ACi 112

De economie van de Amsterdamse binnenstad is voortdurend in beweging. Iedere maand nieuweberichten, iedere week nieuwe inzichten en elke dag bedrijvigheid. Vanaf nu nemen we één keerper jaar de stand op. De Amsterdam City Index onderzoekt bijna veertig verschillende trends en geeft een transparantantwoord op de vraag: waar staan we in Amsterdam? Gaan we vooruit? Lopen we averij? Hebbenwe er nog zin in? Uiteindelijk vat de Index alles samen in één enkel cijfer: 112. In 2005 was het100.

De binnenstad heeft van oudsher een gemengde economie. Dat komt tot uiting in de samenstel-ling van de Amsterdam City Index. De Index omvat zes mandjes, drie structureel en drie conjunctu-reel. De groei is vooral conjunctureel:

Toerisme en Leisure plus 24Verdienvermogen plus 20Arbeidsmarkt plus 17

De structurele mandjes vertonen ook groei, maar veel langzamer: Vestigingsklimaat plus 5Bereikbaarheid plus 5Kwaliteit van de stad plus 2

De snelst groeiende sector is Toerisme en Leisure. Financieel is het zeker niet de belangrijkste sec-tor maar puur mentaal is de sector superbelangrijk. Hoe populair ben je? Eind 2008 werd al duide-lijk dat het bezoekersaantal terugloopt. Vanwege de kredietcrisis laten met name buitenlandsebezoekers het nu al afweten. Het zou goed zijn ons in 2009 krachtiger te richten op de binnen-landse markt. Oók als stad.

De tweede groeier is Verdienmogen. Amsterdam is economisch de hoofdstad van Nederlandgeworden. De binnenstad is de motor. Het mandje Verdienmogen omvat verschillende factorenmet als primeur de omzet- en bezoekcijfers van het grootwinkelbedrijf. Hier stijgt de omzet maar

A C i 2 0 0 9 - 1

Inleiding

A C i 2 0 0 9 - 2

het bezoekersaantal daalt. Aangezien de bezoekcijfers algemeen stijgen, betekent dit dat mensensteeds minder naar Amsterdam komen om te winkelen, steeds méér vanwege de fun. Zijn we daarblij mee?

Winkelen doen mensen bij voorkeur met de auto. In het mandje bereikbaarheid is echter nauwelijks vooruitgang te zien. Alleen de parkeergelden stijgen. Alle overige dossiers staan nagenoeg stil: NZ-lijn, Hogesnelheidlijn, Uitbreiding A10, Tweede Coentunnel, Goederenverkeerover Water, Fietsparkeren……zorgelijk.Gelukkig trekt Amsterdam nog steeds mensen aan die willen werken. Het mandje Arbeidsmarkt isijzersterk, óók voor expats. If you can make it in Amsterdam, you can make it everywhere! Datgevoel moeten we vasthouden.

Het mandje Kwaliteit van de Stad biedt de grootste uitdaging. Andere mandjes laten zien dat hetmet die kwaliteit goed gesteld is. Het mandje zelf vertoont weinig tot geen groei. Hier liggen kansen:

- Opwaardering van het 1012 gebied. Ook hier een gemengde economie en ook hier een monu-mentale openbare ruimte a.u.b. De gemeente pakt beide aspecten inmiddels voortvarend aan.

- Luchtkwaliteit. Gemeten op het énige (!) punt waar gemeten wordt in de Amsterdamse binnenstad, is die niet slecht. Maar het kan beter. Dagelijks rijden honderden vrachtwagen debinnenstad in om 3.000 winkels en horecagelegenheden te bevoorraden. Dat kan ook overwater. En het laatste stukje tussen aanlegsteiger en afgiftepunt kan met behulp van elektrischewagentjes! Dat scheelt tonnen CO2.

- Bomen. Ze worden niet apart genoemd in de Amsterdam City Index, maar je mag er wel opinzetten. Wie uitkijkt over de stad ziet op veel plekken het groen erboven uitsteken. Mét de fietsen, mét het (vervoer over) water zou al dit groen Amsterdam een extra eco-kwaliteit kunnengeven, waar bewoner én toerist gelukkig van worden.

Amsterdam is een mensenstad. Onze binnenstad is het drukste plekje van Nederland en die kwaliteit is zeldzaam. De Amsterdam City Index laat zien hoe we die kwaliteit kunnen vasthouden.

Guus Bakker,Voorzitter Amsterdam City

A C i 2 0 0 9 - 3

Inhoudsopgave

Inleiding, voorgeschiedenis en gebruikswaarde 4

1. De Amsterdam City Index 2009 82. Verdienvermogen 183. City Quality 284. Vestigingsklimaat 425. Arbeidsmarkt 546. Toerisme & Leisure 667. Bereikbaarheid 78

Verantwoording 84

Bronnen 85

Colofon 92

Bedrijven steunen de Amsterdam City Index 94

Inleiding, voorgeschiedenis en gebruikswaarde

Het idee om een Amsterdam City Index te ontwikkelen, komt van het bestuur van Amsterdam City,de bedrijvenvereniging van de Amsterdamse binnenstad. Amsterdam City kent de jaarlijkse traditie van De Economische Les, die reflecteert op de economie van stad en binnenstad. Amsterdam City doet dat de komende vijf jaar aan de hand van de Amsterdam City Index. Hoe ontwikkelt de economische kracht van stad en binnenstad zich van jaar tot jaar? Hoe staat het methet concurrerend vermogen? En als het goed gaat, gaat het dan over de hele linie goed, of zijn erzaken die achterblijven? En als het slecht gaat, waar ligt dat dan aan?

1. De keuze van de indicatorenEr bestaat niet een enkel statistisch cijfer voor economische kracht. Economische kracht is in deAmsterdam City Index opgebouwd uit een serie gewogen en geordende indicatoren. Maar welkefactoren bepalen eigenlijk hoe sterk een binnenstad staat? Daarover valt behoorlijk te debatterenen dat is ook gebeurd, met bestuur en leden van Amsterdam City en met (andere) deskundigen.Enkele overwegingen.

Stel dat ‘economische kracht’ gelijk is aan de ‘toegevoegde waarde’. Daar is wat voor te zeggen,omdat het aangeeft hoeveel geld er wordt verdiend. Maar dan verschijnt plotseling de binnenstadvan Den Haag als sterkste van het land. Dat komt door de geconcentreerde arbeidsmassa van derijksambtenarij. En voor de dienstverlening en overheid wordt toegevoegde waarde vastgesteld aande hand van de salarissom. Maar dat zegt dan weer niet veel over concurrentiekracht of kwaliteitvan de Haagse binnenstad. Er zijn economen en sociologen die de omvang van de creatieve klasseof het aantal hoogopgeleiden als motor van de lokale economie zien. Hun omvang zou voldoendezeggen over de economische staat van de stad. Anderen vinden de waarde van het vastgoed door-slaggevend. Toeristische marketeers zullen het aantal bezoekers aan de binnenstad vooraan zetten.De Amsterdam City Index vermijdt dat soort eenzijdigheden door met een mix van parameters eenbreed beeld te schetsen.

A C i 2 0 0 9 - 4

De 39 parameters van de Amsterdam City Index zijn het resultaat van een proces van zoeken, discussiëren en wegen. Er is goed gekeken naar literatuur, naar andere indexen, naar andere (buitenlandse) steden. De 39 indicatoren zijn ondergebracht in zes categorieën:1. verdienvermogen 2. city quality3. vestigingsklimaat 4. arbeidsmarkt 5. toerisme & leisure6. bereikbaarheid.

Deze categorieën geven zes cruciale factoren voor de kracht van de lokale economie weer. De zesworden op hun beurt weer gevormd uit vijf tot negen indicatoren: van de omzet van het groot-winkelbedrijf tot het aantal reizigerskilometers in het openbaar stadsvervoer. De keuze voor de indicatoren komt net als de categorieën voort uit inzichten uit economisch onderzoek en is verderuitgewerkt in discussies met het bestuur van Amsterdam City, gebruikerspanels en een deskundi-genpanel. Door argumenten voor en tegen de zin en onzin van verschillende indicatoren is een afgewogen beeld ontstaan dat de economische kracht van de binnenstad van Amsterdam dekt.

De discussie over welke factoren nu doorslaggevend zijn, is daarmee niet beslecht. De AmsterdamCity Index is een container. Maar wel een container waarmee een educated guess naar de econo-mische staat van de binnenstad van Amsterdam kan worden gedaan.

2. Eisen aan de indicatorenDe 39 indicatoren hebben allemaal inhoudelijk te maken met de binnenstad. Maar ze moeten ooktechnisch kloppen. Dat betekent drie dingen.

• Het gebruikte cijfer moet zuiver zijn en echt iets voorstellen. Veel zaken zijn helemaal niet meet-baar. Zelfs alledaagse zaken zijn vaak niet in een zuiver cijfer uit te drukken, zoals vacatures. HetCWI houdt ze bij, het CBS ook en er zijn commerciële databanken die door advertenties de vraag-zijde van de markt in kaart brengen. Maar in sommige voor Amsterdam belangrijke branches -

A C i 2 0 0 9 - 5

media en creatieve zakelijke dienstverlening - worden vacatures slecht bijgehouden. Talenten worden aangenomen wanneer er kansen zijn, niet pas als er een werkplek vrij komt.

• De bron van de cijfers moet stabiel zijn, om twee redenen. In de eerste plaats gebruikt de Amsterdam City Index voor het grootste deel bestaande cijfers, meestal uit openbare bronnen. Die bronnen moeten gebaseerd zijn op eenduidige gegevens. In de tweede plaats moet het waarschijnlijk zijn dat de bron ook komende jaren beschikbaar is en actueel is. Als stabiliteit hetcriterium is, dan vallen sommige voor de hand liggende cijfers af. Zo is het niet mogelijk om jaarlijks actuele cijfers te verkrijgen over het opleidingsniveau van de beroepsbevolking in destad, laat staan per stadsdeel.

• Dan is er nog het probleem dat sommige indicatoren medebepalend zijn voor het economisch klimaat, maar zich niet objectief laten meten. We besteden aan twee van die indicatoren veelaandacht door gezaghebbende woordvoerders rapportcijfers te laten geven: voor homotolerantie -als indicator voor verdraagzaamheid en ‘open mindedness’ in de stad; een belangrijke interna-tionale concurrentievoorwaarde - en voor de ruimtelijke en architectonische kwaliteit van debinnenstad.

De 39 indicatoren zijn geijkt op het peiljaar 2005. Dat is op 100 gesteld en de Amsterdam CityIndex geeft de ontwikkeling aan ten opzichte daarvan. Om meerdere redenen is 2005 een goedemaatstaf. Ten eerste: de beschikbaarheid van gegevens. Om die reden viel het jaar 2000 - dat eenveel grotere symboolwaarde heeft dan 2005 - af. Te veel gegevens die de Index wilde gebruikenwaren afwijkend gemeten of niet beschikbaar. Ten tweede was 2005 in economisch opzicht eentussenjaar: na de recessie die volgde op de dotcom-hype, maar weer net voor de fors aantrekkendeeconomie van de afgelopen paar jaar.

Voor niet alle indicatoren was een cijfer over 2008 beschikbaar bij het afronden van de AmsterdamCity Index. De Index maakt daarom gebruik van het meest recente beschikbare cijfer. Dat betekentdat voor sommige indicatoren voor het indexcijfer een cijfer over 2008 kan worden opgenomen envoor andere moet worden volstaan met 2007. Door dat consequent te doen voor de jaren daar-voor, ontstaat toch een consistente trend.

A C i 2 0 0 9 - 6

3. Gewicht van de indicatorenNa wikken en wegen blijven er 39 stabiele indicatoren over. Dan komt de vraag hoe die indicatorenzich tot elkaar verhouden. Ze zijn allemaal medebepalend voor de economische kracht van Amster-dam, maar ze vertonen ingewikkelde samenhangen en zijn niet allemaal even doorslaggevend. Hoete bepalen met welk gewicht een indicator meedoet?

Zo’n vraag kan twee kanten op. De eerste is die van de modellenbouw aan de hand van econometri-sche analyses. Dat suggereert een verborgen werkelijkheid, die ontdekt kan worden door complexerekenmethodes. Maar een stad is te complex voor één model. Cijfers, feiten en onderzoek zijn nodigom dingen plausibel te krijgen, maar zonder visie en argumentatie lukt dat niet.

Daarom is gekozen voor een andere weg: de vraag naar de onderlinge verhouding van de indicatorenis voorgelegd aan beoogde gebruikers van de Index en deskundigen uit verschillende sectoren envan binnen en buiten Amsterdam. In een reeks panelgesprekken is gediscussieerd over het belangvan de indicatoren voor de Index. Na een debat over hoe de economische kracht van de (binnen)stad weer te geven, zijn de paneldeelnemers gevraagd om individueel gewichten te verbinden aande categorieën en de indicatoren. Die uitkomst is bepalend geweest voor de vraag hoe zwaar welkeindicator meetelt.

Aan het begin van elk hoofdstuk is aangegeven hoe zwaar elke indicator meeweegt in de desbetref-fende categorie. De gewichten van de categorieën - op hun beurt - vindt u aan het begin van hoofd-stuk 1: het overzichtshoofdstuk over de ontwikkeling van de Amsterdam City Index. Daarna volgende zes hoofdstukken, die elke ingaan op één van de categorieën.

4. Gebruikswaarde van de IndexDe eerste gebruikswaarde van de Amsterdam City Index is de inzichtwaarde. Het indexcijfer zelf iseen compacte, maar plausibele benadering van het fenomeen economische kracht. Onder dat eind-cijfer liggen de cijfers per parameter. Daaruit kan worden afgelezen welke parameter goed gaat ofjuist achter blijft. Neem bijvoorbeeld de cijfers over hotelovernachtingen. Amsterdam wil graag(buitenlandse) bezoekers trekken. Of dat lukt, wordt duidelijk uit het totaal aantal overnachtingen.

A C i 2 0 0 9 - 7

2005 2006 2007 2008

100 101 106 112

Maar Amsterdam wil ook graag veel toeristen, zakenreizigers en congresgangers in de hogere hotelsegmenten. Daar verdient de stad meer geld mee, omdat hun bestedingen veel hoger liggendan die van de gemiddelde toerist. En of dat lukt, wordt weer duidelijk uit het cijfer voor de overnachtingen in de sterrenhotels. De Index belicht zo tot in redelijk detail de sterke en mindersterke plekken.

De tweede waarde is de actiewaarde. De Index kan bemoedigen en verontrusten. Beide kunnenaanleiding zijn om het economisch debat aan te gaan. De Index is een hulpmiddel bij agenda-setting: waar moet het sociaal-economisch debat over gaan?

A C i 2 0 0 9 - 8

1. De Amsterdam City Index 2009

De Amsterdam City Index drukt de ontwikkeling van de economische kracht van de Amsterdamse binnenstad in een enkel cijfer uit. Het ijkjaar voor de Index is 2005. De Amsterdam City Index staat op 1 januari 2009 op 112.Het ging de afgelopen jaren goed met Amsterdam, zoveel is duidelijk.

A C i 2 0 0 9 - 9

Verdienvermogen

City Quality

Vestigingsklimaat

Arbeidsmarkt

Toerisme & Leisure

Bereikbaarheid

Verdienvermogen (20%)

City Quality (20%)

Vestigingsklimaat (15%)

Arbeidsmarkt (10%)

Toerisme & Leisure (20%)

Bereikbaarheid (15%)

Gewichten van de categorieën in de Amsterdam City Index

Ontwikkeling van de categorieën in de Amsterdam City Index

2006 2007 2008

130

125

120

115

110

105

100

95

902005

A C i 2 0 0 9 - 10

Niet elk van de zes categorieën presteerde even goed in deperiode 2005-2008. De grafiek geeft de afzonderlijke ontwikkeling aan. De categorie Toerisme & Leisure groeidehet hardst, naar 124 indexpunten. De categorie City Qualitybleef nagenoeg gelijk, op 102 indexpunten.

Wat betekent dat?

Drie categorieën - Verdienvermogen, Arbeidsmarkt en Toerisme & Leisure - zijn bij uitstek conjunctureel. De hoog-conjunctuur van de laatste jaren maakt deze drie dan ook tot de grote stijgers in de Index. De drie andere categorieëngeven de structurele ontwikkeling van de economie aan: City Quality, Vestigingsklimaat en Bereikbaarheid. Die stijgen dan ook minder spectaculair.

De vraag voor 2009 is: wat betekent de recessie hier? Het ligtvoor de hand dat de recessie de categorieën Verdienvermogenen Toerisme & Leisure onder druk gaat zetten. De hotelsgaven een winstalarm: zij kregen in de laatste maanden van2008 al duidelijk minder gasten, vooral in het hogere seg-ment. Ook bestedingen elders zullen een trendbreuk laten zien,met een direct gevolg voor de categorie Verdienvermogen.

De arbeidsmarkt zal zich deels onttrekken aan de recessie. Debinnenstad van Amsterdam heeft een sterke arbeidsmarkt:veel werkgelegenheid in alle segmenten, veel ondernemer-schap en een jonge, hoog opgeleide bevolking die nauwelijks

A C i 2 0 0 9 - 11

werkloosheid kent. De krapte op de arbeidsmarkt zal door derecessie worden verlicht, maar de vraag naar hoogopgeleidewerknemers blijft hoog. Scenario’s van forse jeugdwerkloos-heid en hoog opgeleiden die lager opgeleiden verdringen, zijnin Amsterdam niet erg waarschijnlijk.

Het echte gevaar schuilt in een verslechtering van de struc-tuurkenmerken van de economie: City Quality, Vestigingskli-maat en Bereikbaarheid. Het is voor Amsterdam van belangdeze drie structurele factoren te versterken. Daarop vindt deconcurrentie met andere steden plaats en deze categorieënbepalen op langere termijn de economische kracht van destad. De uitgangspositie is goed, maar er is het nodige tedoen op het gebied van bereikbaarheid, veiligheid en de hui-zenmarkt.

In de zes volgende hoofdstukken gaan we in detail in op deontwikkeling van de zes categorieën en hun indicatoren. Indit hoofdstuk plaatsen we de Amsterdam City Index eerstnader in een context.

Amsterdam op internationale lijstjesNu de Nederlandse economie eind 2008 op nulgroei zit en de verwachtingen voor 2009 niet beter zijn, is de positie vanAmsterdam op allerlei lijstjes die naar economische struc-tuuraspecten kijken extra interessant, omdat die iets aange-ven over de economische weerbaarheid op langere termijn. In volgende hoofdstukken maken we veelvuldig gebruik vanandere indexen, hier geven we een overzicht.

A C i 2 0 0 9 - 12

De positie van Amsterdam is sterk. Vooral op de harderezakelijke vestigingsvoorwaarden draait de stad mee in detop. Als het gaat om quality of living moet het meer stedenvoor zich dulden.

De concurrentie in de ranglijsten is fors. Kopenhagen, Frank-furt, Madrid, Zürich, Genève, München, Stockholm, Brussel,Barcelona en Wenen zijn voor Amsterdam de belangrijksteEuropese concurrenten als het gaat om vestigingsklimaat.Londen en Parijs zijn een maatje te groot. Amsterdam scoortvooral goed op dezelfde categorieën waar ook de Duitse enScandinavische steden goed scoren: arbeidsmarkt, telecom-municatie, internationale bereikbaarheid, meertaligheid. OokZwitserse steden zijn belangrijke rivalen, met name in definanciële sector. Dat zijn de steden om in de gaten te hou-den. Als zij erin slagen hun sterke punten uit te bouwen, dangaat dat ten koste van de internationale concurrentiepositievan Amsterdam.

Binnenlandse concurrentieNog niet zo lang geleden was Amsterdam bepaald geen eco-nomische voorloper in Nederland. Net als andere grote ste-

Ranglijst Thema Aantal steden Positie Amsterdam

European Cities Monitor Economisch vestigingsklimaat 34 in Europa 6

MasterCard Worldwide Centers of Commerce Index Economisch vestigingsklimaat 75 wereldwijd 10

Mercer Human Resource Consultants Quality of Living 35 in Europa 13

Monocle Magazine Quality of Living 25 wereldwijd 18

A C i 2 0 0 9 - 13

den was de sociaal-economische positie zorgelijk en had de diepe recessie van begin jaren ‘80 hard toegeslagen. Weinigen zullen voorzien hebben dat Amsterdam ruim 25jaar later het economisch powerhouse van Nederland zou zijn.

Maar Amsterdam is nog steeds de grote stad met typischegrote stadskenmerken: grote kansen naast grote problemen.Nergens is de afgelopen jaren zoveel geld verdiend als inAmsterdam, maar vergeleken met andere steden is er nogveel armoede. Dat is het lot van de grote stad. Maar datbeeld behoeft verdieping: hoe is Amsterdam te typeren?

De Atlas voor Gemeenten vergelijkt jaarlijks de vijftig grootstegemeenten van Nederland. De tabel geeft de positie vanAmsterdam en - ter vergelijking - Rotterdam, Den Haag en Utrecht. Telkens geldt: hoe dichter de positie bij 1, hoegunstiger.

Positie van Amsterdam onder de 50 grootste Nederlandse gemeenten

Amsterdam Rotterdam Den Haag Utrecht

Kans op baan voor laagopgeleiden * 2 24 6 5

Hoog opgeleiden * 2 24 16 1

Startende ondernemers 9 10 8 4

Aantal banen t.o.v. beroepsbevolking 12 11 23 5

Langdurig werkloosheid 42 50 34 23

Jeugdwerkloosheid 43 41 44 9

Armoede 48 50 41 28

Bron: Atlas voor Gemeenten 2008 (* Atlas voor Gemeenten 2007)

A C i 2 0 0 9 - 14

De aantallen hoogopgeleiden en startende ondernemingenzijn goede parameters voor economische kansen. Op beidescoort Amsterdam goed. Er zijn ook zorgelijke scores:armoede en langdurige werkloosheid. Paradoxaal is het ver-haal over jeugdwerkloosheid. Amsterdam is koploper als hetgaat om kansen op werk voor laagopgeleiden, maar heefttoch een relatief hoge jeugdwerkloosheid.

Amsterdam laat een gunstiger beeld zien dan Rotterdam,maar moet Utrecht voor zich dulden als het gaat om sociaal-economisch profiel. Dat relativeert de zo gunstige internatio-nale vergelijkingen enigszins. Amsterdam staat er goed voorals het gaat om internationale economische concurrentie,maar is er nog veel te doen in sociaal-economisch opzicht.

A C i 2 0 0 9 - 15

A C i 2 0 0 9 - 16

Frans Esselaar,secretaris Raad voor de Nederlandse Detailhandel, afdeling Amsterdam

A C i 2 0 0 9 - 17

Dick de Graaf,adjunct-directeur Passengers Terminal Amsterdam

A C i 2 0 0 9 - 18

2005 2006 2007 2008

100 102 113 120

2. Verdienvermogen

Verdienvermogen weegt voor twintig procent mee in de Amsterdam City Index

A C i 2 0 0 9 - 19

Omzet grootwinkelbedrijf binnenstad

Huurprijs winkels binnenstad

Revpar hotels

Huizenprijzen binnenstad

Bezoekersaantallen grootwinkelbedrijf

binnenstad

Goederenoverslag haven

Vrachtvervoer Schiphol

Koopkrachtbinding niet-dagelijkse

goederen binnenstad

Omzet grootwinkelbedrijf binnenstad (15%)

Huurprijs winkels binnenstad (15%)

Revpar hotels (15%)

Huizenprijzen binnenstad (15%)

Bezoekersaantallen grootwinkelbedrijf binnenstad (10%)

Goederenoverslag haven (10%)

Vrachtvervoer Schiphol (10%)

Koopkrachtbinding niet-dagelijkse goederen binnenstad (10%)

Gewichten van de indicatoren in de categorie verdienvermogen

Ontwikkeling van de indicatoren in de categorie verdienvermogen

2006 2007 2008

150

140

130

120

110

100

902005

We beginnen de zes hoofdstukken over de achterliggende cijfers van de Amsterdam City Index dus met de vraag waarhet in de economie uiteindelijk om draait: hoeveel geld is erverdiend? Helaas moeten we die vraag voor de Amsterdamse binnen-stad indirect beantwoorden. Er zijn geen betrouwbare, opregelmatige basis beschikbare statistieken over de toege-

A C i 2 0 0 9 - 20

Amsterdam geldt als een consumentenstad. Ooit was eengevleugeld gezegde dat in Rotterdam - als verondersteldewerkhoofdstad van Nederland - het geld werd verdiend datvervolgens in Amsterdam werd uitgegeven. Dat beeld kloptallang niet meer. Amsterdam is ook de economische hoofd-stad van het land. Dat is het duidelijkst te zien wanneer we de totale omvangvan de economie - hier weergegeven als de toegevoegdewaarde - van de stadsregio’s rond de twee steden naastelkaar zetten. Met 7,4% van de inwoners van Nederland binnen haar grenzen, verdient de Amsterdamse regio 11,4%van de Nederlandse economie bij elkaar, oftewel € 54,7 miljard. In de Rotterdamse regio woont 8,3 procent van de Nederlanders, maar daar wordt ‘slechts’ 9% van de economie bij elkaar gewerkt, of € 42,9 miljard.

Landelijk aandeel inwoners Landelijk aandeel toegevoegde waarde

Groot Amsterdam 7,4 % 11,4 %

Groot Rijnmond 8,3 % 9,0 %

Bron: CBS Statline

Economie van Amsterdam en Rotterdam 2006

A C i 2 0 0 9 - 21

voegde waarde van delen van steden beschikbaar.Als die er wel zouden zijn, dan zou het beeld niet afwijken vandat van de Amsterdam City Index: de hoogconjunctuur vande afgelopen jaren weerspiegelt zich in het indexcijfer van120 voor verdienvermogen.

Omzet grootwinkelbedrijfEen belangrijke indicator wordt gevormd door twee unieke cijfers voor de Amsterdam City Index: de omzet van vijf en de bezoekersaantallen van zes grootwinkelbedrijven in de binnenstad. De omzet van die vijf heeft zich fors ontwikkeld,vooral de laatste twee jaar. Naar verwachting komt de gecom-bineerde omzet hen in 2008 15% hoger uit dan in 2005.

* 2008 op basis van verwachtingen medio november 2008

Bron: vijf (omzet) respectievelijk zes (bezoekersaantallen) grootwinkelbedrijven

Geïndexeerde omzet en bezoekersaantallen grootwinkelbedrijf in de binnenstad*

2006 2007 2008

115

110

105

100

95

902005

Omzet grootwinkelbedrijf binnenstad

Bezoekersaantallen

grootwinkelbedrijf binnenstad

Dat is ook voor 2008 nog een duidelijke groei, maar zonderrecessie op komst was de omzet wellicht nog hoger geweest.Bij de bezoekersaantallen van zes grootwinkelbedrijven in debinnenstad komt de economische tegenwind wel naar voren.Die bezoekersaantallen zijn belangrijk: loop betekent handel.De loop nam van 2005 tot 2007 toe met 11%, maar 2008laat op basis van prognoses een daling zien naar een uitein-delijk indexcijfer van 109. Dat kan maar één ding betekenen:de bestedingen per bezoeker namen toe. De vraag is natuur-lijk of dat ook in 2009 het geval zal zijn, of dat ook de omzetzal dalen.

Wij menen dat het fundament van de binnenstadseconomiesterk is. Een aantal indicatoren daarvoor: de huizenprijzenzijn fors gestegen, de koopkrachtbinding van de eigen bewo-ners is stevig en stabiel, en de huurprijzen voor winkels stij-gen fors. Dat zijn allemaal tekenen van vertrouwen in heteconomisch klimaat en van de populariteit van de binnen-stad. Dat verdwijnt niet zomaar.

Opbrengst per hotelkamerDat geldt ook voor een indicator die het zwaar te verdurenkreeg in 2008: de opbrengst per hotelkamer, de revenue peravailable room. Die ontwikkelde zich stormachtig de afgelo-pen jaren en was in 2007 27% hoger dan in 2005.

De hotels merkten in 2008 de gevolgen van de economischecrisis al fors, met name in het hogere segment. De terugloopin bezoekers - de vijfsterrenhotels zagen hun bezettingsgraadeen paar procent dalen - zet prijzen en daarmee de opbrengst

Huurprijzen winkels

De huurprijs voor winkels is het resultaatvan een duidelijk vraag en aanbodmecha-nisme en daarmee een goede graadmetervoor de ontwikkeling van en het vertrou-wen in de lokale economie. In de Amsterdam City Index is ontwikke-ling van de huurprijzen gemeten aan dehand van het gemiddelde van de boven-en ondergrens van de m2-prijzen in zesstraten in Amsterdamse binnenstad:Damrak, Heiligeweg, Rokin, Leidsestraat,Kalverstraat en Nieuwe Dijk. Die gemiddelde prijs - uitgedrukt in euro’sper m2 per jaar - is gestegen van € 963 in2005 naar € 1.177 in 2008, oftewel eentoename van 22 procent. De prijzen in deKalverstraat stegen het meest.

Bron: DTZ Zadelhoff

A C i 2 0 0 9 - 22

De hotelmarkt in de loop van 2008

“In de eerste maanden van 2008 was ernog geen vuiltje aan de lucht,” aldus René Wildeman van Hotel Amsterdam.Tot en met mei werd er per kamer meerverdiend dan het jaar ervoor. De oorzaakwaren hogere prijzen, waardoor met eenlagere bezettingsgraad toch meer werdverdiend. Maar in juni 2008 zakt degemiddelde opbrengst per kamer onderhet gemiddelde van dezelfde maand in2007. Toch gaat het nog niet te hard achteruit. “Was het verschil in Revpar inoktober nog ‘beperkt’ tot iets minder dan€ 8; de resultaten in november laten meteen verschil van € 18,29 zien dat degevolgen van de kredietcrisis hard aanko-men,” stelt Wildeman. De ‘meest markante horecaondernemer2006/2007’ geeft aan dat de gevolgenzowel in de zakelijke als in de toeristischemarkt voelbaar zijn. “Ook al doet deNederlandse economie het nog relatiefgoed, de hotels in Amsterdam zijn voormeer dan negentig procent afhankelijkvan internationale bezoekers en dus komtde klap in Amsterdam dan ook harder aandan in de rest van Nederland.”

A C i 2 0 0 9 - 23

per kamer onder druk. Dat zal zich doorzetten in 2009, maardaarna naar verwachting weer aantrekken, omdat Amster-dam een populaire bestemming blijft. Daarover meer inhoofdstuk 6.

Schiphol en de havenWe sluiten dit hoofdstuk af met twee logistieke complexendie veel geld voor Amsterdam verdienen: Schiphol en dehaven. Die twee met elkaar verbonden logistieke complexengeven de van oudsher belangrijke positie van Amsterdam alshandelsstad weer. En dat gegeven is ook van belang voor deeconomische kracht van de binnenstad.

In de haven steeg de goederenomslag van 2005 tot 2007met 21% naar ruim 65 miljoen ton. De haven was daarmeede vijfde grootste van West-Europa. Via Schiphol werd in2007 1,6 miljoen ton aan vracht verscheept, 10% meer danin 2005.

Schiphol is natuurlijk een veel bekendere grote speler inEuropa dan de Amsterdamse haven. In goederenvracht is hetde derde in grootte, na Frankfurt en Charles de Gaulle, maarvoor Heathrow. Dat lijkt een behoorlijk stabiele positie voorSchiphol. De Amsterdamse haven kan goed meekomen metEuropese concurrenten als Le Havre en Bremen. Hamburg enAntwerpen zijn een maatje te groot voor Amsterdam. Er isgeen twijfel mogelijk over de status van Rotterdam als eerstehavenstad van Europa. Rotterdam heeft een hogere goedere-nomslag dan de omslag van de havens van Antwerpen,Hamburg en Le Havre samen.

A C i 2 0 0 9 - 24

Goederenomslag in de grote West-Europese luchthavens

in miljoenen tonnen

Bron: Amsterdam in Cijfers 2008

Goederenomslag in de grote West-Europese havens

in miljoenen tonnen

Bron: Amsterdam in Cijfers 2008

Frankfurt

Parijs | Charles de Gaulle

Schiphol

Londen | Heathrow

Luxemburg

Brussel

Keulen

Milaan | Malpensa

Madrid

Zürich

RotterdamAntwerpenHamburgLe HavreAmsterdamBremenDuinkerkenWilhelmshavenZeebruggeZeeland SeaportsGentRouen

2005 2006 2007

2

1,5

1

0,5

02004 2005 2006 2007

400

350

300

250

200

150

100

50

02004

A C i 2 0 0 9 - 25

A C i 2 0 0 9 - 26

Berry van LeeuwaardenLogistiek Manager Heineken, regio Amsterdam

A C i 2 0 0 9 - 27

Guus Bakker, Directeur Beurs van Berlage

A C i 2 0 0 9 - 28

2005 2006 2007 2008

100 102 101 102

3. City Quality

City Quality weegt voor twintig procent mee in de Amsterdam City Index

A C i 2 0 0 9 - 29

Mercers Quality of Living

Aantal studenten UvA en VU

Luchtkwaliteit binnenstad

Aangiften diefstal binnenstad

Aangiften geweld binnenstad

Mercers Quality of Living (30%)

Aantal studenten UvA en VU (30%)

Luchtkwaliteit binnenstad (20%)

Aangiften diefstal binnenstad (10%)

Aangiften geweld binnenstad (10%)

Gewichten van de indicatoren in de categorie city quality

Ontwikkeling van de indicatoren in de categorie city quality

2006 2007 2008

115

110

105

100

95

90

852005

A C i 2 0 0 9 - 30

Economische kracht is heel lang gelijkgesteld aan een goedeinfrastructuur, voldoende bedrijfsterreinen en beschikbarekantoorruimte. De laatste jaren groeide het besef dat dit nietvoldoende is. De kracht van de economie wordt niet alleendoor ruimte en bereikbaarheid bepaald, maar ook door eengoede arbeidsmarkt, het organiserend vermogen van deregio, de aanwezigheid van goede onderzoeksinstituten,onderwijs en woon- en verblijfskwaliteit. Het gaat - in éénwoord - om kwaliteit.

De Amsterdam City Index besteedt onder verschillende noe-mers aandacht aan kwaliteit. Arbeidsmarkt heeft een aparthoofdstuk, veel andere elementen staan verspreid in deandere hoofdstukken. City quality behandelt de woonaantrek-kelijkheid en leefbaarheid. Dat zijn belangrijke economischeconcurrentievoorwaarden: in een goed georganiseerde stad eneen tolerant en internationaal klimaat gedijt economisch encultureel talent. City quality blijft in de Index wat achter. Datwil niet zeggen dat het op dit punt slecht gaat, maar wel dater sinds 2005 niet veel vooruitgang is geboekt. City quality isde achilleshiel van de Amsterdamse concurrentiekracht.

Mercers Quality of LifeWat bepaalt de leefkwaliteit van een stad? Het is een ongrijp-baar, nog beperkt onderzocht thema. Veel steden komen aanhun reputatie op basis van trends, hypes en gut feeling. Zokwam het Duitse Der Spiegel in een special over de hot spotsvan Europa uit op Amsterdam, Barcelona, Dublin, Kopenha-gen, Tallin en Hamburg. Dus zonder de economische power-houses Londen, Parijs en Berlijn.

The Monocle Global Quality of Life Survey

Belangrijke inspiratiebron voor de city quality in deze Index is het jaarlijkse onderzoek naar de meest aantrekkelijkewereldsteden van Monocle, een internationaal tijdschrift over ‘global affairs, business, culture & design’. Amsterdamstaat in 2008 voor het eerst in The Monocle Global Quality of Life Survey. Met een 18e plaats oogst Amsterdam metname lof voor tolerantie en innovatie. Met de felle discussie over integratie als kanttekening merkt Monocle op datAmsterdam nog steeds één van de meest tolerante en multiculturele steden van Europa is. De nabijheid van Schip-hol is een groot pluspunt, net als de ruimtelijke kwaliteit. Verder heeft de stad een milieuvriendelijke voorsprong:Amsterdam is fietshoofdstad van de wereld en heeft energiebesparende straatverlichting. Monocle heeft kritiek opde vertraging van de Noord/Zuidlijn en het gebrek aan voldoende betaalbare woonruimte.

De top 20 van Monocle:1. Kopenhagen 6. Wenen 11. Sydney 16. Montreal2. München 7. Stockholm 12. Honolulu 17. Fukuoka3. Tokio 8. Vancouver 13. Madrid 18. Amsterdam4. Zürich 9. Melbourne 14. Berlijn 19. Minneapolis5. Helsinki 10. Parijs 15. Barcelona 20. Kyoto

A C i 2 0 0 9 - 31

Een belangrijke indicator voor de Amsterdam City Index is de Quality of Life Survey van Mercer Human Resource Consultants, een gezaghebbend internationaal vergelijkendonderzoek. Mercer gebruikt indicatoren van recreatie tot politieke stabiliteit. De afgelopen jaren figureren telkensdezelfde steden in de top: Zurich, Genève en Vancouver. In 2008 kwamen Wenen en Auckland daar bij. Amsterdamneemt een stabiele 13e plaats in, en staat in 2008 tussenWellington en Brussel.

A C i 2 0 0 9 - 32

HomotolerantieCity quality van de Amsterdam City Index is verder opge-bouwd uit goed meetbare variabelen over veiligheid, lucht-kwaliteit en aantallen studenten, als maat voor levendigheid.Dat geeft een breed beeld, maar de Index besteedt ook aan-dacht aan factoren die niet makkelijk in cijfers zijn te vangen:ruimtelijke kwaliteit en homotolerantie. Henk Linders (oudalgemeen directeur van BRO) en Henk Krol (hoofdredacteurvan de GayKrant) gaven hun mening.

VeiligheidWe hanteren twee indicatoren voor de veiligheid in de bin-nenstad: diefstal en geweldsmisdrijven. Dat laatste is sinds2005 constant, het aantal aangiften van diefstal daalt: vanruim 18.000 in 2005, naar 15.000 nu. Ook het veiligheids-gevoel is toegenomen. Volgens de Subjectieve Veiligheidsin-dex Amsterdam is het veiligheidsgevoel in de binnenstadsinds 2005 met 17% gestegen. Kanttekening is de afnamevan het veiligheidsgevoel onder homo’s.

Opvallend is de tegenstelling tussen daadwerkelijke en erva-ren veiligheid. De binnenstad is in objectieve zin nog steeds

De top 20 van Mercer in 2008

1. Zürich 6. Düsseldorf 11. Kopenhagen 16. Berlijn

2. Wenen 7. München 12. Wellington 17. Melbourne

2. Genève 7. Frankfurt 13. Amsterdam 17. Luxemburg

4. Auckland 9. Bern 14. Brussel 19. Ottawa

5. Vancouver 10. Sydney 15. Toronto 20. Stockholm

“Amsterdam zou in 1995 een dikke negen krijgen”

Henk Krol, hoofdredacteur van de Gay Krant, beoordeelde dit jaar de Amsterdamse homotolerantie met het rapportcijfer 6½. In 2005 was dat nog een 7½. Henk Krol over de reden van deze daling.

“Amsterdam zou in 1995 van mij een dikke negen krijgen: we beleefden in dat jaar de eerste Gay Pride en liepenvoorop in de wereld wat betreft homo-emancipatie. Toen in 2001 het burgerlijk huwelijk werd opengesteld, was deemancipatie in de ogen van veel mensen voltooid. Sindsdien is homotolerantie afgenomen en mede door vertrut-ting van de maatschappij en de scheve verhoudingen in onze bevolkingssamenstelling is het nu veel slechter met dehomovriendelijkheid gesteld dan velen denken.”

Henk Krol beoordeelt de Amsterdamse homotolerantie op vijf punten: • infrastructuur (uitgaansleven, media, belangenbehartiging)• veiligheid (aantal aangiften, veiligheidsgevoel)• politiek (politieke aandacht, wetgeving)• profilering van Amsterdam in homomedia (internationaal herkenbaar als gay capital)• alliantie met bedrijfsleven (in welke mate affilieert bedrijfsleven zich met de gay scene).

“Het veiligheidsgevoel is de afgelopen jaren sterk afgenomen: homo’s durven om hun seksuele geaardheid vaak ’s avonds de straat niet op. Betere voorlichting kan het tij keren; elke generatie moet weer leren dat homotolerantieniet vanzelfsprekend is. Op het gebied van de politieke aandacht gaat het gelukkig een stuk beter: tijdens de GayPride staan politici tegenwoordig te dringen op de boot en op het gebied van wetgeving is de homo-emancipatiebijna voltooid.”

“Ondanks deze politieke aandacht profileert Amsterdam zich steeds minder als homostad, met als gevolg dat weworden ingehaald door andere steden. Homobestemmingen zijn fashionable, denk aan Ibiza en Mykos, maar in toenemende mate ook Marrakech, Istanbul, Wenen en Barcelona.

A C i 2 0 0 9 - 33

A C i 2 0 0 9 - 34

het meest onveilige deel van de stad, maar dat weerspiegeltzich niet in het hoge veiligheidsgevoel van de bewoners.

Bron: buurtcijfers.eenveiligamsterdam.nl

LuchtkwaliteitDe jaarrapportages over luchtkwaliteit van de GGD Amster-dam laten zien dat de luchtkwaliteit op de Stadhouderskade(het enige meetpunt in de binnenstad) licht terugloopt. Er isnog geen verbetering, ondanks de 50 maatregelen van hetActieplan Luchtkwaliteit. Voor een beter inzicht breidt deGGD de komende jaren haar meetnet uit. In de AmsterdamCity Index is een lichte stijging te zien bij de voor de gezond-heid schadelijke concentratie fijnstof naar een PM10 gehalte

Objectieve veiligheidsindex Subjectieve veiligheidsindex

Ruimtelijke kwaliteit: de rapportcijfers van Henk Linders

“Ik kijk vooral vanuit de consument naar de kwaliteit van de ruimte. En voor de consument is kwaliteit belevingswaarde.Maar de gemiddelde consument bestaat natuurlijk niet. Je moet naar marktsegmenten toe: lokale bezoekers, regiobezoe-kers en toeristen. Die drie groepen hebben een andere belevingswaarde. De lokale bezoeker kent de stad al, heeft er voorgekozen om er te wonen en stelt minder eisen aan de belevingswaarde. De regiobezoeker komt om uit te geven, die stelthogere eisen. Uit onderzoek blijkt dat de waardering voor een stad van regiobezoekers altijd hoger is dan die van de eigen

A C i 2 0 0 9 - 35

van 31 microgram per m3. De grenswaarde die de EuropeseUnie hanteert ligt op 40 microgram per m3.

StudentenEen omvangrijke en levendige academische wereld zorgt vooreen sterk internationaal netwerk door uitwisselingen,samenwerkingsverbanden en buitenlandse studenten enonderzoekers. Daarnaast heeft de academische gemeen-schap een broedplaatsfunctie op allerlei terreinen: van sociale en culturele tot economische en technologische inno-vaties. Biotechnologen, nanotechnologen, ict’ers, medici enfinancieel specialisten, maar ook stedebouwkundigen, taal-wetenschappers en historici staan vaak aan het begin van dewaardeketens en mobiliseren onderzoeksgeld, investerings-geld, start-ups en congressen.

De Amsterdam City Index hanteert als maat het aantal stu-denten aan de Universiteit van Amsterdam en de Vrije Uni-versiteit. Die studentenpopulatie is de laatste jaren flinkgegroeid. De twee universiteiten zijn in 2008 samen goedvoor ruim 46.000 studenten, 5.000 meer dan in 2005.

A C i 2 0 0 9 - 36

bevolking. Dat is begrijpelijk, omdat de regiobezoeker kiest voor een beleving die voor de lokale bezoeker vanzelfspreekt.”

“Het eerste aspect van belevingswaarde is bereikbaarheid. Hoe kom ik de stad binnen? Dat heeft te maken met gastvrij-heid. De bezoeker die per openbaar vervoer binnenkomt, is direct in de binnenstad. Hij moet wel een vreselijke straat door- het Damrak - maar de entree is op zich netjes en de tram werkt goed. Alleen in de spits loopt het vervoer vast, maar datis overal. De ov-bereikbaarheid krijgt van mij een 7.”

“ Met de auto is het lastiger. Dat is in alle grote steden zo, maar elders kom je vanuit een transferium direct in een goed enhoogfrequent ov-netwerk terecht. Kijk naar de Parijse metro. Dat mist Amsterdam. Amsterdam heeft in de stad geenruimte meer, ook niet om het parkeren tegen hoge prijs op te lossen. Maar doe het dan tegen een lage prijs buiten destad, in een transferium, zoals Den Bosch. Maar als ik me als Amsterdam-bezoeker bewust als automobilist wil gedragen,heb ik het moeilijk. Een 5.”

“Het tweede aspect van ruimtelijke kwaliteit is de uiterlijke verschijning, de gevel en het plaveisel. De gevel moet uitstra-len wat je binnen kunt kopen. Ik was niet zo lang geleden in een straat in Parijs, met een grijs-zwarte presentatie en allereclame in wit licht. Geen rood of schreeuwend groen. Je ging vanzelf langzaam lopen. Geveluitstraling is een collectievezaak: je moet proberen collectieven van winkeliers en culturele ondernemers zover te krijgen dat ze - los van de architec-tuur - uitstralen wat je binnen kunt kopen. Kalverstraat en Damrak hebben geen gevoel voor gevelkwaliteit. Door de hogehuren moeten ze het hebben van het middensegment. Maar de echte discounters zitten er niet, dus er is geen reden voordie magere kwaliteit. Je moet wat doen aan de uitstallingen op straat, daar zitten consumenten niet op te wachten. Kijknaar een moderne shopping mall: daar dwingt de vastgoedeigenaar soberheid in uitstallingen en reclame af. Met hetgrootwinkelbedrijf is het moeilijker om afstemming af te dwingen als met kleinere winkels, maar het kan. Steden alsMaastricht en Groningen hebben er een beleid voor. Als Amsterdam er al een beleid voor heeft, dan is het resultaatonzichtbaar. Ik geef Amsterdam een 5 voor gevelkwaliteit.”

“Het derde aspect van ruimtelijke kwaliteit is de architectuur, het beleid, de panden zelf, maar ook de inrichting. Er zijnmaar heel weinig mooie pleinen in Nederland. Als ik acuut het mooiste plein moet noemen, dan kom ik op Hilvarenbeek.Een driehoekig groen plein met gigantische bomen. Er staat een kerktoren, een bestuursgebouw, een hotel en twee cafés.De Dam heeft het niet, dat is een oversteekplein geworden.”

A C i 2 0 0 9 - 37

“Ik ben geen voorstander van historiserende architectuur, dat is kunstmatig, dat moet je niet willen. De belevingswaardevan architectuur wordt vooral bepaald door de maatvoering, dat is veel belangrijker dan modern of klassiek. Amsterdamis architectonisch een boeiende stad, als je je niet laat storen door de ongein op straat en aan de gevels. Daar geef ik een8 voor.”

“Het vierde aspect is het netwerk van looproutes. De circuitvorming, dat is een beter woord. Je moet door een stad kun-nen dwalen zonder dat je verdwaalt. Dat geldt zeker voor toeristen. De regiobezoekers komen nog als consument, maarde toerist komt juist voor deze belevingswaarde. Voor de zwerfcircuits in Amsterdam geef ik een 8.”

Henk Linders is oud-directeur van BRO, adviesbureau voor ruimtelijk- economische vraagstukken.

A C i 2 0 0 9 - 38

“Wij willen partner in ondernemen

zijn èn blijven voorde ondernemers van

Amsterdam”

Gijsbert Boer | Founding FatherABN AMRO

A C i 2 0 0 9 - 39

A C i 2 0 0 9 - 40

Willem Koster,Directeur Maison de Bonneterie.

A C i 2 0 0 9 - 41

Ties van Dijk,Manager Vola Sanitair Nederland.

A C i 2 0 0 9 - 42

2005 2006 2007 2008

100 99 103 105

4. Vestigingsklimaat

Vestigingsklimaat weegt voor vijftien procent mee in de Amsterdam City Index

A C i 2 0 0 9 - 43

Concurrentiekracht ECM

Bedrijfsvestigingen

Kantoren Leegstand

Kantoren gebruikt vloeroppervlak

WOZ- niet-woningen binnenstad

Startende ondernemers binnenstad

Westerse allochtonen

Concurrentiekracht ECM (25%)

Bedrijfsvestigingen (20%)

Kantoren Leegstand (11%)

Kantoren gebruikt vloeroppervlak (11%)

WOZ- niet-woningen binnenstad (11%)

Startende ondernemers binnenstad (11%)

Westerse allochtonen (11%)

Gewichten van de indicatoren in de categorie vestigingsklimaat

Ontwikkeling van de indicatoren in de categorie vestigingsklimaat

2006 2007 2008

120

115

110

105

100

95

902005

A C i 2 0 0 9 - 44

In dit hoofdstuk staan de ‘hardere’ aspecten van het vestigingsklimaat centraal. Daarop doet Amsterdam het traditioneel goed. De stad staat al jaren in de top van deEuropean Cities Monitor, de internationaal meest aange-haalde vergelijkende studie op dit gebied, van het Britsevastgoedadviesbureau Cushman & Wakefield. Jaarlijksbeoordeelt de European Cities Monitor 34 Europese steden op arbeidsmarkt, bereikbaarheid, ict, internationale oriëntatie,kantorenmarkt en toegankelijkheid van de thuismarkt.

Amsterdam scoort goed in de European Cities MonitorAmsterdam staat in 2008 6e, tussen de twee grote Spaansesteden. In 2007 stond Amsterdam nog 5e, maar het is delaatste jaren steeds stuivertje wisselen met Brussel. Londenvoert al sinds 1990 de lijst aan, op de voet gevolgd doorParijs.

Ook de door de ECM aan Amsterdam toegekende scoreschommelt wat en kwam in 2008 weer uit op het niveau van2005. De stad scoort vooral goed op de kwaliteit van dearbeidsmarkt, de thuismarkt, internationale bereikbaarheid

Top 20 van de European Cities Monitor

1. Londen 6. Amsterdam 11. Genève 16. Lissabon

2. Parijs 7. Madrid 12. Düsseldorf 17. Hamburg

3. Frankfurt 8. Berlijn 13. Milaan 18. Lyon

4. Brussel 9. München 14. Manchester 19. Praag

5. Barcelona 10. Zürich 15. Dublin 20. Stockholm

Bron: European Cities Monitor 2008

A C i 2 0 0 9 - 45

en internationale oriëntatie. De stad doet het minder goedals het gaat om personeelskosten en kantorenmarkt. Maarvooral de kwaliteit van het lokale transportnetwerk staatonder druk: daar levert Amsterdam in 2008 ten opzichte van2007 vijf plaatsen in.

Vergelijkbare studies bevestigen dat Amsterdam het in inter-national opzicht goed doet. Op de MasterCard WorldwideCenters of Commerce Index - die pas sinds 2007 wordtsamengesteld - staat Amsterdam van de 75 in kaartgebrachte steden 10e, net na Parijs, Frankfurt en Seoul. Hierscoort Amsterdam goed op politieke en economische stabili-

De positie van Amsterdam op de criteria van de European Cities Monitor

Positie 2008 Positie 2007 Verschil

Languages spoken 2 2 =

External transport links 4 4 =

Qualified staff 5 6 +1

Easy access to markets 5 4 -1

Quality of life for employees 8 10 +2

Freedom from pollution 8 9 +1

Internal transport 9 4 -5

Quality of telecommunications 10 7 -3

Value for money of office space 12 12 =

The climate governments create 12 9 -3

Availability of office space 17 15 -2

Cost of staff 18 17 -1

Bron: European Cities Monitor 2008

A C i 2 0 0 9 - 46

teit en ‘the ease of doing business’ (arbeidsmarkt, belasting-klimaat, financiële faciliteiten), maar de omvang en ontwik-keling van de handels- en financiële stromen en van dekennisproductie ziet MasterCard als zwakkere punten.

Een goed vestigingsklimaat is kwetsbaar. Jaarlijks vraagt deEuropean Cities Monitor 500 grote bedrijven of en waar zeuitbreidingsplannen hebben. In de meest recente resultatenscoort Amsterdam niet slecht, vergelijkbaar met erkendeconcurrenten als Stockholm, Kopenhagen en Wenen - maarook niet goed - bijvoorbeeld een stuk minder dan Madrid. De grootste concurrentie komt uit het oosten. De hoge groei-cijfers brengen Oost-Europa in het centrum van de economische aandacht.

KantorenmarktDe kantorenmarkt van de binnenstad is goed af te bakenen,maar we denken dat de kantorenmarkt van de hele stad eenbetrouwbaarder beeld geeft. Ontwikkelen in de binnenstad ismoeilijk en we nemen aan dat ook de binnenstad vanAmsterdam sterk profiteert van een bloeiende kantoren-

Uitbreidingsplannen van 500 grote bedrijven volgens de European Cities Monitor 2008

Moskou 44 % Istanbul 21 % Athene 14 % Lissabon 12 %

Praag 34 % Parijs 21 % Milaan 14 % Wenen 12 %

Boekarest 28 % Londen 21 % Stockholm 13 % Dublin 11 %

Warschau 28 % Madrid 18 % Amsterdam 13 % Kiev 11 %

Budapest 27 % Berlijn 15 % Kopenhagen 12 % Genève 10 %

A C i 2 0 0 9 - 47

markt aan de Zuidas, aan de Noordkant van het IJ en andereplekken in de stad.

De kantorenmarkt is sinds 2005 sterk gegroeid. Leegstanddaalde en het gebruikte vloeroppervlak steeg met 150.000m2. Volgens de Kantorenmonitor 2008 werd in Amsterdamin 2007 ruim 665.000 m2 kantoorruimte betrokken. Daarzaten opvallende partijen en locaties bij. Philips DomesticAppliances and Personal Care vestigde zich in Zeeburg, AkzoNobel en de Boston Consulting Group aan de Zuidas enMTV Networks aan het IJ in Amsterdam Noord. De binnenstadhaalde PCM-uitgevers en Stadsarchief Amsterdam binnen.

Groei van de kantorenmarkt ten opzichtevan een jaar eerder (in 1.000 m2, peildatum 1 januari)

Bron: kantorenmonitor.nl

300

250

200

150

100

50

0

-50

-100

-150voorraad

2005

2006

2007

2008

gebruik leegstand

A C i 2 0 0 9 - 48

Internationale oriëntatieWe zagen al het belang van een internationaal georiënteerdestad. Belangrijke indicator daarvoor is het aantal westerseallochtonen: expats, studenten, onderzoekers, kunstenaarsuit Europa, Noord-Amerika, Oceanië, Indonesië en Japan.Kortom het internationale appeal van de stad. Het is eenthermometer voor de kwaliteit van de vestigingsvoorwaarden:aantrekkelijkheid voor internationaal personeel betekentvaak ook aantrekkelijkheid voor internationaal bedrijfsleven.

Amsterdam had op 1 januari 2008 107.422 inwonersafkomstig uit andere westerse landen. Dat is 14% van debevolking. Een vijfde woont in de binnenstad. Ook Oud-West,Oud-Zuid en Zuideramstel zijn populair. Ter vergelijking: DenHaag komt uit op 13%, Rotterdam en Utrecht beide op 10%.

Westerse allochtonen per stadsdeel (peildatum 1 januari 2008)

Aantal Aandeel Aantal Aandeel

Centrum 18.508 22,8 % Oud-West 6.038 19,2 %

Oud-Zuid 16.922 20,3 % Westerpark 5.651 16,5 %

Zuideramstel 9.245 19,6 % Slotervaart 5.371 12,2 %

Oost-Watergraafsmeer 8.216 13,9 % De Baarsjes 5.077 15,0 %

Amsterdam-Noord 7.984 9,2 % Osdorp 4.786 10,3 %

Zuidoost 6.441 8,2 % Geuzenveld-Slotermeer 3.824 9,3 %

Zeeburg 6.171 12,7 % Bos en Lommer 3.097 10,3 %

Bron: Amsterdam in Cijfers 2008

A C i 2 0 0 9 - 49

Aantal bedrijfsvestigingen en startende ondernemersBelangrijke indicatoren voor het vestigingsklimaat zijn ten-slotte de handelingen van de bedrijven zelf: uitbreidingen enstarters. Wat dat betreft heeft Amsterdam met de hoogcon-junctuur enkele goede jaren achter de rug. Het aantalbedrijfsvestigingen steeg van 64.000 naar 75.000, een stij-ging van 16% sinds 2005. De dynamiek in de binnenstad ishoog: sinds 2005 komen er jaarlijks 1.000 ondernemingenbij en die groei vertoont nog een lichte stijging. De verwach-ting is wel dat de economische recessie dit onder druk zet.

A C i 2 0 0 9 - 50

“Vastgoed denkt langzaam”

Ronald Wiggers | Founding FatherNV Stadsgoed

A C i 2 0 0 9 - 51

A C i 2 0 0 9 - 52

Herman Dupon,Operationeel Manager, Albert Heijn Amsterdam Centrum.

A C i 2 0 0 9 - 53

Salomé Bentinck,Directeur HuisvestingsOntwikkeling, UvA.

A C i 2 0 0 9 - 54

2005 2006 2007 2008

100 104 110 117

5. Arbeidsmarkt

Arbeidsmarkt weegt voor tien procent mee in de Amsterdam City Index

A C i 2 0 0 9 - 55

Arbeidsplaatsen binnenstad

Afgestudeerden UvA en VU

Werkloosheid binnenstad

Grijze druk binnenstad

Arbeidsongeschiktheid binnenstad

Arbeidsplaatsen binnenstad (30%)

Afgestudeerden UvA en VU (30%)

Werkloosheid binnenstad (15%)

Grijze druk binnenstad (15%)

Arbeidsongeschiktheid binnenstad (10%)

Gewichten van de indicatoren in de categorie arbeidsmarkt

Ontwikkeling van de indicatoren in de categorie arbeidsmarkt

2006 2007 2008

150

140

130

120

110

100

902005

A C i 2 0 0 9 - 56

De arbeidsmarkt was de afgelopen jaren booming, als uitingvan een periode van economische hoogconjunctuur. Hetaantal arbeidsplaatsen in de binnenstad steeg met bijna 4%in 4 jaar. De aanwas van hoger opgeleiden op de arbeids-markt nam met een kwart toe in drie jaar. De werkloosheid enhet aantal arbeidsongeschikten daalden tussen 2005 en2008 spectaculair: de eerste met 40% en de tweede met 20%.

De arbeidsmarkt is zowel oorzaak, uiting als voorwaarde vooreen sterke economie. Hoge arbeidsparticipatie en lage werk-loosheid stuwen bestedingen op. Een goed draaiende econo-mie genereert nieuwe werkgelegenheid. Een goedgekwalificeerde beroepsbevolking en de beschikbaarheid vangoed personeel zijn belangrijke vestigingsvoorwaarden voorondernemers. De binnenstad van Amsterdam staat er op dezepunten sterk voor en dat is wel eens anders geweest. De werk-loosheid is laag, er zijn veel banen en de binnenstad is eenpopulaire woonplek voor jongeren en hoger opgeleiden.

De vraag begin 2009 is hoe de economische recessie uitpaktop de arbeidsmarkt. De landelijke daling van de werkloosheidis gestopt, het aantal ontslagaanvragen stijgt. Maar er zijnnog steeds veel vacatures. Op de langere termijn spelen ver-grijzing en de voortgaande transitie naar een intensieverediensteneconomie hoofdrollen op de arbeidsmarkt. Daaromwordt de komende jaren een blijvend krappe arbeidsmarktverwacht, waarbij de werkloosheid in Amsterdam of de bin-nenstad niet fors zal toenemen. Amsterdam - en met namede binnenstad - kan de recessie goed opvangen.

A C i 2 0 0 9 - 57

WerkgelegenheidDe werkgelegenheid in de binnenstad is de laatste 4 jaargestegen met ruim 3.000 arbeidsplaatsen. De binnenstadbiedt daarmee 20% van het aantal banen in Amsterdam.

De binnenstad is een echte banenmotor. Er zijn zelfs meerbanen dan bewoners. Die magneetfunctie wordt goed zicht-baar wanneer we het aantal arbeidsplaatsen per 1.000 inwo-ners vergelijken met andere stadsdelen.

Aantal werkzame personen in stadsdeel Centrum en Amsterdam

2005 2006 2007 2008

Arbeidsplaatsen Binnenstad Amsterdam 83.734 84.413 85.270 87.031

Arbeidsplaatsen Totaal Amsterdam 410.338 414.386 423.241 432.338

Aandeel binnenstad in werkgelegenheid van Amsterdam 20,4 % 20,4 % 20,1 % 20,1 %

Bron: Amsterdam in Cijfers 2008

Aantal arbeidsplaatsen per duizend inwoners

Arbeidsplaatsen Arbeidsplaatsen Arbeidsplaatsen Arbeidsplaatsen per 1.000 inw. per 1.000 inw.

Centrum 87.031 1070 Amsterdam Noord 26.187 301

Zuideramstel 42.537 902 Bos en Lommer 8.966 298

Zuidoost 60.804 770 Westerpark 9.246 269

Slotervaart 31.547 714 Zeeburg 12.340 254

Oost-Watergraafsmeer 37.459 634 Osdorp 8.898 191

Oud-Zuid 40.396 485 De Baarsjes 5.642 167

Oud-West 11.284 358 Geuzenveld-Slotermeer 5.951 144

Bron: Amsterdam in Cijfers 2008

A C i 2 0 0 9 - 58

WerkloosheidDe werkloosheidsstatistieken voor de binnenstad en voorAmsterdam zijn gunstig. Er zijn nauwelijks steden in Europamet een lagere werkloosheid dan Amsterdam. Sinds 2005 isde werkloosheid met twee procentpunt gezakt tot het lageniveau van 5%. Wanneer we dat weer spiegelen aan deandere stadsdelen wordt duidelijk hoe goed de binnenstad erook hier voor staat. In de eerste helft van 2008 is de binnen-stad zelfs het enige stadsdeel in de stad waar de werkloos-heid nog verder daalde.

Werkloosheid (nww-ers) als percentage van de bevolking van 15 tot 64 jaar naar stadsdelen

1 januari 2008 1 juli 2008 1 januari 2008 1 juli 2008

Zuideramstel 3,9 % 4,1 % Osdorp 6,3 % 7,3 %

Centrum 5,0 % 4,5 % De Baarsjes 7,0 % 7,4 %

Oud-Zuid 4,9 % 5,3 % Zeeburg 7,0 % 7,5 %

Oud-West 5,7 % 5,7 % Amsterdam Noord 8,2 % 8,7 %

Slotervaart 6,0 % 6,8 % Zuidoost 8,9 % 9,8 %

Westerpark 7,0 % 7,1 % Bos en Lommer 8,9 % 10,0 %

Oost-Watergraafsmeer 7,2 % 7,2 % Geuzenveld.-Slotermeer 9,4 % 10,8 %

Bron: Amsterdam in Cijfers 2008

Gekwalificeerde beroepsbevolkingIn de Amsterdam City Index zijn drie indicatoren die de kwali-teit van de arbeidsmarkt weergeven: de arbeidsongeschikt-heid van de binnenstadsbevolking, het aantal jongeren, enhet aantal academisch afgestudeerden in de stad. Ook hierstaan stad en binnenstad er goed voor. Het aantal arbeids-

A C i 2 0 0 9 - 59

Arbeidsparticipatie: Amsterdam en de Lissabon-agenda

In de westerse wereld hangt de economische dynamiek sterk samen met een hoge arbeidsparticipatie. Ook dearbeidsparticipatie onder vrouwen is een goede graadmeter voor een gezonde arbeidsmarkt en voor de kansen dieeen samenleving biedt. Wat dat betreft ligt Amsterdam als grote stad logischerwijs onder het nationaal gemiddelde,maar hoe staat Amsterdam ervoor in vergelijking met andere grote steden in Europa? Arbeidsparticipatie in tien Europese steden in 2003

Bron: Eurostat - Urban Audit 2003

Amsterdam hoort tot de Europese top. Amsterdam moet vooral Scandinavische steden voor laten gaan. De arbeids-participatie is belangrijk in de Lissabon-doelstellingen. Daarin zetten EU-landen in op arbeidsparticipatie van 70% in2020 en voor vrouwen op 60% in 2010. Amsterdam had dit in 2003 al bereikt. Het is de vraag of er nog veel rek zitin de arbeidsparticipatie. Niet alleen golven arbeidsmarktcijfers mee met de conjunctuur, maar de Zweedse cijfers(77,5% in Stockholm) worden doorgaans beschouwd als maximaal haalbaar. En in Stockholm is de arbeidsparticipa-tie recentelijk weer wat aan het dalen. Dat geeft aan dat gerealiseerde participatie niet vanzelf hoogblijft.

Bron: PAO, Pieken aan de Amstel 2

Arbeidsparticipatie Mannen Vrouwen

Stockholm 77.5 % 78.9 % 76.1 %

Praag 73.9 % 80.4 % 67.6 %

Kopenhagen 72.1 % 73.3 % 70.8 %

Amsterdam 70.0 % 76.6 % 63.2 %

Wenen 67.9 % 72.7 % 63.3 %

Frankfurt 67.4 % 73.1 % 60.1 %

Lissabon 65.7 % 68.9 % 62.8 %

Parijs 65.6 % 68.9 % 62.5 %

Barcelona 64.5 % 72.4 % 57.0 %

Milaan 63.3 % 71.9 % 55.2 %

Amsterdam, where Florida and Sennett meet

In 2002 publiceerde de Amerikaanse econoom Richard Florida een onderzoeknaar de rol van menselijk talent in hetconcurrerend vermogen van Amerikaansesteden en regio’s. Het boek- The Rise ofthe Creative Class - werd een bestseller enmaakte ook in Nederland indruk. Floridabetoogt dat niet meer grond, grondstof-fen of kapitaal de concurrentiekracht vansteden bepalen, maar de factor menselijktalent. Hoe beter een stad de creatieveklasse van beroepsbeoefenaars met eenscheppend vermogen kan binden, hoesterker die stad of dat land de economi-sche concurrentie aan kan. Amsterdamkent een grote creatieve klasse. Uitonderzoek blijkt dat Amsterdam natio-naal en internationaal goed scoort. Volgens Florida zijn vooral hoog opge-leide creatieven van belang. Zij genereninvesteringen, innovaties en daardoormeer werkgelegenheid.

Een andere Amerikaanse wetenschapper,Richard Sennett, verklaart in zijn recenteboek The Craftsman het uitsluiten vangeschoolde vaklieden van het debat over

A C i 2 0 0 9 - 60

ongeschikten in Amsterdam is relatief laag. De landelijke stijging van de Wajong - de arbeidsongeschiktheidsregelingvoor jongeren - doet zich in Amsterdam nauwelijks voor. En Amsterdam is nog een erg ‘groene’ stad, met veel jongerenen een actief beroepsonderwijs. Allemaal gunstig voor eengoed functionerende arbeidsmarkt. En Amsterdam heeft een - ook in Europees perspectief - erg hoog opgeleide bevol-king. Wel is er in veel segmenten een tekort aan vaklieden.Daar ligt een uitdaging voor werkgevers en beroepsonderwijs.

De jaarlijkse aanwas van afgestudeerden van de Vrije Univer-siteit en de Universiteit van Amsterdam is een belangrijkeinternationale vestigingsvoorwaarde. Die jaarlijkse toestroomvan hoog opgeleid arbeidspotentieel geeft een lokale arbeids-markt een grote voorsprong ten opzichte van concurrerendemarkten.

In de afgelopen jaren is het aantal afgestudeerden elk jaarmet 10% gestegen. Dat komt door een landelijke trend: hetaantal jongeren in het hoger onderwijs groeit jaarlijks. En eris sinds de invoering van het bachelor-master-systeem eengroei van buitenlandse studenten. Nu komt éénderde van de masterstudenten in Amsterdam uit het buitenland.

Een paar kanttekeningen bij deze gunstige scores voorAmsterdam. De ongekende economische bloei van de stadde afgelopen jaren heeft niet kunnen voorkomen dat er ruim70.000 Amsterdammers aan de kant staan met een uitke-ring. Uit de Amsterdamse Armoedemonitor blijkt dat dieharde kern toeneemt. Er zijn steeds minder mensen onder

creativiteit: in de westerse samenlevingwordt het ontwerpen hoger gewaardeerddan het uitvoeren. Onterecht, vindt Sennett. Want de scheiding van hoofd enhand schaadt het eindproduct. Een archi-tect die niets weet van metselen kan geengoed gebouw ontwerpen. Goed beroeps-onderwijs en goede vaklieden zijn vooreen concurrerende economie net zobelangrijk als academici.

Bron: PAO, Pieken aan de Amstel 4

A C i 2 0 0 9 - 61

het sociaal minimum, maar de huidige groep zit daar voor75% al langer dan 3 jaar. Een tweedeling dreigt.

Sociaal-economische achterstand concentreert zich inbepaalde buurten in met name Noord, West en Zuidoost. Eenander zorgwekkend fenomeen concentreert zich in diezelfdebuurten: voortijdig schoolverlaten. Dat is een groep die in eenzwakke sociaal-economische omgeving te weinig bagagemeekrijgt voor de arbeidsmarkt. De binnenstad onttrekt zichaan concentratie van alle sociaal-economische achterstan-den, maar voortijdig schoolverlaten is een probleem dat dehele stad raakt.

A C i 2 0 0 9 - 62

“Kennis is macht”

Lesley Bamberger | Founding FatherKroonenberg Groep

A C i 2 0 0 9 - 63

A C i 2 0 0 9 - 64

René R.F. Wildeman, Algemeen Directeur, Hotel Amsterdam-de Roode Leeuw.

A C i 2 0 0 9 - 65

Kees Klesman,Directeur Madame Tussauds.

A C i 2 0 0 9 - 66

2005 2006 2007 2008

100 100 109 124

6. Toerisme & Leisure

Toerisme & Leisure weegt voor twintig procent mee in de Amsterdam City Index

A C i 2 0 0 9 - 67

Congresbezoekers

Cruisepassagiers PTA

Hotelovernachtingen totaal

Hotelovernachtingen 3/4/5 sterren

Rondvaartbezoekers

Museumbezoekers

Bioscoopbezoekers

Theater- en concertbezoekers

Congresbezoekers (20%)

Cruisepassagiers PTA (12%)

Hotelovernachtingen totaal (12%)

Hotelovernachtingen 3/4/5 sterren (12%)

Rondvaartbezoekers (12%)

Museumbezoekers (12%)

Bioscoopbezoekers (10%)

Theater- en concertbezoekers (10%)

Gewichten van de indicatoren in de categorie toerisme en leisure

Ontwikkeling van de indicatoren in de categorie toerisme en leisure

2006 2007 2008

180

160

140

120

100

802005

A C i 2 0 0 9 - 68

Toerisme en Leisure presteert in 2008 het beste in de Amsterdam City Index. De ontwikkeling is over de hele liniegoed, maar er springen twee aspecten echt uit: congresbe-zoekers en bezoekers via de Passengers Terminal Amster-dam. Twee voor Amsterdam belangrijke groepen: de erkendebig spenders onder de bezoekers.

De Amsterdamse binnenstad is het toeristisch hart vanNederland en misschien wel het zichtbaarste deel van destadseconomie. Om twee redenen is Toerisme en Leisurevoor de binnenstad van belang: het verdienvermogen en dewerkgelegenheid. Tegelijk zijn goede culturele en vrijetijds-voorzieningen en voldoende goede hotelkamers een belang-rijke economische vestigingsvoorwaarde. Vooral diezichtbaarheid in combinatie met de vestigingsvoorwaardengeven deze categorie zijn hoge gewicht van 20% in de Indexmee. Daar komt bij dat deze categorie een grote attentie-waarde heeft: economische neergang komt al snel tot uitingin de bezoekerscijfers en toeristische bestedingen.

We plaatsen wel een kanttekening bij het directe econo-misch belang van de sector, los van de culturele waarde.Afgaande op de CBS-cijfers over de toegevoegde waarde is het toerisme een kleine sector, met ongeveer 4,5% van de Amsterdamse economie. Van toerisme wordt een stadniet rijk.

Ontwikkeling Amsterdam als toeristische bestemmingAmsterdam heeft een internationaal cultureel topaanbod.De grote drie musea - Van Gogh Museum, Anne Frankhuis

A C i 2 0 0 9 - 69

en Rijksmuseum - trokken in 2007 samen ruim 3,5 miljoenbezoekers.

Met de toeristische bezoekersaantallen voor Amsterdam zathet de laatste jaren wel goed, of het nou om musea of rond-vaartboten gaat, hotelovernachtingen of bezoekers via dePassengers Terminal Amsterdam.

Maar het is een kwetsbare bedrijfstak. De kredietcrisis had inde tweede helft van 2008 al flinke gevolgen voor de 3, 4 en 5sterrenhotels. De bezettingsgraad van de vijfsterrenhotelsdaalde in 2008 van 77,1 naar 74,8%. Dat was de eerstedaling sinds 2003. Het Amsterdam Toerisme en CongresBureau (ATCB) verwacht voor 2008 een daling van het aantalhotelgasten met 3% en voor 2009 nog eens 2% (bron:Trouw, 28 november 2008).

Toch worden de langere termijnperspectieven gunstig inge-schat. Er was de afgelopen jaren een merkbaar tekort aanhotelkamers. Na de recessie zal dat tekort weer voelbaar zijn.Tot 2015 moeten er daarom 9.000 hotelkamers bijkomen inde stad en 4.000 in de regio. Dat gaat in eerste instantietegengesteld werken. Door verruiming van het aanbod zal dehoge bezettingsgraad op korte termijn onder druk komen testaan - en daarmee de prijs. Dat geldt vooral voor hotels in hethogere segment. Maar door het ruimere aanbod kan Amster-dam ook weer meer bezoekers aantrekken, bijvoorbeeld voorinternationale congressen. Daar doet Amsterdam het nu ininternationaal opzicht niet slecht, maar er is winst te boekenen het gebrek aan hotelkamers is daar nu een belemmering.

De Wallen en Red Light Fashion

In 2006 besloot de gemeente Amsterdamtot een herindeling van de Wallen. Project1012 moet ervoor zorgen dat misstandenzoals vrouwenhandel en witwaspraktijkenworden teruggedrongen. De Wallen kun-nen worden behouden om wat zij zijn,maar gevormd naar maatstaven van nu:leefbaar, legaal, schoon en veilig. Volgenshet Bezoekers Onderzoek Amsterdam2002, uitgevoerd in opdracht van hetATCB, bezoekt 30% van alle toeristen (dieminstens een nacht in Amsterdam verblij-ven) de Wallen. Het gaat om 1 miljoenpersonen per jaar. Maar het ATCB ver-wacht niet minder toeristen na opscho-ning. De Wallen worden wellichtaantrekkelijker zonder crimineel imago.Het nieuwe beleid genereert veel posi-tieve internationale media-aandacht,rond bijvoorbeeld Red Light Fashion, eeninitiatief waarin16 jonge modeontwer-pers een jaar wonen, werken en etalerenin voormalige prostitutiepanden op deWallen.

A C i 2 0 0 9 - 70

Kijken we naar opbrengsten: volgens het bezoekersprofiel2008 van het ATCB besteedden toeristische verblijfsbezoe-kers in 2007 € 124 per dag, zakelijke verblijfsbezoekers € 153 en dagjesmensen € 53. Er waren 14,3 miljoen dagbe-zoekers en het verblijfsbezoek was goed voor 34,1 miljoenbezoekdagen. Daarbij zorgde het zakelijk verblijf voor 60%van het aantal overnachtingen.

CongresbezoekHet gaat weer goed met het congrestoerisme. In enkele jarenis het aantal congresbezoekers bijna verdubbeld, van 27.000in 2004 naar 49.000 in 2007. ICCA - de meest gezagheb-bende internationale congresorganisatie - plaatste Amster-dam op een negende in hun ranking van 2007. Wie hoogscoort in deze lijst heeft een goede concurrentiepositie bij hetbinnenhalen van internationale congressen.

CruisepassagiersDe Passengers Terminal Amsterdam (PTA) is een groot succes aan het worden. Dit jaar ontvangt de PTA 117 cruise-schepen en ruim 200.000 passagiers. De groei is deels toe teschrijven aan de groei van de cruise-industrie. Wereldwijdwaren er in 2006 15 miljoen cruisepassagiers, in 2010 worden er 19 miljoen verwacht, in 2015 liefst 25 miljoen.Volgens de European Cruise Council waren er in 2006 bijna3,5 miljoen passagiers in Europa, samen goed voor meer dan15 miljoen stadsbezoeken. Amsterdam profiteert met hetPTA goed van die groei.

Als relatieve nieuwkomer kon Amsterdam zich in 2005 al

Top 20 van internationale congressteden, gemeten naar aantal bijeenkomsten in 2007

1. Wenen 154 6. Budapest 90 11. Kopenhagen 76 14. Bangkok 70

2. Berlijn 123 6. Lissabon 90 12. Praag 72 17. Londen 69

3. Singapore 120 8. Peking 87 12. Hong Kong 72 18. Taipei 67

4. Parijs 115 9. Amsterdam 82 14. Seoul 70 19. Istanbul 66

5. Barcelona 106 10. Madrid 77 14. Stockholm 70 19. Brussel 66

Bron: ICCA

A C i 2 0 0 9 - 71

meteen aardig meten met andere cruisehavens in Noordwesten Noord Europa. Die positie is de laatste jaren versterkt. Demediterrane havens zijn een maatje te groot. Maar zij hebbendan ook de moeilijk te verwerven steun van de zon.

Aantallen passagiers in enkele bekende Europese cruisehavens in 2005

Barcelona 1.400.000 Savona (It. Rivièra) 600.000 Oslo 190.000

Civitavecchia (Rome) 1.000.000 Kopenhagen 390.000 Dover 160.000

Palma Mallorca 900.000 Tallinn 290.000 Amsterdam 120.000

Venetië 800.000 Helsinki 240.000 Harwich 90.000

Southampton 700.000 Stockholm 230.000 Zeebrugge 70.000

Bron: ECC

Het is voor PTA zaak het succes door te zetten, ook in moeilij-ker tijden. Voor 2009 is de verwachting dat er rond de 100schepen zullen aanleggen, iets minder dan in 2008. Maar2010 lijkt alweer een goed jaar te worden. Er staan al 100schepen geboekt.

A C i 2 0 0 9 - 72

HotelovernachtingenIn hoofdstuk 2 zagen we dat de opbrengst per hotelkamer deafgelopen jaren flink is gestegen. Ook het aantal hotelover-nachtingen is gestegen, zowel over de gehele linie als in hethogere segment. In internationaal perspectief heeft Amster-dam een op het oog logische plek. De opbrengst per kamerligt onder het niveau van de wereldsteden Rome, Parijs enLonden, maar flink boven andere Europese hoofdsteden. Debezettingsgraad wordt de afgelopen jaren alleen overtroffendoor Londen.

Bezettingsgraad, prijzen en opbrengsten in een aantal EU steden in 2007

Opbrengst per kamer in euro’s Gemiddelde kamerprijs in euro’s Kamerbezetting in procenten

Rome 202 290 70

Parijs 164 211 78

Londen 159 191 83

Amsterdam 133 164 81

Stockholm 88 120 73

Helsinki 82 118 70

Kopenhagen 80 111 72

Praag 76 107 71

Lissabon 69 103 67

Berlijn 64 90 71

Bron: www.os.amsterdam.nl

A C i 2 0 0 9 - 73

Amsterdam CulinairOoit was de culinaire journalistiek een bescheiden onderdeel van de reisjournalistiek. Tegenwoordig zijn culinairejournalisten een volwaardige vakgroep onder de hospitality-schrijvers. Wordt het daarmee eenvoudiger om culi-naire vorderingen van steden bij te houden? Niet echt, want journalisten en recensenten zijn het zelden eens. Sma-ken verschillen Laten we toch proberen een uitspraak te doen.

MichelinsterrenEr is een gezaghebbende bron voor een rangorde van culinaire prestaties: de Michelingids met haar sterrensysteem.Maar voor het vaststellen van een trend op regionale schaal heb je daar niet zoveel aan. Het aantal sterrenrestau-rants en de veranderingen daarin zijn daarvoor te beperkt. Amsterdam heeft al jaren vier sterren in huis, verdeeldover drie restaurants.

LekkerEen alternatief is Lekker, de grootste Nederlandse restaurantgids. Lekker is toe aan jaargang 31 en zo een stabielebron. Lekker legt een pool aan van 500 restaurants op niveau. Daaruit wordt een top-100 samengesteld. De tabelgeeft van de vier grote steden plus Maastricht weer hoeveel restaurants er in de 500 van Lekker, dan wel in haartop-100 staan.

Aantal kwaliteitsrestaurants volgens Lekker

Amsterdam telt ruim 10% van de restaurants uit de Lekker 500. Dat is een mooie score: Amsterdam telt slechts 4,5procent van de inwoners van Nederland. Amsterdammers hebben het voor het uitkiezen. Voor de andere grote ste-den geldt dat veel minder. Zo telt Rotterdam vijf procent van de restaurants en 3,7 procent van de bevolking. Degrote uitzondering is Maastricht: 0,75 procent van de Nederlandse bevolking heeft daar de beschikking over 3% van

Amsterdam Den Haag Rotterdam Maastricht Utrecht

Lekker 500 52 21 21 15 8

Lekker 100 9 5 5 5 2

A C i 2 0 0 9 - 74

de kwaliteitsrestaurants. Dat is een luxe waar Amsterdammers van watertanden.

Toch wint Amsterdam het in absolute termen. Nergens in Nederland is zo’n brede culinaire basis. Mag je verwachtendat Amsterdam dat nog gaat aanscherpen? Nee, nauwelijks. Er is al jaren een inhaalslag gaande van ‘de provincie’als het gaat om de ontwikkeling van mooie restaurants. Het zou al een goede prestatie zijn van Amsterdam wanneerze het aandeel van 10% vasthoudt.

Waar Amsterdam nog wel een slag in kan maken, is de verhouding tussen het aandeel aan de Lekker-500 en hetaandeel aan de Top-100. In Utrecht, Rotterdam en Den Haag is die verhouding 4:1 en in Maastricht zelfs 3:1. Maas-tricht draagt een brede top op een beperkte basis. In Amsterdam is de verhouding 5:1. Een hele brede basis, die eensmalle top draagt. Het verschil is zo groot, dat niet te verwachten valt dat het in Lekker2010 zal wegvallen. Daar ligteen mooie uitdaging voor de komende jaren. In de top 100 van 2012 moeten minstens 13 Amsterdamse restau-rants staan.

McDonaldsTenslotte de andere kant van het menu: fastfood. Er zijn 218 McDonalds-vestigingen in Nederland: 15 in Amster-dam, 7 in Den Haag, 13 in Rotterdam, 4 in Maastricht en 4 in Utrecht. Als we dat in percentages uitdrukken en naastde Lekker-cijfers zetten, dan zien we:

Hecht niet teveel waarde aan deze exercitie, maar de cijfers zeggen wel iets. Maastricht en Amsterdam hebben eenveel groter aandeel in de Lekker-500 dan in de McDonalds 218, in de andere steden is dat omgekeerd. Als iemandzijn afkeer van de fastfoodcultuur in Amsterdam betuigt, dan geven de cijfers hem geen gelijk als hij zou spreken vanmacdonaldisering’.

Amsterdam Den Haag Rotterdam Maastricht Utrecht

Aandeel in Lekker 500 10,4 % 4,2 % 4,2 % 3,0 % 1,6 %

Aandeel in McDonalds 218 6,9 % 3,3 % 6,0 % 1,8 % 1,8 %

A C i 2 0 0 9 - 75

A C i 2 0 0 9 - 76

Adri-Jo Dielissen,Storemanager de Bijenkorf, Amsterdam.

A C i 2 0 0 9 - 77

Patrick van Bruggen, Manager Markt- & Dienstontwikkeling, P1 Parkeergarages.

A C i 2 0 0 9 - 78

2005 2006 2007 2008

100 100 102 105

7. Bereikbaarheid

Bereikbaarheid weegt voor vijftien procent mee in de Amsterdam City Index

A C i 2 0 0 9 - 79

Bereikbaarheid binnenstad

Reizigers via Centraal Station

Bezette openbare parkeerplaatsen

binnenstad

Aangekomen passagiers op Schiphol

Reizigers stads-ov

Reizigerskilometers stads-ov

Bereikbaarheid binnenstad (20%)

Reizigers via Centraal Station (20%)

Bezette openbare parkeerplaatsen binnenstad (20%)

Aangekomen passagiers op Schiphol (15%)

Reizigers stads-ov (15%)

Reizigerskilometers stads-ov (10%)

Gewichten van de indicatoren in de categorie bereikbaarheid

Ontwikkeling van de indicatoren in de categorie bereikbaarheid

2006 2007 2008

115

110

105

100

95

902005

Tot 2014 elke zomer een tunnel dicht in Amsterdam

“Inwoners van Amsterdam krijgen dekomende jaren nog meer weg- en anderewerkzaamheden voor hun kiezen dan nual het geval is. Zo moet de gemeente tot2014 alle tunnels in de stad renoveren.Daarom gaat tot dan elke zomer eengrote tunnel dicht, maakte Amsterdamvandaag bekend. De IJtunnel was afgelo-pen zomer al wekenlang dicht en ook dekomende drie jaar zal dat ‘s zomers hetgeval zijn. Het onderhoud van de PietHeijntunnel staat gepland in de zomersvan 2012 en 2013. De renovatie van deZeeburgertunnel is waarschijnlijk in2013. In Amsterdam vinden nu al denodige werkzaamheden plaats aan ondermeer de nieuwe metroverbindingNoord/Zuidlijn.”

Bron: NRC Handelsblad, 26 november 2008

A C i 2 0 0 9 - 80

Bereikbaarheid is een heikel punt voor Amsterdam.

Congestie, luchtkwaliteit, parkeren, wegwerkzaamheden,bevoorrading, de Noord/Zuidlijn, het zijn allemaal onderwer-pen van heftig debat. Bereikbaarheid is lastig te meten. De Amsterdam City Indexkijkt vooral naar mobiliteitsgedrag. Hoeveel mensen komener de (binnen)stad in? Dat levert een voorzichtig positiefbeeld op voor de Index. Vooral het aantal treinreizigers stijgtfors, in navolging van de landelijke trend. Het openbaarstadsvervoer laat een ambivalent beeld zien: het aantal reizi-gers stijgt, maar het aantal gereisde kilometers loopt watterug.

Bereikbaarheid van de binnenstadEen belangrijke indicator voor bereikbaarheid is het aantal te bereiken inwoners binnen een bepaalde tijd. Dat wordtbepaald door de ruimtelijke inrichting van de stad en de kwaliteit van wegennet en openbaar vervoer.

De Dienst Infrastructuur Verkeer en Vervoer (DIVV) van degemeente Amsterdam hanteert dan voor de fiets en auto eentijdvak van maximaal een half uur. Voor het openbaar ver-voer ligt dat op drie kwartier. Uit onderzoek blijkt dat reizigersin Amsterdam dit als aanvaardbare reistijden zien.

DIVV neemt de Munt vervolgens als uitgangspunt en komtdan op een stijging van ruim 1%. Die 1% is te danken aanbetere ov-bereikbaarheid door een andere dienstregeling na2005. De bereikbaarheid via fiets en auto namen iets af.

Amsterdam Fietsstad

• Er zijn 600.000 fietsen in Amsterdam(en 120 waterfietsen).

• 75 % van alle Amsterdammers ouderdan 12 jaar heeft een fiets.

• 50 % van alle Amsterdammers ouderdan 12 jaar fietst dagelijks.

• Amsterdammers fietsen gezamenlijkdagelijks 2.000.000 kilometer in destad.

• De modal split in 2007 van Amsterdam-mers was: 41% auto, 22% openbaarvervoer, 37% fiets.

Bronnen: www.holland.com/amsterdam/nl, Life is a cycle, www.iamsterdam.com

A C i 2 0 0 9 - 81

ParkerenIn 2005 beantwoordden 15.000 Amsterdammers bij hettweejaarlijkse onderzoek Wonen in Amsterdam de vraag watzij het vervelendst in hun buurt vonden. De grootste ergernis:je auto niet kwijt kunnen. Druk verkeer was in de binnenstadergernis nummer twee. De Amsterdam City Index heeft eenander getal opgenomen om de parkeermogelijkheden in debinnenstad uit te drukken: het aantal bezette openbare parkeerplekken.

De parkeercapaciteit op straat bestaat uit de gefiscaliseerdeen gereserveerde parkeerplaatsen, parkeerplaatsen voorladen en lossen en parkeerplaatsen die tijdelijk buiten

Aantal te bereiken inwoners vanaf De Munt (tweejaarlijks cijfer)

Binnen 30 minuten per fiets Binnen 30 minuten per auto Binnen 45 minuten per ov Totaal

2005 518.200 1.216.000 1.086.200 2.820.400

2007 513.000 1.192.200 1.144.100 2.849.300

Bron: DIVV Amsterdam

Parkeren in de binnenstad

Parkeercapaciteit Aantal bezette Bezettingsgraadopenbare parkeerplaatsen

2005 15.747 9.848 63 %

2006 15.789 9.389 59 %

2007 15.417 9.981 65 %

Bron: DIVV Amsterdam

Congestieheffing in Stockholm en Londen

“In navolging van Londen heeft Stock-holm een proef met congestieheffing uitgevoerd. In een groot deel van de bin-nenstad werd tol geheven. De resultatenwaren beduidend beter dan verwacht. Het verkeer naar de binnenstad nam afmet ongeveer 20-25% en de tijd dat men in de file stond met circa 30-50%.Ook in Londen, waar de heffing definitiefis ingevoerd, zijn de resultaten positief.Het publiek was in beide steden aanvan-kelijk zeer sceptisch over de maatregel,maar momenteel juicht de meerderheidhet beleid toe. Ook ondernemers in Lon-den en Stockholm zijn aanzienlijk mindernegatief dan in de beginfase. Het systeembrengt ook netto-opbrengsten met zichmee. Aangezien het openbaar vervoer inAmsterdam een aanzienlijke impuls nodigheeft en financiën een beperkende factorzijn, is dit een welkome bijkomstigheid.Alle reden om een proefproject te starten.”

Bron: Amsterdamse Innovatie Motor, www.aimsterdam.nl

A C i 2 0 0 9 - 82

gebruik zijn. De parkeerdruk is het aantal auto’s dat op straatstaat geparkeerd tussen 14:00 en 16:00 uur. De bezettings-graad is vervolgens de druk gedeeld door de capaciteit.

Dat is natuurlijk niet het hele verhaal. Zo is de parkeerdruk ’savonds en in het weekend over het algemeen hoger. Aan deandere kant laat dit cijfer wel zien dat de parkeercapaciteiten het aantal bezette plaatsen in de afgelopen jaren zo goedals constant is, terwijl de Amsterdam City Index elders laatzien dat het aantal bezoekers, toeristen, winkelbezoekers enarbeidsplaatsen is gestegen. Dat lijkt voor een belangrijk deelopgevangen door het openbaar vervoer.

De parkeerdruk in de binnenstad kan ook blijken uit het aan-tal parkeerboetes, maar gegevens zijn alleen voor de helestad beschikbaar. Het aantal boetes is in 2007 inderdaadgestegen, maar het aantal weggesleepte auto’s nam af.

Aantal parkeerboetes en weggesleepte auto’s in Amsterdam

2005 2006 2007

Parkeerboetes met en zonder wielklem 371.697 363.022 383.919

Weggesleepte auto’s 6.754 9.542 7.273

Bron: Amsterdam in Cijfers 2008

A C i 2 0 0 9 - 83

“Wij hebben nog steeds een goed

gevoel.”

Dennis Kooren | Founding FatherRabobank Amsterdam

A C i 2 0 0 9 - 84

Verantwoording

De Amsterdam City Index is samengesteld op basis van degewogen en geïndexeerde cijfers van de zes categorieën, metdaarbinnen steeds vijf tot negen indicatoren. Voor niet alleindicatoren is een cijfer over 2008 beschikbaar bij de afron-ding van de Amsterdam City Index begin december 2008.We maken daarom gebruik van het meest recente cijfer. Datbetekent dat er voor sommige indicatoren een cijfer over2008 kan worden opgenomen en voor andere wordt volstaanmet 2007. Door dat consequent te doen voor de jaren daar-voor, ontstaat een consistente trend. Aan elke indicator is een gewicht toegekend. De gewichtenzijn vastgesteld na consultatie van drie panels: één panelmet Amsterdamse ondernemers, één met overheid en onder-wijs en één panel van onderzoekers, ondernemers en beleids-makers van buiten Amsterdam. De drie panelsvertegenwoordigen drie beoogde gebruikersgroepen van deIndex. Tenslotte is de uiteindelijke methodiek, inclusief degewichten per categorie en indicator, voorgelegd aan eenpanel van drie Amsterdamse deskundigen. U vindt de namenin het colofon.

Het bestuur van Amsterdam City zorgde voor begeleidingvan het project. Van hen is het idee afkomstig, zij droegenvanaf het begin ideeën aan en leverden opbouwende kritiekover inzichtelijkheid en bruikbaarheid. We zijn allen die hebben bijgedragen aan de totstandkomingvan de Amsterdam City Index zeer erkentelijk voor hunmedewerking.

Bronnen

HOOFDSTUK 2: VERDIENVERMOGEN

Omzet grootwinkelbedrijf binnenstadGeïndexeerde omzetcijfers van enkele grote retailbedrijvenin Stadsdeel Centrum, gewogen naar bezoekersaantallen(2008 op basis van verwachtingen van de bedrijven zelf).Bron:vijf retailbedrijven.

2005 2006 2007 2008100 108 113 115

Bezoekersaantallen grootwinkelbedrijf binnenstadBezoekersaantallen van enkele grote retailbedrijven inStadsdeel Centrum (2008 op basis van verwachtingen van de bedrijven zelf). Bron:zes retailbedrijven.

2005 2006 2007 2008100 112 111 109

Huurprijs winkels binnenstadHet gemiddelde van de boven- en ondergrens van zes stra-ten in Stadsdeel Centrum (Damrak, Heiligeweg, Rokin,Leidsestraat, Kalverstraat en Nieuwe Dijk) in euro’s per m2

per jaar; peildatum: 1 januari 2008. Bron: DTZ Zadelhoff.

2005 2006 2007 2008962,90 1.006,25 1.093,75 1.177,10

100 105 114 122

Revpar hotelsRevenue per available room in euro’s, afkomstig uit eendatabase van 74 hotels met meer dan 14.000 kamers in Amsterdam. Bron: Horwath HTL.

2005 2006 2007 200890 109 114 nnb

100 121 127

Huizenprijs binnenstadGemiddelde koopprijs per perceel in Stadsdeel Centrum(exclusief nieuwbouwwoningen; indicator voor verdienendvermogen van de vastgoedsector). Bron: O+S, Amsterdam in Cijfers 2008, tabel 14.4.2.

2005 2006 2007 2008216 277 315 nnb100 128 146

Goederenomslag HavenTotale goederenomslag in de Amsterdamse haven in tonnen. Bron: O+S, Amsterdam in Cijfers 2008, tabel 12.1.2.

2005 2006 2007 200853.819.000 61.011.000 65.353.000 nnb

100 113 121

A C i 2 0 0 9 - 85

Vrachtvervoer SchipholTotaal aangekomen en verzonden vrachtvervoer op Amsterdan Airport Schiphol in tonnen. Bron: O+S, Amsterdam in Cijfers 2008, tabel 12.2.1.

2005 2006 2007 20081.451.860 1.528.507 1.612.290 nnb

100 105 111

Koopkrachtbinding niet-dagelijkse goederen binnenstadPercentage koopkrachtbinding voor niet-dagelijkse goederen Stadsdeel Centrum (tweejaarlijks cijfer). Bron: O+S, Amsterdam in Cijfers 2008, tabel 12.4.1.

2005 2006 2007 200862,1 62,1 62,0 62,0100 100 100 100

HOOFDSTUK 3: CITY QUALITY

Quality of LivingMercer is een internationaal adviesbureau dat elk jaar hungezaghebbende Quality of Living Survey uitbrengt: een top50 van de meest aantrekkelijke steden, gemeten aan dehand van een aantal criteria die door expats gesteld zijn.Bron: Mercer’s Quality of Living Survey 2008.

2005 2006 2007 2008105,7 105,7 105,7 105,7100 100 100 100

Aantal studenten UvA en VUAantal WO studenten ingeschreven bij Universiteit van Amsterdam en Vrije Universiteit. Bron: O+S, Amsterdam in Cijfers 2008, tabel 6.5.4.

2005 2006 2007 200840.895 42.825 44.342 46.360

100 105 108 113

LuchtkwaliteitFijnstof (TEOM) PM 10 in de buitenlucht op de Stadhou-derskade (jaargemiddelde van de 24-uursgemiddeldestofmetingen in microgram per m3). Bron: O+S, Amsterdam in Cijfers 2008, tabel 10.2.5.

2005 2006 2007 200826 29 31 nnb

100 90 84

Aangiften diefstal binnenstadTotaal aantal aangiften diefstal in Stadsdeel Centrum; voor 2008 is een voorlopig cijfer opgenomen (het twaalf-maandscijfer van september 2007 tot en met augustus2008). Bron:Veiligheidsmonitor Amsterdam (buurtcijfers.eenveiligamsterdam.nl).

2005 2006 2007 200818.042 16.480 16.375 15.567

100 109 110 116

A C i 2 0 0 9 - 86

Aangiften geweld binnenstadTotaal aantal aangiften geweld in Stadsdeel Centrum; voor 2008 is een voorlopig cijfer opgenomen (het twaalf-maandscijfer van september 2007 tot en met augustus2008). Bron:Veiligheidsmonitor Amsterdam (buurtcijfers.eenveiligamsterdam.nl).

2005 2006 2007 20082.172 2.285 2.383 2.194100 95 91 99

Homotolerantie en ruimtelijke kwaliteit Respondenten: Henk Krol (GayKrant) en Henk Linders (BRO)

HOOFDSTUK 4: VESTIGINGSKLIMAAT

Concurrentiekracht ECMDe European Cities Monitor geeft sinds 1990 33 Europesesteden een ‘rapportcijfer’ op basis van een survey onder500 Europese bedrijven, waarin wordt gevraagd naardiverse aspecten van het zakelijk klimaat in een stad. Bron: Cushman & Wakefield, European Cities Monitor 2008.

2005 2006 2007 20080,24 0,23 0,25 0,24100 96 104 100

Aantal bedrijfsvestigingenTotaal aantal bedrijfsvestigingen in Amsterdam; peildatum 1 januari 2008. Bron: Kamer van Koophandel Amsterdam.

2005 2006 2007 200864.635 67.029 70.086 75.194

100 104 108 116

Leegstand kantorenPercentage leegstaande kantoorruimte van de totale kantoorvoorraad Amsterdam; peildatum: 1 januari 2008. Bron: Kantorenmonitor (www.kantorenmonitor.nl).

2005 2006 2007 200817,2 17,9 17,9 16,2100 96 96 106

Vloeroppervlak kantoren in gebruikAbsoluut vloeroppervlak van de totale kantoorvoorraad in gebruik in Amsterdam; peildatum: 1 januari 2008. Bron: Kantorenmonitor (www.kantorenmonitor.nl).

2005 2006 2007 20085.940.000 5.980.000 5.990.000 6.090.000

100 101 101 103

A C i 2 0 0 9 - 87

WOZ waarde niet-woningenTotale waarde van alle niet-woningen in Stadsdeel Centrum, bepaald door de gemeente volgens Wet waardering Onroerende Zaken. Bron: DBGA, Gemeente Amsterdam.

2005 2006 2007 20086,9 mld 6,9 mld 7 mld nnb

100 100 101

Startende ondernemersAantal startende ondernemers in Stadsdeel Centrum. Bron: O+S, Amsterdam in Cijfers 2008, tabel 4.3.13.

2005 2006 2007 20081.004 1.032 1.025 nnb100 103 102

Westerse allochtonenAantal westerse allochtonen woonachtig in Amsterdam;peildatum: 1 januari 2008. Bron: O+S, Amsterdam in Cijfers 2008, tabel 2.1.7.

2005 2006 2007 2008104.732 105.112 104.742 107.422

100 100 100 103

HOOFDSTUK 5: ARBEIDSMARKT

ArbeidsplaatsenAantal werkzame personen (meer dan 12 uur per week) in Stadsdeel Centrum; peildatum: 1 januari 2008. Bron: O+S, Amsterdam in Cijfers 2008, tabel 4.3.4.

2005 2006 2007 200883.734 84.413 85.270 87.031

100 101 102 104

WO afgestudeerdenGeslaagden voor afsluitende universitaire examens Universiteit van Amsterdam en Vrije Universiteit. Bron: O+S, Amsterdam in Cijfers 2008, tabel 6.5.5.

2005 2006 2007 20087.031 7.942 8.733 nnb100 113 124

WerkloosheidAantal niet werkende werkzoekenden als percentage vande bevolking tussen 15 en 64 jaar in Stadsdeel Centrum;peildatum: 1 januari 2008. Bron: O+S, Amsterdam in Cijfers 2008, tabel 4.2.23.

2005 2006 2007 20087,1 6,1 5,8 5,0100 116 122 142

A C i 2 0 0 9 - 88

Grijze drukVerhouding tussen aantal personen van 65 of ouder tenopzichte van de zogenaamde ‘productieve’ leeftijdsgroepvan 20 tot 65 jaar in Amsterdam. Bron: CBS Statline, Regionale Kerncijfers Nederland, Bevolking.

2005 2006 2007 200816,7 16,7 16,6 16,5100 100 101 101

Arbeidsongeschiktheid: WAO en WIAAantal arbeidsongeschiktheidsuitkeringen WAO en WIA in Stadsdeel Centrum; peildatum: 1 januari 2008. Bron: O+S, Amsterdam in Cijfers 2008, tabel 4.4.12 en 4.4.13.

2005 2006 2007 20083.785 3.463 3.103 3.102100 109 122 122

HOOFDSTUK 6: TOERISME EN LEISURE

Internationale congresbezoekersAantal bezoekers van congressen in Amsterdam, dat georganiseerd wordt door internationale organisaties. Bron: ICCA.

2005 2006 2007 200834.311 37.658 48.743 nnb

100 110 142

Passengers Terminal AmsterdamAantal bezoekende cruisepassagiers via PTA (2008 opbasis van verwachtingen van PTA). Bron: PTA.

2005 2006 2007 2008122.105 123.002 147.947 226.788

100 101 121 186

HotelovernachtingenHet totaal aantal hotelovernachtingen gedurende een jaar in Amsterdam. Bron: O+S, Amsterdam in cijfers 2008, tabel 12.3.8.

2005 2006 2007 20088.199.000 8.587.000 8.844.000 nnb

100 105 108

Hotelovernachtingen in 3, 4 en 5 sterrenhotelsHet aantal hotelovernachtingen in 3, 4 en 5 sterrenhotelsgedurende een jaar in Amsterdam. Bron: O+S, Amsterdam in cijfers 2008, tabel 12.3.8.

2005 2006 2007 20086.105.000 6.171.000 6.236.000 nnb

100 101 102

A C i 2 0 0 9 - 89

RondvaartbezoekersHet totaal aantal bezoekers van alle rondvaarten gedurende een jaar. Bron: Trendrapport Toerisme, recreatie en vrije tijd 2007/2008, NRIT,

tabel 64, pagina 194.

2005 2006 2007 20082.847.000 3.143.000 3.205.000 nnb

100 110 113

MuseumbezoekAantal bezoekers in de tien best bezochte culturele en historische musea; in 2007 waren dat: Van Gogh Museum,Rijksmuseum, Anne Frankhuis, Stedelijk Museum, MuseumHet Rembrandthuis, Amsterdams Historisch Museum, KITTropenmuseum, Joods Historisch Museum, Foam Fotogra-fiemuseum en De Oude Kerk. Bron: O+S, Amsterdam in Cijfers

2008, tabel 9.1.4.

2005 2006 2007 20084.404.000 5.095.000 4.930.000 nnb

100 116 112

BioscoopbezoekAantal bioscoopbezoekers in miljoenen in Amsterdam.Bron: O+S, Amsterdam in Cijfers 2008, tabel 9.1.3.

2005 2006 2007 20082.730.000 3.000.000 3.120.000 nnb

100 110 114

Theater- en concertbezoekAantal bezoekers in de tien best bezochte theaters en concertzalen; in 2007 waren dat: Het Concertgebouw,Paradiso, Koninklijk theater Carré, Melkweg, Het Muziektheater, De Kleine Komedie, Stadsschouwburg, Muziekgebouw aan ’t IJ, De Meervaart en het Bimhuis. Bron: O+S, Amsterdam in Cijfers 2008, tabel 9.1.1.

2005 2006 2007 20082.816.000 2.754.000 2.869.000 nnb

100 98 102

HOOFDSTUK 7: BEREIKBAARHEID

Bereikbaarheid binnenstadHet aantal te bereiken inwoners vanaf de Munt binnen 30 minuten voor de fiets of auto en binnen 45 minutenvoor openbaar vervoer (tweejaarlijks cijfer). Bron: Dienst Infrastructuur Verkeer en Vervoer, gemeente Amsterdam.

2005 2006 2007 20082.820.400 2.820.400 2.849.300 2.849.300

100 100 101 101

Reizigers Amsterdam Centraal StationTotaal aantal in- en uitstappende reizigers NS treinen op Amsterdam Centraal Station. Bron: NS, Regiodirectie Randstad Noord, Amsterdam Centraal.

A C i 2 0 0 9 - 90

A C i 2 0 0 9 - 91

2005 2006 2007 200849.964.569 52.760.156 55.593.410 nnb

100 106 111

Parkeerdruk binnenstadAantal bezette openbare parkeerplaatsen op straat in Stadsdeel Centrum. Bron: Dienst Infrastructuur Verkeer en Vervoer, gemeente Amsterdam.

2005 2006 2007 20089.848 9.389 9.981 nnb100 95 101

Aangekomen passagiers op SchipholTotaal aantal aangekomen passagiers op Amsterdam Airport Schiphol (exclusief transfers). Bron: O+S, Amsterdam in Cijfers 2008, tabel 12.2.2.

2005 2006 2007 200821.927.000 22.907.000 23.850.000 nnb

100 104 109

Aantal reizigers openbaar stadsvervoerAantal vervoerde reizigers binnen het GVB-lijnvervoer in Amsterdam. Bron: GVB, Feiten en Cijfers op www.gvb.nl.

2005 2006 2007 2008248 mln 253 mln 260 mln nnb

100 102 105

Reizigerskilometers openbaar stadsvervoerTotaal aantal reizigerskilometers binnen het GVB-lijnvervoer in Amsterdam. Bron: GVB, Feiten en Cijfers op www.gvb.nl.

2005 2006 2007 2008956 mln 987 mln 957 mln nnb

100 103 100

A C i 2 0 0 9 - 92

COLOFON

Uitgave Amsterdam City, januari 2009

Samenstelling Blaauwberg

Aart van Bochove

Jeroen Bos

Michaël Roumen

Alette Vonk

Redactie BBK/Door Vriendschap Sterker

Kasper van Noppen

Fotografie

Marian van de Veen - van Rijk (binnenwerk)

Sjef de Heij (omslag)

Vormgeving & produktie

Studio René Bakker Amsterdam

Leden panel ondernemers

Guus Bakker Beurs van Berlage, vz Amsterdam City

René Wildeman Hotel Amsterdam-de Roode Leeuw

Willem Koster Maison de Bonneterie

Adri-Jo Dielissen De Bijenkorf

Natalia Pereiro Grand Hotel Krasnapolsky

Gijsbert de Boer ABN AMRO

Niels Visser Rabobank Nederland

Max de Jong de Jong Groep

Lesley Bamberger Kroonenberg Groep

Dick de Graaff PTA

Ties van Dijk VOLA Sanitair

Salomé Bentinck UvA

Jos Louwman MacBike

Leden panel publieke sector

Karin Ruben Stadsdeel Amsterdam Noord

Ron Hartman Media College

Aggie Augenbroe EZ Amsterdam

Jurjen Bügel Stadsdeel Westerpark

Ellen Jacobs Kamer van Koophandel Amsterdam

Leden Leids spiegelpanel van buiten Amsterdam

Douwe Grijpstra Panteia

Robert Strijk Partijbureau D66

Ton Boon Pieterskerk

Edwin Koster Buck Consultants

Majella de Spaey Leidenmarketing

Simone Eefting EZ leiden

A C i 2 0 0 9 - 93

Panel controle methodiek

Niels Visser Rabobank Nederland

Pieter Tordoir UvA

Ewald Engelen UvA

Respondent ruimtelijke ontwikkeling

Henk Linders oud algemeen directeur BRO

Respondent homotolerantie

Henk Krol hoofdredacteur GayKrant

Levering van gegevens

Judith van Deelen DTZ Zadelhoff

Jos van den Elshout DIVV Amsterdam

Jan Jans Kamer van Koophandel Amsterdam

Carola Belderbos NS

Niels van Dulmen & Cees Valk DBGA Amsterdam

Mathijs Vleeming ICCA

Dick de Graaff PTA

En de zes retailbedrijven, die omwille van de marktgevoeligheid

van de door hun verstrekte bedrijfsinformatie anoniem willen blijven.

Begeleiding bestuur Amsterdam City

Marianne Out Bureaumanager

Christine Govaert Bureaumanager

Dagelijks bestuur

Jenny Alberts NV Zeedijk

Guus Bakker Beurs van Berlage

Gijsbert Boer ABN AMRO

Patrick van Bruggen P1

Kees Klesman Madame Tussauds

Willem Koster Maison de Bonneterie

Sander Kok Antiquariaat Kok & Zn

René Wildeman Hotel Amsterdam-de Roode Leeuw

Algemeen bestuur

Salomé Bentinck UvA

Janrense Boonstra Bijbels Museum

Leo Burgers Holland Casino

Adri-Jo Dielissen De Bijenkorf

Ties van Dijk VOLA Sanitair

Herman Dupon Albert Heijn

Frans Esselaar RND Amsterdam

Dick de Graaff PTA

Dennis Kooren Rabobank Amsterdam

Berry van Leeuwaarden Heineken

Kasper van Noppen BBK/Door Vriendschap Sterker

Ronald Wiggers NV Stadsgoed

Bedrijven steunen de Amsterdam City Index

De methode waarmee de Index tot stand is gekomen, is des ondernemers: cijfers worden op basis van ervaring onderling vergeleken en het ultieme doel is de juiste actie te vinden.De Amsterdam City Index heeft vier Founding Fathers. In tegenstelling tot wat gebruikelijk is, verlangden deze vier Founding Fathers geen branche exclusiviteit. Zij vonden de Index dermatebelangrijk, dat zij graag de handen ineen sloegen.

De vier Founding Fathers zijn:- Kroonenberg Groep- NV Stadsgoed- Rabobank- ABN AMROZonder deze vier was de Amsterdam City Index er nooit gekomen.

Ook de Kamer van Koophandel voor Amsterdam en omstreken heeft een beslissende bijdrage geleverd.

Daarnaast zijn er ook sponsors: bedrijven die in geld of in natura de Index mede mogelijk maken.Voor deze editie zijn dit er vier:- P1 Parkeergarages- Autoverhuurbedrijf Sixt- Beurs van Berlage- Studio Rene Bakker

Het moge duidelijk zijn dat de herkomst van het geld op geen enkele manier de uitkomsten van hetonderzoek heeft beïnvloed. Amsterdam City, bedrijvenvereniging van de Amsterdamse binnenstad,is er trots op dat zij onder haar leden zoveel mensen en bedrijven bereid vindt geld beschikbaar testellen voor onafhankelijk onderzoek.

A C i 2 0 0 9 - 94