk tarafndan ktye kullanlr ve bu istismar ok kere yle boyutlara ular ki hayvanlara safi canl nazaryla bakar, bunun d nda onlarda hibir ey grmez. Szgel imi dnyann yars n dolaacak ekilde yaratlm olan bir kuu, tp akyarak lm arzulad kk bir kafese kapatr; nk

J'uccello ne/la gabbia Canta nan di piacre, ma di rabbia, * *

ve fevkalade zeki bir h ayvann, insann en hakiki ve en sadk dostu kpein boynu na tasma geirip zincir vurur. Ben byle b ir kpee kar h er zaman en d erin dostluk h isleri beslemiimdir, efendisine kar ise sadece yakc fke ve kzgn l k. Birka yl nce Times'da verilen bir haberi dorusu biraz da iim ferahlayarak oku m utum. Kapsn n nnde tasmayla z incire vurulmu, iri yar bir kpek besleyen b ir ngil iz lordunun b ir gn bahede yrrken kpeine bakmak akl na gelmi, yanma gidip hayvann ban okam. Bu nun zerine kpek b i r atl ta lor-

* [Ktln korkusu. J * (Bir kafesteki kuun ruh halidir hastal k. Zevkten deil. fakat sade

ce hiddetten ter o.)


dun kolun u paralam: Hayvan gayet haklyd, sanki bununla unu syler gi biydi: "Sen benim efendim deilsin , benim u ksa h ayat m cehenneme evire n eytanmsn ." Di leyel im, kpekleri zi ncire vuran btn i nsanlarn akbeti olsun bu.

*

Daha nceki d ncelerimiz dorultusunda genileyen bilgi gc n n i nsann hayatn hayvannkinden daha kederli hale getirdii sonucuna varmamz gerekiyorsa, bunu evrensel b i r kan u na dntrebiliriz ve byl elikle ok daha geni bir gr elde edebil iriz.

Bi lgi kendi ba na her zaman strapszdr. Istrap sadece iradeyi i lgi l e n di rir ve iradenin d izgin lenmesi, engellenmesi ya da istediin in yaptr lmamasna dayanr; yine de fazladan bu d izgin lemeye bi lginin el i k etmesi gerekir. Nitekim nas l ki k ancak onu yanstacak nesneler var old uunda m e kan ayd nlatrsa; nasl ki bir ses perdesi b ir tn lama yah ut sesel ime gereksinim d uyar ve ses genel l ikle kat cisimler zerinde paralanan titreen hava dalgalan sayesinde bel l i bir mesafeden iiti lebi l ir ve bu yzden etkisi yal n da zirvelerinde arpc biimde zayf ise ve nas l k i bir a k alanda sylenen ark ok az bir tesir meydana getirirse; t pk bunun gibi, ac olarak hissedilmesi iin iradenin dizgin lenmesine, her n e kadar kendis i her trl acya yabanc ise de , bi lginin el ik etmesi gerekir.

Dolaysyla bedensel acn n n koulu zaten s inirler ve onlarn beyin l e balantlardr; n iteki m beyne giden sinirler kopm u veya kesi lmise ya da anestezi yol uyla beynin kendisi gcn kaybetmise bir uzvun incinmesi veya yaralanmas h issedil mez. Ayn sebepten dolay lm anndaki bir kimsen in bi l in kaybolur kaybolmaz

Arthur Sclopenhauer Hayatn Anlam

daha sonra meydana gelen btn rpnmalarn, can ekimelerin acsn hissetmeyeceine hkmedebi l iriz. Doal olarak buradan ruhsal strabn n koulunun bilgi olduu sonucu kar; ve bi lgi artt lde strabn da artt yukardaki d ncelerden, keza Die Welt als Wille und Vorstellung, c. 1, 56'daki aklamalardan kolaylkla anlalabilir. Dolaysyla btn bu il ikiyi tebih ve mecaz d i l iyle, i radenin tel yahut gergin ip, iradenin istein in yaptr lmamas yah u t d izginlenmesinin titreim, bilgin in ses yanstcs ve strap yah ut acnn da ses perdesi olduunu syleyerek anlatabi l i riz .

Buna gre, her ne kadar i rade ou kez her ikisinde

de dizginlense yahut e ngel lense de, acy h issedemeyen

sadece inorganik d nya ve ayrca bitki ler alemidir. Buna

karl k her hayvan hatta tek h crel i b ir organizma bile

acy hisseder, nk n e kadar kusurlu olursa olsun bil

gi hayvan varoluunun gerek ayrt edici zel l iidir. Bilgi hayvanlar alemi dzeyi ne ykseldii nde acya d uyarl

l k da ykselmektedir. Bu yzden en aa hayvanlarn

durumun da fevkalade kktr; n itekim szgel imi be

denlerin in geri ksm incecik bir i pl ikl e tutacak ekilde neredeyse b t nyle koptuu nda bi le bcekler yemeyi

srdrrler. Ne var ki, .kavramlar n ve d ncenin yok

luu nedeniyle e n yksek h ayvanl arda bile acnn i nsa

n n ektiiyle kar latrlacak bir taraf yoktur. H atta sa

dece ak l melekemiz ve onun yanstcl ya da dn

ce gc sayesinde iradeyi ink.ar etme imkan da mevcut olduunda acya d uyarllk en yksek noktasna u laabi

lir. nk bu imkan olmak.szn byle bir d uyarl l k h i

b ir amac , maksad olmayan bir zalimlik olurd u .


G enliimizin balarnda hayatmz n gelecein i dnrken perde almazdan evvel bir tiyatronun nnde otu ran ve byk bir mutluluk, heyecan ve istekle balayacak oyunu bekleyen ocuklara benzeriz. Perde aldnda olacaklar bi lmemek bir bah tiyarl ktr. Eer olacak olanlar nceden grebilseydik, o ocuklar bize zaman zaman masum mahpuslar gi bi grnebi l i rdi - doru, lme deil , ama hayata mahkm edilmi ve hala bu mahkumiyetlerin in ne anlama geldiinin farknda olmayan mahkumlar. Byleyken yine de her insan ihtiyarlk yalarna u lamay ister, yani bir hayat durumuna ki, "Bugn kt, yarn daha da kt olacak ve hepsinin en kts gel ip atncaya kadar byle devam edecek"den baka sylenecek sz yoktur hakknda.

Yeryzndeki toplam sefalet ve strab, hasl zerine gn ein doduu, yolu n u aarak aydn latt her trden acy eli mizden geldii kadar z ihnimizde canlandrmaya alrsak, keke gne yeryznde ancak aydaki kadar hayat emaresi vcuda getirebi lseydi , daha fazlas mmkn olmasayd ve dnya yzeyi tpk ay yzeyi gibi kristalimsi bir durumda kalsayd, bylesi ok daha iyi o lurd u demekten bakas gel m ez e limizden .

Keza hayatmz h iliin m utlu skuneti i inde, bo yere b u skuneti bozan bir olay olarak da grebi l i riz. Her hal karda her ey bizim tahamml edebi leceimiz kadar yol unda gitse bi le , n e kadar uzun yaarsak o ka-

----------- 27 -----------

Arthur Sclopenhauer Hayatn Anlam

dar ak biimde farkna varrz ki genel olarak hayat a

disappointment, nay, a cheattir; * bir baka syleyile, byk bir a rtmaca, hatta bir dolap ve dzenin zel l iklerini ta r. Genl iklerinde arkada olup da hayat. yollarn ayrd iin bir daha gremeyen i ki insan yal l k

larnda tekrar karlanca, eski zamanl arn hatrlanmasyla b irl ikte, hissettikleri ilk ey hayatn btnyle ilgili tam bir d krklidr. Genlikle rin in umut vadeden afa altnda o eski zamanlarda hayat nlerinde bellenti

lerle ylesine dolu grnm t ki ! - onlara ok ey va

at etmi, ama bunlarn ok az gereklemiti . Tekrar

karlatklarnda bu d uygu o kadar bel irgin biimde baskn ve hissed i l i rd i r ki bunu szcklerle d i le getirme lzum u bi le d uymazlar, fakat her ikisi de bunu i ten ie

varsayarlar ve ne konuacaklarsa bu temel zerine kon uurlar.

Her kim ki iki veya nesil yaar, kend is in i panayr boyunca ne kadar hokkabaz varsa hepsin in gsterisini seyreden izleyici gibi hisseder ve eer [d ier seyirc iler

karken} s ihirbaz kulbesinde oturup kal rsa, b u nlarn iki veya kez tekrar edi ld iklerini grr. S ihirbaz h i lele

ri sadece bir defalna grlmek iin hazrlandndan yanltma ve tuhafln kaybolmasyla birl ikte hibir etki

leyici taraflar kalmaz. u i ie gemi planlar , b irin in braktn hi fas la

s z d evral p d estekleyen ted bir ve d zenlemeleri , s nrsz uzayda d nyalar ayd n latmaktan baka ii olmayan

saysz k saan sabit yldzlar dnm olsayd k l-

(Bir hayal krkl, hatta, bir dolap. )

H ayat: st rap ve Sefalet

: na dnerdik, sefalet ve perianln tablosu da bundan farkszd r ve e n ansl d u ru mda, her halkarda aina olduu muz rneklerden yola karak d eerlendirdii mizde, can sknts ndan baka bir ey dourmaz.

Hi kimsen i n yle uzun boylu gpta edilecek taraf yoktur; fakat oklar var ki bu lde acmmaya lay ktr.

Hayat yerine get irilm es i gereken bir vazifedir; bu an

lamda defunctus est* gzel bir i fadedir.

u ocuk d nyaya getirme ii imdi olduu gibi bir

zoru nlu luk veya bedensel zevkin elik ettii bir ey de

il de tamamen d n p tanarak aklla yap lan bir i olsayd acaba insan soyu gerekten varln srdrmek

ister m iydi? Bir i nsan gelecek n esle onu hayat yknden kurtaracak kadar efkat ve merhamet beslemez miyd i? Ya d a byle bir yk o n u n zerine ykleme sorumlu luunu soukkanllkla stlenmeyi istemeyecek kadar ona yaknlk d uymaz myd?

D nya bir cehennemden farkszdr ve onun iinde b ir taraftan i nsanlar, dier taraftan i blisler azap ve ikence

gren ru hlardr.

Gerei sylemekten baka b ir derdim olmad ii n ,

zannederim bana felse femin rahat v e h uzur vermekten

uzak, souk, n eesiz b i r ey olduu sylenecektir, oysa insanlar Tanr 'n n h er eyi tam olmas gerektii gi bi ya

rattn d uymak istiyorlar. S iz kiliselerin ize gid i n ve biz

filozoflar rahat b rakn ! Ve ne olursa olsun onlardan

retilerin i kendi kal bnza gre kesip bimeleri n i istemeyin. Bu, sahtekarlar ve filozof taslaklar tarafndan yap-

{Bu kii grevini yapt . )

Arth u r Schopenhauer Hayatn Anlam

l yor zaten, ne istiyorsanz istediiniz trden reti leri onlara s i pari edin .

Brahma dnyay bir tr i lk gnah neti cesinde vcuda getiri r, fakat kendisi bunu tazmin ve telafi etmek iin onun iinde kal r, ta ki kendisini ondan kurtarn caya (kurtuluu gerekletirinceye) kadar. Bu iyi bir fikir! Budaclkta d nya pimanl kla elde edi lmi mutl u bir Nirvana d urum unun bi l lur berrakl ii nde i zah edi lemeyen bir rahatsz edilme neticesinde (ok uzun bir sl'\net dn em inden sonra) ve dolaysyla n ihayetinde manevi anlamda anlalmas gerel'\en bir tr mukadderlik ya da nne gei lmezl ikle vcut bulur; her ne kadar bunun fiz ikte, gnein teekkl ettii i lk (asl i ) kozmik toz bulutundan izah edi lemeyen douta tam benzer ve birebir rten tablosunu buluyorsak da. Dolaysyla ahlaki bozulmalar ve yozlamalar n eticesinde zaman getike, mevcut e l im d urumuna gel inceye kadar fiziksel olarak gittike daha da ktye gider. Harikulade bir fikir! Greklere gre dnya ve Tan rlar esrarna nfuz edi lemeyen bir zorunluluun eseriyd i ; b i r mddet bizi tatmin ettii kadaryla bu da olduka makul bir aklamayd . Keza Ormuzd (Ah u ra M azda) Ahriman'la (Angra Mainyu, Yoked ici Ruh) * * atma ierisindedir . Bu da pek akl d grn meme ktedir. Fakat Yehova denen b ir Tanr 'nn bu strap ve sefalet d nyasn an imi causa* * * ve gaiete de

niversite profesrleri iyimserl i k vazetmeye mecburdurlar, bu iyi mserl i kleriyle onlar mahcup edip utandrmak uygun olduu kadar kol ay bir itir de.

(Tafsilat iin bkz . : G. T. Bettany, Dnya Dinleri Ansiklopedisi, s . 4 1 6 vd. , Say Yaynlan, 2.006 . )

( "yle istedii ii n . " )


coeur* yaratmas ve ard n dan kendisini rtav-ra KaAa A.i.av i le takdir ederek (her eyden) e l in i ekmesi , ite

bu katlan l maz bir eydir . Ve dolaysyla bu adan bakld nda Yahudilerin d in in in uygar dnyann inan i lkeleri ierisinde en aa yeri igal e ttiin i grrz, ki mutlak anlamda ne bir lmszlk retisine sah ip olan , ne de bunun en k k bir izi n e tesad f edi lebilen tek din olmas da bununla btn yle uyum iindedir. (Bkz. Parerga und Paralipomena, c. 1, s . 1 39 vd . )

Leibniz ' in kantlamas, yani mmkn btn dnyalar ierisinde bunun en iyisi old uu iddias doru olmu olsayd bi le bizim yine de bir Theodicee'miz* * * olmazd . nk Yaratc sadece d nyay yaratmam, fakat ayn zamanda imkann kendisi n i de yaratmtr; dolaysyla bunu daha iyi b i r d nyaya imkan verecek eki lde dzenlemesi gerekirdi .

Fakat d nyay her eyi b i len, iyi l ii h e r eyi kuatm,

ayrca her eye kadir bir Varln baarl eseri olduu yolunda izah etme tarz , b i r taraftan d nyay dolduran

strap ve sefalet, d ier taraftan bu d nyada var olan en

kusursuz eyi n , yani i nsan n b i le aikar i l letlerle malul

ve o kusursuz luun bozuk, gln bir takl idi olmas ne

deniyle i nanmay imkansz klacak derecede eliki l idir . Btn bun lar byle bir inanla badatr lmas mmkn

olmayan eyle rd i r. B una kar l k, eer d nyay kendi su-

* ["Tam b i r keyfi l ikle. " ) ' * ["Her ey ok iyi oldu . " ( Tekvin, l : 3 l ) . J

* [ Fr. Theodicee, Gr. Theos, Tanr; dike, adalet; ktln mevcudiyeti karsnda Tan r 'n n iyi l i k ve adaletin i savunan retiler bt n . )

.3 1

Artl1 ur Schopenhauer Hayatn Anlam

um uzun, kendi g nah mz n bir eseri ve dolaysyla h i

olmam olsayd daha iyi olacak bir ey olarak grrsek,

bizzat bu sz edi len d u rum lar i leri srdmz i za h

tarzyla uyuacak v e onun b i r kan t olarak kullan labile

cektir. lk varsayma gre insan soyu Yaratcya kar ac

bir sulama haline gelip dokunakl alay n malzemesini

tekil ederken, ikinci izah tarzna gre bunlar kendi ger

ek tabiat mz n ve irademizin bir mahkumiyeti, bizim

ki brimizi k rmak iin tasarl anm bir sulama olarak g

rnr. nk bunlar sefi h atalar n soylu olarak bizim

d nyaya zaten gnahla ykl olarak geldiimiz ve an

cak bu gn ah tazmin etmek iin srekli rpnp abalamamz gerektiinden tr hayatmzn bylesine se

fil ve ak betimizin de lm olduu grne gtrr.

Hibir ey u genel h akikatten daha kesin dei ldir ki

dnyann her yerindeki byk strab ve sefaleti douran ey dnyann byk gnahdr. Ve benim burada szn ettiim maddi anlamda tecrbi ba dei l , meta

fiz ik i l ikidir. * Bu gre gre ben i Eski Ahit i le bart

rp uzlatran sadece nsann D h i kayesidir. Do

rusu benim gzmde bu, h er ne kadar alegori k bir k l

fa brndrl mse de, kitaptaki tek metafizik hakikat

tir. Zann mca var oluumuza hibir ey yanl bir adm n

son u cundan, cezasn deyi p durduumuz gnahkar

ehvetin net icesinden daha yakn bir benzerl ik ta maz .

Dnen okura bu kon u zerine, halk arasnda yaygn

bir ne sahip, ama fevkalade derin ve esas l bir risale-

' Ya da: Benim burada szn ettiim tecrbe alannda yer alan i ki ey arasndaki maddi iliki deil, metafizik ilikidir.

Hayat: l strapve Sefalet

yi , Claud i us' u n * H ristiyan l n znde ktmer ru hu

nu gzler nne seren ve Der Wandsbecker Bote'n in

drd nc blm nde " Verflucht sei der A cker nm dei

netwillen" balyla yay n lanm olan bir i nceemesini

nermekten kendimi alamyorum.

Eer el in izde siz i hayat boyunca yedecek (:ize kla

vuzluk edecek) ve hi yoldan sapmakszn haya her za

man doru k i inde grmenizi salayacak g\enilir bir

pusula olsun istiyorsanz ken dinizi bu dnyay )r mahkumiyet ve i n faz yeri , dolaysyla bir ceza smgesi ola

rak, deyi yeri ndeyse, n itekim en eski filozofla tarafn

dan da kullanld zere ( skenderiyeli Cleme1s, Stro

mata, kit. i l i , b l . 3, s. 399'a gre) bir ::pyacrtrpov* * (er-

[Matthias Claudius ( 17 40- 1 8 5) genell ikl e Asmus msaryla yazar ve Der 1'1ond ist aufgegangen adl i iriyle rlenmiolan air. Halk arasnda ilgiyle takip edilen Der Wandsbecker Botein editrln yapt ve Klopstock, Herder ve Lessing dergiye ttkda bulu nan dier yazarlard. Sz edilen risale Der Wandsecker Bote'n i n drdnc saysnda yayn lanmtr. )

* ["Hapishane. " Yukarda sz edilen yerde Clemens unr aktarr: " Sic enim dicit hic Pythagoreus: 'Testantur autem veter,s quoque theologi et rates, ad Juenda supplicia animam conjur:tam esse corpori, et in eo tanquam in monumento esse sepultan. '- "Pythagoras yle syler: 'Eski teologlar ve grcler (veya be\clar) ruhun belli cezalar ekmeh iin bedenle birletirildiine V, deyi yeri nd eyse bu mezara gmldne dikkat ekerler (vea tan klk ederler) . "' "Plato autem in Cratyfo, Orpheo tribit eum f;rmonem, quo anima puniri in corpore dicitur: 'Nempe corpus h>c animae shma, ' monumentur, 'quidam esse tradunt: quasi ips. praesenti in tempore sit sepu/ta; atque etiam quia anima per coous shmaiei, ' significat, 'quaecunclue significare potest: iedo ;hma jure vocari. Videatur mihi praeterea Orpheus namen hac otid potissimum imposuisse, quod an ima in corpore hoc delictorm /uat . ./.

Arthu r Schopenha uer Hayatn Anlam

gastaerion) olarak grmeye al trmaktan daha uygun bir ey yoktur. Hristiyan Kil ise Babalar arasnda Origenes

bunu vgye deer bir cesaretle byle aklamtr ( bkz.

Augustinus, De civitate dei. , kit. XI. b l . 23 . ) * Bu dnya gr ayn zamanda teorik ve nesnel dorulamasn sa

dece benim felsefemde deil , fakat btn alar n bil

gelii nde, Brahman dininde, Budac l kta, Empedokles

ve Pythagoras'ta * * da bu lur. Cicero da eski bi lge ler ta

rafndan ve Srlara intisap ( balanma) treni sras nda

nos ob aliqua scelera suscepta in vita superiore, poena

rum Juendarum causa notos essenin* * * retild iini

zikreder. ( Fragmenta de philosophia, c. XII, s . 3 1 6, ed. Bip. ) Vanini -ki adalar yakmay rtmekten daha

... . poenas. "' - "Ve Platon Kratylos'da Orpheus'a bu bedende ruhun ceza ektii gretisini atfeder. Onun syledii udur: 'Kimileri imdiki hayatta onun iine gmld iin bedenin ruhun mezar olduu nu sylerler. Ve ruh dile getirmek istedii her ne ise onu bu bedenle dile getirdii (semainei) iin ona yerinde olarak mezar (sema) denir. Bilhassa Orpheusular ona bu ismi vermi grnrler, nk onlar (bylel ikle) ruhun kusurlar nn (kt ilerinin) cezasn ektiini dnrler. "')

* (Augustinus burada Origenes'e dierleriyle birl ikte u kayda deer itiraz da yneltir: Eer i leri srld gibi olmu olsayd, affa daha yakn gnahkar ruhlarn daha latif ve daha zarif (gksel) bedenlere, buna kar l k daha ar, daha vahim gnahlara sahip olanlarn daha kaba, daha aalk bedenlere elik etmesi gerekirdi. Oysa en u noktaya var l dnda bunun tam tersi olduu grlr. Ayrca b kz . , Origenes, n:Epi apxwv (De Principiis, lk lkeler zerine) . )

' * ( Bkz. Eduard Zeller, Grek Felsefesi Tarihi, 3. Grek Felsefesinin Douu balkl blm, Say Yaynlar, 2008 . )

' ( nceki hayatta (bir baka varolu durumunda) yaplm olan bel irl i hatalar yznden ceza ekmek zere doduumuz. )


kolay bulmulard- bunun en gl ifadesi ni unlar syleyerek verir: Tat tantisque hama repletus miseriis, ut si Christianae religiani nan repugnaret, dicere auderem: si daemanes dantur, ipsi, in hamin um carpara transmigran tes, sce/eris paenas /uunt. * ( De admirandis naturae arcanis, Dial. L. , s. 353 . )

Fakat doru b i r eki lde anla ldnda gerek ttristiyanl kta bile varoluumuz bir suun, bir yanl admn ne

ticesi olarak grlr. Bu alkanl kazandmzda hayat

tan beklentilerimizi bu duruma uygun hale getirir, dolaysyla onun sknt larn , meakkatlerini , eziyetlerini, straplarn , kayglarn , endielerini, kk byk ac ve mutsuzluklarn beklenmedik ve olaand bir ey olarak grmeyiz . Tam tersine bunlar o zaman tam da olmas gerektii gibi olan eyler olarak grrz, burada herkesin varoluu iin cezalandr ldn ve hatta herkesin kendine zg bir tarzda cezalandrldn bil iriz . *

nk bir ceza infaz yerinin, bir hapishanenin ktlklerinden birisi ayn zamanda bizim orada karlatmz toplumdur. Bunun nasl bir ey olduu, benim kendisini uzun u zadya anlatmama lzum kalmakszn, da-

* [ nsann bana birbiri ardna ylesine byk felaketler gelir ki. eer liristiyan dinine aykr olmam olsayd. daimonlar ( ibl isler) varsa bunlarn insan k lna sokulmu varlklar olduklarn ve gnahlar nn cezasn ekti klerini sylemeyi gze alrdm. )

Herhangi bir insan deerlendirmenin doru lt. onun gerekte hi var olmamas gereken, fakat hayatnn tazmin ve tarziyesini pek ok farkl trden strap biimiyle ve lmle deyen bir varlk old uun u hatrdan karmamaktr. Byle bir varlktan ne u mabiliriz? Douum uzun tazminini nce hayatla sonra l mle deriz. Bu ayn zamanda ilk gnahla mecazi bir ekilde ve istiareli olarak anlat l r.

Arthur Schopen hauer Hayatn Anlam

ha iyi b ir topluma layk olan herhangi biri tarafndan kolayca anla lacaktr. Eer o, iyi bir ruha, soylu bir yaradl a sahi pse, yahut seki n bir kimseyse bu d nyada kend is in i zaman zaman sul u larn hapishanesine kapatlm, adi sulularla birl ikte kadrgalar n mutfanda al maya mahkum edi lmi soyl u bir mahkum gibi h issedebi l i r; ve bu yzden byle kimseler de onun gibi kendi lerin i tecrit etmeye alacaklardr.

Ne var ki genel olarak i fade etmek gerekirse yukarda szn ettii miz hayat gr, d nyay aklama tarz grnrdeki bu eksik ve kusurl ar, yani ou insann gerek ahlaken gerek aklen sefi l ve aa l k tabiatn -ki damgas tam kar l k gelecek eki lde yzlerine vurulm utur- armakszn ve kesin l ikle fkeye kap lmakszn grm emizi salayacaktr. Zira h ibir zaman n erede olduumuzu hatrdan karmamalyz ve dolaysyla her

kese ncel ikle sadece gnahkarln n neticesi o larak b u dnyaya gelmi ve hayat kendisine doumunun gnahnn bir tarziyesi , bir kefareti olarak veri lmi bir varl k n azaryla bakmalyz. H ristiyanl n insann gnahkar tabiatn dan sz ederken kastettii tam da budur. Bu yzden bizim bu dnyada h emcinslerimiz olarak karlatmz :varlklarn temeli baka bir yerde deil , burada aranmaldr. Ayrca d nyan n bu szn ettiimiz yapsnn doal sonucu olarak on larn neredeyse tamam az veya ok bir strap ve tatminsizl i k d urum u ierisinded i rler ki bu onlar daha ho ve cana yakn hale getirme amacn gtmez. Son olarak u da bir gerektir ki neredeyse karlalan btn d u rumlarda onlar sadece i radeleri n i n h izmetine yeteceJ


syla bu dnyadaki toplumla i lgi l i taleplerimizi buna gre ayarlamamz gerekir. Her kim bu bak asn srekli gz nnde bulundurursa toplumsal drty tehl ikeli ve zararl bir ei l im olarak adlandrabil ir .

. . .

( Bylesi ne kendim izden emin biimde hayatn arzu edi lmeye deer olduunu ya da bizim kranmz hak ettiini d i le getirmezden evvel bir kez daha serinkanl l kla, herhangi bir eki lde mmkn olan ve bir insann hayatnda tadp tadabilecei zevklerin toplamyla herhangi bir ekilde m mkn olan ve hayatnda nne kabilecek ac ve straplarn toplamn kar latra l m. Terazinin a r basan kefesini bulmann zor olacan zannetmiyorum. Bununla beraber uzun vadede d nyada iyiliin mi yoksa ktln m daha ok olduunu tartmak lzumsuzdur; nk ktl n salt varoluu meseleyi kendi bana tayin eder, nk kt ln onunla birl ikte veya on un ard s ra var olan iyil ikle asla kk kaznamaz ve dolaysyla asla dengelenemez.

Mille piacer' non vagliono un tormento. *

Mutluluk ve nee iinde yaayan bin lerce insan tek bir kiinin strab n ve lm acsn dindirmez; ve tpk bunun gibi hali hazr mut lu luum daha nceki straplarm da dindirmez. Dolaysyla d nyada kt lk imdikinden yz kat daha az olmu o lsayd bi le kt ln sa-

* [Zevklerin bi nlercesi bir acy telafi etmez . )

7-----------

Arth ur Schopenha uer Hayatn Anlam

fi varol uu, her ne kadar her zaman ancak u veya bu lde dolayl da olsa, deiik eki l lerde di le getiri lebilecek bir hakikatin, yani dnyann varl na sevinmememiz bi lakis zlmemiz gerektii, yokluu nun varlna birok bakmdan tercih edi lecei, on un asl nda hi var olmamas gereken b i r ey olduu ve benzerin in tespiti iin yeterli gel ird i .

mdi durumumuz hi olmasa daha iy i olacak bir ey diye zetlenebileceinden bizi kuatan her ey bunun izlerini tar -nas l ki cehen nemdeki her ey kkrt kokusunu tarsa- nk her ey her zaman kusurlu ve aldatcdr, uygu n olan her eyin iine uygu n olmayan bir ey karmtr, her zevk her zaman ancak yarm zevktir, her tatmin kendi rahatszln , her rahatlama yeni endieleri ve sknt lar davet eder, gnlk ve anlk i htiyalarmz iin bulduumuz are ya da vasta bizi her an yzst brakr ve hizmetini esirger bizden . ) *

*

Dorusu d nyann ve dolaysyla insann da gerekte h i olmamas gereken bir ey old uu kanaati bizi birbirimize kar tahammle sevk etmeyi amalar; nk bylesine berbat ve mkl (amaz) bir d urumda bulunan varlklardan ne bekleyebi li ri z ki? Aslnda b u noktadan bakld nda derhal nazarmza arpar ki gerekte bir kimseyle d ieri arasnda uygun h itap tarz Sir, Monsieur ve benzeri yerine Leidensgefahrte, socii malorum, compagnon de miseres, my fellow-sufferer** olmaldr.

* (Bu blm Die Welt a/s Wille und Vorstellung'dan eklenmitir. ) * * (Almanca, Latince, Franszca, n gi l izce: Jstrapda(m). J


Belki bu tuhaf grnebi l i r, ama gereklerle uyuml u dur, karmzdaki insan en doru a yerletirir ve bize bu en zaru ri eyi, tahamml , sabr, hogry ve komum uzu sevmeyi hatrlatr, ki bu herkesin ih tiya d uyduu ve bu yzden her b i rimizin bir d ierine borlu old uu bir eydir.

B u dnyadaki ve zell ikle i nsan dnyasndaki eylerin ayrt edici zell ii , ou kez sylendii gibi, tam olarak kusurlu/uh dei l , fakat daha ok her eyde, ahlaki,

manevi, akl i veya maddi olan eylerde arpklk ya da bozulm ul uktur.

Zaman zaman birok kusur karsnda di lenen zr

yani , " insan iin bunun tabii olduu" h ibir surette uygun bir i fade d eild ir, uygun karl ! u olmaldr: "Tam

da kt olduu i i n bu doaldr; ve tam da doal oldu

u iin ktdr. " Bunu dosdoru anlamak i in i lk gnah

retisin in anlamna nfu z etmemiz gerekir.

Bir i nsan yarglarken onun temel in in hi olmamas

gereken bir ey, ilk gnah o larak anlalm ve bu yz

den lme yazglanm, gnahkar, ters, bozuk ve sama

bir ey old uu fikrini ya da bak asn her zaman gz

nnde bu lundu rmalyz. Bu esasl biimde kt tabiat

gerekte h i kimsenin al c gzyle bak lmaya, yakndan

incelenmeye dayanamamasyla dorulanr. Byle bir var

l ktan ne bekleyebi l i riz? Dolaysyla eer b u gerekten

yola karsak onu daha msamahakar biimde yargla

rz; i inde uyur vaziyette bekleen ktlk tohumlan

can lan p ban kald rdnda armayz ve b u ister

onu n akl n n ister baka bir eyin son ucu olsun , her e-

Arth u r Schope haue.r Hayatn Anlam

ye ramen onda tesad f ed i lmi olan bir iyi noktay da

ha doru deerl end iririz. kinci olarak onun kon umunu da gz nnde bulun

durmalyz ve akl mzdan karmamalyz ki hayat esas

itibariyle bir yokl uk, sknt, zaru ret ve ou kez sefalet

durumud ur, h erkes hayat iin savamal ve m cadele

etm el idir ve bu ndan dolay herkes her zaman ho bir

ehre taknamaz. Buna kar l k, eer insan btn iyim

ser din lerin ve felsefeleri n onu yapmak istedikleri ey,

yani bir Tan r 'n n eseri veya hatta bedenlemesi, daha

dorusu her anlamda olmas gereken ve olmas gerekti

i gibi olan bir varl k o lmu olsayd , kan lmaz olarak

i lk bakta elde edilen intiba, her insanla daha yakn ai

naln ve devam l i l ikin in dourd uu tesir imdi elde

edi lenden kim bi l ir ne kadar farkl o lurd u !

Pardon 's the word to al/!* H e r insan b udalaln , za

fiyetini ve kusurunu unu aklmzdan karmayarak ho

gryle deerlendirmeliyiz: n m zde bulduumuz

kendi budalalklar mzdan, zaaflarmzdan ve kusurlar

mzdan bakas dei ldir; nk bun lar bizim de mensup

olduumuz insanln zaaflardr. Dolaysyla biz kendi

mizde insanl n btn kusurlarn ve zaaflarn tayo

ruz ve bu ndan tr eer imdi kz p fkeleniyorsak bu

nun tek sebebi bu belirli anda bunlarn bizde grnme

mesidir. Dolaysyla imdi onlar su yznde dei ld ir, ii

mizde derin lerde uyuklamaktadrlar, ama i lk frsatta ba

larn k.aldrp kendi lerini gstereceklerdir, nasl ki biz

[Yaklak olarak: "Herkesi affet ! " W. Shakespeare. Cymbeline, Perde V, Sah ne 5. )

tiayal: st rap ve Sefalet

imdi on lar bakalar nda gryorsak . . . Her ne kadar bir zaaf ya da kusur birinde, bir d ieri bakas nda belirgin ise ve btn bu kt n i te l i klerin toplam hi kukusuz bir insanda bir dierinden ok daha bykse de. n k

l

YAAMA RADESNN TASDK VE NKARI*

Bell i b ir dereceye kadar a priori gr lebi l i r, vulgo ( ispata lzum kalmayacak d erecede) kendi l iinden aikard r ki , dnyada olup b iten eyleri imdi meydana getiren ne ise, ayn zamanda bunu yapmamaya ve dolaysyla atalet (skunet) halinde kal maya da m u ktedirdir. Bir dier syleyile mevcut 8wcr10A.r ( diastole)n i n * * ayn zamanda b ir cruarnA.r [sistole)si * * * de olmal d r. Eer i l ki yaama i radesinin tezahryse ikincisi de yaa-ma-ma i radesinin tezahr olacakt r. Esas iti bariyle bu Veda retisin in magn um Sakhepat' * * * ' i le ( O upnekhat, c. L s. l 63), Budaclarn Nirvanas i le ve keza Yeni-Platoncularn Ert:EKEtva 's * * * * * i le ayn olacaktr.

Kimi budalaca iti razlarn aksine, yaama iradesinin inkarnn ya da yadsnmasnn hibir surette bir cevherin yok ed ilmesini dei l , fakat sadece istememe edimin i i leri srd ne dikkat ekmek isterim ; b u zamana ka-

* Parerga und Paralipomena, Bd. il, Kap. XIV: Nachtrage zur Lehre von der Bejahung und Vernein ung des Willens zum Leben.

* * [Gr. Genileme . ) * (Gr. Bzlm e . )

* * " ["Byk v e derin uyku" ; kavram n Sanskritesi v e anlam iin bkz. O . T. Bettany, Dnya Dinleri Ansiklopedisi, Say Yay n lar, stanbul , 2006 . J

' ' * ' * ( "Mavera, grlen alem i n tesi ." )

Arth ur Schopenhauer Hayatn Anlam

dar istemi olan b u ndan byle istememektedr. Bu var-1 , bu z, iradey sadece isteme edimi iinde ve onun arac l yla kendinde ey [ Ding an sich) olarak b i l iyoruz, bu edimden vazget ikten sonra onun ne old uu nu ya da ne yaptn syleyemeyecek veya anlayamayacak durumdayz. Ve dolaysyla i stemenin tezahr olan bizler iin bu i nkar, b u yadsma bir hil ie geitir.

Yaama iradesinin olum/anmas ve yadsnmas safi b i r Velle et Nol/e' dir. * Bu ik i edimin znesi bir ve aynd r ve dolaysyla bu hv iyetiyle ne birinci edimle ne de dieriyl e yok edi l i r. Velle'si kendisini bu sezgisel kavray dnyasnda gsterir, ki bizzat bu sebepten tr kend inde eyin tezah rdr. Buna kar l k, no/Je' nin hibir tezahrn b i lmiyoruz, bunun tek istisnas onun bel i riiyle ve asl nda zaten ve/le'nin tezahrne ait olan kiide grnen tezahrdr. Ve kii var olduu srece no//e'nin her zaman ve/le ile atma hal inde olduunu grrz. Eer ki in in varl sona e rdiyse ve nolle onda muzaffer olduysa bu nol/e 'n in saf bir i lan olm utur. (Papaln (b ir bakma Grek ve Roma'daki deiflcation' u n devam olan) kutsallatrnaf uygulama)sn n anlam bud ur. ) Bunun hakknda ancak u kadarn syleye bi l iriz ki onunki vel/e' n in tezah r o lamaz; fakat onun ortaya kp kmadn , yani ail iin i kinci bir hayat srd rp srdrmediini b i lmiyoruz . Akl sadece i radenin olumlanmasnda onun bir uzvu olara l' bi ld iimiz i in byle bir o lu mlamann nne geilmesinden sonra neden akl dourmas gerektiin i anlamyoruz; ve onun znesi hakknda herhangi bir yargd a bu lun amayz, nk b u-

( steme ve istememe . )

Y aama radesi n in Tasdiki ve nkar

nu ancak ters edim ierisinde, onun grng dnyasnn kendinde eyi olarak, m spet biimde bi l iyord uk.

* * *

G reklerin ah lak i le Hindularnki arasnda arpc bir ztl k vardr. l ki (her ne kadar Platon bir istisna ise de) kendisine ama olarak mutl u bir hayat vita beata srmeyi seer. Buna kar l k ikincisi , Samkhya Karika' nn daha i lk cmlesinde dorudan anlatld zere, genel olarak hayattan serbest kal may ve kurtul uu seer.

Eer Floransa'daki galeride, kabartmalar bir d n n ilk tekl iften Hymen' in * mealesinin yolunu aydn latt gerdek odasna kadar b tn bir trenler dizisini gsteren eski gzel ta sanduka ile onun hemen yan bandaki zerinde hayla birl ikte bir yas iareti olarah siyah kumala kaplanm Hristiyan tabutunu dn rsek buna benzer ve daha belirgin ve canl bir ztl elde edeceiz. Bu zt l k fevkalade anlamldr. Her ikisi de lm karsnda tesel l i bulmann yol larn aramaktadr, fakat bunu b irbirine zt tarzlarda yapmaktadrlar ve her ilisi de dorudu r. Biri yaama i radesinin olumlanmas di le getirmektedir, bylel ikle hayat, her ne kadar biimler sratle deiebi l i rse de, btn bir zaman gvence altna al nmaktadr. Dieri st rap ve lm simgeleriyle yaama i radesi nin yadsnmas n ve lmle birl ikte eytann h km srd bir dnyadan kurtuluu ifade etm ektedir; donec voluntas fiat noluntas. *

(Gr. Belaret zar. Bir meale ve duvak tayan genle temsil edilen Evli l ik Tanrs (Vesalius, 1 550) . )

[ steme istememe olu ncaya kadar. )

Arth ur Schope n h auer Hayatn Anlam

G reko-Roman paganizminin ruh uyla Hristiyanlnki arasnda tam da yaama iradesinin olumlanmasyla yadsnmasn n ztl vardr . Ve yaama iradesinin bu olumlanmasyla yadsn mas arasndaki soru bak mn dan Hristiyanlk son tahl i lde hakl dr.

* * *

Avrupa'daki btn ah lak felsefeleri karsnda beni m

ahlak felsefemin d u rum u, bu meselenin ki l ise taraf n

dan anlal mas bakm ndan, Eski Ahit' in Yeni Ahit karsndaki d urumu gibid ir. Eski Ahit insan yasann bo

yunduruu alt na sokar, ki bu onu neticede kurtulua

gtrmez. Buna karl k, Yeni Ahit yasann yeterli olma

dn i lan eder, h atta onu reddeder (szgel imi kr . , Romallara Mektup v, Galatyallara Mektup i l ve I I I ) . Tam tersine Yeni Ahit i manla, komuyu sevmekle, mahviyet

arl kla ( ki inin nefs in i tamamen i n kar etmesiyle, tam

bir zveri ve fedakarl kla) u lalan gkler a lemini vaze

d er; bu erden ve d nyadan kurtulua giden yoldur. Protestanlarn ve ak lc larn btn yanl anlama ve ne

ticede yaptklar btn arptmalara ramen i leci ruh

gayet bel irgin bir ekilde asl nda Yeni Ahit' in ruh udur.

Falat bu tam da yaama iradesinin yadsn masdr; ve bu Eski Ahit'ten Yeni Ahit'e, yasann tahakkmnden i ma

nn egemenliine, insann yapp ettikleriyle yarg lanma

sndan arac vastasyla kurtulua, gnah ve lm lke-

(quia lex (torah, voo, nomos) per Moysen data est, gratia et veritas (XO.Pt rni ' a.>.,i]6Eia, kharis kai he aletheia) per Jesum Christum facta est ( Yuh. f, 7 ) . )

Yaama radesi n i n Tasdiki ve n l\ar

sinden Mesih 'te e bedi hayata bu gei, sensu proprio, salt ah laki erdemlerden yaama iradesinin yadsn masna gei anlamna gelir. Ben imkine gelinceye kadar btn ahlak felsefesi sistemleri mutlak (yani amac old uu kadar temeli de ortadan kaldran) ahlak yasalar ve btn ahlaki buyruk ve yasaklamalaryla -ki biimlerin in ve meseleyi ele allarn n farkl olduu gsteri lebi l i rse de dnsel planda bunlara buyurucu Yehova gizlice dahil edi lmekted ir- b irl ikte Eski Ahit' i n ruh unu m u hafa

za etti ler. Buna kar l k, benim ortaya koyd uum ahlak felsefesinin temeli , amac ve hedefi vardr; ncel ikle adaletin ve sevgiyle efkatin (ayrm gzetmeksizin b tn i nsanlar sevmenin ) metafizik temel in i teorik olarak gsterir ve ard ndan eksiksiz biimde icra edilmeleri , icaplar m kemmelen yerin e geti ril meleri hal inde bunlarn son unda gt rmesi gereken hedefi iaret eder. Ayn zamanda d nyann iren tabiatn drste ve ite n li kle kabul eder ve buradan kurtulu yol u o larak yaama iradesinin yadsnmas n gsterir. Dolaysyla z Yen i Ahit' in ruhuna uygundur, halbuki b tn dierleri Eski Ahit' in ruh u na bal kalr ve teorik bak mdan Yahudi li k

le (saf despotik teizm) ayn eydir. Bu anlamda benim retim yegane gerek H ristiyan felsefe olarak adlandr labi l ir, her ne kadar b u , sathta kalp m eselen in kkne inmeyen le re elikil i grnebi l i rse de .

Her ki m k i biraz daha derin dnme kab i l iyetin e sah iptir i nsan arzularn n daha ferdi ei l imleri bakmndan

(Gerek anlam nda an laldnda . ]

7 -----------

Arthur Sclope nha uer Hayatn Anlam

tesad fen b i rbirlerinin yol unu kestikle ri ve bir taraftan ktl e dier taraftan art niyete yol at klar noktada g nahkar olmaya balamalarn n mmkn olmad n ok gemeden fark edecektir. Tam tersi ne, eer byle ise, kken o larak ve gere k z ya da tabiatlarna gre zaten kt ve gnahkar olmalar gerektiini ve dolaysyla bizzat b tn yaama iradesinin iren bir ey olduunu anlayacaktr. Aslnda d nyann iinde yzd sefalet ve dehetlerin , gaddarl k ve ikencelerin tamam, yaama iradesin in kendisini bel l i koul lar ierisi nde nesnel letirdii tm karakterlerin zorunlu sonucudur. Bu koul lar zorunlu luun kr lmaz zinciri zerinde cereyan eder- ve l'-arakterleri saiklerle donatr. Bu yzden korkular ve sefalet, yaama iradesinin olumlanmasna yorumdan i barettir. (Kr. Theologa Oermanica, s. 93) . Bizzat varoluumuzun, hayatmz n bir suu, gnah ima etmesi lmle dorulanr.

* * *

Soylu b ir yarad l hemen kolaycack talih inden ikayet etmez; tam tersine Hamlet'in Horatio'yu vmek iin syledikleri on un iin de geerli olacaktr:

for thou hast been As one, in suffering ali , that suffers nothing*

Bu u ekilde an lalabi l i r: Kendi tabiatn bakalarnda tan yan, byleli kle onlarn kaderin i paylaan bunun

' " n k s e n h e r eyi ekti n , ama hibiri n i gstermedi n . " W. Shakespea- e, Hamlet, i l i . Perde. i l . Sahne, s . 1 2 2, ev . : Blent Bozkurt, Remzi Kitabevi . (Ed. n . )

Yaama radesi n i n Tasdi ki ve n kar

gib i b ir adam neredeyse deim ez bir eki lde etrafnda zorl uk bak mndan kendis in inkin i b i le glgede brakan ta l ih ler gr r ve dolaysyla i inden kendi tal ih inden ika.yel eden bir sesin ykselmesine izin vermez. Buna l'ar l k , btn gereklii kendisiyle s n rlandran ve bakalarn maskeler ve hayaletlerden i baret gren soysuz,

alak b ir benci l on larn kaderlerine kat lmayacak, duy

gudal nn ve i lgisi n in tmn kendisine ayracaktr;

bunun sonular o zaman byk hassasiyetler ve sk i

kayetler olacaktr.

Sk sk deinip gsterdiim gibi adalet ve sevgiyle do

lu merhamet ilk nce ite bu ki in in kendisini bakasnn

gel ip geici varl nda tan masndan kaynaklanr, ki so

n u nda kiiyi iradesinden vazgemeye gtrr. nk bu

i radenin kendisini gsterdii fenomenler o kadar bel irl i

b ir ekilde bir strap ha l i ieris indedirler k i her k im on

larn tmn iine alacak eki lde geniletirse i rade bun

dan byle varln srdremeyecektir; nasl ki bir piyan

go eki l iinde btn bi letleri alan birisi kan lmaz olarak

byk kayba maruz kalacaksa. . . radenin onaylanmas

ben-bi l incini , kiinin kendi ferdiyetiyle snrlanmasn ve

ans ya da talih sayesinde hayatta elverili bir gel iim

izgisinin mmk niyetine gvenmesini gerekli klar.

Eer d nyay kavraymzda kend ind e eyden, yaa

ma iradesinden yola karsak onun en i ekirdeinin ve

en byk younluk merkezin in reme i i olduunu grrz. Bu, kendis in i en bata gelen ey, ayr l noktas

Arth ur Schope nhauer Hayatn Anlam

olarak gsterir; bu dnya yumurtasnn punctum saliens' id ir * ve temel mesele bud u r. Buna kar l k, eer tecr

be dnyasndan, gel ip geici eyleri n dnyasndan, do

laysyla tasavvur olarak d nyadan yola karsak ne b

yk bir tezatla kar larz ! Burada bu i kendisini ikinci

d erecede neml i , gayet ferdi ve zel b ir ey olarak, as

l nda nemi olmayan ve grmezl ikten gel inen, gizlenmi

ve ze ri rtlm bir mesele olarak, ok kere glmenin

malzemesini sunan paradoksal b ir kurald l k olarak

gsterir. Bununla beraber yle olur ki bizde, burada

eytann oyununu gizlem ek istedii fikri bile uyanabi l i r,

nk cinsel i l iki onun tedavldeki paras , dnya da

onun kral l dr. Zira m ahede edi lmemi midir illico

post coitum cachinnus auditur Diaboli? * *

Latifeyi b ir tarafa b rakrsak, bunun nedeni cinsel ar

zunun, zel l ikl e bel irl i b ir kadnda tak l p kalmayla yo

unlap atel i b ir karasevdaya dnmesi d urumunda,

b u soylu d nyann ne kadar dzeni , tezgah varsa tm

nn zn esasn o lutu rmasd r; nk i fade edi leme

yecek d erecede snrsz vaatlerde bu lunu r, fakat bun lar

sz edi lmeye demez derecede az yerine getirir. remede kadnn pay bel irl i b ir anlamda erkeinki n

den daha masumdur, nk erkek d nyaya gelecek var

l a i lk gnah ve dolaysyla her trl ktlk ve belann kayna olan iradeyi vermekte, halbuki kadn kurtuluun yol u n u aan bilgiyi kazandrmaktadr. reme ii d nya

nn d md r, nk o i lan eder: "Yaama iradesi

(Ceninde kalbin (teekklnn) i lk iz i . ) * (Ci nsel i l ikiden hemen sonra eytann kahkahalar iiti l i r . )

Yaama radesinin Tasdiki ve n kar

kendisi ni bir kez daha olumlad " . Bu anlamda Brahmanlarn alar ap gelen u ifadesi haykrr: "Heyhat, heyhat, linga'm yoni'de ! " * Buna kar l k gebe kal ma ve gebel ik unu syler: " radeye bir kez daha bilgin in veri lmekte" ; ki onunla bir kez daha k yol unu bulabi l ir ve dolaysyla b ir kez daha kurtulu imkan bel irmitir.

te buradan hareketle u kayda deer olgu izaha ka

vuur, b irleme ii srasnda her kadn eer arp kal

mamsa utantan lmeye hazr olduu halde gebeliini

en ufak bir utan ma bel irtisi gstermeksizin hatta bir tr

gururla herkesin nnde tar. nk nas l ki baka her yerde yanltmas imkansz kesin iaret, iaret edilen eyin kar l olarak ka bul edi l irse, burada da olup bitmi

cinsel birlemenin d ier her iareti kadn en yksek derecede utandrr ve mahcup eder; bir tek gebeliktir ki bu

kural n dndadr. Bu imd iye dek sylenmilere uygun

olarak gebel iin bel l i b i r anlamda cinsel bi rlemeyle

domu ( kayt altna a l nm) olan suun ya da borcun bir tazmini beklentisini gerekli klmas hatta her halkar

da bu imkan sun mas bakmndan izah edi lebi l ir. Ve

dolaysyla bu konunun btn utan ve alalmasn tar

ken ge belik onunla b u kadar yakndan i l int i l i o lmasna

karn saf ve masum kalmakta, h atta bel i rl i bir lde

kutsal lamaktadr.

Cinsel birleme esas itibariyle erkein ii, gebelik btnyle kadnn iid ir. ocuk babadan i radeyi, yani kiil ii; anadan akl ya da zekay al r . Bu son uncusu kurtarc, i lki balayc, esir ed ici i l kedir. Zamanda yaama i ra-

* l i nga: erkek ci nsel organ; Yon i : Kadn cinsel organ . . . (Ed. n . )

Arthur Schope n h auer Hayatn A n lam

desinin srekl i mevcudiyeti nin iareti, ak l sayesinde aydn lanmada gerekleen b tn ilerlemeye ramen, cinsel i l ikidir. Bu i radeye bir kez daha sun ulan ve ona kurtulu imkann ak tutan bilginin ve esasen yksek akl k seviyesjndeki nn iareti yaama iradesin in insan

olarak bir daha d nyaya gelmesid ir. * Bunun iareti bu

yzden ortal kta d rste, serbeste hatta biraz da kurumluca dolaan gebel iktir, hal buki cinsel i l iki tpk bir

sulu gibi kylara kelere siner bzl r.

Stromata, kit. I l l , bl . l l 'de skenderiyel i Clemens tara

f ndan sylendii zere, baz ki l ise babalar evl i l ik birl ikteliklerine bi le ancak ocuk d nyaya geti rme, Em ovr nm8ono/..ta * * artyla izin veri lecein i vazetmilerdir. ( lgi l i blmler toplu halde P. E. Lind, De coelibatu Chris

tianorum, b l . l 'de bulunmaktad r . ) Stromata, kit. I I I , b l . l l I 'de skenderiyel i Clemens bu gr Pythagoras lara

izafe etmektedir . * * * Ne var ki, byle bir gr, iin asl

aratr lacak olursa doru dei ld ir; nk eer cinsel

i l iki artk kendisi iin isteni lmezse yaama iradesinin

* Y a d a tersinden: Cinsel i l iki, a k l sayesinde aydnlanmada gereklee n btn i lerlemeye ramen, yaama iradesi n i n zaman ierisinde varl n srdrdnn iaretidir. Yaama iradesin in yeniden bedenlenmesi hem de en yksek aklk derecesinde bilgi nin nn, kurtulu imkannn iradeye bir kez daha sunulmasdr.

* (Sadece ocuk dnyaya getirmek iin . ) * * * (Hac itaque ratione dicunt etiam Pythagoreos abstinere a rebus

venereis. 1'1ihi autem contra videntur uxores quidem ducere, ut liberos suscipiant, ve/le autem a venerea 110/uptate se continere post susceptos liberos. Proinde mystice uti fabis prohibent, . ./.

Yaama radesi n i n Tasd i ki ve n kar

yadsn mas zaten ortaya kmtr ve o zaman amacna zaten e rii ldii iin insan soyu nun srd r lmesi l zumsuz ve anlamszdr. Ayrca bir insan orada yaamas ve bunu hibir znel tutkuya, ehvet ve bedensel arzuya sahi p olmakszn, sadece salt dnp tanma ve sou kkan l tasarlamayla yapmas iin d nyaya yerletirmek, ah laki bakmdan z iyadesiyle sorgulanmaya ak

bir eylem olurdu. Haddizatnda ok az kimse byle bir eyi stlenir ve belki d e b u n un iin safi cinsel igd

den kaynaklanan reme karsnda bunun durumu ne ise, b ir fke annda lmcl b i r darbe neticesinde gerekleen ci nayet karsnda da soukkanl ve tasarlanarak ilenen ci nayetin ayn olduu bi le sylenebi l irdi .

Gayr tabi i h e r trl cinsel tatmin in mahkum edi lmesi gerekte tam tersi b i r sebebe dayanr; nk bu saye- ' de igd doyurulup tatmi n edi l i r ve byle l ikle yaama i radesi o lumlanr, ama reme bastr lm olur, ki sadece o i radenin yads nmasn n i m kann ak tutar. Olanc l n ancak Hristiyanln ortaya kmasyla b i rl ikte byk

. /. . nan quod sit legumen flatum excitens, et concoctu difficile, et somnia efficiat turbulenta; neque quod hominis capiti sit sireills ut vu/t ifle versiculus: idem est namque {abam atque caput corrodere patris; sed potius quod fabae, si comedantur, steri/es efficiant mulieres. Theophrastus quidem certe in quinto /ibra De causis plantarum, fabarum siliquas, si ponantur ad radices arborum quae nuper sunt plantatae, refert plantas exsiccare. Quinetiam gallinae domesticae, quae eas assidue comedunt, efficiuntur steri/es . . . . Bu sebepten tr Pythagoraslarn kadnlardan uzak d urduu i leri srlr. fakat bana kalrsa tam tersi ne onlar sadece nesl i srdrmek i in evlenirler, fakat ocuklar dnyaya geldikten sonra cinsel arz u larn d izgi n lemeyi arzu ederler. . . }

5

Arth ur Schopenhauer Hayatn Anlam

bir gnah olarak kabul edi lmesinin sebebi bud ur, ki sadece o, i leci l ik ei l imine sahiptir.

Bir manast1r (hayat dstu ru olarak) yoksul luu, i ffeti, itaati (yani bir kimsenin kendi i radesini terk etmesini) beni msemi ve birlikte yaayarak bir lde hayatn, varoluun kendisini aydnlatmaya alan, ama bunu daha da i leri . keskin terk edi ya da feragat duru muna kadar gtren kimselerin topluluudur. nk benzer grleri beni mseyip ayn feragati gsterenlerin grnts onlarn kararl l klarn glendirir ve bu suretle tesel l i bulurlar. Bell i snrlar dahi l inde bir arada yaamann dostluu-yoldal insan doasna uygundur ve birok kat sn rlamalara-mahrumiyetlere ramen masum bir rahatlamadr. Bu manastrlar hakknda ar l klardan arnm anlaytr. Ve kim syleyebil ir byle bir toplul uun b ir aptallar ve safdi l ler birl iktelii olduunu? Benim ortaya koyduum felsefe dnda her felsefe insan bunu sylemeye mecbur eder.

Hakiki manastr hayatnn i ruhu ve anlam genel l ikle i leci l ik i in d e geerli olduu zere bir insann kendisini bizimkinden daha iyi bir hayata layk ve mukted ir olarak tanmas ve bu kanaati b u d nyann sunduklar n e l in in tersiyle bir kenara iterek, o n u n btn zevklerine zerrece kym et vermeyerek ve imdi , bir gn gel ip atacak lm saatin i b ir kurtulu an olarak karlamak iin, ii bo ayartc larndan soyun mu olan b u hayatn sonunu skunet ve gven iinde bekleyerek glendirmesi

Y aama radesi n i n Tasdik i ve n kar

ve muhafaza etmesidir . Sannyasin * tam olarak ayn eil ime ve anlama sahi ptir, dolaysyla Budac lardaki gibi onlarn da keileri vardr. Kukusuz hibir durumda uygulama teoriye manastr durumunda olduu kadar uzak dmez, * * bunun tek sebebi temel fikrinin bu denli yce ve ulvi olmasdr; ve abus us optimi pessimi. * * *

Hakiki bir kei saygya fevkalade layk bir kimsedir, fakat ou durumda kei kukuletas bir maskeden i barettir, maskeli balolardaki maskelerin arkasnda ne kadar gerek varsa onun arkasnda da o kadar gerek kei vard r.

* * *

Bir bakasnn ferdi i radesine btnyle ve kaytsz artsz teslim olup boyun emeliyiz fikri kendi i rademizi yadsmay kolaylatrmann ruhsal bir aracdr ve dolaysyla hakikatin (teb ih ve istiareden rl ) uygun bir mecazi aracdr.

* * *

* {Sk. sannyasa, hayattan, iten gten el ini eteini ekme; sannyasin, sannyasa'y tatbik eden kimse, m nzevi. Sannyasa ashrama; drt ashrama'nn son uncusu. Klasik Hindu dininde yaamn drd nc aamasna ulamak amacyla dnyay yadsyan ileci, ayrca "Byk i leci" olarak adlandr lan, Tanr iva'ya bal ileciler de bu adla anl rlar . )

Ya da : Kukusuz uygulamayla teorin in birbiriyle rtmesi h ibir durumda manastr durumu nda olduu kadar nadir deildir.

* ' * [En kt(s) iyinin istismardr. Tabir iin Paton'un Devletinin VI . Kitabna, ayrca Platon & Longinos: Siyaset ve Retorik (z Yayncl k, 2003) isimli kitabn giriine de baklabi l ir. )

Art h u r Schope n h auer Hayaln Anlam

Trap keilerin in * says doal olarak olduka kktr; fakat yine de insanl n yars gayr ihtiyari Trap kei lerinden oluur ; onlarn da paylarna den yo ksulluk, itaat , her trl zevki n , hatta en zoru nlu rahatlama aralarn n yokl uu ve ok kere yoklu k veya bir kusurun zorlad ya da sebep olduu iffet yani adnlardan uzat d u rmadr. Farkl l k sadece urada kendis in i gsterir: Trap keileri bu yol u bir usule bal olarak ve artlar n iyi lemesine dair hibir umut beslemeksizin kendi zgr ter

cihleriyle tutarlar; halbuki dier yol i leci l ikl e ilgi l i blmlerde benim Etrrspo r:A.ou* * i fadesiyle tarif ettiim eyin ierisine dahil edi lmelidir. Bu yzden tabiat bunu dzenin in temeli sayes inde vcuda getirmek i in gerekli i htimam zaten gstermitir, bi lhassa eer dorudan ondan kaynaklanan ktlklere, insanlarn savata ve barta kavga, ihti laf, ekime ve kt n iyetlerin in meydana getirdii bakalar n e klersek.

Fakat ebedi kurtul u iin bu iradi olmayan strab n zorun lu luu ayn zamanda Kurtarcn n szleriyle de ifade edi l ir (Matta 1 9 : 24): EUK01t

Yaana radesinin Tasdiki ve nkar

vinum ingredi. ) * Bu yzden e bedi kurtulular konusunda byk azim sahib i olanl ar, tal ih onlar bundan mahrum ettiinde ve zengin l ik i inde doduklarnda yoksulluu tercih etmilerdir . N i tekim Buda Sakya Muni b i r prens olarak domutu, fakat o e l ine (hkmdar asasn dei l ) kendi tercihi ve iradesiyle di lenen lerin deneini atmtr; Assisil i Aziz Fran cesco daha henz top koturan b ir de l ikan l yken btn i leri gelenlerin kzlarn n bir arada oturd uu yerde kendisine soru lmutu: "Syle bakal m Francesco, bu gzel lerden hangisi n i setin?" ve o cevap vermiti : "ok d aha gzel bir seim yaptm ben !" "Hangisi?" "La poverta"; * bunun zerine ksa bir zaman sonra her eyi terk etmi ve el inde sadaka kasesi d iyar diyar dolamaya balamt .

Her kim li b u tr dncelerle kurtuluumuz iin sefalet ve strabn ne kadar gerekli olduun u n farkna varrsa bakalarna mutl u l u klarndan ok mutsuzluklar i in g pta etmemiz gerektiini anlayacaktr.

Ayn sebepten tr talihe meydan okuyan yaradl salaml , ya da metanetl i l ik de hayatn ac ve strapla

rna kar gzel bir kalkandr ve bizim iinde bulunduumuz ana tahamml etmemize yardmc olur; fakat ger

ek kurtul uun yolu n u tkayabi l ir, nk kal bi katlatrr. Gerelen de zeri tatan kabuk tutmu ve hibir ey

h issetmez hale gel mise nasl slah olabil ir acyla, strapla bir kalp? Ayrca bu m etan etin , yani acya gsterilen sabr ve cesaretin bell i bir derecesi ok ender rastlanr bir

(Deven i n ine del iinden gemesi, zengin adam n Tanr 'n n Melekutuna girmesinden daha kolaydr . )

[Yoksul luk . )

Arthur Schope n h auer Hayatn Anlam

ey dei ld ir . ou kez bu b ir gsteri olabil ir ve bir bonne mine au mauvais jeu* anlamna gelebil ir : bununla beraber hakiki ve yapmac ktan uzak olduunda ou durumda bir duygu eksikliinden, bir enerj i , keskinl ik, du

yarl k ve d gc yoksunl uundan kaynaklanr, ki bunlarn hepsi strabn acsn n derinden derine duyulabilmesi iin gerekli olan eylerdir. Almanlarn uyuuk, miskin, serinkanl ve kolay heyecanlanmayan mizac bu tr bir metanet iin bi lhassa elveril idir.

Haksz yahut kt n iyetli eylemler bun lar ileyen insan iin yaama iradesini ol umlamasn n gcnn ve dolaysyla on u gerek kurtulutan , yaama iradesinin yadsnmasndan ve neticede bu dnyadan kurtulmaktan uzaklatran mesafenin bir iaretid ir. Bunlar ayn zamanda onun kurtulua erimezden evvel tedrisatndan gemesi gereken uzun b i lgi ve strap oku l unun da bir iaretidir. Bu tr eylemlere maruz kalan insan bakmndan bunlar, ka bul , maddi bakmdan ktd r, fakat metafizik bakmdan bir iyil ik ve asl nda faydal b i r eydi r, nk

bunlar onu gerek kurtulua gtrmeye katkda bulun urlar.

Dnya Ruh u: yleyse senin btn didinip d urmalarn n ve straplarn n amac budur; sen bunun iin varsn, nasl ki d ier bt n her ey bunun iin varsa.

(Felaket ve musibet karsnda bir glmseme.)

Yaama radesin in Tasd iki ve nkar

nsan: Fakat hayattan bana kalan nedir? Hayat m dolu olduunda dert ve tasa; eer bosa can sknts . Bunca zahmet, meakkat ve strap kar l nda nasl bana bylesine sefi l bir dl sunarsn?

Dnya Ruh u: Ama yine de bu dl senin btn sknt larna uygu ndur ve tam da onun yetersizlii nedeniyle byledir bu .

nsan: Bu gerekten benim anlama kabil iyetimin tesinde.

Dnya Ruhu: Bil iyorum . - (kenarda) Hayatn deerinin tam da onun isteni lmeye deer olmadn (onu istememeyi) retmesi nde yattn ona sylemeli miydim? Bu yksek adan iin nce hayatn kendisinin onu hazrlamas gerekir.

Sylediim gibi bir b tn olarak bakldnda her bir insan hayat bir tragedyan n niteliklerin i sergiler ve biz kural olarak hayatn bir dizi d krkl yla dolu u muttan, boa km emellerden, suya dm tasar lardan, ok ge fark edi lmi yanl lardan baka bir ey olm adn ve u kederli i irin i inde barndrd haki katin onun iin de geerli olduun u anlarz:

O zaman yal l k ve tecr be el ele, Gtrr onu lme ve anlatr ona, Bylesine acl ve uzun bir araytan sonra Btn hayatn n yan lglarla dolu olduunu .

B tn bunlar hayatn kendisini h i olmasa daha iyi olacak bir ey, edineceimi z b i lgi sayesinde geri dne-

Arth u r Schope n hauer Hayatn Anlam

ceimiz bir tr hata olarak gren benim dnya grmle tamamen rtr. Genelde insan , o av8pumo var old uu ve insan olarak kald srece zaten yanlgdadr; dolaysyla hayatn gzde n geirdiinde her bir insan n , n avepwn:o'un da kend isini genel l ikle yan lg lar ierisinde grmesi bununla uyum iinded ir. Onun bunu genel hallan iinde grmesi kurtuluudur ve bunun iin onu m nferit durum iinde, yani kendi ferdi hayatnda fark ederek balamas gerekir. nk quidquid va/et de genere, va/et et de specie. *

Hayat tamamen keskin bir azarlama, ac bir paylama olarak grlmel id ir, tamamen farkl amalar iin oluturulmu olan d nce biimlerimizle, her ne kadar byle b i r eye nas l o lup da iht iya d uyabileceimizi anlayamasak da bu ceza, bu paylama bize ynelmitir. Dolaysyla bu d nyay terk etmi olan dostlar mz zlerek, hayflanarak d ei l , i ferahl yla hatrlamalyz ve unutmamalyz ki onlar bir yolu n u bu lup bu paylamadan kurtulmulardr, yapacamz tek ey b u azarlaman n arzu edi len n eticeyi uyand rm olmasn gn lden di lemek

tir. Ayn bak asyla ken d i lmmze de, genelde hep old uu zere, korkuyla ve rpertiyle d eil , arzu edi

len mutlu bir hadise olarak bakmal , yolunu gzetlemel iyiz onun .

Mutlu bir hayat imkanszdr; insann erieb ilecei en iyi , en fazla ey btn insanl n hayrna o lacak bir ite ve bir yolda ezici tal ihsizl i klere, b un altc gl klere kar mcadele eden ve her ne kadar el ine sadece nemsiz bir dl ya da hibir ey gemese d e sonunda b un-

* (Ci ns i i n geerli olan ayn zamanda tr iin de geerl idir . )

6

Yaama rades i n i n Tas d i ki ve n kar

dan gal ip kan kimseni n yaad gibi , kahramanca bir hayattr. nk son unda Gozzi ' n i n * Re corvo'sundaki prens gibi taa dnr, fakat soylu bir tavr ve yce gn l l , al icenap bir grn vardr. Hatras bir kahramann hatras kadar uzun m rldr ve t pk onunki gi bi sevgiyle an l r ; zahmet, meakkat, akamet ve skn tn n ve mr boyunca dnyadan grd kadir bi lmezliin can l l n kaybettird ii iradesi Nirvana'da yok olmutur. (Bu an lamda Cariyle, On Heroes and Hero-worship'i yazd , Londra, 1 842 . )

Yukardaki trden d ncelerle v e ok yksek bir bak asndan baktmzda insan l n ektii ac ve straplara meru bir dayanak bulursak da bu, ou doru

dan i nsanlarn el inden veya onun araya girmesiyle, eziyet ve aclan hatr sayl r boyutlarda olan hayvanlar ii

ne almaz. (Bkz. Die Welt als Wille und Vorstellung, c. i l , b l . 28) . Ve dolaysyla b in lerce farkl b i imi ierisinde, d nce gc sayesinde elde edi lecek olan kurtulu imkanna sahi p olmakszn, bu s kntya ve eziyete uram iradenin amacyla ilgi l i soru kendisi n i zorlar. Hayvanlar aleminde bu strabn tek m eru dayana, fenomenler d nyasnda onun d nda m utlak anlamda hibir ey varolmad ve o a bir irade olduu iin , yaama i rade-

*

[Gozzi, Carlo-Conte, ( 1 7 20- 1 806) talyan deneme, oyu n yazar ve air; Pietro Chiari ve Carlo Goldoni 'n in getirdii yeni l iklere kar geleneksel commedia dell 'arten in ateli savunucusu. Oyunlar italya'da oldugu kadar dier Avrupa lkelerinde de birok tiyatro ve m zik eseri ne (Schiller, Busoni , Puccin i vb . ) i lham kayna olm utur. Sz edilen Il re cervo (Geyik Olan Kral) l 762 'de sah nele nmitir. )

6 1 ------------

Arthur Sch open h auer Hayatn Anlam

sin in kendi etini yiyip tketmesi gerelii nde bulunacakt r. Her biri bir d ierin in hayat pahasna yaayan tezahrlerin in bu ekilde bir aamadan bir bakasna gemesin in sebebi budur. Ayrca bu bahiste st raba katlanma ka bil iyeti n in hayvanlarda insanlara gre ok daha az olduunu gsteren ( Parerga) 1 53 ve 1 54'* tavsiye ederim. Bunun tesinde e klenebi lecek olanlar farazi hatta efsanevi mahiyette eyler olacaktr ve bu yzden okurun kendi fikir yrtmesine braklabil ir.

* Parerga und Paralipomena, Bd. i l , Kap. Xll: Nachtrage zur Lehre vom Leiden der Welt.

HAYA TIN BOLUU RETS ZERNE*

Bu boluk anlatmn ge nel olarak eylerin varolu tarznda, her i kisinde de insann snrl varoluuyla kar latr ld nda, Zaman ve M ekann snrsz doasnda; yegane gerek varolu tarz olarak gz ap kapayncaya kadar geip giden imdide; her eyin birbirine bal l nda ve izafi l iinde; srekli olarak Varlk olmakszn Ol uta; tatmin edi lmeksizin mtemadiyen arzulamada; hayatn tarih in i oluturan uzun savata zafer kazan l ncaya kadar abalarn srekli olarak boa kmasnda bulur. Zaman ve onun iinde, onunla var olan btn eylerin gelip geicilii yaama iradesine -ki kendinde ey o larak yok edi lemez- bu abann beyh udeliini n gsteri ldii biimden i barettir sadece. Zaman ki onunla her an el i mizdeki her ey bo bir hil ie dnme ktedir ve sahip olduu btn deeri kaybetme kted i r.

Var olmu olan artk var deild ir; hi var olmam olan kadar vard r ancak. Fakat var olan her ey, bir sonraki anda oktan var olmu kabul edi l ir. Bu yzdendir ki

' Farerga und Faralipomena, Bd . ll, Kap. XI: Nac!Jtrage zur Le!Jre von der Nic!Jtigkeit des Daseyns.

Art h u r Schope nhauer Hayaln Anlam

b yk neme sah ip, ama geip gitmi olan bir ey, ne kadar nemsiz olursa olsun , u anda mevcut olan bir eyden daha aadr; nk son uncusu bir gerekliktir ve bir eyin hibir ey karsnda d u rumu n e ise onun durumu da i lki kars nda od u r.

Bir i nsan binlerce y l l k yokl u ktan son ra byk bir akn l kla birden bire var olduunun farkna varr, ksa b ir an i in tatt varl ktan sonra, yine ayn uzunlukta bir yokl uk d urum una geri dner. Kalb i bu na dayanamaz ve ona bunun doru olamayacan fs ldar; en kaba, en e

itimsiz bir kafa b i le meseleyi bir m ddet d ndkten sonra zamann ideall ii hususunda ister istemez bir tr nseziye sahip olacaktr. *

Mekanla bir l ikte Zaman n bu ideal l ii her gerek metafizik sistem iin anahtardr , nk doada bulunacak olandan tamamen farkl eyler kmesi iin alan aar. te Kant bunun iin bu kadar byktr.

Hayat mzdaki her hadise iin ancak bir anlna var diyebi l i riz; b u ksack andan son ra artk onun iin e bediyen vard dememiz gerekir. Her akam geen bir gn i le b iraz daha yoksul larz. Eer varlmzn en derin katmanlar nda sonsuzluun kaynandan pay aldmzn ve onunla her zaman hayat yen ileye bileceimizin gizl ice fark nda olmam olsaydk, b u ksa zaman aralnn parmaklarmz n aras ndan kayp gitmesini grmek belki d e bizi lgna eviri rd i .

Hi kukusuz, yukarda szn ettiimiz eyler zerine dnmek bizi ann tad n karmann ve bunu haya-

* (Yani: Zamann doasnda ideal bir eyin bu lunduu nsezisine sah i p olmadan bu kon uyu dnemeyecektir. )

Hayat n Boluu retisi zeri n e

t n amac yapmann en byk bilgelik olduu inancn benimsemeye gtre bi l ir; nk gerek olan sadece imdide mevcuttur, geri kalan her ey d nce oyun undan i barettir. Fakat byle b ir amaca (hayat tarzna) ayn zamanda en byk budala/Jk d a denebi l ir; nk ksa bir an sonra artk var olmayan ve tpk b ir d gibi tamamen kaybolmu olan asla ciddi bir abaya demez.

* * *

Varoluumuzu biteviye akp giden, gz a p kapayncaya kadar kayboluveren imdiden baka destekleyecek bir dayanak yoktur. Dolaysyla esas itibariyle, her daim peinde kou p d urd uumuz dinginl ii h ibir zaman bulma ihtimaline sah ip olmakszn srekli devinim biimine b rnmesi gerekir hayatmz n : tpk bir teped en aaya koan adam gibi, eer du rmaya alrsa ka

n lmaz olarak d ecektir; ve ancak srekli komas hal inde ayaklarn n zerinde d urabilecektir. Yahut b i r parman ucunda dengede d uran ubuk ya da yrngesinde h zla i lerlemezse gnei tarafndan yutulacak olan bir gezegen gibi . Devingenl ik varoluun temel ayrt edici zelliidir.

ttangi trden olursa olsun atalet ya da istikrarn olmad , kal c olan herh angi b ir ey ihtimal inin bulun mad , bi lakis her eyin dipsiz bir deiim ve devridaim girdabna brak ld , herkesin pr tela koturu p durd uu ve dengeyi ( ipteki b i r cam baz gi bi ) ancak srekli i lerl eme ve devinmeyle ayakta tuttuu bunun gibi bir d nyada, mutlu luu tasavvur etmek bi le imkanszdr. Platon' un dedii gi bi mutlu luk "srekli oluun ve asla var olmayn " yegane varolu biim i olduu bir yerde barn a-

Arthur Schope n hauer Hayatn Anlam

maz. Her eyden evvel hibir insan mutlu dei ldir; btn hayat boyunca hayali bir mutlu luk peinde koup duru r, onu nadiren ele geirir ve ele gei rse bi le, geirmesiyle birl ikte bir yanlsamadan, b ir d k rkl ndan baka bir ey kalmayacaktr geride; ve kural olarak sonunda btn um utlar suya decek ve l imana bir enkaz halinde girecektir. O halde yal nzca her an deiip duran imdiden i baret olan ve imdi sona eren bir hayatta mutlu luk olmu mutsuzluk olmu hepsi birdir.

Bu arada gerek i nsanlarn gerekse hayvanlarn d nyasnda bu fevkalade b yk, eitli ve d ipsiz devinimin iki basit drt -biri al k dieri cinsel l ik d rts, belki bunlara biraz can sk nts d a yardm edebi l i r- arac l yla ayakta tutulduunu ve s rdrldn, bunlarn bu denl i karmak bir mekanizmann primum mobi/e'sin i * biimlendirecek, bu tuhaf varyete gsterisini sah nede tutacak gce sah ip olduklarn grmek insan artr.

Biraz dah

arthur schopenhauer - hayatın anlamı.pdf

Documents