app, viral, contentpaga.org.pl/upload/source/think_paga/raporty/nowe... · reklama natywna pozwala...

~~~

App, viral, content– dylematy biznesowe

nowych mediów

Zainstalowana w telefonie aplikacja podłączona do internetu budzi pana Ćwierkacza o określonej

godzinie, mówiąc mu dzień dobry, podając obecną temperaturę i przewidywaną pogodę na cały

dzień. Wyłączając alarm, Pan Ćwierkacz odbywa swój codzienny poranny rytuał, tak jak miliony

innych ludzi na całym świecie: najpierw e-mail, następnie Facebook, by zobaczyć co się dzieje

u znajomych, a po tym Twitter – po trendujących tweetach wie już co jest głównym wydarzeniem

poranka. Dopiero wtedy idzie się wykąpać, umyć zęby i ubrać.

Siedząc w tramwaju w drodze do pracy wyciąga swój tablet i czyta ulubiony magazyn lub jeszcze

trochę zaspany przewija palcem w dół niekończący się strumień obrazków, niesfornych szcze-

niąt, słodko wyglądających kociąt i ludzi robiących sobie krzywdę w mało inteligentny sposób. A

może też po prostu słucha przez telefon swojego ulubionego radia z Bostonu czy Kopenhagi.

Gdy wraca z pracy, nie musi się spieszyć by zdążyć na wieczorne wiadomości – przez cały dzień już

kilkukrotnie sprawdzał co się dzieje na świecie ze swojej komórki – jeden z polityków zatweeto-

wał już o nowych zmianach w rządzie; NGO, które zalajkował na Facebook’u podało informację

o nowych atakach na Bliskim Wschodzie, a na Vine już zobaczył jak działa nowa drukarka 3D do

drukowania jedzenia.

Pan Ćwierkacz również nie musi się spieszyć na wieczory superhit �lmowy, emitowany tuż po

wiadomościach, który i tak już widział 5 lat temu w kinie. Ma za to ekran i konsolę do gier podłączo-

ną do internetu, gdzie na jednej z aplikacji znajdzie �lmy i seriale wybrane zgodnie z jego

preferencjami. Ma pewność, że nie znajdzie tam żadnych komedii z Jim’em Carrey’em (którego nie

znosi), ani reality show o wędkarzach czy dekoracji wnętrz (które go nudzą). Pan Ćwierkacz ogląda

to co lubi i kiedy lubi.

1 App, viral, content

Zainstalowana w telefonie aplikacja podłączona do internetu budzi pana Ćwierkacza o określonej

godzinie, mówiąc mu dzień dobry, podając obecną temperaturę i przewidywaną pogodę na cały

dzień. Wyłączając alarm, Pan Ćwierkacz odbywa swój codzienny poranny rytuał, tak jak miliony

innych ludzi na całym świecie: najpierw e-mail, następnie Facebook, by zobaczyć co się dzieje

u znajomych, a po tym Twitter – po trendujących tweetach wie już co jest głównym wydarzeniem

poranka. Dopiero wtedy idzie się wykąpać, umyć zęby i ubrać.

Siedząc w tramwaju w drodze do pracy wyciąga swój tablet i czyta ulubiony magazyn lub jeszcze

trochę zaspany przewija palcem w dół niekończący się strumień obrazków, niesfornych szcze-

niąt, słodko wyglądających kociąt i ludzi robiących sobie krzywdę w mało inteligentny sposób. A

może też po prostu słucha przez telefon swojego ulubionego radia z Bostonu czy Kopenhagi.

Gdy wraca z pracy, nie musi się spieszyć by zdążyć na wieczorne wiadomości – przez cały dzień już

kilkukrotnie sprawdzał co się dzieje na świecie ze swojej komórki – jeden z polityków zatweeto-

wał już o nowych zmianach w rządzie; NGO, które zalajkował na Facebook’u podało informację

o nowych atakach na Bliskim Wschodzie, a na Vine już zobaczył jak działa nowa drukarka 3D do

drukowania jedzenia.

Pan Ćwierkacz również nie musi się spieszyć na wieczory superhit �lmowy, emitowany tuż po

wiadomościach, który i tak już widział 5 lat temu w kinie. Ma za to ekran i konsolę do gier podłączo-

ną do internetu, gdzie na jednej z aplikacji znajdzie �lmy i seriale wybrane zgodnie z jego

preferencjami. Ma pewność, że nie znajdzie tam żadnych komedii z Jim’em Carrey’em (którego nie

znosi), ani reality show o wędkarzach czy dekoracji wnętrz (które go nudzą). Pan Ćwierkacz ogląda

to co lubi i kiedy lubi.

Kolega Pana Ćwierkacza dzwoni do niego by wyciągnąć go do baru obejrzeć mecz. Pan Ćwierkacz

idzie spotkać się ze znajomymi i ogląda z zaciekawieniem mecz nadawany przez jedną z nielicznych

stacji telewizyjnych, której udało się przeżyć kryzys dzięki sportowym transmisjom na żywo.

Wychodząc z baru zawuważa, że przytra�ło mu się coś nieprzyjemnego – ktoś urwał lusterko w jego

samochodzie. Pan Ćwierkacz bierze więc do ręki swój telefon i pyta się Siri czy Google Voice o

najbliższy serwis samochodowy. GPS prowadzi go bez problemu do serwisu, zlokalizowanego

przez internetowe mapy. Pan Ćwierkacz nawet się nie dowie, że inny serwis samochodowy z lepszy-

mi cenami jest nieopodal jego mieszkania, ponieważ nigdy się nie pojawił w rezultatach wyszu-

kiwania jego telefonu.

Ta wizja to nie twór fantazji, lecz rzeczywistość wielu tysięcy czy nawet milionów konsumen-

tów, która staje się udziałem rosnącej rzeszy ludzi na całym świecie.

Szczerze wierzymy, że ta rzeczywistość, będzie również dotyczyć coraz większej grupy Polaków.

Fenomen rosnącej interaktywności mediów polega na jego uniwersalności – niezależnie od

lokalizacji, społeczeństwa, czy kultury, konsumenci mediów na całym świecie przechodzą te same

zmiany w zwyczajach i zachowaniach. Nie ma powodów by uważać, że polski rynek stanowi wyją-

tek od reguły.

Wspomniane zmiany opisaliśmy w naszym raporcie „App, Viral, Content – nowe dylematy bizneso-

we mediów”. Ujęliśmy je w 9 trendów, które naszym zdaniem, będą stanowić albo już stanowią o

kształcie mediów i ich modelach biznesowych, a także roli mediów w gospodarce i społeczeństwie.

Z premedytacją unikamy opierania się na prognozach rynku, raportach analityków i wyliczeniach,

ponieważ zależy nam na spojrzeniu na nowe media z perspektywy konsumenta z tabletem w ręku.

W ten sposób zaobserwowaliśmy trendy, które de�niują rynek, a które wydają się być pominięte lub

źle zdiagnozowane przez analityków patrzących z perspektywy zwrotów z inwestycji.

App, viral, content 2

9

Współczesne media bardzo różnią się między sobą. Twitter, Spotify, Facebook, Rzeczpospolita, Wykop, TVN, Kwejk, –

to wszystko media, choć wydawało by się, że tak niewiele je łączy. Ale wszystkie media, niezależnie jak bardzo różniły-

by się na pierwszy rzut oka, musi łączyć jedno: celem ich istnienia jest dostarczanie treści konsumentowi. Jest to

wspólny mianownik dla działalności tak odmiennych, jak drukowana na papierze przez dziennikarzy Rzeczpospolita,

jak i Kwejk, na którym oglądamy śmieszne obrazki nadesłane przez internautów. Oba spełniają de�nicję mediów i

bądź co bądź, konkurują ze sobą o naszą uwagę.

Należy też pamiętać, że treść – jak każdy inny towar – musi zostać wyprodukowana. Jak? Metody są różne. Telewizja

wyśle korespondenta do miejsca, gdzie coś się wydarzyło. Twitter będzie oparty na wkładzie społeczności, która go

tworzy. Inne portale będą używać automatów, aby skanować treści w Internecie i opracowywać je według potrzeb

czytelnika. Portale specjalistyczne będą publikować ustawy. Mając w pamięci, że treść w swojej de�nicji jest bardzo

szerokim pojęciem – od tekstu, przez dźwięk, do obrazu – tworzy to olbrzymią różnorodność.

Mediom potrzebni są też autorzy, „producenci treści” którzy opracowują ją w formę pożądaną przez czytelnika.

Osoby, które na podstawie zaobserwowanych wydarzeń napiszą artykuł. Osoby, które nakręcą �lm i wrzucą na YouTu-

be. Dziennikarze radiowi, którzy poprowadzą program.

Najważniejszym, ale wcale nieoczywistym zadaniem mediów jest dotarcie do odbiorcy. Czy mamy drukować nasze

artykuły, czy raczej stworzyć stronę w internecie? Czy może lepiej, zamiast pisać, nagrywać �lmy na których omawia-

my informację? Stworzyć aplikację na smartfony? A może polegać na sile facebook’a i puścić w eter treść „viral”?

A jak czytelnik będzie chciał przeczytać naszą wiadomość, to czy powinniśmy mu kazać za to płacić? Czy raczej opie-

rać się na reklamodawcach?

Powyższe przykłady pokazują, że każde, nawet bardziej innowacyjne media poruszają się w ramach łańcucha stwo-

rzonego z czterech elementów.


Media krok po kroku

Cyfrowa eksplozja była potężna. […] Nie ma miejsca, gdzie cyfrowy oznacza zyskowny. To zaburzenie nie przyniosło ze sobą nowego biznesu modelowego.

– Tina Brown, była redaktorka Newsweeka and Daily Beast

3


I co najbardziej istotne – na każdym etapie łańcucha medium może ponosić koszt, działać bezkosztowo albo

notować przychód.

Wbrew wrażeniu jakie można odnieść z powszechnej dyskusji nie ma jednego nowego modelu biznesowego

mediów, którego nikt nie odkrył – ale pewnego dnia zostanie odnaleziony – w kierunku którego zmierzać będą

wszystkie media. Wręcz przeciwnie, nowoczesne media będą różnorodne jak nigdy, opierając się na kompletnie

odmiennych pomysłach. Ale wszystkie będą wpisywać się w powyższy schemat, a dylematem biznesowym będzie na

którym etapie chcemy ponosić koszty, a na którym notować przychody.

Przykładowo, Twitter będzie pozyskiwał informacje za darmo od autorów, którzy nie domagają się za to wynagrodze-

nia, a w tym samym czasie Rzeczpospolita będzie płacić spore pieniądze za wysłanie korespondentów na miejsce

wydarzeń i ich pensje. Jednak Twitter dla ostatecznego odbiorcy będzie darmowy, a Rzeczpospolita zainkasuje od

odbiorcy 4,90 zł. TVN w tym czasie będzie działał podobnie do Rzeczpospolitej w sferze korespondentów, podobnie

do Twittera w sferze darmowości, ale oparty będzie na reklamach.

Dlatego największym dylematem jest to, jak zbilansować koszty i przychody powstałe na kolejnych etapach prezen-

towanego przez nas łańcucha. Bo w erze nowych mediów nie jest oczywiste, że przychód może pojawić się tylko na

ostatnim etapie, prezentując reklamy czytelnikowi albo żądając od niego pieniędzy. Skądże. Reklama natywna

pozwala zarobić na treści, którą się zajmiemy. Czasem autorzy będą chcieli zapłacić za to, żeby umieścić informację na

naszym portalu - i nie będzie to reklama, ale pełnoprawny content, który będziemy sprzedawać innym, jak eDarling.

Możemy zarabiać też na dystrybucji treści, jak MTV Mobile, który eksperymentował z telewizją na komórki, żeby

zarabiać na przesyle danych. A może też się pojawić sytuacja w której my będziemy płacić czytelnikowi za oglądanie

naszych treści, nie na odwrót – pojawiają się pierwsze podmioty które chcą płacić za oglądanie reklam.

A wszystko to, małe klocki pomysłów na działalność, wpisuje się w jeden łańcuch z czterech elementów: treść,

autor, dystrybucja, odbiorca. Ilość kombinacji jest nieskończona. Którą wybierzesz?

TreśćJaki rodzaj informacjimamy publikować?

Skąd mamy go pozyskać?

Kto i w jaki sposób opracuje nasząinformację?

Jak wyślemy informację do czytelnika? Czy i jak czytelnik powinien płacić zainformację?

Autor Dystrybucja Odbiorca

1 App, viral, content5

Era Internetu i idąca za tym nowa rzeczywistość przede�niowała media tak dogłębnie, że ich rolę spełniają teraz

twory nie pasujące do starych de�nicji. 20 lat temu mówiąc media mielibyśmy na myśli tylko radio, telewizję i prasę.

Dzisiaj, biorąc za wyznacznik zachowawcze określenie funkcji mediów jako podmiotu przekazującego informację

i będącego źródłem wiadomości okazuje się, że mediami jest większość istniejących portali internetowych. Są w

końcu źródłem informacji.

Porównując hobbystyczne czasopisma które pojawiają się regularnie w kioskach (a którym na pewno nie odmówili-

byśmy określenia „media”) z portalami stworzonymi przez pasjonatów, bardzo prawdopodobne, że te drugie będą

reprezentować porównywalny poziom merytoryczny. W dodatku są szerzej dystrybuowane, bo przez Internet.

Podobnie wypada porównywanie magazynów opinii i blogów.

Ktoś, kto określa internetowe formy przekazy jako „nie-media” robi to raczej ze względu na niższy prestiż portali

internetowych i dzienników niż praktycznie uznanie. Ale patrząc na to jak historycznie rozwija się Internet i jakie ma

przed sobą perspektywy trudno udawać, że jest to gorsza forma przekazu.

Co więcej, należy pamiętać, że wraz z nowymi formami komunikacji pojawiły się nowe formy przekazu.

Dominującym trendem jest powrót do komunikacji obrazkowej, która szczególnie popularna jest wśród młodzie-

ży. Obrazki przekazują emocje, idee, informacje czy rozrywkę w skondensowanej formie. W naszej opinii, należy ją

uznać za formę przekazu równoważną tekstowi i wideo – ponieważ jedynie ze względów historycznych nie zyskała

ona dotychczas należytej popularności (kolorowy druk był bardzo drogi lub niemożliwy przez większą część historii

prasy i niepraktyczny w erze wideo). Potwierdza to fakt, że nawet największe polskie portale prasowe zaczynają publi-

kować artykuły zawierające popularne memy czy obrazkowe reakcje internautów na wydarzenia polityczne.

Oznaczało by to, że nowymi mediami stają się także portale typu Kwejk.pl czy Demotywatory. Może to u nas budzić

wewnętrzny sprzeciw, ale należy zdać sobie sprawę, że to tego typu portale są źródłem informacji dla wielu grup

społecznych, nie prasa. Trendy podpatrujemy na Kwejku, a już nie w magazynach młodzieżowo-lifestylowych. Tam

też publikujemy treść rozrywkową, która zastąpiła „Szymon Majewski Show”. A i wiadomości o ważnych kwestiach

społecznych młodzież pozyskuje z treści obrazkowych – protesty przeciwko ACTA zrodziły się z obrazków na Kwejku,

a nie z lektury prawnych stron Rzeczpospolitej.

Portale internetowe wszelkiej maści są więc realną alternatywą dla uznanych tytułów prasowych, telewizji czy rozgło-

śni radiowych. Należy o tym pamiętać, bo jednym z największych błędów biznesowych może być niedocenienie

konkurencji – a rywalizacja o naszą ograniczoną uwagę w XXI w. jest ogromna.

Czym są nowe media?

Kiedyś wiadomości przychodziły do nas o określonych porach, zazwyczaj raz dziennie – czy to w wieczornym

wyda-niu wiadomości, czy w porannej gazecie. Dziś, w erze Internetu każdy posiada dostęp do najnowszych infor-

macji na smartfonie. O wydarzeniach w dowolnej części świata dowiadujemy się w kilkanaście minut, czy sekund

po wydarzeniu.

Dlatego, oglądając wspomniane wieczorne wydanie wiadomości czy poranne wydanie gazety czytamy o wydarze-

niach, o których prawdopodobnie już wiemy. Tradycyjne media utraciły możliwość konkurowania na polu szybkości

dotarcia do konsumenta. W sferze mediów nowoczesnych czas reakcji jest bardzo istotnym czynnikiem konkurencji.

Czytelnik, który ma możliwość sięgnięcia po informację w każdej sekundzie domaga się jej natychmiast po zaistnieniu.

Co więcej, o ile kiedyś codzienną gazetę czytaliśmy raz, to na portale informacyjne wchodzimy regularnie co parę

godzin, za każdym razem oczekując czegoś nowego. Stąd istnieje dodatkowa presja na zespołach redakcyjnych,

aby nieustannie szukać nowych wiadomości lub dobudowywać treść do poprzednich. Można zauważyć, że czasopi-

sma w większym stopniu skupiają się na samodzielnym tworzeniu tematów (przez co rozumiemy np. wykrycie afery)

niż informowaniem, co się dzieje na świecie.

Co to oznacza dla biznesu?

Ze względu na brak możliwości dostarczenia bieżących informacji czytelnikowi „od razu” powstaje trend odcho-

dzenia mediów tradycyjnych, czyli telewizji i gazet drukowanych w stronę publicystyki, komentarzy oraz kreowania

własnych tematów. Pewien wyjątek stanowią telewizje informacyjne, ale w przypadku ich ograniczonych �nansów

i niemożności stworzenia autorskiego materiału z większości wydarzeń, także one coraz częściej odtwarzają informa-

cje z portali i serwisów internetowych.


Trend 1. Dynamika informacji

7

TreśćWiększy koszt

błyskawicznegopozyskania informacji

Większe nakłady na to, aby informa-cje błyskawicznie tra�ały do odbiorcy


Z drugiej strony, na mediach internetowych wymusza to wydatki na utrzymanie newsroom’u, będącego w ciągłej

gotowości oraz produkującego znaczącą ilość informacji tak, aby czytelnik zawsze mógł znaleźć coś nowego. Jedno-

cześnie, ten model pracy często powoduje pogorszenie „jakości” newsa, ponieważ brakuje czasu na komentarz,

wypowiedzi ekspertów lub szersze spojrzenie na zagadnienie.


Informacja o Bitwie u ujścia Nilu dotarła do Londynu po 62 dniach od wydarzenia. Pokonując 3336 km osiągnęła szybkość 2,25 km/h.

Informacja o trzęsieniu ziemi w Seczuanie pojawiła się po angielsku na Twitterze w 7 minut.Zakładając 1 minutę na przeczytanie wiadomości osiągnęła szybkość 61 557 km/h.*

1798

2008

*Zrodlo Clark G., „A Farewell to Alms: A Brief Economic History of the World”, Princeton Economy Press, 2007** The Reuters Guide to Good Information Strategy, 2000*** www.readingonline.org/electronic/JAAL/2-02_Column; Badanie przeprowadzone przez: Dr Martin Hilbert and his teamat the University of southern California

1000 x – tyle wynosi dzienna produkcja książek

– każdego dnia statystyczna osoba produkuje około 6 takich gazet***

otrzymujemy codziennie dawkę wiedzy porównywalną ze 174 gazetamio 85 stronach każda (podczas gdyw roku 1986 było to jedynie 40) –

– szacuje się, że w ciągu ostatnich 30 lat stworzono więcej informacji niż przez ostatnie 5000 lat**

5 latza tyle lat zasób wiedzy drukowanej ulegnie podwojeniu –

20076 x

W roku 2007 ilość informacji krążących po świecie szacowano na 295 eksabajtów, czyli 29,500,000,000,000,000,000,000 pojedynczych informacji.

To 315 razy więcej niż ziaren piasku na ziemi, jednak mniej niż 1% danych DNA jednego człowieka.***

Viral zyskał swoją nazwę od wirusów, łącząc z nimi charakterystykę, że każdy „zarażony” zaraża dziesięciu kolejnych,

błyskawicznie docierając do istotnej części populacji. W erze Internetu coraz więcej treści dociera do nas przez dystry-

bucję wirusową - dzięki naszym znajomym którzy wysłali nam to, co uznali za ciekawe. To rewolucja zarówno bizneso-

wa, jak i społeczna. Z punktu widzenia biznesowego daje ona możliwości dotarcia do olbrzymiej rzeszy ludzi minimal-

nym kosztem. Jeżeli dział marketingu zdoła stworzyć treść, która będzie dla użytkowników atrakcyjna, oni sami wezmą

na siebie ciężar jej dystrybucji. Tra� nie tylko do większej ilości osób niż zwykła reklama telewizyjna, ale zostanie też

bardziej zapamiętana, a może nawet stanie się częścią popkultury. Old Spice swoją kampanią w 2010 dotarł do

6,7 milionów odbiorców w ciągu 24 godzin od opublikowania klipu i 23 milionów w ciągu 36 godzin, a sam �lm był

przerabiany dziesiątki razy*.

Rzadziej dostrzegany jest potencjał społeczny zjawiska. Kiedy społeczeństwo bardzo niskim kosztem może błyska-

wicznie komunikować się między sobą, każdy z nas może „zarazić” około dwustu swoich kontaktów online. W związku

z tym, nie potrzeba już centralnego nadawcy informacji jak 30 lat temu, kiedy taką rolę pełniły gazety, radia czy

telewizje. Zamiast jednego podmiotu, który dostarcza informacje wielu obywatelom, obywatele wymieniają informa-

cje między sobą.

Dlatego coraz trudniej jest wprowadzić cenzurę, manipulować społeczeństwem czy nie dopuszczać je do głosu.

Najlepszym przykładem jest tu Arabska Wiosna, gdzie manifestujący w obliczu cenzurowanych mediów wymieniali

informacje przez Twittera i Facebooka. Polskim przykładem są z kolei demonstracje o ACTA. Informacji o zapisach

traktatu nie można było znaleźć w ogólnopolskich mediach, ale społeczeństwo samo wymieniało między sobą

informacje.


Trend 2. Viral, czyli jak zarażać treścią

9

*www.ryanwiancko.com/2010/07/15/and-the-oldspice-maneuver-is-created-blows-the-doors-o�-of-advertising

Treść

Niższe nakłady na dotarcie doodbiorcy, ponieważ inny odbiorca

zadba o wysłanie mu treści



Dla przedsiębiorców marketing wirusowy to kolejny powód, aby nie wykupywać tradycyjnych reklam w prasie,

radio czy telewizji, ale niższym kosztem bezpośrednio docierać do klienta – co ma związek z innym trendem opisywa-

nym dalej. Z drugiej strony, to także szansa dla mediów na nowy – tani i efektywny – model dystrybucji treści. Jest on

bardzo trudny do opanowania, ale daje olbrzymie możliwości. Portal buzzfeed.com to jeden z najbardziej rozpozna-

walnych portali internetowych w USA. Fenomen buzzfeed.com polega na tym, że sam portal to „moloch” przesycony

wszelkiego rodzaju treściami. Wchodząc bezpośrednio na stronę można się na niej łatwo zgubić. Jest to zamierzony

zabieg – buzzfeed.com ma bardzo mało wejść bezpośrednich, ale treść, która jest ciekawa, szokująca, szybka i łatwa

do przetrawienia, oparta jest przede wszystkim na swojej wirusowości i jest rozprowadzana przez samych użytkowni-

ków za pomocą social media. W ten sposób 80% wejść na buzzfeed odbywa się poprzez kliknięcie linka do artykułu

zamieszczonego w mediach społecznościowych.

W listopadzie 2013 r., strona odnotowała rekord – ponad 130 milionów unikalnych wejść na portal, oraz 110 milio-

nów wyświetleń �lmów na kanale portalu na YouTube. Efekt społeczny pokazuje, że media tradycyjne straciły swój

monopol na informacje, a ich istnienie nie jest konieczne. W przypadku, gdy nie będą one spełniać oczekiwań

społeczności, będzie ona w stanie stworzyć własne kanały komunikacji. W związku z tym media muszą pilnie obser-

wować co jest przedmiotem debaty w Internecie, ponieważ to społeczeństwo, nie dziennikarze, będzie narzucać

coraz to nowe tematy debaty publicznej.

App, viral, content 10~~~


Trend 3. From mass media to my media

11

TreśćWyższe nakłady przez

konieczność dostosowaniatreści do czytelnika

Wyższe nakłady przez koniecznośćdostosowania wysyłanego przekazu

do czytelnika


Podczas opracowywania raportu wiele razy słyszeliśmy historie o dzieciach wychowanych na telewizji internetowej,

które nie potra�ą zrozumieć, że kiedyś nie można było zapauzować czy zmienić nadawanego w telewizji programu.

Powoli wyczerpuje się model biznesowy oparty na masowym przekazie, w którym podaje się jak najwięcej treści,

o jak najszerszej tematyce adresowanej do jak najszerszego grona odbiorców. Liniowy tryb podawania treści,

w którym redakcja, rada programowa czy inna grupa wykwali�kowanych i kosztownych osób decyduje jaką treść

odbiorcy będą konsumować i w jakiej kolejności będzie ona podawana, straci z czasem rację bytu. Dziś konsument

oczekuje odpowiedniej treści w odpowiedniej formie na odpowiednim nośniku na zasadach, które jemu odpowiada-

ją i o czasie, który mu odpowiada. Dzisiejsze trendy wymuszają zatem na mediach zdolność do dostarczenia odbiorcy

treści dopasowanej do jego gustów o wybranej przez niego porze.

Ten sam trend ma odbicie w praktycznie każdym medium. Zaczynają pojawiać się portale informacyjne, które

„uczą się” naszych zainteresowań i serwują nam takie informacje, jakie prawdopodobnie z chęcią przeczytamy.

Facebook wybiera pokazywane nam aktualizacje zgadując, jak dobrze znamy się z innymi użytkownikami. Google

dobiera wyniki wyszukiwania ze względu na naszą charakterystykę i w przypadku wyrazów wieloznacznych zazwy-

czaj trafnie odgadnie co mieliśmy na myśli.


Jest to znaczące wyzwanie dla mediów, których „narzucająca się” formuła ramówki może w najbliższych latach

odstraszać coraz więcej odbiorców. Radiostacje i telewizje oparte na samym odtworzeniu wybranych piosenek czy

�lmów będą coraz mniej konkurencyjne, a prasa, która będzie tworzyć treść "odgórnie", bez udziału czytelników,

straci ich zainteresowanie.

Koronnym przykładem udanego wykorzystania tego trendu jest sukces Net�ix. Z większą ilością subskrybentów na

świecie (29 milionów) niż ESPN, Fox czy FX, Net�ix to obecnie największa nielinearna sieć telewizyjna na świecie, która

umożliwia nie tylko obejrzenie �lmów i seriali online, ale dodatkowo analizuje historię obejrzanych treści wideo i na

tej podstawie proponuje kolejne �lmy, które mogą nam się spodobać. Co więcej, Net�ix zajął się już produkcją

własnych �lmów i seriali, których treść jest oparta na zachowaniach i preferencjach widzów. Co najważniejsze,

największą zaletą Net�ix jest jego cena i dostępność: kosztuje $8 za miesiąc i można go odtwarzać na konsolach gier

wideo, komórkach, tabletach i laptopach.


Trend 4. Twitteryzacja treści

Treść

Niższy koszt obróki informacjiw wiadomość lub content


Dziś każdy ma iPhone’a w ręce. Każdy może nagrać wideo. To już nie jest żadna wyspecjalizo-wana sprawa. Teraz potrzeba naprawdę dobrej jakości treści, aby się wybić.

– John Shankman, the Awl


Jednym z trendów, w kierunku którego media już podążają i będą dalej podążać to tzw. Twitteryzacja.To darmowa,

krótka treść o bardzo niskiej jakości i bardzo niskich lub zerowych kosztach, tra�ająca do konsumentów, którzy chcą

otrzymać jasną, prostą i nieskomplikowaną treść. Twitteryzacja treści nie zostaje bez wpływu na serwisy informacyjne.

Z jednej strony da się zauważyć proces spadku wartości informacji, która stała się już w oczach internautów ich

prawem. W rezultacie dostęp do wiadomości jest obecnie nieograniczony, a media które próbują pobierać opłatę są

przez konsumentów ignorowane.

Obecnie tzw. „sucha”, obiektywna informacja nie opatrzona komentarzem jest mało warta dla odbiorcy – zbyt mało,

by media które skupiają się na przekazywaniu takiej treści, mogły od niego żądać jakiejkolwiek zapłaty (w postaci

reklamy, udostępnienia danych użytkownika, opłaty za dostęp do portalu itd.). W tym kontekście rozpaczliwe

i nieudane wydają się próby podbicia oglądalności przez niektóre polskie stacje telewizyjne poprzez kompilowanie

i nadawanie �lmów z Youtube.

Sprawdza się zasada: „Jeśli nie dasz mi tego czego szukam, znajdę to sam - gdzie indziej i za darmo”.

Doskonałym przykładem w przypadku treści rozrywkowej na krajowym rynku, jest sukces portalu kwejk.pl, a na

rynku międzynarodowym 9gag.com. Operując w formacie scroll down, użytkownicy sami wrzucają treści rozrywko-

we, często własnego autorstwa,przy wykorzystaniu memów, śmiesznych �lmików czy zdjęć kotów i psów, a portale

zarabiają setki tysięcy złotych rocznie wyłącznie z paru nienarzucających się reklam. Wśród mediów informacyjnych

sporą innowacją jest serwis nowthisnews.com, dostępny przede wszystkim jako aplikacja na tablety, ale posiadający

również stronę dostępną na PC. Nowthisnews.com polega na automatycznie odtwarzanym ciągu wideo z wiadomo-

ściami ze świata, przeważnie półminutowymi, w których odbiorca w mniej niż 5 minut otrzymuje najważniejsze

informacje dnia.


Rynek mobilny to przyszłość mediów - mały i szybki format podawania treści w opcji scroll down (jak twitter,face-

book czy instagram), ze względu na charakterystykę mobilnych nośników będzie dominował. Przy takim forma-cie,

tradycyjny podział portalu na homepage i podstrony przestają mieć rację bytu, co z kolei przekłada się na niższą

klikalność i w konsekwencji - mniejsze dochody z reklamy. Media będą musiały sobie uświadomić, że informacja

będzie tracić na wartości, a jej rola będzie sprowadzona do roli darmowego, opcjonalnego dodatku do innego rodza-

ju treści.


Trend 5. Bez kosztów, bez kłopotów– niskie bariery wejścia nowych mediów

Treść

Niższy koszt dotarcia do czytelnikaprzez skalę internetu


W roku 2014 nie ma żadnych przeszkód, żeby ktokolwiek z nas stworzył stronę internetową, która potencjalnie będzie

mogła dotrzeć do 39 milionów Polaków lub nawet miliardów ludzi na Ziemi z dostępem do internetu. To skala niewy-

obrażalna jeszcze dwadzieścia lat temu, kiedy stworzenie takiego zasięgu wymagałoby olbrzymich nakładów - czy to

postawienia masztów radiowo-telewizyjnych, czy kosztów druku.

Z powodu zerowych kosztów inwestycji i o wiele niższych nakładów na utrzymanie, każdy obecnie może stworzyć

swoje medium. Widać to po ilości stron, portali i blogów, które powstały w ostatnim dziesięcioleciu. Co ważne, wiele

tych stron porusza tematy bardzo niszowe. Jeszcze dwadzieścia lat wcześniej tematy te nie mogłyby być omawiane

ze względu na niemożność dotarcia do odpowiedniej ilości ludzi zainteresowanych tematem i koszty utrzymania

odpowiedniego czasopisma. Obecnie, dzięki darmowym stronom i wyszukiwarkom internetowym powstają portale

dla miłośników chomików, wąsów czy fryzjerów. Jest to bardzo pozytywne zjawisko społeczne i znaczny katalizator

przepływu wiedzy.

Dziś za 10 lub 15 tysięcy dolarów możesz stworzyć wideo o telewizyjnej jakości, która 20 lat temu kosztowałoby pół miliona dolarów. Bariery wejścia przy produkcji w treści spadły. Dys-trybutorzy byli tak potężni ponieważ tylko oni mogli dotrzec do mas. Teraz Coca-Cola ma 77 milionów fanów na Facebooku.

– John Shankman, the Awl

Trend ten nie powinien być jednak bagatelizowany, ze względu na możliwość pojawiania się różnych „nietypowych”

stron. Z innej perspektywy oznacza to, że obecnie każdy może rzucić rękawicę tradycyjnym mediom i nie będzie

stał na przegranej pozycji. Co więcej, będzie miał o wiele lepszą sytuację! Prasa ponosząca koszty druku ma i tak

zasięg ograniczony do nakładu, zwykle paruset tysięcy – a nas, w czasach gdy każdy ma internet, nic nie ogranicza.

Podobnie jest w przypadku telewizji i radia, które każdy z nas może stworzyć praktycznie za darmo, a i tak mieć zasięg

większy niż telewizja publiczna.


W miarę oczekiwanego postępu technologicznego i upowszechniania komputerów, tabletów i smartfonów

coraz bardziej widoczna będzie przewaga kosztowa mediów nowoczesnych nad mediami tradycyjnymi.

W dalszym ciągu na korzyść prasy drukowanej i telewizji tradycyjnej przemawiają o wiele wyższe stawki reklamowe,

ale w dłuższej perspektywie ich los uzależniony jest od podejścia reklamodawców. Jeśli konkurencja internetu dopro-

wadzi do spadku lub zrównania stawek za reklamy, drukowanie prasy i maszty telewizyjne stracą uzasadnienie bizne-

sowe. Jest to o tyle prawdopodobne, że ze względu na powyższy trend, podaż potencjalnych reklamodawców

znacząco się zwiększyła. Co więcej, możliwość zaistnienia portali specjalistycznych pozwala też reklamodawcom

precyzyjnie tra�ać w grupy docelowe, przez co mogą być one atrakcyjniejsze niż tradycyjne media.

Na rynku nowych mediów niskie bariery wejścia powodować będą nieustanne zmiany graczy i ich udziałów w

rynku. Kiedy nie potrzeba znaczących nakładów inwestycyjnych, nie istnieje tama, która w normalnym biznesie

powstrzymuje konkurentów od prób podebrania klientów lepszą ofertą czy usprawnieniami.


Trend 6. Treść non-pro�t, a ludzka chęć dzielenia się

Treść

Niższy koszt autora pracującegobez wynagrodzenia


Wielką zmianą dla modeli biznesowych mediów jest pojawienie się nowej kategorii twórców treści, którzy nie doma-

gają się wynagrodzenia za swoją pracę. Pojawiają się oni przede wszystkim w portalach społecznościach, forach

dyskusyjnych, wielu portalach specjalistycznych i dotyczących zainteresowań, ale w mniejszym lub większym stopniu

każda forma mediów odczuwa ich obecność.

Nawet tradycyjna telewizja coraz częściej polega na �lmach opublikowanych na YouTube. W poprzedniej erze, kiedy

media tworzyły głównie telewizja, prasa i radio, zdecydowana większość twórców była w ten czy inny sposób opłaca-

na. Obecnie mały procent ogółu treści publikowanych w Internecie jest tworzonych za pieniądze, który jest raczej

domeną non-pro�t.

Co ciekawe jednak, nie implikuje to niskiej wartości merytorycznej treści dostępnej online. Za przykład mogą świad-

czyć chociażby fora techniczne, prawne czy inne specjalistyczne, które z powodzeniem mogą zastąpić książkę i łatwiej

odpowiedzieć na nasze potrzeby.

Zwłaszcza w kategorii mediów, które tra�ają do bardzo wąskiej grupy odbiorców (treść branżowa czy specjalistyczna)

przewaga internetowych darmowych odpowiedników jest miażdżąca, przede wszystkim ze względu na poten-

cjalny zasięg dystrybucji oraz brak kosztów po stronie klienta.

Na autorach non-pro�t oparty jest też fenomen portali społecznościowych, których atrakcyjny model biznesowy

opiera się na samodzielnym tworzeniu treści przez użytkowników. Podejście społecznościowe pojawia się także

w innych sferach: użytkownicy Twittera informują siebie nawzajem o wydarzeniach, internauci korzystający z YouTube

tworzą rozrywkę sami dla siebie, a na forach dyskusyjnych pomagają sobie nawzajem. Wszystko z pominięciem

centralnego elementu – pośrednika - do którego byliśmy przyzwyczajeni w erze przedinternetowej.


Model biznesowy nowych mediów oparty na autorach non-pr�t bardzo dotyka twórców mediów tradycyjnych,

ponieważ wartość ich pracy, w obliczu natłoku darmowych konkurencyjnych treści, znacząco spadła. W dalszym

ciągu są oni niezastąpieni, ponieważ dysponują specjalistyczną wiedzą, samodzielnie „tworzą” znaczącą ilość conten-

tu, niemniej jednak, większa podaż darmowych treści powoduje mniejszy popyt na ich pracę.

W najbliższych latach zaobserwować będzie można, że największym sukcesem biznesowym będą cieszyć się media

które znajdą możliwość przekonania użytkowników do samodzielnego i darmowego tworzenia treści. Nie wyklucza

to sukcesu mediów zatrudniających autorów, ale będą one zmuszone do o wiele większej komercjalizacji swoich

treści ze względu na wyższe wydatki. Media specjalistyczne będą sukcesywnie tracić rynek na rzecz swoich darmo-

wych, non-pro�towych odpowiedników online.



Trend 7. Płacić? Nigdy! Jak zarobić gdy nikt nie płaci?

17

Treść

Niższy przychód gdyż odbiorca jestbardziej wymagający kiedy

przychodzi do zapłaty


Informacja przestaje być towarem, za którą można żądać zapłaty, lecz prawem każdego użytkownika internetu.

Dostęp do wiadomości jest obecnie nieograniczony, a media które próbują pobierać opłatę zostają przez konsumen-

tów ignorowane. W przytłaczającej większości przypadków ta sama informacja będzie dostępna w dwa kliknięcia

dalej za darmo. Sprawdza się zasada: „Jeśli nie dasz mi tego czego szukam, znajdę to sam – gdzie indziej i za darmo”

Wpisuje się to w kulturę internetu, w której „darmowość” jest bardzo istotną cechą. Dotychczasowy rozwój sieci przy-

zwyczaił użytkowników, że za nic nie muszą płacić. Z jednej strony wynika to z bardzo aktywnych ruchów „open”, które

tworzą treści i produkty dostępne bez ograniczeń – jak Firefox czy Wikipedia Commons. Z drugiej – z bardzo

aktywnego ruchu pirackiego, który udostępnia za darmo większość treści.

112 mln blogerów*

200 mln użytkowników Twittera**

550 mln użytkowników forów dyskusyjnych***

150 mln użytkowników aplikacji Instagram****

0 PLN wynagrodzenia za ich treści

*www. do.id.uw.edu.pl/Blogi-liczby.pdf**www.statisticbran.com/twitter-statistics***www.quora.com/Internet-Forums/How-many-active-forum-users-are-there na podstawie www.entrepreneur.com/blog/223900****www.en.wikipedia.org/wiki/Instagram#Users

Nie znaczy to, że ludzie mają naturalną skłonność do nie płacenia. Użytkownicy Spotify wolą płacić abonament i mieć

dostęp do wszystkich piosenek w dowolnym miejscu, niż szukać nielegalnych źródeł. Czytelnicy wolą drukowane

książki lub urządzenia typu Kindle od nielegalnie skopiowanych pdf-ów na komputerze. Amerykańscy internauci

wolą płacić za dostęp do Net�ix (8$/mc) niż ściągać pirackie �lmy.


Biznes, aby osiągnąć sukces, powinien zrozumieć, że istota komercjalizacji nie leży w tym, że internauci odmawiają

zapłaty za treści. Odbiorcy – zupełnie racjonalnie – są po prostu niechętni do wydawania swoich pieniędzy. Stając

przed dylematem zakupu usługi w sieci, będą analizować jaką wartość dodaną otrzymają w porównaniu do usługi

niepłatnej.

Właśnie to jest powodem, dla którego gazety z trudnością sprzedają dostęp do swoich zasobów (ponieważ podobne

artykuły są szeroko dostępne za darmo), a o wiele lepiej radzą sobie ze sprzedażą treści portale typu StockWatch.

Publikują one treści które również są dostępne publicznie, ale agregując, obliczając i komentując dają dużą wartość

dodaną dla odbiorcy, który oszczędza w ten sposób czas.

Dlatego kluczem do sukcesu przy sprzedaży treści w internecie jest stworzenie wysokiej wartości dodanej dla czytel-

nika – powinien on czuć, że za te pieniądze dostaje coś „ekstra”.


Cyfrowy Polsat - min. 14.90 zł / m-c

Gazeta Wyborcza – 2,30 – 2,80 zł Gazeta.pl – 0 zł

Onet.pl – 0 zł

Ipla.tv - 0 zł

Abonament radiowy 70,80 zł / rok Spotify – 0 zł

Wersja premium: 19,99 zł / m-c dostępny na smartfony, tablety,PC i telewizor)

Polityka, Newsweek – 5,90 zł

Polityka Cyfrowa – 15,99 zł / m-c

Wprost – 4 zł

Natemat.pl – 0 zł

Wpunkt – 0 zł

Opracowanie własne


Trend 8. Reklama staje się treścią czyli po co dziśreklamodawcom media?

19

Treść

Niższy przychód, jako żereklamodawcy nie potrzebują

mediów aby dotrzeć do czytelnika


Drogą przyszłości dla �rm przy budowaniu wizerunku jest przeistoczenie reklamy w treść. Reklama, która będzie

dodatkiem lub przerywnikiem w podawaniu treści będzie zwyczajnie ignorowana przez odbiorców, którzy nie tylko

nie zwrócą na nią uwagi, ale wręcz nabiorą negatywnego stosunku do reklamodawcy stosującego tego typu marketing.

Zarówno reklamodawcy, jak i media będą musiały w końcu zrozumieć, że efektywność reklamy coraz mniej będzie

się opierać na samej klikalności i odsłonach, a coraz bardziej na “wirusowości”, tudzież atrakcyjności treści, która

„przemyca” subtelną – co ważne – reklamę.

Wszelkiego rodzaju kampanie reklamowe znanych korporacji, które nigdy nie pojawiły się ani w telewizji, ani w jakich-

kolwiek innych tradycyjnych mediach, dobrze obrazują ten trend. Film “Make it count” na YouTube reklamujący Nike

Powerband, ale wyprodukowany przez prywatną osobę zobaczyło już 10,5 mln ludzi. Z kolei zaangażowana

politycznie reklama Coca-Coli, promująca pojednanie indyjsko-pakistańskie i odwołująca się do ideałów pokoju

i przyjaźni między ludźmi obejrzało od maja 2013 r. 2,3 mln ludzi.

Najciekawszym przykładem, który doskonale obrazuje ten trend, jest �rma GoPro, produkująca zminiaturyzowane

kamery dla sportowców. Na kanale GoPro na YouTube zobaczymy narciarzy skaczących w przepaść ze spadochro-

nem, rowerzystów zjeżdżających po niezwykle stromym zboczu, czy windsurferów pokonujących 5-metrowe fale –

każdy z nich nosi ze sobą kamerę GoPro i nagrywa swoje ekstremalne wyczyny. Każdy �lmik „GoPro” (obecnie 597

�lmików) posiada średnio parę milionów wyświetleń.

W Polsce pierwszą udaną próbę tworzenia treści w ramach reklamy był słynny �lmik z grudnia 2012 r. „Rysiek z Klanu

wraca do gry” (3,5 mln wyświetleń na Youtube), promujący kampanię społeczną na rzecz humanitarnego traktowania

psów. Filmik nigdy nie ukazał się w telewizji – chociażby ze względu na cenzurę, której ten klip zdecydowanie by nie

przeszedł.


Gdy zanikają granice między marketingiem a treścią, rozmywa się również granica między mediami a reklamodawcą.

Reklamodawca może sam tworzyć treść i pełnić funkcję medialną. W ten sposób eliminuje pośrednika jakim są media,

obniżając koszty kampanii i uzyskując o wiele większy zasięg potencjalnych odbiorców. W tym kontekście łatwiej zrozu-

mieć spadki przychodów z reklam tradycyjnych mediów na całym świecie oraz coraz silniejsze przeświadczenie wśród

reklamodawców, że tańszym i bardziej efektywnym sposobem na dotarcie do swojej docelowej grupy klientów jest

samodzielne tworzenie treści i jej dystrybucja poprzez darmowe platformy takie jak Facebook, Twitter czy YouTube.

Rynek mobilnych nośników stanowi przyszłość cyfrowego świata – takie są fakty i wszystkie znaki na ziemi (na niebie

niestety ich brak) wskazują, że rynek mobilny „połknie” pozostałe segmenty rynku mediów i rozrywki. Oto parę staty-

styk, które potwierdzają tę jakże autorytatywną opinię:

Do końca 2013 na świecie powinno być 2 mld użytkowników smartfonów - prawie 1/3 ludzkości (Deloitte).

W roku 2014 transfer danych dokonywany przez mobilne nośniki przewyższy transfer danych na stacjonarnych komputerach (Microsoft).

W USA 77% wyszukiwań na nośnikach mobilnych odbywa się w obecności otwartego komputera (pwc).

54% internautów w USA używa smartfonów do sprawdzenia produktów on-line podczas zakupów w sklepie.

A jak wygląda polski rynek?

Na koniec roku 2012, 54 proc. internautów używało smartfona - to wzrost o 50% rdr (IAB Polska).

2 lata temu było 18,1 mln internautów w Polsce. To oznacza, że w 2012 roku 9 mln Polaków aktywnie korzystało ze smartfonów.

Szacuje się, że na koniec roku 2013 ze smartfonów będzie aktywnie korzystać 13,5 mln osób (interaktywnie.com).

Młodzi Polacy są na dobre osadzeni w światowych trendach: 77% osób z Polski w wieku 18-30 lat

(90% w innych krajach świata) sprawdza smartfona przed wyjściem do pracy/szkoły (CISCO Connected World Techno-

logy Report 2012).

Oglądalność na YouTube: 8 mlnTransmisje na żywo w 50 krajachEkwiwalent reklamowy 100 milionów funtów

Wizerunkowa kampaniareklamowa napoju energety-zującego Red Bull z udziałem

m.in. Felixa Baumgartnera:

Reklama podczas Super-Bowl: £ 2,2 mlnNajdroższa kampania reklamowa (Pepsi): £ 4,88 mlnReklama w TVN podczas �nału Masterchefa: £ 0,026 mln

Trend 9. Skazani na mobilność



Czy poszedłbyś do kiosku w zimowy poranek?

Kolejne spadki słupków sprzedaży niepokoją redaktorów naczelnych na całym świecie. W popularnej opinii śmierć prasy

jest nieunikniona, zważywszy na to, jak archaicznym nośnikiem jest papier w porównaniu do tabletów, opinia ta wydaje

się być całkowicie uzasadniona. Wiele osób błędnie jednak uznało, że oznacza to śmierć tytułów prasowych.

Wbrew pozorom społeczeństwo czyta dzisiaj o wiele więcej treści niż 20 lat temu, kiedy dominowała telewizja. Dzisiaj

znacząca większość treści w internecie ma formę pisemną lub obrazkową. Dlatego myli się ten, kto uważa, że nie ma już

popytu na dziennikarstwo, a czytelnictwo spada. Popyt jest nadal - inaczej się tylko objawia.

Prasa wydaje się tracić rynek, ponieważ ma ona największe trudności z przystosowaniem się do nowej rzeczywistości

w erze internetu i mobilności. Utrzymywany przez nią model dystrybucji dla nowych pokoleń jest archaiczny – kto

wychodzi o poranku w zimie do kiosku po gazetę, gdy bezustannie dostaje najświeższe wiadomości prosto na swój

telefon?

Mimo, że przejście prasy drukowanej do internetu wydaje się być nieuniknione, wydawcy mają trudność ze zrozumie-

niem, że niemożliwe jest pogodzenie dotychczasowego modelu pracy ze sposobem, w jaki funkcjonują nowe media.

Utrzymując system pracy oparty na deadline’ach, agregacji treści w jedno wydanie i sprzedaży łącznej nie wcześniej niż

następnego dnia, nijak się ma do idei nowych mediów. Czytelnik buntuje się w momencie, gdy musi wraz z artykułami,

które chętnie przeczyta kupić paręnaście, które go nie interesują i czytać o wydarzeniach, o których dowiedział się dzień

wcześniej na Twitterze. Co ciekawe, często kiedy już tytuł zdecyduje się uruchomić wydanie elektroniczne, robi to tak,

jakby chciał ukarać czytelnika za to, że ten woli internet od papieru. Wydanie na tablety jednego z polskich tytułów

ekonomicznych nie pozwala przybliżyć tekstu, czytelnikowi pozostaje kupić sobie lupę. Często wydania elektroniczne są

zwykłą kopią wydania drukowanego, co czyni taki format mało czytelnym i nudnym.

Wyobraźmy sobie uznany polski dziennik, który na bardzo dobrze wykonanej stronie internetowej prezentuje wiadomo-

-ści przystosowane do czytelników –analizuje to, na co klikamy i wie, co nas interesuje. Jeśli tekst nas zainteresuje, można

go przeczytać za bardzo drobną opłatą. Opłata ta jest automatycznie pobierana z karty kredytowej – czytelnik nie musi

po raz en-ty wpisywać numeru karty. Cena to 50 groszy za artykuł, a nie 5 złotych za artykuł i resztę gazety, która nas nie

interesuje. A jeśli ktoś woli nieograniczony dostęp za stałą opłatą, ma takie prawo. Co ważne, artykuły pojawiają się na

bieżąco, a nie raz dziennie, rano.

Co stoi na przeszkodzie takim rozwiązaniom? Wydaje się, że jedynie niechęć do zmian.

Wyzwaniem dla przedstawicieli prasy jest więc dostosowanie ich sposobu pracy i sprzedaży do trendów, jakie pojawiły

się i jakie opisujemy w tym raporcie. Sukces osiągną Ci, którzy zapomną o tym jak pracowali do tej pory i nad czystą kartką

spróbują zaprojektować swój tytuł od nowa, zamiast konserwować stare systemy nieprzystające do czasów. Szlaki

przetarł amerykański Newsweek, który zrezygnował całkowicie z druku i jest wydawany tylko w internecie. Innych może

czekać los Kodaka, który nie potra�ł zrozumieć, że era aparatów analogowych już nie wróci.

Dlaczego gazety tracą czytelników?

To nie nasza wina, to odbiorcy są coraz głupsi

Media zdają się z roku na rok być wypełnione treścią coraz niższej jakości. Objawia się to we wspomnianej „tabloidyza-

cji” czyli spłycaniu przekazu i szukaniu sensacji, zastępowaniu autorytetów celebrytami i pogorszenie „warsztatu

dziennikarza”, jak na przykład słuchania racji obu stron. Zastanawia, że nie zawsze jest to wynik przypadku, lecz często

świadomej strategii mediów.

W obliczu spadających przychodów przedstawiciele mediów wolą bowiem tworzyć mniej skomplikowany przekaz,

który jest w stanie dotrzeć do szerszej publiczności. Oparte jest to na założeniu, że „mądrzy ludzie mogą czytać głupie

rzeczy”, ale „głupi ludzie nie będą czytać mądrych rzeczy”. Łączy się to z przeświadczeniem, że społeczeństwo głupieje

– jak onegdaj zauważył chociażby Grzegorz Miecugow.

Z biznesowego punktu widzenia wydaje się być to jednak diagnozą nieuzasadnioną. Nie ma bowiem żadnego

sygnału, że społeczeństwo w swoim przekroju jest mniej zainteresowane tematami ważnymi lub że zrezygno-

wało z ambitnych treści. Wręcz przeciwnie, nasze społeczeństwo znacząco zwiększyło wskaźnik edukacji wyższej

wśród młodzieży – abstrahując od jakości edukacji, świadczy to o pragnieniu wiedzy i kształcenia się społeczeństwa.

W naszej opinii przedstawiciele mediów tradycyjnych błędnie uznali spadek przychodów za objaw braku zaintereso-

wania ambitną treścią, kiedy tak naprawdę, jest on związany ze zmianą modelu konsumpcji treści przez wykształcone

i zamożne grupy społeczne, które preferują nowe media, lepiej odpowiadające ich potrzebom.

Nie zmienia się za to model konsumpcji treści przez osoby mniej wykształcone i mniej zamożne. Ze względu na przy-

zwyczajenie, brak znajomości obsługi komputera lub braku środków na zakup tabletu, w dalszym ciągu konsumują

one treści „po staremu”, nie wiedząc jak lub nie chcąc korzystać z dobrodziejstw nowych mediów.

Tworzy to mylne wrażenie, że popyt na ambitne treści spada, a na niską treść rośnie. W świetle tej diagnozy

przedstawiciele mediów popełniają błąd, decydując się na przejście na niższy poziom jakości treści. Chociaż może być

to działanie zwiększające przychody, jest to korzystne tylko ze względu na krótkookresowy wzrost sprzedaży. W dłuż-

szej perspektywie media deprecjonują swoją największą wartość, czyli markę i idący za nią prestiż, pozycjonując się

w sektorze, gdzie konsument jest mniej atrakcyjny dla reklamodawcy.

Lepszą strategią mogłoby się okazać dostosowanie swojej działalności do zmieniającego się modelu konsumpcji

treści przez czytelnika, czyli wyjście naprzeciw jego oczekiwaniom. Nawiązując do innych tez naszego raportu, uwa-

żamy, że tytuły prasowe mają przewagę nad innymi podmiotami reprezentującymi nowe media ze względu na

prestiż, tradycję i warsztat dziennikarski. Niestety, ze względu na niechęć do zmian i nieumiejętność dostosowania się

do potrzeb czytelnika, przewagę będą zdobywać portale internetowe, które są wolne od bagażu tradycji i konserwa-

tywnej postawy tradycyjnych mediów.

Dlaczego treści w mediach tracą na jakości?



Jeśli Twój portal nie zarabia, może nie jestpotrzebny światu

Facebook i Twitter to usługi, które mają szansę stać się symbolami dekady. Jednocześnie, mimo olbrzymiej popular-

ności, wręcz wszechobecności mają one problem z przekuciem swojego sukcesu w zyski. Podobne dylematy miały

i mają inne hity internetu, jak Instagram czy radio internetowe Pandora.

Paradoks polega na tym, że ich wyceny osiągają szczyty, inwestorzy są gotowi wstrzykiwać olbrzymie kapitały

w spółki, wierząc w przyszłe zyski – ale spytani, rzadko są w stanie odpowiedzieć gdzie miałyby się pojawić.

Mimo to, Facebook, który stał przed tym dylematem jeszcze parę lat temu znalazł rozwiązanie . Wykorzystując trochę

miejsca na pokazywanych nam stronach i to, ile informacji o sobie podajemy, Facebook jest w stanie wyświetlić nam

reklamę, która dokładnie pasuje do naszych zainteresowań. Podobnie Google.

Twitter zdecydował się na umieszczanie w „streamie” tweetów sponsorowanych . Wykorzystał przy tym swoją unikal-

ną charakterystykę i fakt, że również jest w stanie oszacować co nas interesuje – czy śledzimy treści kulinarne,

polityczne czy rozrywkowe.

Spotify oferuje nam abonament premium, który pozwala pozbyć się reklam. Jeśli zdecydujemy się na wersję darmo-

wą, dalej możemy słuchać tego, co chcemy kiedy chcemy, ale od czasu do czasu wtrąci się reklama. W tym momencie

usługa niewiele różni się od radia, tylko sami wybieramy czego słuchamy. Tak samo Angry Birds, które możemy i kupić,

i ściągnąć za darmo z reklamami.

Portale takie jak Lex.pl czy Stockwatch nie oferują nic za darmo ani za reklamę. Tutaj trzeba wyłożyć zapłacić za

abonament, ale w zamian otrzymujemy specjalistyczną i profesjonalnie opracowaną treść.

Jaki jest zatem wniosek?

Po pierwsze to nieprawda, że Internauci nie są skłonni płacić za usługi w Internecie. Przykłady stron, które z sukcesem

wymagają płatności można mnożyć, ale wszystkie je łączy jedno – ich ofertę trudno zastąpić bo dają wartość dodaną

dla użytkownika. Instagram miałby problem z wprowadzeniem płatności za swoje usługi, ponieważ nie oferuje on

przydatnej usługi, a nieskomplikowana technologia znalazłaby wielu naśladowców - konkurentów. Lex.pl może

pozwolić sobie na system abonamentowy, bo niewielu byłoby w stanie zaproponować podobny produkt, a korzyść

z jego użycia dla odbiorcy jest znaczna. Podobnie działają strony typu StockWatch czy Brand24.

Drugim mitem jest przekonanie, że przychód musi pochodzić z reklamy albo płatności. Portale typu Kontomierz,

który pozwala na podsumowanie wydatków, oferują dopasowane do charakteru konsumenta produkty bankowe,

pobierając za to prowizję. Wikipedia utrzymuje się z datków (które wprawdzie są płatnością, ale nieobligatoryjną).

Podsumowując, w obliczu różnorodności start-upów, kiedy każdy z nich niesie ze sobą unikalny pomysł i usługę,

kluczowe jest dopasowanie modelu zarabiana do wyjątkowych cech naszego portalu. W każdym z powyższych przy-

kładów widać unikalną cechę która sprawia, że taki, a nie inny model zarabiania jest najlepszy.

Jak skomercjalizować nowe media?

Reklamodawca też ma swoje potrzeby

Zarówno prasa, telewizja jak i radio odczuwają mniejsze zainteresowanie swoich dotychczasowych głównych spon-

sorów – reklamodawców. Stawki reklamowe w mediach tradycyjnych są, w ślad za słabnącym popytem, co roku

niższe.

Podobnie jednak, jak we wcześniej opisanym przykładzie umierania prasy drukowanej, reklamodawcom trudno się

dziwić, że nowe media lepiej odpowiadają ich potrzebom. Oferują one możliwość dotarcia do konsumenta o okre-

ślonych zainteresowaniach, wieku i miejscu zamieszkania. Pozwalają tra�ć z przekazem dokładnie w swoją grupę

docelową i uzależnić stawkę za kampanię od efektów, na przykład kliknięć. Zachęcać do klikania atrakcyjną animacją,

gra�ką lub innym sposobem zwrócenia uwagi. W porównaniu do takich możliwości stara, statyczna reklama wydru-

kowana w głębi czasopisma , którą czyta niesprecyzowany odbiorca, wydaje się być przeżytkiem.

Dlatego nie powinno zaskakiwać, że reklamodawcy preferują media, które dają im większe możliwości.

Reklamodawca, podobnie jak czytelnik, jest odbiorcą naszych usług, na którego potrzeby powinniśmy reagować.

A dodając swoje dotychczasowe atuty w postaci prestiżu, popularności i zasięgu nowoczesnej formy reklamy, trady-

cyjne media miałaby znaczącą przewagę w rywalizacji z nowymi mediami.

Z drugiej strony, reklamodawcy coraz częściej decydują się na samodzielny kontakt z konsumentem. Istnienie

narzędzi jak Facebook czy YouTube pozwala na samodzielną emisję treści reklamowych z pominięciem mediów.

Wiąże się to z tym, że dla czytelnika atrakcyjniejszą formą jest reklama, która niesie ze sobą treść – jak na przykład skok

Felix Baumgartnera ze stratosfery, która była w istocie wielką reklamą Red Bulla, czy pozostałe przykłady opisane

w trendach.

Trend ten dobrze antycypuje reklama natywna, która jest dopiero pioniersko aplikowana w Polsce i budzi spore

kontrowersje za każdym razem, kiedy zostanie użyta. Ta forma marketingu budzi często skojarzenia z treścią sponso-

rowaną, jednak należy pamiętać, że w reklamie natywnej dziennikarz pozostaje obiektywny. W naszej ocenie jest

ona wartością dodaną dla wszystkich trzech stron komunikacji – i reklamodawcy, i medium, i odbiorcy. O ile nie

posługuje się ona kłamstwem (choć takie ryzyko występuje przy każdym rodzaju reklamy), pozwala lepiej przekazać

wartości marki promującej się �rmy oraz uatrakcyjnić treść portalu. Pytanie, czy lepsza dla użytkownika jest inwazyjna

reklama zasłaniająca cały ekran z uciekającym „iksem” czy raczej artykuł z subtelnie wbudowaną w treść reklamą,

pozostawimy jako retoryczne.

Dlaczego w mediach tradycyjnych jest coraz mniej reklam?


Zarówno prasa, telewizja jak i radio odczuwają mniejsze zainteresowanie swoich dotychczasowych głównych spon-

sorów – reklamodawców. Stawki reklamowe w mediach tradycyjnych są, w ślad za słabnącym popytem, co roku

niższe.

Podobnie jednak, jak we wcześniej opisanym przykładzie umierania prasy drukowanej, reklamodawcom trudno się

dziwić, że nowe media lepiej odpowiadają ich potrzebom. Oferują one możliwość dotarcia do konsumenta o okre-

ślonych zainteresowaniach, wieku i miejscu zamieszkania. Pozwalają tra�ć z przekazem dokładnie w swoją grupę

docelową i uzależnić stawkę za kampanię od efektów, na przykład kliknięć. Zachęcać do klikania atrakcyjną animacją,

gra�ką lub innym sposobem zwrócenia uwagi. W porównaniu do takich możliwości stara, statyczna reklama wydru-

kowana w głębi czasopisma , którą czyta niesprecyzowany odbiorca, wydaje się być przeżytkiem.

Dlatego nie powinno zaskakiwać, że reklamodawcy preferują media, które dają im większe możliwości.

Reklamodawca, podobnie jak czytelnik, jest odbiorcą naszych usług, na którego potrzeby powinniśmy reagować.

A dodając swoje dotychczasowe atuty w postaci prestiżu, popularności i zasięgu nowoczesnej formy reklamy, trady-

cyjne media miałaby znaczącą przewagę w rywalizacji z nowymi mediami.

Z drugiej strony, reklamodawcy coraz częściej decydują się na samodzielny kontakt z konsumentem. Istnienie

narzędzi jak Facebook czy YouTube pozwala na samodzielną emisję treści reklamowych z pominięciem mediów.

Wiąże się to z tym, że dla czytelnika atrakcyjniejszą formą jest reklama, która niesie ze sobą treść – jak na przykład skok

Felix Baumgartnera ze stratosfery, która była w istocie wielką reklamą Red Bulla, czy pozostałe przykłady opisane

w trendach.

Trend ten dobrze antycypuje reklama natywna, która jest dopiero pioniersko aplikowana w Polsce i budzi spore

kontrowersje za każdym razem, kiedy zostanie użyta. Ta forma marketingu budzi często skojarzenia z treścią sponso-

rowaną, jednak należy pamiętać, że w reklamie natywnej dziennikarz pozostaje obiektywny. W naszej ocenie jest

ona wartością dodaną dla wszystkich trzech stron komunikacji – i reklamodawcy, i medium, i odbiorcy. O ile nie

posługuje się ona kłamstwem (choć takie ryzyko występuje przy każdym rodzaju reklamy), pozwala lepiej przekazać

wartości marki promującej się �rmy oraz uatrakcyjnić treść portalu. Pytanie, czy lepsza dla użytkownika jest inwazyjna

reklama zasłaniająca cały ekran z uciekającym „iksem” czy raczej artykuł z subtelnie wbudowaną w treść reklamą,

pozostawimy jako retoryczne.


Nikt nie chce wydawać pieniędzy na byle co

Wielokrotnie w raporcie powtarzamy, że każdy rodzaj treści z pewnością jest dostępny za darmo gdzieś w cyberprzestrzeni,

parę kliknięć od nas. Nie ma co ukrywać, że dzieje się tak przede wszystkim ze względu na piractwo, które osiągnęło już

niebotyczne rozmiary. Stygmatyzacja piractwa jako przestępstwa przesłania nam jednak to, jak piractwo wpływa na naszą

konsumpcję kultury.

Metoda liczenia strat spowodowanych piractwem polega bardzo często na założeniu, że ściągnięto X albumów niele-

galnie, a każdy z nich kosztował Y złotych – w związku z czym strata to X razy Y. Opiera się to na błędnym ekonomicznie

założeniu, że konsument, gdyby nie miał możliwości dostępu do pirackich treści, na pewno by je zakupił. W rzeczywistości

jest wręcz przeciwnie - gdyby te treści nie były dostępne za darmo, nigdy byśmy po nie nie sięgnęli. Paradoksalnie więc,

piractwo powoduje wzrost konsumpcji kultury w społeczeństwie. Korzystają na tym twórcy, artyści i pisarze, których kopio-

wana na potęgę twórczość zyskuje na popularności, rozpoznawalności i uznaniu.

Doskonale zobrazowane jest to na przykładzie rynku muzycznego, gdzie zespoły przekuwają większą popularność zdoby-

tą na pirackich płytach czy nielegalnych �lmach na YouTube na wyższe ceny biletów na koncertach, które w ciągu pięciu lat

rozwoju internetu wzrosły o 61%. Nie utratę zysków tu, a raczej przeniesienie ich źródła, a samym artystom zaczęło

zależeć na darmowym rozpowszechnianiu ich muzyki . Ponadto okazuje się, że osoby które najczęściej nielegalnie

ściągają treści są też osobami, które najwięcej wydają na kulturę. Wniosek nasuwa się sam – piractwo nie wynika z niechęci

do płacenia za treści w internecie, a raczej z braku możliwości kupienia tej treści w internecie po rozsądnej cenie.

Dylematem nowych mediów jest więc skonstruowanie modelu działalności tak, aby być odpornym na piractwo - albo

nawet wykorzystać je na swoją korzyść. Odporność zyskamy, kiedy zaoferujemy naszym użytkownikom znaczącą wartość

dodaną w stosunku do treści pirackich . Jak Net�ix, gdzie jako abonent nie musimy się martwić o poszukiwanie �lmów -

zawsze są dla nas dostępne w najwyższej jakości i za bardzo niski, stały, miesięczny abonament. W tym samym czasie

telewizje kablowe i koncerny tworzą zawiłe systemy płatności i ustalone z góry pakiety kanałów czy też rozwijając

niezwykle kosztowne systemy zabezpieczeń antypirackich, co zniechęca konsumenta.

Równie doskonałym przykładem produktu odpornego na piractwo jest Spotify. Ich model opiera się na udostępnieniu

wszystkich dostępnych zasobów muzyki za darmo, co jest celem tożsamym z tym, jaki przyświeca PirateBay. Jednocześnie,

co parę piosenek trzeba wysłuchać reklamy, co użytkownik jest w stanie zaakceptować, w zamian uzyskując legalny dostęp

do muzyki. Spotify przechwycił dzięki temu sporą część ruchu, który kierował się dotychczas w stronę torrentów i nielegal-

nych mp3 i wykorzystał go do generowania zysku. Obecnie Spotify używa 24 miliony użytkowników w 55 krajach,

a 6 milionów płaci za dostęp w wersji premium.

Widać więc, że nie dość, że piractwo ma pozytywny skutek na świadomość kulturową społeczeństwa, to można je

wykorzystać do swojego sukcesu. Twórca nowych mediów musi pamiętać, że ludzie nie pobierają treści nielegalnie gdy nie

muszą – robią to wtedy, gdy czują, że treść nie jest warta wyznaczonej ceny.

Skąd się bierze zjawisko piractwa i czy można mu przeciwdziałać?

Bariery rozwoju nowych mediów

Inercja przyzwyczajeńNieważne jak atrakcyjne, wygodne czy dynamiczne będą nowoczesne media, dla pewnej grupy która wychowała się

w erze tradycyjnych mediów nigdy nie będą one alternatywą. Siła przyzwyczajeń jest ogromna, a kogoś, kto od

30 lat czyta drukowaną gazetę czasem bardzo trudno przekonać do zmiany. Dlatego tradycyjne media jeszcze przez

długi czas znajdować będą odbiorców, mimo tego, że będą oferować usługę niższej jakości.

Zamożność społeczeństwaPodstawowa bariera w drodze do rozwoju i przemiany rynku mediów to wciąż mała ilość pieniędzy w naszym portfe-

lu, przez co spora część społeczeństwa nie może pozwolić sobie na takie urządzenia jak tablet, telewizor nowej gene-

racji, czy opłacić szerokopasmowy internet. Nie mają w związku z tym możliwości konsumowania nowych mediów,

których zasięg jest przez to znacząco ograniczony.

KontrkulturaW obliczu wszechobecnej internetyzacji i cyfryzacji wytworzyła się grupa konsumentów, która w świadomy sposób

sprzeciwia się i odrzuca nowe media. Zapach książki, czy skrzeczenie winyla w gramofonie jest im droższe niż szybki,

łatwy i darmowy dostęp do nich przez Internet. Choć ta grupa konsumentów nie ma potencjału, aby w znaczny

sposób wpłynąć na rynek, niemniej stanowi ona barierę w jego rozwoju.

PrestiżStare tytuły, czy to w telewizji, prasie czy radiu wciąż cieszą się dość wysoką reputacją i stanowią źródło prestiżu dla

osób w nich się pojawiających. Milion obserwujących na twisterze, wciąż w percepcji społecznej jest mniej wartościo-

we niż wystąpienie w telewizji czy pisanie felietonów do szanowanego tygodnika. Prestiż tradycyjnych mediów

jeszcze długo będzie działał na ich korzyść.


Słuchaj odbiorcy – to on decyduje, co tworzysz.Odbiorcy nie chcą już mass media - oni chcą my media. Jeżeli nie będziesz w stanie zrozumieć

zainteresowań odbiorcy, utracisz go. Skończyły się czasy, gdy media mogły narzucić temat

dyskusji, teraz same muszą słuchać.

Nie wyzyskuj odbiorcy – zawsze znajdzie darmową konkurencję.Nie myśl, że skoro coś stworzyłeś, to ktoś powinien Ci za to zapłacić. Obecnie jest tyle portali

publikujących podobne treści, że czytelnik na pewno znajdzie alternatywę. Zadbaj o to, żeby

wyróżniać się jakością.

Spraw, by odbiorca poczuł, że mówisz do niego i tylko do niego.Masz tylu różnych odbiorców - dlaczego wrzucasz ich wszystkich do jednego worka, wysyłając

jeden przekaz? Istnieją technologiczne możliwości zindywidualizowania sygnału, wykorzystaj go.

Pamiętaj, że często mniej to więcej.Wiele doskonałych pomysłów poległo na tym, że były nieintuicyjne. Zadbaj, aby to, co tworzysz

było zrozumiałe dla każdego, nawet jeżeli pierwszy raz korzysta z komputera. Prostota przede

wszystkim.

Dostosuj treść do formy – nie na odwrót.Czasem Twój czytelnik chce coś szybko przeczytać w drodze do pracy, czasem chciałby usiąść i

zamyślić się przy lekturze. Dlaczego w takim razie wklejasz na Twittera link do czterostronicowego

artykułu? Zrozum to i dostosuj się, dając mu alternatywę.


1

2

3

4

5


Zadowolony odbiorca to twoja najlepsza reklama – jego „lajki” i „share’y” są bezcenne.Doceń potęgę społeczności i marketingu wirusowego. Jeżeli będziesz publikował intrygującą

treść, Twoi czytelnicy sami zadbają, żeby jak najwięcej osób się o niej dowiedziało.

Pamiętaj, że informacja dociera do Ciebie równie szybko jak do odbiorcy.O ile nie jesteś w środku bitwy tylko w swoim biurze, to prawdopodobnie Twój czytelnik dowiadu-

je się o jej losach tym samym tempem co Ty. Pamiętaj, że wtedy musisz zaproponować mu dodat-

kową wartość, aby zechciał Cię słuchać.

Doceniaj siłę społeczności.Społeczność zrodzona wokół Twojego portalu jest w stanie wiele dla Ciebie zrobić, biorąc na

swoje barki wypełnianie go treścią, rozwój i promocję. Nawiąż z użytkownikiem relację i traktuj

jak partnera, nie klienta.

Zadbaj o to, by reklama nie była inwazyjna.Dlaczego karzesz swojego odbiorcę wyświetlając reklamę na całą stronę i ukrywając zamykający

ją x? Albo każesz oglądać dwuminutową reklamę przed dużo krótszym �lmikiem? Pamiętaj, że

jeśli będziesz utrudniał czytelnikowi lekturę treści które publikujesz, on nie będzie się starał

wbrew Tobie.

Bądź autentyczny.Jeżeli będziesz chciał stworzyć przekaz, z którym się nie zgadzasz, to zawsze da się odczuć, a

Twoje szanse sukcesu będą minimalne.

6

7

8

9

10

Mamy nadzieję, że udało nam się choć trochę wyjaśnić i wytłumaczyć pozorny chaos, który panuje obecnie na rynku mediów. Tak jak wspominaliśmy wcześniej, nie ma już złotej recepty na sukces w tej branży - stare media mają wyznaczoną, choć jeszcze nieznaną datę ważności; w nowych mediach z kolei łatwo się potknąć i wypaść z obiegu już na zawsze.

Mimo to, pozostajemy optymistyczni - uważamy, że nowa era mediów, gdzie odbiorca ma realny wpływ na tworzone treści, służy w dłuższym terminie poprawie jakości życia spo-

łecznego i większej wolności - politycznej, twórczej i kulturowej.


Magdalena KrawczykHubert Guzera

Sergiusz SchellerJerzy Grzesiak

[email protected]@[email protected]@gmail.com

[email protected]


Magdalena Krawczyk // [email protected]

Studentka studiów magisterskich na kierunku Zarządzanie w Szkole Głównej Handlowej

w Warszawie oraz absolwentka Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszaw-

skiego. Ambasadorka �rmy McKinsey&Company na Uniwersytecie Warszawskim, laure-

atka X edycji Programu Kariera organizowanego przez Polską Radę Biznesu oraz �nalist-

ka konkursu CIMA Global Business Challenge 2013. Pasjonatka gra�ki komputerowej,

dyrektor artystyczny miesięcznika studenckiego „Magiel”.

Sergiusz A. Scheller // [email protected] współpracownik PAP Biznes w Warszawie. Przed powrotem do Polski studiował

w School of Oriental and African Studies (U. of London) na kierunku Bachelor of Arts

(with Hons) in Hebrew and Israeli Studies, a także w King's College London (U. of London)

na kierunku MA in International Relations na wydziale Department of War Studies. W czasie

studiów spędził również rok w Izraelu, studiując na Hebrew University of Jerusalem, gdzie

zaangażował się m.in. w lokalnym think-tanku Jerusalem Centre for Public A�airs. Stażysta

Ambasady RP w Tel Awiwie oraz autor tekstów o bezpieczeństwu międzynarodowym

i globalnej gospodarce. Prywatnie fanatyk roweru i nart oraz zapalony podróżnik.

Hubert Guzera // [email protected] Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie i absolwent kierunku Bachelor Studies

in Finance na Uniwersytecie Ekonomicznym we Wrocławiu. Laureat i �nalista wielu

ogólnopolskich konkursów z dziedziny doradztwa biznesowego. Aktualnie pracuje

w PwC Polska w ramach programu PwC Genius oraz współpracuje z Forum Obywatel-

skiego Rozwoju, wcześniej analityk w Prometeia Capital. Zaangażowany w dziennikar-

stwo ekonomiczne, był m.in. redaktorem naczelnym magazynu Finance News oraz

redaktorem w Akademickim Radiu Luz we Wrocławiu. W wolnych chwilach zajmuje

się żeglarstwem morskim i windsur�ngiem.

app, viral, contentpaga.org.pl/upload/source/think_paga/raporty/nowe... · reklama natywna pozwala...

Documents