wegwijs in de zeeuwse notariële archieven
Post on 27-Jun-2015
564 Views
Preview:
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
Wegwijs in notariële archieven
Wegwijs in notariële archieven
Leo Hollestelle4 februari 2012
Wegwijs in notariële archieven
Kenmerken van het notariaat:
- Een schrijver (= notarius) die door de overheid is aangesteld om in privaatrechtelijke aangelegenheden authentieke akten te vervaardigen en die zijn diensten aan het publiek ter beschikking stelt
- Ontstaan in Noord-Italië (Lombardijen) in de twaalfde eeuw. Als gevolg van de economische bloei had men behoefte aan schrijvers die akten konden uitvaardigen met volledige bewijskracht
- Romeinen kenden ook de notarius, oorspronkelijk een privé-secretaris in overheidsdienst
- Grote continuïteit (van Middeleeuwen tot heden)
Wegwijs in notariële archieven
Vier perioden:
1. Late Middeleeuwen (ca. 1250 – ca. 1540)
2. Nieuwe Tijd (ca. 1540 – 1795) (Oud-notariële archieven)
3. Overgangstijd (1796-1842) (Nieuw-notariële archieven)
4. Nieuwste Tijd (1842-heden) (Nieuw-notariële archieven)
Wegwijs in notariële archieven
Verspreiding over Europa
Notarii publici werden overal benoemd door vorsten om akten met bewijskracht op te stellen.
Vanaf de dertiende eeuw benoemen de pausen ook publieke notarissen voor kerkelijke zaken: apostolica auctoritate. De akten die zij opstelden hadden evenveel bewijskracht als de notarii publici.
Dit bevorderde een sterke groei van het notariaat over West-Europa (gebied van de Latijnse Kerk).
In de veertiende eeuw maakte men in de Nederlanden nog gebruik van rondreizende Zuid-Europese notarissen, daarna vestiging van inheemse notarissen in de bisschopssteden in de Zuidelijke Nederlanden. In Zeeland eerste notaris in 1313 (Middelburg).
Notaris was nog geen beroep, maar een bevoegdheid.
Wegwijs in notariële archieven
Nieuwe Tijd (ca. 1540-1795)
Keizer Karel V vaardigde twee ordonnanties uit (1531 en 1540)
-Steden hebben het recht een maximumaantal notarissen vast te stellen.
-Admissiestelsel. Notarissen mogen pas hun praktijk uitoefenen nadat zij door het Hof van het gewest waren toegelaten (geadmitteerd) en vervolgens beëdigd.
-Verplichting bijhouden protocol.
-Kandidaat-notarissen moesten een examen afleggen.
Wegwijs in notariële archieven
Notarissen in Zeeland 1528-1925
Zeeuwse Eilanden
Staats-Vlaanderen / Zeeuws-Vlaanderen
Totaal aantal: 1.018
Totaal aantal: 297
Overzichten in:
- Register der protocollen van notarissen in Nederland 1550-1916- Protocollenregister 1916-1984- Gids 15: Overzicht van notarissen in Zeeland, 1528-1925
Wegwijs in notariële archieven
Benoemingen (admissie en creatie)R
egisters van Com
missiën en Instructiën:
Staten van Z
eeland 1673 fol. 43r
Wegwijs in notariële archieven
Notarissen in Staats-Vlaanderen: admissie door de Raad van Vlaanderen in Middelburg en creatie door de Staten-Generaal.
Archief van overleden notarissen werd overgenomen door zijn opvolger of overgebracht naar de plaatselijke griffie.
In Zeeland bepaling dat notarissen Nederduits-gereformeerd moesten zijn.Minimum leeftijd 25 jaar.
Een aspirant-notaris die notaris wilde worden moest zich wenden tot het plaatselijke stadsbestuur met verzoek om recommandatie (voordracht of aanbeveling). Het stadsbestuur schreef een aanbevelingsbrief aan de Staten van Zeeland, dan moest hij examen doen bij het Hof van Holland en Zeeland. Als hij slaagde dan werd aan de Staten van Zeeland verzocht brieven van creatie te verlenen. Dan volgt de admissie, waarbij de notaris een ambtseed en eed van trouw moest afleggen aan de Staten van Zeeland.
Wegwijs in notariële archieven
Notarisboeken
Handleidingen voor notarissen, met vaste formuleringen:
- Begin- en slotformuleringen
- Juiste datering
- Personalia van de comparerende partijen
- Vermelding van getuigen
- Aanduiding van de plaats waar de akte werd verleden
- Ondertekening door partijen
- Getuigen
- De akte moet worden voorgelezen aleer tot ondertekening wordt overgegaan
Wegwijs in notariële archieven
Notarissen in Zeeland ca. 1540 - 1795
Wegwijs in notariële archieven
Archieven van notarissen 1600-1810
Vanaf begin 20ste eeuw overgebracht naar de rijksarchiefbewaarplaats in Zeeland : Rijksarchief in Zeeland
Inventarisaties:
- L.W.A.M. Lasonder, De archieven van de rechtbanken, weeskamers en notarissen, die over het tegenwoordig grondgebied der provincie Zeeland gefungeerd hebben. [Deel 1]: De Zeeuwsche eilanden 1456-1811 (1852) ('s-Gravenhage 1914) Toegang 10
- A. Meerkamp van Embden, De archieven van de rechtbanken, weeskamers en notarissen, die over het tegenwoordig grondgebied der provincie Zeeland gefungeerd hebben. [Deel 2]: Zeeuwsch Vlaanderen 1447-1796 (Middelburg 1919) Toegang 11
- A. Meerkamp van Embden, De archieven van Het Vrije van Sluis, 1584-1796, en Hulsterambacht, 1242-1795 ('s-Gravenhage 1928) (notarissen te Cadzand, Groede en Zuidzande) Toegang 7
Wegwijs in notariële archieven
Inventarissen digitaal beschikbaar op internet
Wegwijs in notariële archieven
Archieven.nl
Archieftoegangen
Organisatie: Zeeuws Archief
Categorie: Notariaat
Wegwijs in notariële archieven
Wegwijs in notariële archieven
Wegwijs in notariële archieven
Diverse soorten akten in het notariële archief
Onderscheid naar:
- Familie- en erfrecht
- Vermogensrecht
- Semi-processuele zaken
Wegwijs in notariële archieven
Familie- en erfrecht
- Trouwbelofte
- Huwelijkstoestemming
- Huwelijksvoorwaarden
- Voogdijregeling
- Testament
- Inventaris
- Boedelscheiding
Wegwijs in notariële archieven
Erfrecht
Definitie: Het geheel van regels betreffende de overgang van het vermogen (de boedel) van een overleden natuurlijk persoon (erflater) op een of meer andere personen.
1. Intestaat erfrecht (erfopvolging bij versterf). Erfrecht dat wordt toegepast als er geen testament is gemaakt.
2. Testamentair erfrecht. Erfopvolging krachtens testament
Wegwijs in notariële archieven
Intestaat erfrecht. Erfopvolging bij versterf
a. Oudste erfrecht
b. Zij die eerst gemeenschappelijke eigenaars waren, erven elkaars nalatenschap
c. Drie ‘soorten’ erfrecht:
1. Agnatisch erfrecht (alleen mannelijke familieleden)2. Cognatisch erfrecht (alle bloedverwanten)3. Terugvalrecht (de afstammelingen van de voorouder van de overledene (gericht op behoud binnen familie)
Wegwijs in notariële archieven
Testamentair erfrecht. Erfopvolging krachtens testament
a. Testament of uiterste wil: een verklaring van hetgeen iemand wil dat na zijn dood zal gebeuren;
b. Erfenis of nalatenschap: het vermogen van de erflater;
c. Erfgenaam: de verkrijger van een het geheel of een evenredig deel van het vermogen van de erflater;
d. Legataris: de verkrijger van een bepaalde bate uit het vermogen van de erflater;
e. Bloedverwantschap: de betrekking die er bestaat tussen mensen die een gemeenschappelijke stamouder hebben;ascendenten, descendenten, rechtelijn, zijlijn (collateralen)
f. Aanverwantschap: de betrekking die bestaat tussen de ene echtgenoot en de bloedverwanten van de andere.
Wegwijs in notariële archieven
Testament of uiterste wilsbeschikking
Voor het maken van een geldig testament is een gezonde geest vereist. Doofstommen, krankzinnigen en verkwisters waren onbekwaam om een testament te laten maken. Kan bestaan uit: voorwaarde, tijdsbepaling of last
-Legaat: de erflater geeft aan één of meer personen (legatarissen) uit de boedel een voordeel, dat in iets anders bestaat dan in het geheel of een evenredig deel van de nalatenschap (bijv. een bepaald goed uit de boedel of het recht om een bepaald bedrag te vorderen)
- Fideïcommis: de legatarissen worden gelast de erfenis of het legaat geheel of gedeeltelijk in stand te houden en op een later tijdstip uit te keren aan een derde of aan deze na te laten (erfstelling over de hand)
- Openbaar of mondeling testament (met getuigen)
- Geheim of besloten testament (zelf geschreven en aan notaris overhandigd), niet hetzelfde als een codicil.
Wegwijs in notariële archieven
Erven uit eigen hoofde
1/2 1/2
Wegwijs in notariële archieven
Erven bij representatie
1/31/3
1/6 1/6
Wegwijs in notariële archieven
Erfrecht in Zeeland
Schependomsrecht (tot 1580)
Erven bij representatie (tot in het oneindige)
Schependomsrecht (vanaf 1580)
Erven bij representatie (tot en met de vierde graad)
Wegwijs in notariële archieven
Erfrecht
- Er is pas sprake van erfgenaam als de erflater is overleden;
- Iemand is erfgenaam door gewoonte, testament of wet op de nalatenschap;
- De erfgenaam moet bestaan op het moment dat de erflater overlijdt;
- De erfgenaam is onbevoegd om als hij de erflater om het leven heeft gebracht of naar het leven heeft gestaan (de bloedige hand erft niet)
Bij de overgang van het vermogen van de erflater op de erfgenaam is er onderscheid tussen:
a. De rechten; deze gaan bij het overlijden van de erflater onmiddellijk over op de erfgenaam;
b. Het bezit; afhankelijk van het in bezit nemen van de nalatenschap door de erfgenaam.
Wegwijs in notariële archieven
Huwelijkse voorwaarden
- Al vanaf de 13de eeuw gold in Holland en Zeeland de algehele gemeenschap van goederen bij huwelijk
- Bruidegom en bruid konden voorwaarden stellen: zowel mondeling als schriftelijk
- Zowel voor het plaatselijk gerecht als voor de notaris
- Eenmaal overeengekomen huwelijksvoorwaarden konden niet meer worden gewijzigd.
- Vooral afspraken over:
~ ‘de aanbreng’ van goederen (bijv. bij tweede huwelijk)
~ delen van winst en verlies
~ regeling bij overlijden zonder achterlating van kinderen
Wegwijs in notariële archieven
Trouwbeloften
Huwelijksconsent
Een soort notariële verlovingsakte
Speciale toestemming van de ouders aan de kinderen om te trouwen
Wegwijs in notariële archieven
Vermogensrecht
- Contract van koop en verkoop
- Obligatie (schuldbekentenis met of zonder hypotheek)
- Borgtocht, huur- pacht- en erfpachtcontract
Wegwijs in notariële archieven
Onroerende zaken
- Overdracht (transport) van onroerende zaken: woningen, boerderijen, percelen grond enz. (consensueel contract)
~ transportakte~ leverings- of overdrachtsakte
- Pas sinds 1956 verplichting transport en levering bij notariële akte
- Voor 1796/1811 vooral transport en levering ten overstaan van de plaatselijke gerechten
- Vanaf 1811 worden eigendomsoverdrachten ingeschreven in de Openbare registers bij het Kadaster
- Geldlening voor aankoop onroerend goed vaak d.m.v. hypotheekakte
- Vanaf 1811 worden hypotheekakten ingeschreven in de Openbare registers bij het Kadaster
Wegwijs in notariële archieven
Semi-processuele zaken
Geschillenbeslechting
- Getuigenverklaring
- Interrogaties (ondervragingen)
- Insinuaties (aanzeggingen)
- Protesten
Wegwijs in notariële archieven
Akten houdende getuigenissen van:
- Geweldpleging- Belediging- Buitenechtelijk geslachtsverkeer- Verklaringen van in leven zijn van personen (attestaties de vita)- Verklaringen van goede naam (en faam) van personen
Deze verklaringen hadden een bewijsrechtelijk belang in straf- en civielrechtelijke aangelegenheden.
Interrogaties (ondervragingen)
Getuigenverklaringen ter ondersteuning van een rechtszaak.Werd vaker door gerechtelijke functionarissen gedaan.
Wegwijs in notariële archieven
Het archief van notaris Willem van den Dorpe te Veere 1742-1762
Voorbeeld:
Wegwijs in notariële archieven
Overgangstijd (1796-1842)
Ventôsewet ingevoerd op 9 juli 1810 met de Code Napoleon: strengere regels t.a.v. toelating, aantal en toezicht
- Notariële akten krijgen ‘executoriale kracht’ = bij verzaking verplichting tussenkomst rechter
-Akten van transport worden niet meer opgemaakt door de gerechten, maar uitsluitend door notarissen
- Oprichting Kamers van Notarissen (toezicht en opleiding)
- Verplichting aanleg repertorium
Wegwijs in notariële archieven
Inventaris:
De archieven, krachtens besluiten van 28 augustus 1919, S. Nr. 546, naar het Rijksarchief in Zeeland overgebracht, Archieven van notarissen en kamers van notarissen (1796)1811-1842 Toegang 13.1
Wegwijs in notariële archieven
Voorbeeld:
Notaris Jan de Gardeijn te Groede, 1796-1824
766-807. Minuten van akten, 1796-1824
808-809. Repertorium, an VI – 1823
810. Register van wisselprotesten
811. Alfabetische index op de akten, an X – 1823.
Waarom staat er ‘Minuten van akten’? : De originele akte die een notaris opmaakt noemen we 'minuut', deze wordt ondertekend door de partijen (bijvoorbeeld de verkoper en de koper van een huis), de getuigen en de notaris. Het afschrift dat de notaris maakt van de 'minuut' noemen we 'grosse'. Van de meeste akten bewaart de notaris het origineel en geeft hij alleen een afschrift uit.Soms geeft hij de originele akte. Dit gebeurt alleen bij sommige soorten van akten, bijvoorbeeld volmachten. Zo'n volmacht is bijvoorbeeld de akte waarbij ouders toestemming geven tot het huwelijk van hun kind. U vindt dit origineel soms terug in de bijlagen van de huwelijksakte. U zult de originele akte dan tevergeefs zoeken in het protocol van de notaris.
Wegwijs in notariële archieven
Repertorium
Volgnummer
Datum
Onderwerp (boedelscheiding, inventaris, huwelijkse voorwaarden enz.)
Belanghebbenden
Verkorte inhoud
Evt. verwijzingen naar andere akten.
Wegwijs in notariële archieven
Nieuwste tijd (1842-heden)
- Wet op het Notarisambt 9 juli 1842
- Oprichting Broederschap der Notarissen in Nederland (1843)
- Vanaf 1878 hogere opleidingseisen
- Vanaf 1904 toezicht door Kamers van Toezicht bestaande uit de President van de Arrondissementsrechtbank, twee leden door de minister van Justitie benoemd en twee notarissen.
- Vanaf 1958 academische opleiding.
Wegwijs in notariële archieven
Notarissen in Zeeland 1796-1935
In Zeeland bedroeg het aantal inwoners per standplaats ca. 3.000 (in Drenthe was dat 6.000)
Wegwijs in notariële archieven
Inventaris:
Archieven notarissen 1842-1925. Toegang 13.2 t/m 13.5
Periode 1926-1935 (toegang 13.6) in voorbereiding
Wegwijs in notariële archieven
Voorbeeld:
Het archief van notaris C. Prins te Kruiningen, 1896-1905
Notariële archieven 1846-1905 (toegang 13.3)
238. Minuten van akten, 1896-1897, met repertoria 1806-1905
Wegwijs in notariële archieven
Nadere toegangen op notariële archieven
In Zeeland minimaal, m.u.v. Zierikzee
Incidenteel nadere toegangen op minuten van akten gemaakt door privépersonen en door de Prae1600Club van de Afdeling Zeeland van de Nederlandse Genealogische Vereniging.In studiezaal Zeeuws Archief: Genealogische Afschriften en serie Nadere toegangen.
In Zeeuws Archief zijn de transportakten uit de notariële archieven van Middelburg 1842-1895 opgenomen in het zogenaamde Huisnamenproject.
Wegwijs in notariële archieven
Akten notarissenZierikzee1642-1810
Via: www.schouwen-duiveleland.nl > Gemeentearchief
Wegwijs in notariële archieven
Akten notarissenZierikzee1642-1810
Wegwijs in notariële archieven
Spreiding notariële archieven per archiefdienst
Lichtblauw:
De archieven van de notarissen van deze delen van Zeeland berusten bij het Zeeuws Archief
Wegwijs in notariële archieven
Hulpmiddel voor de 19de en 20ste eeuw:www.krantenbankzeeland.nl
Wegwijs in notariële archieven
Testamenten
Memories van Successie Centraal Testamenten Register
Landelijke registratie van personen die ná 1890 een testament hebben opgemaakt.
Vind je ook via:
Wegwijs in notariële archieven
Openbaarheid
Na 75 jaar, in tienjarenblokken:
Blok 1926-1935 is openbaar per 2011Blok 1936-1945 is openbaar per 2021
Testamenten na 100 jaar
Wegwijs in notariële archieven
Bedankt voor uw aandacht en succes met uw onderzoekBedankt voor uw aandacht en succes met uw onderzoek
top related