watersysteemkennis als basis voor herstel beekdalen singraven

bosgroepen.nl

Het belang van historisch onderzoek

voor herstel van beekdalen

Marcel Horsthuis mmv. Fons Eysink, Harm Smeenge en Rob van Dongen

bosgroepen.nl

OpzetVoor realisatie van doelen in beekdalen

ten behoeve van natuurherstel en waterbeheer is kennis nodig over:

• Abiotische omstandigheden (bodem en water)

• Fauna• Flora/vegetatie

bosgroepen.nl

OpzetIn de Landschapsecologische

systeemanalyse (LESA) is kennis van het (historische) landgebruik ook zeer waardevol

De waarde van historisch onderzoek wordt uitgewerkt aan de hand van het Landgoed Singraven in het Dinkeldal

bosgroepen.nl

bosgroepen.nl

Foto’s Harm Meek

Auteur: Harm Meek

bosgroepen.nl

Foto’s Harm Meek

Auteur: Harm Meek

bosgroepen.nl

Foto’s Harm Meek

Auteur: Harm Meek

bosgroepen.nl

Hydrologie en bodem• Natuurlijke overstromingsvlakte• Zeer slibrijke bodems (door opstuwing

versterkt)• Samenhangend stelsel van beken waarbij de

Dinkel en bijdinkel het opgestuwde hoofdsysteem vormen

bosgroepen.nl

bosgroepen.nl

Hydrologie en bodem• Prominent grondwatersysteem

• Regionale en lokale grondwaterstromen• Goed doorlatende gronden bestaan uit zand• Slecht doorlatende gronden bestaan uit

leem en klei• Door trechtervormige vernauwing in slecht

doorlatende ondergrond wordt diepe grondwater als kwelwater naar oppervlakte gestuurd

bosgroepen.nl

Doorsnede van regionaal grondwatersysteem

bosgroepen.nl

Hydrologie Singraven• Kleinschalig reliëf zorgt voor lokale

grondwatersystemen• Deze liggen op overgangen van

dekzandruggen en en aangrenzende laagtes• Gestuwde Dinkel zorgt nog eens voor kwel

• Hierdoor fraaie zonering van grondwatertypen; van basenarm tot basenrijk grondwater

bosgroepen.nl

Hoogteverschillen op deel van het landgoed

bosgroepen.nl

Hoogteverschillen op deel van het landgoed

bosgroepen.nl

Roestkleurige bodem wijst op invloed van grondwater (kwel)

bosgroepen.nl

bosgroepen.nl

Waterlandgoed Singraven• Eeuwenlang stuwen door watermolen heeft

Dinkel in een hoog bed gelegd• Bovenstrooms van molen infiltreert Dinkel• Benedenstrooms van molen draineert Dinkel

• In 1532 eerste melding over molenrechten• Al meer dan 550 jaar opstuwing voor

watermolen!

bosgroepen.nl

Infiltrerend

Drainerend

bosgroepen.nl

De Watermoolens Singrave 1729 door A. Schoenmaker (1660-1735)Meindert Hobbema

bosgroepen.nl

Waterlandgoed Singraven• In 1532 eerste melding over molenrechten• In 1696 reactie van boeren van de Marke

Beuningen die gronden bovenstrooms van de watermolen hebben liggen

• In iets meer dan 100 jaar heeft Dinkel door opslibbing een zodanige hoogte gekregen dat de omliggende gronden te nat werden

• Als reactie wordt een stelsel van rabatten en vloeiweiden aangelegd

bosgroepen.nl

bosgroepen.nl

Waterlandgoed SingravenDoor:• variatie in bodem en het grondwater• het cultuurhistorische gebruik• huidig beheerzijn de bossen bijzonder soortenrijk

• Flora• Fauna

bosgroepen.nl

J.B. Bernink ontdekte in 1899 als eerste in Nederland Schedegeelster op Singraven in de Achterhof (Uit Ons Dinkelland,1918).

bosgroepen.nl

Auteur: Alan McFadyen

bosgroepen.nl

Auteur: Harm Meek

bosgroepen.nl

Auteur: Harm Meek

bosgroepen.nl

Bostypen SingravenElzenbroekbos

Gemiddelde hoogste grondwaterstand: - 30/15-25 cm onder maaiveldGemiddeld laagste grondwaterstand: 50 - 70 cm onder maaiveld

Vogelkers-EssenbosGemiddeld hoogste grondwaterstand: 10 – 80 cm onder maaiveldGemiddeld laagste grondwaterstand: 100 - 160 cm onder maaiveld

Eiken-HaagbeukenbosGemiddelde hoogste grondwaterstand: > 20 - 40 cm onder maaiveldGemiddeld laagste grondwaterstand: 50 - 70 cm onder maaiveld

bosgroepen.nl

Elzenbroekbossen; nat en basenrijkAuteur: Harm Meek

bosgroepen.nl

Kenmerkende soorten van Elzenbroekbos

bosgroepen.nlEiken-Haagbeukenbos Auteur: Harm Meek

bosgroepen.nl

Vogelkers-Essenbos en Eiken-HaagbeukenbosAuteur: Harm Meek

bosgroepen.nl

Kenmerkende soorten van Vogelkers-Essenbos

bosgroepen.nl

Kenmerkende soorten van Eiken-Haagbeukenbos

bosgroepen.nl

bosgroepen.nl

bosgroepen.nl

Broedgevallen van Middelste bonte specht (2004-2006)

bosgroepen.nl

Waterlandgoed SingravenDe landschapsanalyse en de historische component geven inzicht in:• De complexe sturing van grond- en oppervlaktewater• Onderbouwing van de bijzondere bodemopbouw• Verklaringen voor (historisch) grondgebruik• boslocaties• rabatten• vloeiweiden

bosgroepen.nl

Waterlandgoed SingravenDe gebruikswaarde van de gebiedsanalyse is vele malen groter als actuele functies en cultuurhistorie ook volwaardig aandacht krijgen

Deze informatie heeft dan ook geleid tot actualisatie van de landgoedvisie en de heldere keuzes voor het culturele erfgoed

bosgroepen.nl

Boskernen op Waterlandgoed Singraven

bosgroepen.nl

Waterlandgoed SingravenIn deze boskernen is de functie natuur leidend

En is de productie van hout een nevendoel of speelt helemaal geen rol meer

Daarnaast zijn de eerste herstelmaatregelen uitgevoerd om de hydrologie te optimaliseren ten behoeve de natuurfunctie

bosgroepen.nl

Met dank aan:

Harm Meek