Chương 3: an toàn lao động khi vận hành một số máy may

Máy đính cúc Công dụngMáy đính cúc dùng để đính cúc dùng để đính cúc với nguyên liệu may bằng 1

chỉ (dạng mũi may mắc xích đơn) hoặc hai chỉ (dạng mũi thắt nút). Cúc được đính sát với nguyên liệu hoặc hở (cúc có chân)

Các loại cúc là cúc phẳng 2 lỗ, 4 lỗ, cúc có chân, cúc bát giác Kiểm tra điều kiện an toàn trước khi sử dụng Kiểm tra toàn bộ dầu mỡ bôi trơn Kiểm tra các bulong, ốc vít, nếu lỏng xiết chặt lại Kiểm tra các nắp bảo hiểm kim, bảo hiểm dây curoa Kiểm tra chiều quay của máy Kiểm tra các vị trí lắp đặt của ánh sáng Kiểm tra điều kiện làm việc của kim không tải Cách vận hành đảm bảo an toànKiểm tra toàn bộ máy, ngồi ở tư thế ngay ngắn, bật công tác điện, dây curoa

chuyển động theo chiều kim đồng hồ (nhìn từ người vận hành), chân trái ấn lên bàn đạp trái để nâng hàm cặp cúc lên lúc ấy đồng thời hàm cặp cúc được mở ra

Để cho khoảng hở của hàm được phù hợp với đường kính của cúc, khi đưa cúc vào cúc được giữ chặt ở mức độ nhất định (chú ý sao cho các đường nét bờ cúc song song với đường của hàm cặp cúc). Đưa nguyên liệu vào đúng chỗ cần đính. Bỏ chân trái bàn đạp trái ra, hàm cặp cúc được đè chặt xuống và đặt lên trên nguyên liệu. Dùng cân phải ấn lên trên bàn đạp phải (khi máy đã chạy,bỏ cân ra ngay khi đó máy tự động đính cho ta một cúc và dừng lại) Nếu ta ấn mãi chân không bỏ ra thì máy sẽ lập lại quy trình đính cúc nhiều lần, điều này sẽ làm gẫy kim và vỡ cúc

Sau khi máy tự động dừng lại ta ấn bàn đạp trái, lúc đó cơ cấu cắt chỉ sẽ cắt nhánh trái của sợi chỉ ở phía dưới của bệ máy, đồng thời làm hàm cúc được nâng lên và mở ra ta đưa nguyên liệu ra một cách dễ dàng

Chú ý:+ Người sử dụng máy phải là người đào tạo có hướng dẫn sử dụng máy+ Không đặt tay dưới kim khi máy bắt đầu hoạt động+ Không đặt ngón tay lên cần điều tiết chỉ

+ Không bao giờ đưa ngón tay hoặc tóc vào gần dây curoa hoặc động cơ khi máy đang chạy

+ Nếu máy được trang bị ở các nắp che chắn bảo hiểm ngón tay, bảo vệ mắt thì không được chạy máy khi chúng bị tháo ra

+ Trong khi làm việc nếu thấy tiếng kêu của máy khác thường, có hiện tượng hỏng hóc xảy ra chúng từng ta phải dừng máy và báo cho thợ sửa chữa biết

+ Sau khi làm việc xong lau chùi toàn bộ máy, lau chùi toàn bộ kim ổ toàn bộ, tra dầu mỡ ở các vị trí quy định

+ Khi tháo hoặc lắp kim nên tắt nguồn động cơ điện Máy rập ORE Công cụ:Là loại máy đột dập dùng để dập các nút ore hoặc đóng các cúc bấm Kiểm tra điều kiện an toàn của máy trước khi vận hành Kiểm tra toàn bộ dầu mỡ bôi trơn Kiểm tra chiều quay của động cơ ở chế độ không tải (nghe tiếng của động cơ

xem có bình thường không) nếu hỏng hóc cần báo ngay cho thợ sữa chữa Xác định đúng điện thế của động cơ theo bảng hiệu trên động cơ Kiểm tra độ an toàn điện Trước khi vận hành phải điều chỉnh, lắp đặt hệ thống chầy và cối đảm bảo

máy hoạt động tốt Đóng thử nút ore hoặc cúc bấm trên vật liệu thử để đảm bảo yêu cầu về chất

lượng Kiểm tra các tấm bảo hiểm dây, bảo hiểm curoa Cách vận hành đảm bảo an toàn Bật công tắc điện để động cơ làm việc ở chế độ không tải, ngồi vào vị trí

làm việc với tư thế thoải mái, chân bỏ ra ngoài bàn đạp. Lắp nút ore (cúc bấm) vào cối đặt nguyên liệu vào vị trí đánh dấu, đặt vải thẳng ngay ngắn, đặt ngón tay ra xa tầm nguy hiểm của chày. Chân đạp vào bàn đạp và bỏ ra ngay. Lúc này dưới áp lực của chày dập xuống ore và nguyên liệu liên kết thành một khối chắc chắn.

Chú ý: Người sử dụng máy phải là người được đào tạo và hướng dẫn sử dụng máy Khi đặt công tắc ON không nên để chân ở vị trí bàn đạp Khi tháo lắp chày cối dập ore (cúc bấm) phải tắt công tắc nguồn điện Không để tóc hoặc ngón tay vào gần vị trí dây curoa Bỏ ngón tay ra khỏi vị trí của chày dập xuống trước khi đạp chân vào bàn đạp

Tắt công tắ OFF trước khi rời khỏi máy Máy may Công dụngLà loại máy dùng kim và chỉ thông qua cơ cáu máy móc để thực hiện một đường may Kiểm tra điều kiện an toàn của máy trước khi vận hành Kiểm tra toàn bộ dầu mỡ bôi trơn Sau khi lắp đặt máy kiểm tra chiều quay của trục động cơ. Dùng tay quay

puli cho kim đi xuống, nhấn nút ON rồi quan sát, puli của máy có chiều quay ngược chiều kim đồng hồ

Kiểm tra kim, đảm bảo kim hoạt động tốt an toàn, lắp kim theo đúng yêu cầu kỹ thuật

Xác định đúng điện thế của động cơ theo bảng hiệu trên động cơ Lấy chỉ dưới trên máy và điều chỉnh mũi mau thưa cho phù hợp với sản

phẩm. Cho máy làm việc an toàn rồi mới đưa máy vàu vận hành Cách vận hành đảm bảo an toànBật công tắc điện để động cơ làm việc (chú ý nghe tiếng kêu của động cơ xem

có bình thường không). Ngồi vào vị trí làm việc với tư thê thoải mái. Nâng chân vịt lên, sau đó dùng tay đưa nguyên liệu may vào rồi hạ bàn ép vải xuống, dùng chân phải đè lên bàn đạp để điều chỉnh tốc độ may sao cho phù hợp. Nếu ta đè chân lên bàn đạp mạnh thì tốc độ càng lớn và ngược lại. Khi may xong đường may ta nâng chân vịt lên và lấy nguyên liệu ra, lúc này kim phải ở phía trên nguyên liệu.

Chú ý: Người sử dụng máy phải là người được đào tạo và hướng dẫn sử dụng máy Để tay tránh khỏi kim khi nhấn nút ON và khi máy đang làm việc Không đề ngón tay vào trong đáp che cò giật chỉ khi máy đang hoạt động Phải tắt công tắc điện OFF trước khi nghiêng đầu máy hoặc tháo dây truyền Suốt trong quá trình máy hoạt động phải cẩn thận không được đưa ngón tay

hay bất cứ vật gì lại gần puli máy, đai truyền động cơ. Điều này có thể gây nguy hiẻm Nếu máy có trang bị tấm che đai truyền, tấm bảo hiểm ngón tay hoặc các

dụng cụ bảo hiểm khác mà bị tháo ra thì không cho máy hoạt động Khi láo, lắp kim hoặc trước khi rời khỏi máy phải tắt công tắc điện OFFIVThiết bị áp lực, nồi hơi Khái niệm chung Thiết bị chịu áp lực:

- Thiết bị chịu áp lực là các thiết bị dùng để tiến hành các quá trình nhiệt học, hóa học, sinh học, cũng như để bảo quản vận chuyển các môi chất ở trạng thái có áp suất như khí nén, khí hóa lỏng và các chất lỏng khác

- Thiết bị chịu áp lực gồm nhiều loại khác nhau có tên gọi riêng. Ví dụ nồi hơi, máy nén khí, thùng chứa, thùng hấp. Chúng có thể là những thiết bị nguyên chiếc và trọn bộ, cũng có thể là những tổ hợp thiết bị như nồi hơi nhà máy nhiệt điện, nồi hơi nhà máy may, nồi hơi công nghiệp, thiết bị sản xuất...

b. Nồi hơi: Nồi hơi là một thiết bi chịu áp lực nó là một thiết bị ( hoặc tổ hợp thiết bị) dùng

để thu nhận hơi và có áp suất lớn hơn áp suất khí quyển để phục vụ các mục đích khác nhau nhờ năng lượng được tạo ra do đốt nhiên liệu trong các buồng đốt

Cách phân loại các loại chịu áp lựcTrên quan điểm an toàn, người ta phân chia ttieets bị chịu áp lực ra làm các loại:+ Hạ áp+ Trung áp+ Cao áp+ Siêu áp Việc phân chia theo áp suất làm việc của môi chất khác nhau theo các giải áp suất

Đối với thiết bị sinh khí axetylen+ Hạ áp có áp suất nhỏ hơn 0,1at+ Trung áp có áp suất từ 0,1 đến 1,5 át+ Cao áp có áp suất từ 1,5 at trở lên

Đối với thiết bị ôxy+ Hạ áp có áp suất làm việc lên tới 16 at+ Trung áp có áp suất làm việc từ 16 đến 64 at+ Cao áp có áp làm việc lớn hơn 24 at

Những yếu tố nguy hiểm đặc trưng của thiết bị áp lực Nguy cơ nổThiết bị chịu áp lực làm việc trong điều kiện môi chất chứa trong đó có

áp suất khác với áp suất khí quyển. Do đó giữa chúng luôn có xu hướng cân bằng áp suất, kèm theo sự giải phóng năng lượng khi điêu kiện cho phép. Sự giải phóng năng lượng để cân bằng áp suất xảy ra dưới các vụ nổ

Hiện tượng nổ các vụ áp lực có thể đơn thuần là nổ vật lý nhưng cũng có khi là kết hợp giữa nổ vật lý và nổ hóa học

+ Nổ vật lý là hiện tượng phá hủy thiết bị để cân bằng áp suất giữa trong và ngoài khi áp suất môi chất vượt quá chỉ tiêu cho phép đã được tính đối với thiết bị chịu áp lực

+ Nổ hóa học: Là hiện tượng nổ thiết bị do các phản ứng hóa học trong các thiết bị áp lực tạo ra, quá trình diễn ra của hai hiện tượng nổ liên tiếp, ban đầu đó là nổ hóa học sau đó là nổ vật lý

Nguy cơ bỏngThiết bị làm việc với môi chất nhiệt độ cao, thấp đều gây ra nguy cơ

bỏng nhiệt. Hiện tượng bỏng nhiệt xảy ra do nhiều nguyên nhân: xì hở môi chất, nổ vỡ thiết bị, tiếp xúc với các thiết bị có nhiệt độ cao không được bọc hoặc hư hỏng cách nhiệt, do vi phạm chế độ vận hành, vi phạm quy trình xử lý sự cố, do cháy.

Hiện tượng bỏng nhiệt ở các thiết bị áp lực thường gây chấn thương rất nặng do áp suất của môi chất thường rất lớn

Những nguyên nhân gây ra sự cố và biện pháp phòng ngừa Nguyên nhân gây ra sự cố và thiết bị chịu áp lực Nguyên nhân kỹ thuật:+ Thiết bị được thiết kế và chế tạo không đảm bảo quy cách, tiêu chuẩn

kỹ thuật, kết cấu không phù hợp, dùng sai vật liệu, tính toán sai..., làm cho thiết bị không đủ khả năng chịu lực, không đáp ứng tính toán an toàn cho làm việc ở chế độ lâu dài dưới tác động của các thông số vận hành

+ Thiết bị quá cũ, hư hỏng nặng, không được sửa chữa kịp thời, chất lượng sửa chữa kém.

+ Không có thiết bị kiểm tra đi kèm hoặc thiết bị khiểm tra không đủ độ tin cậy

+ Không có cơ cấu an toàn hoặc cơ cấu an toàn không làm việc theo chức nawg, yêu cầu

+Đường ống và thiết bị phụ trợ không đảm bảo an toàn+ Tình trạng nhà xưởng, hệ thống chiếu sáng, thông tin không đảm bảo

khả năng theo dõi, vận hành, xử lý sự cố một cách kịp thời Nguyên nhân về tổ chứcNgười quản lý thiếu quan tâm đến vấn đề an toàn trong khai thác, sử

dụng thiết bị chịu áp lực, đặc biệt là thiết bị làm việc với áp lực thấp, công suất nhỏ và dung tích nhỏ dẫn đến tình trạng quản lý lỏng lẻo, nhiều khi không đăng kiểm vẫn đưa vào hoạt động.

Trình độ vận hành của công nhân yếu, thao tác sai, nhầm lẫn. Những biện pháp phòng ngừa Biện pháp tổ chức;+ Quản lý thiết bị theo đúng quy định trong tài liệu tiêu chuẩn quy phạm

như đăng kiểm, trách nhiệm giữa người quản lý và người vận hành.

+ Đào tạo, huấn luyện cho người vận hành về chuyên môn kỹ thuật an toàn, nắm vững thao tác khi vận hành và cách xử lý khi có sự cố xảy ra.

+ xây dựng các tài liệu kỹ thuật là phương tiện giúp cho việc quản lý kỹ thuật, khai thác thiết bị một cách có hiệu quả và an toàn, ngăn ngừa sự cố, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp

Biện pháp kỹ thuật+ Thiết kế, chế tạo phải đảm bảo khả năng an toàn lâu dài, loại trừ khả

năng hình thành nguy cơ sự cố và tai nạn lao động+ Kiểm ngiệm dự phòng:

Kiểm tra, xem xét bên trong và bên ngoài thiết bị để xác định tình trạng kỹ thuật, phát hiện những hư hỏng, khuyết tật

Thử nghiệm độ bền bằng áp lực chất lỏng để xác định khả năng chịu lực của thiết bị

Thử nghiệm độ kín của thiết bị bằng khí nénKiểm tra xác định chiều dày thành thiết bị, khuyết tật, mối hàn

Được áp dụng khi thiết bị mới chế tạo, lắp đặt hoặc sau khi sửa chữa lớn, khám nghiệm định kỳ, khám nghiệm bất thường.

+ Sửa chữa phòng ngừa: Có ý nghĩa rất quan trọng đối với sự hoạt động an toàn của thiết bị. Việc sửa chữa kịp thời sẽ góp phần vào việc giảm sự cố, tai nạn lao động và tăng tuổi thọ của thiết bị

Sửa chữa sự cố: để khắc phục những hư hỏng nhỏ xảy ra trong quá trình vận hành, sử dụng thiết bị

Sửa chữa định kỳ: Sửa chữa vừa hoặc sửa chữa lớn nhằm thay thế từng phần hoặc thay thế toàn bộ thiết bị không còn khả năng làm việc an toàn.

Những yêu cầu an toàn đối với thiết bị chịu áp lực Yêu cầu về mặt quản lý thiết bị Nồi hơi và thiết bị chịu áp lực phải được đăng ký tại cơ quan thanh tra

kỹ thuật an toàn nồi hơi chịu trách nhiệm khám nghiệm thiết bị đó Nồi hơị và thiết bị chịu áp lực được đăng kiểm phải là những thiết bị

có đủ hồ sơ theo quy định trong các tiêu chuẩn quy phạm. Nồi hơi và thiết bị chịu áp lực sau khi đăng kiểm phải được theo dõi

Không được phép đưa vào vận hành các nôi hơi và thiết bị chịu áp lực chưa đăng kiểm, không có dụng cụ kiểm tra, đo lường, thiếu hoặc không có cơ cấu kiểm tra an toàn hoặc cơ cấu an toàn chưa được kiểm định

Nồi hơi và thiết bị áp lực phải được kiểm tra định kỳ theo quy định. Thanh tra an toàn lao động có quyền đình chỉ sự hoạt động của thiết bị chịu áp lực khi phát hiện thấy những trục trặc, hư hỏng.

Yêu cầu đối với thiết bị chế tạo, lắp đặt và sửa chữa Yêu cầu đối với thiết bị:

+ Việc thiết kế, chọn kết cấu của thiết bị phải xuất phát từ đặc tính của môi chất, quá trình hoạt động cuả thiết bị

+ Kết cấu của thiết bị phải đảm bảo độ vững chắc, độ ổn định thao tác thuận lơị và đủ độ tin cậy thảo lắp dễ dàng, dễ kiểm tra bên trong cũng như bên ngoài

+ kết cấu, kích thước của thiết bị phải đảm bảo độ bền Yêu cầu chế tạo sửa chữa

+ Việc chế tạo sửa chữa nồi hơi, thiết bị chịu áp lực chỉ được phép tiến hành ở những nơi có đủ điều kiện về con người, máy móc, thiết bị gia công công nghệ và điều kiện kiểm tra, thử nghiệm đảm bảo như các quy định trong tiêu chuẩn quy phạm và được cấp có thẩm quyền cho phép.

+ Việc chế tạo, sửa chửa phải đảm bảo dung sai cho phép đối với các kích thước của chi tiết

+ Công việc liên quan đến hàn phải do thợ hàn có bằng hàn áp lực tiến hành Yêu cầu đối với lắp đặt+ Sử dụng các vật liệu đã quy định trong thiết kế+ không được tự ý thay đổi hoặc vứt bỏ các bộ phận chi tiết của thiết bị+ Đảm bảo kích thước khoảng cách giữa các thiết bị với nhau, giữa các

thiết bị với xây và các kết cấu của nàh xưởng+ Kiểm tra các bộ phận chi tiết trước khi lắp đặt, đối với các bộ phận bảo

quản bằng dầu mỡ thì phải vệ sinh sạch sẽ trước khi ắp đặt- Yêu cầu với dụng cụ kiểm tra đo lường+ Có cấp chính xác phù hợp+ Có thang đo phù hợp+ Có khả năng kiểm tra sự hoạt động cũng như độ chính xác của các số

chỉ+ Dễ quan sát

Xuất phát từ những yêu cầu an toàn, các tiêu chuẩn và quy phạm quy định:

+ Không được sử dụng lẫn lộn các loại đồng hồ do các loại môi chất khác nhau

+ Không được sử dụng các loại dụng cụ kiểm tra đo lường nếu không có niêm chì hoặc dấu hiệu kiểm tra

+ Không được sử dụng các loại thiết bị kiểm tra đo lường đã quá hạn kiểm chuẩn

+ Không được sử dụng các loại dụng cụ đã hư hỏng Yêu cầu đối với cơ cấu an toàn+ Đảm bảo độ tin cậy khi hoạt động+ Đạt độ chính xác theo yêu cầu+ Đảm bảo khả năng thông thoat tốt+ Đảm bảo độ kín khít

+ Không gây nguy hiểm khi tác động Yêu cầu đối với phụ tùng đường ống Các loại van khóa, van tiết lưu, van một chiều, vòi, phụ kiện đường ống

là ngững chi tiết, bộ phận cho sự vận hành an toàn của thiết bị áp lực Chất lượng của van, phụ tùng đường ống, cách bố trí lắp đặt chúng có

ý nghĩa rất lớn trong việc đảm bảo an toàn cho người và thiết bị. Để đảm bảo mục tiêu này, các cơ cấu đóng mở phụ tùng đường ống phải:

+ Đảm bảo sự kín khít đóng mở+ Không có khuyết tật, không rạn nứt, ren không bị hư hỏng+ Van phải có kết cấu phù hợp, thao tác thuận tiện+Van và phụ tùng đường ống phải có nhãn hiệu rõ ràng

Chương 4 : Kỹ thuật an toàn điệnI/ Khái niệm cơ bản về điện Tác động của dòng điện đối với cơ thể con ngườiKhi người tiếp xúc với điện sẽ có một dòng điện chạy qua người và con

người sẽ chịu tác dụng của dòng điện đóTác hại của dòng điện đối với cơ thể con người có nhiều dạng: Gây bỏng,

phá vỡ các mô, gây tổn thương mắt,phá hủy máu, làm liệt hệ thống thần kinh...2.Phân loại tai nạn điệnTai nạn điện giật có thể phân thành hai mức là chấn thương điện ( tổn

thương bên ngoài các mô) và sốc điện( tổn thương nội tại cơ thể) Chấn thương điệnLà các tổn thương cục bộ ở ngoài cơ thể dưới dạng: bỏng, dấu vết điện, kim

loại hóa da. Chấn thương điện chỉ có thể gây ra do dòng điện mạnh và thường để lại dấu vết bên ngoài

Bỏng điện : Do các tia hồ quang điện gây ra khi bị đoản mạnh, nhìn bề ngoài không khác gì các loại bỏng thông thường. Nó gây chết người khi có quá 2/3 Diện tích da của cơ thể bị bỏng. Nguy hiểm hơn cả là bỏng nội tạng của cơ thể dẫn đến chết người mặc dù phía ngoài chưa quá 2/3

Dấu vết điện : Là một dạng tác hại riêng khi da bị ép chặt với phần kim loại dẫn điện đồng thời dưới tác dụng của nhiệt độ cao khoảng 1200C

Kim loại hóa da : là sự xâm nhập của các mảnh kim loại rất nhỏ vào da do các tác động của các tia hồ quang có bão hòa hơi kim loại

b. Sốc điện- Là dạng tai nạn nguy hiểm nhất . nó phá hủy các quá trình sinh lý trong cơ

thể con người và tác hại tới toàn thân. Sự phá hủy các quá trình điện vốn có của vật chất sống, các quá trình này gắn liền với khả năng sống của tế bào

- Khi Bị sốc điện cơ thể ở trạng thái co giật, mê man bất tỉnh, tim phổi tê liệt. Nếu trong vòng 4-6 giây người bị nạn không được tách khỏi kịp thời dòng điện có thể dẫn đến chết người

- Với dòng điện rất nhỏ từ 25-1000mA chạy qua cơ thể cũng đủ để gây sốc điện, bị sốc điện nhẹ có thể gây ra kinh hoàng, ngón tay tê đau và co lại, còn nặng có thể làm chết người vì tê liệt hô hấp và tuần hoàn

- Một đặc điểm khi bị sốc điện là không thấy rõ chỗ dòng điện và người tai nạn không có thương tích

II. Các yếu tố cơ bản của dòng điện tác động vào cơ thểa.Cường độ dòng điện đi qua cơ thểLà nhân tố chính ảnh hưởng tới điện giật. Trị số dòng điện qua người phụ

thuộc vào điện áp đặt vào người và điện trở của người Như vậy cùng chạm vào một nguồn điện, người nào có điện trở nhỏ sẽ

bị giật mạnh hơn. Con người có cảm giác dòng điện qua người khi cường độ dòng điện khoảng 0,6-1,5mA đối với điện xoay chiều và 5-7mA với điện một chiều

Cường độ dòng điện xoay chiều có trị số từ 8mA trở xuống có thể coi là an toàn. Cường độ dòng điện một chiều được coi là an toàn khi dưới 70mA và dòng điện một chiều không gây ra co rút bắp thịt mạnh. Nó tác dụng lên cơ thể dưới dạng nhiệt

Thời gian tác dụng lên cơ thểThời gian dòng điện đi qua cơ thể càng lâu càng nguy hiểm bởi vì điện trở

cơ thể khi bị tác dụng lâu sẽ giảm xuống do lớp da bị nung nóng và bị trọc thủng làm dòng điện qua người tăng lên

Ngoài ra bị tác dụng lâu , dòng điện sẽ phá hủy sự làm việc của dòng điện sinh lý trong các cơ của tim. Nếu thời gian tác dụng không lâu quá 0,1-0,2 giây thì không nguy hiểm

Con đường dòng điện qua ngườiTùy theo con đường dòng điện qua người mà mức độ nguy hiểm có thể khác

nhau. Người ta nghiên cứu tổn thất của tim khi dòng điện đi qua bằng những con đường khác nhau vào cơ thể như sau:

Dòng điện đi từ chân qua chân thì phân lượng dòng điện qua tim là 0,4% dòng điện qua người

Dòng điện đi tay qua tay thì phân lượng dòng điện qua tim là 3,3% dòng điện qua người

Dòng điện đi từ tay trái qua chân thì phân lượng dòng điện qua tim là 3,7% qua người

Dòng điện đi từ tay phải qua chân thì phân lượng dòng điện qua tim là 6,7% dòng điện qua người

Trường hợp đầu là ít nguy hiểm nhất, nhưng nếu không bình tĩnh người bị ngã sẽ rất dễ chuyển thành các trường hợp nguy hiểm hơn

d.Tần số dòng điệnKhi cùng cường độ, tùy theo tần số mà dòng điện có thể là nguy hiểm

hoặc an toàn: Nguy hiểm nhất là dòng điện xoay chiều dùng trong công nghiệp, có tần

số từ 40-60Hz Khi tần số tăng lên hay giảm xuống thì độ nguy hiểm giảm, dòng điện

cóa tần số 3.106 – 5.105 Hz hoặc cao hơn nữa thì dù cường độ lớn bao nhiêu cũng không giật nhưng có thể bị bỏng

e.Điện trở của ngườiĐiện trở của người có ảnh hưởng hết sức quan trọng. Điện trở của cơ thể

con người khi có dòng điện chạy qua khác với vật dẫn là nó không cố định mà biến thiên trong phạm vi từ 400-500Ω và lớn hơn :

+Lớp da và đặc biệt là lớp sừng có trở điện trở lớn nhất bởi vì trên lớp da này không có mạch máu và tế bào thần kinh:+ Điện trở của da người giảm không tỷ lệ với sự tăng điện áp . Khi điện áp là

36V thì sự hủy hoại lớp da sảy ra chậm còn khi điện áp là 380V thì sự hủy hoại da xảy ra đột ngột

+ Khi lớp da khô và sạch thì lớp sừng không bị phá hoại, điện trở vào khoảng 8.104-40.104 Ω/cm2 , khi da ướt có mồ hôi thì giảm xuống còn 1000Ω/cm2 và ít hơn

Điện trở các tổ chức bên trong cơ thể phụ thuộc vào trị số điện áp, lấy trung bình vào khoảng 1000Ω. Đại lượng này được sử dụng khi phân tích các trường hợp tai nạn điện để xác định gần đúng trị số dòng điện đi qua cơ thể con người trong thời gian tiếp xúc, tức là trong tính toán lấy điện trở của người là 1000Ω

f. Đặc điểm của từng ngườiCùng chạm vào một điện áp như nhau, người bị bệnh tim, thần kinh, sức

khỏe yếu sẽ nguy hiểm hơn vì hệ thống thần kinh chống tê liệt. Họ rất khó tự giải phóng ra khỏi nguồn điện

g. Môi trường xung quanhMôi trường xung quanh có bụi dẫn điện có nhiệt độ cao và đặc biệt là độ ẩm

cao sẽ làm điện trở của người và các vật cách điện giảm xuống khi đó dòng điện đi qua người sẽ tăng lên

III. Hiện tượng điện áp bước Điện áp tiếp xúcTrong quá trình tiếp xúc với thiết bị điện nếu có mạch điện khép kín qua

người thì điện áp giáng trên người lớn hay nhỏ tùy thuộc vào điện trở khác mắc nối tiếp với thân người. Phần điện áp đặt vào người gọi là điện áp tiếp xúc

2. Điện áp bướcLà điện thế đặt giữa hai chân người do dòng điện chạm đất tạo nên. Thực

nghiệm đã chứng minh rằng càng xa điểm chạm đất thì điện áp càng giảm, ở bán kính tử 20m trở lên thì không còn điện áp nữa

Dòng điện đí qua chân người ít nguy hiển hơn vì nó không đi qua cơ quan hô hấp và tuần hoàn. Nhưng với trị số điện áp bước đặt lên chân người khoảng từ 100V – 250V thì các cơ bắp của người bị co rút làm cho người ngã xuống và lúc này sơ đồ điện đã thay đổi

Phương pháp tiếp đất bảo vệCác bộ phận của vỏ máy, thiết bị bình thường không có điện nhưng nếu cách

điện hỏng, bị chạm mát thì trên các bộ phận này suất hiện điện áp và khi đó người tiếp xúc vaò có thể bị giật nguy hiểm

Để đề phòng trường hợp nguy hiểm này, người ta có thể dùng dây dẫn nối vỏ của thiết bị điện với đất hoặc với dây trung tính, hay dùng bộ phận cắt điện bảo vệ

1. Nối đất bảo vệ trực tiếp- Dùng dây kim loại nối bộ phận trên thân máy với cực nối đất bằng sắt, thép

chôn dưới đất có điện trở nhỏ với dòng điện rò qua đất và điện trở cách điện ở các pha không bị hư hỏng khác

- Hệ thống tiếp đất phải có điện trở đủ nhỏ để giao cho người khi tiếp xúc vào vỏ của thiết bị có điện áp rò gỉ thì dòng điện chạy qua cơ thể không đến trị số có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe và sự sống . Hình thức này áp dụng ở mạng ba pha có trung hòa cách điện

- Theo quy định hiện hành thì :+ Đối với thiết bị điện có điện áp từ 1000V trong các lưới điện có trung tính đặt cách điện đối với mặt đất, trị số điện trở nối đất phải không lớn hơn 4Ω+ Đối với thiết bị điện có công suất, công suất nguồn nhỏ hơn 100KVA cho phép điện trở nối dất tới 10Ω Trong trường hợp tiếp xúc như trên người được coi là mắc vào dòng điện

dò song song với cực nối đất. Theo định luật phân bố dòng điện, ta có:InRn = Id Rnd

Hay In = Id Rn.Rnd

Trong đó: In : Là cường độ dòng điện qua người (A)Id: : Là cường độ dòng điện rò (A)

Trong các mạng trung hoà cách điện có điện áp dưới 1000V -> 1 Id

không lớn qua 10A Rn : Điện trở tính toán của ngườiRnd : Điện trở cực nối đất

Khi trị số dòng điện nhỏ hơn và điện trở người lớn hơn, dòng điện đi qua người sẽ còn nhỏ nữa bảo đảm an toàn cho người lao động

Nối đất bảo vệ qua dây trung hòa- Dùng dây dẫn nối với dây kim loại của máy vào dây trung hòa được áp

dụng trong điện áp dưới 1000V , 3 pha 4 dây co , dây trung tính nối đất, nối đất sẽ bảo vệ trực tiếp như trên sẽ không đảm bảo an toàn khi trạm đất một pha. Bởi vì:

+ Khi có sự cố (Cách điện của thiết bị điện hỏng) sẽ xuất hiện dòng điện trên thân máy thì lập tức 1 trong các pha sẽ gây ra đoản mạch và trị số của dòng điện của dòng điện mạch sẽ là

Cắt điện bảo vệ tự điện- Dùng trong hợp 2 hai phương án trên không đạt yêu cầu lao động. Cơ cấu

này có thể sử dụng ở cả mạng ba pha cách điện đối với đất, lẫn ở mạng có trung tính nối đất

- Đặc điểm cơ bản của nó là có thể cắt điện nhanh trong khoảng thời gian 1- 2 giây khi xuất hiện điện áp trên vỏ quy định

- Đối với mạng 3 pha cơ cấu này được mắc nối tiếp vào dây nối thân động cơ điện với cực nối đất hoặc với với dây trung hòa và sẽ hoạt động dưới tác dụng của dòng điện rò hoặc dòng điện ngắn mạch trong thời gian điện mát trong thân máy và sẽ cắt điện ra khỏi máy.

- Nguyên lý làm việc của cơ cấu cắt điện bảo vệ như sau:+ Khi trên vỏ động cơ không có điện áp, đóng cầu giao, loxo bị kéo căng và

lõi sắt giữ cầu giao ở tư thế đó, động cơ có điện làm việc+ Nếu cách điện của động cơ hỏng, mhột pha chạm vỏ động cơ thì điện áp

suất hiện, một dòng điện chạy trong lõi động cơ rút lõi sắt xuống phía dưới, loxo kéo cầu giao cắt điện nguồn cung cấp.

So với tiếp đất bảo vệ và nối dây trung tính thì cắt điện bảo vệ có những ưu điểm sau+ Điện áp suất hiện trên đối tượng bảo vệ không thể quá điện áp quy định nên đảm bảo điều kiện tuyệt đối an toàn+ Điện trở nối đất của cơ cấu không yêu cầu quá nhỏ mà có thể 100- 500Ω. Do đó dễ dàng bố trí và chế tạo hệ thống nối đất của cơ cấu máy

V/ Đặc điểm của nguồn điện gây nguy hiểm cho ngườiDòng điện là nhân tố vật lý trực tiếp gây ra tổn thương khi bị điện giật. Trong thiết bị an toàn, đói với trang thiết bị điện và để tính toán sản xuất bảo hộ lao động, người ta xuất phát từ những giá trị giới hạn nào đó của dòng điện. Giá trị lớn nhất của dòng điện không nguy hiểm với người là 10mA(dòng điện xoay chiều) và 50mA đối với dòng điện một chiều. Đối với dòng điện trên ngươi ta có thể tự mình rời khỏi vật mang điện do sư co giật của cơ bắp, giai đoạn này rất nguy hiểm, vì nếu trong một thời gian ngắn nếu không rời bỏ được vật mang điện thì điện trở giảm xuống, nghĩa là dòng điện qua người dần tăng lên. Bảng dưới cho chúng ta thấy sự tác dụng của dòng điện phụ thuộc vào trị số của nó:

Bảng1: tác dụng cuả dòng điện đối với cơ thể con ngườiTrị số dòng điện (mA)

Tác dụng dòng điện xoay chiều 50 – 60 Hz

Tác dụng của dòng điện một chiều

0,6 – 1,5 Bắt đầu thấy móng tay tê Không có cảm giác gì2 - 3 Ngón tay tê rất nhanh Không có cảm giác gì3 – 7 Bắp thịt co lại và rung Đau như kim châm cảm

thấy nóng8 - 10 Tay đã khó rời vật có điện

nhưng vẫn rời được Ngón tay, khớp tay, lòng bàn

tay cảm thấy đau

Nói tăng lên

20 -25 Tay không rời vật có điện, đau, khó thở

Nói càng tăng lên, thịt co quắp lại nhưng chưa mạnh

50 -80 Cơ quan hô hấp bị tê liệt, tim bắt đầu đập mạnh

Cảm giác nóng mạnh, bắp thịt ở tay co quắp, hó thở

90 – 100 Cơ quan hô hấp bị tê liệt kéo dài 3 giây, hoặc dài hơn, tim bị tê liệt đến ngừng đập

Cơ quan hô hấp bị tê liệt

VI/ Cách phân biệt đường dây hạ và cao thế Nguồn điện: Là các nhà máy điện, (nhiệt điện và thủy điện, điện

nguyên tử)... và các trạm phát điện (diezen, điện gió, điện mặt trời) Tiêu thụ điện bao gồm tất cả các đối tượng sử dụng điện năng trong

các lĩnh vực kinh tế, đời sống, công nghiệp, GTVT, thương mại, dịcụ phục vụ sinh hoạt

Để truyền điện từ nguồn điện đến các hộ tiêu thụ ta sử dụng lưới điện. Lưới điện bao gồm đường dây tải điện và trạm biến áp. Lưới điện nươc ta hiện nay có nhiều cấp điện áp; 0,4 KW, 22 KW, 110 KW,...

Lưới điện cao áp là nguồn dây từ nguồn đến các trạm biến áp và từ các trạm biến áp với nhau

Lưới điện hạ áp là đường dây từ các trạm biến áp đến các tiêu thụ điện Căn cứ vào trị số của điện áp chia ra lưới điện siêu cao áp (500KV),

lưới cao áp(220KV, 110 KV), lưới trung áp(35KV, 22KV, 10KV), lưới điện hạ áp 0,4KV

Đối với lưới điện hạ áp rất nguy hiểm nên thường cách ly rất xa với con người hoặc được bảo vệ rất cẩn thận. Tuy nhiên các mạng điện cao áp như 110KV, 35KV...tai nạn do điện gây ra ít dẫn đến tim ngừng đập hay ngừng hô hấp. Vì với dòng điện cao áp dòng điện xuất hiện trước khi người chạm vào vật mang điện. Nạn nhân chưa cham vào vật mạng điện thì hồ quang đã sinh ra và dòng điện này rất lớn. Dòng điện này tác động vào người và gây cho cơ thể người một phản xạ tức thời. kết quả hồ quang bị dập tắt ngay (hoặc chuyển sang bộ phận mang điện bên cạnh), dòng điện chỉ tồn tại trong hoảng vai giây. Với thời gian ngắn như vậy ít khi làm tim ngừng đập hay hô hấp bị tê liệt. Ở chỗ bị đốt sẽ sinh ra một lớp hữu cơ cách điện của thân người và chính lớp này ngăn cách dòng điện đi qua lớp người một cách hiệu quả

Tuy nhiên ta không nên kết luận dòng điện cao áp không nguy hiểm, vì dòng điện lớn này qua cơ thể trong thời gian ngắn, nhưng có thể đốt cháy nghiêm trọng hay àm chết người

- Các tai nạn về điện chủ yếu do dòng điện hạ áp vì:+ Là dòng điện sinh hoạt tiêu dùng nên thường được sử dụng

nhiều+ Dòng điện xuất hiện sau khi người chạm vào vật mang điện+ Con người chưa kịp phản xạ thì dòng điện đã đi qua cơ thể+ Thời gian dòng điện đi qua cơ thể dài hơnVII. Môi trường làm việc có ảnh hưởng đến tai nạn điện- Môi trường xung quanh có bụi dẫn điện, có nhiệt độ cao và

đặc biệt là độ ẩm caosẽ làm điện trở của người và các vật cách điện giảm xuống. Khi đó dòng điện đi qua người sẽ tăng lên. Mức độ nguy hiểm về điện chia thành 3 nhóm như sau:1. Các nơi ít nguy hiểm

- Là các nơi khô ráo với quy định:+ Độ ẩm tương đối của không khí không quá 75%+ Nhiệt độ trong khoảng 5 – 25oC+ Sàn có điện trở lớn bằng vật liệu không dẫn điện+ Không có bụi dẫn điện+ Con người không phải cấu đồng thời tiếp xúc với cơ cấu kim loại

có nối với đất và với vỏ kim loại có thiết bị điện

2. Các nơi nguy hiểm nhiều - Các nơi ẩm với:+ Độ ẩm tương đối luôn luôn trên 75%+ Độ ẩm tương đối có thể nhất thời tăng đến bão hoà+ Nhiệt độ trung bình tới 250C- Các phòng khô không có hệ thống lò sưởi và có tầng mái- Các nơi có bụi dẫn điện- Các phòng nóng có nhiệt độ không khí lớn hơn 300C, trong thời gian

dài con người phải tiếp xúc đồng thời với vỏ kim loại của các thiết bị điện và với các cơ cấu kim loại công trình của dây truyền công nghệ có nối đất.

- Các phòng có sàn là vật liệu dẫn điện (bằng kim loại, đất, bêtông, gỗ bị ẩm, gạch…)

3. Các nơi đặc biệt nguy hiểm- Rất ẩm ướt trong đó độ ẩm tương đối củ không khí thương xấp xỉ

100%- Thường xuyên có hơi khí độc- Có ít nhất 2 trong những dấu hiệu phòng hoặc nguy hiểm nhiều nói

trên- Nguy hiểm về mặt nổ (kho chứa chất nổ trên công trường)VIII. những nguyên nhân gây ta tai nạn điện-Tai nạn điện có thể chia làm ba hình thức:+ Do tiếp xúc trực tiếp với dây dẫn hoặc bộ phận thiết bị có dòng điện

đi qua+ Do tiếp xúc bộ phận kết cấu kim loại của thiết bị điện hoặc thân của

máy có thiết bị điện bị hỏng+ Tai nạ gây ra do điện áp ở chỗ dòng điện dò trong đấtNgoài ra còn một hình thưc nữa là do sự làm việc sai lầm của người

sửa chữa như bất ngờ đóng điện vào thiết bị ở đó có người đang làm vệc- Những nguyên nhân làm cho tai nạ điện+ Sự hư hỏng củ thiết bị, dây dẫn điện và các thết bị mở máy+ Sử dụng không đúng các dụng cụ nối điện thế trong các phong bị

ẩm ướt+ Thiếu các thiết bị và cầu chì bảo vệ hoặc có nhưng không đáp ứng

với yêu cầu+ Tiếp xúc với các vật dẫn điện không có tiếp đất, dịch thể dẫn điện,

tay quay hoặc các phần khác của thiết bị điện+ Bố trí không đầy đủ các vật che chắn, rào lưới ngăn ngừa việc tiếp

xúc bất ngờ với bộ phận dẫn điện, dây dẫn điện của các trang thiết bị + Thiếu hoặc sử dụngkhông đúng các dụng cụ bảo vệ cá nhân: ủng,

găng tay cách điện, thảm cao su, giá cách điện

+ Thiết bị điện sử dụng không phù hợp với diều kiện sản xuấtIX. Các biện pháp để phòng tai nạn điệnNgoài việc làm tiếp đất bảo vệ thiết bị và đề phòng tai nạn điện cho

người, người ta còn sử dụng một số giải pháp sau1. Sử dụng điện thế an toàn- Tuỳ thuộc vào mức độ nguy hiểm về điện củ các loại phòng sản xuất

mà yêu cầu an toàn về điện có mức độ khác nhau. Một trong các biện pháp đó là sử dụng đúng điện áp đối với các thiết bị điện. Điện áp an toàn là điện áp không gây nguy hiểm đối với người khi chạm phải thiết bị mạng điện

- Đối với các phòng các nơi không nguy hiểm mạng điện dung để thắp sáng, dùng cho các dụng cụ cầm tay… được sử dụng điện áp không quá 220V. Đối với các nơi nguy hiểm nhiều và đặc biệt nguy hiểm, đèn thắp sáng tại chỗ cho phép sử dụng điện áp không quá 36V

- Đối với đèn chiếu cầm tay và dụng cụ điện khí hoá+ Trong các phòng đặc biệt ẩm , điện thế không cho phép quá 12V+ Trong các phòng ẩm điện thế không quá 36VTrong những trường hợp đặc biệt nguy hiểm cho người như khi làm

việc trong lò, trong thùng làm bằng kim loại… ở những nơi nguy hiểm và đặc biệt nguy hiểm chỉ được sử dụng điện áp không quá 12V và có ít nhất 2 người cùng làm việc

- Đối với công tác hàn điện người ta dùng điện thế không quá 70V2. Làm bộ phận che chắn và cách điện dây dẫna. Làm bộ phận che chắn- Để bảo vệ dòng điện người ta đặt những bộ phận che chắn ở gần các

máy móc và các thiết bị nguy hiểm hoặc tách các thiết bị đó ra với khoảng cách an toàn

- Các loại che chắn đặc, lưới hay có lỗ được dùng trong các phòng khô khi điện thế lớn hơn 36V và trong các phòng đặc biệt ẩm điện thế lớn hơn 12V

- Ở các phòng sản xuất trong đó có các thiết bị làm việc với điện thế 100V, người ta làm những bộ phận che chắn đặc (không phụ thuộc vào chất cách điện hay không khí) và chỉ có thể lấy che chắn đó ra khi ngắt dòng điện

b. Cách điện dây dẫn- Dây dẫn có thể không làm cách điện nếu dây được treo cao trên

3,5m so với sàn; ở trên các đường vận chuyển ôtô, cần trục đi qua dây dây dẫn phải treo cao 6m

- Nếu khi làm việc có thể đụng chạm vào đầu dây thì dây dẫn phải có cao su bao bọc, không được dùng dây trần

- Dây cáp điện cao thế qua chỗ người qua lại phải có lưới giăng trên không phòng khi dây bị đứt

- Phải rào quanh khu vực đạt máy phát điện hoặc máy biến thế3. Dùng các dụng cụ phòng hộĐể bảo vệ người khỏi tai nạnđiện khi sử dụng các thiét bị điện thì phải

dùng các loại thiết bị và dụng cụ bảo vệa. Tuỳ theo điện áp của mạng điện- Các phương tiện bảo vệ chia ra loại dưới 1000V và loại tên 1000V.

Trong mỗi loại lại phân biệt loại dụng cụ bảo vệ phụ trợ- Các loại bảo vệ chính là loại chịu được điện áp khi tiếp xúc với phần

dẫn điện trong môt thời gian dài lâu- Các dụng cụ phụ trợ là các loại bản thân không đảm bảo an toàn

khỏi điện áp tiếp xúc nen phải dùng kết hợp với dụng cụ chính để tăng cường an toàn hơn

b. Tuỳ theo chức năng của phương tiện bảo vệ- Các dụng cụ kỹ thuật điện:+ Bảo vệ người khỏi các phần dẫn điện và đất là bục cách điện, thảm

cách điện, ủng và găng tay cách điện+ Bục cách điện dùng để phục vụ các thiết bị điện có điện áp bất kỳ,

thường có kích thước 75 × 75cm hoặc 75 × 40cm, có chân sứ cách điện+ Thảm cách điện dùng để phục vụ các thiết bị cách điện có điện áp

từ 1000V trở xuống,thường có kích thước 75 × 75cm, dày 0.4 – 1cm+ Găng tay cách điện dùng để phục vụ các thiết bị điện có điệnáp dưới

1000V, đối với dụng cụ phụ trợ. Ủng, giày cách điện là loại dụng cụ bảo vệ phụ trợ

- Các dụng cụ cách điện khi làm việc dưới điện thế+ Người ta dùng sào cách điện, kìm cách điện và các dụng cụ thợ điện

khác+ Sào cách điện dùng để đóng mở cầu giao cách ly và đặt thiết bị nối

đất, nó có phần móc chắc chắn trên đầu, phần cách điệ và cán để cầm+ Kìm cách điện dể tháo lắp cầu trì ống, để thao tác trên các thiết bị có

điện áp trên 35000V. Kìm cách điện cũng phải có tay cầm (dài hơn 10cm làm bằng vật liệu cách điện)

- Các loại dụng cụ thợ điện khác dùng để kiểm tra xem có điện hay không, có thể sử dụng các loại sau:

+ Với thiết bị có điện áp trên 1000V thì sử dụng đồng hồ đo điện áp hoặc kìm đo điện

+ Với các thiết bị có điện áp dươi 500V thì sử dụng bút thử điện- Các loại dụng cụ bảo vệ khác+ Các loại phương tiện để tránh tác hại của hồ quang điện như kính

bảo vệ mắt, quần áo không bị bắt cháy, bao tay vải bạt, mặt nạ phòng hơi độc

+Các loại phương tiện dùng để làm việc trên cao như thắt lưng bảo hiểm, móc chân có quai da, dây đeo, xích an toàn, thang thép, thang nâng, thang giá

c. Các biển báo phòng ngừa- Ngoài ra để đảm bảo an toàn cần pahỉ có các biển báo phòng ngừa

để :+ Báo và ngăn không cho người tới gần các trang thiết bị+ Ngăn không cho thao tác các khoá, cầu dao có thể phòng điện vào

nơi đang sửa chữa hoặc làm việc- Theo mục đích, các loại biển báo có thể chia làm 4 nhóm:+ Biển báo ngăn ngừa: “Cấm sờ mó - chết người”, “Điện cao áp –

nguy hiểm chết người”…+ Biển báo cấm: “Không đóng điện –n có người làm việc”, “Không

đóng điện – làm vệc trên đường dây”+ Biển báo loại cho phép: “Làm việc ở đây” để chỉ rõ chỗ làm việc

cho công nhân+ Biển báo loại nhắc nhở để nhắc nhở về các biện pháp cần thiết- Các loại biển báo di động dùng trong các trang thiết bị có điệ áp trên

và dưới 1000V cần almmf bằng vật liệu cach điên hoặc dẫn điện xấu(chất dẻo hoặc bìa cứng cách điện). Cấm dùng sắt tây làm biển báo. Phía trên biển báo phải có lỗ và móc để treo

X. Phương pháp hô hấp nhân tạo- khi người bị tai nạ điện ở mức độ nguy hiểm thì phải được cấp cứ

ngay. Cấp c]us chia làm hai giai đoạn:+ Cứu người ra khỏi mạng điện+ Sau đó là hô hấp nhân tạo hoặc thổi ngạt- Cấp cứu người bị điện giật rất quan trọng. Nạn nhân có thể sống hay

chết là do cấp cứu có được nhanh chóng và đúng phương pháp hay không. Bất kỳ lúc nào cũng phải tiến hành khẩn trương và kiên trì. bởi vì chỉ trễ một chút có thể dẫn đến hậu quả không cứu chữa được hoăch thiếu kiên trì hô hấp nhân tạo sẽ làm cho người bị nạn không hồi tĩnh được mặc dù mới ở mức độ có thể cứu chữa được.

1. Cứu người bị nạn ra khỏi nguồn điện- Lập tức tắt công tắc, cầu dao.- Nếu không làm như vậy được thì dùng dụng cụ ngắt điện để cắt đứt

mạch điện như dùng cầu dao cắt có cán gỗ khô, đứng trên tấm gỗ khô và cắt lần lượt từng dây một

- Cũng có thể làm ngắn mạch bằng cách quăng lên trên dây dẫn một đoạn dây kim loại hoặc dây dẫn để làm chát cầu chì. Khi làm như vậy cần phải chú ý đề phòng người bị nạn có thể bị ngã hoặc chân thương.

- Nếu không thể làm được bằng cách trên thì phải tách người bị nạn ra khỏi thiết bị bằng sưc người thật nhanh chóng nhưng như vậy dễ gây nguy hiểm cho người cứu nên đòi hỏi người cứu phải kho ráo và cầm vào quần áo khô của người bị nạn mà giật.

- Đưa ngay người bị nạn rra nơi thoáng khí, đắp quần áo ấm và đi gọi bác sĩ. Nếu không kịp gọi bác sĩ thì phải tiến hành hô hấp nhân

2. Phương pháp hô hấp nhân tạo- Hô hấp nhân tạo cần phải được tiến hành ngay khi thầy tuốc chưa

đến. Nên làm ngay tại chỗ bị nạn, không mang đi xa. Thời gian hô hấp nhân tạo cần phải kiên trì, có trường hợp phải hô hấp đến 24giờ. Làm hô hấp nhân tạo phải liên tục đến khi bác si đến.

- Mặc dù không còn dấu hiệu của sự sống cũng không được coi là nạ nhân đã chết. Chỉ được xem là chết néu nạn nhân vỡ sọ hoặc cháy đen. Ttrước khi hô hấp cần phải cởi và nới quần áo của nạn nhân, cạy miệng ra khi miệng cắn chặt

- Có hai phương pháp hô hấp nhân tạo là hô hấp do một người và hô hấp do hai người

a. phương pháp hô hấp do một người- Đạt nạn nhân nằm sấp, mặt nghiêng sang một bên và kê tay phải gấp

lại cho dễ thở, tay trái duỗi thẳng về phía trước. Người cấp cứu quỳ sát đầu gối vào xương hông, để hai tay lên sườn nạn nhân:

+ Lúc bóp sườn (ấn vào phần dứới của lồng ngực một cách nhịp nhàng) phải ngả người về phía trước, tì mạnh. Đây là động tác thở ra, miệng đếm 1, 2, 3 và tay vẫn để như cũ.

+ Khi làm động tác hít vào, phải từ từ hạ người xuống, thả tay ra và đếm 4, 5, 6.

- Phương pháp này có ưu điểm:+ Đờm, rãi và các chất trong dạ dày không trồi lên họng+ Lưỡi không tụt vào họng, do đó không làm cản trở không khí vào

phổi.b. Phương pháp ho hấp do hai người- Nếu có hai người cấp cứu thì một người chính và một người phụ;+ Đặt nạn nhân nằm ngửa, dùng gối hoặc quần áo kê ở lưng, đầu ngửa

ra phía sau+ Ngời phụ cầm lưỡi của nạn nhân khẽ kéo ấn xuống dưới cằm+ Người chính quỳ phía trước, kéo hai tay nạn nhân giơ lên và đưa về

phía trước đếm 1, 2, 3 -> đây là động tác hít vào; còn động tác thở ra thì từ từ co tay nạn nhân lại cho cùi tay nạn nhân ép vào lồng ngực, đồng thời hơi đứng người lên một chút cho có sức đè xuống và đếm 4, 5, 6

- Đặc điểm của phương pháp này là tạo cho nạn nhân hít vào thở ra được nhiều không khí hơn nhưng phải theo dõi cuốn họng vì đờm rãi và những chất trong dạ dày có thể làm cản trở không khí đi qua

Chú ý: Cấp cứu phải đúng nhịp thở bình thường, tức là với tốc độ 13- 16lần/phút

Ch¬ng V: Phßng chèng ch¸y næI. ý nghĩa, tính chất quá trình cháyĐịnh nghĩa: Quá trình cháy là phản ứng hoá học kèm theo hiện tượng

toả nhiệt lớn và phát sáng1. Tính chât

Theo quan điểm này, quá trình cháy thực chất là một quá trình oxy hoá khử. Các chất cháy đóng vai trò của chất khử, còn chất oxy hoá thì tuỳ phản ứng có thể khác nhau

Theo quan điểm hiện đại, thì quá trình cháy là quá trình hoá lí phức tạp, trong đó xảy ra các phản ứng hoá học kèm theo các hiện tượng toả nhiệt và phát sáng.

Quá trình cháy gồm hai quá trình cơ bản là quá trình hoá học và quá trình vật lí. Quá trình hoá học là các phản ứng hoá học giữa chất cháy và chất oxy hoá. Quá trình vËt lÝ lµ qu¸ tr×nh khuÕch t¸n khÝ vµ qu¸ tr×nh truyÒn nhiÖt tõ gi÷a vïng ®ang ch¸y ra ngoµi

2. ý nghÜa§Þnh nghÜa trªn cã nh÷ng øng dông rÊt thùc tÕ trong

kü thuËt phßng chèng ch¸y, næ. Ch¼ng h¹n khi cã ®¸m ch¸y, muèn h¹n chÕ tèc ®é qu¸ tr×nh ch¸y ®Ó tiÕn tíi dËp t¾t hoµn toµn ®¸m ch¸y, ta cã thÓ sö dông hai nguyªn t¾c hoÆc lµ h¹n chÕ tèc ®é cÊp kh«ng khÝ vµo ph¶n øng ch¸y hoÆc giaØ to¶ nhanh nguån nhiÖt tõ vïng ch¸y ra ngoµi vµ tèt h¬n c¶ lµ ¸p dông c¶ hai

Nh vËy ch¸y chØ x¶y ra khi cã 3 yÕu tè: ChÊt ch¸y( than, gç, tre, nøa, than, x¨ng dÇu, khÝ metan…), oxy trong kh«ng khÝ( >14 – 15 % vµ nguån nhiÖt thÝch øng nh ngän löa, thuèc l¸ hót dë, chËp ®iÖn…)

II. C¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ch¸y næ- Trong ®iÒu kiÖn b×nh thêng, sù ch¸y xuÊt hiÖn vµ

ph¸t triÓn trong tæ hîp gåm cã chÊt ch¸y vµ kh«ng khÝ vµ nguån g©y löa. HÖ thèng chØ cã thÓ ch¸y ®îc víi mét nguån hÊt ®Þnh gi÷a chÊt ch¸y vµ kh«ng khÝ

- Tuú theo møc ®é tÝch luü nhiÖt trong qu¸ tr×nh oxy ho¸ lµm cho tèc ®é ph¶n øng t¨ng lªn, chuyÓn sang giai ®o¹n tù bèc ch¸y vµ xuÊt hiÖn ngän löa

- Ph¶n øng ho¸ häc vµ hiÖn tîng vËt lý trong qu¸ tr×nh ch¸y cßn cã thÓ sinh ra ¸p lùc rÊt lín ®èi víi m«i trêng xung quanh dÉn ®Õn hiÖn tîng næ

- Qu¸ t×nh ch¸y cña vËt r¾n, chÊt láng vµ khÝ cã thÓ tãm t¾t trong s¬ ®å biÓu diÔn sau:

1. NhiÖt ®é chíp ch¸yGi¶ sön cã chÊt ch¸y ë tr¹ng th¸i láng (vÝ dô nh nhiªn

liÖu diezel) ®îc ®Æt trong cèc b»ng thÐp, cèc ®ù¬c nung nãng víi tèc ®é n©ng nhiÖt ®é x¸c ®Þnh. Khi t¨ng dÇn nhiÖt ®é cña nhiªn liÖu th× tèc ®é bèc h¬i cña nã còng t¨ng dÇn. NÕu ®a ngän löa trÇn ®Õn miÖng cèc, th× ngän

NhiÖt l îng

VËt r¾n

H¬i ChÊt láng

Ch¶yBèc h¬iPh©n ho¸

«xy ho¸ Bèc h¬i

Tù bèc ch¸y

Ch¸y

NhiÖt l îng

löa sÏ xuÊt hiÖn kÌm theo tiÕng næ nhÑ, nhng sau ®ã ngän löa l¹i t¾t ngay. Vëy nhiÖt ®é tèi thiÓu t¹i ®ã ngän löa xuÊt hiÖn khi tiÕp xóc víi ngän löa trÇn sau ®ã va t¾t ngay gäi lµ gäi lµ nhiÖt ®é chíp ch¸y cña nhiªn liÖu diezel. Sì dÜ ngon löa bèc ch¸y v× ë nhiÖt ®é ®ã tèc ®é bay h¬i cña nhiÖn liÖu diezel nhá h¬n t«c ®é tiªu tèn nhiªn liÖu vµo ph¶n øng ch¸y víi kh«ng khÝ

2. NhiÖt ®é bèc ch¸yNÕu ta tiÕp tôc n©ng nhiÖt ®é cña nhiªn liÖu cao h¬n

nhiÖt ®é chíp ch¸y th× sau khi ®a ngän löa trÇn tíi miÖng cèc, qu¸ tr×nh ch¸y xuÊt hiÖn, sau ®ã ngän löa vÉn tiÕp tôc ch¸y. NhiÖt ®é tèi thiÓu t¹i ®ã ngän löa xuÊt hiÖn vµ kh«ng bÞ dËp t¾t gäi lµ nhiÖt ®é bèc ch¸y cña nhiªn liÖu diezel

3. NhiÖt ®é tù bèc ch¸yGi¶ sö ta cã mét hçn hîp chÊt ch¸y vµ chÊt «xy ho¸(vÝ

dô metan vµ kh«ng khÝ) ®îc gi÷ trong mét b×nh kÝn. Thµnh phÇn cñ hçn hîp nµy ®îc tÝnh to¸n tríc ®Ó ph¶n øng cã thÓ tiÕn hµnh ®îc. Nung nãng b×nh tõ tõ ta sÏ thÊy b×nh ë nhiÖt ®é nhÊt ®Þnh th× hçn hîp khÝ trong b×nh sÏ tù bèc ch¸y mµ kh«ng cÇn cã sù tiÕp xóc víi ngän löa trÇn. VËy nhiÖt ®é tèi thiÓu t¹i ®ã hçn hîp khÝ tù bèc ch¸y cña nã.

Ba lo¹i nhiÖt ®é trªn cµng thÊp thÊp th× kh¶ n¨ng ch¸y næ cµng lín, cµng nguy hiÓm vµ cµng ph¶i ®Æc biÖt quan t©m tíi c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa ch¸y næ

III. Ph©n lo¹i ch¸y1. Ch¸y kh«ng hoµn toµnKhi kh«ng ®ñ kh«ng khÝ th× qu¸ tr×nh ch¸y x¶y ra

kh«ng hoµn toµn. Trong s¶n phÈm ch¸y kh«ng hoµn toµn th-êng cha nhiÒu h¬i khÝ ch¸y, næ vµ ®éc nh CO, må hãng, cån… C¸c s¶n phÈm nµy vÉn cßn kh¶ n¨ng ch¸y n÷a

2. ch¸y hoµn toµnKhi cã thõa oxy th× qu¸ tr×nh ch¸y x¶y ra hoµn toµn.

S¶n phÈm cña qu¸ tr×nh ch¸y hoµn toµn lµ C02, h¬i níc, N2…Khi ch¸y hoµn toµn ë trong khãi còng cã c¸c chÊt nh trong s¶n phÈm ch¸y kh«nh hoµn toµn nhng víi sè lîng Ýt h¬n; th-êng chóng t¹o ra ë phÝa tríc tuyÕn truyÒn lan cña sù ch¸y, ë ®Êy sÏ x¶y ra sù ph©n tÝch vËt chÊtbÞ ®èt nãng nhng nhiÖt ®é kh«ng ®ñ ®Ó ph¸t sinh ch¸y c¸c snr phÈm bÞ ph©n tÝch t¹o ra.

IV. §Æc ®iÓm ch¸y cña c¸c c¸c vËt liÖu kh¸c nhaua. Ch¸y næ hçn hîp víi kh«ng khÝV× chÊt ch¸y ë d¹ng hçn hîp h¬i nªn kh¶ n¨ng trén lÉn

hoµ tan víi kh«ng khÝ thuËn lîi, sù hoµ trén theo tû lÖ thÝch hîp, nhiªn liÖu hçn hîp ®ång ®Òu ë møc ph©n tö cã nhiÖt ®é nhá còng ®ñ g©y ch¸y næ hoµn toµn. V× ®é khuÕch t¸n cña hçn hîp h¬i trong kh«ng khÝ rÊt lín do tèc ®é bèc ch¸y cao vµ kh¶ n¨ng lan réng lín

Hçn hîp h¬i, khÝ ch¸y tån t¹i nhiÒu trong kh«ng khÝ sÏ t¹o ra chuçi ch¸y næ liªn hoµn. Tuú thuéc vµo tèc ®é bèc ch¸y, nhiÖt ®é bèc ch¸y vµ ¸p suÊt h¬i, khÝ ch¸y cña c¸c nguyªn liÖu kh¸c nhau mµ cã thÓ x¶y ra ch¸y næ

C¸c hçn hîp h¬i, khÝ ch¸y nµy ®îc lÊy trong tù nhiªn hoÆc ®iÒu chÕ ®Ó sö dông cho môc ®Ých c«ng nghiÖp

KhÝ hay hçn hîp khÝ cã thÓ bÞ sö dông ®Ó ®èt víi møc ®é lín trong c«ng nghiÖp ®îc gäilµ khÝ ®èt. C¸c thµnh phÇn ch¸y cñ khÝ ®èt gåm H2,, CO, H2S, NH3...Tuú theo hµm lîng t-¬ng ®èi cña c¸c thµnh phÇn khÝ mµ c¸c khÝ cã c¸c nhiÖt trÞ vµ nh÷ng tÝnh chÊt kh¸c nhau

b. Ch¸y næ cña bôiBôi lµ hçn hîp c¸c h¹t cã kÝch thíc rÊt nhá tån t¹i l©u

trong kh«ng khÝ. Ngoµi ¶nh hëng cña bôi ®Õn vÖ sinh c«ng nghiÖp nãi chung, bôi cã thÓ dÉn ®Õn lµm chËp ®iÖn thiÕt bÞ hoÆc g©y tai n¹n ®iÖn cho c«ng nh©n. Ngoµi ra bôi cßn lµ nguyªn nh©n g©y ch¸y næ, ho¶ ho¹n

Tuú theo nguån gèc ph¸t sinh tõ c¸c chÊt ch¸y nh : bôi than, bôi b«ng v¶i, cao su…cã ®Æc ®iÓm ch¸y næ kh¸c nhau, c¸c h¹t bôi cµng nhá th× kh¶ n¨ng hoµ trén trong kh«ng khÝ cµng lín dÔ bèc ch¸y trong kh«ng khÝ

TaÞ nh÷ngn¬i cã nhiÖt ®é cao, kh¶ n¨ng ma s¸t m¹nh víi nhiÒu bôi ch¸y th× kh¶ n¨ng g©y ch¸y næ rÊt dÔ x¶y ra.

c. Ch¸y næ cña chÊt lángNhiªnliÖu láng gåm: x¨ng vµ dÇu. X¨ng dïng cho c¸c

®éng c¬ trong ngµnh GTVT nh xe m¸y, «t«, m¸y bay, cßn dÇu dïng chñ yÕu trong s¶n xuÊt c«ng nghiÑp vµ nn¨ng lîng

C¸c nguyªn tè c¬ b¶n chøa trong dÇu phÇn lín lµ C vµ H2 (C= 82 – 87%, H2= 11 – 14%). Ngoµi ra cßn cã c¸c ngyªn tè kh¸c nh S = 0,1 – 7%, N2 = 0,001 – 1,8%, 02 = 0,05 –

1,0%; vµ mét lîng rÊt nhá tÝnh b»ng ppm c¸c nguyªn tè nh halogen, c¸c kim lo¹i

NhiÖt ®é chíp ch¸y lµ nhiÖt ®é mµ t¹i ®ã nhiªn liÖu láng do bay h¬i t¹o ra mét hçn hîp cã kh¶ n¨ng b¾t löa khi cã måi löa tõ bªn ngoµi mµ kh«ng lµm chÊt láng ch¸y cïng vµ khi c¸ch ly lhái måi löa khi cã måi löa tõ bªn ngoµi mµ kh«ng lµm chÊt láng ch¸y cïng vµ khi c¸hh li khái måi löa th× kh«ng thÓ ch¸y tiÕp tôc. NhiÖt ®é chíp ch¸y vµ nhiÖt ®é b¾t löa lµ hai kh¸i niÖm kh¸c nhau. VÝ dô: X¨ng cã nhiÖt ®é s«i 60 – 140oC, nhiÖt ®é chíp ch¸y tõ -16 ®Õn +10oC, trong khi nhiÖt ®é b¾t l¨ 350 – 460oC

NhiÖt ®é chíp ch¸y lµ mét th«ng sè ®Æc trng cho sù an toµn vÒ ch¸y cho c¸c lo¹i nhiªn liÖu láng vµ ®îc sö dông ®Ó ph©n lo¹i dÇu ®èt trong phßng ho¶. Theo sù ph©n lo¹i nµy, ë b¶ng A cã ba nhãm

-AI: ®iÓm löa díi 210C- AII: ®iÓm löa 21 – 550C- AIII: ®iÓm löa 55 – 1000c

C¸c lo¹i dÇu ®Òu ®îc xÕp vµo nhãm AIII, mÆc dï dÇu nÆng sau khi ®îc ®èt nãng s¬ bé thêng cã ®iÓm löa trªn 1000C

Nh vËy sù ch¸yb næ cña nguyªn liÖu láng lµ sù bèc h¬i cña chÊt láng thêng lµ x¨ng dÇu, c¨n cø vµo nhiÖt ®é chíp ch¸y cña hçn hîp h¬i hay víi kh«ng khÝ mµ g©y ch¸y næ, khi ph¶n øng ch¸y x¶y ra t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh ho¸ h¬i vµ ph¶n øng ch¸y x¶y ra mét c¸ch liªn tôc. Qu¸ tr×nh ch¸y cña chÊt láng khi ho¸ h¬i còng x¶y ra t¬ng tù chÊt khÝ

d. Ch¸y nnæ cña chÊt r¾nC¸c chÊt ch¸y ë r¹ng r¾n thêng lµ than, ®¸, gç, nhùa

cao suTrong nguyªn liÖu r¾n cã c¸c nguyªn tè: c¸cbon(C),

Hy®r« (H), ¤xy (O), Nit¬ (N), Lu huúnh (S), ®é tro (A) vµ ®é Èm (W). C¸c nguyªn tè ho¸ häc trong nhiªn liÖu ®Òu ë d¹ng liªn kÕt c¸c ph©n tö h÷u c¬ phøc t¹p nªn khã ch¸y vµ kh«ng thÓ thÓ hiÖn ®Çy ®ñ c¸c tÝnh chÊt cña nhiªn liÖu

C¸cbon; lµ thµnh phÇn ch¸y chñ yÕu ë nhiªn liÖu r¾n, cã thÓ chiÐm tíi 95% khèi lîng nhiªn liÖu. Khi ch¸y 1kg C to¶ ra mét nhiÖt lîng kh¸ lín, kho¶ng 34150 KJ/kg, gäi lµ nhiÖt

trÞ cña Cacbon, do vËy nhiªn liÖu cµng nhiÒu cacbon th× nhiÖt trÞ cµng cao. Tuæi h×nh thµnh cacbon cµng cao th× l-îng cacbon chøa ë than cµng nhiÒu nghÜa lµ nhiÖt trÞ cµng cao

Hy®r«: Lµ thµnh phÇn ch¸y quan träng cña nhiªn liÖu r¾n. Tuy lîng hy®r« trong nhiªn liÖu rÊt Ýt, tèi ®a chØ chiÕm 10% khèi lîng nhiªn liÖu nhng nhiÖt trÞ cña H rÊt lín. Khi ch¸y, 1kg Hy®r« to¶ ra mét nhiÖt lîng kho¶ng 144,500KJ/kg

Lu huúnh: Tuy lµ mét thµnh phÇn ch¸y, nhng S lµ mét chÊt cã h¹i trong nhiªn liÖu v× khi ch¸y t¹o thµnh SO2 th¶i ra mét lîng khÝ rÊt ®éc vµ SO3 g©y ¨n mßn kim lo¹i rÊt m¹nh, ®Æc biÖt SO2 t¸c dông víi níc t¹o thµnh axit H2SO4

Lu huúnh tån t¹i díi 3 d¹ng: liªn kÕt h÷u c¬ Shc kho¸ng chÊt vµ Sk vµ liªn kÕt Sunfat Ssp

S = Shc + Sk + Ssp

Lu hïnh h÷u c¬ vµ kho¸ng chÊt cã thÓ tham gia qu¸ tr×nh ch¸y gäi lµ lu huúnh ch¸y. Cßn lu huúnh sunfat thêng n»m díi d¹ng CaSO4, MgSO4…Kh«ng tham gia qu¸ tr×nh ch¸y mµ t¹o thµnh tro cña nhiªn liÖu

¤xy vµ Nit¬: Lµ nh÷ng thµnh phÇn v« Ých trong nhiªn liÖu , sù cã mÆt cña nã trong nhiªn liÖu sÏ lµm gi¶m c¸c thµnh phÇn ch¸y ®îc cña nhiªn liÖu, do ®ã lµm gi¶m nhiÖt trÞ chung cña nhiªn liÖu. Nhiªn liÖu cµng nãng th× lîng «xy cµng nhiÒu

C¸c chÊt r¾n còng cã thÓ tù bèc ch¸y, nhng qu¸ tr×nh nµy x¶y ra l©u ®ßi hái ph¶i cã thêi gian tÝch nhiÖt t¹o thµnh chÊt bèc vµ ch¸y. §Ó bèc ch¸y nhiªn liÖu r¾n cÇn ®ßi hái måi bèc ch¸y cã dù tr÷ n¨ng lîng lín ®Ó ra nhiÖt ph©n huû vµ ch¸y

Khi ®èt nãng nhªn liÖu trong ®iÒu kiÖn kh«ng cã «xy ë nhiÖt ®é 800 – 850oC th× cã chÊt khÝ tho¸t ra gäi lµ chÊt bèc, ®ã lµ kÕt qu¶ cña sù ph©n huû nhiÖt c¸c liªn kÕt h÷u c¬ cña nhiªn liÖu. Nã lµ thµnh phÇn ch¸y ë thÓ khÝ gåm hy®r«, cacbuahy®r«, cacbon, «xitcacbon, cacbonnic, «xy vµ Nit¬… Nhiªn liÖu cµng giµ th× lîng bèc cµng Ýt, nhng nhÖt trÞ cña chÊt bèc cµng cao, lîng chÊt b«c cña nhiÖt liÖu thay ®æi trong ph¹m vi: than ®¸ 10 – 45%, than bïn 70%, gç 80%. Nhiªn liÖu cµng nhiÒu, chÊt bèc cµng dÔ ch¸y

V. Nguyªn nh©n ch¸y, næ1. Ch¸y do ph¶n øng ho¸ häcCh¸y næ thùc chÊt lµ diÔn biÕn cña ph¶n øng ch¸y,

ph¶n øng nµy t¹o ra do chÊt ch¸y, «xy vµ nhiÖt ®é, ph¶n øng nµy to¶ nhiÒu nhiÖt vµ kÌm theo ¸nh s¸ng

Víi sù ch¸y do ph¶n øng ho¸ häc lµ c¸c chÊt ch¸y hçn hîp víi nhau t¹o ra mét chÊt míi cã nhiÖt ®é chíp ch¸y nhá khi kÕt hîp víi «xy trong kh«ng khÝ trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é thêng còng cã thÓ g©y ch¸y

2. Ch¸y næ do ®iÖn§iÖn cã ý nghÜa quan träng trong ®êi sèng con ngêi,

tuy nhiªn khi sö dông ®iÖn cã thÓ g©y hiÖn tîng hå quang ®iÖn ( hå quang ®iÖn lµ m«i trêng khÝ bÞ i«n ho¸ hay sù chuyÓn dêi c¸c ®iÖn tÝch trong k«ng khÝ gi÷a c¸c ®iÖn cùc mang ®iÖn) hå quang ®iÖn chÝnh lµ måi ph¸t sinh ch¸y næ cña c¸c chÊt ch¸y

C¸c nguyªn nh©n g©y ra hå quang ®iÖn còng rÊt nhiÒu d¹ng kh¸c nhau nh : chç tiÕp xóc cña d©y dÉn ®iÖn kh«ng tèt qua qu¸ tr×nh sö dông t¹o ®iÖn trë lín lµm nãng d©y dÉn t¹o ra nguån ®iÖn nung lµm ch¸y phÇn nhùa c¸ch ®iÖn, khi ®ãng cÇu giao ®iÖn kh«ng døt kho¸t t¹o ra hå quang ®iÖn vµ b¾t ch¸y víi c¸c bé phËn phô trî; khi hµn ®iÖn lµm r¬i xØ nãng ch¶y xuèng chÊt ch¸y (vÝ dô ch¸y Trung t©m th¬ng m¹i Sµi Gßn)

Ch¸y næ do ®iÖn thêng lµ do chËp c¸c d©y ®iÖn vµ b¾t ch¸y vµo vËt t, ph¬ng tiÖn dÔ ch¸y, kÕt hîp víi giã g©y nªn nh÷ng vô ch¸y lín lan réng nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p ch÷a ch¸y kÞp thêi.

Cã thÓ ch¸y næ lµ do trêng tÜnh ®iÖn, trong c¸c tr-êng hîp vËn chuyÓn x¨ng dÇu ngêi ta dïng c¸c d©y xÝch b»ng thÐp nèi phÇn bån x¨ng dÇu vµ cho kÐo lª theo xe ®Ó triÖt tiªu sù tÝch ®iÖn do ma s¸t sinh ra trong bån

Ngoµi ra ch¸y næ cßn x¶y ra do sÐt ®¸nh vµo nh÷ng n¬i cã thiÕt bÞ vËt t b¾t löa. SÐt lµ hiÖn tîng phãng ®iÖn gi÷a c¸c ®¸m m©y mang ®iÖn tÝch tr¸i dÊu hoÆc gi÷a c¸c ®¸m m©y víi mÆt ®Êt t¹o ra n¨ng lîng nhiÖt vµ ®iÖn rÊt lín vît xa nhiÖt ®é cña vËt chÊt ch¸y ®îc g©y ¶nh hëng lín ®ªn scon ngêi vµ hiÖn nay vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò tranh luËn xung quanh hiÖn tîng bÞ sÐt ®¸nh

3. Ch¸y næ do søc nãng hay n¾ngViÖc b¶o qu¶n vËt t thiÕt bÞ dÔ g©y ch¸y næ cÇn

®Æc biÖt chó ý ®Õn c¸c nguån nhiÖt ®îc t¹o ra gÇn nh÷ng n¬i cã chÊt dÔ ch¸y, næ nh c¸c lß nung, m¸y mãc lµm viÖc n¬i cã ¸p suÊt cao, c¸c thiÕt bÞ t¹o ra ma sat lín nh m¸y nghiÒn, m¸y Ðp, m¸y c¸n… Ngay c¶ c¸c vËt t, thiÕt bÞ dÔ ch¸y næ còng cÇn dîc b¶o qu¶n tr¸nh tia n¨ng mÆt trêi räi trùc tiÕp g©y tÝch tô nhiÖt vµ cã thÓ tù bèc ch¸y trong kh«ng khÝ

NhiÖt ®é t¹i nguån nhiÖt vµ kho¶ng c¸ch t¹i nguån nhiÖt ®Õn vËt liÖu ch¸y lµ nh÷ng yÕu tè nguy hiÓm ®Õn kh¶ n¨ng ch¸y næ

VÝ dô; trêng hîp ch¸y xe h¬i do sö dông bóp bª ®å ch¬i vµ ®Ó xe díi trêi n¾ng thêi gian dµi

4. ChÊt ch¸y næ do ma s¸t va ch¹mKhi cã va ch¹m t¹o ra ma s¸t sÏ sinh ra nhiÖt lîng d¹ng

tia löa hoÆc cã nhiÖt ®é cao ®ñ ®Ó b¾t ch¸y. §©y chÝnh lµ nguån gèc cña viÖc t×m ra löa

Trong cån t¸c an toµn lao ®éng cÇn chó ý ®Õn c«ng t¸c an toµn ch¸y næ, tr¸nh va ch¹m khi vËn chuyÓn c¸c chÊt dÔ ch¸y næ, ®Æc biÖt lµ c¸c b×nh chøa chÊt láng hoÆc chÊt khÝ kÝn, kÓ c¶ ®èi víi c¸c b×nh «xy… Víi c¸c n¬i cã nhiÒu bôi dÉn ch¸y cÇn vÖ sinh s¹ch sÏ thêng xuyªn vµ tr¸nh t¹o ra c¸c tia löa nh tia mµi, c¾t, bËt löa, hót thuèc…

5. Ch¸y næ do thay ®æi ¸p lùc ®ét ngétViÖc thay ®æi ¸p lùc ®ét ngét lµ do nÐn c¸c chÊt vµo

c¸c b×nh chøa hoÆc do ®æ vì t¹o t¹o ra sù thay ®æi ¸p lùc ®ét ngét vît qu¸ giíi h¹n bÒn cho phÐp cu¶ thiÕt bÞ ch¸y næ

Næ do nhiÖt lµ qu¸ tr×nh ch¸y x¶y ra rÊt nhanh vµ ¸p suÊt t¨ng ®¸ng kÓ

Næ do thay ®æi ¸p suÊt chÝnh lµ sù c©n b»ng ¸p suÊt vµ gi¶i phãng n¨ng lîng nã cã søc c«ng ph¸ lín h¬n qu¸ tr×nh næ do nhiÖt

VÝ dô: vô næ xµ lan ë Long An lµm chÕt 5 ngêiVI. C¸c biÖn ph¸p phßng chèng ch¸y næCh¸y næ thêng cã tÝnh c¬ häc vµ t¹o ra m«i trêng

xung quanh ¸p lùc lín lµm ph¸ huû nhiÒu thiÕt bÞ c«ng tr×nh. Ch¸y nhµ m¸y,ch¸y chî, nhµ kho… g©y thiÖt h¹i vÒ ngêi vµ cña, tµi s¶n cña nhµ níc, doanh nghiÖp vµ cña t

nh©n, ¶nh hëng ®Õn an ninh trËt tù vµ an toµn x· héi. V× vËy cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p phßng chèng ch¸y næ mét c¸ch h÷u hiÖu

1. BiÖn ph¸p hµnh chÝnh ph¸p lý§iÒu 1 ph¸p lÖnh phßng ch¸y ch÷a ch¸y 4/10/1961

quy ®Þnh râ: “viÖc phßng ch¸y ch÷a ch¸y lµ nghÜa vô cña mçi c«ng d©n” vµ “trong c¸c c¬ quan xÝ nghiÖp, kho tµng cong trêng, viÖc PCCC lµ nghÜa vô cña toµn thÓ c¸n bé viªn chøc vµ tríc hÕt lµ tr¸ch nhiÖm cña thñ trëng ®¬n vÞ Êy. Ngµy 31/5/1991 Chñ tÞch H§BT nay lµ thñ tíng ChÝnh phñ ®· ra ChØ thÞ vÒ t¨ng cêng c«ng t¸c PCCC. §iÒu 192, 194 cña Bé luËt h×nh sù níc CHXHCN ViÖt Nam quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®èi víi mäi hµnh vi vi ph¹m chÕ ®é, quy ®Þnh vÒ PCCC

2. biÖn ph¸p kü thuËta. Nguyªn lý phßng chèng ch¸y næ:Nguyªn lý phßng ch¸y næ lµ t¸ch rêi 3 yÕu tè lµ chÊt

chÊy, chÊt «xy ho¸ vµ nhiÖt ®é th× ch¸y næ kh«ng x¶y ra ®îc

Nguyªn lý chèng ch¸y næ lµ h¹ thÊp tèc ®é ch¸y cña vËt liÖu ®ang ch¸y ®Õn møc tèi thiÓu vµ ph©n t¸n nhanh nhiÖt lîng cña ®¸m ch¸y ra ngoµi

§Ó thùc hiÖn hai nguyªn lý nµy trong thùc tÕ cã thÓ sö dông c¸c gi¶i ph¸p kh¸c nhau:

- H¹n chÕ khèi lîng cña chÊt ch¸y (hÆc chÊt «xy ho¸) ®Õn møc tèi thiÓu cho phÐp vÒ ph¬ng diÖn kü thuËt

- Ng¨n c¸ch sù tiÕp xóc cña chÊt ch¸y víi chÊt «xy ho¸ khi chóng cha tam gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. C¸c kho chøa ph¶i riªng biÖt vµ c¸ch xa c¸c n¬i ph¸t nhiÖt. Xung quanh c¸c bÓ chøa, kho chøa cã têng ng¨n c¸ch b»ng vËt liÖu kh«ng ch¸y

- Trang bÞ ph¬ng tiÖn PCCC ( nh b×nh bät AB, b×nh CO2, bét ch÷a ch¸y, c¸t kh«, níc. HuÊn luyÖn södông c¸c ph-¬ng tiÖn PPCC, c¸c ph¬ng ¸n PPCC, t¹o vµnh ®ai phßng ch¸y

- C¬ khÝ vµ tù ®éng ho¸ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã tÝnh nguy hiÓm vÒ ch¸y næ

-ThiÕt bÞ ph¶i ®¶m b¶o kÝn, ®Ó h¹n chÕ tho¸t h¬i, khÝ ch¸y ra khu vùc s¶n xuÊt

- Dïng thªm c¸c chÊt phô gia tr¬, c¸c chÊt øc chÕ, c¸c chÊt chèng næ ®Ó gi¶m tÝnh ch¸y næ cña hçn hîp ch¸y

- C¸ch ly hoÆc ®Æt c¸c thiÕt bÞ hay c«ng ®o¹n dÔ ch¸y næ ra xa c¸c hiÕt bÞ kh¸c vµ nh÷ng n¬i tho¸ng giã hay ®Æt h¼n ngoµi trêi

- Lo¹i trõ mäi kh¶ n¨ng ph¸t sinh ta måi löa t¹i nh÷ng chç s¶n xuÊt cã liªn quan ®Õn c¸c chÊt dÔ ch¸y næ

§èi víi ho¸ chÊt dÔ ch¸y næ cÇn thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p sau

+ Trong khu vùc s¶n xuÊt vµ sö dông ho¸ chÊt dÔ ch¸y næ ph¶i quy dÞnh chÆt chÏ chÕ ®é dïng löa, cã b¶ng chØ dÉn bµng ch÷ vµ kÝ hiÖu cÊm löa ®Ó ë n¬i ®Ô nhËn thÊy. Khi cÇnn thiÕt ph¶i söa ch÷a c¬ khÝ, hµn ®iÖn hay hµn h¬i ph¶i cã biÖn ph¸p lµm viÖc an toµn.

+ TÊt c¶ c¸c dông cô ®iÖn vµ thiÕt bÞ ®iÖn ®Òu ph¶i lµ lo¹i phßng chèng ch¸y næ. ViÖc dïng ®iÖn ch¹y m¸y vµ ®iÖn th¾p s¸ng ë nh÷ng n¬i cã ho¸ chÊt dÔ ch¸y næ ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu sau

Kh«ng ®îc ®Æt d©y c¸p ®iÖn trong cïng mét ®-êng r·nh cã èng dÉn khÝ hoÆc h¬i chÊt láng dÔ ch¸y næ, kh«ng ®îc lîi dông ®êng èng nµy lµm vËt nèi®Êt

Khi s÷a ch÷a, thay thÕ c¸c thiÕt bÞ ®iÖn thuéc n¸nh nµo th× ph¶i c¾t ®iÖn nh¸nh ®ã

ThiÕt bÞ ®iÖn nÕu kh«ng ®îc bäc kÝn, an toµn vÒ ch¸y næ th× kh«ng ®îc ®Ó ë n¬i cã ho¸ chÊt dÔ ch¸y næ

CÇu dao, cÇu ch×, æ c¾m ®iÖn ph¶i ®Æt ngoµi khu vùc dÔ ch¸y næ, bÊt kú nh¸nh d©y ®iÖn nµo còng ph¶i cã cÇu ch× hay thiÕt bÞ b¶o vÖ t¬ng ®¬ng

+ TÊt c¶ c¸c chi tiÕt m¸y ®éng hoÆc dông cô lµm viÖc ®Òu ph¶i lµm b»ng vËt liÖu kh«ng ®îc ph¸t sinh ra löa do ma sat hya va ®Ëp. TÊt c¶ c¸c trang bÞ b»ng kim lo¹i ®Òu ph¶i tiÕp ®Êt, c¸c bé phËn hay thiÕt bÞ c¸ch ®iÖn ®Òu ph¶i cã cÇu nèi tiÕp dÉn.

+ C¸c nhµ xëng vµ c«ng tr×nh cao ®Òu ph¶i cã hÖ thèng thu l«i, chèng sÐt hoµn chØnh.

+ Tríc khi ®a vµo ®¬ng èng hay thiÕt bÞ mét chÊt cã kh¶ n¨ng ch¸y næ hoÆc tríc vµ sau khi söa ch÷a ®Òu ph¶i thùc hiÖn nghiªm ngÆt c¸c quy ®Þnh phßng chèng ch¸y næ

Thö kÝn, thö ¸plùc nÕu cÇn

Th«ng röa b»ng níc, h¬i níc hoÆc khÝ tr¬ X¸c ®Þnh hµm lîng «xy, kh«ng khÝ hoÆc chÊt dÔ

ch¸y næcßn l¹i sao cho kh«ng cã kh¶ n¨ng t¹o hçn hîp ch¸y næ

+ Kh«ng dïng thiÕt bÞ, thïng chøa, chai, lä hoÆc ®êng èng b»ng nhùa kh«ng chÞu ®îc nhiÖt chøa ho¸ chÊt dÔ ch¸y næ

+ Kh«ng ®Ó c¸c ho¸ chÊt dÔ ch¸y næ cïng chç víi c¸c ho¸ chÊt cïng chç duy tr× sù ch¸y. Khi ®un nãng c¸c chÊt láng dÔ ch¸y, kh«ng dïng ngän löa trùc tiÕp, møc chÊt láng trong nåi ph¶i cao h¬n møc h¬i ®èt bªn ngoµi

+ Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, sö dông ho¸ chÊt dÔ ch¸y næ ph¶i b¶o ®¶m yªu cÇu vÖ sinh an toµn lao ®éng. Ph¶i cã èng dÉn níc, hÖ thèng èng tho¸t níc, tr¸nh sù ®äng c¸c ho¸ chÊt dÔ g©y ch¸y næ…

b. C¸c ph¬ng tiÖn