an analysis of japanese folktales · 2013-05-23 · an analysis of japanese folktales napasin...

An Analysis of Japanese Folktales

Napasin Plaengsorn*Japanese Language Program,

Department of Thai and Oriental Languages,Faculty of Humanities, Srinakharinwirot University

Abstract

The purposes of this study were: a) to collect Japanese folktales and categorize them according to Stith Thompson’s classifications of folktales; b) to analyze the characteristics of Japanese folktales by applying Axel Olrik’s Epic Laws of Folk Narrative as the basis for the analysis; and c) to analyze the way of life of the Japanese people as portrayed in the collected folktales in terms of family, occupation, beliefs, customs, and values. Purposive sampling was used to collect 505 written folktales found in 47 prefectures in Japan. From the analysis of the data, it was found that Japanese folktales could be classi-fied into twelve categories; namely fairy tales, novellas, hero tales, sages, explanatory tales, myths, fables, animal tales, jests, religious tales, ghost tales, and formula tales. Characteristics analysis of the 505 folktales revealed that Japanese folktales shared universal characteristics, as specified by Axel Olrik’s Epic Laws of Folk Narrative, and reflected the Japanese way of life in several aspects. On the issue of the family institution, the Japanese family was found to be either a nuclear, extended, or polygamous family. The main sources of livelihood for the Japanese people were agriculture; cloth weaving; working as warriors, priests, doctors, employees in business; or as business owners. Regarding beliefs, the Japanese people believed in sacred power, religion, ghosts and spirits, and the law of karma. In terms of customs, several local customs were found in the 505 folktales. With regard to values, knowledge, wisdom, valor, hard work and determination, perseverance, integrity, and generosity were valued highly among the Japanese people. The analysis of the Japanese folktales provides one with the opportunity to learn about the universality of folktales as well as to gain insights into the way of life of a society and the need for social role models. This, in turn, reflects the significant role that folktales have played in transmitting the Japanese way of life uninterruptedly from generation to generation.

Keywords: Japanese folktales, classifications of folktales, Epic Laws of Folk Narrative, way of life

Research Paper

* Corresponding author e-mail: [email protected]

62

63

การวเคราะหนทานพนบานญปน

นภสนธ แผลงศร

การวเคราะหนทานพนบานญปน**

นภสนธ แผลงศรสาขาวชาภาษาญปน ภาควชาภาษาไทยและภาษาตะวนออก

คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

บทคดยอ

งานวจยเรองวเคราะหนทานพนบานญปนน มวตถประสงคคอ 1) เพอรวบรวมและจำาแนกประเภทของนทานพนบานญปน ตามรปแบบนทานพนบานของสตธ ทอมปสน (Stith Thompson) 2) วเคราะหนทาน พนบานญปนตามกฎวรรณกรรมพนบานของเอกเซล ออลรค (Axel Olrik) และ 3) วเคราะหสภาพชวต ความเปนอยของชาวญปนจากนทานทไดรวบรวมและจำาแนกประเภทไวทางดานครอบครว อาชพ ความเชอ ประเพณ และคานยม ผลการวจยสรปไดวา นทานพนบานญปนจำาแนกออกไดเปน 12 ประเภท คอ นทานมหศจรรย นทานชวต นทานวรบรษ นทานประจำาถน นทานอธบายเหต นทานเทวปกรณ นทานคต นทานเรองสตว นทานมขตลก นทานศาสนา นทานเรองผ และนทานเขาแบบ การวเคราะหเนอหาของนทานพนบานญปนพบวา มความเปนสากลตามกฎวรรณกรรมพนบานของเอกเซล ออลรค และสะทอนใหเหนถงสภาพความเปนอยของชาวญปนหลายดานไดแก สถาบนครอบครวมทงลกษณะครอบครวเดยว ครอบครวขยาย ครอบครวรวม การประกอบอาชพทสำาคญมอาชพเกษตรกร นกรบ หมอ พระ ทอผา รบจาง และคาขาย ความเชอมความเชอเกยวกบสงศกดสทธ ศาสนา ภตผปศาจ และกฎแหงกรรม ดานประเพณทปรากฏเปนประเพณทงสวนบคคลและประจำาทองถน คานยมนนยกยองผมสตปญญา มความร ความกลาหาญ มานะอดทน เพยรพยายาม กตญญรคณ ซอสตย และมจตใจเออเฟอตอผอน การวเคราะหนทานพนบานญปนทำาใหเหนถงลกษณะทเปนสากลของนทาน เขาใจถงสภาพความเปนอยและความตองการพฤตกรรมทเปนแบบอยางในสงคม ซงชใหเหนถงบทบาทสำาคญของนทานพนบาน ดานการถายทอดแนวทางการดำาเนนชวตของคนในสงคมญปนสบทอดกนตอมา แมวาการพฒนาทางดานเศรษฐกจ สงคม วทยาศาสตร และเทคโนโลยจะเจรญกาวหนาเพยงใดกตาม

คÓสÓคญ: นทานพนบาน, การจำาแนกรปแบบนทาน, กฎวรรณกรรมพนบาน, สภาพชวตความเปนอย

** งานวจยนไดรบทนสนบสนนจากงบประมาณเงนรายไดของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประจำาปงบประมาณ 2552 และ ไดนำาเสนอดวยปากเปลาในการประชมวชาการระดบชาตเครอขายญปนศกษาในประเทศไทย ครงท 6 ระหวางวนท 11-12 ตลาคม 2555 ณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

วารสารญปนศกษา

Japanese Studies Journal

64

1.ความเปนมาและความสÓคญของปญหา นทานพนบานญปนมความนาสนใจยงเพราะญปนเคยผานชวงเวลาทางประวตศาสตรททกขยากนานปการ แตชาวญปนยงอนรกษและเผยแพรนทานพนบานของตนไวไดพรอมๆ กบการพฒนาประเทศจนกลายเปนมหาอำานาจทางเศรษฐกจของโลกไดในเวลาอนรวดเรว ซงเปนทประจกษกนไปทวโลกวา ชาวญปนยงคงยดมนและรกษาวฒนธรรมประเพณดงเดมอนเปนเอกลกษณเฉพาะของตนเองไวไดอยางด เชน ความขยน ความอดทน จรงจง ซอสตย และรบผดชอบ ดงจะเหนไดจากนทานพนบานยงคงเปนสงทนยมเลานยมฟงในหมชาวญปนทวทงประเทศ จากประสบการณทเคยศกษาทประเทศญปน ผวจยเหนวา มการเผยแพรนทานพนบานในสอสารมวลชนแขนงตางๆ เชน หนงสอ รายการทว รายการวทย วซด ดวด เวบไซต หรอแมแตในโทรศพท มอถอ นอกจากนนทานพนบานญปนยงไดรบความสนใจศกษาทงเพอเสรมความรสวนตนและเพอคนหาความรจากนทานของผสนใจในหลายประเทศอกดวย นทานพนบานญปนจงมคณคาควรแกการศกษาและวเคราะหใหลกซง เพอเปนองคความรในการ ทำาความเขาใจสงคมและวฒนธรรมญปนใหดยงขนสำาหรบชาวไทยดวยเชนกน เพราะนทานพนบานญปนเปนเรองราวทสะทอนใหเหนถงความคด จนตนาการ รวมทงวฒนธรรมประเพณของชาวญปนทสบทอดมาตงแตบรรพบรษ ดงทนกคตชนวทยาไดกลาวถงคณคาและความสำาคญไววา นทานมบทบาทสำาคญทงในดานการใหการศกษา ใหความบนเทง และเปนแบบอยางพฤตกรรมทสงคมวฒนธรรมแตละแหงประสงค อยางไรกตาม ผวจยพบวา การเรยนรเกยวกบนทานพนบานญปนของคนไทยยงไมแพรหลายเทาทควร เนองจากยงไมมการศกษาและวเคราะหนทานพนบานญปนอยางเปนระบบ ดงนนผวจยจงสนใจทจะศกษานทานพนบานญปนซงเปนชนชาตทมวฒนธรรม

เฉพาะของตนเอง เพอรวบรวมและวเคราะหวานทานพนบานสะทอนสภาพชวตความเปนอยของชาวญปนอยางไร นอกจากนยงเปนประโยชนในการเรยนร เพอเขาใจวถชวตของชาวญปน อนสะทอนใหเหนถงภมปญญาชาวบาน ซงจะนำาไปสการพฒนาการเรยนการสอนเกยวกบญปนในเชงลก อกทงเสรมสรางความสมพนธอนดของทงสองประเทศใหกาวหนาและมนคงยงขนตอไป

2.วตถประสงคของการวจย 1. เพอรวบรวมและจำาแนกประเภทของ นทานพนบานญปน ตามรปแบบนทานพนบานของสตธ ทอมปสน (Stith Thompson) ไวเปนภาษาไทย 2. เพอวเคราะหนทานพนบานญปน ตามกฎวรรณกรรมพนบานของเอกเซล ออลรค (Axel Olrik) 3. เพอวเคราะหสภาพชวตความเปนอยของชาวญปนจากนทานทไดรวบรวมและจำาแนกประเภทไวทางดานครอบครว อาชพ ความเชอ ประเพณ และ คานยม 2.1ขอบเขตของการวจย การวจยครงนรวบรวมและวเคราะหนทานพนบานญปนของทงสน 47 จงหวดในประเทศญปนจากขอมลภาษาญปนซงมการบนทกไวเปนลายลกษณอกษรแลว โดยวธการสมตวอยางแบบเจาะจง (Pur-posive Sampling) ซงไดนทานรวมทงสน 505 เรอง ไดแก นทานจงหวดฮอกไกโด 8 เรอง อะโอะโมะร 11 เรอง อวะเตะ 18 เรอง มยะง 7 เรอง อะคตะ 10 เรอง ยะมะงะตะ 21 เรอง ฟคชมะ 7 เรอง อบะ-ระก 6 เรอง โทะฉง 9 เรอง กมมะ 7 เรอง ซะอตะมะ 7 เรอง ฉบะ 8 เรอง โตเกยว 18 เรอง คะนะงะวะ 8 เรอง นองะตะ 16 เรอง โทะยะมะ 13 เรอง อชคะวะ 9 เรอง ฟคอ 10 เรอง ยะมะนะช 13 เรอง นะงะโนะ 9 เรอง กฟ 9 เรอง ชสโอะกะ 11

65



เรอง อะอฉ 7 เรอง มเอะ 16 เรอง ชงะ 9 เรอง เกยวโต 12 เรอง โอซากา 8 เรอง เฮยวโงะ 11 เรอง นารา 7 เรอง วะกะยะมะ 9 เรอง ทตโตะร 10 เรอง ชมะเนะ 8 เรอง โอะกะยะมะ 13 เรอง ฮโระชมะ 9 เรอง ยะมะงฉ 10 เรอง โทะคชมะ 8 เรอง คะงะวะ 7 เรอง เอะฮเมะ 7 เรอง โคฉ 13 เรอง ฟกโอะกะ 7 เรอง สะงะ 7 เรอง นางะซาก 14 เรอง คมะโมะ-โตะ 21 เรอง โอะอตะ 31 เรอง มยะสะก 7 เรอง คะโงะชมะ 9 เรอง และโอะกนาวา 10 เรอง

2.2เอกสารและงานวจยทเกยวของ ผวจยศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของกบนทานพนบานทงของไทยและของญปนเพอใชเปนความรพนฐานและแนวทางในการศกษานทานพนบานญปนจำานวนมาก ไมวาจะเปนเรองของความหมาย คณคาของนทาน การจำาแนกนทาน แนวทางการศกษานทาน กฎวรรณกรรมพนบาน รวมถงแนวคดเกยวกบสงคมญปน เรองครอบครว ความเชอ ประเพณ และคานยม แตในบทความนจะกลาวถงเฉพาะแนวคดและเกณฑการแบงประเภทนทานของสตธ ธอมปสน (Stith Thompson) แนวคดและเกณฑการวเคราะหนทานของเอกเซล ออลรค (Axel Olrik) และเอกสารและงานวจยทเกยวกบนทานพนบานของชาวญปนโดยยอ ดงน 1. แนวคดและเกณฑการแบงประเภทนทาน นทานพนบานสามารถแบงออกไดหลายประเภทและแตกตางกน ขนอยกบหลกเกณฑของ ผจำาแนก และเมอศกษานทานพนบานกวางขวางและพฒนาตอเนองมานาน ทำาใหหลกการจำาแนกละเอยดและชดเจนขน อยางไรกตามการจำาแนกประเภทนทานมกคลายคลงกน โดยสวนใหญจำาแนกนทานตามแบบของสตธ ธอมปสน ชาวอเมรกน ซงเปนเกณฑสากลสำาหรบการวจยดานน นอกจากนอาจจำาแนกแตกตางออกไปอกไดตามลกษณะเฉพาะประจำาถน ไดแก

นทานมหศจรรย (Fairy Tale) นทานชวต (No-vella) นทานวรบรษ (Hero Tale) นทานประจำาถน (Sage) นทานอธบายเหต (Explanatory Tale) นทานเทวปกรณหรอเทพปกรณม (Myth) นทานคต (Fable) นทานเรองสตว (Animal Tale) นทานมขตลก (Jest) นทานศาสนา (Religious Tale) นทานเรองผ (Ghost Tales) นทานเขาแบบ (Formula Tale) 2. แนวคดและเกณฑการวเคราะหนทาน การศกษานทานพนบานอาจศกษาไดหลายแนวทาง เชน การกำาเนดนทาน ความสำาคญของนทาน การแพรกระจายของนทาน ความแตกตางของสำานวนในนทาน รปแบบความสมพนธของนทานตางๆ สคตนยม ทกขและสขสงโยชน ประเภทของนทาน กฎวรรณกรรมพนบาน ซงเปนการศกษานทานทกวางขวางมาก แสดงใหเหนวา มผศกษานทานกนทวโลกและหลากหลายรปแบบ จากแนวคดในการศกษาขางตน ผวจยจงไดนำากฎวรรณกรรมพนบาน 13 ขอของเอกเซล ออลรค มาเปนเกณฑในการศกษาวเคราะหนทานพนบานญปนเพอจะไดเหนลกษณะทเปนสากลของนทาน ไดแก กฎของการเรมเรองและการจบเรอง กฎของการซำา กฎของจำานวนสาม กฎของตวละครสองตวในฉากหนง กฎของความตรงกนขาม กฎของฝาแฝด ความสำาคญของตำาแหนงตนและตำาแหนงทาย กฎของโครงเรองเดยว กฎแบบอยาง กฎแหงภาพ กฎของความสมเหตสมผลในเรอง กฎเอกภาพของโครงเรอง และกฎของการเพงจดสนใจทตวละครตวเอก เอกเซล ออลรค เปนนกคตชนวทยาชาวเดนมารคทมชอเสยงในยโรป ผลงานของเขาเปนทยอมรบในวงการดานคตชนวทยา เขามความเชอวาวรรณกรรมพนบานมกฎทเปนความจรงเฉพาะของตวมนเอง ดงนน วรรณกรรมพนบานจะตองวเคราะหไดดวยกฎของมนเอง เขาจงมความเหนวา Epic Law เปนกฎเหนออนทรยทสามารถอธบายวธการถายทอด



66

วรรณกรรมพนบานของมนษยไดอยางเปนแบบแผนและกฎนสามารถใชไดกบวรรณกรรมพนบานของทกชาต 3. เอกสารและงานวจยของชาวญปน 柳田國男（Yanagita Kunio, 1948） ไดรวบรวมนทานไวจำานวน 3,000 เรองแลวแบงออกเปน 2 กลมใหญโดยพจารณาเหตการณ （現状） และการสบสานตอๆ กนมาของเรอง （伝承） คอ นทานทมเนอหาจบบรบรณ （完形昔話） และนทานทมเนอหาไมรจบ（派生昔話） โดยไดแบงนทานทมเนอหาจบบรบรณเปน 10 กลม รวม 183 รปแบบเรอง นทานทมเนอหาไมรจบเปน 6 กลม รวม 146 รปแบบเรอง และมรปแบบเรองอนๆ อก 12 รปแบบเรอง และ 関敬吾（Seki Keigo, 1950-1958) ไดพมพหนงสอรวมนทานพนบานญปนตงแตชวงตอนปลายสมยเมจจนถงชวงกอนสงครามโลกครงท 2 ไวจำานวน 6 เลม รวมนทานไดทงหมด 8,000 เรอง แลวแบงนทานออกเปน 3 กลม คอ นทานเกยวกบสตว（動物話）

นทานทเปนนยายปรมปรา นทานเรองเลาเกาๆ ในอดต（昔話） และนทานตลกขบขน（笑い話） โดยจำาแนกรปแบบเรองไวไดทงหมด 650 รปแบบ ซงถอกนวาเปนผลงานการคนควานทานพนบานญปนทไดรบการยอมรบอยางกวางและมการนำาไปเปรยบเทยบกบนทานของชาตอนๆ ดวย 関敬吾・野村純一・大島広志（Sek i Keigo; Nomura Junichi; Ooshima Hiroshi, 1979-1980） ไดรวบรวมนทานจากผเลานทานโดยตรงในชวงปลายสมยเมจถงสมยโชวะท 51 ไวเปนหนงสอจำานวน 12 เลม รวมนทานทงหมด ราว 35,000 เรอง โดยมผลการวเคราะหพบวา มรปแบบเรองของนทานเพมขนกวาทเคยศกษาไวอก 90 รปแบบ กลาวคอมทงหมด 740 รปแบบ และมการจดทำาดชนนทานและดชนตวละครเอกในนทานไวดวย และ 稲田浩二・小

澤俊夫（Inada Kouji; Ozawa Toshio, 1977-1990） ไดรวบรวมนทานของแตละทองถนจากภมภาคตางๆ ของญปน และทำาการวเคราะหจำาแนกไวเปน 4 ประเภท ไดแก เรองเลาเกาๆ ในอดต （むかし語り）

นทานตลกขบขน （笑い話） นทานสตว （動物昔話）

และนทานเขาแบบ （形式話） มรปแบบของนทานทงหมด 1,211 รปแบบ 河合隼雄 (Kawai Hayao, 1994) ทำาการวเคราะหนทานญปนทรวบรวมไดจำานวนหนงแลวนำาเสนอทฤษฎทไดรบความสนใจอยางมากวา นทานญปนสะทอนใหถงบทบาทในสงคมของสตรญปนทมมากกวาบรษ ในขณะทนทานของยโรปนนจะสะทอนบทบาทของบรษมากกวา 酒井董美 (Sakai Ta-dazubi, 2000) ทำาการศกษาเกยวกบความสมพนธของพนองจากนทาน ผลการศกษาพบวา ชาวญปนใหความสำาคญกบพนองทเปนเพศชายมากกวาเพศหญง และโดยเฉพาะอยางยงนองชายคนสดทองจะไดรบการดแลหวงใยเปนพเศษ และ 稲田浩二・和子編 (Inada Kouji-Kazuko; 2001) ไดรวบรวมนทานพนบานญปนและจดทำาเรองยอของนทานไว 200 เรอง โดยมการกลาวถงความเปนมาของนทานแตละเรอง ศกษาเปรยบเทยบนทานของแตละทองถนและของชาตอน จากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของขางตน ผวจยไดแนวความคดและแนวการศกษาวเคราะหในการวจยครงนอยางเปนระบบ โดยรวบรวมนทานพนบานญปนจำานวนหนงแลวนำามาจำาแนก ประเภทของนทาน ทำาการวเคราะหโครงสรางนทานกบกฎวรรณกรรมพนบาน และศกษาสงทปรากฏในนทานดานครอบครว ความเชอ ประเพณ และคานยม เพอจะไดทราบถงประเภทนทาน ลกษณะทเปนสากลและลกษณะเฉพาะของนทาน และอธบายสภาพชวตความเปนอยของชาวญปนไดอยางถกตองและชดเจนยงขน

67



3.วธดÓเนนการวจย ผวจยใชวธการสมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling) จากขอมลนทานพนบานซงมการบนทกไวเปนลายลกษณอกษรแลว และจดทำาดชนของขอมลนทาน ถอดความและแปลนทานแตละเรองเปนภาษาไทยโดยสงเขป จากนนศกษาขอมลทงหมดแลวนำามาจำาแนกประเภทนทานตามรปแบบนทานพนบานของสตธ ทอมปสน วเคราะหโครงสรางของนทานตามกฎวรรณกรรมพนบานของเอกเซล ออลรค และวเคราะหสภาพชวตความเปนอยชาวญปนทปรากฏในนทาน

4.ผลการวจย ผลการวจยแบงเปน 3 สวนคอ การรวบรวมและจำาแนกประเภทนทาน การวเคราะหโครงสรางของนทานตามกฎวรรณกรรมพนบาน และการวเคราะหสภาพชวตความเปนอยทปรากฏในนทานพนบานญปน ดงรายละเอยดตอไปน 4.1การรวบรวมและจÓแนกประเภทนทาน ผวจยไดรวบรวมนทานพนบานญปนไดทงหมดจำานวน 505 เรอง และไดนำามาจำาแนกประเภทตามรปแบบของนทานพนบานของสตธ ทอมป พบวา มนทานประเภทมขตลกมากทสด จำานวน 74 เรอง รองลงมาคอนทานมหศจรรย 63 เรอง นทานคต 63 เรอง นทานเรองผ 60 เรอง นทานเรองสตว 55 เรอง นทานอธบายเหต 51 เรอง นทานชวต 49 เรอง นทานประจำาถน 46 เรอง นทานเทวปกรณหรอเทพปกรณนม 18 เรอง นทานศาสนา 15 เรอง นทานวรบรษ 9 เรอง และนทานเขาแบบ 20 เรอง ตามลำาดบ ดงรายละเอยดตอไปน นทานมขตลก มโครงเรองสนๆ ไมซบซอน เนอหาสวนใหญอยในชวตประจำาวน แสดงวธการเชาวปญญาหรอเคลดลบออกมาในรปแบบของความสนกสนานเฮฮา เนอหาของเรองจงตงอยบนรากฐาน

ของความเปนจรงทแปลกพสดารไปจากปกต ซงกอใหเกดความบนเทงใจคลายความเครงเครยดในชวตประจำาวนไปไดบาง โดยพบวามทงมขตลกความฉลาด มขตลกความโง มขตลกกลลวง มขตลกเกยวกบเรองเพศ มขตลกลกษณะผดปกต มขตลกของชนชนผนำาหรอหวหนา มขตลกโกหก และมขตลกเบดเตลด เชน นทานเรองแขงขนกนขเกยจ เรองคณตาเหมน เรองผดกน เรองหมบานขโม นทานมหศจรรย ปกตนทานประเภทนเปนนทานเกยวกบเทวดานางฟา และเหลาทวยเทพทงหลาย แตการศกษาพบวานทานพนบานญปนหลายเรองทจดวาเปนนทานมหศจรรยไมมเทวดานางฟา และนาสงเกตวา นทานพนบานญปนประเภทนทกเรองมเรองราวของความมหศจรรยเหนอธรรมชาต จนกลาวไดวามลกษณะสำาคญของนทานญปนประเภทน เชน นทานเรองการขมขของเทพเจาเทนง เรองรองเทาเกยะลำาคาทแปลกประหลาด และเรองชปเปทาโร เรองยกษทไมกนคน นทานคต ในนทานพนบานญปนมนทานทเนนการสงสอนโดยใหคตวา เมอตกอยในสถานการณทไมปกต ควรใจเยน ตงสต ไมหวาดกลวเกนไป เพราะอาจพลาดโอกาสไปหากใจรอนหรอตนตระหนกเกนเหตได หรอสอนไมใหโออวดทะนงตนจนเกนไปอาจถกหลอกได เชน นทานเรองเทพอารกษปาเขา ผเลอโฉม เรองผาโพกลองหนของสนขจงจอก เรองคนหนมทกลายเปนนกกระจอก นทานเรองผ ในสงคมญปนแตละทองถนมเรองเลาเกยวกบภตผปศาจตางๆ นานา ผบางประเภทไมปรากฏชดวามาจากไหน เกดขนไดอยางไร แตผบางประเภทเปนวญญาณของคนทตายไปแลว กลบมาหลอกหลอนผทมชวตอยดวยรปรางและวธการตางๆ จากคำาเรยกผและจำานวนผทปรากฏในนทานพนบานญปนสะทอนใหเหนถงความเชอเรองผของแตละทองถน ซงเปนลกษณะเชนเดยวกบสงคม



68

เกษตรในชนบทของทกประเทศแตโบราณ เชน นทานเรองสนขจงจอกทปรากฏบนประตเลอนกนหอง เรองปศาจตนมะกอก เรองคำาสาปแชงของคค เรองสญญาสงบศกของขบปะ นทานเรองสตว ทปรากฏในนทานพนบานญปน มสตวเปนตวละครทสำาคญทงสน เชน สนขจงจอก แรคคน ลง นก หมาปา ง เสอ หม วว ป ปลาดก โดยทวไปมกแสดงใหเหนความฉลาดหรอความเสยสละของสตวชนดหนง และความโงหรอความเหนแกตวของสตวอกชนดหนง โดยสตวทเปนตวเอกมลกษณะเปนผเสยสละหรอเปนตวโกงเทยวคอยชวยเหลอหรอกลนแกลงเอาเปรยบคนอนหรอสตวอน แมตวละครในเรองจะเปนสตวแตมลกษณะความคดเหมอนมนษย ซงบางเรองเปนการสะทอนลกษณะของมนษย ทงนอาจเลาสบตอกนมาเพอสงสอนบคคลรนหลงโดยใชสตวเปนตวแทน เชน นทานเรองแมวทเหมอนหมปา เรองแรคคนทถกคนหลอก เรองการไปไหวพระทคมาโนะ เรองแมวแพป นทานชวต มลกษณะคลายคลงกบนทานประเภทแรกตรงทมขนาดคอนขางยาว มหลายเหตการณหรอหลายตอน ทตางกนกคอ นทานชวตดำาเนนเรองอยในโลกแหงความจรง มการบงบอกสถานทและตวละครชดเจน อาจมเรองของอทธฤทธปาฏหารยหรอความมหศจรรย แตมลกษณะทผอาน ผฟงเชอวาเปนสงทเปนไปได มากกวาอทธฤทธปาฏหารยทปรากฏในนทานมหศจรรย เชน นทานเรองบานพศวงในหบเขาลก เรองรานขายสงหวไชเทา เรองปกบคณตา เรองรปวาดภรรยา นทานอธบายเหต นทานพนบานญปนประเภทนจะอธบายถงกำาเนดของสตวบางชนด สาเหตทสตวบางชนดมรปรางลกษณะตางๆ กำาเนดของพช ดวงดาว มนษยชาต หรอแมแตสาเหตทตวละครในเรองตางตองมอนไดรบผลกรรมจากสงทตนกระทำา นทานเหลานมกจะสนและเลาอยางตรงไปตรงมา เพอ

ตอบคำาถามวาทำาไมสงนนจงเปนอยางน เชน นทานเรองทำาไมนำาทะถงเคม เรองโมโมทาโรจอมขเกยจ เรองทะเลสาบเศรษฐ เรองหอย นทานประจำาถน นทานพนบานญปนประเภทนมขนาดของเรองไมแนนอน บางเรองอาจมเหตการณทสำาคญเพยงเหตการณเดยว มกเปนเรองแปลกพสดารซงเชอวาเคยเกดขนจรง ณ สถานทใดสถานทหนง ตวละครและสถานทบงไวชดเจน เปนเรองของบคคลสำาคญในทองถน หรอคนสำาคญของเมอง ตวละครอาจเปนมนษย เทวดา สตว หรอภตผปศาจ เนอเรองจะอธบายถงความเปนมาของสงทอยในทองถน อาจเปนสงทเกดขนโดยธรรมชาตหรอกอสรางขนมา เชน นทานเรองหมาปาขาวกบนำาพรอน เรองของฝากทนากลว เรองคนรำารวยปลาวาฬ เรองผสาวบนภเขา นทานเทวปกรณหรอเทพปกรณม ทพบในวจยนเปนเรองอธบายถงกำาเนดของจกรวาล มนษย สตว ปรากฏการณทางธรรมชาต เชน ลม ฝน กลางวน กลางคน ฟารอง ฟาผา ลำาดบชนและหนาทของมนษย ตลอดจนพธกรรม การประพฤตปฏบตตางๆ วาเกดขนเมอไหร เพราะเหตใด ซงมเรองของเทพหรอบคคลประเภทกงคนกงเทพดวย เชน นทานเรองนอนรอโชคลาภ เรองอากาศฤดใบไมผล เรองงปนทองฟา เรองคณตาอายยน เรองโมจแสนนากลว เรองภเขาแหงการทอดทง นทานศาสนา เปนเรองเกยวกบศาสนาแตไมใชประเภทเทวปกรณหรอตำานาน โดยมนทานพนบานญปนหลายเรองซงเปนเรองเลาเกยวกบการปลอมตวเปนเทพหรอภตผปศาจปลอมตวเปนคนขอทาน ชายหนม หญงสาวหรอคนรบใชไปทดสอบนำาใจของคนหรอเพอรบใชตอบแทนบญคณซงเคยรบมาในแตชาตปางกอน เชน นทานเรองพระสตรของหวกะโหลก นทานเรองตนไมทแตกสาขาของพระพทธเจา เรองพระพทธเจากบยกษ เรองเทพเจาดารมะ เรองเจาแมกวนอมกบเจาเมอง

69



นทานวรบรษ นทานพนบานญปนทเปนนทานประเภทนมเนอเรองคอนขางยาวประกอบดวยเหตการณหลายอยาง ทงอยในโลกแหงจนตนาการหรอโลกทดเหมอนจะเปนจรง แมวานทานมหศจรรยและนทานชวตมพระเอกทมลกษณะเปนวรบรษแตตางกบนทานวรบรษทเลาถงการผจญภยของวรบรษ และมกเปนการผจญภยทมลกษณะเหนอมนษย เชน นทานเรองฉลามกนคนกบพระหมอ เรองทานคแปลงรางเปนพระ เรองคนทาโร เรองกระดาษทตดไมขาด เรองการเปนเจาชายจากฟาง นทานเขาแบบ เปนนทานทมแบบแผนในการเลาเปนพเศษแตกตางจากนทานประเภทอนๆ คอชาๆ ตอเนองกนไป หรอมตวละครหลายๆ ตว พฤตกรรมเกยวของกนไปเปนทอดๆ นทานพนบานญปนประเภทนโครงเรองมความสำาคญนอยกวาแบบแผน ถายทอดเพอความสนกสนานของผเลาและผฟง บางเรองอาจใชในการเลมเกม เพอทดสอบจตใจหรอความอดทน ซงมหลายเรองเปนลกษณะนทานลกโซ นทานไมจบเรอง และนทานไมรจบ ไดแก นทานเรองตดเพยงครงเดยวทำาใหตายหม และเรองอนจกบคโยะฮเมะ

4.2การวเคราะหโครงสรางของนทานตามกฎวรรณกรรมพนบาน การศกษานทานพนบานญปนพบวา สอดคลองกฎวรรณกรรมพนบานของเอกเซล ออลรคทงหมด 13 ขอ กฎทนทานพนบานญปนสอดคลองมากทสด คอกฎของโครงเรองเดยวและกฎเอกภาพของโครงเรอง สวนกฎทมนทานพนบานญปนสอดคลองนอยทสดคอกฎแบบอยาง และนทานพนบานญปนแตละเรองจะมเนอหาทสอดคลองกบกฎของเอกเซล ออลรคอยางนอยทสด 2 กฎขนไป แสดงใหเหนวานทานพนบานญปนมลกษณะเปนสากลเชนเดยวกบนทานพนบานทเอกเซล ออลรคไดทำาการศกษา ดงรายละเอยดตอไปน

กฎของการเรมเรองและการจบเรอง การเรมเรองและการจบเรองของนทานพนบานญปนมลกษณะคลายกนและเปนไปตามกฎน คอเรมจากความสงบไปสความตนเตน สวนการจบเรองจะเรมจากความตนเตน แลวคลคลายไปสความสงบ การเรมตนปพนใหผฟงเขาใจกอนอนเปนลกษณะของความสงบ แลวจงคอยๆ ดำาเนนเรองไปสเหตการณอนเปนปญหา การแกปญหาของตวละครสรางความตนเตนใหแกผฟงเมอแกปญหาเสรจแลวจงจบดวยเหตการณทสงบ เชน นทานเรองการละเมอของเทนง เรองปราบลงดวยปญญาของลกสาว เรองหนโคโบช กฎของการซำา นทานพนบานญปนจำานวนหนงเปนไปตามกฎการซำา โดยมการซำาเหตการณมากทสด ซงการซำาในแตละเรองนนเปนการเนนใหเหนลกษณะเดนของตวละครในดานความประพฤต ความฉลาด ความสามารถ ความโง เปนตน การซำาในลกษณะดงกลาวทำาใหเนอเรองมความหนกแนนและสมบรณยงขน เชน นทานเรองแอปเปลทใหเพอน เรองผทกลายเปนผลบวย เรองโอะเรยวสะกะ กฎของจำานวนสาม นทานพนบานซงเจรญงอกงามตามความเชอในทางศาสนาทเชอวาธรรมชาตนนจดระบบของมนเองดวยจำานวนสาม ซงถอวาเปนจำานวนทสงสดของบคคลและสงของ จำานวนสามเปนจำานวนทผเลานทานใชมากทสด นทานพนบานญปนมลกษณะเปนตามกฎนคอมการกลาวถงโดยเฉพาะทเปนการซำาเหตการณเปนจำานวนมากทสด เชน นทานเรองหมาปาผรอดชวต เรองจดหมายประหลาด เรองขาวปนสองกอน กฎของตวละครสองตวในฉากหนง ในฉากหนงๆ จะมตวละครทมบทบาทสำาคญตอกน 2 ตว ซงมปรากฏในนทานพนบานญปน แตแทนทจะมตวละครทมบทบาทตอกนอยเพยง 2 ตวในหนงฉาก แตนทานบางเรองจะม 3 ตวทมบทบาทสำาคญตอกน เชน นทานเรองฟกทอง เรองคำาสาปแชงของคค เรองภรรยาผไมกนขาว



70

กฎของความตรงกนขาม นทานพนบานญปนมลกษณะของความตรงกนขามของตวละครหรอการกระทำา เชน ความดกบความชว ความโงกบความฉลาด ซงเปนการสอนใหผฟงเหนความแตกตางระหวางความดกบความชว ผททำาความดมกไดรบผลดตอบแทนคอเปนทยอมรบ มความสข รำารวยเงนทอง สวนผททำาความชวจะไมมความสข ไมมทรพยสนเงนทอง และอาจไดรบผลรายถงกบชวต เชน นทานเรองสนขจงจอกสอนศลปะใหแมว เรองการลงโทษสนขทฆานก เรองสนขจงจอกกบทานก กฎของฝาแฝด นทานพนบานญปนเมอศกษาตามกฎนแลว มลกษณะทเปนคแฝดจรง และลกษณะทเปนคแฝดไมจรงแตมลกษณะอนคอคทมบทบาทเหมอนกนและตกอยในชะตากรรมเดยวกน เชน นทานเรองเทงฟคชฟค เรองเทพเจาลง เรองหนซโม ความสำาคญของตำาแหนงตนและตำาแหนงทาย นทานพนบานญปนตามกฎขอนเมอจดลำาดบตวละครแลวจะเนนความสำาคญของตวตน ตวละครมกเปนพนองกน หรอเครอญาตกน คนโตจะมความสำาคญในการชวยเหลอพอแม แตตวละครไมตองตกระกำาลำาบากเพอใหไดรบความเหนอกเหนใจ สดทายมกจะประสบความสำาเรจจากผลการกระทำาของตน เชน นทานเรองเงนทจะใหลกชายคนแรก เรองกระตายขาวแหงอาณาจกรอนาบะ กฎของโครงเรองเดยว นทานพนบานญปนสอดคลองกบกฎขอนมากทสดคอเปนโครงเรองเดยวไมสลบซบซอน จะดำาเนนเรองไปเรอยๆ ไมยอนกลบไปบรรยายรายละเอยดของเรองใหม ถาตองการทราบเรองทผานไปแลวจะทำาไดโดยผานบทสนทนาของตวละคร เชน นทานเรองแสงไฟเจดส เรองพระทกลายเปนวาฬ เรองรปวาดภรรยา กฎแบบอยาง นทานทสอดคลองกบกฎขอนมไมมาก อาจเปนเพราะการเลาเรองทตองซำาแบบ

เดม ผเลาตองใชความจำามาก เมอนานเขาอาจหลงลมไปทำาใหกฎขอนมปรากฏนอยทสดเมอเทยบกบกฎขออนๆ ทงหมด เชน นทานเรองคะฉคะฉยะมะ เรองการแตงงานของขบปะ เรองพนองฝกปรอฝมอ กฎแหงภาพ นทานพนบานญปนสอดคลองกบกฎขอน แสดงใหเหนความรสกของผเลาทมตอสงตางๆ พยายามถายทอดใหผฟงมองเหนภาพจากฉาก ทสำาคญ ทำาใหตนเตนและสรางความสนกสนานการเลานทานมความนาสนใจมากยงขน เชน นทานเรองการลงโทษสนขทฆานก เรองกาตมนำานำาโชค เรองแมวทเหมอนกบหมปา กฎของความสมเหตสมผลในเรอง นทานพนบานญปนสอดคลองกบกฎขอน สงปาฏหารย สงประหลาดมหศจรรยทปรากฏ จะเปนความสมเหตสมผลในตวเองของนทานแตถานำามาเปรยบเทยบกบหลกการและเหตผลของความเปนจรงในโลกแลวจะเปนเรองทไมอาจเปนไปไดและเกนจรงไปในทนท เชน นทานเรองงปนทองฟา เรองหาทะนกของเกนจ เรองผชายกบเทนงทรเรองเกดไฟไหมครงใหญ เรองเทวรปทเปนทชนชอบของเดกๆ กฎเอกภาพของโครงเรอง มนทานพนบานญปนจำานวนมากสอดคลองกบกฎขอนโดยสวนประกอบของนทานจะมงสโครงเรองเพยงจดเดยว เชน นทานเรองบอนำาอนศกดสทธ เรองสายฟาทถกจบได เรองหมาปาผรอดชวต เรองงปนทองฟา เรองหญงสาวผมยาวกบปลาดก เรองผหญงสาวบนภเขา เรองขนมโมจทกลายเปนกบ กฎของการเพงจดสนใจทตวละครตวเอก การบรรยายถงตวละครเอกและพฤตกรรมของตวละครเอก จะเนนมากกวาตวละครอนๆ ซงในนทานพนบานญปนจะบรรยายถงตวละครเอกโดยเนนใหมลกษณะเดนเปนพเศษกวาตวละครอนๆ ขณะเดยวกน กกลาวถงพฤตกรรมของตวละครเอกจะปรากฏใหเหนชดมากกวาตวละครอน ซงมกจะเปนเรองความรก ความ

71



กลาหาญ ความเฉลยวฉลาด ความโง ความสามารถพเศษ ความกตญญ และความขยน เชน นทานเรองของฝากจากทะเล เรองชายผนาเกรงขาม เรองเสยงรองของแมว

4.3การวเคราะหสภาพชวตความเปนอยทปรากฏในนทานพนบานญปน การศกษานทานพนบานญปน ปรากฏสภาพความเปนอยดานสถาบนครอบครว การประกอบอาชพ ความเชอ ประเพณ และคานยม สรปไดดงน สถาบนครอบครว นทานพนบานญปนปรากฏลกษณะครอบครวท งสามประเภท คอ ครอบครวเดยว ครอบครวขยาย และครอบครวรวม ลกษณะครอบครวเดยวเปนประเภททปรากฏในนทานจำานวนมากทสด ลกษณะครอบครวรวมเปนลกษณะทปรากฏในนทานนอยทสด เชน นทานเรองนกนางแอนกบลกสาว เรองสะใภทแตกตาง เรองเดกชายทกลายเปนเทพแหงภเขา การประกอบอาชพ นทานพนบานทศกษาสะทอนใหเหนถงสภาพความเปนอย ในดานการประกอบอาชพของชาวญปนหลากหลาย อาชพหลก ไดแก อาชพเกษตรกรรม และอาชพทำาการประมง ปรากฏในนทานมากทสด นอกจากนยงพบอาชพสาวใช คนเผาถาน ซามไร คนขายของเกา หมอ จตรกร สงสนคาทางทะเล นายพราน คาขาย ชางไม คนตดไม พระ นกบวช นกแสดง เกอชา ชาวสวน ทหาร รบจาง ชางตอเรอ ขาราชการ ขนนาง ความเชอ นทานพนบานญปนสะทอนใหเหนถงความเชอหลายเรองของชาวญปน ดงน ความเชอเกยวกบเทพเจา เชน นทานเรองแมเลยงกบเทพจโซ เรองเทวดาผปกปกรกษาเดกท พดได เรองเทพธรณกบเทพมหาสมทร ความเชอเรองสวรรค นรก ชาต ภพ เชน นทานเรองพดกบถงวญญาณของยมทต เรอง ชมนรก

เรองฮโคอจกบทานพญายม เรองเดกชายถกเหวยงขนไปบนสวรรค

ความเชอเรองบาปบญคณโทษ เชน นทานเรองเหตผลทงกนกบ เรองยามมบะของภเขาซบซอน เรองมหาเศรษฐเผาถาน เรองกระตายทไปยงดวงจนทร ความเชอเรองวรบรษและรฐ เชน นทานเรองฉลามกนคนกบพระหมอ เรองคนทาโร เรองโมโมทาโร เรองกระดาษทตดไมขาด เรองการเปนเจาชายจากฟาง เรองชายทำาใหเทงงมาชวยงานได ความเชอเรองภตผ ปศาจ วญญาณ ซงมกจะอยตามธรรมชาตโดยเฉพาะปา ภเขา ทะเล แมนำา ตนไม บานเรอน สงปลกสราง และศาสนสถาน เชน นทานเรองภตสาวแหงทะเล เรองวญญาณผหญงในหมะ เรองสนขจงจอกทปรากฏบนประตเลอนกนหอง ความเชอเรองการแปลงรางหรอการกลายราง ปรากฏชดในลกษณะทสตวกลายรางเปนคน ผกลายรางเปนคน และคนหรอสตวกลายรางเปนผหรอสตว เชน นทานเรองมาจากผพเนจร เรองไกกบมงกร เรองปลาไหลทแปลงรางเปนหญงสาว ประเพณ ประเพณทปรากฏในนทานพนบานญปนมนอยมาก และไมกลาวถงรายละเอยด กลาวเพยงแคชอประเพณเทานน ไดแก ประเพณการแตงงาน ประเพณงานศพ ประเพณวนปใหม ประเพณไหวบรรพบรษ เชน นทานเรองคณตาซอสตยกลายเปนเศรษฐ เรองปาฏหารยการนบสบเรองปลาหมกยกษกบหวกะโหลก เรองนำาตกพระจนทรเสยว คานยม คานยมทปรากฏในนทานพนบานญปนทรวบรวมไดสะทอนคานยมของชาวญปน ดานใดดานหนงเสมอ ดงน คานยมในการทำางาน ในนทานจะปรากฏเรองการทำางานดวยความขยนขนแขง ตรงตอเวลา จรงจงตองาน รบผดชอบ และซอสตย เชน นทานเรอง กลมคาขายชาเกาใหม เรองปลาไหลทแปลงรางเปนหญงสาว เรองสญญาสงบศกของกปปะ คานยมในการมองโลกในแงด ในนทานปรากฏใหเหนวาอทธพลศาสนาชนโตสงผลใหชาวญปนมทศนคตทดตอการสรางสรรค รจกยดหยน และ



72

ยอมรบความเปลยนแปลงตามกาลเทศะ เชน นทานเรองแอปเปลใหเพอน เรองฟกทอง เรองฟกทองของเจาแมว คานยมแบบสงคมกลม สงคมเนนการใหความสำาคญตอกลมมากกวาปจเจกชน และใหความสำาคญตอคนภายในกลมมากกวาคนภายนอกกลม เชน นทานเรองแมวเตนรำา เรองสงครามลงกบป เรองของฝากจากทะเล คานยมดานความจงรกภกด กตญญรคณ ในนทานมเรองความจงรกภกดและการตอบแทนบญคณกนเสมอ เพราะสงคมญปนถอวา บญคณเปนสงทตองตอบแทนถอเปนหนาทหลกเลยงไมได ทงความสำานกในบญคณทมตอธรรมชาต บรรพบรษ บดามารดา เจานาย ครอาจารย รวมทงผมพระคณทเคยชวยชวตหรอชวยเหลอในเรองตางๆ เชน นทานเรองจงจอกแทนบญคณ เรองปาฏหารยการนบสบ เรองหองเกบของของสนขจงจอก เรองเตาทดแทนบญคณ คานยมดานความขยนหมนเพยร มานะพยายาม นทานพนบานญปนสะทอนลกษณะเดนทสำาคญประการหนงของชาวญปนคอ เปนผมความขยนหมนเพยรมานะพยายามไมยอมแพตออปสรรคงายๆ หนกเอาเบาส อดทน เพอใหผานพนความยากลำาบากทงปวงได เชน นทานเรองเดกชายหนงนว เรองปกบคณตา เรองเจาสาวแมว เรองคณตาแกมกลมเกบลกสาลภเขา คานยมทางการศกษา สะทอนใหเหนวานยมใหคนไดใชสตปญญาความสามารถของตนเองในการแกไขปญหาตางๆ อาจดวยกลอบายหรอวธ อนใดกตาม ชาวญปนเชอวาความสำาเรจหรอความลมเหลวขนอยกบความพยายามในการศกษาหาความร เพราะความสามารถและปญญาไมใชคณสมบตดงเดมทตดตวมาตงแตเกดเหมอนฐานะทางเศรษฐกจและเชอสายของครอบครว แตตองใชความพยายามในการศกษาหาความรใหตนเอง เชน นทานเรอง

คณชายคนเดยว เรองขากลบเบา เรองฉลามกนคนกบ พระหมอ

5.อภปรายผล การศกษาวเคราะหนทานพนบานญปนทงหมด 47 จงหวด จำานวน 505 เรอง ผวจยมขออภปรายผลการวจย ดงน

5.1การรวบรวมและจำาแนกประเภทนทานพนบานญปนเปนภาษาไทย ทำาใหเหนลกษณะรปแบบของนทานพนบานญปนไดชดเจนยงขนวา ทงนทานมขตลก นทานมหศจรรย นทานสตว และนทานคตซงมจำานวนมากตามลำาดบนนมกมสตวหรอผเปนตวละครเอกในการดำาเนนเรองแทบทงสน นอกจากนยงเหนความสมพนธของนทานซงมภตผปศาจและสตวนานาชนดกบคนในสงคมญปนวา นทานมบทบาทสำาคญในการถายทอดแนวความคดและแนวทางในการดำาเนนชวตของคนในสงคมสบตอกนมา นอกจากนทานพนบานจะเปนเครองมอสำาคญในการสอดแทรกสงตางๆ ดวยการใชสตวหรอภตผปศาจในรปรางลกษณะตางๆ ไมวาจะเปนดานสถาบนครอบครว การประกอบอาชพ ความเชอ ประเพณ และคานยม ยงเปนเครองมอในการสงสอนคนโดยทางออม อกทงยงชวยผอนคลายความตงเครยด และใหความสนกสนานเพลดเพลนกบคนในสงคมอกดวย

5.2การนำาเอากฎวรรณกรรมพนบานของเอกเซล ออลรค ซงเปนกฎสากลเปนหลกเกณฑในการวเคราะห ทำาใหมองเหนลกษณะความเปนสากลของนทานพนบานญปน นอกจากนการศกษาตามกฎวรรณกรรมพนบานของเอกเซล ออลรค ยงชใหเหนถงความตองการของคนในสงคมอยางเดนชด โดยเฉพาะดานพฤตกรรมของตวละครทจะเปนแบบอยางของคนในสงคม มหลายกฎปรากฏในลกษณะ

73



เชนน กฎความตรงกนขามจงเนนเรองความดกบความชว คนทกระทำาความดจะประสบผลสำาเรจในชวต กฎการซำาแสดงใหเหนวา การกระทำาของคนในสงคมอาจจะมการลองผดลองถกกนกอน แลวจงคอยเลอกพฤตกรรมทดทสดทสงคมยอมรบ ดงนน การซำาเหตการณจงเนนดานความประพฤต และความสามารถของตวละคร ความขยน ความกตญญรคณ กฎเอกภาพของโครงการเรองนน ปรากฏโครงเรองเกยวกบความด ความกตญญรคณ ความฉลาดและความโง สวนกฎการเพงจดสนใจทตวละครเอกนนตวละครมสตปญญา มความกลาหาญ และกตญญรคณ จากผลการศกษาดงกลาวอาจสรปไดวา บคคลทชาวญปนตองการและยกยองจะมลกษณะเปนคนทมความประพฤตด กตญญ มสตปญญาเฉลยวฉลาด ขยนขนแขง มความสามารถในการแกปญหาทเกดขน

5.3สถาบนครอบครว อนเปนสถาบนทสำาคญสถาบนหนงของสงคม เพราะมหนาทถายทอดภาษา กรยา มารยาท ตลอดจนขนบธรรมเนยมประเพณตางๆ ใหกบสมาชกในครอบครว ซงจะเปนแบบใหกบสงคมโดยรวมตอไปนน ลกษณะของครอบครวในนทานพนบานญปนสะทอนใหเหนลกษณะครอบครวของชาวญปน 3 แบบ คอ ครอบครวเดยว ครอบครวขยาย ครอบครวรวม ทงนลกษณะครอบครวเดยวมมากทสด อาจเปนเพราะคหนมสาวทแตงงานแลวตองการอสระมากขน จงแยกเรอนไปสรางบานอยใหม แมจะหางเหนญาตพนองบาง แตกยงตดตอกนอยและไมถงกบขาดความอบอน เพราะยงไปมาหาสกนเสมอ โดยเฉพาะอยางยงหญงชาวญปนทตงทองยงนยมกลบไปคลอดลกทบานพอแมซงเปนบานเกดของตนเอง สวนครอบครวขยาย เปนลกษณะของสงคมชนบททมการชวยเหลอเออเฟอกนโดยลกพงพาพอแม และพอแมยามแกเฒากพงพาลก จงยงคงมทอยรวมกน สวนครอบครวรวมนนจากนทานพนบานสะทอนใหเหนวาคนในสงคมญปนไมคอยนยมครอบครวรวม นา

จะเปนสงคมทนยมอยเปนคกนจนตายจากกน ความเปนมายโดยไมแตงงานใหมจงปรากฏในนทานทงฝายชายและฝายหญง ฉะนนชายหนงหญงสองหรอหญงหนงชายสองทเปนสามภรรยาอยในบานเดยวกนแทบจะไมปรากฏในนทานเลย

5.4การประกอบอาชพ แสดงใหเหนวาอาชพหลกทสำาคญของชาวญปนคออาชพเกยวกบเกษตรกรรมและการทำาประมง โดยเฉพาะการจบสตวทะเล และการทำานา ทำาสวน อนเปนอาชพเดมของสงคมชนบท อาชพจบสตวทะเลมปรากฏในนทานจำานวนมากสะทอนใหการดำารงชวตของในสงคมดงเดมทอาศยอยบนเกาะซงลอมรอบไปดวยทะเล จงอาศยทะเลเปนแหลงสำาคญในการดำารงชวต รวมทงทะเลยงอดมสมบรณ มสตวทะเล โดยเฉพาะอยางยงปลาอาศยอยเปนจำานวนมาก สะทอนใหเหนสภาพภมศาสตรททำาใหเกดอาชพประมง นอกจากนยงมอาชพซามไรดวย เนองจากลกษณะของสงคมทนยมการทำางานเปนกลมมากกวาปจเจกชน ชายทกคนจงตองมนายหรอมสงกดอย ฝายหญงมกจะเปนแมบาน หรอสาวใช ซงในปจจบนชาวญปนยงนยมเปนแมบาน ดแลลกและทำางานบานทกชนดดวยความขยนและอดทน

5.5ความเชอทปรากฏในนทานพนบานญปนเปนความเชอเนองมาจากความตองการภายในจตใจตามธรรมชาตของมนษย ทตองการใหชวตมความสข ปราศจากสงเลวรายทงปวง ดงนนจงปรากฏความเชอเกยวกบศาสนาทผสมผสานระหวางชนโต พทธ และลทธขงจอ ไดแก ความเชอเกยวกบเทพเจา ความเชอเรองชวตหลงความตาย ความเชอเรองบาปบญคณโทษ อนเปนสงยดเหนยวจตใจของคนในสงคม ซงมกจะสงสถตอยตามธรรมชาตโดยเฉพาะปา ภเขา ทะเล แมนำา ตนไม บานเรอน สงปลกสราง และศาสน



74

สถาน นอกจากน ความเชอเรองวรบรษ แสดงใหเหนวานอกจากสงทมองไมเหนแลว มนษยเองหากมความสามารถหรอบญบารมพอกจะชวยเหลอ คมครอง ปกปองพวกพองได สวนความเชอเรองภตผปศาจนนเปนความเชออนเนองมาจากความหวาดกลวในสงทมองไมเหนตวตน ผทปรากฏมทงผดและผรายซงอาจจะมาคอยชวยเหลอหรอทำาใหคนอยไมเปนสขกได ความเชอเรองการแปลงรางหรอการกลายราง อนเปนผลมาจากสงทอยเหนอธรรมชาตซงมความเชอนอยในทกสงคม จงทำาใหชาวญปนสรางจนตนาการถงสงทมองไมเหนและไมสามารถคาดเดาไดในรปรางตางๆ ซงมความแตกตางเหนอคนอน

5.6ประเพณ เปนความประพฤตและธรรมเนยมปฏบตทชาวญปนถอเปนแบบแผนอยางเดยวกน เปนสงทดงามปฏบตสบตอกนมา นทานพนบานญปนสะทอนใหเหนประเพณการแตงงาน ประเพณงานศพ ประเพณวนปใหม และประเพณไหวบรรพบรษ อนเปนประเพณเกยวกบบคคลเมอไดปฏบตกถอวาเปนสรมงคลแกตนเองและครอบครว ตลอดจนญาตมตรและบรวาร

5.7คานยม ทงหมดจะเปนคานยมในดานด ไดแก คานยมในการทำางานดวยความขยนขนแขง ตรงตอเวลา จรงจงตองาน รบผดชอบ และซอสตย คานยมในการมองโลกในแงด การสรางสรรค รจกยดหยน และยอมรบความเปลยนแปลง คานยมแบบสงคมกลมเนนการใหความสำาคญตอกลมมากกวาปจเจกชน คานยมดานความขยนหมนเพยร มานะพยายาม คานยมดานความจงรกภกด กตญญรคณ และคานยมทางการศกษา จะเหนไดวาคานยมเหลานสรางคนใหสมบรณทงรางกาย จตใจ พรอมยอมรบหรอตอสหากจำาเปน อนสะทอนลกษณะเดนของชาวญปนไดอยางชดเจน

6.สรปและขอเสนอแนะ การวเคราะหนทานพนบานญปนทงหมด 47 จงหวด ทำาใหทราบวา นอกจากนทานจะเปนเครองมอทสำาคญในการสงสอนโดยสอดแทรกสงตางๆ ทตองการและใหความเพลดเพลนกบคนในสงคมของตนเองแลว ยงสะทอนใหเหนวถชวตอนเปนวฒนธรรมของทองถนญปนดงเดมอกดวย ชาวญปนสามารถอนรกษใหดำารงคงอยไดอยางด โดยไมรสกขดแยงหรอลาสมยแตกลบผสมกลมกลนเขากบยคสมยไดอยางนาอศจรรย ควรแกการเรยนรและนำามาเปนแบบอยางไดอยางด ปจจบนสภาพความเปนอยของคนในสงคมกำาลงเปลยนแปลงไปเพราะอทธพลความเจรญทางเทคโนโลยสมยใหม นทานพนบานอนเปนภมปญญาดงเดม สามารถเปนหลกฐานสำาคญในการศกษาวฒนธรรมประเพณดงเดมของคนในทองถนประเทศนนๆ นอกจากจะเปนสอนำาความคดความเขาใจระหวางคนในชาตเดยวกนแลว ยงชวยสงเสรมและเพมพนความเขาใจระหวางประเทศอกดวย จากการรวบรวมและศกษาวเคราะหนทาน พนบานญปน ผวจยมขอเสนอแนะในการศกษาคนควาและวจยในดานตางๆ ดงน 1. ควรวเคราะหเปรยบเทยบนทานพนบานญปนในแตละภมภาค เพอใหเหนความเชอมโยง ความเหมอนความตาง และแพรกระจายของนทาน 2. ควรรวบรวมและศกษาขอมลคตชนวทยาดานอนๆ นอกจากนทานญปน เชน เพลงกลอมเดก การละเลนพนบาน สภาษต คำาพงเพย 3. ควรนำานทานพนบานญปนจดทำาเปนตำาราเกยวกบญปนศกษาเพอใหความรแกผสนใจทวไป

75



ReferencesOlrik, A. (1965) The Study of Folklore. Alan

Dundes; Englewood Cliffes. N.J.Prentice-

Hall.

Thompson, S. (1961, 1977) The Folktale. New

York: Holt. Rinehart and Winston.

稲田浩二ほか(編)（1977）『日本昔話事典』弘

文堂.　

稲田浩二・小澤俊夫(編)（1977-1990）『日本昔

話通観』全31巻.

稲田浩二（1988）『日本昔話通観－28昔話タイ

プ・インデックス』同朋舎出版.

稲田浩二ほか(編)（1994）『日本昔話事典』縮刷

版．弘文堂.　

関敬吾（1950-1958）『日本昔話集成』全6巻．

角川書店.　

関敬吾,野村純一,大島広志(編)（1979-1980）

『日本昔話大成』全12巻角川書店.

永田義直(編)(1985）『日本の民話400選』金園社.

日本民話の会(編)(1983）『ガイドブック日本の民

話』講談社.

日本民話の会(編)（2002）『日本の民話事典』日

本民話の会.

野村純一ほか(編) (1987)『昔話・伝説小事典』

みずうみ書房.

柳田國男(監) 日本放送協会(編)（1948）『日本

昔話名彙』日本放送出版協会.　

เกรยงไกร พฒนกลโกเมธ. (2549). แนวคด บรบททางสงคม และบรบททางวฒนธรรมญปนทปรากฏ ในภาพยนตรการตนของสตดโอจบล. วทยานพนธวารสารศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

จำานงค ทองประเสรฐ (ผแปล). (2545). บอเกดลทธประเพณญปน ภาค 1 - 4. พมพครงท 2.

กรงเทพฯ: ราชบณฑตยสถาน.จำานงค ทองประเสรฐ (ผแปล). (2546). บอเกดลทธ

ประเพณญปน ภาค 4 (ตอ) – 5. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: ราชบณฑตยสถาน.ชตมา ธนธรรมทศน. (2546). วฒนธรรมญปนใน

การตน. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ประคอง นมมานเหมนท. (2543). นทานพนบานศกษา. กรงเทพฯ : โรงพมพแหงจฬาลงกรณ มหาวทยาลย.

เพญศร กาญจโนมย. (2524). ชนโต จตวญญาณของญปน. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

มารสา พงษธนยนตกจ. (2542). กลมนยมกบพฤตกรรมทางสงคมของคนญปน. ในยพา คลงสวรรณ (บรรณาธการ). รวมบทความญปนศกษา (น. 14-20). ปทมธาน : โครงการญปนศกษา สถาบนเอเชยตะวนออก มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ยพา คลงสวรรณ. (2542). วฒนธรรมญปน. กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ยพา คลงสวรรณ. (2547). ญปนสรางชาตดวยความรกและภกด : ภมหลงทางวฒนธรรมของสงคมญปน. กรงเทพฯ : มตชน.

วเชยร เกษประทม. (2546). นทานพนบาน. กรงเทพฯ : พฒนาศกษา.

an analysis of japanese folktales · 2013-05-23 · an analysis of japanese folktales napasin...

Documents