ผลิต เผยแพร่โดย กลุ่มงานสุขศึกษา...
TRANSCRIPT
เรยบเรยงโดย …หอผปวยศลยกรรมกระดก ผลต / เผยแพรโดย … กลมงานสขศกษา
โรงพยาบาลสวรรคประชารกษ จ. นครสวรรค โทร 0 – 5621 – 9888 ตอ 5200, 9801
-1-
วตถประสงค
คมอการดแลตนเองของผปวยอมพาตแขนและขา
เพอ…
- เปนแนวทางในการปฏบต การดแลผปวยทเปนอมพาต - เพอปองกนภาวะแทรกซอนตางๆเชน แผลกดทบ , ขอตด, กลามเนอลบ
- เพอชวยฟนฟสภาพผปวยใหสามารถชวยเหลอตนเองได
คณะผจดท า
-2-
การดแลส าหรบญาต / ผดแล
1. การปองกนการเกดแผลกดทบ ขณะนอนบนเตยงควรพลกตะแคงตวทก 2 ชวโมง โดยจดใหตะแคง
ซายขวา นอนหงาย นอนคว าสลบกนไป ทนอนควรนมเพอลดแรงกด และเสยดส
ดแลทนอนใหแหงสะอาด ผาป ปใหเรยบรอย ลดปจจยทท าใหเกดแผลกดทบ เชน ความชน การเสยดสจากวตถ
ตางๆ งดการใชหวงยางเดกมารองกน ตรวจดผวหนง วามรอยแดงหรอไม
ทานอนหงาย
-3-
2. การปองกนปอดบวม
การเคาะปอด โดยใชองมอทง 2 ขาง เคาะปอดเบาๆไปตามทรวงอกทงดานหนา และหลง อยางนอยวนละ 2 ครง ครงละ 3 – 5 นาท
การไอ เพอขบเสมหะ หลงการเคาะปอดหรอเมอมเสมหะคง ดวยการใชหมอนเลกๆ กดหนาทองใตลนปในจงหวะทหายใจออกหลงจากนนหายใจเขาลกๆและไอออกมาแรงๆ
การฝกการหายใจโดยใชมอขางหนงวางบนทรวงอกขางหนงวางบนหนาทอง ใหผปวยหายใจเขาลกๆในขณะทองปองออก และหายใจออกชาๆ ใหหนาทองยบ
3. การปองกนการตดเชอระบบทางเดนปสสาวะ รบประทานผลไมทมรสเปรยว เชน สบปะรด
มะเฟอง มะนาว น ากระเจยบ
ดมน าอยางนอยวนละ 3 ขวดแมโขง
ดแลท าความสะอาดบรเวณอวยวะสบพนธหลงการขบถายทกครง
-4-
บบรดสายสวนบอยๆ ระวงสายปสสาวะไมใหหก หรอพบงอ สงเกตลกษณะน าปสสาวะทกวน ไมควรมตะกอนขน
แขวนถงปสสาวะใหต ากวาระดบตว ถามไขสง หนาวสน ปสสาวะขนมาก มกลนเหมนควรรบพบแพทย เปลยนสายสวนปสสาวะพรอมถงรองปสสาวะ เมอมตะกอนขน
โดยเปลยนทสถานพยาบาลใกลบาน
4. ปองกนการเกดนว ดมน ามากๆอยางนอยวนละ 3 ขวดแมโขง เปลยนอรยาบถบอยๆ
-5-
5. ปองกนการเกดทองผก
รบประทานอาหารทมกากมากๆเชน ผก ผลไม ธญพช
ใชยาระบายหรอยาเหนบ กรณไมมยาเหนบใหใชสบเหลาปลายเหนบแทนได ถาไมออกควรลวงออก(ท าวนเวนวน หรอวนเวนสองวน)
ฝกอปนสยในการขบถาย โดยนวดหนาทองเปนวงกลมตามเขมนาฬกา หลงรบประทานอาหาร 1 – 2 ชวโมงทกวน
-6-
6. ปองกนการเกดภาวะกลามเนอหดเกรง, ขอตดแขง
การบรหารการเคลอนไหวของขอ
กรณทผปวยไมสามารถเคลอนไหวแขนและขาควรมผดแลท าการเคลอนไหวขอตางๆใหผปวย ขอควรปฏบตการท าการเคลอนไหวขอ
การเคลอนไหวขอใหผปวย ควรท าชาๆ
ควรท าการเคลอนไหวใหสดองศาของการเคลอนไหวปกต ท าในแตละทาซ าๆ ทาละ 10 – 20 ครง วนละ 2 รอบ
ไมควรท าการเคลอนไหวหลงจากรบประทานอาหารอมใหมๆหรอในขณะผปวยมไข
ขณะท าการเคลอนไหวขอทาผปวยปวดหรอพบปญหาอยางอนตามมาควรหยดและปรกษาแพทยหรอนกกายภาพบ าบด
-7-
การจดทาทถกตองส าหรบผปวยอมพาตครงซก
1. จดหมอนบางๆหนนทไหล และตนแขนขางทเปนอมพาต
ทานอนหงาย
2. ศรษะหนนหมอนใบเลกๆไมยกสงจนเกนไป
3. จดศรษะไปในดานทเปนอมพาตเพอปองกนทางเดนหายใจอดกน
-8-
4. จดล าตวใหตรง อยาใหเอยงในดานทเปนอมพาต
5. ปองกนไมใหขาแบะออก โดยจดใหขาทเปนอมพาต อยในทาตรง ใชผาเชดตวหรอผาธรรมดา พบวางทสะโพก ใตเขา และใตขอเทา
6. การจดวางเทา ปองกนปลายทาตก และปองกนการเกดแผลของสนเทา
-9-
การจดวางมอขางทเปนอมพาต
ลกษณะของมอทเปนอมพาต การจดทาปกตของมอ
การมวนผาใหผปวยก า ในมอขางทเปนอมพาต
การจดวางมอขางทเปนอมพาต
ใหก าผาทมวนไวและการใชหมอนรองรบ
-10-
การพลกตะแคงตว และการจดทานอนตะแคง / นอนคว า
1. การจดทานอนตะแคงทบขางทด 1.1 นอนตะแคงเตมตว 1.2 ศรษะโนมไปทางดานหนาเลกนอย 1.3 ล าตวตรง 1.4 แขนขางอมพาตจดใหไหลงมไปทางดานหนา ใชหมอนรองแขน
และมอวางบนหมอน
1.5 ขาขางอมพาตจดใหสะโพกงอ เขางออยบนหมอน เทารองไวบนหมอนเชนเดยวกน เพอกนไมใหขอเทาบด ดงรป
การจดทานอนตะแคงทบขางทด
-11-
2. การจดทานอนตะแคงทบขางทเปนอมพาต 2.1 จดศรษะโนมไปทางดานหนา 2.2 ล าตวตรง 2.3 แขนไหลขางทเปนอมพาต หอมาทางดานหนา ชวงปลายแขนอย
ในทาหงายมอ 2.4 ขาดานหลง ขางทเปนอมพาตจบเหยยดขอสะโพกตรง เขางอ
เลกนอย 2.5 ขาขางด อยดานบนงอไปทางดานหนาใชหมอนรองรบ ดงรป
การจดทานอนตะแคงทบ ขางทเปนอมพาต
-12-
3. ทานอนคว า กรณผปวยไมมปญหาทางดานการหายใจ และสามารถนอนคว าได
ควรจดทานอนคว าวนละ 2 – 3 ครง อยางนอย 30 นาท โดยใชหมอนบางๆ วางไวเหนอขอเทา ปลายเทาวางแนบชด แผน Foot Board ไมใหปลายเทาตก หวไหลมผารองรบไวทง 2 ขาง แขนและขอศอก เหยยดออกหางจากตว ดงรป
ทานอนคว า
ขอพงระวง การจดทาผปวยอมพาต ทาตะแคงซาย , ตะแคงขวา , นอนหงาย ควร
ท าสลบกน และควรเปลยนทาทก 1 – 2 ชวโมง เพอปองกนการเกดแผลกดทบจากการนอนนานๆ
-13-
การออกก าลงเคลอนไหวขอ(ท าดวยตนเองในกรณผปวยรสกตวด)
ผปวยและญาตสามารถท าไดภายใตการแนะน าของพยาบาลหรอนกกายภาพบ าบด โดยมจดเนนทส าคญ คอ ตองจบบรเวณขอทจะออกก าลงใหกระชบ และถกวธกระท าดวยความนมนวลชาๆ การเคลอนไหวขอแตละทาควรท าประมาณ 5 – 10 ครง
บรเวณขอไหลและแขน 1. ยกแขนขน 2. จบแขนหมนไปดานหลง 3. ยกแขนขนและน ากลบมาทเดม ดงรป
บรเวณขอมอและนวมอ 1. งอนวมอ เขาในองมอและงอขอมอไปทางดานหนา 2. แบมอออก เหยยดนวใหตรง ดงมอไปขางหนา 3. หมนหวแมมอเปนวงกลม ดงรป
-14-
บรเวณขา 1. สอดเทาขางทดลงใตเขาขางทออนแรง 2. เลอนเทาขางทดไปบรเวณขอเทาขางทออนแรง 3. ยกขาขางทออนแรงดวยขาขางทด ใหสงมากทสดเทาทจะท าได ยกขน
ลงซ าๆหลายครง ดงรป
-15-
การท ากายภาพบ าบดผปวยอมพาตครงซก
1. การชวยใหขอไหลเคลอนไหว
เรมตนดวยวธการจบแขนผปวย กางแขนออกจากล าตว
วางแขนราบเหนอระดบศรษะ จดใหสวนขอศอกงอจนสามารถ
วางแขนลงบนศรษะไดแลวยกแขน
กบเขาสทาเรมตน
-16-
2. การชวยใหขอศอกเคลอนไหว
เรมตนดวยวธการจบแขนผปวย ยกปลายแขนใหตงฉากกบตนแขน
จบปลายแขนขนเหนอระดบศรษะ ยกปลายแขนขนตงฉากกบ และคอยๆ กดใหวางราบกบทนอน ตนแขนตามเดม
พยายามไมใหหวไหลยกขนในขณะ ทท าเพราะกลามเนอหวไหล และ ตนแขนอาจมการเกรง และกอใหเกด ความเจบปวดเพมขนได
-17-
3. การชวยใหขอมอเคลอนไหว
เรมตนดวยการจบขอมอ หมนขอมอจนฝามอหนเขา และฝามอผปวย หาตวผปวย
หมนขอมอใหฝามอเคลอนออกจากตวผปวยจนกระทงฝามอ
หนไปอยดานปลายเทา
-18-
4. ขนตอนการชวยใหนวมอเคลอนไหว
เรมตนดวยการจบขอมอและมอ จบรวมนวมอทง 4 นว ดดให ของผปวย โคงไปดานหลงมอ
จดนวมอใหอยในทาเหยยดตรง จบรวบนวมอ 4 นว ใหงอพบมา ดานฝามอ และอยในทาฝามอไดในทสด หลงจากนนคลายนวมอออกและเรมท าใหมตามขนตอนเดม
-19-
จดนวหวแมมอใหงอพบมาขางหนา
เหยยดนวหวแมมอตรงแลวกางออก
จบปลายนวหมนเขาแลวออกจากฝามอเทาทจะท าได
-20-
5. การชวยใหขอสะโพกเคลอนไหว
แยกขาผปวยออกจากกนพอควร สอดมอขางหนงไวใตเขา อกขางหนงไวใตสนเทา
ยกขาขนจากทนอนเลกนอยประมาณ 3 – 5 นว และเลอนขาเขาหาตวผชวย
ยกขาขนเลกนอยเลอนเขาหากนและวางลงบนทนอนตามเดม
-21-
6. การชวยใหขอเขาเคลอนไหว
สอดมอขางหนงไวใตเขา ยกขาขนใหเขางอพบเลกนอย และอกขางหนงไวใตสนเทา
โนมขาไปดานศรษะในขณะทเขา เหยยดขาใหอยแนวตรงวาง งอพบอยโนมไปใหมากทสดทจะ กบทนอนจะสงเกตไดวาขอ
จะเปนไปได ตะโพกไดเคลอนไหวดวย ในขณะทชวยใหขอเขาเคลอนไหว
-22-
7. การชวยใหขอเทาเคลอนไหว
เรมตนดวยการจบสนเทาของผปวย ใชแขนของพยาบาลดนปลายเทา มออกขางหนงจบขอเทาและกดเบาๆ กระดกขนไปในขณะทมอ เพอชวยใหเทาตงตรง ใหเทาผปวย ยงจบสนเทาไวในลกษณะนจะ วางทาบกบแขนของพยาบาล ท าใหสนเทาถกดงใหเหยยดตรง
ออกไป
ผอนปลายเทาและสนเทาใหกลบสทเดม เลอนมอทจบขอเทามา จบทหลง เทาคอนมาทางปลายเทา ดนใหโนมลงแลวปลอยกลบทเดม
-23-
8. การชวยใหเทาและนวเทาเคลอนไหว
จบฝาเทาของผปวยหมนออก จบฝาเทาของผปวยหมนกลบ
เทาทจะท าไดในขณะทมออก ไปในทศทางตรงกนขามกน
ขางหนงจบทขอเทากดเบาๆกบ โดยทมออกขางหนง ยงปฏบต ทนอนเพอตรงขอเทาใหอยกบท เชนเดมอย
จบฝาเทาผปวยในขณะทมออก กดปลายเทาและนวเทาใหโนม
ขางหนงจบนวเทาและปลายเทา ลงพยายามไมใหผปวยยกหรอ แลวดนใหโนมขนมาทางตนขา งอเขาขณะทท า
-24-
หมายเหต : ท าแตละทาอยางนอย 10 – 15 ครง อยางนอยวนละครง หรอบอยเทาทจะท าไดควรบรหารกลามเนอสวนอนๆดวย เชน ไหล ขอศอก ขอมอ มอ นวเทา เพอชวยใหกลามเนอตางๆ แขงแรง
9. การออกก าลงสวนอนๆ ผปวยควรหมนขมบกน หรอการกลนอจจาระ ควรท าวนละ 100 – 200
ครง เพอฝกการท างานของกลามเนอหรดระบบกระเพาะปสสาวะ และอจจาระ
การขบถายอจจาระ
ถามอของทานปกตด การท าความสะอาดหลงการขบถายไมใชเรองยาก แตอาจมอปสรรคบางเมอสวมอยไกลไปมาล าบาก อาจจ าเปนตองใชกระโถนรองรบอจจาระแทนทจะขบถายทสวม
ถาจ าเปนตองถายบนเตยง ควรมแผนยางรองกนเปอน หรอ ใชกระดาษหนงสอพมพรองอกชนหนง เพอใชหออจจาระทออกมาและน าไปทงไดสะดวก
ถาผปวยถายอจจาระไมออก ตองสวนถายเองโดยใชลกสวนถาย หรอเหลากอนสบขนาดเทานวกอยสวนถาย ในรายทมอทง 2 ขางออนแรงตองอาศยผชวย
-25-
การขบถายปสสาวะ
ปสสาวะเองได แนะน าใหดมน าสะอาด วนละ 6 – 8 แกว (3 ลตร/วน)
ปสสาวะเองไมได การสวนปสสาวะ(กรณสวนปลอย)
1. ลางมอใหสะอาด 2. จดเตรยมอปกรณส าหรบการสวนปสสาวะใหพรอม 3. จดทานอนหงาย กางแยกขาทงสองขางออกจากกน 4. หลอลนสายสวนปสสาวะ 5. ลางท าความสะอาดอวยวะสบพนธ 6. กอนสวนปสสาวะจบองคชาตใหยกตงท ามมประมาณ 60 – 90
องศา 7. ใสสายสวนปสสาวะเขาไปเบาๆ จนลกประมาณ 8 นว 8. จดชามขน หรอภาชนะรองรบปสสาวะ สงเกตปรมาณสของ
ปสสาวะ 9. ดงสายสวนปสสาวะออกเมอรสกหายปวด 10. ท าความสะอาดอวยวะสบพนธอกครง
-26-
การดแลกรณคาสายสวนปสสาวะ
1. รกษาความสะอาดบรเวณอวยวะสบพนธ และตรงรเปดของทอปสสาวะวนละ 2 ครง เชา – เยน หรอทกครงหลงถายอจจาระ ดวยน าสบและลางดวยน าสะอาด หามโรยแปง
2. ดแลใหสายสวนปสสาวะ ทตอลงภาชนะ หรอถงรองรบปสสาวะเปนระบบปดตลอดเวลา จะเปดภาชนะ หรอถงรองรบปสสาวะเมอเทปสสาวะออก
3. ควรวางสายสวนปสสาวะไวบนขาไมนอนทบสาย และดแลไมใหสายสวนปสสาวะหก พบ งอ
4. ใหถงหรอภาชนะรองรบน าปสสาวะอยต ากวากระเพาะปสสาวะ(ทองนอย)โดยแขวนถงปสสาวะไมใหแตะพน
5. ควรมพลาสเตอรตรงสายสวนปสสาวะ ปดทหนาทอง เฉยงไปดานใดดานหนงเพอไมใหสายสวนปสสาวะเลอนเขา – ออก
-----------------------------------------------------
ดวยความปรารถนาดจาก ... หอผปวยศลยกรรมกระดก