anayasamahkemesi birinci bolum · ba~vurucular bekir aybar ve hac1 aybar, suas1yla 1940 ve 1944...

TURKiYE CUMHURiYETi

ANAYASAMAHKEMESi

BiRiNCi BOLUM

KARAR

BEKiR AYBAR VE HACI AYBAR BA~VURUSU

(Ba~vuru Numaras1: 2015/12564)

Karar Tarihi: 14/11/2018

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

: 2015/12564 : 14/11/2018

Ba~kan

Uyeler

Raportor

Ba~vurucular

Vekili

BiRiNCi BOLUM

KARAR

Burhan USTUN

Serruh KALELi

Hasan Tahsin GOKCAN

Kadir OZKA YA

Yusuf Sevki HAKYEMEZ

M. Emin SAHiNER

1. Bekir AYBAR

2. Hac1 AYBAR

Av. irfan OGUR

I. BASVURUNUN KONUSU

1. Ba~vuru, arsa vasfm1 haiz ta~mmazm bir bolumli uzerinden kamula~tlrma yap1lmaks1zm enerji nakil hath ge9irilmesi nedeniyle mulkiyet hakkmm ihlal edildigi iddiasma ili~kindir.

II. BASVURU SURECi

2. Ba~vuru 28/7/2015 tarihinde yapilm1~tlr.

3. Komisyonca ba~vurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bolum tarafmdan yap1lmasma karar verilmi~tir.

4. Bolum Ba~kam tarafmdan ba~vurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yap1lmasma karar verilmi~tir.

5. Ba~vuru belgelerinin bir omeg1 bilgi 19m Adalet Bakanhgma (Bakanhk) gonderilmi~tir. Bakanhk, goru~ bildirmemi~tir.

III. OLAYVEOLGULAR

6. Ba~vuru formu ve eklerinde ifade edildigi ~ekliyle olaylar ozetle ~oyledir:

7. Ba~vurucular Bekir Aybar ve Hac1 Aybar, suas1yla 1940 ve 1944 dogumlu olup Sanlmrfa'nm Hilvan il9esinde ikamet etmektedirler.

2


: 2015/12564 : 14/11/2018

8. Ba~vuruculann Sanlmrfa ili Hilvan il<;;esi Karacurun Mahallesi'nde kain ve toplam btiytiklligti 50.451 m2 olan 258 parsel numarah arsa niteligindeki ta~mmazmm 1.246,89 m2lik k1smmm tizerinden kamula~tirma yap1lmadan veya idari irtifak tesis edilmeksizin 1985 yilmda enerji nakil hattl ge<;;irilmi~, aynca amlan kisma elektrik diregi dikilmWir.

9. Ba~vurucular 12/5/2011 tarihinde Dicle Elektrik Dag1t1m A.$. (DEDAS) aleyhine Hilvan Asliye Hukuk Mahkemesinde (Mahkeme) kamula~tirmas1z el atma nedeniyle tazminat davas1 a<;;m1~lardir. Ba~vurucular dava dilek<;;esinde; ta~mmazm enerji nakil hattmm altmda kalan k1sm1 yontinden tam bedelinin, diger k1sm1 yontinden ise el atma nedeniyle ta~mmazm degerinde meydana gelen azalmanm tazminat olarak hesaplanmasm1 talep etmi~lerdir. Dilek<;;ede, ta~mmazm enerji nakil hatlan altmda kalan kism1 tizerinde ilgili mevzuat uyannca in~aat yap1lmasmm mtimktin olmamas1 nedeniyle bu k1smm tam bedelinin odenmesi gerektigi belirtilmi~tir.

10. Davah idare ise savunmasmda, tazminata htikmedilmesi gerekiyorsa bunun enerji nakil hattmm koruma band1 altmda kalan bollimtintin mtilkiyet bedeli tizerinden degil irtifak hakk1 bedeli tizerinden hesaplanmas1 gerektigini ileri stirmti~ttir.

11 . Mahkemece Hilvan Belediyesinden (Belediye) enerji nakil hattl altmda kalan yerlere yapila~ma izni verilmesinin mtimktin olup olmad1g1 sorulmu~, gelen cevap yaz1smda ilgili mevzuat uyannca bu alanlara yap1la~ma izni verilmesinin mtimktin olmad1g1 ve buralann yol, park veya ye~il alan olarak aynlmas1 gerektigi ifade edilmi~tir.

12. Mahkemece 2/12/2011 tarihinde olay yerinde bilirki~ilerle birlikte ke~if yapilm1~tlf. in~aat mtihendisi iki bilirki~i tarafmdan hazirlanan raporda oncelikle emsal almmas1 gereken satl~ bedeli tespit edilmeye <;;ah~1lm1~tlf.

13 . Bilirki~i raporunda ozetle ~u tespitlere yer verilmi~tir:

i. Emsal te~kil ettigi degerlendirilen ta~mmazm daha geli~mi~ bir mahallede bulunmas1, ~ehir merkezine daha yakm bir mesafede olmas1 ve konut alamnm i<;;inde yer almas1, emsal ta~mmazm piyasada gordtigti ragbet ve sat!~ kabiliyeti hususlan dikkate almarak ba~vuruculann ta~mmazlanmn degerinin emsal ta~mmaza nazaran 2,2 kat daha az oldugu kanaati raporda a<;;1klanm1~tlr.

ii . Ta~mmazm bir bollimti tizerinden enerji nakil hattmm ge<;;mesi nedeniyle dogabilecek ya~amsal muhtemel tehlikeler ile tesislerin bak1m ve onanm1 sirasmda olu~abilecek muhtemel kazalann artacag1 ger<;;egine bagh olarak ta~mmaza olan talebin dti~ecegi belirtilmi~tir.

iii. Ytiksek gerilimin muhtemel tehlikesinden dolay1 tizerinde in~aat yapilmasmm <;;evredeki diger ta~mmazlara gore gecikebilecegi ve in~a edilecek yap1lann geri donti~tim riskinin artacag1 hususlan gozontinde bulundurularak el atma nedeniyle ta~mmazm degerinin toplamda % 1,2 oranmda azald1g1 sonucuna ula~1lm1~tlf.

iv. Sonu<;; olarak ta~mmazda yer alan 9 m2lik pilon yeri i<;;in 955,71 TL pilon yeri bedeli hesaplanm1~, ardmdan toplam 50.451 m2 btiytikltigtinde olan ta~mmazm pilon yeri olan toplam 9 m2lik bollimti d1~mda kalan 50.442 m2sinin el atma nedeniyle

3


: 2015/12564 : 14/11/2018

degerinde meydana gelen azalma dikkate almarak 64.277,23 TL odenmesi gereken tazminat olarak belirlenmi~tir.

14. Mahkeme 18/9/2012 tarihinde davanm kismen kabulu ile bilirki~i raporunu hukme esas alarak 65.232,94 TL tutanndaki maddi tazminatm davah idareden almarak ba~vuruculara odenmesine karar vermi~tir. Kararda, tazminatm irtifak hakk:1 bedeli olan 64.277,23 TL ile pilonyeri bedeli olan 955,71 TL'nin toplam1 oldugu belirtilmi~tir. Mahkeme aynca ta~mmazm enerji nakil hattI koruma band1 altmda kalan 1.246,89 m2 buyuklugundeki k1sm1 yonunden daimi irtifak hakkmm ve 9 m2 buyuklugundeki direk yerinin idare adma tapuya tesciline karar vermi~tir. Kararda, ta~mmazm enerji nakil hattl ge9irilen bolumu uzerinde irtifak hakk:1 tesisinin amaca ula~mak bakimmdan yeterli oldugu ve 4/11/1983 tarihli ve 2942 say1h Kamula~t1rma Kanunu'nun 11. maddesinin son f1kras1 uyannca kamula~tlrma yoluyla irtifak hakk:1 tesis edildigi durumlarda ta~mmazm degerinde meydana gelen du~uklugun kamula~tlrma bedeli oldugu belirtilerek tazminat miktannm irtifak degeri uzerinden hesaplanmasmm gerek9esi a91klanm1~tu.

15. Karann temyizi uzerine Yarg1tay 5. Hukuk Dairesi (Daire) 13/5/2013 tarihli karanyla dava konusu ta~mmazm geometrik durumu, yuz ol9umu, henuz parsellenmemi~ arsa niteliginde olmas1 ve enerji nakil hattmm guzergah1 dikkate almarak irtifak hakk:1 nedeniyle deger du~uklugu oranmm ta~mmazm tum degerinin %0,5'ini ge9emeyecegi gerek9esiyle karan bozmu~tur. Amlan karara kar~1 ba~vurucular tarafmdan yapilan karar duzeltme istemi de Dairenin 24/2/2014 tarihli karanyla reddedilmi~tir.

16. Bozma karanna uyan Mahkeme, konu hakkmda yeni bir bilirki~i raporu ald1rm1~tu. Bilirki~i raporunda idari irtifak bedeli 27.737,89 TL, direk yeri bedeli ise 26.782,18 TL olarak hesaplanm1~tu. Mahkeme 19/6/2014 tarihinde bu rapor dogrultusunda kamula~tuma bedeline ve ilk kararda oldugu gibi tescile hukmetmi~tir.

17. Mahkeme karan Dairenin 20/1/2015 tarihli karanyla onanm1~, karar duzeltme istemi de 16/6/2015 tarihli karanyla reddedilmi~tir. Nihai karar 9/7/2015 tarihinde ba~vuruculara teblig edilmi~tir.

18. Ba~vurucular 28/7/2015 tarihinde bireysel ba~vuruda bulunmu~lardu.

IV. iLGiLi HUKUK

A. Ulusal Hukuk

19. 2942 say1h Kanun'un "jrtifak hakkz kurulmasz" kenar ba~hkh 4. maddesinin birinci fikras1 ~oyledir:

"Ta$znmaz malzn mulkiyetinin kamula$flrzlmasz yerine, amar; ir;in yeterli oldugu takdirde fa$znmaz malzn belirli kesimi, yuksekligi, derinligi veya kaynak uzerindf. kamula$flrma yoluyla irtifak hakkz kurulabilir. "

20. 2942 say1h Kanun'un 11. maddesinin u9uncu ve dorduncu fikralan ~oyledir:

"Ta$znmaz malzn degerinin tespitinde, kamula$fZrmayz gerektiren imar ve hizmet fe$ebbusunun sebep olacagz deger arfl$larz ile ilerisi ir;in di1$i1nulen kullanma $ekillerine gore getirecegi kar dikkate alznmaz.

4


: 2015/12564 : 14/11/2018

Kamula$tzrma yoluyla irtifak hakkz tesisinde, bu kamula$tlrma sebebiyle ta$znmaz ma! veya kaynakta meydana gelecek kzymet dii$iikliigii gerek9eleriyle belirtilir. Bu kzymet dii$iikliigii kamula$tzrma bedelidir. "

B. Uluslararas1 Hukuk

21. Avrupa insan Haklan Sozle~mesi'ne (Sozle~me) ek 1 No.lu Protokol'-Un "Mulkiyetin korunmasz" kenar ba~hkh 1. maddesi ~oyledir:

"Her ger9ek ve tiizel ki$inin ma! ve miilk dokunulmazltgzna sayg1 gosterilmesini isteme hakk1 vardir. Bir kimse, ancak kamu yararz sebebiyle ve yasada ongoriilen ko$ullara ve uluslararas1 hukukun gene! ilkelerine uygun olarak ma! ve miilkiinden yoksun bzrakzlabilir.

Yukarzdaki hiikiimler, devletlerin, miilkiyetin kamu yararzna uygun olarak kullantlmasznt diizenlemek veya vergilerin ya da ba$ka katkzlarzn veya para cezalarzmn odenmesini saglamak i9in gerekli gordiikleri yasalarz uygulama konusunda sahip olduklar, hakka hale! getirmez. "

22. A vrupa insan Haklan Mahkemesi (AiHM) kamula~t1rmas1z el atmamn hukukilik olc;-Utu yon-Unden mulkiyet hakkmm ihlaline yol ac;t1gm1 c;e~itli kararlarmda kabul etmi~tir (Papamichalopoulos ve digerleri/Yunanistan, B. No: 14556/89, 24/6/1993; Guisso-Gallisaydtalya [BD], B. No: 58858/00, 22/12/2009; Sarzca ve Dilaver/Turkiye, B. No: 11765/05, 27/5/2010).

23. Papamichalopoulos ve digerleri/Yunanistan karanna konu olayda ba~vurucunun ta~mmazma donanma tarafmdan askeri bir -Us yapdmak -Uzere kamula~tlrma yapdmadan el atdm1~t1r. Ba~vurucunun mulk-Un-Un iadesi ic;in ac;t1g1 dava ise kabul edilmi~tir. AiHM, kamula~t1rmas1z el atmaya ili~kin s-Urec;te giderimin saglanmasma yonelik yeterli g-Uvencelerin mevcut olmad1gma i~aret ederek m-Udahalenin ba~vurucunun fiili olarak mulklerinden yoksun b1rakdmas1 gibi ag1r bir sonuca yol ac;t1g1 gerekc;esiyle mulkiyet hakkmm ihlal edildigine karar vermi~tir (Papamichalopoulos ve digerleri/Yunanistan, §§ 37-46). Adil tazmin yon-Unden ise AiHM, restitutio in integrum ilkesinin geregi olarak taraf devletin ta~mmaz1 aynen iade etmesine veya g-Uncel degerinin odenmesine karar vermi~tir. AiHM, davah devletin ba~vuruculann ta~mmazmm otoriteler tarafmdan gasp edilmesi olarak niteledigi yirmi be~ yd s-Uren kamula~t1rmas1z el atma nedeniyle olu~an fiili zararlar ile mulkten yararlanamama dolay1s1yla olu~an kay1plar ic;in arazinin g-Uncel degerine ek olarak yetkililer tarafmdan in~a edilen binadan kaynakh deger artl~mm da ba~vuruculara odenmesi gerektigine h-Ukmetmi~tir (Papamichalopoulos ve digerleri/Yunanistan, §§ 34-40).

24. Guisso-Gallisaydtalya karanna konu olayda ise italyan hukukunda olagan usul-Un d1~mda farkh bir usul-Un uygulanarak idare tarafmdan ba~vurucunun ta~mmazma el atdmas1 soz konusudur. Ba~vurucunun ac;t1g1 davada ba~vurucu yararma tazminata h-Ukmedilerek ta~mmazma olagan usul uygulanmadan el at1ld1gm1 ve ac;t1g1 davada derece mahkemelerinin nihai karan ile birlikte mulk-Unden yoksun b1rakild1g1m belirtmi~tir. AiHM karanm sadece tam tazminat odenmemesine dayand1rmanm uygun olmad1gm1 vurgulam1~t1r. AiHM, italya'da uygulanan ve el atmaya yol ac;an soz konusu usul-Un ongorulebilir olmad1g1m ve mulkiyet hakkmm korunmas1 bakimmdan yeterli g-Uvenceler ic;ermedigini belirtmi~tir. AiHM'e gore bu usulun uygulanmas1 kamu makamlanna olagan kamula~tlrma usul-Un-U goz ard1 etme imkam tammakta olup bu durum ise mulk sahipleri yon-Unden ongorulemez veya keyfi sonuc;lara yol ac;maktad1r. Her durumda bu usul-Un benimsenmesinin hukuka aykm olan fiili bir durumun onaylanmas1 anlamma geldigi ozellikle vurgulanm1~t1r.

5


: 2015/12564 : 14/11/2018

AiHM bu sebeplerle uygulanan soz konusu mekanizmanm yeterli derecede hukuki belirlilik saglayamad1gma i~aret etmi~tir. AiHM sonrn; olarak hukuka dayah olmad1gmdan miilkiyet hakkma yap1lan miidahalenin Sozle~me'ye ek 1 No.lu Protokol'un 1. maddesinin ihlaline yol a9tig1 sonucuna varm1~tir (Guisso-Gallisaydtalya, §§ 82-97).

25. Adil tazmin yonunden ise ba~vurunun Papamichalopoulos ve digerleri/Yunanistan karanndan aynlan yonlerine deginmi~tir. Buna gore ilk olarak soz konusu ba~vurudan farkh olarak ba~vurucu yaranna tazminata hukmedildigi aynca ilk karara konu olaydan farkh olarak bildirilmi~ bir kamu yaranna dayah belirli bir usulun soz konusu oldugu belirtilmi~tir. Buna gore mulkten yoksun b1rakma tarihi itibanyla ta~mmazm rayi<; degerinin ve bu degerde olu~an deger kaybmm giderilmesi gerektigi kabul edilmi~tir ( Guisso-Gallisaydtalya, §§ 102-107).

26. Sarzca ve Dilaver/Turkiye karanna konu olayda ba~vuruculann ta~mmazlanna askeri egitim sahas1 olarak kamula~tlrma yapilmaks1zm el at1lm1~tir. Ba~vuruculann miras b1rakam tarafmdan a91lan kamula~tirmas1z el atma davas1 kabul edilmi~ ve ba~vurucular yaranna tazminata hukmedilerek ta~mmaz idare adma tescil edilmi~tir. AiHM, derece mahkemelerinin tescil karanyla birlikte mulkten yoksun b1rakmanm ger<;ekle~tigini belirtmi~tir. AiHM oncelikle kamula~tirmas1z el atma uygulamasmm ta~mmazlann maliki olarak kalan ba~vuruculan herhangi bir kamu yaran gerek<;esi ile eylemini hakh kilmayan idareye kar~1 dava a9mak zorunda b1raktigm1 vurgulam1~tir. AiHM bu baglamda derece mahkemelerince kamula~tirmas1z el atmanm tespit edilmesinin her durumda idare tarafmdan olu~turulmu~ kanuna aykm bir durumun hukuki olarak kabul edilmesine ve idarenin kanuna aykm davram~mdan fayda saglamasma imkan tamd1gm1 a91klam1~tir. Buna gore kamula~tirmas1z el atma uygulamas1, idareye bir ta~mmaz1 kullanma ve ta~mmazm malikine onceden odeme yapmadan devretme imkam saglamaktad1r. Bunun sonucu olarak tazminat davas1 a9mas1 gereken ve bu sebeple haklanm ileri surmek i<;in yarg1lama masraflanndan yiikumlu olan ise ba~vuruculardir. Halbuki olagan kamula~tirmada sure<;, satm alma usulunun ba~ans1z olmas1 durumunda ilke olarak yargilama masraflanndan yiikumlii olmas1 gereken ve kamula~tirmay1 yapan idare tarafmdan ba~latilmaktadir (Sarzca ve Dilaver/Turkiye, §§ 38-44).

27. AiHM yukanda belirtilenler 1~1gmda, idareye resmi kamula~tlrma kurallannm otesine ge<;me imkam saglayan boyle bir uygulamanm ba~vurucular yonunden ongoriilemez ve keyfi sonu<;lara yol a9tigm1 belirtmi~tir. AiHM'e gore soz konusu uygulama, yeterli derecede hukuki guvence saglamas1 gereken ve yontemince ger<;ekle~tirilecek bir kamula~tirmanm altematifini olu~turamaz. AiHM, somut olayda idarenin ba~vuranlann ta~mmazlanm resmi kamula~tirma kurallanna aykm olarak ve kamula~tirma tazminatI odemeden sahiplendigini tespit etmi~tir. AiHM bu baglamda ozellikle Turk hukukunda derece mahkemelerinin idarenin kamu yaran amac1yla kulland1g1 gerek<;esine dayah olarak ba~vuruculann ta~mmazlanndan yoksun kald1klanna hukmetmek suretiyle kamula~tirmas1z el atma uygulamasm1 benimsedigi ele~tirisinde bulunmu~tur. AiHM sonu<; olarak Anayasa'nm 46. maddesinde ongoriilen en yiiksek gecikme faizi uygulamasmm somut olayda uygulanmad1gm1 da belirterek kamula~tirma yap1lmaks1zm ta~mmaza el atilmas1 yoluyla yap1lan mudahalenin miilkiyet hakkm1 kanunilik boyutu yonunden ihlal te~kil ettigi sonucuna varm1~tir (Sarzca ve Dilaver/Turkiye , §§ 45-52).

28. AiHM, ihlalin sonu<;lannm giderilmesi 9er9evesinde Sozle~me'nin 46. maddesi kapsammda yapt1g1 degerlendirmede benzer ihlallere yol a9ilmamas1 i<;in ~u tedbirlerin uygulanmas1 gerektigine karar vermi~tir:

6


: 2015/12564 : 14/11/2018

i. ilk ve en onemli gereklilik, ta~mmazlann idare tarafmdan ba~mdan beri veya ba~lang19ta izin verilmi~ olsa da sonradan hukuka aykm olarak yap1lan el atmalann oniine ge9ilmesi i9in gerekli tedbirlerin almmas1du.

ii. Bu baglamda ta~mmazlann kullamlmas1, ancak kamula~tuma kararlanmn ve projesinin hukuk kurallanna uygun olarak almmas1 suretiyle hakh kilmd1gmda ve ilgililere vakit kaybetmeden yeterli bir tazminat odenmesini gtivence altma alacak bir btit<;e sagland1gmda mtilkiyetin korunmasmm gerekliliklerine uygun olur.

iii. Bunlara ek olarak taraf devletin kamula~tuma kurallanna aykm uygulamalara yol a9ilmamas1 i9in caydmc1 tedbirler almas1 ve bu uygulamalan yapanlara yaptmm uygulamas1 gerektigini belirtmi~tir.

29. Hali! Go<;men/Turkiye (B. No: 24883/07, 12/11/2013) karanna konu olayda ba~vurucunun ta~mmaz1 ile ilgili olarak tiniversite kamula~tirma karan alm1~ ancak kamula~tuma karan ba~vurucuya teblig edilmeden ta~mmaza idare tarafmdan el atilm1~tu. Ba~vurucunun a9tig1 tazminat davas1 kabul edilmi~tir. AiHM, idarenin kamula~tumay1 dtizenleyen kurallan dikkate almayarak ba~vurucunun ta~mmazma el atmas1 nedeniyle mtilkiyet hakkma yapilan mtidahalenin hukuki dayanagmm bulunmad1g1 kanaatine ula~m1~ aynca tazminata ili~kin yarg1lama stirecinde gerekli usule ili~kin gtivencelerin de saglanmad1gm1 belirterek ihlal sonucuna varm1~tu (Hali! Go<;men/Turkiye, §§ 23-43).

V. iNCELEME VE GEREK<;E

30. Mahkemenin 14/11/2018 tarihinde yapm1~ oldugu toplantida ba~vuru incelenip geregi dti~tintildti:

A. Ba~vurucularm iddialan

31. Ba~vurucular ilk olarak ta~mmazma kamula~tumas1z el atild1gmdan yakmm1~lard1r. Ba~vurucular aynca maliki oldugu ta~mmazdan enerji nakil hattI ge9irilmesi nedeniyle ta~mmaz tizerinde in~aat yapabilmesinin mtimktin olamad1gm1 ifade etmi~lerdir. Ba~vuruculara gore ta~mmazda yol a9ilan bu kis1tlama sebebiyle irtifak hakk1 bedelinin degil ta~mmazm tamammm bedelinin tazminat olarak odenmesi gerekir. Ba~vurucular, ta~mmazm bir boltimti tizerinden enerji nakil hattI ge9irilmesinden kaynakh olarak meydana gelen deger azalmasmm %0,5 oldugu yolundaki tespitin ger9egi yans1tmad1g1m ifade etmi~lerdir. Ba~vurucular, tazminatm hesaplanmasmda ta~mmazm enerji nakil hattl ge9irilen boltimtintin tamammm bedeli ile diger boltimtintin degerinde meydana gelen azalmanm dikkate almmas1 gerektigini belirtmi~lerdir. Ba~vurucular aynca ta~mmazm degerinin emsal alman ta~mmaza gore 2,2 kat dti~tik olmay1p onunla aym degerde oldugunu ve dolay1s1yla zarann hesaplanmasmda da hata yap1ld1g1m savunmu~lardu. Ba~vurucular sonu<; olarak bu gerek9elerle adil yarg1lanma ve mtilkiyet haklannm ihlal edildigini ileri stirmti~lerdir.

B. Degerlendirme

32. iddianm degerlendirilmesinde dayanak almacak Anayasa'nm "Mulkiyet hakla" kenar ba~hkh 35. maddesi ~oyledir:

"Herkes, mulkiyet ve miras haklanna sahiptir.

Bu haklar, ancak kamu yaran amaczyla, kanunla sznzrlanabilir.

7


: 2015/12564 : 14/11/2018

Miilkiyet hakkznzn kullanzlmasz toplum yararzna aykm olamaz. "

33. Anayasa Mahkemesi, olaylann ba~vurucu tarafmdan yap1lan hukuki nitelendirmesi ile bagh olmay1p olay ve olgulann hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Ba~vurucular adil yarg1lanma hakkmm da ihlal edildigini belirtmekte ise de kamula~t1rmas1z el atmaya ili~kin belirtilen ~ikayetlerinin esas itibanyla ilgili oldugu miilkiyet hakkmm ihlali iddias1 kapsammda incelenmesi gerektigi degerlendirilmi~tir.

1. Kabul Edilebilirlik Yoniinden

34. A91k9a dayanaktan yoksun olmad1g1 ve kabul edilemezligine karar verilmesini gerektirecek ba~ka bir neden de bulunmad1g1 anla~1lan miilkiyet hakkmm ihlal edildigine ili~kin iddiamn kabul edilebilir olduguna karar verilmesi gerekir.

2. Esas Yoniinden

a. Miilkiin Varhg1

35. Ba~vuru konusu olayda uyu~mazhk konusu irtifak hakk1 tesis edilen ta~mmazm tapuda ba~vurucular adma kay1th oldugundan miilkiin varhgmda bir tereddiit bulunmamaktad1r.

b. Miidahalenin Varhg1 ve Tiirii

36. Anayasa'nm 35. maddesinde diizenlenen miilkiyet hakk1, ta~mmazm altm1 ve iistiinii de kapsamaktad1r. Bu itibarla ta~mmaz maliki, miilkiyet hakkmdan kaynaklanan yetkilerini ta~mmazm iizerinde ve altmda da kullanabilir. Nitekim 22/11/2001 tarihli ve 4721 say1h Turk Medeni Kanunu'nun 718. maddesinde; arazi iizerindeki miilkiyetin, iistiindeki hava ve altmdaki arz katmanlanm da kapsad1g1 a91k9a ifade edilmi~tir. Bu itibarla ta~mmazm iistiinde teleferik ve benzeri ula~1m hatlan ile her tiirlii koprii, ta~mmazlann altmda ise metro ve benzeri rayh ta~1ma sistemlerinin yapilmas1 miilkiyet hakkma miidahale niteligi ta~1maktad1r (AYM, E.2014/177, K.2015/49, 14/5/2015). Dolay1s1yla somut olayda ba~vuruculann ta~mmazmm bir boliimiinden enerji nakil hattl ge9irilmesi amac1yla idari irtifak tesis edilmesinin miilkiyet hakkma miidahale te~kil ettigi ku~kusuzdur.

37. Anayasa'mn 35. maddesinin birinci fikrasmda, herkesin miilkiyet hakkma sahip oldugu belirtilmek suretiyle miilkten barz§c;zl yararlanma hakkma yer verilmi~, ikinci flkrasmda da miilkten ban~9Il yararlanma hakkma miidahalenin 9er9evesi belirlenmi~tir. Maddenin ikinci fikrasmda, genel olarak miilkiyet hakkmm hangi ko~ullarda sm1rlanabilecegi belirlenerek aym zamanda miilkten yoksun bzrakmamn ~artlannm genel 9er9evesi de 9izilmi~tir. Maddenin son fikrasmda ise miilkiyet hakkmm kullammmm toplum yaranna aykm olamayacag1 kurala baglanmak suretiyle devletin miilkiyetin kullammm1 kontrol etmesine ve diizenlemesine imkan saglanm1~tlr. Anayasa'mn diger baz1 maddelerinde de devlet tarafmdan miilkiyetin kontroliine imkan tamyan ozel hiikiimlere yer verilmi~tir. Aynca belirtmek gerekir ki miilkten yoksun b1rakma ve miilkiyetin diizenlenmesi, miilkiyet hakkma miidahalenin ozel bi9imleridir (Recep Tarhan ve Afife Tarhan, B. No: 2014/1546, 2/2/2017, §§ 55-58).

38. Somut olayda ba~vurucularm ta~mmazma idari irtifak tesis edilmeksizin el konulmu~ ve ba~vuruculann a9t1g1 davada yarg1 karanyla idare adma irtifak hakk1 tapuya tescil edilmi~tir. Buna gore idari irtifak tesisinin as1l amac1 bir in~aat yasag1 getirmek

8


: 2015/12564 : 14/11/2018

degildir. Dolay1s1yla ta~mmazm alt veya tist katmanlanna olayda oldugu gibi el atilmas1 mtilkten k1smen yoksun buakma sonucuna yol a9maktadu. Bu suretle mtilk sahibi ta~mmazm bir boltimti olan iistiindeki hava veya altzndaki arz katmanzndan mahrum kalmaktad1r. Buna gore ba~vurucularm ta~mmazmdan enerji nakil hattl ge9irilmesi amac1yla idari irtifak tesis edilmesi suretiyle yap1lan mtidahalenin mtilkten yoksun buakmaya ili~kin ikinci kural 9er9evesinde incelenmesi gerekir (benzer yondeki AiHM kararlan i9in bkz. Kahyaoglu ve digerleri/Tiirkiye, B. No: 37203/05, 31/05/2016, § 28; Cinga/Litvanya, B. No: 69419/13, 31/10/2017, § 84).

c. Miidahalenin ihlal Olu~turup Olu~turmad1g1

39. Anayasa'nm 13. maddesi ~oyledir:

"Temel hak ve hiirriyetler, ozlerine dokunulmakszzzn yalnzzca Anayasanzn ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere baglz olarak ve ancak kanunla sznzrlanabilir. Bu sznzrlamalar, Anayasanzn soziine ve ruhuna, demokratik toplum diizeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve olr;iiliiliik ilkesine aykzrz olamaz. "

40. Anayasa'nm 35. maddesinde mtilkiyet hakk1 smus1z bir hak olarak dtizenlenmemi~, bu hakkm kamu yaran amac1yla ve kanunla sm1rlandmlabilecegi ongortilmti~ttir. Mtilkiyet hakkma mtidahalede bulunulurken temel hak ve ozgtirltiklerin sm1rlandmlmasma ili~kin genel ilkeleri dtizenleyen Anayasa'nm 13. maddesinin de gozontinde bulundurulmas1 gerekmektedir. Amlan madde uyannca temel hak ve ozgtirltikler, demokratik toplum dtizeninin gereklerine ve ol9tiltiltik ilkesine aykm olmaks1zm Anayasa'mn ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bagh olarak ve ancak kanunla sm1rlanabilir. Dolay1s1yla mtilkiyet hakkma yonelik mtidahalenin Anayasa'ya uygun olabilmesi i9in mtidahalenin kanuna dayanmas1, kamu yaran amac1 ta~1mas1 ve aynca ol9tiltiltik ilkesi gozetilerek yapilmas1 gerekmektedir (Recep Tarhan ve Afife Tarhan, § 62).

i. Genel ilkeler

41. Anayasa'nm kamula~tirmay1 dtizenleyen 46. maddesine gore devlet ve kamu ttizel ki~ileri tarafmdan yap1labilmesi, kamu yarannm bulunmas1, kamula~tlrma karannm kanunda gosterilen esas ve usullerine uyulmas1, ger9ek kar~1hgm kural olarak pe~in ve nakden odenmesi kamula~tlrmanm anayasal ogeleridir. Temel unsurunun kamu yararz oldugu kabul edilen kamula~tirma, ozel mtilkiyet alanma devletin bir mtidahalesidir. Kamula~tirma i~lemi, ta~mmaza el koymaya zorunlu kalmd1gmda kamu yarannm ozel mtilkiyet hakkmdan tisttin tutuldugu durumlarla smuh olarak ve Anayasa'da belirlenen usul gtivenceleri izlenerek yap1ld1gmda hukuka uygun say1hr (AYM, E.2017/110, K.2017/133, 26/7/2017, § 11).

42. Anayasa'nm 46. maddesinde ongortilen kamula~tuma, Anayasa'nm 35. maddesinde gtivence altma almm1~ olan mtilkiyet hakkma getirilmi~ anayasal bir smulamadu. Bu itibarla 46. maddede belirtilen kamula~tlrmanm anayasal ogelerine uygun bir dtizenleme, 35. maddeye bir aykmhk olu~turmayacaktu. Kamula~tirma, Anayasa'da ozel mtilkiyetin kamuya ge9irilmesi konusunda ba~vurulabilecek bir yontem olarak dtizenlenmi~ olup bir ta~mmaz tizerindeki ozel mtilkiyet hakkmm malikin nzas1 olmaks1zm kamu yaran i9in ve kar~1hg1 odenmek kayd1yla devlet tarafmdan sona erdirilmesidir (A YM, E.2017 /110, K.2017/133, 26/7/2017, §§ 12, 15).

43. Anayasa Mahkemesi, daha once hem norm denetimi hem de bireysel ba~vuru kapsammda verdigi 9e~itli kararlannda kamula~tirmas1z el atma yoluyla yap1lan

9


: 2015/12564 : 14/11/2018

mtidahalelerin kanuni bir dayanag1 bulunmad1gmdan dolay1 mtilkiyet hakkmm ihlaline yol a<;tlgm1 kabul etmi~tir.

44. Kamula~tirmas1z olarak el atdan ta~mmazlarla ilgili olarak maliklerin <lava as;ma hakkm1 yirmi y1lhk hak dti~tirticti stireye baglayan 2942 say1h Kanun'un 38. maddesi Anayasa Mahkemesince iptal edilmi~tir. Bu kararda idarenin kendisine Anayasa tarafmdan tanman imkan ve yetkileri kanuna uygun bir bi<;imde kullanmaks1zm ta~mmaza el atarak kamula~t1rma ilkelerine aykm davranamayacag1 belirtilmi~tir. Kararda, Anayasa'nm sm1rlanm belirleyerek izin verdigi kamula~tlrma yontemini kullanmadan yapilan el atmalann anayasal dayanagmm olmad1g1 vurgulanm1~ ve yirmi y1lhk hak dti~tirticti stirenin ges;mesiyle ta~mmazm his;bir kar~1hk odenmeden idareye ges;mesinin mtilkiyet hakkmm sm1rlanmasm1 a~an, hakkm oztinti zedeleyen bir durum oldugu belirtilmi~tir (A YM, E.2002/112, K.2003/33 , 10/4/2003).

45. Diger taraftan 2942 say1h Kanun'un ges;ici 6. maddesinin 4/11/1983 tarihinden sonraki kamula~tlrmas1z el atma i~lemlerine ili~kin olarak on be~ yil stireyle uygulanmasma ili~kin 25/2/2011 tarihli ve 27857 say1h Resmi Gazete'de yay1mlanan 13/2/2011 tarihli ve 6111 say1h Kanun'un ges;ici 2. maddesi de Anayasa Mahkemesince iptal edilmi~tir. Kararda ozellikle itiraz konusu kuralm Anayasa'nm 46. maddesinde ve 2942 say1h Kanun'da ongortilen gtivencelerden daha aleyhe kurallar i<;erdigi vurgulanm1~t1r. Buna gore idarelerin kamula~t1rma yapmak yerine hukuka aykm olarak el atmak suretiyle ta~mmazlan elde edebilmesine imkan tamnmasmm devletin hukuka baghhg1 ilkesini zedeleyecegi gibi bireyler as;1smdan hukuki gtivenlik ve ongortilebilirligi de ortadan kald1racag1 vurgulanm1~t1r. Sonu<; olarak bir hukuk devletinde kanunlann hukuka aykm uygulamalan te~vik etmesinin kabul edilemeyecegi ifade edilerek itiraz konusu kurahn Anayasa'mn 2. , 35. ve 46. maddelerine aykm oldugundan iptalinin gerektigi sonucuna vanlm1~t1r (AYM, E.2010/83, K.2012/169, 1/11/2012).

46. Bireysel ba~vuru kapsammda da kamula~t1rmas1z el atma suretiyle mtilkiyet hakkma yap1lan mtidahaleler ilk defa Celalettin A,Jc;zoglu (B. No: 2013/1436, 6/3/2014) kararmda ele ahnm1~t1r. Bu ba~vuruya konu olayda ba~vurucunun a<;tlg1 maddi tazminat davas1 derece mahkemelerince kabul edilmi~tir. Anayasa Mahkemesi Anayasa'nm 35. ve 46. maddelerinin ta~mmaz mtilkiyetine son verecek mtidahalelerin kanuna dayah olmas1m zorunlu tuttugunu, zira bunun hukuk devletinin geregi oldugunu belirtmi~tir. Buna gore Anayasa'mn 46. maddesi htikmti ve 2942 say1h Kanun geregi asil olan kamula~tlrma i~lemi yapmak suretiyle idarenin ta~mmaz1 iktisap etmesidir. Yontem olarak Anayasa ve kanunlara uygun bir kamula~tlrma i~lemi yapilmas1 soz konusu iken dayanagm1 Anayasa ve kanunlardan almayan, bireylerin mtilkiyet hakkma son veren bir uygulama olan kamula~t1rmas1z el atma yasalara uygun bir kamula~t1rma ile aym hukuki s;ers;eve is;inde degerlendirilemez. idarelere resmi kamula~tlrma kurallannm otesine ges;me imkam saglayan boyle bir uygulama, ta~mmaz sahipleri is;in ongortilemeyen ve hukuki olmayan mtidahale riski ta~1maktad1r (Celalettin A,Jc;zoglu, § 58). Kararda giderim yontinden ise Anayasa Mahkemesince ihlalin tespitine karar verilmi~ oldugu ve derece mahkemelerince ba~vurucuya faiziyle birlikte kamula~tlrma bedelinin odenmesine karar verildigi gereks;esiyle aynca bir tazminat odenmesine yer olmad1g1 belirtilmi~tir ( Celalettin A,Jc;zoglu, § 69).

47. Benzer ~ekilde jbrahim Oguz ve digerleri (B. No: 2013/5926, 6/10/2015) karannda da Anayasa Mahkemesi kamula~tlrmas1z el atma nedeniyle kanunilik ol<;titti yontinden mtilkiyet hakkmm ihlal edildigine karar vermi~tir {jbrahim Oguz ve digerleri, § § 56-89). Kararda maddi tazminat yontinden derece mahkemelerince htikmedilen tazminat yeterli gortilmti~ ve ihlalin tespiti ile yetinilmi~tir {jbrahim Oguz ve digerleri, § § 106,107).

10


: 2015/12564 : 14/11/2018

48. Diger taraftan Mustafa Asiler (B. No: 2013/3578, 25/2/2015) ile Funda jnciler ve digerleri (B. No: 2014/2582, 14/9/2017) kararlannda da kamula~tumas1z el atma nedeniyle kanunilik ol9titii yontinden mtilkiyet hakkmm ihlal edildigine karar verilmi~tir (Mustafa Asiler, §§ 26-46; Funda jnciler ve digerleri, §§ 26-32). ihlalin sonu9lanmn giderimi yontinden ise derece mahkemelerince htikmedilen maddi tazminat miktarlan yeterli gortilmti~ ve ba~vuruculara aynca manevi tazminat odenmesine karar verilmi~tir (Mustafa Asiler, §§ 64, 65; Funda jnciler ve digerleri, §§ 52, 53).

ii. ilkelerin Olaya Uygulanmas1

49. Somut olayda idare ilgili yargilama stirecinden de anla~1lacag1 tizere ba~vuruculann ta~mmazma kamula~tumas1z olarak el atm1~t1r. Anayasa'nm 13., 35. ve 46. maddelerine aykm bi9imde 2942 say1h Kanun'da belirlenmi~ usul takip edilmeden ba~vuruculann mtilkiyetinde bulunan ta~mmaza kamula~tlrmas1z olarak el at1ld1g1 yarg1 karanyla da sabittir.

50. Kamula~tlrmas1z el atma, idareye ta~mmaz1 kullanma ve kamula~tuma i~lemi yapmadan ta~mmaz1 elde etme imkam saglamaktad1r. Ote yandan bu mtidahale mtilk sahibini 90k onemli anayasal gtivencelerden yoksun b1rakmaktad1r. ilk olarak Anayasa'nm 46. maddesinin birinci fikrasmda kamula~t1rma bedelinin ta~mmazm ger9ek kar~1hg1 tizerinden pe~in olarak odenecegi htiktim altma almm1~ oldugu halde kamula~tumas1z el atma yoluyla pe~in odeme ~art1 yerine getirilmemi~ olmaktadu. Buna gore ancak ba~vuruculann a9tig1 tazminat davas1 sonucunda ta~mmazm ger9ek kar~1hgmm maddi tazminat olarak odenmesine karar verilmekte olup bu dava sonunda da pe~in odeme yap1lmadan el at1lan ta~mmaz idare adma tescil edilmektedir. Halbuki olagan kamula~tirma usultinde ise kamula~tirmaya ba~lamrken odenek temin edilmekte ve dava sonunda kamula~tlrma bedelinin mtilk sahibine odenmek tizere depo edilmesi halinde ta~mmazm idare adma tesciline karar verilmektedir. Boylelikle kamula~tirmas1z el atma uygulamas1 ta~mmazm bedelinin ger9ek kar~1hg1 pe~in olarak odenmeden mtilkiyetin idareye ge9mesine yol a9maktadu. Bunun Anayasa'nm 46. maddesi ile 2942 say1h Kanun htiktimlerine aykm oldugu a91ktu.

51. -0 stelik ta~mmazm bedelinin pe~in olarak odenmemesi yarg1 kararlannm icras1 baglammda yeni sorunlara da yol a9maktad1r. Nitekim Anayasa Mahkemesi Kenan Yzldmm ve Turan Yzldmm (B. No: 2013/711, 3/4/2014) karannda kamula~tlrmas1z el atma nedeniyle tazminat davasmda htikmedilen alacagm odenmemesi nedeniyle mtilkiyet hakkmm ihlal edildigine karar vermi~tir (Kenan Yzldmm ve Turan Yzldmm, §§ 55-75). Anayasa Mahkemesi, bu ba~vurudan sonra aym gerek9eyle on dokuz ayn ba~vuruda daha kamula~tumas1z el atma davasmda yarg1 karanna dayah alacagm odenmemesi sebebiyle mtilkiyet hakkmm ihlal edildigine karar vermi~tir (Hali! Afein ve digerleri, B. No: 2013/4824, 25/2/2015; Nurdan Erkan ve digerleri, B. No: 2014/311, 14/9/2017). Buna gore kamula~tuma bedelinin pe~in olarak odenmesinin mtilkiyet hakk1 yontinden son derece onemli bir anayasal gtivence oldugu ortadad1r.

52. Ote yandan kamula~tirma i~leminin temel dayanag1 Anayasa'nm 13., 35. ve 46. maddelerine gore kamu yaran olup idarelerce verilen kamula~tirma i~lemi ile dayanag1 kamu yaran karannm yarg1 denetimine tabi olmas1 gerektigi ku~kusuzdur. Nitekim 2942 say1h Kanun'un 14. maddesinde mtilk sahiplerince kamula~tirma i~lemine kar~1 idari yarg1da iptal davas1 a91labilecegi dtizenlenmi~tir. Ancak kamula~tirmas1z el atma usultinde ise mtilk sahiplerinin kamula~tlrma i~lemine ve dayand1g1 kamu yaran karanna kar~1 idari dava a9abilme imkam ortadan kaldmlmaktadu.

11


: 2015/12564 : 14/11/2018

53. Aynca 2942 say1h Kanun'a gore kamula~tirma karan verilebilmesi i9in oncelikle ta~mmazm degerinin idare tarafmdan tespit ettirilmesi, uyu~mazhk halinde idarenin mahkemeye ba~vurarak bedel tespitini istemesi gerekmektedir. Kamula~tlrmas1z el atma yoniinden ise uzla~ma ve dava yoluna ba~vurma kiilfeti de maliklere ytiklenmi~tir. Son olarak kamu yarannm gerektirdigi durumlarda idarelerce ivedi olarak ta~mmaz ihtiyacmm bulundugu durumlar yontinden 2942 say1h Kanun'da acele el koyma usultintin mevcut oldugu da gozetilmelidir. Diger bir deyi~le idarenin kamu yaran geregi ta~mmaza ihtiya9 duymas1 halinde olagan kamula~tirma usultine, acele durumlarda da amlan Kanun'da ongoriilen el koyma usultine ba~vurmas1 mtimktin iken kamula~tlrmas1z el atma yolunu tercih etmesi me~ru goriilemez.

54. Sonu9 olarak kamula~tirmas1z el atma, idare tarafmdan Anayasa'ya ve kanuna aykm olarak olu~turulmu~ bir durumun hukuki olarak kabul edilmesine ve idareye kanuna aykm davram~mdan fayda saglama imkam sunmaya yol a9maktad1r. idareye anayasal gtivencelere aykm olarak kamula~tirmaya ili~kin onceden belirli kurallann otesine ge9me imkam saglayan boyle bir uygulama ise miilkiyet hakkmm korunmas1 yontinden ongoriilemez ve keyfi durumlara yol a9maktad1r. Anayasa'nm 13 ., 35. ve 46. maddelerinde ongoriilen hukuki gtivenceleri i9ermedigi a91k olan soz konusu uygulamanm kamula~tirma usultintin bir altematifi olarak goriilmemesi gerekmektedir.

55. Somut olayda da amlan ilkelerden aynlmay1 gerektirir bir durum bulunmamaktadir. Bu durumda ba~vuruculann soz konusu ta~mmazma yapilan kamula~tirmas1z el atmanm Anayasa'nm 13., 35. ve 46. maddeleriyle 2942 say1h Kanun'da belirtilen usule uymayan bir mtidahale oldugu ve mtilkiyet hakkma yap1lan mtidahalenin kanuna dayah olmad1g1 sonucuna vanlm1~tlf.

56. A91klanan gerek9elerle Anayasa'nm 35. maddesinde gtivence altma alman miilkiyet hakkmm ihlal edildigine karar verilmesi gerekir.

C. 6216 Say1h Kanun'un 50. Maddesi Yoniinden

57. 30/3/2011 tarihli ve 6216 say1h Anayasa Mahkemesinin Kurulu~u ve Yargilama Usulleri Hakkmda Kanun'un 50. maddesinin (1) ve (2) numarah flkralan ~oyledir:

"(I) Esas inceleme sonunda, baJvurucunun hakkznzn ihlal edildigine ya da edilmedigine karar verilir. jhf al kararz verilmesi halinde ihlalin ve sonU<;larznzn ortadan kaldzrzlmasz i<;in yapzlmasz gerekenlere hiikmedilir ...

(2) Tespit edilen ihlal bir mahkeme kararzndan kaynaklanmzJsa, ihlali ve sonur;larznz ortadan kaldzrmak ir;in yeniden yargzlama yapmak iizere dosya ilgili mahkemeye gonderilir. Yeniden yargzlama yapzlmasznda hukuki yarar bulunmayan hallerde baJvurucu lehine tazminata hiikmedilebilir veya gene! mahkemelerde dava ar;zlmasz yolu gosterilebilir. Yeniden yargzlama yapmakla yiikiimlii mahkeme, Anayasa Mahkemesinin ihlal kararznda ar;zkladzgz ihlali ve sonur;larznz ortadan kaldzracak Jekilde miimkiinse dosya iizerinden karar verir."

58. Anayasa Mahkemesi, ba~vuruculann ta~mmazma idarece kamula~tirmas1z el atilmas1 nedeniyle mtilkiyet hakkmm ihlal edildigi sonucuna varm1~tlf. Dolay1s1yla somut ba~vuruda ihlalin idari bir eylemden kaynakland1g1 anla~ilmaktad1r.

12


: 2015/12564 : 14/11/2018

59. Ba~vuruda oncelikle ba~vuruculann ihlal sebebiyle ugrad1g1 maddi zararlannm giderilip giderilmedigi belirlenmelidir. Somut olayda ba~vuruculann a9tig1 davada el atilan ta~mmaz yoniinden idare adma irtifak hakk1 tesisine karar veren derece mahkemelerince ba~vurucular yaranna maddi tazminata htikmedilmi~tir. Ba~vurucular, htikmedilen maddi tazminat tutannm yeterli olmad1gmdan yakmmaktadirlar. Ba~vurucular bu iddialanm iki ayn gerek9eye dayand1rmaktadirlar:

i. Ba~vurucular ilk olarak arsa niteliginde olan ta~mmaz tizerinde kurulan enerji nakil hattl sebebiyle in~aat yapilamayacagm1 ve ta~mmazm tamamen kullamlamaz hale geldigini belirterek irtifak hakk1 bedelinin belirlenmesinin hatah oldugunu, el atilan kismm mtilkiyetinin degerinin tazminat olarak hesaplanmas1 gerektigini belirtmektedirler. Ba~vuruculara gore irtifak hakk1 tesis edilen alanm mtilkiyet degeri ile ta~mmazm kalan kismmda meydana gelen deger kayb1 toplam1 zarar miktanm olu~turmakta olup deger kayb1 miktan ise buna gore %5,62 olmahd1r.

ii. Ba~vurucular ikinci olarak dava konusu ta~mmazm emsal ta~mmaz kadar degerli oldugunu belirtmi~ler, buna ragmen emsal ta~mmazm metrekare degerinin 389,38 TL oldugu halde bilirki~i kurulunca ta~mmazm degerinin 106,19 TL olarak belirlenmesinden yakmm1~lard1r.

60. Anayasa Mahkemesinin daha once de belirttigi tizere -kural olarakkamula~tirma bedelinin belirlenmesi gorevi delillere ilk elden ula~ma imkam bulunan ve bu konuda uzmanla~m1~ derece mahkemelerine aittir. Ta~mmaz bedelinin tespiti teknik ve uzmanhk gerektiren bir konudur. Bu nedenle kamula~tmlan ta~mmazm bedelinin tespiti uzman mahkemelerin ve Yarg1taym bu konudaki uzman dairelerinin yetki ve gorevindedir. Anayasa Mahkemesi bu konuda uzmanla~m1~ bir mahkeme olmad1g1 gibi Anayasa Mahkemesinin mtilkiyet hakk1 kapsammda yap1lan bireysel ba~vurularda bedel veya deger dti~tikltigti kar~1hgm1 hesaplamak gibi bir gorevi de bulunmamaktad1r. Anayasa Mahkemesinin mtilkiyet hakkma yap1lan mtidahale ile odenen bedel arasmdaki ili~ki yontinden yapacag1 tespit, orantihhk incelemesinden ibarettir (Mukadder Saglam ve digerleri, B. No: 2013/2511, 22/1/2015, § 49; Abdiilkerim <;akmak ve digerleri, B. No: 2014/1964, 23/2/2017, § 52).

61 . Ba~vuruculann ta~mmazmdan enerji nakil hattl ge9irilmesi nedeniyle bu kism1 tamamen kullanamad1g1 yontindeki iddias1 yerinde gortilmemi~tir. C::tinkti sadece enerji nakil hattl ge9irilmi~ olmas1 ta~mmazm mtilkiyetini btittintiyle idareye ge9irmedigi gibi yukanda da deginildigi tizere ba~vurucular ta~mmazm bir boltimti olan iistiindeki hava veya altzndaki arz katmanzndan mahrum kalmaktadir (bkz. § 42). Ancak ba~vuruculann ta~mmazm zemininden veya alt katmanlanndan yararlanma imkanlan devam etmektedir. Sonradan imar uygulamas1yla ta~mmazm kamu hizmet alam olarak belirlenmesi halinde ise ayn bir mtidahale soz konusu olacaktir. Dolay1s1yla uyu~mazhk konusu ta~mmaz tapuda ba~vurucular adma kay1th kalmaya devam edecegine gore enerji nakil hattl ge9irilen kismm mtilkiyetinin bedelinin odenmesi yerine irtifak bedelinin tazminat olarak hesaplanmas1 ba~vuruculann maddi zararlanm gidermeye yonelik makul bir kar~1hk olarak gortilmektedir.

62. Nitekim derece mahkemelerince 2942 say1h Kanun'un 11. maddesi uyannca irtifak hakk1 kar~1hgmm bu hak nedeniyle ta~mmazm tamammda meydana gelecek deger kayb1 oldugu a91klanm1~tlr. Buna gore davaya konu ta~mmazlann irtifak hakk1 kurulmadan onceki degeri tespit edilmi~, daha sonra enerji nakil hath nedeniyle ta~mmazm tamammda meydana gelen deger dti~tikltigti oram tespit edilerek bu oranla davaya konu ta~mmazm tum degerinin 9arpilmas1 suretiyle irtifak hakk1 kar~1hg1 hesaplanm1~t1r. Bu baglamda enerji nakil

13


: 2015/12564 : 14/11/2018

hattmm altmda kalan boliimii uzerinde in~aat yapilamayacak olmasmm neden olacag1 zarann da ta~mmazm degerinde meydana gelen azalmamn orammn belirlenmesinde dikkate ahnan unsurlardan oldugu anla~1lmaktad1r. Aynca pilon yerinin miilkiyet bedelinin de tazminata ilave edildigi gorulmektedir.

63. Diger taraftan hangi ta~mmazm emsal almacag1 ve emsal alman ta~mmaz ile uyu~mazhk konusu ta~mmaz arasmdaki farklara gore bedelin nasil hesaplanacag1 hususu bu alanda uzman bilirki~ilerce takdir edilebilecektir. Ba~vurucular ise bilirki~i raporundaki belirlemenin aksini gosterir somut herhangi bir bilgi, belge veya rapor sunmam1~, soyut olarak uyu~mazhk konusu ta~mmazm emsal alman ta~mmaz ile aym degerde oldugunu ifade etmekle yetinmi~lerdir. Buna gore derece mahkemeleri; bedel tespitini ke~ifyaparak, bilirki~i raporlanna muracaat ederek, ba~vuruculann her a~amada itirazlanm sunmasma imkan vererek ve bu itirazlan dikkate alarak sonrn;land1rm1~tlr. Ba~vurucular belirlenen tazminat miktanna yonelik yukanda deginilenlerin d1~mda ba~ka bir a91k ~ikayeti de bulunmamaktad1r (§ 63). Dolay1s1yla ba~vurucularm ~ikayetleri ile sm1rh olarak degerlendirildiginde derece mahkemelerince hukmedilen tazminat miktan ba~vuruculann maddi zararlanm kar~1lamaya yeterli gorulmu~tur.

64. Ote yandan kamula~tlrmas1z el atma uygulamas1 Anayasa'mn 13. ve 35. maddeleri yanmda dogrudan 46. maddesine aykm olarak mulkiyet hakkmm ihlaline yol a9an 90k onemli bir sorundur. Bununla birlikte 5/1/1961 tarihli ve 221 say1h Amme Hukmi Sah1slan veya Muesseseleri Tarafmdan Fiilen Amme Hizmetlerine Tahsis Edilmi~ Gayrimenkuller Hakkmda Kanun'un 1. maddesi ile 9/10/1956 tarihine kadar; 2942 say1h Kanun'un ge9ici 6. maddesi ile de 9/10/1956 ile 4/11/1983 tarihleri arasmdaki kamula~t1rmas1z el atma uygulamalanmn tasfiyesi amac1yla duzenlemeler yapilm1~t1r. Buna ragmen 4/11/1983 tarihi sonrasmda da idarelerce kamula~tlrmas1z el atma uygulamasma ba~vuruldugu gozlemlenmektedir. Dolay1s1yla Anayasa Mahkemesi temel bir hak olarak guvence altma ahnan mulkiyet hakkmm ihlaline sebebiyet veren kamula~tlrmas1z el atma uygulamasmm ulkemizde yap1sal bir sorun te~kil ettigine dikkati 9ekmektedir.

65. Buna kar~m derece mahkemelerince yalmzca kamula~tlrma bedelinden ibaret olan maddi tazminata hukmedilmesi ve manevi tazminat gibi ba~ka yaptmmlann uygulanmamas1 idarelerin olagan kamula~tlrma usulune ba~vurmak yerine kamula~t1rmas1z el atma uygulamasm1 tercih etmesine yol a9maktad1r. Halbuki kanuni bir dayanag1 bulunmayan kamula~t1rmas1z el atma uygulamas1 Anayasa'mn ongordugu mulkiyet hakkmm korunmasmm gerekliliklerini de i9ermediginden dolay1 olagan kamula~t1rma usulunun bir altematifi olamaz. Nitekim 1/3/2014 tarihli ve 28928 say1h Resmi Gazete'de yay1mlanan Bakanlar Kurulu Karan'na ekli A vrupa insan Haklan Sozle~mesi ihlallerinin Onlenmesine ili~kin Eylem Plam'nda da idarelerin kamula~tlrmas1z el atma yoluna ba~vurmalannm onlenmesi i9in gerekli duzenlemelerin yapilmas1 ongorulmu~tur. Anayasa Mahkemesi kamula~t1rmas1z el atma uygulamasma son verilmesi bakimmdan ongorulen bu tedbirlerin ve duzenlemelerin ger9ekle~tirilmesinin onemine vurgu yapmaktad1r.

66. Sonu9 olarak ba~vuruculann maddi zararlan giderilmi~ olsa dahi Anayasa'nm dogrudan sozune aykm oldugu ve kanuna dayah olmad1g1 tespit edilen kamula~tlrmas1z el atma suretiyle mulkiyet hakkma yapilan mudahalenin yukanda deginildigi uzere yap1sal bir sorun te~kil ettigi dikkate almmahd1r. Buna gore Anayasa ile guvence altma alman mulkiyet hakkmm ihlaline yol a9Ild1gmm bilinerek idari anlamda gerekli tedbirlerin almmas1 ve benzeri nitelikte yeni ihlallere yol a91lmamas1 i9in karann bir omeginin ta~mmaza el atan sorumlu idare olan Turkiye Elektrik Dag1tlm A.S.nin ilgili oldugu Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanhgma da gonderilmesi gerekir.

14


: 2015/12564 : 14/11/2018

67. Dosyadaki belgelerden tespit edilen 226,90 TL han; ve 1.980 TL vekalet ticretinden olu~an toplam 2.206,90 TL yarg1lama giderinin ba~vuruculara odenmesine karar verilmesi gerekir.

VI. HOKUM

A91klanan gerek<;elerle;

A. Mulkiyet hakkmm ihlal edildigine ili~kin iddianm KABUL EDiLEBiLiR OLDUGUNA,

B. Anayasa'nm 35. maddesinde gtivence altma alman mtilkiyet hakkmm iHLAL EDiLDiGiNE,

C. Ba~vuruculann maddi tazminat taleplerinin REDDiNE,

D. Karann bir omeginin Ttirkiye Elektrik Dag1tlm A.S.nin ilgili oldugu Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanhgma GONDERiLMESiNE

E. 226,90 TL har<; ve 1.980 TL vekalet ticretinden olu~an toplam 2.206,90 TL yarg1lama giderinin BASVURUCULARA ODENMESiNE,

F. Odemenin, karann tebligini takiben ba~vuruculann Hazine ve Maliye Bakanhgma ba~vuru tarihinden itibaren dort ay i<;inde yapilmasma, odemede gecikme olmas1 halinde bu stirenin sona erdigi tarihten odeme tarihine kadar ge9en sure i<;in yasal F AiZ UYGULANMASINA,

G. Karann bir omeginin bilgi i<;in Hilvan Asliye Hukuk Mahkemesine (E.2014/68, K.2014/86) GONDERiLMESiNE,

H. Karann bir omeginin Adalet Bakanhgma GONDERiLMESiNE 14/11/2018 tarihinde OYBiRLiGiYLE karar verildi.

Ba~kan Burhan USTUN

-Oye Kadir OZKA YA

-Oye Serruh KALELi

-Oye

-Oye Hasan Tahsin GOKCAN

Yusuf Sevki HAKYEMEZ

15

anayasamahkemesi birinci bolum · ba~vurucular bekir aybar ve hac1 aybar, suas1yla 1940 ve 1944...

Documents