“ก้าวต่อไป...

การประชมเชงปฏบตการระดบชาต “กาวตอไป ยทธศาสตรและแนวทางความรวมมอในงานวนศาสตรชมชนในประเทศไทย”

การประชมเชงปฏบตการระดบชาต

วนท 19-21 มนาคม 2557 ณ สถานโทรทศนไทยพบเอส กรงเทพฯและอทยานแหงชาตเขาใหญ นครราชสมา

“กาวตอไป ยทธศาสตรและแนวทางความรวมมอ ในงานวนศาสตรชมชนในประเทศไทย”

การประชมเชงปฏบตการระดบชาต“กาวตอไป ยทธศาสตรและแนวทางความรวมมอในงานวนศาสตรชมชนในประเทศไทย”

หามมใหผใดน�าสวนใดสวนหนงหรอทงหมดของหนงสอเลมนไปท�าการคดลอกโดยวธถายเอกสาร โรเนยว พมพดวยเครองจกร หรอวธการอนใดเพอน�าไปแจกจ�าหนาย หามลอกเลยน เปลยนแปลงหรอเผยแพรสวนหนงสวนใด หรอทงหมดของหนงสอเลมน นอกจากจะไดรบอนญาตเปนลายลกษณอกษรจากเจาของลขสทธ

สงวนลขสทธโดย RECOFTC สงหาคม 2557


สารบญ

1

3

11

16

17

18

19

บทน�าสถานการณและประเดนส�าคญของงานปาชมชนของประเทศไทยในปจจบนวสยทศนปาชมชนยทธศาสตรสเปาหมายแผนยทธศาสตรและวธด�าเนนงานของศนยวนศาสตรชมชนเพอคนกบปา (รคอฟ)เสยงสะทอนการประชมเชงปฏบตการสรปและปดการประชม


1

บทน�าการประชมเชงปฏบตการระดบชาต เรอง “กาวตอไป ยทธศาสตรและแนวทางความรวมมอใน

งานวนศาสตรชมชนในประเทศไทย” นน จดขนระหวางวนท 19-21 มนาคม 2557 ในการประชมครงน มผเขารวมทงสน 131 คน โดยแบงเปนชาย 75 คน และหญง 56 คน ซงมาจากหนวยงานราชการ เครอขาย ปาชมชน องคกรพฒนาเอกชน หนวยงานภาคธรกจ เครอขายเยาวชน แหลงทน-องคกรสนบสนน สอมวลชน และภาควชาการ การประชมครงนมวตถประสงคเพอเปดพนททางความคดอยางอสระเพอใหเกดการแลกเปลยนขอมลทส�าคญในการขบเคลอนงานปาชมชนในอนาคต อนไดแก ประเดนกลไกเชงสถาบนเพอการสงเสรมปาชมชน การพฒนาการด�ารงชพบนฐานปาชมชน นโยบายการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและการจดการความขดแยงในการจดการทรพยากร นอกจากน การประชมครงนมงหวงใหเกดกรอบยทธศาสตรเพอการพฒนาปาชมชนและแนวทางความรวมมอระหวางองคกรภาคตางๆ ในอนาคต

เพอใหเกดการพดคยของทกฝายและการแลกเปลยนระหวางหนวยงาน การประชมครงนจงประกอบไปดวยสองภาคสวน อนไดแก เวทน�าเสนอขอมล 1 วน เพอใหขอมลททนสถานการณและการประชมเชงปฏบตการเพอจดท�ายทธศาสตรการขบเคลอนงานปาชมชน 2 วน ทงนศนยวนศาสตรชมชนเพอคนกบปา (รคอฟ) ไดรบความรวมมอและการสนบสนนอยางดจาก กรมปาไม กระทรวงทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม และองคกรรวมจดงาน ไดแก สถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) องคการกระจายเสยงและแพรภาพสาธารณะแหงประเทศไทย (สถานโทรทศนไทยพบเอส) มลนธสยามกมมาจล โครงการลดกาซเรอนกระจกในปาเอเชย ประเทศไทย (LEAF-Thailand)

การประชมเชงปฏบตระดบชาตครงนเปนผลตอเนองจากเวทประชมปาชมชนระดบภมภาคเอเชยแปซฟกครงท 3 เมอวนท 19-20 พฤศจกายน 2556 ทกรงเทพมหานคร ซงจดโดยศนยวนศาสตรชมชนเพอคนกบปาและองคกรภาคในระดบภมภาค ซงในการประชมครงนมขอตกลงรวมกนวาแตละประเทศจะจดเวทประชมระดบชาตเพอประมวลความกาวหนา ความทาทาย และรวมกนคนหายทธศาสตร กลไกความรวมมอของภาคสวนตางๆ ในการพฒนาปาชมชนภายใตบรบทสถานการณของประเทศนนๆ เพอเปนแนวทางรวมกนในการขบเคลอนงานปาชมชนในภาพรวม นอกจากนทางผแทนของประเทศไทย ทเขารวมเวทประชมปาชมชนระดบภมภาคไดก�าหนดเปาหมายเพอการพฒนาปาชมชนส�าหรบอกหาปขางหนา ดงน

- มการส�ารวจพนทปาชมชนทมอยในปจจบนและทรพยากรในทองถน- เพอขยายและพฒนาผลตภณฑทมาจากปาชมชน รวมถงเสรมสรางศกยภาพของผทเกยวของ

ในหวงโซการผลตและการพฒนาเอกลกษณของผลตภณฑ- เพอพฒนาความรวมมอกบภาคสวนตาง ๆ เพอสงเสรมการขยายงานปาชมชนและการพฒนา

วสาหกจ รวมถงการรวมมอกบภาคธรกจ

2

ในการกลาวตอนรบการประชม ดร.ทนท ลวนทอง ผอ�านวยการศนยวนศาสตรชมชนเพอคนกบปา ไดกลาววา การสงเสรมและขยายผลตภณฑจากปาชมชน รวมไปถงการเพมศกยภาพของชมชนเพอเพมมลคาของทรพยากรปาชมชนเปนหนงในพนธสญญาทเกดขนในการประชมครงทผานมา แมประเทศไทยยงไมมกรอบทางดานกฏหมายทเกยวของกบการสนบสนนปาชมชน แตทงนประเทศไทย มพนทปาชมชนถง 1.2 ลานไร นอกจากน ดร.ทนท ยงไดกลาวชนชมถงความเปนผน�าในการจดการปาชมชนของกรมปาไม และแนวทางการสงเสรมการมสวนรวมในการจดการปาชมชน ในชวงทาย ดร.ทนท ย�าวาการพฒนาปาชมชนนนคงตองอาศยความรวมมอจากหลายภาคสวน ซงเปนสงทคาดหวงจากการประชมในครงน

อธบดบญชอบ สทธมนสวงษ กรมปาไม ไดกลาวถงความส�าคญของการพฒนายทธศาสตรและความรวมมอในงานวนศาสตรชมชน ซงจะมงเนนไปสทศทางของกรอบการท�างานรวมกนของทกภาคสวน เพอการยกระดบ “งานวนศาสตรชมชน” หรอ “ปาชมชน” รวมไปถงการขยายขอบเขตไปสการจดภมทศนปาไมในอนาคตอยางมประสทธภาพ ทงน ทานอธบดยงไดยนยนถงบทบาทของกรมปาไมวาจะท�างานรวมกบทกภาคและทกหนวยงาน เพอใหเกดกลไกความรวมมอในการจดการภมทศนปาไมอยางยงยน


3

สถานการณและประเดนส�าคญของงานปาชมชนของประเทศไทยในปจจบน

4

ความมนคงทางอาหารและเกษตรกรรายยอย: ดร.สมศกด สขวงศ ผกอตงรคอฟไดกลาวในปาฐกถาเรอง “วกฤตการณโลก วกฤตการณไทย และปา

ชมชน” วาความไมมนคงทางอาหารไมใชสาเหตของการท�าลายปา แตในทางตรงกนขามการท�าลายปานนท�าใหเกดความไมมนคงทางอาหาร” ความเสอมโทรมของปานนมผลกระทบตอความมนคงทางอาหารและรายไดของชมชนทพงพงปา ปานนสรางรายไดใหแกครวเรอนมากถง 23% ซงมากกวารายไดจากการท�าเกษตร นอกจากนนปายงเปนแหลงโภชนาการทมคณคาของชมชนชนบท ดงนนภมนเวศนของปาทกนไดจงเปนหวใจของความมนคงทางอาหารของชมชนชนบท อยางไรกดขอทาทายประการส�าคญของการด�ารงชพของเกษตรกรขนาดเลกในวนนคอปญหาการแยงชงทดน กรรมสทธในทดนรวมเปนมาตรการหนงทชวยปองกนปญหานได เกษตรกรรายยอยคอผผลตทส�าคญทสามารถชวยรกษาปาใหกบโลกในรปแบบของวนเกษตรหรอการยกปามาไวทบาน ทงนเราไมสามารถรกษาความมนคงทางอาหารไวไดหากพวกเราไมปกปองสทธในทดนท�ากนของเกษตรกรรายยอยและชมชนพนเมอง ซงหากท�าไดดงนนแลวเรากจะสามารถรกษาปาและอนาคตของปาชมชนไวได

ดร.สมศกด สขวงศผกอตงรคอฟ

การบรหารจดการพนทปาอยางมสวนรวมทานบญชอบ สทธมนสวงษ อธบดกรมปาไม กลาวถงสถานการณพนทปาไมของประเทศไทย โดยยอมรบ

วาการพฒนาประเทศทผานมาท�าใหเกดการลดลงของพนทปา สาเหตสวนหนงมาจากการอนญาตท�าไมในชวงระยะ 70 ปแรกของการกอตงกรมปาไม ถงแมวาในชวง 50 ปถดมาไดมการออกกฎหมายคมครองปาหลายฉบบ รวมถงแนวทางการท�างานของกรมปาไมทมงเนนในเรองการปองกนและปรามปราบนน แตกลบสงผลลพธท�าใหผนปาลดลงไปเรอยๆ ซงสาเหตอกประการหนง คอความไมชดเจนและไมครบถวนของขอมลปาไม กลาวคอ ตวเลขทางสถตเดมทมอยไมสามารถระบถงต�าแหนงพนทปาได ท�าใหเกดความไมชดเจนในหนวยงานทรบผดชอบ

อธบดกรมปาไมไดกลาวถง “ยทธศาสตรการบรณาการและสงเสรมการมสวนรวมทกภาคสวน” ซงเนนการมสวนรวมจากทกภาคสวนและสงเสรมแนวคดเรองประชาชนเปนเจาของปา และสงเสรมใหมการปรบเปลยนทศนคตการท�างานของเจาหนาทจากมมมองทวา “ชาวบานเปนผบกรก” ใหเปน “ชาวบานเปนผรวมรกษา” อกทงสนบสนนใหมการจดตงปาชมชน รวมไปถงการขยายเครอขายการท�างานออกไปสกลมเยาวชนคนรนใหม นอกจากน กรมปาไมยงมการจดท�าฐานขอมลพนทปาไมของประเทศไทยขน โดยไดรวมมอกบคณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร มการน�าขอมลภาพถายทางอากาศ มาแปลเปนรายจงหวด รายอ�าเภอ รายต�าบล และรายกลมปา นอกจากนทางกรมปาไมยงไดด�าเนนการเกบภาพถายทางดาวเทยมใหมตงแตเดอนมกราคม 2557 ซงจะแลวเสรจในป 2558 ทานอธบดมความคดเหนวา “โฉนดชมชน” สามารถท�าไดแตไมควรอยในพนททมกฎหมายรองรบแลว โฉนดชมชนควรเกดขนในพนทตกหลนทไมไดประกาศเปนปาสงวนฯ หรอเขตอนรกษ นอกจากนน ยงไดน�าเสนอตอไปวาปาชมชนกบการด�ารงชพดวยลกษณะของการหาอยหากนในพนทปานนสามารถท�าได ซงครอบคลมการเกบหาเพอการบรโภคภายในบานและเพอการยงชพ แตมใชเพอการพาณชยนนสามารถกระท�าได

"... ความไมมนคงทางอาหาร ไมใชสาเหตของการท�าลายปาแตในทางตรงกนขาม การท�าลายปานน

ท�าใหเกดความไมมนคงทางอาหาร..."


5

ทานอธบดไดกลาวเนนย�าความคาดหวงจากการประชมในครงนคอ เรองกาวตอไปในการบรหารจดการปาชมชน และการพฒนายทธศาสตรความรวมมอของการพฒนาปาชมชนในประเทศไทย ซงจดออนของยทธศาสตรกอนหนานคอ ผเขยนยทธศาสตรสวนใหญมกเปนนกวชาการไมใชชมชนหรอองคกรทปฏบตงานในพนท จงท�าใหไมประสบผลส�าเรจเทาทควร ดงนนการประชมครงนจะท�าใหเกดการแลกเปลยนและเรยนรรวมกนระหวางเครอขาย องคกรและชมชนตางๆ จะท�าใหเกดขอมล ความรและความเขาใจ สามารถน�าไปสการรวมมอกนและวางเปาหมายรวมกนตอไปในอนาคต ยงผลใหปาชมชนเกดความส�าเรจและเกดประโยชนเปนรปธรรมอยางแทจรง

นายบญชอบ สทธมนสวงษอธบดกรมปาไม

“....เนนการมสวนรวมจากทกภาคสวนและสงเสรมแนวคดเรองประชาชนเปนเจาของปา และสงเสรมใหมการปรบเปลยนทศนคตการ

ท�างานของเจาหนาทจาก มมมองทวา “ชาวบานเปนผบกรก” ใหเปน “ชาวบานเปน

ผรวมรกษา”....

ปากบความมนคงในคณภาพชวต คณประลอง ด�ารงไทย ผอ�านวยการส�านกจดการปาชมชน กรมปาไม ไดกลาวอธบายถงทมาของแนวคด “การมสวนรวม” วา เนองจากประเทศไทยมประชาชนจ�านวนมากทด�ารงชพดวยการอาศยพงพงทรพยากรปา กรมปาไมจงไดมการปรบเปลยนวธการด�าเนนงานจากเดมทรฐมหนาทดแลรบผดชอบเปนหลก ไดปรบมาสแนวทางการกระจายอ�านาจใหประชาชนและองคกรชมชนเขามามสวนรวมในการบรหารจดการ โดยการสงเสรมใหชมชนมสวนรวมในการบรหารจดการปาชมชน ซงไดมการด�าเนนงานจดตงปาชมชนมาตงแต ป 2543 จนถงปจจบนมปาชมชนรวมทงสน 8,820 หมบาน มเนอทประมาณ 3,583,074 ไร (ขอมลเดอน กมภาพนธ 2557) นอกจากน คณประลอง ไดกลาวเสรมอกวา แมในระยะเรมแรกโครงการปาชมชนจะยงไมเปนทยอมรบของชมชน เพราะชมชนยงฝงใจกบภาพลกษณเดมของกรมปาไม แตกรมปาไมมแนวคดและนโยบาย เพอใหชมชนรวมรกษาปาและหากนกบปาได ชมชนทเคยหากนอยกบปายงคงสามารถด�าเนนตอไปได มกฎหมายรบรองใหสามารถเกบหาของปายงชพไดตามเศรษฐกจพอเพยง พรอมกนนคณประลองไดเชญชวนใหชมชนตางๆ เขามาจดตงปาชมชนกบกรมปาไม และรวมกนเปนภาคเครอขายปาชมชน

ปกปองสทธของชมชนคอหวใจตอความเตบโตของปาชมชน: อาจารยไพสฐ พาณชยกล คณะนตศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ไดน�าเสนอวาภายใตกรอบกฎหมายใน

ปจจบนสทธชมชนนนไดรบการยอมรบและระบไวเปนกฎหมายส�าคญ เชน ในรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 ซง ไดวางหลกการส�าคญๆ ทเปนการสงเสรม สนบสนนและรบรองสทธของประชาชนในเชงชมชนเอาไว อยางไรกดเงอนไขทเปนอปสรรคตอความเปนสถาบนหรอสทธชมชนของไทย คอ ประการแรก ค�าวา “สทธชมชน” เปนค�าใหญ และมขอถกเถยงกนในรายละเอยดมากมาย ประเดนทสอง ค�าวา “สทธชมชน” มกถกน�าไปบดเบอนเพอใชประโยชน เชน การน�าไปเปนค�าส�าคญประกอบการของบประมาณ เพอท�ากจกรรมเดมๆ ประเดนทสามประเทศไทยเรมมตวอยางรปธรรม ของความเปนชมชนแตยงมนอยเกนไป ประเดนสดทาย ในแวดวงวชาการยงยดตดอยกบความรเดม

6

1 REDD+ ยอมาจาก R (Reducing) การลด, E (Emission)(from) การปลอยกาซเรอนกระจก (จาก), D (Deforest-ation) การท�าลายปา, D (and)(Degradation) (และ) ความเสอมโทรมของปา, + การอนรกษ การจดการปาไมอยางยงยน และการเกบกกคารบอนเพม

มภาคปฏบตนอย ในขณะเดยวกนสงคมมความเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว ความรเดมๆ ทมอยจงไม สอดคลองกบการเปลยนแปลงทเกดขน การสถาปนาระบบการจดการภายในชมชนควรเรมจากการศกษาวจยเพอน�าไปสการปฏบตการทางสงคม นอกจากนในสวนของกลไกระบบราชการ ควรใหการสนบสนนขบวนการสทธชมชน ดวยการก�าหนดนโยบายหรอจดกจกรรมทสนบสนนการท�างานรวมกบชมชนในฐานะหนสวนของการพฒนาแทนทจะเปนผปกครองและผถกปกครอง นอกจากนอาจารยไพสฐ พาณชยกล เสนอใหใชแนวทางเรองปาชมชนในการสรางการยอมรบเรอง “สทธชมชน” และหากตองการท�าใหปาชมชนเปนสถาบนควรมการยกระดบใหมขอเทจจรง หลกฐานยนยน มการสอสารเพอสรางความเขาใจ ท�าใหเกดการชวดได หรอทเรยกวา “หลกธรรมาภบาลในการจดการปาชมชน” ทงน อาจารยยงไดอธบายถงปฏบตการของปาชมชนทเกดขน วามการจดระบบการใชกฏหมายใหมโดยประชาชน มองคกรปกครองสวนทองถนหนนเสรม ผนวกเขากบกฏระเบยบของชาวบานทมอยแลว ซงปจจยเหลานน�าไปสการคดคนนวตกรรมใหมในเรองของการจดการปา

กลไกภายใตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกบการจดการภมทศนปาไม ดร.บณฑร เศรษฐศโรตน ผอ�านวยการสถาบนธรรมรฐเพอการพฒนาสงคมและสงแวดลอม ไดมการน�าเสนอประเดนขอถกเถยงในเรองการเขารวม โครงการเรดดพลส (REDD+)1 ซงเปนโครงการทเกยวของกบการลดการปลอยกาซเรอนกระจกจากการท�าลายปาและปาเสอมโทรมในประเทศก�าลงพฒนา รวมถงเรองการอนรกษ การจดการปาไมอยางยงยน และการเกบกกคารบอน ซงโครงการนเกดจากขอตกลงในการประชมระดบโลกเรองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และเปนไปตามความสมครใจของประเทศสมาชกไมมขอผกมด ทงนสมาชกทเขารวมตองจดเตรยมยทธศาสตรเรดดพลสระดบชาตขน และก�าหนดระดบเสนฐานอางองการปลอยกาซเรอนกระจกจากภาคปาไมทงในระดบประเทศและระดบทองถน แตอยางไรกตามยงมขอถกเถยงในผลกระทบทงเชงบวก และเชงลบเกยวกบโครงการนอยมากมาย ขอถกเถยงเชงบวกทมการพดคยกนคอ หลกการเรองสทธชมชนนนไดรบการยอมรบใหเปนหลกการพนฐานทตองอยในเรดดพลสระดบโลก สวนขอถกเถยงเชงลบ มการมองกนวาขอตกลงทอยในชดความตกลงนไมเปนธรรมและในทสดการตกลงเรองโลกรอนฉบบใหมจะไมไดน�าไปสการตอบโจทย เรองโลกรอน 2 องศา เพราะไมไดมผลบงคบใหประเทศอตสาหกรรมขนาดใหญตองมการลดกาซเรอนกระจกทชดเจน แตทงหมดนหลายฝาย พยายามท�าความชดเจนและยงอยในกระบวนการหาค�าตอบ

ปาชมชนกบการกระจายอ�านาจคณพลากร วงคกองแกว ผอ�านวยการสถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) ไดย�าเนนประเดนความส�าคญ

ของปาชมชนวามความสมพนธกบสถานการณโดยรวมของประเทศ โดยเฉพาะเรองการกระจายอ�านาจ การทปาชมชนเขาไปมบทบาทในการกระจายอ�านาจนนจะสงผลใหเกดกระแสการปฏรปการจดการทรพยากรโดยเฉพาะเรองปา กฏหมายทเกยวกบปาชมชนไมควรเปนกฏหมายทค�านงแตสวนกลาง แตควรตองค�านงถงความเปนทองถน ทงนในกฏหมายปาชมชนตองมค�าวา “ชาตพนธ” และ “วฒนธรรม” ก�ากบอย กลาวอกนยหนงกคอการกระจาย อ�านาจสทองถน ซงเกยวของกบกระแสเรองจงหวดจดการตนเอง เรองทองถนจดการตนเอง จากกระแสเหลานจะสงผลใหเกดการเปลยนแปลงในเรองการจดการทรพยากร รวมไปถงกลมคนทเกยวของกบปาชมชนไมเฉพาะชาวบานหรอชมชน แตยงรวมนกธรกจ นกการเมอง


7

ปาชมชนกบการจดการทรพยากรรวมดร.กฤษฎา บญชย นกวชาการอสระ ไดหยบยกแนวคด “การจดการทรพยากรรวม” ตอการจดการของ

ชมชนและการจดการทรพยากรปาของประเทศขนมาน�าเสนอในทประชม การจดการรวมเปนการจดการทรพยากรอยางมประสทธภาพ ประสทธผล มความคมทนและความยงยน การจดการทรพยากรรวมมเงอนไขอยางนอย 8 ประการ คอ 1) ตองมขอบเขตทชดเจน 2) ตองมความสอดคลองกน 3) สมาชกมสวนรวมอยางทวถงและเสมอหนา 4) การจดการทมการตรวจสอบดแลทมประสทธภาพและประสทธผล 5) บทลงโทษควรกระท�าอยางคอยเปนคอยไป 6) มกลไกการจดการความขดแยงทดมประสทธผล 7) มความชอบธรรม และ 8) การจดการทรพยากรรวมตองสมพนธกบระบบขนาดใหญ

ดร.กฤษฎา กลาวเสรมวาในปจจบนนเราก�าลงเผชญสงทอนตรายรายแรงทสดคอ “การท�าทรพยากรใหเปนสนคา” ทงรฐ เอกชน ชมชน ตางท�าใหทรพยากรเปนสนคา ขายได และเปลยนมอไดในกลไกตลาด ดงนน การจดการทรพยากรรวมจงเปนการดงเอาตวระบบการจดการรวมของผมสวนเกยวของมาจดการ แลวท�าใหการตดสนใจตอทรพยสนทเปนสาธารณะนนก�าหนดโดยประชาชนผมสวนเกยวของ และทงหมดนคอ “การกระจาย อ�านาจ” อยางไรกตาม ดร.กฤษฎา ไดกลาวตอวาในการจดการทรพยากรของประเทศไปสการจดการทรพยากรรวมนน ตองมแนวคดพนฐานบางประการในการเกอหนน ดงน

ขอแรก ตองเปลยนทศนคตของสงคมในเรองสทธชมชนเชงลบใหเปนเชงบวก ขอสอง ตองเปลยนแนวคดทวากฎหมายเปนเครองมอของรฐในการบงคบประชาชน ใหมาเปนกฎหมายในเชงสงเสรม

ขอทสาม ตองเปลยนแนวคดเรองทรพยากรจากทเปนทรพยสนเพอเกบสวยเกบอากร มาเปนนเวศนทพดถงวถชวตของประชาชนทเอออ�านวยจากการมระบบนเวศนและฐานทรพยากรทด

ขอทส ตองสนบสนนแนวคดในการสงเสรมชมชน เนองจากชมชนผท�าหนาทจดการและดแลทรพยากรเหลาน รฐและสงคมควรใหการสนบสนนทงในทางกฎหมาย เศรษฐกจ และนโยบาย

8

การจดการปาชมชนเพอเปาหมายเชงทว ผศ.ดร.เพญพร เจนการกจ คณะเศรษฐศาสตร ม.เกษตรศาสตร ไดกลาวสรปภาพรวมของเรองปากบการ

ด�ารงชพวาเปนความสมพนธเชงพลวตร มการปรบตวไปตามสถานการณ ปาชมชนเปนทนธรรมชาตทใหปจจยส เปนแหลงความมนคงดานอาหาร แหลงพลงงานทย งยน และเปนแหลงตนน�าล�าธาร และเปนแหลงควบคมสงแวดลอม ปาชมชนไดมการสรางปฏสมพนธระหวางทนทางธรรมชาต (ระบบนเวศน) ทเสรมสรางทนทางสงคม ทนมนษย ทนเศรษฐกจ ดงนน ในการเขาไปปฏสมพนธ ชมชนจะมการเกอหนนกน มการสรางกฏระเบยบในการใชประโยชนจากปา เชน กลมอาชพ กลมเยาวชน ซงเปนทนมนษยทเออใหเกดทนเศรษฐกจและมทนทางกายภาพเพมมากขน ดงนน เปาหมายในการจดการปาควรเปน “เปาหมายเชงทว” กลาวคอ ระบบธรรมชาตอยไดทนมนษยกจะอยไดอยางยงยน เปาหมายเชงทวควรประกอบดวย

1. การท�าความรจกปา ตองรคณประโยชนของปาอยางครบถวน ทงระบบนเวศนบรการ เชน เปนแหลงอาหารหรอปจจยการผลต แตตองรจกนเวศนในดานอนดวย เชน ดานสงแวดลอม การลดการพงทะลายของหนาดน ชวยเพมความชมชน ชวยลดการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เปนแหลงศกษาวจย เปนแหลงพกผอนหยอนใจ และเปนฐานของความหลากหลายทางชวภาพ

2. การรจกเรอง “สทธ” ไมใชเพยงเรองสทธในทดนหรอปาไม แตเปนสทธในตวทรพยากร เชน สทธในตนไม สทธในการเกบหาของปาซงแยกจากสทธในทดน และหากมองไปถงนเวศนบรการของระบบปา เชน คารบอนไดออกไซด อากาศ ลกไม ฟน สทธทเกยวของกบเรองเหลานจะตองมการแยกแยะ

3. การรจกเงอนไขของการจดการ ประกอบดวย หนง มเปาหมายและตวชวดทชดเจน สอง มการจดการเงนทนทย งยน ซงตองมการสรางมลคาเพมโดยตองด�ารงสภาพปาทสมบรณตามเปาหมายได สาม การแบงปนผลประโยชน และสดทาย คอการแบงปนความรบผดชอบ เปนการแบงปนความเสยงทงแนวนอนระหวางประชาชนดวยกน และแนวดงระหวางคนในกบคนนอกกคอหนวยราชการและหนวยธรกจทเกยวของ

4. การสรางปาเนองจากปาชมชนเปนพลวตร ดงนน นยามการจดการปาชมชนจงตองขยายขอบเขตออกไป เชน ปาครอบครว ปาปจเจก ซงทงหมดนอยภายใตระบบภมนเวศนปาไม

5. การสรางประโยชนจากปา ในการพฒนาหรอสรางมลคาเพมตองไมไปลดความอดมสมบรณของปา แตในปจจบนกลไกตลาดไดเขามามอทธพลตอการจดการปา ดงนน ในการขบเคลอนการอนรกษปาไมอาจตองมนวตกรรมใหมเกดขน เชน พนธบตรปาไม คารบอนเครดต การตอบแทนคณประโยชนระบบนเวศน (PES)

6. การสรางพนธมตร คอการสรางความรวมมอ สรางอปสงคของปาสมบรณใหเกดขน พนธมตรอาจเปนเยาวชนทจะเขามาศกษาหาความร หรอจะเปนกลมทนใหญจากภายนอก เชน ปตท. กฟผ. ผานระบบ CSR (Corporate Social Responsibility) ใหไปส CESR (Corporate Environment Social Responsibility)

7. การปฏรปนโยบาย เพอน�าไปสเปาหมายเชงทว เชน การพฒนาการเกษตรทยงไมมเปาหมายเชงทว เนองจากใหความส�าคญเฉพาะการผลต ควรมการปฏรปใหมในเรองการดแลรกษาสงแวดลอมควบคกนไป


9

สถานการณปจจบนและขอทาทาย

หลงจากการประมวลแนวคดทส�าคญตอการพฒนายทธศาสตรปาไมชมชน ทประชมไดระดมความเหนตอสถานการณและขอทาทายทส�าคญของงานปาชมชนภายใต 3 หวขอใหญ ไดแก สทธชมชนในภมทศนปาไมและปาชมชน ปาชมชนและการด�ารงชพ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและปาชมชน

ประเดน สถานการณและขอทาทาย1.สทธชมชนในภมทศนปาไมและปาชมชน

- การแยงชงทดน- การขยายตวของพนทการเกษตรเชงเดยวและการเปลยนแปลงการใช

ประโยชนทดน- การเปลยนกรรมสทธทดน - การจดท�าขอบเขตการใชทดนและการจดโซนพนทปาไม ซงยงไมไดรบการ

ยอมรบจากหนวยงานรฐ- การท�าไรหมนเวยนถกจ�ากดโดยหนวยงานรฐ- นโยบายของกรมปาไมเรองการจดการปาสงวนยงไมมความชดเจนถงสถานะ

และความขดแยงของนโยบายตอกรอบกฎหมายปจจบน - การบงคบใชกฎหมายทขาดความชดเจนและเลอกปฏบต - กฎหมายบางสวนนนไมเออตอการจดท�าปาชมชน

2.ปาชมชนและการด�ารงชพ - ชมชนด�ารงชพดวยการพงพาทรพยากรปาไม - ปาชมชนหลายแหลงมการจดการดวยขอก�าหนดทชดเจนและมขอตกลงทมา

จากตดสนใจรวมกน - การเพมขนของพชเชงเดยว- ขอจ�ากดทางกฎหมายในการเขาไปใชประโยชนจากทรพยากรปาไม - การเปลยนแปลงรปแบบการใชชวตของคนรนใหม ซงพงพงทรพยากรจากปา

ชมชนนอยลง ท�าใหมความสมพนธกบปาชมชนนอยลง3.การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและปาชมชน

- ชมชนทต งอยใกลพนทปาอนรกษมกถกกลาวหาโดยสงคมวาเปนตนเหตของการตดไมท�าลายปา คนเมองมอคตและรบขอมลทผดพลาดในเรองการจดการปาไมและปญหาการท�าลายปา

- การตอสเพอสทธในการครอบครองทดนระหวางชมชน ระหวางชมชนกบรฐเพอเพมพนทปา

- ความไมแนนอนของภมอากาศและฤดกาลทแปรปรวนมผลกระทบตอการท�ามาหากนของประชาชนในทองถนและตอผลผลตของปา เชน เหด พชอาหาร น�าผง

- ชมชนยงขาดความรและทกษะทจะปรบตวในภาวะของสภาพภมอากาศทเปลยนแปลงไป


11

ในกระบวนการสรางวสยทศนของปาชมชนของประเทศไทยนน กระบวนกรเรมตนดวยการตงค�าถามวา “หากยทธศาสตรปาชมชนเกดความส�าเรจ จะสงผลอยางไรกบสงคม” เพอหาจนตภาพของปาชมชน ผเขารวมไดรวมระดมสมองและอภปราย โดยมความเหนรวมกนวาปาชมชนนนไมใชเพยงกจกรรม แตเปนกระบวนการ การจดความสมพนธทางสงคมแบบใหม หากท�าไดอยางเหมาะสม ความสมพนธระหวางรฐกบชาวบาน ชมชนกบคนในสงคม คนกบคน จะถกเปลยนไปและน�าไปสการยกระดบความเปนอยและสวสดการของชมชน และการ กระจายอ�านาจในการจดการทรพยากรของชมชนทองถนอยางมสวนรวม จนตภาพและวสยทศนทระดมไดจากการประชมเชงปฏบตการนนประกอบไปดวย

ภาพ “ความมนคงแหงชวต”

ปาชมชนจะท�าใหเกดความมนคงแหงชวต เกดอ�านาจในการก�าหนดอนาคตหรอทศทางการพฒนาดวยตนเอง สามารถรกษาความหลากหลายของระบบนเวศนและความยงยนของทรพยากร ทจะน�าไปสชมชนแหงการกนด อยด มสข

ภาพ “ปาอดม สงคมเปนสข”

ปาชมชนจะท�าใหสงคมเปนสข จะเกดความอดมสมบรณของทรพยากรทกระจายอยท วประเทศ ท�าใหชมชนทงทเกยวของและไมเกยวของกบปาโดยตรงไดรบผลประโยชนรวมกนทงประเทศ

วสยทศนปาชมชน

12

ภาพ “ปาอยด คนมสข”

การพฒนาการจดการปาชมชนจะน� าไปสรากฐานเศรษฐกจชมชน มความมนคงยงยนในการพฒนา ทงดานการจดการ การมสวนรวม ครอบครว สงคม อาหาร สขภาพและเศรษฐกจ

ภาพ “สงคมทเปนสข”

ปาชมชนเปนทางเลอกใหกบสงคมชนบทสวนใหญ ทท�าใหมภาวการณกนด อยด มสข จากฐานทรพยากรของชมชน พงพาตนเองกอนพงพาคนอน ไมปฎเสธทนนยมแตอยอยางสมดล

ภาพ “ดลยภาพแหงความจรง หรอ สจธรรมแหงดลยภาพ”ปาชมชนจะท�าใหสงคมลดความเหลอมล�าระหวางผรกษากบผใชทรพยากร ลดมายาคตระหวางคนอยเมองกบคนอยปา ปาชมชนไมใชเปนแคกจกรรม แตเปนย ท ธ ศ า ส ต รห น ง ใ น ก า ร จด ก า รทรพยากรธรรมชาต ซงสามารถมองในประเดนเรองเศรษฐกจ การเมอง การกระจาย อ�านาจสทองถน เรองสอมวลชน และเรองการปฏรปประเทศไทยได


13

โดยสรปความส�าเรจของปาชมชนจะยงผลให • คนอยดวยกนเปนสข สงคมเปนสข จะเกดความอดมสมบรณของทรพยากรทกระจายอยท วประเทศ ท�าใหชมชนไดรบผลประโยชนรวมกนทงประเทศ • เกดกลไกหรอสถาบนทดแลจดการเรองปาชมชนเชอมรอยสรางภาคเครอขาย มการยอมรบจากภาคสวนตางๆ ของสงคมและการยอมรบในทางกฎหมายสถาบนทเกด อาจจะไมใชส�านกปาชมชนของกรมปาไม แตเปนภาครฐ เอกชน และชมชนท�างานรวมกน คลายๆ เปนองคกรมหาชน • การพฒนาการจดการปาชมชนจะน�าไปสรากฐานเศรษฐกจชมชน มความมนคงยงยนในการพฒนา ทงดานครอบครว สงคม อาหาร สขภาพและเศรษฐกจ การลดและปองกนภยพบตสามารถขยายโมเดลไปในระดบภมภาคอาเซยนหรออนภมภาคลมน�าโขง ภายใตกรอบของการบรณาการบนภมศาสตร วฒนธรรมบนลมน�า และเครอขายความรวมมอระดบสงคมและภมภาค

ภายใต 5 จนตภาพท�าใหเกดแนวทางความรวมมอทประกอบไปดวยกจกรรมทเปนรปธรรม เชน - การจดท�าฐานขอมลปาไม การใชประโยชนทดนและปาชมชนทชดเจน - การสรางรปธรรมตนแบบของปาชมชนใหเกดขนทวประเทศ - สนบสนนนโยบายเรองปาชมชนทสรางความสมดลระหวางการพฒนาเศรษฐกจกบการอนรกษ - การเปลยนนโยบายทงระดบทองถนและระดบชาตเพอน�าไปสการปรบเปลยนโครงสรางและทศนคต

เสรมศกยภาพเจาหนาทในการปฏบตงานอยางมสวนรวมภายใตจดมงหมายเดยวกนคอการรกษาปา การใชประโยชน การอยรวมกนไดในเขตอนรกษ

- หาความรวมมอจากหนวยงานภายในและตางประเทศในการสนบสนนเพอเพมจ�านวนปาชมชนในประเทศไทยใหมากทสดและเรวทสด

- สรางเครอขายปาชมชนเพอความมนคงใหกบงานปาชมชนเปนเรองหลก มเครอขาย มเวทใหกบองคกรปาชมชน

- ก�าหนดมาตรการกองทนปาชมชนทใหสวสดการชวตของชาวบานทตอบแทนกลบไปทปาชมชนดวย และกองทนทตอบแทนคนดแลรกษาปาชมชน อาจเชอมกบทนสนบสนนจาก CSR หรอใชมาตรการทางภาษ

- สนบสนนงานวจยทเปนพนฐานองคความรตางๆ และการวจยทสรางโจทยรวมกบชมชน - น�าขอมลหรอความรสการเรยนการสอนและสรางหลกสตร เพอสรางคนเขาสสถาบน ชมชนและ

สงคมการสรางองคความร เอนจโอไมเพยงแตเปนนกเคลอนไหว แตยงสนใจเรองความรองคความรทควรสรางคอการสรางมลคาทางเศรษฐกจทใหผลตอบแทนเปนมลคากบชาวบาน

- สรางกระแสปาชมชนขบเคลอนเขาสกระแสสงคมใหเหมอนกบกระแสการปลกปา- สรางชองทางในการสอสารและขยายความรเรองปาชมชนสสาธารณะ

นอกจากนการด�าเนนงานปาชมชนควรค�านงถงบทบาทของผหญงในดานความมนคงทางดานอาหารกบการเคลอนไหวทางสงคม กลาวคอ ผหญงเปนแมบานมหนาทดแลจดการและรบผดชอบเรองปากทองของครอบครว มหลายโครงการจากภายนอกทสงผลกระทบตอจตใจของผหญงทเปนแมบาน อาทเชน การประกาศเขตอทยาน การเปลยนแปลงทางดานภมอากาศ ซงสงเหลานลวนสงผลตอการลดลงของอาหารทเหลาแมบานจะตองน�ามาดแลครอบครว ซงผหญงจะรสกออนไหวกบเรองเหลานมาก ดงนน อนาคตของปาชมชนตองใหความส�าคญกบผหญง

14

ยทธศาสตรสเปาหมาย

เพอใหเกดความชดเจนถงแนวทางการบรรลเปาหมาย ทประชมและคณะท�างานไดเรยบเรยงยทธศาสตรและแนวทางการด�าเนนกจกรรมขน 5 ยทธศาสตร และ 4 แนวทางการด�าเนนงาน

1.ยทธศาสตรสงเสรมปาชมชนเพอการเรยนรและปฏรปสงคมเปาหมาย: พฒนาปาชมชนใหมคณภาพและเปนแหลงเรยนร เพอน�าไปสการจดการปาชมชนใหเกดขนทวประเทศ

งานนโยบายและกฎหมาย

งานสอสารสงคม งานเสรมศกยภาพ งานพนทรปธรรม

-ประมวลกฎหมายปาไม ปฏรปกฎหมายปาไม ๕ ฉบบ -ผลกดนกฎหมาย “สทธชมชนในการจดการทรพยากร” -สนบสนนและเสรมศกยภาพ อปท. ออกขอบญญตทองถน -ใหมนกวชาการปาไมต�าบล ในต�าบลทมพนทปาเกนรอยละ๕๐ -ปกปองสทธและเขารวมพจารณาโครงการของภาครฐ ทเกยวของกบปาชมชนและประโยชนสาธารณะ-รวมมอกบภาคสวนตางๆ ทเกยวของ เชน อบต. กรมปาไม กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝ ง ผวาราชการจงหวด

-เวทชมชนเพอเคลอนไหวประเดนสาธารณะทองถนทเกยวของกบปาชมชน -สรางเครอขายสอเพอน�าเสนอขาวสารทเกยวกบปาชมชน

-สรางความเขาใจเรองการบรหารจดการทรพยากรและสทธชมชนใหกบบคลากรดานกฎหมาย -สนบสนนขอมลทจ�าเปนตอการบรหารจดการพนทปา-สนบสนนองคความรและบคลากรทางวชาการทสอดคลองและสนบสนนภมปญญาทองถน-ปรบทศนคตของเจาหนาทรฐในการปฏบตงาน-เสรมศกยภาพเจาหนาทในการปฏบตงานอยางมสวนรวม -จดกจกรรมเรยนรและแลกเปลยนระหวางชมชน เปดโอกาสใหองคกร ชาวบานเรยนรรวมกนและแลกเปลยน

-จดตงกองทน เพอเปนสวสดการชวตของชาวบาน และเพอตอบแทนไปทคนท�างานดแลรกษาปาชมชน-เชอมกบ CSR และใชกระบวนการบรการระบบนเวศนหรอตอบแทนระบบนเวศน -การสรางพนทรปธรรม และยกระดบ “ปาพธกรรม ปาศกดสทธ” เพอพสจนใหเหนวาปาชมชนชนเผาเปนปาชมชนทกนได ใชได ด�ารงอยไดและยงคงมความสมบรณ-การจดท�าโซนนง และพฒนาแผนการจดการปาชมชนและมกฏระเบยบเพอเปนแนวทางบรหารจดการปา


15

2.ยทธศาสตรงานพฒนาเศรษฐกจบนฐานปาชมชนเปาหมาย: ปาชมชนสามารถเปนค�าตอบทางเศรษฐกจใหกบชมชนไดอยางแทจรงและยงยน



-ผลกดนเรองใหแกกฏหมายไมสกกบยางนา ออกจากการเปนไมหวงหาม (สหกรณสวนปา)

-น�าบทเรยนและรปธรรมสงตอสงคมสาธารณะผานสอตางๆ

-สงเสรมใหชมชนไดเขาใจในการพฒนาฐานเศรษกจจากทรพยากรปาไม ทงแนวคดและการปฏบตจรง

-การจดระบบเศรษฐกจ การเพาะปลกในและนอกเขตปา

-สงเสรมการปลกตนไมในทท�ากนของตนเอง ตรวจนบตนไมเพอใหรท ไปทมา ตรวจวดคารบอน ใหความรเกยวกบการพงตนเอง เชน สงเสรมการท�าสบ ยาสฟน เผาถาน

-สงเสรมงานวนเกษตรแลกเปลยนและแบงปนระบบจดการปาไมทย งยน (SFM)

3.ยทธศาสตรการสอสารเพอยกระดบปาชมชนเปาหมาย: ปาชมชนเปนวาระทางสงคมและเชอมโยงกบประเดนและภาคสวนอน ๆ ในสงคม



-เพมชองทางการสอสาร และเผยแพรประโยชนของปาชมชนใหสงคมรบร-สรางพนธมตร เครอขาย การสอสาร กระจายกลมเปาหมายทกกลม ทกระดบ และเชอมโยงคนรนใหม -สรางเวทเพอการสอสารผานกจกรรมตางๆ -การสอสารออนไลน -สงเสรมสอบนเทง-วฒนธรรม จากฐานและทองถน

-สรางนกสอสารชาวบานเพมขน พฒนากระบวนการเรยนรสอ

16

4. ยทธศาสตรการพฒนาเชงสถาบน ระบบ และองคกรเปาประสงค: จดตงองคกร/สถาบนทรองรบการอ�านวยการปาชมชนในประเทศเปนทยอมรบและมบทบาทในการขบเคลอนด�าเนนงานปาชมชนใหเปนรปธรรม



- จดทะเบยนสมาคมเครอขายปาชมชนระดบจงหวด -สนบสนนการท�างานและสรางเครอขายปาชมชน -สงเสรมใหชมชนสามารถเขาถงองคกร / สถาบนไดงาย -จดโครงสรางเขาสกระบวนการเชงนโยบาย

-สรางเวทสาธารณะเพอการสรางความเขาใจ ผานสอตางๆ

-จดเวทปรกษาหารอและสรางความเขาใจใหกบผม สวนไดเสยในงานปาชมชน

5. ยทธศาสตรรวบรวมและพฒนาความรและขอมลเปาประสงค: พฒนาองคความรและขอมลส�าหรบด�าเนนงานชมชนใหเปนชดเดยวกนและน�าไปสการเปลยนแปลงทางนโยบาย



-เชอมโยงองคความรจากแหลงตาง ๆ และสงเคราะหเพอใหเกดการน�าไปใชประโยชน

-ผลกดนสหลกสตร ระบบการศกษาทองถน “ปาชมชน” สงแวดลอม

-ผลกดนสขอบญญตทองถน -ท�าฐานขอมลการใชทดนรวมกน -องคความรชดประสบการณ ภมปญญาตามภมนเวศน

-การสรางองคความร และฐานขอมล การสรางมลคาทางเศรษฐกจ เชน ผลตอบแทนทชาวบานไดรบจากปาชมชนมมลคาเทาไหร รวมถงการตอบแทนระบบนเวศน

-สงเสรมใหมการด�าเนนการวจยทองถน

-สงเสรมการประเมนและตดตาม การน�าขอมล/องคความร ไปใชประโยชน

-พฒนาศกยภาพดานการจดการปาชมชนและภมปญญาทองถนใหแกทกภาคสวน

-จดตงศนยแลกเปลยน เรยนร ถายทอด องคความรเกยวกบปาชมชน -วจยในประเดนทเปนนวตกรรม – การตอบแทนระบบนเวศน, เศรษฐกจและสวสดการชมชน, การปรบตวภายใตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ


17

แผนยทธศาสตรและวธด�าเนนงานของศนยวนศาสตรชมชนเพอคนกบปา (รคอฟ)

ตามแผนยทธศาสตรของรคอฟ 5 ป หวขอหลกในการท�างานของรคอฟจะประกอบไปดวย 1. การสรางความมนคงใหกบงานปาชมชน 2. การสรางเสรมใหคนอยกบปาไดใชประโยชนอยางยงยนและมฐานเศรษฐกจทดข น 3. คน -ปา กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ 4. การจดการความขดแยงในการจดการทรพยากร

กรอบงานทง 4 ดานทกลาวมานน จะสามารถบรรลเปาหมายได จะตองมการปฏบตการ ดงน1. เสรมสรางพฒนาศกยภาพและการสนบสนนเครอขายของผทเกยวของกบงานปาไม 2. การผลกดนเชงนโยบาย โดยมการท�างานในดานตางๆทประกอบดวย งานวจย วเคราะห และ

สงเคราะห จดการองคความร เพอเอาสงตางๆ เหลานไปน�าเสนออยางเปนรปธรรมเชงนโยบาย3. การสรางยทธศาสตรการสอสาร และเผยแพร รปธรรมตนแบบทดของชาวบาน หนวยงานรฐ หรอ

NGO สสาธารณะ ดวยการรณรงค และการท�างานรวมกบสอ4. การสรางรปธรรมและพนทสาธต ซงจะสงผลเรองการผลกดนเชงนโยบาย

18

6.

เสยงสะทอนตอการประชมเชงปฏบตการภาครฐ

ตวแทนเจาหนาทภาครฐ ไดกลาวสะทอนถงความประทบใจและประโยชนของเวทนวา ประการแรก เจาหนาทรฐเกดความเขาใจในบทบาทหนาทขององคกรทท�างานดานปาชมชนมากขน ไมวาจะเปนกลมจากภาคประชาชน องคกรพฒนาเอกชน หรอภาคเอกชน ประการตอมา เจาหนาทรฐไดองคความรใหมจากการพดคยและสามารถน�าไปใชปฏบตงานในพนทได ซงความรเหลานท�าใหเกดการปรบตวในสวนของภาครฐ โดยเฉพาะกรมปาไมซงไดมการจดตงส�านกปาชมชนขน และมแนวทางการปฏบตทเกดจากการแลกเปลยนซงกนและกน ประการสดทาย คาดหวงใหมการจดเวทในลกษณะนขนอก และเสนอใหเชญภาครฐทงทเกยวของทางตรงและทางออมเขารวม เชน กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม ซงเปนหนวยงานทมกองทนและเงนทนอย

องคกรชมชน ตวแทนองคกรชมชน ไดกลาวชนชมในการจดการประชมเชงปฏบตการในประเดนเรอง ความหลากหลาย

และครอบคลมของภาคสวนทเกยวของกบงานปาชมชน รวมไปถงการใหความส�าคญในประเดนเรองสทธหนาทของชมชนและเปาหมายของการท�างานทมงลงสฐานรากในการปฏบตงานซงกคอ “ประชาชน” นอกจากนนเวทนยงเปนเวทเรยนรและสรางความเขาใจซงกนและกน อกทงยงเปนเวทศกษาเรยนรในเรองสทธและความหลากหลายของทรพยากร

ภาควชาการภาควชาการไดสะทอนวาไดเกดการเรยนรจากเวทน โดยไดเขาใจเปาหมายของการผลตความร และการ

ออกแบบกระบวนการวจยหรอกระบวนการดานการศกษา วาควรทจะน�าเอาเครองมอทางสงคมทมอยอยางหลากหลายมาใชสนบสนนกระบวนการปรกษาหารอ และใชเครองมอทางวชาการเพอขยบใหความรทเกดขนไปชวยเรองสวนรวมของสงคม โดยเฉพาะปาชมชน นอกจากน ยงไดเรยนรเรองการเคารพความคดของคน ทอยเบองหลงทงทางตรงและทางออม และคาดหวงใหมการน�ากระบวนการในลกษณะน ไปประยกตใชกบการท�างานของภาคสวนอนๆ เพอใหเกดความเขาใจในวธคดและเกดมมมองทแตกตาง


19

สรปการประชมเชงปฏบตการคณสมหญง สนทรวงษ ผประสานงานแผนงานประเทศไทย รคอฟ ไดกลาวสรปในตอนทายถงประโยชน

ทเกดขนจากการประชมเชงปฏบตการครงน ม 3 สวนดวยกน คอ1. เกดองคความรมากมายจากนกวชาการ นกปฏบต ผมประสบการณ ซงเปนสวนส�าคญในการขบเคลอนงานปาชมชน 2. เกดกระบวนการถายทอดและแบงปนความรสก และประสบการณของผเขารวมออกมา นอกจากนนยงไดมการพดถงเรองการเชอมรอยของวธคดและวธปฏบต เพอใหเกดการตงเปาหมายไดอยางถกตอง3. เกดการคนหาปญหา แนวทาง ยทธศาสตร รวมถงกลยทธการขบเคลอนงานปาชมชนตอไปในอก 5 ปขางหนา ซงเปนสวนส�าคญของงาน

นอกจากนเพอใหเกดความตอเนองในการขบเคลอนงานยทธศาสตร องคกรผจดจะท�ารายงานจากเวทน และน�าเสนอผลของประชมวนนตออธบดกรมปาไม เพอแลกเปลยนและหาขอสรปรวมกนวาจะขบเคลอนอยางไร รวมถงการสรางเวทสนทนาเชงนโยบายอน ๆ เพอผลกดนเรองปาชมชนออกไปสสาธารณะ คณสมหญงไดกลาวทงทายวาการจดเวทในลกษณะไมสามารถเกดขนไดแตล�าพง แตตองการความรวมมอและการสนบสนนจากภาคทกภาคสวน

ปดการประชมคณรณกร ตรกานนท ผจดการดานการพฒนาศกยภาพ

รคอฟ ไดกลาวปดการประชม โดยย�าเนนใหเหนวา จากการประชมสองวนทผานมาท�าใหเหนวา “ปาชมชน” คอกระบวนการทสรางใหเกดเปาหมาย และเปาหมายนตองการการสนบสนนจากหลายภาคสวน การสนบสนนในทนคอ การสนบสนนใหชมชนไดใชสทธ ใชอ�านาจ ใชความรความสามารถในการจดการทรพยากรปาไมของเขาผานกระบวนการตดสนใจ ผานกระบวนการเรยนร ผานวถชวตของเขา เพอใหการตดสนใจของเขาไดบรรลตามเปาหมายทวางไว และสดทายคณรณกรมความคาดหวงวาผลของการประชมเชงปฏบตการณครงนจะถกน�าไปใชในการปฏบต


21

ภาคผนวก

ก�าหนดการการประชมเชงปฏบตการระดบชาต

เรอง “..... กาวตอไป ยทธศาสตรและแนวทางความรวมมอในงานวนศาสตรชมชนในประเทศไทย”

หลกการและเหตผล สบเนองจากเวทประชมปาชมชนระดบภมภาคเอเชยแปซฟกครงท 3 เมอวนท 19-20 พฤศจกายน 2556 ทกรงเทพมหานคร ซงจดโดยศนยวนศาสตรชมชนเพอคนกบปา (RECOFTC) รวมกบองคกรภาคองคกรระหวางประเทศและระดบภมภาค จากการประชมดงกลาวแตละประเทศตางมขอตกลงรวมกนหลายประการ หนงในขอตกลงทส�าคญคอแตละประเทศจะจดเวทประชมระดบชาตเพอประมวลความกาวหนา ความทาทาย และรวมกนคนหายทธศาสตร กลไกความรวมมอของภาคสวนตางๆ ในการพฒนาปาชมชนภายใตบรบท สถานการณของแตละประเทศ เพอเปนกรอบแนวทางรวมกนในการขบเคลอนงานปาชมชนในภาพรวม ซงปจจบนงานปาชมชนในประเทศไทยไดมขอบเขตขยายกวางขวางมากขน ดงนนปาชมชนในทนจงมขอบเขตขยายเปนการจดการภมทศน (forest landscape) ซงตองมการจดการผสมผสานทงพนทปาไม ดน น�า วนเกษตร ฯลฯ รวมทงการจดการเชงสถาบนทงการพฒนาองคกร ขอตกลง นโยบายตางๆ โดยการมสวนรวมของภาคสวนตางๆ ในภมทศนปาไมนนๆ โดยการประชมเชงปฏบตการระดบชาตครงนจะมงเนนรปแบบ กระบวนการทหลากหลายในการแลกเปลยน เปดพนททางความคดอยางอสระเพอใหเกดการแลกเปลยนขอมล ทบทวนสถานการณอยางรอบดานพรอมทงรวมพฒนากรอบแผนงานยทธศาสตรประเดนตางๆ ทส�าคญในการขบเคลอนงานปาชมชนในอนาคต ทงกลไกการจดการเชงสถาบนในภมทศนปาไม การพฒนาชวตความเปนอยบนฐานทรพยากรและบรการทางนเวศ(ความมนคงทางอาหาร วสาหกจชมชนฯลฯ) กลไกดานปาไมตางๆ ภายใตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ รวมทงการจดการความขดแยงในการจดการทรพยากร เปนตน ดงนนแผนงานประเทศไทย ศนยวนศาสตรชมชนเพอคนกบปารวมกบองคกรรวมจด จงไดจดการประชมเชงปฏบตการระดบชาตครงนขนเพอใหไดยทธศาสตรการพฒนางานปาชมชนของประเทศไทยรวมกนตอไปวตถประสงค

1. ประมวลความกาวหนา ความทาทายปาชมชนในประเทศไทย2. แลกเปลยนบทเรยน การรเรมใหมๆ และนวตกรรมเกยวกบการจดการปาชมชน/การจดการภมทศนปาไม3. เสรมสรางความเขาใจพนฐานรวมกนตอบทบาทปาชมชนในการยกระดบความเปนอยชมชนทองถน การลดการ

ท�าลายปา และการเสรมสรางธรรมภบาลในการจดการภมทศนปาไม4. พฒนายทธศาสตรและความรวมมอในการพฒนาปาชมชนในประเทศไทย

ผลลพธทคาดหวง: 1. ความรวมมอและแนวทางในการท�างานรวมกนเพอการปฏรปและการท�างานดานปา เพอความยงยน และความเปนธรรม2. ยทธศาสตรรวมในการปฏรปการจดการภมทศนปา3. รายงานสรปการประชมเชงปฏบตการระดบชาต

วน เวลา และสถานท : วนท 19 มนาคม 2557 – ณ หองประชมคอนเวนชนฮอลล 2 อาคารศนยเรยนร (อาคารD)

สถานโทรทศนไทยพบเอส ถ.วภาวดรงสต กรงเทพฯวนท 20-21 มนาคม 2557 – ณ หองประชมอทยานแหงชาตเขาใหญ จ.นครราชสมา

กลมเปาหมายหลก 50 คน ประกอบดวยตวแทนภาครฐจากกรมปาไม กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม ตวแทนองคกรอสระจาก คณะกรรมการปฏรปกฎหมาย สถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) ตวแทนเครอขายปาชมชนแตละภมภาค ตวแทนองคกรพฒนาเอกชน และผทมบทบาทในเชงนโยบาย

22

องคกรรบผดชอบ- ศนยวนศาสตรชมชนเพอคนกบปา (RECOFTC) แผนงานประเทศไทย - กรมปาไม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

องคกรรวมจด1. สถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.)2. องคการกระจายเสยงและแพรภาพสาธารณะแหงประเทศไทย (สถานโทรทศนไทยพบเอส)3. มลนธสยามกมมาจล4. โครงการลดกาซเรอนกระจกในปาเอเชย ประเทศไทย (LEAF-Thailand)

ค�าถามหลกของการประชม: แนวทางการด�าเนนงานดานปาชมชนในประเทศไทยในระยะตอไปควรจะเปนอยางไรประเดนค�าถามยอย

1. ประเดนส�าคญเชงแนวคด นโยบาย และความคาดหวงทส�าคญในอนาคต เปนอยางไร ?1.1 สภาพการด�าเนนงานในระยะทผานมาทางดานตางๆ เปนอยางไร1.2 การพฒนาเชงสถาบน ระบบ และกลไกส�าหรบด�าเนนการในระดบตางๆ บนฐานสทธชมชนในภมทศนปาไมไทย1.3 ปาชมชนกบการด�ารงชพ1.4 กลไกภายใตการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศกบการจดการภมทศนปาไม

2. การรวมกนวเคราะห คนหาแนวด�าเนนการ และความรวมมอ ตลอดจนกรอบยทธศาสตรและมาตรการตางๆในระยะตอไปเปนอยางไร

ก�าหนดการและกระบวนการวนท 19 มนาคม 2557 ณ หองประชมคอนเวนชนฮอลล 2 อาคารศนยเรยนร (อาคาร D) สถานโทรทศนไทยพบเอส กทม.

ชวงเชา กลาวตอนรบผเขารวมประชม โดย ดร. ทนท ลาวน ทอง ผอ�านวยการศนยวนศาสตรชมชนเพอคนกบปา และเปดการ

ประชม โดย ทานอธบดบญชอบ สทธมนสวงษ กรมปาไม ปาฐกถาพเศษ “การปฏรปการจดการปาเพอความยงยนและเปนธรรม”

• “การบรหารจดการพนทปาอยางมสวนรวม” โดย ทานอธบดบญชอบ สทธมนสวงษ กรมปาไม• “วกฤตการณโลก วกฤตการณไทย และปาชมชน” โดย ดร.สมศกด สขวงศ ผกอตง ศนยวนศาสตรชมชนเพอคน

กบปา (RECOFTC) อธบายกระบวนการของการประชมเชงปฏบตการ และบทบาทของผเขารวม

อ.สญชย สตพนธวหาร ม.มหดล วทยากรกระบวนการ และดร.วรตน ค�าศรจนทร ม.แมโจ ผบนทกและสรปประเดน

เวทน�าเสนอขอมลเชงแนวคด นโยบายและขอถกเถยงหวขอ 1 “สทธชมชนในภมทศนปาไมไทย: การพฒนาเชงสถาบน”

โดย อาจารยไพสฐ พาณชยกล คณะนตศาสตร ม.เชยงใหม หวขอ 2 “ปากบการด�ารงชพ”

โดย คณประลอง ด�ารงคไทย ผอ�านวยการส�านกจดการปาชมชน กรมปาไมหวขอ 3 “กลไกลภายใตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกบการจดการภมทศนปาไม”

โดย ดร.บณฑร เศรษฐศโรตม ผอ�านวยการสถาบนธรรมรฐเพอการพฒนาสงคมและสงแวดลอมเปดเวทแสดงความคดเหนสะทอนขอมลทน�าเสนอ จากเวทฯ


23

ชวงบายเวทแลกเปลยนกลมยอย 3 กลมในประเดนสถานการณทงเชงบวก เชงลบ ตวอยาง/บทเรยนทด และทางออกกลมท 1 สทธชมชนในภมทศนปาไมไทย

วทยากรกระบวนการกลม นายจกรพงศ ธนวรพงศ คณะอนกรรมการสทธดานทดนปาไม คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต

กลมท 2 ปากบการด�ารงชพ วทยากรกระบวนการกลม ดร.สรนทร อนพรม คณะวนศาสตร ม.เกษตรศาสตร

กลมท 3 กลไกภายใตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกบการจดการภมทศนปาไม วทยากรกระบวนการกลม นายระว ถาวร แผนงานประเทศไทย ศนยวนศาสตรชมชนเพอคนกบปา

เวทวเคราะห สะทอนการน�าขอมลและการสนทนากลมยอย ผใหขอคดเหน

1. ดร.กฤษฎา บญชย นกวชาการอสระ2. ผศ.ดร.เพญพร เจนการกจ คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร 3. คณพลากร วงคกองแกว ผอ�านวยการ สถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.)

กลาวใหก�าลงใจ และขอบคณผเขารวมประชม โดยพอปรชา ศร ผไดรบรางวลวระบรษดแลปา (Forest Hero) สภาวาดวยปาไม องคการสหประชาชาต

วนท 20 มนาคม 2557 ณ หองประชมอทยานแหงชาตเขาใหญ จ.นครราชสมา

ชวงเชากจกรรมท�าความรจกกนผานการส�ารวจสถานะภมทศนนเวศเครอขาย ของสมาชกผเขารวมเวทประชมปฏบตการกจกรรมภาพสะทอนคด: คนไทย สงคมไทย กบปาชมชนในสภาวการณปจจบน

ชวงบายกจกรรมภาพอนาคตทพงประสงค : สขภาวะนเวศ ความยงยน และความเปนธรรมของการจดการปาชมชนแนวคด กรอบยทธศาสตร มาตรการ และแนวด�าเนนการเพอการจดการปาชมชนของประเทศไทย

• รปแบบและทศทางการจดการปาอยางยงยน• การกระจายอ�านาจในการจดการปา• การรบรองและสนบสนนสทธชมชนในการจดการปา • การมสวนรวมของทกภาคสงคมในการจดการปา

วนท 21 มนาคม 2557ณ หองประชมอทยานแหงชาตเขาใหญ จ.นครราชสมาชวงเชา

กจกรรมสอสรางพลง: คน ปา สงคมไทย สงคมโลกกจกรรมจตภาวะผน�าของคนท�างานปาชมชน... ถอดบทเรยนและ ตวฉนกบปาชมชนใน 10 ปขางหนา ผาน

กระบวนการ สอ&ศลปะสรป อภปราย แลกเปลยนความบนดาลใจ และแนวทางความรวมมอในงานปาชมชน และปดเวท ลงนามค�า

ประกาศรวมกน

24

รายชอผเขารวมประชม

วทยากรนายบญชอบ สทธมนสวงษ อธบดกรมปาไมดร.สมศกด สขวงศ ผกอตงศนยวนศาสตรชมชนเพอคนกบปาอ.ไพสฐ พาณชยกล อาจารยคณะนตศาสตร ม.เชยงใหมนายประลอง ด�ารงคไทย ผอ�านวยการส�านกจดการปาชมชน กรมปาไมดร.บณฑร เศรษฐศโรตม ผอ�านวยการสถาบนธรรมรฐเพอการพฒนาสงคมและสงแวดลอมนายจกรพงศ ธนวรพงศ คณะอนกรรมการสทธดานทดนปาไมดร.สรนทร อนพรม คณะวนศาสตร ม.เกษตรศาสตรนายระว ถาวร เจาหนาทศนยวนศาสตรชมชนเพอคนกบปาดร.กฤษฎา บญชย นกวชาการอสระดร.เพญพร เจนการกจ ผชวยศาสตราจารยคณะเศรษฐศาสตร ม.เกษตรศาสตรนายพลากร วงศกองแกว ผอ�านวยการสถาบนพฒนาองคกรชมชนนายปรชา ศร ประธานปาชมชนบานหนลาดใน อ.เวยงปาเปา จ.เชยงรายดร.วรตน ค�าศรจนทร อาจารยคณะศลปศาสตร ม.แมโจอ.สญชย สตพนธวหาร อาจารยคณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร ม.มหดล

กรมปาไมนายสจณ เรองถาวรฤทธ ผอ�านวยการสวนพฒนาวนศาสตรชมชน ส�านกจดการปาชมชน นายสมพนธ มสทธ ผอ�านวยการสวนอ�านวยการ ส�านกจดการปาชมชนดร.คมสน เรองฤทธสาระกล นกวชาการปาไมช�านาญการ ส�านกจดการปาชมชนนายวรธรรม อนจตตชย ผเชยวชาญส�านกวจยและพฒนาการปาไมนายศกดา มณวงศ ผอ�านวยการสวนสงเสรมการมสวนรวม ส�านกจดการปาชมชนดร.ปรชา องคประเสรฐ ผอ�านวยการสวนฝกอบรม ส�านกบรหารกลางนายสภลท บญเสรมสข ผอ�านวยการสวนความรวมมอระหวางประเทศ ส�านกแผนงานและสารสนเทศนายธระ โควประสทธ ส�านกจดการทรพยากรปาไมท 8 (นครราชสมา)นายอนชา แกวหยอง ส�านกจดการทรพยากรปาไมท 8 (นครราชสมา)นายศราวธ มหานล ส�านกจดการทรพยากรปาไมท 8 (นครราชสมา)

กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพชน.ส.รตนา ลกขณาวรกล ส�านกวจยการอนรกษปาไม และพนธพชน.ส.จนตนา บพบรรพต ส�านกวจยการอนรกษปาไม และพนธพชนางสนนทา วสทธพานช ส�านกวจยการอนรกษปาไม และพนธพชนายนมตร รกธงชย ส�านกวจยการอนรกษปาไม และพนธพชนางกนตนนท ผวสอาด ส�านกวจยการอนรกษปาไม และพนธพชนางภสน เกตานนท ส�านกวจยการอนรกษปาไม และพนธพชดร.ประเสรฐ สอนสถาพรกล ส�านกแผนงานและสารสนเทศนายเชาววทย ชมเกตแกว ผประสานงานพนทแมสา-หวยคอกมานายสทธ วมาลา อทยานแหงชาตขนขาน ม.1 ต.แมสาบ อ.สะเมง จ. เชยงใหม


25

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง นางพลศร วนธงไชย ส�านกอนรกษทรพยากรปาชายเลน

ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตน.ส.อนภชญ ศภนทศนาภรณ ส�านกวางแผนการเกษตร ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมน.ส.ณชาดา เจรญพานช ส�านกวางแผนการเกษตร ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมน.ส.จรยวชญา ฮะทะโชต ส�านกวางแผนการเกษตร ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมนายสมบต กจจารวงศ ส�านกวางแผนการเกษตร ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม

ส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมน.ส.ภทรทพา ศนสยะวชย ส�านกงานประสานการจดการการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศนายอนชาต ตงภมระพวงศ ส�านกงานประสานการจดการการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

องคการอตสาหกรรมปาไมนายปรชญา อครวรทฆมพร

ภาคประชาสงคม/องคกรพฒนาเอกชนนางอนสรณ ไชยพาน คณะกรรมการประสานงานองคกรพฒนาเอกชนนายเดโช ไชยทพ มลนธเพอการพฒนาทย งยน ภาคเหนอนายอดม เจรญนยมไพร สมาคมศนยรวมการศกษาและวฒนธรรมของชาวไทยภเขาในประเทศไทยนายดเรก เครอจนล มลนธรกษไทยนายสมศกด แกวศรนวล มลนธรกษไทยนายมนตร สมยศ มลนธรกษไทยนายพลากร เปาไม มลนธรกษไทยนายวเศษ สจนพรหม โครงการปฎรปการเกษตรและพฒนาชนบทจงหวดล�าพนMr. Steve Panglia ZSL Thailandนายอรณ สขจตด ZSL Thailandนายอสนย สระสงเนน โครงการจดการพนทชมน�าแกงละวา WWF Thailandนายนรตณ บวพา สมาคมปาชมชนอสานนายสมชาย อนรตน สมาคมปาชมชนอสานนายตะวนฉาย หงสวลย มลนธสบนาคะเสถยรนายบรพตร สนทร มลนธเกษตรเพอการพงตนเองฯ (สวนลงโชค)นายส�าเภา ศรทธาพงษ ธนาคารตนไมนายณตฤณ ฉออนศร สมชชาคนจนนายบารม ชยรตน สมชชาคนจนนายมานพ สนท สมชชาคนจนนายฤทธชย ภตะวน สมชชาคนจน

26

ส�านกงานปฏรปทดนเพอการเกษตรน.ส.พอใจ คลายสวนน.ส.อรญญา อทยแจม

เครอขายเยาวชนนายเจดจ แกวสงห กลมเยาวชนปาชมชนบานซ�าผกหนามน.ส.สรางคณา ช�านาญมล กลมเยาวชนปาชมชนบานซ�าผกหนามนายนพชต เมองแกว กลมเยาวชนรกษน�าตกเนนนกยงนายวศษฐ จยเรก กลมเยาวชนรกษน�าตกเนนนกยง

เครอขายปาชมชนน.ส.ระววรรณ กนไชยสก เครอขายปาชมชน จ.ล�าพนนายสมย หมายหมน ม.แมโจ-แพร เฉลมพระเกยรตนางสายชล พวงพกล เครอขายปาชมชนเขาราวเทยนทองน.ส.วษา ชางประดษฐ เครอขายอนรกษเทอกเขาตะนาวศร ภาคตะวนตกนายศภกจ หวงน�า เครอขายประชาชนเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จ.ตราดนายประสงค วระไวย เครอขายปาชมชนซ�าผกหนามนางฤทธ บญประกอบ เครอขายปาชมชนดงขมค�าน.ส.อรทย โพธพา เครอขายปาชมชนดงขมค�า

สถาบนการศกษา/นกวชาการ อ.ศรวรรณ ไชยสข สถาบนความหลากหลายทางชวภาพฯ ม.ราชภฎเชยงรายนายสวง ขนธะสา สถาบนความหลากหลายทางชวภาพฯ ม.ราชภฎเชยงรายดร.รชน โพธแทน คณะวนศาสตร ม.เกษตรศาสตรดร.วนดา พรมหลา คณะนตศาสตร ม.มหาสารคามดร.สมฤด นโครวฒนยงยง National FLEGT Expertน.ส.ชตมา สขอนนต สถาบนธรรมรฐเพอการพฒนาสงคมและสงแวดลอมน.ส.รตนาภรณ อาณาประโยชน สถาบนธรรมรฐเพอการพฒนาสงคมและสงแวดลอม

องคกรอสระ นายธนกรณ อดมรกษาทรพย ส�านกงานพฒนาเศรษฐกจจากฐานชวภาพนายเอกซ สทธละออง ส�านกงานพฒนาเศรษฐกจจากฐานชวภาพน.ส.วรลกษณ ศรใย ส�านกงานคณะกรรมการปฏรปกฎหมาย

องคกรระหวางประเทศ ดร.จ�าเนยร วรรตนชยพนธ องคกรระหวางประเทศเพอการอนรกษธรรมชาตดร.ปยะทพย เอยวพานช โครงการ ECO-BEST GIZMs.Annika Grafweg The Border Consortiumนายชวพชญ ไวทยการ LEAF เชยงใหม สบอ.16 (เชยงใหม)


27

องคกรสนบสนน น.ส.รชรา เอยดศรพนธ สถาบนพฒนาองคกรชมชนน.ส.อภชา ทองธรกล สถาบนพฒนาองคกรชมชนนายกตตรตน ปลมจตร มลนธสยามกมมาจลดร.ชาตร มลสถาน NORAD

ภาคเอกชน นางยงลกษณ ปฏภาณเทวา สหกรณสวนปาภาคเอกชน จ�ากดนายณรงค มนวล บรษทสยามฟอเรสทร จ�ากดนายวรชาต ตงกจงามวงศ สมาคมธรกจไมแหงประเทศไทย

สอมวลชน นางวรนทรา บญชย ฝายเครอขายทนทางสงคม ThaiPBSนายนตธร ทองธรกล ThaiPBSนายปกรณ อารกล ThaiPBSน.ส.กลธดา สามะพทธ เลขานการชมรมนกขาวสงแวดลอม

ผสนใจทวไป นายณฐวฒ หลายเจรญโชคชย คณะวนศาสตร ม.เกษตรศาสตร นายราวน รตนา คณะวนศาสตร ม.เกษตรศาสตร น.ส.ชญาณ ตองเจรญทรพย ม.ธรรมศาสตรน.ส.ทรรศนมน เวสสวฒน ม.ธรรมศาสตรน.ส.พมพพชา ไพบลย ม.ธรรมศาสตรนางเตอนใจ บญประกอบ บคคลทวไป

ศนยวนศาสตรชมชนเพอคนกบปา (RECOFTC) และทมงาน Dr. Tint Lwin Thaung / DirectorMr. James BamptonMr. Etienne DelattreMs. Rejani KunjappanMs. Caroline LiouMr. Reymond CaraanMs. Detty Salulingนายรณกร ตรรกานนทนายปรชญา ยงพธนาน.ส.กาญนา วเศษน.ส.วชร กญยะมาสาน.ส.รชดา อาภรณศลปน.ส.ทพวลย ไหมด

น.ส.สมหญง สนทรวงษน.ส.วรางคณา รตนรตนน.ส.โคมฉาย ไทยยงน.ส.จงกล ตณฑวณชน.ส.อฉราภรณ ไดไซรน.ส.ปวณรตน พชตบวรศกด นายณรงคศกด ปรญญาสทธนนทน.ส.ศรรตน กตญชลกล / Documentationน.ส.ศภด วนประภาเวช / Documentationน.ส.กนกพรรณ สพทกษ/ Documentationน.ส.ศรวาร เมองมบง / นสตชวยงานนายพทกษพงษ จนทรด / นสตชวยงาน


29

Printed on recycled paper

ศนยวนศาสตรชมชนเพอคนกบปา (RECOFTC)ต ป.ณ. 1111 ทท�าการไปรษณยเกษตรศาสตรกรงเทพมหานคร 10903โทรศพท +66 (0) 2940 5700โทรสาร +66 (0) 2561 [email protected]

“ก้าวต่อไป...

Documents