ve komplİkasyonlarifevzialtuntas.com/konusmalar/12_kan_urunleri... · 2015-12-29 · plt
Post on 11-Jul-2020
5 Views
Preview:
TRANSCRIPT
KAN ÜRÜNLERİ
TRANSFÜZYON PRENSİPLERİ ve KOMPLİKASYONLARI
Doç. Dr. Fevzi Altuntaş Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi
Hematoloji Bilim Dalı
Öğretim Üyesi11 Mart 2008
Kayseri
Kan nedir? Ne iKan nedir? Ne işş yaparyapar??
•
Kan vücutta dolaşan bir sıvıdır.•
Dokulara oksijen ve besin desteği taşır ve dokulardan da atık ürünleri alır ve akciğerden CO2 atılmasına aracılık eder.
•
Kan çeşitli ürünlerden oluşur.•
Dolaşımdaki kan “Tam Kan”
olarak
adlandırılır.•
Tam Kan=
eritrosit ve plazmadan oluşur.
–
Diğer kan ürünleri ise bunlardan elde edilir.
Eritrosit (RBC) nedirEritrosit (RBC) nedir??
•
Kandaki hücrelerin çoğunluğu eritrositlerdir.
•
RBC
hemoglobin
içerir. •
Hb
kana kırmızı
rengi veren
bir proteindir.
•
RBC temel rolü; oksijen taşıyarak organların hasar görmesini engellemektir.
PlateletPlatelet (trombosit) nedir(trombosit) nedir??
•
Trombositler (PLT)
vücutta bulunan renksiz, düzensiz
şekildeki
cisimciklerdir.
•
PLT’lerin
primer
fonksiyonu yaralanan damar duvarında agregat
oluşturarak kanamayı
önlemektir/durdurmaktır.
•
Kan pıhtılaşmasına ilave olarak PLT’ler, inflamasyon
ve yara iyileşmesine de katkıda
bulunurlar.
Beyaz kan hücreleri (lokosit) nedir?
•
Beyaz kan hücreleri (WBC= lokosit) vücutta dolaşan bakteri ve virüslere karşı
koruyucu
fonksiyonları
olan hücrelerdir.•
Farklı
tiplerde WBC’ler
vardır:
–
Granülositler, makrofajlar
ve
lenfositler. –
Lenfositler
immün
savunmaya
yardım ederler.
•
Ayrıca, WBC
bazı
virüs ve bakterileri de taşıyarak hastalık etkenini bulaştırabilirler.
Plazma
nedir?
•
Plazma
bir protein-tuz
solusyonudur. Diğer kan komponentleri
için taşıma mediumu
görevi yapar.–
RBC, WBC
ve
PLT
plazmada bulunur.
•
Plazma %90’ını
sudan oluşan berrak renkli bir sıvıdır.
•
Plazma pıhtılaşmaya, infeksiyonla savaşa, kan basıncının idamesine ve immuniteye
yardım
eder.
İlave olarak, minerallerde içerir (sodyum ve
potasyum).
RBC, WBC ve PLT
Ne kadar kan hacmine sahibiz ?
•
Ortalama, bir erişkin
dolaşımında yaklaşık 5 litre5 litre kana sahiptir.
•
Total kan volümü
vücut kitlesi ile hesaplanır.
Kategori mL/kg Kan volümü
Erişkin Erkek 70 mL/kg 90 kg = 6300 mL
Erişkin Bayan 70 mL/kg 60 kg = 4200 mL
Çocuk 80 mL/kg 30 kg = 2400 mL
Yeni doğan bebek 85-90 mL/kg 3 kg = 255-270 mL
KAN GRUP ANTİJENLERİ
•
Günümüzde, insanda 29 kan grubu sistemini
içine alan
600’den fazla kan grubu antijeni
serolojik
olarak
tanımlanmıştır.
•
Karbonhidrat yapısında antijenler=
•
ABH (ABO),
Lewis, P ve I
•
Protein yapısında antijenler=
•
Rh, MNS,
Kell,
Lutheran,
Kidd,
Duffy, Xg
•
Biyokimyasal yapısı
halen bilinmeyenler=
•
Diego,
Colton, Er
Major
kan grupları
nelerdir?
Kan grubuInsidans
(%)
Beyaz ırkO 45
A 40
B 11
AB 4
Rh(D) Pozitif 85
Rh(D) Negatif 15
Kan nasıl verilir
(donasyon)?
•
Vericinin sağlığı
değerlendirilir ve vücut ısısı ve Hb
düzeyi ölçülür.
•
Hemşire intravenöz
bir iğne aracılığıyla bir plastik torbaya kanı
toplar.
•
Donasyon
hız yaklaşık
10-12 dakikadır.•
Donasyon
için kullanılan tüm aletler
dispozıbldır. Sadece bir donör
için kullanılır ve ondan sonra atılırlar.
Donör Testlerianti-HIV1/2 ABO/Rh
HBsAg Antikor tarama (IAT)
anti-HBc
anti-HCV
Sifilis antikorları (VDRL)
Kan vericisi (donorü)
Kim kan verebilir ?
Yaş: 17.
–
71.
yaş
(düzenli
donor) 17.
–
61.
yaş
(ilk kez
donor)
Vucut
ağırlığı:
En az
50 kg
Hemoglobin/Htk:
≥12.5 gr/dL
and
≥
38%
Donasyon
sıklığı:
RBC için
56 gün
Sağlık durumu:
Sağlıklı
görünümde ve kendini iyi hissediyor.
Tarama:
Donasyon
zamanında bir çok sorudan oluşan donor
değerlendirmesini geçmek zorunda:
Eğer donor
Donor beklemek zorunda
Diş
muayenesi olmuşsa:
Viziteden 3 gün sonra
Nezle, grip
veya
boğaz ağrısı:
tam iyileşecek
Kulak deldirme/ vücut
dövme :
6 ay
Donasyon Sıklığı
–
Tam kan
veya
aferez
RBC: 56 gün–
Çift doz
aferez
RBC: 112 gün
–
Platelet: 2 gün, haftada 2’yi ve yılda 24 kez geçmemeli
–
Plazma: 28 gün–
Erkekler yılda 4, kadınlar 3 kez Tam Kan
verebilir
Transfüzyon öncesi testler
TamKan
500 mL
PLT zengin
PlazmaRBC
1-6oC
50 mL
PLT zenginPlazma
Düşük
Devirde
Santrifüj
250 mL
TDP-18oC
Platelet20-24oC KPP
-18oC
200 mL
250 mL
15 mL
Kriyo-18oC
4oC
çözünme
Kan Komponentleri
Yüksek
Devirde
Santrifüj
Kan Komponentleri
Kan Komponentleri hazırlama
•
Taze tam kan= Vericiden alınan tam kanın saklama dolabına girmeden 6-8 saat içinde
hastaya verilmesidir.
•
Tam kan: 1-6C’de 35-42 gün saklanır (koruyucu solüsyona bağlı
olarak).
•
Hacim: 450-500 ml
•
İçerik:
–
RBC: 200 ml
–
Plazma:250 ml
–
WBC (10e9) ve PLT
–
Antikoagülan
(63 ml)
•
Endikasyon: Pediatri hastalarda Exchange, açık kalp cerrahi operasyonları, fazla miktar kanama (total kan volümünün %30 üzeri)
Tam Kan
ERİTROSİT SÜSPANSİYONU
Eritrosit süspansiyonu•
Saklama: –
+2/+6 ºC arasında, alarmlı,
ısı kontrollü,
onaylı bir kan merkezi dolabında saklanmalı•
Saklama süresi 21–42 gün arasında değişir
•
İnfeksiyon riski: –
Sterilize edilmediğinden plazma ya da hücrelerde bulunabilecek HIV 1/2, HBV, HCV, diğer hepatit virüsleri, sifiliz, malarya ve Chagas
hastalığını tarayan rutin testlerle saptanamayan herhangi bir ajanın bulaşı
mümkündür
Eritrosit süspansiyonu•
Uygulama
prensipleri:
–
ABO ve Rh
uygun olmalı–
Transfüzyon öncesi CM
testi yapılmalı
–
Buzdolabından çıkarıldıktan sonra 30 dk içerisinde transfüzyona başlanmalı
–
Kan torbasına asla herhangi bir tıbbi ilaç eklenmemeli
–
Transfüzyon 4 saat içinde bitirilmeli–
1Ü
RBC süspansiyonu= Htk
% 3, Hb
1g/dL
arttırır
Eritrosit süspansiyonu•
Derin ve semptomatik
anemisi olan hastaların
tedavisinde –
Eritrosit süspansiyonu tercih edilmeli
•
Tam kan kullanılmamalı
–
Hb
seviyeleri temel alınarak transfüzyon yapılmamalı–
Hb
değeri 10 gr/dL
üzerinde olan olguların çoğunda
transfüzyon ihtiyacı
olmazken, 7 gr/dL
ve altında olan olguların ise büyük kısmı
transfüzyona gereksinim duyarlar
–
Kan yapımı
için temel yapı
taşları
olan demir, vitamin B12 ve folik
asit eksikliği
varsa mutlaka yerine konmalı
Yıkanmış
Eritrosit Süspansiyonu•
Tanım=
–
Steril SF ile yıkanarak plazma, trombosit ve lökositlerinin
önemli oranda uzaklaştırılmış
RBC süspansiyonu
•
Amaç=
–
Plazma, trombosit ve lökositleri önemli oranda uzaklaştırmak•
Lökositlerin %70–95’i uzaklaştırılmakta
•
%3–30 oranında eritrosit kaybı
olmakta
•
Endikasyon:
–
Ig
A eksikliği
–
Anafilaksi
veya
ciddi alerjik reaksiyon
–
T-Aktivasyon sendromu
Transfüze edilen lökositlerin istenmeyen olası
etkileri
Alloimmünizasyono Febril non-hemolitik transfüzyon reaksiyonları
(FNHTR)
o Trombosit transfüzyonuna refrakterliko Graft
rejeksiyonu
o Eritrosit yaşam süresinde kısalma
Graft-vs-host
hastalığı
(GVHH)
Transfüzyonla ilişkili akut akciğer hasarı
(TRALI)
İmmünmodülasyono GVHHo Virus
aktivasyonu (örnek: HIV–1)
o Bakteriyel infeksiyono T ve NK hücre fonksiyonlarında immunsupresyono Malignite
nüksü
İnfeksiyöz
hastalık
o Sitomegalovirus
(CMV)o İnsan T lenfotropik
virus
(HTLV–I/II)
o Epstein-Barr
virus
(EBV)o Toxoplazma
Gondii
o Yersina
Enterokolitika
Lökosit Azaltma
•
Filtrasyon
yöntemi tercih edilir
–
Lökositler %99,9 (4-log) oranında arındırılabilir
––
<5x10<5x1066
(ABD) veya <1x10(ABD) veya <1x1066
lökosit (AB)–
Depolama öncesi uygulanan filtrasyon
işlemi;
•
Lökositlerden salınan sitokinlerin
birikimi de önlenebilir
•
Yatak başı
uygulanan filtrasyon
işlemine göre daha etkin
•
Endikasyon:
–
Kronik transfüzyon gereksinimi olan hastalar
•
Aplastik
anemi, hemoglobinopati, hematolojik malignite
vb
–
En az iki ve üzerinde belgelenmiş
FNHTR tespit edilen hastalar
–
Hematopoetik
kök hücre ve solid
organ nakli adayları
–
CMV (-) hastalar
Lökosit azaltılması
istenen durumlar
1.
Kök hücre alıcıları: Kemik iliği veya periferik
kan
2.
Akut lösemiler
3.
Kronik lösemiler
4.
Aplastik
anemi
5.
Konjenital
trombosit fonksiyon bozuklukları
6.
Konjenital
immün
yetmezlik sendromları
7.7.
KKöök hk hüücre nakli cre nakli yapyapıılmaslmasıınnıın sn sööz konusu olabilecez konusu olabileceğği i
hematolojik hematolojik malignitemalignite, , solidsolid
ttüümmöör, ciddi r, ciddi aplastikaplastik
anemi, anemi,
hemoglobinopatihemoglobinopati
hastalarhastalarıı
HANGİ
Kan Ürünlerini ? NEDEN
Işınlatmalıyım ?
•
Amaç:
–
Transfüzyonla ilişkili GVHH önlemek
Işınlanması
gereken ürünler:
Tam kan
RBC süspansiyonu
Trombosit süspansiyonu
Granülosit
süspansiyonu
Işınlanması
gerekmeyen ürünler:
TDP ve KRİYO
Işınlanmış
kan ürünü
kullanımı
Allogeneik
kök hücre alıcıları
o Hazırlama rejiminden–nakil sonrası 6 ay veya kronik GVHH yokluğunda lenfosit sayısı >1x109/L olana kadar
Allogeneik
kök hücre vericileri
Otolog
kök hücre nakli hastaları
o Kök hücre toplanmasında 7 gün önce-nakil sonrası 3 aya kadar
HLA uygun vericilerden alınan kan ürünü
1. veya 2. derece akrabalardan alınan kan ürünü
Hematolojik malignite
(akut lösemiler, kronik lösemiler, MDS)
Hodgkin
hastalığı
o Tedavinin her hangi bir aşamasında
Pürin
analogları ile tedavi edilen hastalar
o Fludarabin
vb tedavinin herhangi bir aşamasında
Konjenital
immün
yetmezlik hastaları
İntauterin transfüzyonlar
TROMBOSİT SÜSPANSİYONU
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI
•
Trombosit transfüzyonunda belirleyici özellikler;
–1) HastanHastanıın trombosit sayn trombosit sayııssıı–
2) Hastanın klinik tablosu
–
3) Kanama varlığı–
4) Hasta trombositlerinin fonksiyonel durumu
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI
•
1) Hastanın trombosit sayısı–
Trombosit sayısı= 20109/L’nin
üstünde
•
Spontan
kanama riski düşük
–
Trombosit sayısı= 10109/L’nin
altında•
Spontan
ciddi düzeyde kanamalar
–
Trombosit sayısı= 5109/L’nin
altında•
Spontan
öldürücü
kanamalar
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI
•
Trombosit transfüzyonunda belirleyici özellikler;
–1) Hastanın trombosit sayısı
–2) HastanHastanıın klinik tablosun klinik tablosu–3) Kanama varlığı–
4) Hasta trombositlerinin fonksiyonel durumu
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI
••
Risk faktRisk faktöörleri rleri bulunmayan bulunmayan
hastalarda:
–
Eşik değer= 1010101099/L/L
••
Risk faktRisk faktöörleri rleri bulunanbulunan
hastalarda:
–
Eşik değer= 2020101099/L/L
•
2) Hastanın klinik tablosu= Risk faktörleri–
Yüksek ateş
–
İnfeksiyon–
Sepsis
–
İlaçlar
(amfoterisin, vankomisin, ATG, INF)
–
Eşlik eden başka kanama bozukluğu, DIK
–
Ağır mukozit
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI
•
2) Hastanın klinik tablosu=
••
Uygulanacak cerrahi veya Uygulanacak cerrahi veya invazivinvaziv
iişşlem:lem:––
İİntrakraniyalntrakraniyal
girigirişşimim
––
GGööz gibi hassas bz gibi hassas böölgelere mlgelere müüdahaledahale
»
PLT = 100 100 101099/L’nin
üzerine çıkarılmalı
–– MajorMajor
cerrahicerrahi»
PLT = 50 50 101099/L’nin
üzerine çıkarılmalı
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI
•
Trombosit transfüzyonunda belirleyici özellikler;
–1) Hastanın trombosit sayısı–2) Hastanın klinik tablosu
––3) Kanama varl3) Kanama varlığıığı–4) Hasta trombositlerinin
fonksiyonel durumu
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI
•
3) Aktif kanama varlığı=
–
PLT = 5050101099/L /L üüzerizeri
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI
•
Trombosit transfüzyonunda belirleyici özellikler; –
1) Hastanın trombosit sayısı
–
2) Hastanın klinik tablosu–
3) Kanama varlığı
––4) Hasta trombositlerinin 4) Hasta trombositlerinin fonksiyonel durumufonksiyonel durumu
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI
•
4) Hasta trombositlerinin fonksiyonel
durumu;•
Aplastik
anemilerde eşik değer =
––55--1010101099/L/L•
İmmun
trombositopeni=
––<5 <5 101099/L bile fonksiyonel/L bile fonksiyonel
•
1. Trombositopeni:–
Kanaması
veya pıhtılaşma bozukluğu yoksa PLT<10.000/mm3
–
Kanaması
olmayan fakat Pıhtılaşma bozukluğu olanlarda PLT<20.000/mm3
–
Kanaması
olan, DIK gelişen, cerrahi bir işlem uygulanacak hastalarda PLT<50.000/mm3
–
Göz veya beyin ameliyatı
yapılacak hastalarda PLT<100.000/mm3
–
Masif kan transfüzyonu yapılan olgularda PLT <30.000/mm3
•
2. Trombositopati:–
Kanaması
olan
•
Konjenital
trombosit fonksiyon bozukluğu•
İlaçlar (aspirin, tiklodipin
vs)
•
Kardiak
by-pass•
Karaciğer ve böbrek yetmezliği
TROMBOSİT ENDİKASYONLARI
–
Ciddi kanama yoksa (SSS kanaması):
• TTP• HITKontrendikedir
TROMBOSİT KONTRENDİKASYONLARI
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI
•
Random
donör
trombosit süspansiyonu=
–
Bir ünite tam kandan santrifüjleme
yöntemi ile
hazırlanırlar
•
Aferez
trombosit süspansiyonu=
–
Bir donörden
aferez
işlemi
3 x 1011
ve üzerinde trombosit
içeren ürün toplanmasıdır
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI•
Ünite: –
Tek donör
ünitesi:
~
5–6 x1010
trombosit içerir
–
4-6 donörden
havuzlanmış
ünite: ~
3 x1010
trombosit
içerir•
İnfeksiyon riski: ––
Bakteriyel Bakteriyel kontaminasyonkontaminasyon
riski yriski yüüksektirksektir
••
HHavuzlanmavuzlanmışışlarsa larsa risk daha da artarrisk daha da artar
((%1%1))
•
Saklama: –
+20–24ºC’de
ajitasyonda/ yatay sallanarak 5 güne kadar
–
Daha uzun süreli saklama bakteriyel proliferasyon
ve septisemi riskini
artırır
TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI
•
Dozaj: –
Terapötik
doz = 1 ünite/10 kg
(~
4–6 ünite) (1 aferez
ünitesi)
–
Bir ünite = trombosit sayısını
5–10 109/L arttırmalı–
Havuzlanmış
bir ünite veya aferez
ürünü= 20–40 x109/L
arttırmalı•
Uygulama
prensipleri:
–
ABO ve Rh
uygun
trombosit süspansiyonu verilmeli–
Transfüzyon öncesi çapraz karşılaştırma testi gerekmez
–
Trombositler asla buzdolabına konmamalı
–
Havuzlanmışlarsa 4 saat içerisinde kullanılmalı
–
30 dakika -1 saat
içinde infüze
edilmeli
Aferez
trombosit süspansiyonları
Hacim(mL)
TrombositSayısı(x1011)
LökositSayısı(x106)
pH Isı
(°C) Raf ömrü(gün)
150–300 3 x1011 <5 x106 (ABD)<1 x106 (AB)
6.8–7.4 20-24°C sürekli,hafifçe,Ajitatördesallama
5 gün
Aferez
trombosit süspansiyonları
•
1) HLA immünizasyonu
nedeniyle random
donör trombosit süspansiyonlarına yanıtsız olan hastalarda
–
HLA veya cross-match
uygun aferez
trombosit süspansiyonları
önerilmektedir
•
2) Yoğun trombosit transfüzyonuna gereksinim duyulan hasta gruplarında
•
Fazla sayıda donöre
maruziyeti
önlemek için
•
Transfüzyon ile bulaşan hastalıklardan korumak için
yaygın olarak aferez
trombosit süspansiyonları
kullanılmaktadır
Aferez
vs. Random
trombosit süspansiyonları
••
AlloimmAlloimmüünizasyonnizasyon
ssııklklığıığı
•
Uzun dönem trombosit desteği gereken
hastalarda transftransfüüzyon szyon sııklklığıığı
•
EtkinlikEtkinlik
Bakımından anlamlı
farklılık göstermemektedir.
•
Trombosit transfüzyonuna yetersiz yanıt; –
A) İmmün
nedenler;
•
Trombosit antijenlerine veya HLA karşı
yönelmiş
olan alloantikorlar
–
B) İmmün
olmayan nedenler;•
Mikroanjiyopatik
hemolitik
anemi
•
DIK •
Koagulopati
•
Splenomegali •
Yüksek Ateş
•
İnfeksiyon•
İlaçlar
(amfoterisin, vankomisin, ATG, INF)
Trombosit refrakterliği
•
A) Alloimmünizasyon
olasılığı
yüksek=–
Transfüzyondan sonra ilk 1 saat CCI değeri=
•
<7.5–10x109/L ise•
B) Non-immün
refrakterlik=
–
Transfüzyondan sonra ilk 1 saat CCI değeri= •
>7.5–10x109/L fakat
–
Transfüzyondan 24 saat sonra CCI değeri=•
<4.5x109/L
–
Bu hastalar daha yüksek doz veya daha sık aralıklarla trombosit transfüzyonu yapılmasından fayda görebilir
Trombosit refrakterliği
•
Ülkemizde refrakter
olguların tedavisi zorluk oluşturmaktadır: –
Çünkü:
•
Düzenli donasyonda
bulunan kişi sayısı
az•
Verici kayıtları
düzenli değil
•
Verici HLA kayıtları
yok•
Cross-match
çalışmaları
uzun zaman almakta (veya
yapılmamakta!)
•
Bu nedenle ÖÖNLEYNLEYİİCCİİ
GGİİRRİŞİİŞİMLERMLER
çok daha önemlidir=–
Riskli hastalarda lökosit filtreleri ile llöökosit kosit azaltazaltıılmlmışış
trombosit strombosit süüspansiyonlarspansiyonlarıı
kullankullanıılmallmalıı
Trombosit refrakterliği
TAZE DONMUŞ PLAZMA
Taze donmuş
plazma•
İçerik: –
400 mg
fibrinojen
–
1 IU/mL pıhtılaşma faktörleri–
Diğer plazma bileşenleri
•
Endikasyon: –
Multipl
pıhtılaşma faktör eksiklikleri
•
Kronik karaciğer hastalığı•
Kumadin
aşırı
dozu
•
Masif transfüzyon•
Yaygın damar içi pıhtılaşma sendromu
–
Trombotik
trombositopenik
purpura
(TTP)
Taze donmuş
plazma•
Dozaj: 10–20 mL/kg
•
Uygulama
prensipleri: –
ABO uyumu olmalı
––
RhRh
uyumu aranmazuyumu aranmaz–
Transfüzyon öncesi çapraz karşılaştırma testi gerekmez
–
Kullanılmadan önce plazma eritici cihazlar ile 30–37°C arasında eritilmeli
–
Eritildikten sonra 6 saat içinde kullanılmalı
(Labil
pıhtılaşma faktörleri hızla parçalanır)
–
Çözündükten sonra +2 ile +6ºC arasında 24 saat saklanabilir–
Isıtılan plazma tekrar dondurulup kullanılmamalı
–
Işınlama ve filtrasyon
önerilmez
•
Volüm genişletmek amacıyla•
Yalnızca uzamış
PT/aPTT
değerlerini düzeltmek amacıyla
•
Heparin etkisini tersine çevirmek•
Spesifik faktör konsantrelerinin varlığında (FVIII ve FIX)
•
Nütrisyonel
destek amacıyla •
Kardiyopulmoner
bypass sonrası
profilaktik
amaçla
•
Protein kaybını
yerine koymak amacıyla•
AT-3 eksikliği durumunda (spesifik konsantresi var)
KULLANILMAMALIDIR!
Taze Donmuş
Plazma: Kullanılmaması
Gereken Durumlar
KRİYOPRESİPİTAT
Kriyopresipitat•
İçerik: –
Fibrinojen: ~
200 mg/torba
–
FVIII: ~
100 Ü/torba –
vWF: ~
100 IU/torba
–
FXIII: ~
50 IU /torba•
Endikasyon:–
Hipofibrinojenemi/ Disfibrinojenemi
–
FVIII eksikliği –
FXIII eksikliği
–
Von
Willebrand
hastalığı–
Üremik
trombositopati
Kriyopresipitat•
Dozaj:
1
torba/10 kg
•
Uygulama: –
ABO uygun ürün kullanılmalı
–
Rh
uyumu aranmaz–
Transfüzyon öncesi çapraz karşılaştırma testi gerekmez
–
37°C’de
plazma çözücülerde çözdürülür –
Eritildikten sonra 6 saat içinde infüze
edilmeli
–
Havuzlanmış
ise 4 saat içinde kullanılmalı–
Isıtılan ürün tekrar dondurulup kullanılmamalı
–
Işınlama ve filtrasyon
önerilmez
GRANGRANÜÜLOSLOSİİT T SSÜÜSPANSSPANSİİYONUYONU
•
Tanım:
–
Tek bir donörden
aferez
ile hazırlanan > 1 x 10101010
granülosit süspansiyonudur
•
İçerik:
–
Değişik miktarda lenfosit, trombosit ve eritrosit de içerir
•
Saklama:–
20-24°C’de
24 saat saklanabilirler
•
Endikasyon:
–
Gram negatif sepsisi
(mantar infeksiyonu) olduğu gösterilmiş
+
–
Mutlak nötropenik (nötrofil sayısı
<500/l) +
–
Antibiyotik ve diğer tedavilere yanıt alınamamış
+
–
Kemik iliğinde hipoplazi
ve Kİ
fonksiyonlarının geri dönüş şansı
olan hastalar
Granülosit süspansiyonu
•
Dozaj
ve tedavi süresi:–
En az 4 gn az 4 güünn, >, >1-4 x 10101010
granülosit
transftransfüüzyonzyonuu
•
Uygulama
prensipleri:–
ABO ve Rh
uygun
ürün kullanılmalı
––
TransfTransfüüzyon zyon ööncesi ncesi eritrosit uygunluk testleri eritrosit uygunluk testleri yapyapıılmallmalıı
–
Işınlanarak
verilmeli–
Standart 170 µ’luk
kan filtresi kullanılmalı
–
Mümkün olduğu kadar çabuk
transfüze edilmeli (<6 saat)
Granülosit süspansiyonu
ÖLÜM VEYA CİDDİ KOMPLİKASYON NEDENLERİ
Akut transfüzyon reaksiyonları
Post transfüzyon purpura
Akut akciğer hasarı
Transfüzyonla geçen infeksiyonlar
Gecikmiş transfüzyon reaksiyonları
Yanlış transfüzyon
Williamson;
BMJ 1999
DİKKAT !
•
Kan ürünü
ile birlikte verilen formda–
Ünite numarası
–
Komponentin
adı, son kullanma tarihi–
Alıcının adı-soyadı
ve dosya numarası
–
Alıcı
ve vericinin ABO ve Rh
grupları–
Karşılaştırma sonuçları
bulunmalı
•
Hata
Ölüm•
Doğru hasta, doğru etiket, doğru ürün
•
Kan ürünü
ile beraber mutlaka “cross-match” kağıdının kontrol edilmesi
•
RBC/ Tam kan:–
Oda ısısında = 4 saat içinde
–
Buzdolabında = 24 saat içinde••
Trombosit sTrombosit süüspansiyonu:spansiyonu:––
Oda Oda ııssııssıında = 5 gnda = 5 güündende
••
GranGranüülositlosit
ssüüspansiyonu:spansiyonu:––
Oda Oda ııssııssıında = 24 saat inda = 24 saat iççindeinde
•
TDP/KRİYO:–
Oda ısısında = 4 saat içinde
–
Buzdolabında = 24 saat içinde
Kan ürününü
kan merkezinden aldım. Ne kadar sürede kullanmalıyım?
DİKKAT! Transfüzyon Öncesi Kan Torbasının Kontrolü
ÖNEMLİ
Transfüzyon öncesi mutlaka gözle kontrol edilmeli:
•
Kaçak, pıhtı, hemoliz
varlığı yönünden kontrol edilmeli
–
Sızıntı
olan, hemoliz
gözlenen, içinde büyük partiküller veya pıhtı
olan
ürünler kullanılmamalı
•
Renk değişimi
olan ürünler kullanılmamalı
–
Eritrosit süspansiyonu koyu-kırmızı, trombosit sarı-açık çilek, granulosit
koyu-pembe
renginde olmalı
Ürün Depolama
RBC/tam kan 35 gün (CPDA-1)42 gün (additive
solüsyonla), 1-6ºC
Dondurulmuş
RBC -65ºC’de
10 yılÇözündükten sonra 24 saat
Yıkanmış
RBC 1-6ºC’de
24 saatPLT 20-24ºC’de
5 gün
WBC 20-24ºC’de
24 saatTDP -18ºC’de
1yıl
Çözündükten sonra 1-6 ºC’de
6 saatCRYO -18ºC’de
1 yıl, çözündükten sonra
20-24ºC’de
6 saat, havuzlanmışsa 4 saat
Kan ürünleri depolama özellikleri
Kan Komponentleri
ile birlikte HANGİ
ÜRÜNLER VEREBİLİRİM ?
•
Kan Komponentleri
ile birlikte verilebilecek sıvılar:
–
%0.9 NaCl
–
ABO uyumlu plazma
–
%5 albumin
•
Kan Komponentleri
ile birlikte verilmemesi gereken sıvılar:
–
5% dekstroz
–
Ringer
laktat
–
İntravenöz
ilaçlar
Kan Komponentlerinin
Verilme Hızı
ve Şekli
•
Bakteriyel kontaminasyon
riski nedeniyle––
Eritrosit ve Eritrosit ve GranGranüülositlosit
= 1 = 1 --
2 saat 2 saat
––
Trombosit = 0.5 Trombosit = 0.5 --
1 saat 1 saat ––
Plazma = 4 saat iPlazma = 4 saat iççinde inde infuzeinfuze
edilmelidiredilmelidir
•
Yavaş
verilmesi gereken durumlarda=–
Pediatrik
torbalara bölünerek en geç
4 saat içinde verilmeli
•
Kan pıhtıları
ve diğer birikmiş
parçaların uzaklaştırılması
için 170 μ’luk
standart kan filtreleri kullanılmalı
••
VitalVital
bulgular transfbulgular transfüüzyondan zyondan ööncence, , 15. 15. dkdk
ve ve 60 60 dkdk
da birda bir ööllçüçülmelilmeli
KAN ÜRÜNÜ
NE ZAMAN ISITILMALIDIR ?
1.
Bebeklerde exchange
transfüzyon
2.
15 mL/kg/saat üzerinde transfüzyon yapılan çocuklar
3.
>50 mL/kg/saatten hızlı
ve fazla sayıda transfüzyon
gereksini olan erişkinler
4.
Masif transfüzyon
–
Kc
transplantasyon operasyonu
5.
Soğuk aglütinin hastalığı
6.
Kriyoglobulinemi
ISITILMIŞ
KAN ÜRÜNÜ
•
Amaç:
–
Hızlı
verilen çok sayıda soğuk kanın kardiak
arrest
riskini önlemek
•
Uygun kan ısıtıcıları
kullanılmalı
–
Isının moniterize
edildiği su banyosuna monte edilmiş
sarmal plastik tüpler
–
Düz plastik kan torbası
temasda
olan elektrikle ısıtılmış
tablalar
•
DİKKAT !!!
–
Musluk suyu altında, hasta yatağında, hasta yakınının vücudunda veya kalorifer üzerinde ısıtılmamalı
–
Sıcak suda immersiyon
ile ısıtılmamalı
–
Mikrodalgada ısıtılmamalı
TRANSFÜZYON
REAKSİYONLARI
WHO-
AKUT TRANSFÜZYON REAKSİYONLARI
Hafif Orta Ciddi
• Ürtiker - FNHTR - Akut hemoliz- Bakteriyel kontaminasyon- Sıvı
yüklenmesi
- Anaflaksi- TRALI
• Tanım=•
Transfüzyon ssıırasrasıında veyanda veya
ilk 24 saat iilk 24 saat iççindeinde
izlenen yan
etkiler
Transfüzyona bağlı ölüm nedenleri
–
~%15
Bakteriyel kontaminasyon•
%75 PLT
•
%25 RBC
–
~
%14
Akut hemolitik transfüzyon reaksiyonu
–
~
%13 TRALI
(FDA 2005 verileri)
AKUT HEMOLAKUT HEMOLİİTTİİKK TRANSFTRANSFÜÜZYON REAKSZYON REAKSİİYONUYONU
Akut hemolitik transfüzyon reaksiyonu
• Tanım=• Nakledilen RBC’lerin
immün
aracılıklı
yıkımıdır
• Sebep=•
En sık *AB0 uygunsuzAB0 uygunsuz
kan transfüzyonu (anti-A,
anti-B)• anti-kell
gibi ABO dışı
diğer potent
antikorlar
•
Nadiren, transfüzyonla birlikte uygunsuz sıvıların verilmesi
• Mortalite:
~
%10-20• ABY,
DIK, Şok
•
Transfüzyona başlanmasından hemen sonra hemen sonra •
Ani gelişen –
Anksiyete, ateteşş, titreme, sırt ağrısı, bulantı/kusma, başta dolgunluk hissi, yyüüzde zde kkıızarmazarma, , ekstremitelerde
karıncalanma hissi,
yan
ağrısı, bronkospazm, nefes darlnefes darlığıığı, , siyanozsiyanoz, , takikardi
ve hipotansiyon
(ŞOK)
••
Operasyonda sOperasyonda sıırasrasıındanda––
AAşışırrıı
kanama ve yaygkanama ve yaygıın sn sıızzııntntıı
––
AAççııklanamayan hipotansiyon ve klanamayan hipotansiyon ve takikarditakikardi
Akut hemolitik transfüzyon reaksiyonu-
KLİNİK
Akut Hemolitik transfüzyon reaksiyonu-
Laboratuar•
İntravasküler
hemoliz
bulguları:
Serum LDH = artma
Serum haptoglobin
= azalma
İnd. Bil = artma
Plazma serbest Hb= Hemoglobulinemi
İdrar Hb= Hbüri/
Hemosiderinüri
(+)
•
Akut DIK bulguları:–
aPTT/ PT = yükselme
–
Fibrinojen
= azalma–
D-Dimer
= artma
–
Trombositopeni•
İmmun
hemoliz
bulguları:
–
DAT (+)–
IAT +/-
•
ABY bulguları:–
BUN/Cr= artma
–
Oliguri/anüri
Akut hemolitik transfüzyon reaksiyonu şüphesi var: NE YAPMALIYIM ?
1.
Hemen
transfüzyona son verilmeli2.
Doğru hastaya doğru ünitenin verildiği kontrol edilmeli (kayıt/ünite kontrol)
3.
Hastadan idrar örneği ve hem hasta hem de verilen kandan yeterli miktarda kan örneği
alınmalı
4.
Kültür
için laboratuara kan örneği gönderilmeli5.
Hemoliz
varlığını
belirlemek için testler yapılmalı
•
Hb/
PLT
sayımı, LDH, bilirubin
ve
Haptoglobin
düzeyi•
Coombs
testi
•
Plazma ve idrarda Hb
tayini6.
Koagülasyon
testleri çalışılmalı
(erken dönemde normal)
•
aPTT/ PT, fibrinojen
düzeyi, FYÜ
(D-dimer)7.
Kan merkezine kan örneği gönderilmeli•
Verilen üniteden ABO tip tayini
•
Donor
üniteden antikor tarama•
Verilen ünit
ile alıcı
serumunun (transfüzyon sonrası
serum) cross-match
•
DAT
Akut hemolitik transfüzyon reaksiyonu Gelişti NASIL TEDAVİ
EDEBİLİRİM ?
1.
Transfüzyona hemen son verilmeli (Reaksiyonun şiddeti; doz bağımlıdır)
2.
Bol sıvı
ve diüretik
verilerek ABY önlenmeye çalışılır
•
Furosemid
veya mannitol
3.
Bikarbonat: verilerek idrarın alkali yapılması
(idrar pH
>7.0), hemoglobinin
asit hematin şeklinde distal
tübe
çökmesini
önleyebilir
4.
Koagülopati gelişmiş
ise tedavi edilmelidir: PLT, TDP/KRİYO
5.
Ağır olgularda yüksek doz steroid, oksijen, dopamin
gerekebilir
6.
ABY durumunda: Hemofiltrasyon
ve hemodiyaliz
7.
Son çare olarak RCERCE
ile uyumsuz eritrositlerin sayısı
azaltılabilir
Febril Non- Hemolitik Transfüzyon Reaksiyonları (FNHTR)
FNHTR
- Tanım=•
Transfüzyon sırasında veya birkaç
saat içinde (0.5-2 saat)
titremeyi takiben ortaya çıkan n yyüüksek ateksek ateşş
(≥1°C)- Sebep=
-
Trombosit, lökosit antijenleri ve plazma proteinlerine karşı gelişen immün
reaksiyonlar ve TNF, IL-1, IL-6, PGE2 gibi
sitokin
artışı- Tanı= Ateş
yapan
diğer nedenlerin dışlanması
ile konur
- Hemoliz- Bakteriyel kontaminasyon- TRALI
Transfüzyon
sırasında ateş
gelişti NE YAPMALIYIM ?
1.
Aksi ispat edilene kadar transfüzyon reaksiyonu olarak kabul edilmeli
2.
Transfüzyona ara verilmeli
3.
Öncelikle ateş
nedeni sorgulanmalı
•
FNHTR, akut hemoliz, bakteriyel kontaminasyon, akut akciğer hasarı
4.
Transfüzyona devam etmeden önce hemolitik reaksiyon ve bakteriyel
kontaminasyon
olasılığından mutlaka uzaklaşmak gerekli
5.
Başka bir neden düşünülüyorsa ileri tetkik yapılmalıdır ve transfüzyon
devam edilmemeli
FNHTR
: Nasıl tedavi edebilirim?
• Antipiretikler
• Asetaminofen, NSAİİ
vb
• Aspirin kullanılabilir
• Trombositopenik
hastalarda kullanılmamalı
• Şiddetli reaksiyonlarda transfüzyon durdurulmalı
• Aşırı
titreme olursa meperidin
verilebilir
• Anti-Histaminikler
KULLANILMAMALIDIR
FNHTR: Nasıl önleyebilirim? •Kan ürünündeki lökosit azaltılması
•
2 den
fazla FNHTR gözlenen
kişilere
sonraki transfüzyonda
lökositten fakir kan ürünleri verilmeli
•
Depolama öncesi filtrasyon
(in-line): lökositlerin sitokin üretmeden önce üründen uzaklaştırılmasını
sağlar
• Aferez
yöntemi ile elde edilen lokosit
azaltılmış
ürün kullanımı
• Buffy
coat
yöntemi ile hazırlanan kan ürünü
kullanımı
•Lökosit sayısı
az ve dolayısıyla sitokin
üretimi de azdır
Bakteriyel Kontaminasyon
(SEPSİS)
Transfüzyonla
ilişkili bakteriyel sepsis TANI
–
Transfüzyonu takiben 4 saat içinde
aşağıdaki bulgu ve belirtilerin varlığı:
• Ateş= ≥
39°C (≥
2 °C artması)
• Takikardi= 120/dk
yada 40/dk
artış
• Kramp/katılık
• Bulantı-kusma
• Takipne
= 28/dk
• Bel ağrısı
• Sistolik
KB azalması
yada artması
(30 mmHg
↓
yada ↑)
Bakteriyel Kontaminasyon
Şüphesi Var:
NE YAPMALIYIM?
•
Transfüzyon hemen durdurulmalı•
Kan ürününü
bakteri yönünden kontrol
edilmeli– Kan torbasının dış
görünüşü
– Mikroskobik inceleme (Gram boyama)– Ph/Glukoz
tayini
•
Kan kültürü
alınmalı•
Acil tedavi başlanmalı– Geniş
spektrumlu IV antibiyotik
Bakteriyel kontaminasyon
NASIL ÖNLENEBİLİR?
1.1.
DonasyonDonasyon
kurallarkurallarıına uyulmasna uyulmasıı
2.2.
Saklama Saklama ııssııssıınnıınn
optimizasyonuoptimizasyonu
3.3.
Saklama zamanSaklama zamanıınnıınn
ssıınnıırlandrlandıırrıılmaslmasıı
4.4.
ÜÜniversal niversal llöökosit redkosit redüüksiyonuksiyonu
5.5.
EndikasyonEndikasyonundaunda
üürrüün kullanmakn kullanmak
6.6.
Eritrosit ve trombosit iEritrosit ve trombosit iççin transfin transfüüzyon hedeflerini azaltmakzyon hedeflerini azaltmak
7.7.
AferezAferez
üürrüünleri kullanmaknleri kullanmak
8.
Bakteri tespit sistemlerinin kullanılması
9.
Patojen inaktivasyon
yöntemleri
Transfüzyonla İlişkili Akut Akciğer Hasarı
(TRALI)
Transfüzyonla ilişkili akut akciğer hasarı
•Klinik:•Transfüzyondan sonraki ilk ilk 6 saat i6 saat iççindeinde
ani gelişen
dispnedispne, , takipnetakipne, , ateateşş
veve
siyanozsiyanozaa, hipotansiyon, hipotansiyon
ve ve akciakciğğerlerde yaygerlerde yaygıın n infiltratifinfiltratif
ggöörrüünnüümm
eşlik eder
Mortalite
= %5-25• Sebep:
••VVericinin ericinin plazmasında bulunan HLA veya granülosit spesifik antijenlere karşı
antikorlardantikorlardıırr
(Lökoaglütininler)
•Predispozan
klinik durum•Kan ürünü
transfüzyonu (Plazma içeren)
•Antijen antikor etkileşimi•Pulmoner
endotelyal
aktivasyon ve Nötrofil sekestrasyon
•
Aglütine
olmuş
lökositlerin pulmoner
dolaşımda sekestre
olması
ve takiben kompleman sisteminin aktive olmasına bağlı olarak gelişen akut akciğer
hasarı
•
Radyolojik olarak pulmoner
ödemi taklit
eden infiltrasyon
dikkati çeker
Transfüzyonla ilişkili akut akciğer hasarı(TRALI)
1.
Akut başlangıç2.
Hipoksemi
–
PaO2/FIO2
< 300 mm Hg veya–
Oda havası
solurken oksijen satürasyonu
<
%903.
Akciğer grafisinde
bilateral
infiltrasyon
4.
Dolaşım yüklenmesine ait bulgu olmaması
TRALI (Konsensus tanımı- 1994 )
•
Transfüzyon öncesi TRALI bulguları
olmayan hastada:
–
Transfüzyon sonrası
6 saat içinde TRALI
bulguları
gelişmesi ve
–
Bir veya daha fazla TRALI risk faktörü
bulunması
•
TRALI risk faktörleri:1.
Ağır sepsis
2.
Şok3.
Multipl
travma
4.
Yanık5.
Akut pankreatit
6.
Kardiyopulmoner
bypass7.
İlaç
zehirlenmeleri
Transfüzyonla ilişkili akciğer hasarı(NHLBI çalışma grubuna göre tanım)
•
Septik şokta risk % 40’lara
varabilirken kardiyopulmoner bypass
ile birliktelik % 2 civarındadır
•
Pulmoner
ödem ve hipoksiye
yönelik destekleyici önlemler alınmalı–
Solunum desteği ve oksijen
–
Kan gazlarının yakın takibi–
Ağır olgularda mekanik ventilasyon
•
%70 olguda ihtiyaç
var
•
Bu hastalar yüksek doz steroidden
yarar görebilirler
Akut akciğer hasarı: Tedavi
ANAFLAKTİK ve ALERJİK reaksiyonlar
Anaflaksi
• Nadir, hayatı
tehdit eden akut komplikasyondur• Sebep=
• Ig
A eksikliği olan kişilere IgA
içeren kan ürünü
verilmesidir• Klinik=
• Anaflaksi
transfüzyon başladıktan çok kısa bir süre sonra başlar• Birkaç
ml plazma verilince dahi görülebilir
• Ateş
genellikle yoktur •Tedavi=
• İnfüzyona
son verilmeli• ACİL anaflaksi
tedavisi yapılmalı: adrenalin, antihistaminik, steroid
• Korunma= • Yıkanmış
kan ürünü
kullanılmalı
• IgA
eksikliği olan kişiden kan ürünü
kullanılmalı
Alerjik reaksiyon (ürtiker)
• Sebep=
Plazma proteinlerine karşı
reaksiyon sonucu gelişir• Plazma ve trombosit süspansiyonunda daha sıktır
• Klinik= •Döküntü
ve kaşıntı
ile karakterizedir: ATEŞ
yoktur
• Tedavi= • Antihistaminik• Transfüzyonun kesilmesine gerek yoktur
• Önleme=•
Tekrarlayan vakalarda transfüzyon öncesi anti-histaminik
verilmelidir
Graft versus host hastalığıKanda
bulunan “T lenfositler”
bu reaksiyona neden olabilir.
Yaklaşık 1/750.000 transfüzyonda görülebilir. Genelde 4-30 gün
içinde gelişir: Ateş, ciltte eritem, karaciğer
ve böbrek yetmezliği, pansitopeni
gözlenebilir. Çoğunlukla ölümcül seyreder.HLA uygun akrabalardan yapılan transfüzyonlarda daha sıktır.Korunma:
Böyle bir risk taşıyan alıcılara (İmmün
yetmezlik,
lösemi, hodgkin, yenidoğan, 1. derece akraba)
verilen kan ürünleri ışınlanmalıdır.
Post transfüzyon purpura
Sebep: trombositlere karşı
gelişmiş
antikorlar olaydan
sorumludur.
Transfüzyondan 5-12 gün sonra görülür.
Trombositopeni, kanama ve purpuralarla
kendini gösterir.Tedavi:
Trombosit transfüzyonu genelde etkisizdir.
IV İmmünglobülin,
Plazma değişimi, steroidKorunma:
Sonraki transfüzyonlarda lökositten fakir ürünler
transfüze edilir.
HEMOSİDEROZİS
•
Transfüze edilen her ünite eritrosit 150-250 mg kadar demir içerir (1 ml eritrosit 1 mg demir içerir).
•
Hemosiderozis
kronik transfüzyon gerektiren talasemi
ve orak hücreli anemi gibi hastalarda ortaya çıkar. Genelde 20 ünite
transfüzyon sonrası
oluşmaya başlar. •
Demir parankimal
dokularda (karaciğer, böbrek, kalp gibi)
birikerek organ fonksiyon eksikliğine neden olur. •
Bu hastalarda hemosiderozis
başlamadan önce demiri
bağlayacak şelatör
ilaçlar (desferoksamin, deferipron) kullanılmalıdır.
İNFEKSİYON ETKENLERİ•
Sitomegalovirüs
(CMV)
•
HTLV-1 •
HTLV-2
•
Parvovirüs
B19•
Epstein-Barr
virüs
•
Hepatit-A•
Hepatit B
•
Delta antijeni•
Hepatit C
•
Hepatit G (GB virüs C)•
HIV
•
Yersinia
enterocolitica•
Salmonella
•
Brusella•
Stafilokoklar
•
Klebsiella•
Serratia
•
Sifiliz•
Lyme
hastalığı
•
Malarya•
Chagas
hastalığı
•
Babesiozis•
Toksoplazmozis
•
v-CJD, deli dana hastalığı
faltuntas@hotmail.com
top related