punim diplome - uamd.edu.al · pdf filepunim diplome titulli i temes : kanceri kolorektal dhe...
Post on 06-Feb-2018
784 Views
Preview:
TRANSCRIPT
1
UNIVERSITETI ldquoALEKSANDEumlR MOISIU rsquorsquo DURREumlS
FAKULTETI I STUDIMEVE PROFESIONALE- MASTER PROFESIONAL
DEPARTAMENTI I MJEKSISEuml
DEGA INFERMIERI KIRURGJIKALE
PUNIM DIPLOME
TITULLI I TEMES
Kanceri kolorektal dhe kujdesi infermieror
Punoi MALVINA VERJONI
Pedagogu udheheqes VIOLETA ZANAJ
VITI AKADEMIK 2012-2014
2
Mireumlnjohje
Mireumlnjohja dhe falenderimi shkon peumlr teuml gjitheuml
pedagogeumlt e universitetit ldquoAleksander Moisiurdquo
Durreumls Neuml saj teuml profesionalizmit teuml tyre dhe
peumlrkushtimit peumlr teuml peumlrcuar njohuri kam arritur deri
neuml diplomim
3
Titulli Kanceri kolorektal dhe kujdesi infermieror
QELLIMI
Meumlsimi dhe perfeksionimi I dijeve neuml lidhje me kujdesin ndaj kancerit kolorektal dhe rritja e
nivelit teuml kujdesit infermieror peumlr pacienteumlt me kancer teuml kolonit
OBJEKTIVAT
1 Identifikimi I shkaqeve dhe faktoreumlve rriskues peumlr kancerin e kolonit
2 Teuml tregojmeuml listeumln e ekzaminimeve dhe testeve diagnostikuese peumlr kancerin e kolonit
3 Identifikimi I opsioneve teuml trajtimit peumlr pacienteumlt me kancer teuml kolonit
4 Peumlrmireumlsimi I puneumls neuml lidhje me keumlta pacienteuml
5 Rritja e interesit peumlr teuml beumlreuml analizat dhe kontrollet e duhura peumlr teuml arritur meuml pas qeuml teuml
kapet neuml koheuml semundja dhe si rrjedhojeuml edhe teuml sheumlrohet meuml lehteuml
6 Rritja e motivacionit peumlr teuml besuar se mund ta mposhtin seumlmundjen duke e luftuar me
forceuml ateuml
7 Ndjekja intensive dhe adekuate e keumltyre pacienteumlve
8 Njohja nga ana teorike dhe praktike sa meuml e mireuml e keumltyre nozologjive peumlr parandalimin e
kancerit teuml kolonit
4
PERMBAJTJA
HYRJAhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
KAPITULLI 1helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
11 Epidemiologjiahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
12 Etiologjia faktoreumlt rriskueshelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
13 Fizpatologjiahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
14 Klasifikimi I kancerit teuml kolonit sipas stadevehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
15 Klinikahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
16 Komplikacionethelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
17 Ekzaminimethelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
18 Diagnostikimihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
110 Trajtimihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Kapitulli 2
21 Materiali dhe metodikahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryerahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Kapitulli 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e kancerit teuml kolonithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
33 Etapat e kujdesit infermierorhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
34 Edukimi shendeteumlsor dhe kujdesi neuml shteumlpihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
35 Rezultatet e pritshmehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
36 Rekomandime dhe udheumlzimehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Kapitulli 4
41 Rezultatet e pritshmehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Konkluzionet helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Bibliografia helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
5
ABSTRAKTI
Kjo temeuml eumlshteuml mareuml neuml studim jo veteumlm peumlr faktin qeuml ky kancer eumlshteuml ndeumlr kanceret me
vdekshmeumlri teuml larteuml neuml boteuml por edhe peumlr nevojeumln e ndeumlrgjegjeumlsimit teuml popullateumls neuml meumlnyreuml qeuml teuml
mundeumlsojmeuml parandalimin e tij
Eumlshteuml punuar dhe studiuar qeuml nga faktoreumlt e rriskut e deri tek parandalimi e trajtimi duke
veumlzhguar e ndjekur pacienteumlt e shtruar neuml Repartin e Kirurgjiseuml neuml spitalin e Tiraneumls Pacienteumlve
u janeuml mareuml teuml dheumlna teuml reumlndeumlsishme dhe u eumlshteuml dheumlneuml kujdesi infermieror I nevojsheumlm dhe neuml
keumlteuml meumlnyreuml ne kemi arritur neuml disa peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme
1- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se neuml
meshkuj
2- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls dhe
neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
3- Diagnostikimi I hersheumlm eumlshteuml meumlnyra meuml efikase peumlr parandalimin e Ca teuml kolonit
4- Eumlshteuml shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
FJALET KYCE
Kancer ndash rritje jonormale ose e pakontrolluar e qelizave
Polipe ndash tumore beninje ( jokanceroze)
Metastaza ndash peumlrhapje e qelizave kanceroze neuml organet e tjera teuml organizmit
Kolostomia ndash eumlsht njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteeumlbarkut neuml formeumln e njeuml stome
Stoma ndasheumlshteuml njeuml gojeumlz (vrimeuml)qeuml sheumlrben peumlr nxjerrjen e materialeve fekale nga zorra
6
HYRJE
Cfareuml eumlshteuml kanceri
Kanceri eumlshteuml njeuml grup me meuml shumeuml se 200 seumlmundjeuml teuml ndryshme qeuml prekin teuml gjitha indet dhe
organet e organizmit Ato ndikojneuml neuml njeumlsineuml bazeuml teuml trupit qelizeumls Kanceri ndodh kur qelizat
beumlhen jo normale dhe ndahen pa kontroll Shumeumlzimi neoplazik fillon neuml meumlnyreuml spontane dhe
nuk I sheumlrben asnjeuml qeumlllimi Si gjitheuml organet e tjera teuml trupit edhe koloni dhe rektumi janeuml teuml
formuara nga shumeuml tipe qelizore Normalisht qelizat prodhohen me shumiceuml veteumlm kur trupi ka
nevojeuml peumlr to Neuml qofteuml se qelizat ndahen kur qelizat e reja nuk kaneuml nevojeuml formohet njeuml maseuml
indi shtreseuml e quajtur rritje ose tumor Tumoret mund teuml jeneuml beninj ose malinj Tumoret
beninje janeuml jo kancerozerriten ngadaleuml dhe nuk peumlrhapen tek pjeseumlt e tjera teuml trupitTumoret
malinje janeuml kanceroze rriten me shpejteumlsineuml formeumln e masave teuml crregullta dhe indi tumoral
depeumlrton neuml thelleumlsi teuml indeve fqinje neuml formeumln e rreumlnjeumlve Me kalimin e koheumls njeuml pjeseuml e
qelizave shkeumlputen nga masa tumorale ldquomeumlmeumlrdquo futen neuml qarkullimin e gjakut ose teuml limfeumls dhe
transportohen neuml inde ose organe teuml tjera Kjo peumlrhapje neuml organet e tjera quhet metastazeuml
Kanceri I kolonit
Kanceri kolorektal eumlshteuml njeuml seumlmundjeuml ku qelizat normale mukozale teuml kolonit ose rektumit
fillojneuml teuml ndryshojneuml fillojneuml teuml rriten neuml meumlnyreuml teuml pakontrollueshme dhe nuk e ndalojneuml rritjen
e tyre Keumlto ndryshime zakonisht marrin vite teuml zhvillimit megjithateuml neuml disa raste teuml seumlmundjeve
trasheumlguese ndryshimi mund teuml ndodheuml brenda muajit dhe vitit Qeuml teuml dy faktoreumlt gjenetikeuml dhe
rrethues mund eumle shkaktojneuml ndryshimin Fillimishtqelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (
jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore
malinje(kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrceumlnues
peumlr jeteumlnpasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe
organet
7
Anatomia
Koloni eumlshteuml pjeseuml e sistemit treteumls teuml trupit Sistemi treteumls largon dhe peumlrpunon leumlndeumlt
ushqyese(vitaminatmineraletkarbohidratet yndyrnatproteinat dhe ujin) dhe ndihmon neuml
eleminimin e mbeturinave jashteuml trupit Sistemi treteumls I poshteumlm eumlshteuml I formuar nga
esofagustomakuzorra e holleuml dhe zorra e trasheuml Zorra e trasheuml eumlshteuml e peumlrbeumlreuml nga keumlto pjeseuml
1 Cekumi ndash apo zorra e verbeumlr
2 Kolon ascendens (zorra ngjiteumlse)
3 Kolon transverses (zorra transversal)
4 Kolon descendens (zorra zbriteumlse)
5 Kolon sigmoideum (neuml formeumln e geumlrmeumls S)
6 Rectum (zorra e drejteuml)
Dhe kanali anal I cili peumlrfundon me anusin
Figura 1Anatomia e kolonit
8
KAPITULLI 1
11 Epidemiologjia
Kanceri I kolonit dhe rektumit eumlshteuml shkaku I treteuml kryesor I kancerit neuml meshkuj dhe shkaku I
kateumlrt kryesor I kancereve tek femrat Frekuenca e kancerit kolorektal eumlshteuml I ndrysheumlm neumlpeumlr
boteuml Ai eumlshteuml I zakonsheumlm neuml vendet pereumlndimore dhe eumlshteuml I rralleuml neuml Azi dhe Afrikeuml Neuml
shtetet ku njereumlzit kaneuml adaptuar dieteumln e vendeve pereumlndimoreincidenca e kancerit kolorektal
eumlshteuml rritur Ai eumlshteuml I barabarteuml neuml teuml dy gjiniteuml si neuml meshkuj dhe neuml femra deri neuml 148810 raste
diagnostikohen neuml 2008dhe nga njeuml vlereumlsim 49960 njereumlz do teuml vdesin nga kjo seumlmundje Ai
eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit kancer parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga
polipet qeuml mund teuml hiqen peumlrpara se ato teuml beumlhen kanceroze Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I
mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt
12 Etiologjia Faktoreumlt rriskues
Shkaqet e sakta teuml kancerit kolorektal janeuml teuml panjohura por mund teuml peumlrmendim faktoreumlt
rriskues qeuml perfshijneuml
1 Mosha
Mosha eumlshteuml njeuml faktor rriskues neuml zhvillimin ose shfaqjen e kancerit kolorektal dhe meuml te
rriskuar janeuml pacienteumlt mbi 50 vjec
Stili i jetes
Semundjet e
zorres
Faktoret
gjenetike
Mosha
9
2 Faktoreumlt gjenetik
Njeuml person me sfond gjenetik eumlshteuml njeuml faktor I reumlndeumlsisheumlm faktor rrisk neuml kancerin e kolonit
Peumlrafeumlrsisht 20 e kancereve janeuml teuml lidhur me njeuml histori familjare teuml kancerit teuml kolonit
Dhe 5 e kancereve teuml kolonit janeuml peumlr shkak teuml trasheumlgimit teuml sindromeumls seuml kancerit teuml kolonit
Sindromi I kancerit teuml kolonit I trasheumlguar eumlshteuml crregullim ku pjeseumltareumlt e afeumlrt familjareuml kaneuml
trasheumlguar defektin gjenetik shkaktareuml teuml kancerit nga njeuml ose teuml dy prindeumlrit Dihet se
kromosomet peumlrmbajneuml informacion gjenetik dhe trasheumlgimi I kromozomeve defektoze
shkakton defekt gjenetik qeuml con neuml formimin e polipeve teuml kolonit dhe meuml voneuml teuml kancerit teuml
kolonit
Eumlshteuml I mundur teuml trasheumlgohet rreziku peumlr trsquou seumlmureuml nga tumori kolorektal neuml qofteuml se tek
familjareumlt e veumlteteuml janeuml manifestuar disa seumlmundje qeuml predispozojneuml neuml formimin e tumoreve
intestinal Ku ndeumlr teuml cilat peumlrmendim
A Polipoza adenomatoze familjare ose FAP (familial adenomatous polyposis)
Eumlshteuml njeuml sindrom I kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar ku pjesetareumlt e afeumlrt familjareuml zhvillojneuml
njeuml pafundeumlsi polipe teuml kolonit (100000 ndash 1000000) duke filluar teuml zhvillohen qeuml neuml mosheuml teuml
vogeumll dhe pas disa vjeteumlsh zakonisht rreth mosheumls 10-20 vjec qeuml po teuml mos zbulohet hereumlt dhe
teuml trajtohet (hiqen polipet e kolonit) hereumlt njeuml person I prekur nga sindromi I polipit familjar
eumlshteuml pothuajse I sigurt teuml zhvillojeuml kancer teuml kolonit nga keumlto polipe Kanceret zakonisht
zhvillohen neuml mosheumln 40 vjec Keumlta pacienteuml janeuml gjithashtu neuml rrezik teuml shfaqjes seuml njeuml kanceri
tjeteumlr neuml gjendreumln tiroide stomak etj
B Polipoza adenomatoze familjare e lehte ose AFAP(attenuated familial adenomatous
polyposis)
Eumlshteuml njeuml version I lehteuml I FAP Pjeseumltareumlt e prekur zhvillojneuml meuml pak se sa 100 polipe teuml
kolonit Megjithateumlata janeuml akoma neuml rrezik shumeuml teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit neuml
moshat e reja Ata janeuml gjithashtu neuml rriskun e teuml paturit polipe neuml stomak dheuml neuml duoden
C Karcinoma e trasheumlgueshme e kolonit me bazeuml jopolipoze HNPCC(hereditary
nonpolyposis colon cancer)
Eumlshteuml njeuml sindrom I trasheumlguar I Ca teuml kolonit ku pjeseumltareumlt e afeumlrt teuml familjes mund teuml zhvillojneuml
polipe dhe kancere teuml kolonitzakonisht neuml kolonin e drejteuml rreth mosheumls 30-40 vjecare Disa
pacienteuml me HNPCC gjithashtu janeuml neuml rrezik teuml shfaqjes seuml kancerit teuml mitreumlskancerit teuml
stomakutovareveuretereumlve dhe traktit biliar
D MYH polyposis syndrome
Eumlshteuml njeuml syndromeuml I trasheumlguar I kancerit teuml kolonit I zbuluar koheumlt e fundit Neuml meumlnyreuml tipike
pjeseumltareumlt e afeumlrt zhvillojneuml 10-100 polipe qeuml ndodhen peumlrreth mosheumls 40 vjecare dhe janeuml neuml
rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
10
3 Seumlmundjet e zorreeumls
A Polipe neuml kolon
Figura 2Polipet ne kolon
Neuml polipet sporadike dhe kanceret (polipet me kanceret qeuml zhvillohen neuml mungeseuml teuml historiseuml
familjare) kromozomet deumlmtuese mund teuml gjenden veteumlm neuml polipe dhe neuml kancere qeuml
zhvillohen nga kjo qelizeuml Polipet e kolonit zhvillohen kur deumlmtimet e kromozomeve peumlrseumlriten
neuml qelizat e shtreseumls seuml breumlndshme teuml kolonit Normalisht kromozomet e sheumlndetshme
kontrollojneuml rritjen e qelizave neuml njeuml meumlnyreuml teuml rregullt Kur kromozomet deumlmtohen rritja e
qelizeumls beumlhet e pakontrollueshme dhe rezulton neuml mase teuml indit (polipet) Polipet e kolonit janeuml
fillimisht beninje Pas disa viteve polipet e kolonit mund teuml deumlmtojneuml kromozomet dhe teuml beumlhen
kancerogene
Mundeumlsia qeuml njeuml polip I kolonit teuml evoloje drejt njeuml forme invazive teuml kancerit varet nga peumlrmasat
e veteuml polipit
Eumlshteuml minimale (inferior me pak se 2) peumlr peumlrmasa inferior prej 15cm
Mesatare (2-10) peumlr peumlrmasa 15-25cm dhe dometheumlneumlse peumlr peumlrmasa meuml teuml meumldha se 25cm
Pas transformimit neuml maseuml kanceroze mukoza intestinale mund teuml paraqitet me karakteristika teuml
ndryshme neuml vareumlsi teuml formeumls pamore me mikroskop dhe si pasojeuml merr emra teuml ndrysheumlm
adenokarcinoma ademokarcinoma mucinoze adenokarcinoma me qeliza malinje prej unaze
carcinoma (me e rralle) Pervec keumltyre kanceret kolorektal mund teuml keneuml pamjen e polipit teuml nje
nyje ose teuml manifestohen me ulcera teuml mukozeumls
11
B Ca te kolonit rektumit
Figura 3Ca I kolonit
C Kolit ulceroz ose Morbus Crohn
Figura 4Koliti ulceroz
Kanceri I kolonit eumlshteuml njeuml komplikacion I njohur I kolitit kronik ulcerativ Koliti kronik ulceroz
shkakton inflamacion teuml shtreumlseumls seuml breumlndshme teuml kolonit dhe rreziku peumlr kancer beninje eumlshteuml
rritur pas 8-10 vite teuml kolitit Rreziku peumlr shfaqen e kancerit tek njeuml pacient me kolit ulceroz
gjithashtu eumlshteuml I lidhur te pozicionimi dhe te shtrirja e semundjes se tij apo saj Vlereumlsimet e
fundit teuml grumbulluara neuml lidhje me incidenceumln e kancerit teuml kolonit seuml bashku me kolitin
ulcerative janeuml 25 neuml 10 vite 76 neuml 30 vite dhe 108 neuml 50 vite
12
4 Stili I jeteses
A Faktoreumlt ushqyes
Figura 5Ushqim I shpejte
Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml
e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml
sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml
mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi
shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative
faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk
janeuml teuml rezikshme
Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej
koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente
teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal
konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml
kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e
Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml
si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet
epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml
ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren
nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo
provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml
trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes
Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e
kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)
Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml
neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me
peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml
fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e
13
pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)
kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls
B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet
Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij
14
C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit
Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit
D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet
zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml
15
13 Fizpatologjia
Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me
kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml
polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet
dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet
Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca
Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga
polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze
Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml
prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml
zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit
ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e
reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml
tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik
sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml
tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml
rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml
largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec
16
14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve
Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke
peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml
organet e tjera
Figura 9Stadet e Ca
Stadi 0 (carcinoma in situ )
Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln
fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente
veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml
kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si
carcinoma in situ
Stadi I
Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e
breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml
ndeumlrmjetme
17
Stadi II
Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B
Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml
indet praneuml kolonit ose rektumit
Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml
dheose peritoneumin
Stadi III
Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C
Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml
shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula
Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur
o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit
o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit
18
Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml
peumlrhapur
o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit
o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin
Stadi IV
Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml
distanceuml si psh heparin dhe pulmonet
Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit
19
15 Klinika
Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht
mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara
dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml
pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece
Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit
Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml
a Dhimbje abdominale
b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml
gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml
shkurtra etj
c Gjak okult neuml fece
d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml
Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml
relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml
meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar
prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent
Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml
a Gjak okult neuml fece
b Konstipacion
c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve
d Fryrje teuml barkut
e Krampe
f Dhimbje barku
Tumoret e colon descendent shkaktojneuml
a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt
b Tenezma
c Dhimbje kolike abdominal
d Alternimekapslleumlk dhe diarhe
e Nauze dhe teuml vjella
20
Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml
Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml
a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum
b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum
c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit
teuml majte ose rectumit
d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia
e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial
mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml
barkut tenezma
16 Komplikacionet
Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen
seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml
peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml
inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml
shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml
Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml
cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime
dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml
Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu
dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con
neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili
shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml
ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml
fshikeumlzeumln urinare
Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls
seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml
fshehteuml neoplazik
Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi
I tumorit
21
17 Ekzaminimet
1 Tushe rektale
Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e
lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale
2 Testi peumlr gjak okult
Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml
peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml
feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I
peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje
vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra
fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45
shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I
kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml
mireuml
Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur
personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece
Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml
meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml
peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e
reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar
mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se
20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml
22
me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr
kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe
kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe
nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ
3 Biopsia
Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml
mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit
4 Biopsia e limfonodulave
Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml
mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike
5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium
Figura 11 Klizma me barium
Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml
Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet
mukozale teuml vogla deri ne 05 cm
Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e
hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim
mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin
dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit
gastrointestinal
Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml
traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml
me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon
Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale
23
6 Sigmoidoscopia
Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona
jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr
pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu
mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml
7 Kolonoskopia
Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona
jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml
pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml
njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e
kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese
Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
2
Mireumlnjohje
Mireumlnjohja dhe falenderimi shkon peumlr teuml gjitheuml
pedagogeumlt e universitetit ldquoAleksander Moisiurdquo
Durreumls Neuml saj teuml profesionalizmit teuml tyre dhe
peumlrkushtimit peumlr teuml peumlrcuar njohuri kam arritur deri
neuml diplomim
3
Titulli Kanceri kolorektal dhe kujdesi infermieror
QELLIMI
Meumlsimi dhe perfeksionimi I dijeve neuml lidhje me kujdesin ndaj kancerit kolorektal dhe rritja e
nivelit teuml kujdesit infermieror peumlr pacienteumlt me kancer teuml kolonit
OBJEKTIVAT
1 Identifikimi I shkaqeve dhe faktoreumlve rriskues peumlr kancerin e kolonit
2 Teuml tregojmeuml listeumln e ekzaminimeve dhe testeve diagnostikuese peumlr kancerin e kolonit
3 Identifikimi I opsioneve teuml trajtimit peumlr pacienteumlt me kancer teuml kolonit
4 Peumlrmireumlsimi I puneumls neuml lidhje me keumlta pacienteuml
5 Rritja e interesit peumlr teuml beumlreuml analizat dhe kontrollet e duhura peumlr teuml arritur meuml pas qeuml teuml
kapet neuml koheuml semundja dhe si rrjedhojeuml edhe teuml sheumlrohet meuml lehteuml
6 Rritja e motivacionit peumlr teuml besuar se mund ta mposhtin seumlmundjen duke e luftuar me
forceuml ateuml
7 Ndjekja intensive dhe adekuate e keumltyre pacienteumlve
8 Njohja nga ana teorike dhe praktike sa meuml e mireuml e keumltyre nozologjive peumlr parandalimin e
kancerit teuml kolonit
4
PERMBAJTJA
HYRJAhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
KAPITULLI 1helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
11 Epidemiologjiahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
12 Etiologjia faktoreumlt rriskueshelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
13 Fizpatologjiahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
14 Klasifikimi I kancerit teuml kolonit sipas stadevehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
15 Klinikahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
16 Komplikacionethelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
17 Ekzaminimethelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
18 Diagnostikimihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
110 Trajtimihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Kapitulli 2
21 Materiali dhe metodikahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryerahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Kapitulli 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e kancerit teuml kolonithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
33 Etapat e kujdesit infermierorhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
34 Edukimi shendeteumlsor dhe kujdesi neuml shteumlpihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
35 Rezultatet e pritshmehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
36 Rekomandime dhe udheumlzimehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Kapitulli 4
41 Rezultatet e pritshmehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Konkluzionet helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Bibliografia helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
5
ABSTRAKTI
Kjo temeuml eumlshteuml mareuml neuml studim jo veteumlm peumlr faktin qeuml ky kancer eumlshteuml ndeumlr kanceret me
vdekshmeumlri teuml larteuml neuml boteuml por edhe peumlr nevojeumln e ndeumlrgjegjeumlsimit teuml popullateumls neuml meumlnyreuml qeuml teuml
mundeumlsojmeuml parandalimin e tij
Eumlshteuml punuar dhe studiuar qeuml nga faktoreumlt e rriskut e deri tek parandalimi e trajtimi duke
veumlzhguar e ndjekur pacienteumlt e shtruar neuml Repartin e Kirurgjiseuml neuml spitalin e Tiraneumls Pacienteumlve
u janeuml mareuml teuml dheumlna teuml reumlndeumlsishme dhe u eumlshteuml dheumlneuml kujdesi infermieror I nevojsheumlm dhe neuml
keumlteuml meumlnyreuml ne kemi arritur neuml disa peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme
1- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se neuml
meshkuj
2- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls dhe
neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
3- Diagnostikimi I hersheumlm eumlshteuml meumlnyra meuml efikase peumlr parandalimin e Ca teuml kolonit
4- Eumlshteuml shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
FJALET KYCE
Kancer ndash rritje jonormale ose e pakontrolluar e qelizave
Polipe ndash tumore beninje ( jokanceroze)
Metastaza ndash peumlrhapje e qelizave kanceroze neuml organet e tjera teuml organizmit
Kolostomia ndash eumlsht njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteeumlbarkut neuml formeumln e njeuml stome
Stoma ndasheumlshteuml njeuml gojeumlz (vrimeuml)qeuml sheumlrben peumlr nxjerrjen e materialeve fekale nga zorra
6
HYRJE
Cfareuml eumlshteuml kanceri
Kanceri eumlshteuml njeuml grup me meuml shumeuml se 200 seumlmundjeuml teuml ndryshme qeuml prekin teuml gjitha indet dhe
organet e organizmit Ato ndikojneuml neuml njeumlsineuml bazeuml teuml trupit qelizeumls Kanceri ndodh kur qelizat
beumlhen jo normale dhe ndahen pa kontroll Shumeumlzimi neoplazik fillon neuml meumlnyreuml spontane dhe
nuk I sheumlrben asnjeuml qeumlllimi Si gjitheuml organet e tjera teuml trupit edhe koloni dhe rektumi janeuml teuml
formuara nga shumeuml tipe qelizore Normalisht qelizat prodhohen me shumiceuml veteumlm kur trupi ka
nevojeuml peumlr to Neuml qofteuml se qelizat ndahen kur qelizat e reja nuk kaneuml nevojeuml formohet njeuml maseuml
indi shtreseuml e quajtur rritje ose tumor Tumoret mund teuml jeneuml beninj ose malinj Tumoret
beninje janeuml jo kancerozerriten ngadaleuml dhe nuk peumlrhapen tek pjeseumlt e tjera teuml trupitTumoret
malinje janeuml kanceroze rriten me shpejteumlsineuml formeumln e masave teuml crregullta dhe indi tumoral
depeumlrton neuml thelleumlsi teuml indeve fqinje neuml formeumln e rreumlnjeumlve Me kalimin e koheumls njeuml pjeseuml e
qelizave shkeumlputen nga masa tumorale ldquomeumlmeumlrdquo futen neuml qarkullimin e gjakut ose teuml limfeumls dhe
transportohen neuml inde ose organe teuml tjera Kjo peumlrhapje neuml organet e tjera quhet metastazeuml
Kanceri I kolonit
Kanceri kolorektal eumlshteuml njeuml seumlmundjeuml ku qelizat normale mukozale teuml kolonit ose rektumit
fillojneuml teuml ndryshojneuml fillojneuml teuml rriten neuml meumlnyreuml teuml pakontrollueshme dhe nuk e ndalojneuml rritjen
e tyre Keumlto ndryshime zakonisht marrin vite teuml zhvillimit megjithateuml neuml disa raste teuml seumlmundjeve
trasheumlguese ndryshimi mund teuml ndodheuml brenda muajit dhe vitit Qeuml teuml dy faktoreumlt gjenetikeuml dhe
rrethues mund eumle shkaktojneuml ndryshimin Fillimishtqelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (
jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore
malinje(kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrceumlnues
peumlr jeteumlnpasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe
organet
7
Anatomia
Koloni eumlshteuml pjeseuml e sistemit treteumls teuml trupit Sistemi treteumls largon dhe peumlrpunon leumlndeumlt
ushqyese(vitaminatmineraletkarbohidratet yndyrnatproteinat dhe ujin) dhe ndihmon neuml
eleminimin e mbeturinave jashteuml trupit Sistemi treteumls I poshteumlm eumlshteuml I formuar nga
esofagustomakuzorra e holleuml dhe zorra e trasheuml Zorra e trasheuml eumlshteuml e peumlrbeumlreuml nga keumlto pjeseuml
1 Cekumi ndash apo zorra e verbeumlr
2 Kolon ascendens (zorra ngjiteumlse)
3 Kolon transverses (zorra transversal)
4 Kolon descendens (zorra zbriteumlse)
5 Kolon sigmoideum (neuml formeumln e geumlrmeumls S)
6 Rectum (zorra e drejteuml)
Dhe kanali anal I cili peumlrfundon me anusin
Figura 1Anatomia e kolonit
8
KAPITULLI 1
11 Epidemiologjia
Kanceri I kolonit dhe rektumit eumlshteuml shkaku I treteuml kryesor I kancerit neuml meshkuj dhe shkaku I
kateumlrt kryesor I kancereve tek femrat Frekuenca e kancerit kolorektal eumlshteuml I ndrysheumlm neumlpeumlr
boteuml Ai eumlshteuml I zakonsheumlm neuml vendet pereumlndimore dhe eumlshteuml I rralleuml neuml Azi dhe Afrikeuml Neuml
shtetet ku njereumlzit kaneuml adaptuar dieteumln e vendeve pereumlndimoreincidenca e kancerit kolorektal
eumlshteuml rritur Ai eumlshteuml I barabarteuml neuml teuml dy gjiniteuml si neuml meshkuj dhe neuml femra deri neuml 148810 raste
diagnostikohen neuml 2008dhe nga njeuml vlereumlsim 49960 njereumlz do teuml vdesin nga kjo seumlmundje Ai
eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit kancer parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga
polipet qeuml mund teuml hiqen peumlrpara se ato teuml beumlhen kanceroze Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I
mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt
12 Etiologjia Faktoreumlt rriskues
Shkaqet e sakta teuml kancerit kolorektal janeuml teuml panjohura por mund teuml peumlrmendim faktoreumlt
rriskues qeuml perfshijneuml
1 Mosha
Mosha eumlshteuml njeuml faktor rriskues neuml zhvillimin ose shfaqjen e kancerit kolorektal dhe meuml te
rriskuar janeuml pacienteumlt mbi 50 vjec
Stili i jetes
Semundjet e
zorres
Faktoret
gjenetike
Mosha
9
2 Faktoreumlt gjenetik
Njeuml person me sfond gjenetik eumlshteuml njeuml faktor I reumlndeumlsisheumlm faktor rrisk neuml kancerin e kolonit
Peumlrafeumlrsisht 20 e kancereve janeuml teuml lidhur me njeuml histori familjare teuml kancerit teuml kolonit
Dhe 5 e kancereve teuml kolonit janeuml peumlr shkak teuml trasheumlgimit teuml sindromeumls seuml kancerit teuml kolonit
Sindromi I kancerit teuml kolonit I trasheumlguar eumlshteuml crregullim ku pjeseumltareumlt e afeumlrt familjareuml kaneuml
trasheumlguar defektin gjenetik shkaktareuml teuml kancerit nga njeuml ose teuml dy prindeumlrit Dihet se
kromosomet peumlrmbajneuml informacion gjenetik dhe trasheumlgimi I kromozomeve defektoze
shkakton defekt gjenetik qeuml con neuml formimin e polipeve teuml kolonit dhe meuml voneuml teuml kancerit teuml
kolonit
Eumlshteuml I mundur teuml trasheumlgohet rreziku peumlr trsquou seumlmureuml nga tumori kolorektal neuml qofteuml se tek
familjareumlt e veumlteteuml janeuml manifestuar disa seumlmundje qeuml predispozojneuml neuml formimin e tumoreve
intestinal Ku ndeumlr teuml cilat peumlrmendim
A Polipoza adenomatoze familjare ose FAP (familial adenomatous polyposis)
Eumlshteuml njeuml sindrom I kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar ku pjesetareumlt e afeumlrt familjareuml zhvillojneuml
njeuml pafundeumlsi polipe teuml kolonit (100000 ndash 1000000) duke filluar teuml zhvillohen qeuml neuml mosheuml teuml
vogeumll dhe pas disa vjeteumlsh zakonisht rreth mosheumls 10-20 vjec qeuml po teuml mos zbulohet hereumlt dhe
teuml trajtohet (hiqen polipet e kolonit) hereumlt njeuml person I prekur nga sindromi I polipit familjar
eumlshteuml pothuajse I sigurt teuml zhvillojeuml kancer teuml kolonit nga keumlto polipe Kanceret zakonisht
zhvillohen neuml mosheumln 40 vjec Keumlta pacienteuml janeuml gjithashtu neuml rrezik teuml shfaqjes seuml njeuml kanceri
tjeteumlr neuml gjendreumln tiroide stomak etj
B Polipoza adenomatoze familjare e lehte ose AFAP(attenuated familial adenomatous
polyposis)
Eumlshteuml njeuml version I lehteuml I FAP Pjeseumltareumlt e prekur zhvillojneuml meuml pak se sa 100 polipe teuml
kolonit Megjithateumlata janeuml akoma neuml rrezik shumeuml teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit neuml
moshat e reja Ata janeuml gjithashtu neuml rriskun e teuml paturit polipe neuml stomak dheuml neuml duoden
C Karcinoma e trasheumlgueshme e kolonit me bazeuml jopolipoze HNPCC(hereditary
nonpolyposis colon cancer)
Eumlshteuml njeuml sindrom I trasheumlguar I Ca teuml kolonit ku pjeseumltareumlt e afeumlrt teuml familjes mund teuml zhvillojneuml
polipe dhe kancere teuml kolonitzakonisht neuml kolonin e drejteuml rreth mosheumls 30-40 vjecare Disa
pacienteuml me HNPCC gjithashtu janeuml neuml rrezik teuml shfaqjes seuml kancerit teuml mitreumlskancerit teuml
stomakutovareveuretereumlve dhe traktit biliar
D MYH polyposis syndrome
Eumlshteuml njeuml syndromeuml I trasheumlguar I kancerit teuml kolonit I zbuluar koheumlt e fundit Neuml meumlnyreuml tipike
pjeseumltareumlt e afeumlrt zhvillojneuml 10-100 polipe qeuml ndodhen peumlrreth mosheumls 40 vjecare dhe janeuml neuml
rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
10
3 Seumlmundjet e zorreeumls
A Polipe neuml kolon
Figura 2Polipet ne kolon
Neuml polipet sporadike dhe kanceret (polipet me kanceret qeuml zhvillohen neuml mungeseuml teuml historiseuml
familjare) kromozomet deumlmtuese mund teuml gjenden veteumlm neuml polipe dhe neuml kancere qeuml
zhvillohen nga kjo qelizeuml Polipet e kolonit zhvillohen kur deumlmtimet e kromozomeve peumlrseumlriten
neuml qelizat e shtreseumls seuml breumlndshme teuml kolonit Normalisht kromozomet e sheumlndetshme
kontrollojneuml rritjen e qelizave neuml njeuml meumlnyreuml teuml rregullt Kur kromozomet deumlmtohen rritja e
qelizeumls beumlhet e pakontrollueshme dhe rezulton neuml mase teuml indit (polipet) Polipet e kolonit janeuml
fillimisht beninje Pas disa viteve polipet e kolonit mund teuml deumlmtojneuml kromozomet dhe teuml beumlhen
kancerogene
Mundeumlsia qeuml njeuml polip I kolonit teuml evoloje drejt njeuml forme invazive teuml kancerit varet nga peumlrmasat
e veteuml polipit
Eumlshteuml minimale (inferior me pak se 2) peumlr peumlrmasa inferior prej 15cm
Mesatare (2-10) peumlr peumlrmasa 15-25cm dhe dometheumlneumlse peumlr peumlrmasa meuml teuml meumldha se 25cm
Pas transformimit neuml maseuml kanceroze mukoza intestinale mund teuml paraqitet me karakteristika teuml
ndryshme neuml vareumlsi teuml formeumls pamore me mikroskop dhe si pasojeuml merr emra teuml ndrysheumlm
adenokarcinoma ademokarcinoma mucinoze adenokarcinoma me qeliza malinje prej unaze
carcinoma (me e rralle) Pervec keumltyre kanceret kolorektal mund teuml keneuml pamjen e polipit teuml nje
nyje ose teuml manifestohen me ulcera teuml mukozeumls
11
B Ca te kolonit rektumit
Figura 3Ca I kolonit
C Kolit ulceroz ose Morbus Crohn
Figura 4Koliti ulceroz
Kanceri I kolonit eumlshteuml njeuml komplikacion I njohur I kolitit kronik ulcerativ Koliti kronik ulceroz
shkakton inflamacion teuml shtreumlseumls seuml breumlndshme teuml kolonit dhe rreziku peumlr kancer beninje eumlshteuml
rritur pas 8-10 vite teuml kolitit Rreziku peumlr shfaqen e kancerit tek njeuml pacient me kolit ulceroz
gjithashtu eumlshteuml I lidhur te pozicionimi dhe te shtrirja e semundjes se tij apo saj Vlereumlsimet e
fundit teuml grumbulluara neuml lidhje me incidenceumln e kancerit teuml kolonit seuml bashku me kolitin
ulcerative janeuml 25 neuml 10 vite 76 neuml 30 vite dhe 108 neuml 50 vite
12
4 Stili I jeteses
A Faktoreumlt ushqyes
Figura 5Ushqim I shpejte
Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml
e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml
sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml
mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi
shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative
faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk
janeuml teuml rezikshme
Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej
koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente
teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal
konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml
kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e
Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml
si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet
epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml
ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren
nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo
provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml
trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes
Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e
kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)
Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml
neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me
peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml
fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e
13
pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)
kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls
B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet
Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij
14
C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit
Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit
D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet
zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml
15
13 Fizpatologjia
Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me
kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml
polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet
dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet
Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca
Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga
polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze
Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml
prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml
zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit
ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e
reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml
tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik
sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml
tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml
rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml
largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec
16
14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve
Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke
peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml
organet e tjera
Figura 9Stadet e Ca
Stadi 0 (carcinoma in situ )
Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln
fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente
veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml
kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si
carcinoma in situ
Stadi I
Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e
breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml
ndeumlrmjetme
17
Stadi II
Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B
Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml
indet praneuml kolonit ose rektumit
Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml
dheose peritoneumin
Stadi III
Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C
Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml
shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula
Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur
o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit
o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit
18
Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml
peumlrhapur
o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit
o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin
Stadi IV
Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml
distanceuml si psh heparin dhe pulmonet
Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit
19
15 Klinika
Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht
mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara
dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml
pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece
Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit
Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml
a Dhimbje abdominale
b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml
gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml
shkurtra etj
c Gjak okult neuml fece
d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml
Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml
relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml
meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar
prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent
Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml
a Gjak okult neuml fece
b Konstipacion
c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve
d Fryrje teuml barkut
e Krampe
f Dhimbje barku
Tumoret e colon descendent shkaktojneuml
a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt
b Tenezma
c Dhimbje kolike abdominal
d Alternimekapslleumlk dhe diarhe
e Nauze dhe teuml vjella
20
Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml
Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml
a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum
b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum
c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit
teuml majte ose rectumit
d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia
e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial
mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml
barkut tenezma
16 Komplikacionet
Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen
seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml
peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml
inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml
shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml
Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml
cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime
dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml
Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu
dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con
neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili
shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml
ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml
fshikeumlzeumln urinare
Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls
seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml
fshehteuml neoplazik
Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi
I tumorit
21
17 Ekzaminimet
1 Tushe rektale
Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e
lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale
2 Testi peumlr gjak okult
Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml
peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml
feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I
peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje
vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra
fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45
shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I
kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml
mireuml
Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur
personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece
Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml
meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml
peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e
reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar
mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se
20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml
22
me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr
kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe
kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe
nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ
3 Biopsia
Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml
mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit
4 Biopsia e limfonodulave
Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml
mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike
5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium
Figura 11 Klizma me barium
Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml
Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet
mukozale teuml vogla deri ne 05 cm
Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e
hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim
mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin
dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit
gastrointestinal
Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml
traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml
me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon
Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale
23
6 Sigmoidoscopia
Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona
jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr
pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu
mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml
7 Kolonoskopia
Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona
jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml
pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml
njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e
kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese
Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
3
Titulli Kanceri kolorektal dhe kujdesi infermieror
QELLIMI
Meumlsimi dhe perfeksionimi I dijeve neuml lidhje me kujdesin ndaj kancerit kolorektal dhe rritja e
nivelit teuml kujdesit infermieror peumlr pacienteumlt me kancer teuml kolonit
OBJEKTIVAT
1 Identifikimi I shkaqeve dhe faktoreumlve rriskues peumlr kancerin e kolonit
2 Teuml tregojmeuml listeumln e ekzaminimeve dhe testeve diagnostikuese peumlr kancerin e kolonit
3 Identifikimi I opsioneve teuml trajtimit peumlr pacienteumlt me kancer teuml kolonit
4 Peumlrmireumlsimi I puneumls neuml lidhje me keumlta pacienteuml
5 Rritja e interesit peumlr teuml beumlreuml analizat dhe kontrollet e duhura peumlr teuml arritur meuml pas qeuml teuml
kapet neuml koheuml semundja dhe si rrjedhojeuml edhe teuml sheumlrohet meuml lehteuml
6 Rritja e motivacionit peumlr teuml besuar se mund ta mposhtin seumlmundjen duke e luftuar me
forceuml ateuml
7 Ndjekja intensive dhe adekuate e keumltyre pacienteumlve
8 Njohja nga ana teorike dhe praktike sa meuml e mireuml e keumltyre nozologjive peumlr parandalimin e
kancerit teuml kolonit
4
PERMBAJTJA
HYRJAhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
KAPITULLI 1helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
11 Epidemiologjiahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
12 Etiologjia faktoreumlt rriskueshelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
13 Fizpatologjiahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
14 Klasifikimi I kancerit teuml kolonit sipas stadevehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
15 Klinikahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
16 Komplikacionethelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
17 Ekzaminimethelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
18 Diagnostikimihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
110 Trajtimihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Kapitulli 2
21 Materiali dhe metodikahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryerahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Kapitulli 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e kancerit teuml kolonithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
33 Etapat e kujdesit infermierorhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
34 Edukimi shendeteumlsor dhe kujdesi neuml shteumlpihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
35 Rezultatet e pritshmehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
36 Rekomandime dhe udheumlzimehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Kapitulli 4
41 Rezultatet e pritshmehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Konkluzionet helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Bibliografia helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
5
ABSTRAKTI
Kjo temeuml eumlshteuml mareuml neuml studim jo veteumlm peumlr faktin qeuml ky kancer eumlshteuml ndeumlr kanceret me
vdekshmeumlri teuml larteuml neuml boteuml por edhe peumlr nevojeumln e ndeumlrgjegjeumlsimit teuml popullateumls neuml meumlnyreuml qeuml teuml
mundeumlsojmeuml parandalimin e tij
Eumlshteuml punuar dhe studiuar qeuml nga faktoreumlt e rriskut e deri tek parandalimi e trajtimi duke
veumlzhguar e ndjekur pacienteumlt e shtruar neuml Repartin e Kirurgjiseuml neuml spitalin e Tiraneumls Pacienteumlve
u janeuml mareuml teuml dheumlna teuml reumlndeumlsishme dhe u eumlshteuml dheumlneuml kujdesi infermieror I nevojsheumlm dhe neuml
keumlteuml meumlnyreuml ne kemi arritur neuml disa peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme
1- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se neuml
meshkuj
2- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls dhe
neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
3- Diagnostikimi I hersheumlm eumlshteuml meumlnyra meuml efikase peumlr parandalimin e Ca teuml kolonit
4- Eumlshteuml shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
FJALET KYCE
Kancer ndash rritje jonormale ose e pakontrolluar e qelizave
Polipe ndash tumore beninje ( jokanceroze)
Metastaza ndash peumlrhapje e qelizave kanceroze neuml organet e tjera teuml organizmit
Kolostomia ndash eumlsht njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteeumlbarkut neuml formeumln e njeuml stome
Stoma ndasheumlshteuml njeuml gojeumlz (vrimeuml)qeuml sheumlrben peumlr nxjerrjen e materialeve fekale nga zorra
6
HYRJE
Cfareuml eumlshteuml kanceri
Kanceri eumlshteuml njeuml grup me meuml shumeuml se 200 seumlmundjeuml teuml ndryshme qeuml prekin teuml gjitha indet dhe
organet e organizmit Ato ndikojneuml neuml njeumlsineuml bazeuml teuml trupit qelizeumls Kanceri ndodh kur qelizat
beumlhen jo normale dhe ndahen pa kontroll Shumeumlzimi neoplazik fillon neuml meumlnyreuml spontane dhe
nuk I sheumlrben asnjeuml qeumlllimi Si gjitheuml organet e tjera teuml trupit edhe koloni dhe rektumi janeuml teuml
formuara nga shumeuml tipe qelizore Normalisht qelizat prodhohen me shumiceuml veteumlm kur trupi ka
nevojeuml peumlr to Neuml qofteuml se qelizat ndahen kur qelizat e reja nuk kaneuml nevojeuml formohet njeuml maseuml
indi shtreseuml e quajtur rritje ose tumor Tumoret mund teuml jeneuml beninj ose malinj Tumoret
beninje janeuml jo kancerozerriten ngadaleuml dhe nuk peumlrhapen tek pjeseumlt e tjera teuml trupitTumoret
malinje janeuml kanceroze rriten me shpejteumlsineuml formeumln e masave teuml crregullta dhe indi tumoral
depeumlrton neuml thelleumlsi teuml indeve fqinje neuml formeumln e rreumlnjeumlve Me kalimin e koheumls njeuml pjeseuml e
qelizave shkeumlputen nga masa tumorale ldquomeumlmeumlrdquo futen neuml qarkullimin e gjakut ose teuml limfeumls dhe
transportohen neuml inde ose organe teuml tjera Kjo peumlrhapje neuml organet e tjera quhet metastazeuml
Kanceri I kolonit
Kanceri kolorektal eumlshteuml njeuml seumlmundjeuml ku qelizat normale mukozale teuml kolonit ose rektumit
fillojneuml teuml ndryshojneuml fillojneuml teuml rriten neuml meumlnyreuml teuml pakontrollueshme dhe nuk e ndalojneuml rritjen
e tyre Keumlto ndryshime zakonisht marrin vite teuml zhvillimit megjithateuml neuml disa raste teuml seumlmundjeve
trasheumlguese ndryshimi mund teuml ndodheuml brenda muajit dhe vitit Qeuml teuml dy faktoreumlt gjenetikeuml dhe
rrethues mund eumle shkaktojneuml ndryshimin Fillimishtqelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (
jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore
malinje(kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrceumlnues
peumlr jeteumlnpasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe
organet
7
Anatomia
Koloni eumlshteuml pjeseuml e sistemit treteumls teuml trupit Sistemi treteumls largon dhe peumlrpunon leumlndeumlt
ushqyese(vitaminatmineraletkarbohidratet yndyrnatproteinat dhe ujin) dhe ndihmon neuml
eleminimin e mbeturinave jashteuml trupit Sistemi treteumls I poshteumlm eumlshteuml I formuar nga
esofagustomakuzorra e holleuml dhe zorra e trasheuml Zorra e trasheuml eumlshteuml e peumlrbeumlreuml nga keumlto pjeseuml
1 Cekumi ndash apo zorra e verbeumlr
2 Kolon ascendens (zorra ngjiteumlse)
3 Kolon transverses (zorra transversal)
4 Kolon descendens (zorra zbriteumlse)
5 Kolon sigmoideum (neuml formeumln e geumlrmeumls S)
6 Rectum (zorra e drejteuml)
Dhe kanali anal I cili peumlrfundon me anusin
Figura 1Anatomia e kolonit
8
KAPITULLI 1
11 Epidemiologjia
Kanceri I kolonit dhe rektumit eumlshteuml shkaku I treteuml kryesor I kancerit neuml meshkuj dhe shkaku I
kateumlrt kryesor I kancereve tek femrat Frekuenca e kancerit kolorektal eumlshteuml I ndrysheumlm neumlpeumlr
boteuml Ai eumlshteuml I zakonsheumlm neuml vendet pereumlndimore dhe eumlshteuml I rralleuml neuml Azi dhe Afrikeuml Neuml
shtetet ku njereumlzit kaneuml adaptuar dieteumln e vendeve pereumlndimoreincidenca e kancerit kolorektal
eumlshteuml rritur Ai eumlshteuml I barabarteuml neuml teuml dy gjiniteuml si neuml meshkuj dhe neuml femra deri neuml 148810 raste
diagnostikohen neuml 2008dhe nga njeuml vlereumlsim 49960 njereumlz do teuml vdesin nga kjo seumlmundje Ai
eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit kancer parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga
polipet qeuml mund teuml hiqen peumlrpara se ato teuml beumlhen kanceroze Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I
mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt
12 Etiologjia Faktoreumlt rriskues
Shkaqet e sakta teuml kancerit kolorektal janeuml teuml panjohura por mund teuml peumlrmendim faktoreumlt
rriskues qeuml perfshijneuml
1 Mosha
Mosha eumlshteuml njeuml faktor rriskues neuml zhvillimin ose shfaqjen e kancerit kolorektal dhe meuml te
rriskuar janeuml pacienteumlt mbi 50 vjec
Stili i jetes
Semundjet e
zorres
Faktoret
gjenetike
Mosha
9
2 Faktoreumlt gjenetik
Njeuml person me sfond gjenetik eumlshteuml njeuml faktor I reumlndeumlsisheumlm faktor rrisk neuml kancerin e kolonit
Peumlrafeumlrsisht 20 e kancereve janeuml teuml lidhur me njeuml histori familjare teuml kancerit teuml kolonit
Dhe 5 e kancereve teuml kolonit janeuml peumlr shkak teuml trasheumlgimit teuml sindromeumls seuml kancerit teuml kolonit
Sindromi I kancerit teuml kolonit I trasheumlguar eumlshteuml crregullim ku pjeseumltareumlt e afeumlrt familjareuml kaneuml
trasheumlguar defektin gjenetik shkaktareuml teuml kancerit nga njeuml ose teuml dy prindeumlrit Dihet se
kromosomet peumlrmbajneuml informacion gjenetik dhe trasheumlgimi I kromozomeve defektoze
shkakton defekt gjenetik qeuml con neuml formimin e polipeve teuml kolonit dhe meuml voneuml teuml kancerit teuml
kolonit
Eumlshteuml I mundur teuml trasheumlgohet rreziku peumlr trsquou seumlmureuml nga tumori kolorektal neuml qofteuml se tek
familjareumlt e veumlteteuml janeuml manifestuar disa seumlmundje qeuml predispozojneuml neuml formimin e tumoreve
intestinal Ku ndeumlr teuml cilat peumlrmendim
A Polipoza adenomatoze familjare ose FAP (familial adenomatous polyposis)
Eumlshteuml njeuml sindrom I kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar ku pjesetareumlt e afeumlrt familjareuml zhvillojneuml
njeuml pafundeumlsi polipe teuml kolonit (100000 ndash 1000000) duke filluar teuml zhvillohen qeuml neuml mosheuml teuml
vogeumll dhe pas disa vjeteumlsh zakonisht rreth mosheumls 10-20 vjec qeuml po teuml mos zbulohet hereumlt dhe
teuml trajtohet (hiqen polipet e kolonit) hereumlt njeuml person I prekur nga sindromi I polipit familjar
eumlshteuml pothuajse I sigurt teuml zhvillojeuml kancer teuml kolonit nga keumlto polipe Kanceret zakonisht
zhvillohen neuml mosheumln 40 vjec Keumlta pacienteuml janeuml gjithashtu neuml rrezik teuml shfaqjes seuml njeuml kanceri
tjeteumlr neuml gjendreumln tiroide stomak etj
B Polipoza adenomatoze familjare e lehte ose AFAP(attenuated familial adenomatous
polyposis)
Eumlshteuml njeuml version I lehteuml I FAP Pjeseumltareumlt e prekur zhvillojneuml meuml pak se sa 100 polipe teuml
kolonit Megjithateumlata janeuml akoma neuml rrezik shumeuml teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit neuml
moshat e reja Ata janeuml gjithashtu neuml rriskun e teuml paturit polipe neuml stomak dheuml neuml duoden
C Karcinoma e trasheumlgueshme e kolonit me bazeuml jopolipoze HNPCC(hereditary
nonpolyposis colon cancer)
Eumlshteuml njeuml sindrom I trasheumlguar I Ca teuml kolonit ku pjeseumltareumlt e afeumlrt teuml familjes mund teuml zhvillojneuml
polipe dhe kancere teuml kolonitzakonisht neuml kolonin e drejteuml rreth mosheumls 30-40 vjecare Disa
pacienteuml me HNPCC gjithashtu janeuml neuml rrezik teuml shfaqjes seuml kancerit teuml mitreumlskancerit teuml
stomakutovareveuretereumlve dhe traktit biliar
D MYH polyposis syndrome
Eumlshteuml njeuml syndromeuml I trasheumlguar I kancerit teuml kolonit I zbuluar koheumlt e fundit Neuml meumlnyreuml tipike
pjeseumltareumlt e afeumlrt zhvillojneuml 10-100 polipe qeuml ndodhen peumlrreth mosheumls 40 vjecare dhe janeuml neuml
rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
10
3 Seumlmundjet e zorreeumls
A Polipe neuml kolon
Figura 2Polipet ne kolon
Neuml polipet sporadike dhe kanceret (polipet me kanceret qeuml zhvillohen neuml mungeseuml teuml historiseuml
familjare) kromozomet deumlmtuese mund teuml gjenden veteumlm neuml polipe dhe neuml kancere qeuml
zhvillohen nga kjo qelizeuml Polipet e kolonit zhvillohen kur deumlmtimet e kromozomeve peumlrseumlriten
neuml qelizat e shtreseumls seuml breumlndshme teuml kolonit Normalisht kromozomet e sheumlndetshme
kontrollojneuml rritjen e qelizave neuml njeuml meumlnyreuml teuml rregullt Kur kromozomet deumlmtohen rritja e
qelizeumls beumlhet e pakontrollueshme dhe rezulton neuml mase teuml indit (polipet) Polipet e kolonit janeuml
fillimisht beninje Pas disa viteve polipet e kolonit mund teuml deumlmtojneuml kromozomet dhe teuml beumlhen
kancerogene
Mundeumlsia qeuml njeuml polip I kolonit teuml evoloje drejt njeuml forme invazive teuml kancerit varet nga peumlrmasat
e veteuml polipit
Eumlshteuml minimale (inferior me pak se 2) peumlr peumlrmasa inferior prej 15cm
Mesatare (2-10) peumlr peumlrmasa 15-25cm dhe dometheumlneumlse peumlr peumlrmasa meuml teuml meumldha se 25cm
Pas transformimit neuml maseuml kanceroze mukoza intestinale mund teuml paraqitet me karakteristika teuml
ndryshme neuml vareumlsi teuml formeumls pamore me mikroskop dhe si pasojeuml merr emra teuml ndrysheumlm
adenokarcinoma ademokarcinoma mucinoze adenokarcinoma me qeliza malinje prej unaze
carcinoma (me e rralle) Pervec keumltyre kanceret kolorektal mund teuml keneuml pamjen e polipit teuml nje
nyje ose teuml manifestohen me ulcera teuml mukozeumls
11
B Ca te kolonit rektumit
Figura 3Ca I kolonit
C Kolit ulceroz ose Morbus Crohn
Figura 4Koliti ulceroz
Kanceri I kolonit eumlshteuml njeuml komplikacion I njohur I kolitit kronik ulcerativ Koliti kronik ulceroz
shkakton inflamacion teuml shtreumlseumls seuml breumlndshme teuml kolonit dhe rreziku peumlr kancer beninje eumlshteuml
rritur pas 8-10 vite teuml kolitit Rreziku peumlr shfaqen e kancerit tek njeuml pacient me kolit ulceroz
gjithashtu eumlshteuml I lidhur te pozicionimi dhe te shtrirja e semundjes se tij apo saj Vlereumlsimet e
fundit teuml grumbulluara neuml lidhje me incidenceumln e kancerit teuml kolonit seuml bashku me kolitin
ulcerative janeuml 25 neuml 10 vite 76 neuml 30 vite dhe 108 neuml 50 vite
12
4 Stili I jeteses
A Faktoreumlt ushqyes
Figura 5Ushqim I shpejte
Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml
e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml
sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml
mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi
shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative
faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk
janeuml teuml rezikshme
Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej
koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente
teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal
konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml
kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e
Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml
si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet
epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml
ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren
nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo
provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml
trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes
Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e
kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)
Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml
neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me
peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml
fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e
13
pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)
kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls
B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet
Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij
14
C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit
Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit
D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet
zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml
15
13 Fizpatologjia
Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me
kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml
polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet
dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet
Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca
Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga
polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze
Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml
prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml
zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit
ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e
reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml
tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik
sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml
tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml
rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml
largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec
16
14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve
Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke
peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml
organet e tjera
Figura 9Stadet e Ca
Stadi 0 (carcinoma in situ )
Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln
fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente
veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml
kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si
carcinoma in situ
Stadi I
Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e
breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml
ndeumlrmjetme
17
Stadi II
Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B
Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml
indet praneuml kolonit ose rektumit
Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml
dheose peritoneumin
Stadi III
Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C
Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml
shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula
Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur
o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit
o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit
18
Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml
peumlrhapur
o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit
o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin
Stadi IV
Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml
distanceuml si psh heparin dhe pulmonet
Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit
19
15 Klinika
Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht
mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara
dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml
pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece
Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit
Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml
a Dhimbje abdominale
b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml
gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml
shkurtra etj
c Gjak okult neuml fece
d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml
Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml
relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml
meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar
prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent
Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml
a Gjak okult neuml fece
b Konstipacion
c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve
d Fryrje teuml barkut
e Krampe
f Dhimbje barku
Tumoret e colon descendent shkaktojneuml
a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt
b Tenezma
c Dhimbje kolike abdominal
d Alternimekapslleumlk dhe diarhe
e Nauze dhe teuml vjella
20
Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml
Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml
a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum
b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum
c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit
teuml majte ose rectumit
d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia
e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial
mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml
barkut tenezma
16 Komplikacionet
Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen
seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml
peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml
inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml
shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml
Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml
cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime
dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml
Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu
dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con
neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili
shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml
ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml
fshikeumlzeumln urinare
Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls
seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml
fshehteuml neoplazik
Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi
I tumorit
21
17 Ekzaminimet
1 Tushe rektale
Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e
lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale
2 Testi peumlr gjak okult
Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml
peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml
feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I
peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje
vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra
fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45
shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I
kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml
mireuml
Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur
personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece
Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml
meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml
peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e
reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar
mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se
20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml
22
me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr
kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe
kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe
nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ
3 Biopsia
Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml
mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit
4 Biopsia e limfonodulave
Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml
mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike
5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium
Figura 11 Klizma me barium
Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml
Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet
mukozale teuml vogla deri ne 05 cm
Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e
hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim
mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin
dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit
gastrointestinal
Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml
traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml
me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon
Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale
23
6 Sigmoidoscopia
Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona
jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr
pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu
mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml
7 Kolonoskopia
Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona
jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml
pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml
njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e
kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese
Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
4
PERMBAJTJA
HYRJAhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
KAPITULLI 1helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
11 Epidemiologjiahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
12 Etiologjia faktoreumlt rriskueshelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
13 Fizpatologjiahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
14 Klasifikimi I kancerit teuml kolonit sipas stadevehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
15 Klinikahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
16 Komplikacionethelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
17 Ekzaminimethelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
18 Diagnostikimihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
110 Trajtimihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Kapitulli 2
21 Materiali dhe metodikahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryerahelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Kapitulli 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e kancerit teuml kolonithelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
33 Etapat e kujdesit infermierorhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
34 Edukimi shendeteumlsor dhe kujdesi neuml shteumlpihelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
35 Rezultatet e pritshmehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
36 Rekomandime dhe udheumlzimehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Kapitulli 4
41 Rezultatet e pritshmehelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Konkluzionet helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Bibliografia helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
5
ABSTRAKTI
Kjo temeuml eumlshteuml mareuml neuml studim jo veteumlm peumlr faktin qeuml ky kancer eumlshteuml ndeumlr kanceret me
vdekshmeumlri teuml larteuml neuml boteuml por edhe peumlr nevojeumln e ndeumlrgjegjeumlsimit teuml popullateumls neuml meumlnyreuml qeuml teuml
mundeumlsojmeuml parandalimin e tij
Eumlshteuml punuar dhe studiuar qeuml nga faktoreumlt e rriskut e deri tek parandalimi e trajtimi duke
veumlzhguar e ndjekur pacienteumlt e shtruar neuml Repartin e Kirurgjiseuml neuml spitalin e Tiraneumls Pacienteumlve
u janeuml mareuml teuml dheumlna teuml reumlndeumlsishme dhe u eumlshteuml dheumlneuml kujdesi infermieror I nevojsheumlm dhe neuml
keumlteuml meumlnyreuml ne kemi arritur neuml disa peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme
1- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se neuml
meshkuj
2- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls dhe
neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
3- Diagnostikimi I hersheumlm eumlshteuml meumlnyra meuml efikase peumlr parandalimin e Ca teuml kolonit
4- Eumlshteuml shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
FJALET KYCE
Kancer ndash rritje jonormale ose e pakontrolluar e qelizave
Polipe ndash tumore beninje ( jokanceroze)
Metastaza ndash peumlrhapje e qelizave kanceroze neuml organet e tjera teuml organizmit
Kolostomia ndash eumlsht njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteeumlbarkut neuml formeumln e njeuml stome
Stoma ndasheumlshteuml njeuml gojeumlz (vrimeuml)qeuml sheumlrben peumlr nxjerrjen e materialeve fekale nga zorra
6
HYRJE
Cfareuml eumlshteuml kanceri
Kanceri eumlshteuml njeuml grup me meuml shumeuml se 200 seumlmundjeuml teuml ndryshme qeuml prekin teuml gjitha indet dhe
organet e organizmit Ato ndikojneuml neuml njeumlsineuml bazeuml teuml trupit qelizeumls Kanceri ndodh kur qelizat
beumlhen jo normale dhe ndahen pa kontroll Shumeumlzimi neoplazik fillon neuml meumlnyreuml spontane dhe
nuk I sheumlrben asnjeuml qeumlllimi Si gjitheuml organet e tjera teuml trupit edhe koloni dhe rektumi janeuml teuml
formuara nga shumeuml tipe qelizore Normalisht qelizat prodhohen me shumiceuml veteumlm kur trupi ka
nevojeuml peumlr to Neuml qofteuml se qelizat ndahen kur qelizat e reja nuk kaneuml nevojeuml formohet njeuml maseuml
indi shtreseuml e quajtur rritje ose tumor Tumoret mund teuml jeneuml beninj ose malinj Tumoret
beninje janeuml jo kancerozerriten ngadaleuml dhe nuk peumlrhapen tek pjeseumlt e tjera teuml trupitTumoret
malinje janeuml kanceroze rriten me shpejteumlsineuml formeumln e masave teuml crregullta dhe indi tumoral
depeumlrton neuml thelleumlsi teuml indeve fqinje neuml formeumln e rreumlnjeumlve Me kalimin e koheumls njeuml pjeseuml e
qelizave shkeumlputen nga masa tumorale ldquomeumlmeumlrdquo futen neuml qarkullimin e gjakut ose teuml limfeumls dhe
transportohen neuml inde ose organe teuml tjera Kjo peumlrhapje neuml organet e tjera quhet metastazeuml
Kanceri I kolonit
Kanceri kolorektal eumlshteuml njeuml seumlmundjeuml ku qelizat normale mukozale teuml kolonit ose rektumit
fillojneuml teuml ndryshojneuml fillojneuml teuml rriten neuml meumlnyreuml teuml pakontrollueshme dhe nuk e ndalojneuml rritjen
e tyre Keumlto ndryshime zakonisht marrin vite teuml zhvillimit megjithateuml neuml disa raste teuml seumlmundjeve
trasheumlguese ndryshimi mund teuml ndodheuml brenda muajit dhe vitit Qeuml teuml dy faktoreumlt gjenetikeuml dhe
rrethues mund eumle shkaktojneuml ndryshimin Fillimishtqelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (
jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore
malinje(kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrceumlnues
peumlr jeteumlnpasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe
organet
7
Anatomia
Koloni eumlshteuml pjeseuml e sistemit treteumls teuml trupit Sistemi treteumls largon dhe peumlrpunon leumlndeumlt
ushqyese(vitaminatmineraletkarbohidratet yndyrnatproteinat dhe ujin) dhe ndihmon neuml
eleminimin e mbeturinave jashteuml trupit Sistemi treteumls I poshteumlm eumlshteuml I formuar nga
esofagustomakuzorra e holleuml dhe zorra e trasheuml Zorra e trasheuml eumlshteuml e peumlrbeumlreuml nga keumlto pjeseuml
1 Cekumi ndash apo zorra e verbeumlr
2 Kolon ascendens (zorra ngjiteumlse)
3 Kolon transverses (zorra transversal)
4 Kolon descendens (zorra zbriteumlse)
5 Kolon sigmoideum (neuml formeumln e geumlrmeumls S)
6 Rectum (zorra e drejteuml)
Dhe kanali anal I cili peumlrfundon me anusin
Figura 1Anatomia e kolonit
8
KAPITULLI 1
11 Epidemiologjia
Kanceri I kolonit dhe rektumit eumlshteuml shkaku I treteuml kryesor I kancerit neuml meshkuj dhe shkaku I
kateumlrt kryesor I kancereve tek femrat Frekuenca e kancerit kolorektal eumlshteuml I ndrysheumlm neumlpeumlr
boteuml Ai eumlshteuml I zakonsheumlm neuml vendet pereumlndimore dhe eumlshteuml I rralleuml neuml Azi dhe Afrikeuml Neuml
shtetet ku njereumlzit kaneuml adaptuar dieteumln e vendeve pereumlndimoreincidenca e kancerit kolorektal
eumlshteuml rritur Ai eumlshteuml I barabarteuml neuml teuml dy gjiniteuml si neuml meshkuj dhe neuml femra deri neuml 148810 raste
diagnostikohen neuml 2008dhe nga njeuml vlereumlsim 49960 njereumlz do teuml vdesin nga kjo seumlmundje Ai
eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit kancer parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga
polipet qeuml mund teuml hiqen peumlrpara se ato teuml beumlhen kanceroze Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I
mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt
12 Etiologjia Faktoreumlt rriskues
Shkaqet e sakta teuml kancerit kolorektal janeuml teuml panjohura por mund teuml peumlrmendim faktoreumlt
rriskues qeuml perfshijneuml
1 Mosha
Mosha eumlshteuml njeuml faktor rriskues neuml zhvillimin ose shfaqjen e kancerit kolorektal dhe meuml te
rriskuar janeuml pacienteumlt mbi 50 vjec
Stili i jetes
Semundjet e
zorres
Faktoret
gjenetike
Mosha
9
2 Faktoreumlt gjenetik
Njeuml person me sfond gjenetik eumlshteuml njeuml faktor I reumlndeumlsisheumlm faktor rrisk neuml kancerin e kolonit
Peumlrafeumlrsisht 20 e kancereve janeuml teuml lidhur me njeuml histori familjare teuml kancerit teuml kolonit
Dhe 5 e kancereve teuml kolonit janeuml peumlr shkak teuml trasheumlgimit teuml sindromeumls seuml kancerit teuml kolonit
Sindromi I kancerit teuml kolonit I trasheumlguar eumlshteuml crregullim ku pjeseumltareumlt e afeumlrt familjareuml kaneuml
trasheumlguar defektin gjenetik shkaktareuml teuml kancerit nga njeuml ose teuml dy prindeumlrit Dihet se
kromosomet peumlrmbajneuml informacion gjenetik dhe trasheumlgimi I kromozomeve defektoze
shkakton defekt gjenetik qeuml con neuml formimin e polipeve teuml kolonit dhe meuml voneuml teuml kancerit teuml
kolonit
Eumlshteuml I mundur teuml trasheumlgohet rreziku peumlr trsquou seumlmureuml nga tumori kolorektal neuml qofteuml se tek
familjareumlt e veumlteteuml janeuml manifestuar disa seumlmundje qeuml predispozojneuml neuml formimin e tumoreve
intestinal Ku ndeumlr teuml cilat peumlrmendim
A Polipoza adenomatoze familjare ose FAP (familial adenomatous polyposis)
Eumlshteuml njeuml sindrom I kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar ku pjesetareumlt e afeumlrt familjareuml zhvillojneuml
njeuml pafundeumlsi polipe teuml kolonit (100000 ndash 1000000) duke filluar teuml zhvillohen qeuml neuml mosheuml teuml
vogeumll dhe pas disa vjeteumlsh zakonisht rreth mosheumls 10-20 vjec qeuml po teuml mos zbulohet hereumlt dhe
teuml trajtohet (hiqen polipet e kolonit) hereumlt njeuml person I prekur nga sindromi I polipit familjar
eumlshteuml pothuajse I sigurt teuml zhvillojeuml kancer teuml kolonit nga keumlto polipe Kanceret zakonisht
zhvillohen neuml mosheumln 40 vjec Keumlta pacienteuml janeuml gjithashtu neuml rrezik teuml shfaqjes seuml njeuml kanceri
tjeteumlr neuml gjendreumln tiroide stomak etj
B Polipoza adenomatoze familjare e lehte ose AFAP(attenuated familial adenomatous
polyposis)
Eumlshteuml njeuml version I lehteuml I FAP Pjeseumltareumlt e prekur zhvillojneuml meuml pak se sa 100 polipe teuml
kolonit Megjithateumlata janeuml akoma neuml rrezik shumeuml teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit neuml
moshat e reja Ata janeuml gjithashtu neuml rriskun e teuml paturit polipe neuml stomak dheuml neuml duoden
C Karcinoma e trasheumlgueshme e kolonit me bazeuml jopolipoze HNPCC(hereditary
nonpolyposis colon cancer)
Eumlshteuml njeuml sindrom I trasheumlguar I Ca teuml kolonit ku pjeseumltareumlt e afeumlrt teuml familjes mund teuml zhvillojneuml
polipe dhe kancere teuml kolonitzakonisht neuml kolonin e drejteuml rreth mosheumls 30-40 vjecare Disa
pacienteuml me HNPCC gjithashtu janeuml neuml rrezik teuml shfaqjes seuml kancerit teuml mitreumlskancerit teuml
stomakutovareveuretereumlve dhe traktit biliar
D MYH polyposis syndrome
Eumlshteuml njeuml syndromeuml I trasheumlguar I kancerit teuml kolonit I zbuluar koheumlt e fundit Neuml meumlnyreuml tipike
pjeseumltareumlt e afeumlrt zhvillojneuml 10-100 polipe qeuml ndodhen peumlrreth mosheumls 40 vjecare dhe janeuml neuml
rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
10
3 Seumlmundjet e zorreeumls
A Polipe neuml kolon
Figura 2Polipet ne kolon
Neuml polipet sporadike dhe kanceret (polipet me kanceret qeuml zhvillohen neuml mungeseuml teuml historiseuml
familjare) kromozomet deumlmtuese mund teuml gjenden veteumlm neuml polipe dhe neuml kancere qeuml
zhvillohen nga kjo qelizeuml Polipet e kolonit zhvillohen kur deumlmtimet e kromozomeve peumlrseumlriten
neuml qelizat e shtreseumls seuml breumlndshme teuml kolonit Normalisht kromozomet e sheumlndetshme
kontrollojneuml rritjen e qelizave neuml njeuml meumlnyreuml teuml rregullt Kur kromozomet deumlmtohen rritja e
qelizeumls beumlhet e pakontrollueshme dhe rezulton neuml mase teuml indit (polipet) Polipet e kolonit janeuml
fillimisht beninje Pas disa viteve polipet e kolonit mund teuml deumlmtojneuml kromozomet dhe teuml beumlhen
kancerogene
Mundeumlsia qeuml njeuml polip I kolonit teuml evoloje drejt njeuml forme invazive teuml kancerit varet nga peumlrmasat
e veteuml polipit
Eumlshteuml minimale (inferior me pak se 2) peumlr peumlrmasa inferior prej 15cm
Mesatare (2-10) peumlr peumlrmasa 15-25cm dhe dometheumlneumlse peumlr peumlrmasa meuml teuml meumldha se 25cm
Pas transformimit neuml maseuml kanceroze mukoza intestinale mund teuml paraqitet me karakteristika teuml
ndryshme neuml vareumlsi teuml formeumls pamore me mikroskop dhe si pasojeuml merr emra teuml ndrysheumlm
adenokarcinoma ademokarcinoma mucinoze adenokarcinoma me qeliza malinje prej unaze
carcinoma (me e rralle) Pervec keumltyre kanceret kolorektal mund teuml keneuml pamjen e polipit teuml nje
nyje ose teuml manifestohen me ulcera teuml mukozeumls
11
B Ca te kolonit rektumit
Figura 3Ca I kolonit
C Kolit ulceroz ose Morbus Crohn
Figura 4Koliti ulceroz
Kanceri I kolonit eumlshteuml njeuml komplikacion I njohur I kolitit kronik ulcerativ Koliti kronik ulceroz
shkakton inflamacion teuml shtreumlseumls seuml breumlndshme teuml kolonit dhe rreziku peumlr kancer beninje eumlshteuml
rritur pas 8-10 vite teuml kolitit Rreziku peumlr shfaqen e kancerit tek njeuml pacient me kolit ulceroz
gjithashtu eumlshteuml I lidhur te pozicionimi dhe te shtrirja e semundjes se tij apo saj Vlereumlsimet e
fundit teuml grumbulluara neuml lidhje me incidenceumln e kancerit teuml kolonit seuml bashku me kolitin
ulcerative janeuml 25 neuml 10 vite 76 neuml 30 vite dhe 108 neuml 50 vite
12
4 Stili I jeteses
A Faktoreumlt ushqyes
Figura 5Ushqim I shpejte
Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml
e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml
sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml
mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi
shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative
faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk
janeuml teuml rezikshme
Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej
koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente
teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal
konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml
kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e
Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml
si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet
epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml
ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren
nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo
provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml
trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes
Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e
kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)
Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml
neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me
peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml
fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e
13
pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)
kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls
B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet
Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij
14
C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit
Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit
D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet
zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml
15
13 Fizpatologjia
Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me
kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml
polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet
dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet
Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca
Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga
polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze
Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml
prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml
zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit
ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e
reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml
tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik
sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml
tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml
rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml
largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec
16
14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve
Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke
peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml
organet e tjera
Figura 9Stadet e Ca
Stadi 0 (carcinoma in situ )
Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln
fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente
veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml
kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si
carcinoma in situ
Stadi I
Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e
breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml
ndeumlrmjetme
17
Stadi II
Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B
Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml
indet praneuml kolonit ose rektumit
Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml
dheose peritoneumin
Stadi III
Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C
Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml
shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula
Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur
o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit
o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit
18
Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml
peumlrhapur
o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit
o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin
Stadi IV
Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml
distanceuml si psh heparin dhe pulmonet
Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit
19
15 Klinika
Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht
mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara
dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml
pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece
Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit
Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml
a Dhimbje abdominale
b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml
gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml
shkurtra etj
c Gjak okult neuml fece
d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml
Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml
relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml
meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar
prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent
Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml
a Gjak okult neuml fece
b Konstipacion
c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve
d Fryrje teuml barkut
e Krampe
f Dhimbje barku
Tumoret e colon descendent shkaktojneuml
a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt
b Tenezma
c Dhimbje kolike abdominal
d Alternimekapslleumlk dhe diarhe
e Nauze dhe teuml vjella
20
Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml
Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml
a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum
b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum
c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit
teuml majte ose rectumit
d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia
e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial
mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml
barkut tenezma
16 Komplikacionet
Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen
seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml
peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml
inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml
shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml
Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml
cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime
dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml
Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu
dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con
neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili
shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml
ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml
fshikeumlzeumln urinare
Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls
seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml
fshehteuml neoplazik
Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi
I tumorit
21
17 Ekzaminimet
1 Tushe rektale
Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e
lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale
2 Testi peumlr gjak okult
Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml
peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml
feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I
peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje
vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra
fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45
shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I
kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml
mireuml
Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur
personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece
Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml
meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml
peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e
reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar
mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se
20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml
22
me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr
kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe
kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe
nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ
3 Biopsia
Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml
mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit
4 Biopsia e limfonodulave
Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml
mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike
5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium
Figura 11 Klizma me barium
Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml
Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet
mukozale teuml vogla deri ne 05 cm
Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e
hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim
mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin
dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit
gastrointestinal
Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml
traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml
me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon
Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale
23
6 Sigmoidoscopia
Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona
jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr
pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu
mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml
7 Kolonoskopia
Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona
jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml
pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml
njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e
kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese
Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
5
ABSTRAKTI
Kjo temeuml eumlshteuml mareuml neuml studim jo veteumlm peumlr faktin qeuml ky kancer eumlshteuml ndeumlr kanceret me
vdekshmeumlri teuml larteuml neuml boteuml por edhe peumlr nevojeumln e ndeumlrgjegjeumlsimit teuml popullateumls neuml meumlnyreuml qeuml teuml
mundeumlsojmeuml parandalimin e tij
Eumlshteuml punuar dhe studiuar qeuml nga faktoreumlt e rriskut e deri tek parandalimi e trajtimi duke
veumlzhguar e ndjekur pacienteumlt e shtruar neuml Repartin e Kirurgjiseuml neuml spitalin e Tiraneumls Pacienteumlve
u janeuml mareuml teuml dheumlna teuml reumlndeumlsishme dhe u eumlshteuml dheumlneuml kujdesi infermieror I nevojsheumlm dhe neuml
keumlteuml meumlnyreuml ne kemi arritur neuml disa peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme
1- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se neuml
meshkuj
2- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls dhe
neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
3- Diagnostikimi I hersheumlm eumlshteuml meumlnyra meuml efikase peumlr parandalimin e Ca teuml kolonit
4- Eumlshteuml shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
FJALET KYCE
Kancer ndash rritje jonormale ose e pakontrolluar e qelizave
Polipe ndash tumore beninje ( jokanceroze)
Metastaza ndash peumlrhapje e qelizave kanceroze neuml organet e tjera teuml organizmit
Kolostomia ndash eumlsht njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteeumlbarkut neuml formeumln e njeuml stome
Stoma ndasheumlshteuml njeuml gojeumlz (vrimeuml)qeuml sheumlrben peumlr nxjerrjen e materialeve fekale nga zorra
6
HYRJE
Cfareuml eumlshteuml kanceri
Kanceri eumlshteuml njeuml grup me meuml shumeuml se 200 seumlmundjeuml teuml ndryshme qeuml prekin teuml gjitha indet dhe
organet e organizmit Ato ndikojneuml neuml njeumlsineuml bazeuml teuml trupit qelizeumls Kanceri ndodh kur qelizat
beumlhen jo normale dhe ndahen pa kontroll Shumeumlzimi neoplazik fillon neuml meumlnyreuml spontane dhe
nuk I sheumlrben asnjeuml qeumlllimi Si gjitheuml organet e tjera teuml trupit edhe koloni dhe rektumi janeuml teuml
formuara nga shumeuml tipe qelizore Normalisht qelizat prodhohen me shumiceuml veteumlm kur trupi ka
nevojeuml peumlr to Neuml qofteuml se qelizat ndahen kur qelizat e reja nuk kaneuml nevojeuml formohet njeuml maseuml
indi shtreseuml e quajtur rritje ose tumor Tumoret mund teuml jeneuml beninj ose malinj Tumoret
beninje janeuml jo kancerozerriten ngadaleuml dhe nuk peumlrhapen tek pjeseumlt e tjera teuml trupitTumoret
malinje janeuml kanceroze rriten me shpejteumlsineuml formeumln e masave teuml crregullta dhe indi tumoral
depeumlrton neuml thelleumlsi teuml indeve fqinje neuml formeumln e rreumlnjeumlve Me kalimin e koheumls njeuml pjeseuml e
qelizave shkeumlputen nga masa tumorale ldquomeumlmeumlrdquo futen neuml qarkullimin e gjakut ose teuml limfeumls dhe
transportohen neuml inde ose organe teuml tjera Kjo peumlrhapje neuml organet e tjera quhet metastazeuml
Kanceri I kolonit
Kanceri kolorektal eumlshteuml njeuml seumlmundjeuml ku qelizat normale mukozale teuml kolonit ose rektumit
fillojneuml teuml ndryshojneuml fillojneuml teuml rriten neuml meumlnyreuml teuml pakontrollueshme dhe nuk e ndalojneuml rritjen
e tyre Keumlto ndryshime zakonisht marrin vite teuml zhvillimit megjithateuml neuml disa raste teuml seumlmundjeve
trasheumlguese ndryshimi mund teuml ndodheuml brenda muajit dhe vitit Qeuml teuml dy faktoreumlt gjenetikeuml dhe
rrethues mund eumle shkaktojneuml ndryshimin Fillimishtqelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (
jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore
malinje(kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrceumlnues
peumlr jeteumlnpasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe
organet
7
Anatomia
Koloni eumlshteuml pjeseuml e sistemit treteumls teuml trupit Sistemi treteumls largon dhe peumlrpunon leumlndeumlt
ushqyese(vitaminatmineraletkarbohidratet yndyrnatproteinat dhe ujin) dhe ndihmon neuml
eleminimin e mbeturinave jashteuml trupit Sistemi treteumls I poshteumlm eumlshteuml I formuar nga
esofagustomakuzorra e holleuml dhe zorra e trasheuml Zorra e trasheuml eumlshteuml e peumlrbeumlreuml nga keumlto pjeseuml
1 Cekumi ndash apo zorra e verbeumlr
2 Kolon ascendens (zorra ngjiteumlse)
3 Kolon transverses (zorra transversal)
4 Kolon descendens (zorra zbriteumlse)
5 Kolon sigmoideum (neuml formeumln e geumlrmeumls S)
6 Rectum (zorra e drejteuml)
Dhe kanali anal I cili peumlrfundon me anusin
Figura 1Anatomia e kolonit
8
KAPITULLI 1
11 Epidemiologjia
Kanceri I kolonit dhe rektumit eumlshteuml shkaku I treteuml kryesor I kancerit neuml meshkuj dhe shkaku I
kateumlrt kryesor I kancereve tek femrat Frekuenca e kancerit kolorektal eumlshteuml I ndrysheumlm neumlpeumlr
boteuml Ai eumlshteuml I zakonsheumlm neuml vendet pereumlndimore dhe eumlshteuml I rralleuml neuml Azi dhe Afrikeuml Neuml
shtetet ku njereumlzit kaneuml adaptuar dieteumln e vendeve pereumlndimoreincidenca e kancerit kolorektal
eumlshteuml rritur Ai eumlshteuml I barabarteuml neuml teuml dy gjiniteuml si neuml meshkuj dhe neuml femra deri neuml 148810 raste
diagnostikohen neuml 2008dhe nga njeuml vlereumlsim 49960 njereumlz do teuml vdesin nga kjo seumlmundje Ai
eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit kancer parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga
polipet qeuml mund teuml hiqen peumlrpara se ato teuml beumlhen kanceroze Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I
mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt
12 Etiologjia Faktoreumlt rriskues
Shkaqet e sakta teuml kancerit kolorektal janeuml teuml panjohura por mund teuml peumlrmendim faktoreumlt
rriskues qeuml perfshijneuml
1 Mosha
Mosha eumlshteuml njeuml faktor rriskues neuml zhvillimin ose shfaqjen e kancerit kolorektal dhe meuml te
rriskuar janeuml pacienteumlt mbi 50 vjec
Stili i jetes
Semundjet e
zorres
Faktoret
gjenetike
Mosha
9
2 Faktoreumlt gjenetik
Njeuml person me sfond gjenetik eumlshteuml njeuml faktor I reumlndeumlsisheumlm faktor rrisk neuml kancerin e kolonit
Peumlrafeumlrsisht 20 e kancereve janeuml teuml lidhur me njeuml histori familjare teuml kancerit teuml kolonit
Dhe 5 e kancereve teuml kolonit janeuml peumlr shkak teuml trasheumlgimit teuml sindromeumls seuml kancerit teuml kolonit
Sindromi I kancerit teuml kolonit I trasheumlguar eumlshteuml crregullim ku pjeseumltareumlt e afeumlrt familjareuml kaneuml
trasheumlguar defektin gjenetik shkaktareuml teuml kancerit nga njeuml ose teuml dy prindeumlrit Dihet se
kromosomet peumlrmbajneuml informacion gjenetik dhe trasheumlgimi I kromozomeve defektoze
shkakton defekt gjenetik qeuml con neuml formimin e polipeve teuml kolonit dhe meuml voneuml teuml kancerit teuml
kolonit
Eumlshteuml I mundur teuml trasheumlgohet rreziku peumlr trsquou seumlmureuml nga tumori kolorektal neuml qofteuml se tek
familjareumlt e veumlteteuml janeuml manifestuar disa seumlmundje qeuml predispozojneuml neuml formimin e tumoreve
intestinal Ku ndeumlr teuml cilat peumlrmendim
A Polipoza adenomatoze familjare ose FAP (familial adenomatous polyposis)
Eumlshteuml njeuml sindrom I kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar ku pjesetareumlt e afeumlrt familjareuml zhvillojneuml
njeuml pafundeumlsi polipe teuml kolonit (100000 ndash 1000000) duke filluar teuml zhvillohen qeuml neuml mosheuml teuml
vogeumll dhe pas disa vjeteumlsh zakonisht rreth mosheumls 10-20 vjec qeuml po teuml mos zbulohet hereumlt dhe
teuml trajtohet (hiqen polipet e kolonit) hereumlt njeuml person I prekur nga sindromi I polipit familjar
eumlshteuml pothuajse I sigurt teuml zhvillojeuml kancer teuml kolonit nga keumlto polipe Kanceret zakonisht
zhvillohen neuml mosheumln 40 vjec Keumlta pacienteuml janeuml gjithashtu neuml rrezik teuml shfaqjes seuml njeuml kanceri
tjeteumlr neuml gjendreumln tiroide stomak etj
B Polipoza adenomatoze familjare e lehte ose AFAP(attenuated familial adenomatous
polyposis)
Eumlshteuml njeuml version I lehteuml I FAP Pjeseumltareumlt e prekur zhvillojneuml meuml pak se sa 100 polipe teuml
kolonit Megjithateumlata janeuml akoma neuml rrezik shumeuml teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit neuml
moshat e reja Ata janeuml gjithashtu neuml rriskun e teuml paturit polipe neuml stomak dheuml neuml duoden
C Karcinoma e trasheumlgueshme e kolonit me bazeuml jopolipoze HNPCC(hereditary
nonpolyposis colon cancer)
Eumlshteuml njeuml sindrom I trasheumlguar I Ca teuml kolonit ku pjeseumltareumlt e afeumlrt teuml familjes mund teuml zhvillojneuml
polipe dhe kancere teuml kolonitzakonisht neuml kolonin e drejteuml rreth mosheumls 30-40 vjecare Disa
pacienteuml me HNPCC gjithashtu janeuml neuml rrezik teuml shfaqjes seuml kancerit teuml mitreumlskancerit teuml
stomakutovareveuretereumlve dhe traktit biliar
D MYH polyposis syndrome
Eumlshteuml njeuml syndromeuml I trasheumlguar I kancerit teuml kolonit I zbuluar koheumlt e fundit Neuml meumlnyreuml tipike
pjeseumltareumlt e afeumlrt zhvillojneuml 10-100 polipe qeuml ndodhen peumlrreth mosheumls 40 vjecare dhe janeuml neuml
rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
10
3 Seumlmundjet e zorreeumls
A Polipe neuml kolon
Figura 2Polipet ne kolon
Neuml polipet sporadike dhe kanceret (polipet me kanceret qeuml zhvillohen neuml mungeseuml teuml historiseuml
familjare) kromozomet deumlmtuese mund teuml gjenden veteumlm neuml polipe dhe neuml kancere qeuml
zhvillohen nga kjo qelizeuml Polipet e kolonit zhvillohen kur deumlmtimet e kromozomeve peumlrseumlriten
neuml qelizat e shtreseumls seuml breumlndshme teuml kolonit Normalisht kromozomet e sheumlndetshme
kontrollojneuml rritjen e qelizave neuml njeuml meumlnyreuml teuml rregullt Kur kromozomet deumlmtohen rritja e
qelizeumls beumlhet e pakontrollueshme dhe rezulton neuml mase teuml indit (polipet) Polipet e kolonit janeuml
fillimisht beninje Pas disa viteve polipet e kolonit mund teuml deumlmtojneuml kromozomet dhe teuml beumlhen
kancerogene
Mundeumlsia qeuml njeuml polip I kolonit teuml evoloje drejt njeuml forme invazive teuml kancerit varet nga peumlrmasat
e veteuml polipit
Eumlshteuml minimale (inferior me pak se 2) peumlr peumlrmasa inferior prej 15cm
Mesatare (2-10) peumlr peumlrmasa 15-25cm dhe dometheumlneumlse peumlr peumlrmasa meuml teuml meumldha se 25cm
Pas transformimit neuml maseuml kanceroze mukoza intestinale mund teuml paraqitet me karakteristika teuml
ndryshme neuml vareumlsi teuml formeumls pamore me mikroskop dhe si pasojeuml merr emra teuml ndrysheumlm
adenokarcinoma ademokarcinoma mucinoze adenokarcinoma me qeliza malinje prej unaze
carcinoma (me e rralle) Pervec keumltyre kanceret kolorektal mund teuml keneuml pamjen e polipit teuml nje
nyje ose teuml manifestohen me ulcera teuml mukozeumls
11
B Ca te kolonit rektumit
Figura 3Ca I kolonit
C Kolit ulceroz ose Morbus Crohn
Figura 4Koliti ulceroz
Kanceri I kolonit eumlshteuml njeuml komplikacion I njohur I kolitit kronik ulcerativ Koliti kronik ulceroz
shkakton inflamacion teuml shtreumlseumls seuml breumlndshme teuml kolonit dhe rreziku peumlr kancer beninje eumlshteuml
rritur pas 8-10 vite teuml kolitit Rreziku peumlr shfaqen e kancerit tek njeuml pacient me kolit ulceroz
gjithashtu eumlshteuml I lidhur te pozicionimi dhe te shtrirja e semundjes se tij apo saj Vlereumlsimet e
fundit teuml grumbulluara neuml lidhje me incidenceumln e kancerit teuml kolonit seuml bashku me kolitin
ulcerative janeuml 25 neuml 10 vite 76 neuml 30 vite dhe 108 neuml 50 vite
12
4 Stili I jeteses
A Faktoreumlt ushqyes
Figura 5Ushqim I shpejte
Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml
e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml
sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml
mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi
shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative
faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk
janeuml teuml rezikshme
Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej
koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente
teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal
konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml
kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e
Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml
si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet
epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml
ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren
nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo
provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml
trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes
Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e
kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)
Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml
neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me
peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml
fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e
13
pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)
kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls
B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet
Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij
14
C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit
Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit
D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet
zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml
15
13 Fizpatologjia
Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me
kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml
polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet
dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet
Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca
Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga
polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze
Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml
prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml
zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit
ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e
reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml
tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik
sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml
tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml
rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml
largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec
16
14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve
Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke
peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml
organet e tjera
Figura 9Stadet e Ca
Stadi 0 (carcinoma in situ )
Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln
fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente
veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml
kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si
carcinoma in situ
Stadi I
Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e
breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml
ndeumlrmjetme
17
Stadi II
Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B
Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml
indet praneuml kolonit ose rektumit
Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml
dheose peritoneumin
Stadi III
Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C
Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml
shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula
Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur
o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit
o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit
18
Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml
peumlrhapur
o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit
o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin
Stadi IV
Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml
distanceuml si psh heparin dhe pulmonet
Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit
19
15 Klinika
Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht
mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara
dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml
pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece
Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit
Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml
a Dhimbje abdominale
b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml
gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml
shkurtra etj
c Gjak okult neuml fece
d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml
Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml
relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml
meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar
prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent
Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml
a Gjak okult neuml fece
b Konstipacion
c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve
d Fryrje teuml barkut
e Krampe
f Dhimbje barku
Tumoret e colon descendent shkaktojneuml
a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt
b Tenezma
c Dhimbje kolike abdominal
d Alternimekapslleumlk dhe diarhe
e Nauze dhe teuml vjella
20
Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml
Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml
a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum
b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum
c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit
teuml majte ose rectumit
d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia
e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial
mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml
barkut tenezma
16 Komplikacionet
Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen
seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml
peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml
inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml
shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml
Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml
cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime
dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml
Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu
dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con
neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili
shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml
ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml
fshikeumlzeumln urinare
Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls
seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml
fshehteuml neoplazik
Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi
I tumorit
21
17 Ekzaminimet
1 Tushe rektale
Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e
lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale
2 Testi peumlr gjak okult
Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml
peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml
feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I
peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje
vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra
fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45
shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I
kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml
mireuml
Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur
personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece
Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml
meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml
peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e
reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar
mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se
20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml
22
me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr
kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe
kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe
nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ
3 Biopsia
Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml
mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit
4 Biopsia e limfonodulave
Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml
mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike
5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium
Figura 11 Klizma me barium
Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml
Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet
mukozale teuml vogla deri ne 05 cm
Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e
hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim
mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin
dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit
gastrointestinal
Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml
traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml
me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon
Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale
23
6 Sigmoidoscopia
Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona
jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr
pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu
mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml
7 Kolonoskopia
Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona
jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml
pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml
njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e
kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese
Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
6
HYRJE
Cfareuml eumlshteuml kanceri
Kanceri eumlshteuml njeuml grup me meuml shumeuml se 200 seumlmundjeuml teuml ndryshme qeuml prekin teuml gjitha indet dhe
organet e organizmit Ato ndikojneuml neuml njeumlsineuml bazeuml teuml trupit qelizeumls Kanceri ndodh kur qelizat
beumlhen jo normale dhe ndahen pa kontroll Shumeumlzimi neoplazik fillon neuml meumlnyreuml spontane dhe
nuk I sheumlrben asnjeuml qeumlllimi Si gjitheuml organet e tjera teuml trupit edhe koloni dhe rektumi janeuml teuml
formuara nga shumeuml tipe qelizore Normalisht qelizat prodhohen me shumiceuml veteumlm kur trupi ka
nevojeuml peumlr to Neuml qofteuml se qelizat ndahen kur qelizat e reja nuk kaneuml nevojeuml formohet njeuml maseuml
indi shtreseuml e quajtur rritje ose tumor Tumoret mund teuml jeneuml beninj ose malinj Tumoret
beninje janeuml jo kancerozerriten ngadaleuml dhe nuk peumlrhapen tek pjeseumlt e tjera teuml trupitTumoret
malinje janeuml kanceroze rriten me shpejteumlsineuml formeumln e masave teuml crregullta dhe indi tumoral
depeumlrton neuml thelleumlsi teuml indeve fqinje neuml formeumln e rreumlnjeumlve Me kalimin e koheumls njeuml pjeseuml e
qelizave shkeumlputen nga masa tumorale ldquomeumlmeumlrdquo futen neuml qarkullimin e gjakut ose teuml limfeumls dhe
transportohen neuml inde ose organe teuml tjera Kjo peumlrhapje neuml organet e tjera quhet metastazeuml
Kanceri I kolonit
Kanceri kolorektal eumlshteuml njeuml seumlmundjeuml ku qelizat normale mukozale teuml kolonit ose rektumit
fillojneuml teuml ndryshojneuml fillojneuml teuml rriten neuml meumlnyreuml teuml pakontrollueshme dhe nuk e ndalojneuml rritjen
e tyre Keumlto ndryshime zakonisht marrin vite teuml zhvillimit megjithateuml neuml disa raste teuml seumlmundjeve
trasheumlguese ndryshimi mund teuml ndodheuml brenda muajit dhe vitit Qeuml teuml dy faktoreumlt gjenetikeuml dhe
rrethues mund eumle shkaktojneuml ndryshimin Fillimishtqelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (
jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore
malinje(kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrceumlnues
peumlr jeteumlnpasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe
organet
7
Anatomia
Koloni eumlshteuml pjeseuml e sistemit treteumls teuml trupit Sistemi treteumls largon dhe peumlrpunon leumlndeumlt
ushqyese(vitaminatmineraletkarbohidratet yndyrnatproteinat dhe ujin) dhe ndihmon neuml
eleminimin e mbeturinave jashteuml trupit Sistemi treteumls I poshteumlm eumlshteuml I formuar nga
esofagustomakuzorra e holleuml dhe zorra e trasheuml Zorra e trasheuml eumlshteuml e peumlrbeumlreuml nga keumlto pjeseuml
1 Cekumi ndash apo zorra e verbeumlr
2 Kolon ascendens (zorra ngjiteumlse)
3 Kolon transverses (zorra transversal)
4 Kolon descendens (zorra zbriteumlse)
5 Kolon sigmoideum (neuml formeumln e geumlrmeumls S)
6 Rectum (zorra e drejteuml)
Dhe kanali anal I cili peumlrfundon me anusin
Figura 1Anatomia e kolonit
8
KAPITULLI 1
11 Epidemiologjia
Kanceri I kolonit dhe rektumit eumlshteuml shkaku I treteuml kryesor I kancerit neuml meshkuj dhe shkaku I
kateumlrt kryesor I kancereve tek femrat Frekuenca e kancerit kolorektal eumlshteuml I ndrysheumlm neumlpeumlr
boteuml Ai eumlshteuml I zakonsheumlm neuml vendet pereumlndimore dhe eumlshteuml I rralleuml neuml Azi dhe Afrikeuml Neuml
shtetet ku njereumlzit kaneuml adaptuar dieteumln e vendeve pereumlndimoreincidenca e kancerit kolorektal
eumlshteuml rritur Ai eumlshteuml I barabarteuml neuml teuml dy gjiniteuml si neuml meshkuj dhe neuml femra deri neuml 148810 raste
diagnostikohen neuml 2008dhe nga njeuml vlereumlsim 49960 njereumlz do teuml vdesin nga kjo seumlmundje Ai
eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit kancer parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga
polipet qeuml mund teuml hiqen peumlrpara se ato teuml beumlhen kanceroze Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I
mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt
12 Etiologjia Faktoreumlt rriskues
Shkaqet e sakta teuml kancerit kolorektal janeuml teuml panjohura por mund teuml peumlrmendim faktoreumlt
rriskues qeuml perfshijneuml
1 Mosha
Mosha eumlshteuml njeuml faktor rriskues neuml zhvillimin ose shfaqjen e kancerit kolorektal dhe meuml te
rriskuar janeuml pacienteumlt mbi 50 vjec
Stili i jetes
Semundjet e
zorres
Faktoret
gjenetike
Mosha
9
2 Faktoreumlt gjenetik
Njeuml person me sfond gjenetik eumlshteuml njeuml faktor I reumlndeumlsisheumlm faktor rrisk neuml kancerin e kolonit
Peumlrafeumlrsisht 20 e kancereve janeuml teuml lidhur me njeuml histori familjare teuml kancerit teuml kolonit
Dhe 5 e kancereve teuml kolonit janeuml peumlr shkak teuml trasheumlgimit teuml sindromeumls seuml kancerit teuml kolonit
Sindromi I kancerit teuml kolonit I trasheumlguar eumlshteuml crregullim ku pjeseumltareumlt e afeumlrt familjareuml kaneuml
trasheumlguar defektin gjenetik shkaktareuml teuml kancerit nga njeuml ose teuml dy prindeumlrit Dihet se
kromosomet peumlrmbajneuml informacion gjenetik dhe trasheumlgimi I kromozomeve defektoze
shkakton defekt gjenetik qeuml con neuml formimin e polipeve teuml kolonit dhe meuml voneuml teuml kancerit teuml
kolonit
Eumlshteuml I mundur teuml trasheumlgohet rreziku peumlr trsquou seumlmureuml nga tumori kolorektal neuml qofteuml se tek
familjareumlt e veumlteteuml janeuml manifestuar disa seumlmundje qeuml predispozojneuml neuml formimin e tumoreve
intestinal Ku ndeumlr teuml cilat peumlrmendim
A Polipoza adenomatoze familjare ose FAP (familial adenomatous polyposis)
Eumlshteuml njeuml sindrom I kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar ku pjesetareumlt e afeumlrt familjareuml zhvillojneuml
njeuml pafundeumlsi polipe teuml kolonit (100000 ndash 1000000) duke filluar teuml zhvillohen qeuml neuml mosheuml teuml
vogeumll dhe pas disa vjeteumlsh zakonisht rreth mosheumls 10-20 vjec qeuml po teuml mos zbulohet hereumlt dhe
teuml trajtohet (hiqen polipet e kolonit) hereumlt njeuml person I prekur nga sindromi I polipit familjar
eumlshteuml pothuajse I sigurt teuml zhvillojeuml kancer teuml kolonit nga keumlto polipe Kanceret zakonisht
zhvillohen neuml mosheumln 40 vjec Keumlta pacienteuml janeuml gjithashtu neuml rrezik teuml shfaqjes seuml njeuml kanceri
tjeteumlr neuml gjendreumln tiroide stomak etj
B Polipoza adenomatoze familjare e lehte ose AFAP(attenuated familial adenomatous
polyposis)
Eumlshteuml njeuml version I lehteuml I FAP Pjeseumltareumlt e prekur zhvillojneuml meuml pak se sa 100 polipe teuml
kolonit Megjithateumlata janeuml akoma neuml rrezik shumeuml teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit neuml
moshat e reja Ata janeuml gjithashtu neuml rriskun e teuml paturit polipe neuml stomak dheuml neuml duoden
C Karcinoma e trasheumlgueshme e kolonit me bazeuml jopolipoze HNPCC(hereditary
nonpolyposis colon cancer)
Eumlshteuml njeuml sindrom I trasheumlguar I Ca teuml kolonit ku pjeseumltareumlt e afeumlrt teuml familjes mund teuml zhvillojneuml
polipe dhe kancere teuml kolonitzakonisht neuml kolonin e drejteuml rreth mosheumls 30-40 vjecare Disa
pacienteuml me HNPCC gjithashtu janeuml neuml rrezik teuml shfaqjes seuml kancerit teuml mitreumlskancerit teuml
stomakutovareveuretereumlve dhe traktit biliar
D MYH polyposis syndrome
Eumlshteuml njeuml syndromeuml I trasheumlguar I kancerit teuml kolonit I zbuluar koheumlt e fundit Neuml meumlnyreuml tipike
pjeseumltareumlt e afeumlrt zhvillojneuml 10-100 polipe qeuml ndodhen peumlrreth mosheumls 40 vjecare dhe janeuml neuml
rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
10
3 Seumlmundjet e zorreeumls
A Polipe neuml kolon
Figura 2Polipet ne kolon
Neuml polipet sporadike dhe kanceret (polipet me kanceret qeuml zhvillohen neuml mungeseuml teuml historiseuml
familjare) kromozomet deumlmtuese mund teuml gjenden veteumlm neuml polipe dhe neuml kancere qeuml
zhvillohen nga kjo qelizeuml Polipet e kolonit zhvillohen kur deumlmtimet e kromozomeve peumlrseumlriten
neuml qelizat e shtreseumls seuml breumlndshme teuml kolonit Normalisht kromozomet e sheumlndetshme
kontrollojneuml rritjen e qelizave neuml njeuml meumlnyreuml teuml rregullt Kur kromozomet deumlmtohen rritja e
qelizeumls beumlhet e pakontrollueshme dhe rezulton neuml mase teuml indit (polipet) Polipet e kolonit janeuml
fillimisht beninje Pas disa viteve polipet e kolonit mund teuml deumlmtojneuml kromozomet dhe teuml beumlhen
kancerogene
Mundeumlsia qeuml njeuml polip I kolonit teuml evoloje drejt njeuml forme invazive teuml kancerit varet nga peumlrmasat
e veteuml polipit
Eumlshteuml minimale (inferior me pak se 2) peumlr peumlrmasa inferior prej 15cm
Mesatare (2-10) peumlr peumlrmasa 15-25cm dhe dometheumlneumlse peumlr peumlrmasa meuml teuml meumldha se 25cm
Pas transformimit neuml maseuml kanceroze mukoza intestinale mund teuml paraqitet me karakteristika teuml
ndryshme neuml vareumlsi teuml formeumls pamore me mikroskop dhe si pasojeuml merr emra teuml ndrysheumlm
adenokarcinoma ademokarcinoma mucinoze adenokarcinoma me qeliza malinje prej unaze
carcinoma (me e rralle) Pervec keumltyre kanceret kolorektal mund teuml keneuml pamjen e polipit teuml nje
nyje ose teuml manifestohen me ulcera teuml mukozeumls
11
B Ca te kolonit rektumit
Figura 3Ca I kolonit
C Kolit ulceroz ose Morbus Crohn
Figura 4Koliti ulceroz
Kanceri I kolonit eumlshteuml njeuml komplikacion I njohur I kolitit kronik ulcerativ Koliti kronik ulceroz
shkakton inflamacion teuml shtreumlseumls seuml breumlndshme teuml kolonit dhe rreziku peumlr kancer beninje eumlshteuml
rritur pas 8-10 vite teuml kolitit Rreziku peumlr shfaqen e kancerit tek njeuml pacient me kolit ulceroz
gjithashtu eumlshteuml I lidhur te pozicionimi dhe te shtrirja e semundjes se tij apo saj Vlereumlsimet e
fundit teuml grumbulluara neuml lidhje me incidenceumln e kancerit teuml kolonit seuml bashku me kolitin
ulcerative janeuml 25 neuml 10 vite 76 neuml 30 vite dhe 108 neuml 50 vite
12
4 Stili I jeteses
A Faktoreumlt ushqyes
Figura 5Ushqim I shpejte
Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml
e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml
sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml
mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi
shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative
faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk
janeuml teuml rezikshme
Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej
koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente
teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal
konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml
kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e
Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml
si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet
epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml
ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren
nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo
provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml
trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes
Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e
kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)
Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml
neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me
peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml
fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e
13
pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)
kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls
B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet
Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij
14
C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit
Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit
D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet
zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml
15
13 Fizpatologjia
Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me
kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml
polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet
dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet
Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca
Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga
polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze
Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml
prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml
zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit
ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e
reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml
tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik
sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml
tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml
rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml
largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec
16
14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve
Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke
peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml
organet e tjera
Figura 9Stadet e Ca
Stadi 0 (carcinoma in situ )
Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln
fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente
veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml
kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si
carcinoma in situ
Stadi I
Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e
breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml
ndeumlrmjetme
17
Stadi II
Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B
Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml
indet praneuml kolonit ose rektumit
Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml
dheose peritoneumin
Stadi III
Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C
Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml
shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula
Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur
o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit
o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit
18
Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml
peumlrhapur
o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit
o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin
Stadi IV
Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml
distanceuml si psh heparin dhe pulmonet
Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit
19
15 Klinika
Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht
mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara
dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml
pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece
Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit
Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml
a Dhimbje abdominale
b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml
gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml
shkurtra etj
c Gjak okult neuml fece
d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml
Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml
relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml
meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar
prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent
Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml
a Gjak okult neuml fece
b Konstipacion
c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve
d Fryrje teuml barkut
e Krampe
f Dhimbje barku
Tumoret e colon descendent shkaktojneuml
a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt
b Tenezma
c Dhimbje kolike abdominal
d Alternimekapslleumlk dhe diarhe
e Nauze dhe teuml vjella
20
Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml
Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml
a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum
b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum
c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit
teuml majte ose rectumit
d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia
e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial
mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml
barkut tenezma
16 Komplikacionet
Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen
seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml
peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml
inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml
shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml
Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml
cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime
dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml
Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu
dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con
neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili
shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml
ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml
fshikeumlzeumln urinare
Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls
seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml
fshehteuml neoplazik
Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi
I tumorit
21
17 Ekzaminimet
1 Tushe rektale
Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e
lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale
2 Testi peumlr gjak okult
Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml
peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml
feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I
peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje
vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra
fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45
shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I
kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml
mireuml
Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur
personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece
Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml
meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml
peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e
reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar
mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se
20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml
22
me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr
kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe
kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe
nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ
3 Biopsia
Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml
mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit
4 Biopsia e limfonodulave
Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml
mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike
5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium
Figura 11 Klizma me barium
Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml
Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet
mukozale teuml vogla deri ne 05 cm
Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e
hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim
mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin
dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit
gastrointestinal
Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml
traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml
me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon
Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale
23
6 Sigmoidoscopia
Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona
jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr
pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu
mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml
7 Kolonoskopia
Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona
jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml
pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml
njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e
kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese
Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
7
Anatomia
Koloni eumlshteuml pjeseuml e sistemit treteumls teuml trupit Sistemi treteumls largon dhe peumlrpunon leumlndeumlt
ushqyese(vitaminatmineraletkarbohidratet yndyrnatproteinat dhe ujin) dhe ndihmon neuml
eleminimin e mbeturinave jashteuml trupit Sistemi treteumls I poshteumlm eumlshteuml I formuar nga
esofagustomakuzorra e holleuml dhe zorra e trasheuml Zorra e trasheuml eumlshteuml e peumlrbeumlreuml nga keumlto pjeseuml
1 Cekumi ndash apo zorra e verbeumlr
2 Kolon ascendens (zorra ngjiteumlse)
3 Kolon transverses (zorra transversal)
4 Kolon descendens (zorra zbriteumlse)
5 Kolon sigmoideum (neuml formeumln e geumlrmeumls S)
6 Rectum (zorra e drejteuml)
Dhe kanali anal I cili peumlrfundon me anusin
Figura 1Anatomia e kolonit
8
KAPITULLI 1
11 Epidemiologjia
Kanceri I kolonit dhe rektumit eumlshteuml shkaku I treteuml kryesor I kancerit neuml meshkuj dhe shkaku I
kateumlrt kryesor I kancereve tek femrat Frekuenca e kancerit kolorektal eumlshteuml I ndrysheumlm neumlpeumlr
boteuml Ai eumlshteuml I zakonsheumlm neuml vendet pereumlndimore dhe eumlshteuml I rralleuml neuml Azi dhe Afrikeuml Neuml
shtetet ku njereumlzit kaneuml adaptuar dieteumln e vendeve pereumlndimoreincidenca e kancerit kolorektal
eumlshteuml rritur Ai eumlshteuml I barabarteuml neuml teuml dy gjiniteuml si neuml meshkuj dhe neuml femra deri neuml 148810 raste
diagnostikohen neuml 2008dhe nga njeuml vlereumlsim 49960 njereumlz do teuml vdesin nga kjo seumlmundje Ai
eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit kancer parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga
polipet qeuml mund teuml hiqen peumlrpara se ato teuml beumlhen kanceroze Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I
mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt
12 Etiologjia Faktoreumlt rriskues
Shkaqet e sakta teuml kancerit kolorektal janeuml teuml panjohura por mund teuml peumlrmendim faktoreumlt
rriskues qeuml perfshijneuml
1 Mosha
Mosha eumlshteuml njeuml faktor rriskues neuml zhvillimin ose shfaqjen e kancerit kolorektal dhe meuml te
rriskuar janeuml pacienteumlt mbi 50 vjec
Stili i jetes
Semundjet e
zorres
Faktoret
gjenetike
Mosha
9
2 Faktoreumlt gjenetik
Njeuml person me sfond gjenetik eumlshteuml njeuml faktor I reumlndeumlsisheumlm faktor rrisk neuml kancerin e kolonit
Peumlrafeumlrsisht 20 e kancereve janeuml teuml lidhur me njeuml histori familjare teuml kancerit teuml kolonit
Dhe 5 e kancereve teuml kolonit janeuml peumlr shkak teuml trasheumlgimit teuml sindromeumls seuml kancerit teuml kolonit
Sindromi I kancerit teuml kolonit I trasheumlguar eumlshteuml crregullim ku pjeseumltareumlt e afeumlrt familjareuml kaneuml
trasheumlguar defektin gjenetik shkaktareuml teuml kancerit nga njeuml ose teuml dy prindeumlrit Dihet se
kromosomet peumlrmbajneuml informacion gjenetik dhe trasheumlgimi I kromozomeve defektoze
shkakton defekt gjenetik qeuml con neuml formimin e polipeve teuml kolonit dhe meuml voneuml teuml kancerit teuml
kolonit
Eumlshteuml I mundur teuml trasheumlgohet rreziku peumlr trsquou seumlmureuml nga tumori kolorektal neuml qofteuml se tek
familjareumlt e veumlteteuml janeuml manifestuar disa seumlmundje qeuml predispozojneuml neuml formimin e tumoreve
intestinal Ku ndeumlr teuml cilat peumlrmendim
A Polipoza adenomatoze familjare ose FAP (familial adenomatous polyposis)
Eumlshteuml njeuml sindrom I kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar ku pjesetareumlt e afeumlrt familjareuml zhvillojneuml
njeuml pafundeumlsi polipe teuml kolonit (100000 ndash 1000000) duke filluar teuml zhvillohen qeuml neuml mosheuml teuml
vogeumll dhe pas disa vjeteumlsh zakonisht rreth mosheumls 10-20 vjec qeuml po teuml mos zbulohet hereumlt dhe
teuml trajtohet (hiqen polipet e kolonit) hereumlt njeuml person I prekur nga sindromi I polipit familjar
eumlshteuml pothuajse I sigurt teuml zhvillojeuml kancer teuml kolonit nga keumlto polipe Kanceret zakonisht
zhvillohen neuml mosheumln 40 vjec Keumlta pacienteuml janeuml gjithashtu neuml rrezik teuml shfaqjes seuml njeuml kanceri
tjeteumlr neuml gjendreumln tiroide stomak etj
B Polipoza adenomatoze familjare e lehte ose AFAP(attenuated familial adenomatous
polyposis)
Eumlshteuml njeuml version I lehteuml I FAP Pjeseumltareumlt e prekur zhvillojneuml meuml pak se sa 100 polipe teuml
kolonit Megjithateumlata janeuml akoma neuml rrezik shumeuml teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit neuml
moshat e reja Ata janeuml gjithashtu neuml rriskun e teuml paturit polipe neuml stomak dheuml neuml duoden
C Karcinoma e trasheumlgueshme e kolonit me bazeuml jopolipoze HNPCC(hereditary
nonpolyposis colon cancer)
Eumlshteuml njeuml sindrom I trasheumlguar I Ca teuml kolonit ku pjeseumltareumlt e afeumlrt teuml familjes mund teuml zhvillojneuml
polipe dhe kancere teuml kolonitzakonisht neuml kolonin e drejteuml rreth mosheumls 30-40 vjecare Disa
pacienteuml me HNPCC gjithashtu janeuml neuml rrezik teuml shfaqjes seuml kancerit teuml mitreumlskancerit teuml
stomakutovareveuretereumlve dhe traktit biliar
D MYH polyposis syndrome
Eumlshteuml njeuml syndromeuml I trasheumlguar I kancerit teuml kolonit I zbuluar koheumlt e fundit Neuml meumlnyreuml tipike
pjeseumltareumlt e afeumlrt zhvillojneuml 10-100 polipe qeuml ndodhen peumlrreth mosheumls 40 vjecare dhe janeuml neuml
rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
10
3 Seumlmundjet e zorreeumls
A Polipe neuml kolon
Figura 2Polipet ne kolon
Neuml polipet sporadike dhe kanceret (polipet me kanceret qeuml zhvillohen neuml mungeseuml teuml historiseuml
familjare) kromozomet deumlmtuese mund teuml gjenden veteumlm neuml polipe dhe neuml kancere qeuml
zhvillohen nga kjo qelizeuml Polipet e kolonit zhvillohen kur deumlmtimet e kromozomeve peumlrseumlriten
neuml qelizat e shtreseumls seuml breumlndshme teuml kolonit Normalisht kromozomet e sheumlndetshme
kontrollojneuml rritjen e qelizave neuml njeuml meumlnyreuml teuml rregullt Kur kromozomet deumlmtohen rritja e
qelizeumls beumlhet e pakontrollueshme dhe rezulton neuml mase teuml indit (polipet) Polipet e kolonit janeuml
fillimisht beninje Pas disa viteve polipet e kolonit mund teuml deumlmtojneuml kromozomet dhe teuml beumlhen
kancerogene
Mundeumlsia qeuml njeuml polip I kolonit teuml evoloje drejt njeuml forme invazive teuml kancerit varet nga peumlrmasat
e veteuml polipit
Eumlshteuml minimale (inferior me pak se 2) peumlr peumlrmasa inferior prej 15cm
Mesatare (2-10) peumlr peumlrmasa 15-25cm dhe dometheumlneumlse peumlr peumlrmasa meuml teuml meumldha se 25cm
Pas transformimit neuml maseuml kanceroze mukoza intestinale mund teuml paraqitet me karakteristika teuml
ndryshme neuml vareumlsi teuml formeumls pamore me mikroskop dhe si pasojeuml merr emra teuml ndrysheumlm
adenokarcinoma ademokarcinoma mucinoze adenokarcinoma me qeliza malinje prej unaze
carcinoma (me e rralle) Pervec keumltyre kanceret kolorektal mund teuml keneuml pamjen e polipit teuml nje
nyje ose teuml manifestohen me ulcera teuml mukozeumls
11
B Ca te kolonit rektumit
Figura 3Ca I kolonit
C Kolit ulceroz ose Morbus Crohn
Figura 4Koliti ulceroz
Kanceri I kolonit eumlshteuml njeuml komplikacion I njohur I kolitit kronik ulcerativ Koliti kronik ulceroz
shkakton inflamacion teuml shtreumlseumls seuml breumlndshme teuml kolonit dhe rreziku peumlr kancer beninje eumlshteuml
rritur pas 8-10 vite teuml kolitit Rreziku peumlr shfaqen e kancerit tek njeuml pacient me kolit ulceroz
gjithashtu eumlshteuml I lidhur te pozicionimi dhe te shtrirja e semundjes se tij apo saj Vlereumlsimet e
fundit teuml grumbulluara neuml lidhje me incidenceumln e kancerit teuml kolonit seuml bashku me kolitin
ulcerative janeuml 25 neuml 10 vite 76 neuml 30 vite dhe 108 neuml 50 vite
12
4 Stili I jeteses
A Faktoreumlt ushqyes
Figura 5Ushqim I shpejte
Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml
e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml
sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml
mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi
shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative
faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk
janeuml teuml rezikshme
Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej
koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente
teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal
konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml
kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e
Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml
si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet
epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml
ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren
nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo
provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml
trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes
Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e
kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)
Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml
neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me
peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml
fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e
13
pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)
kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls
B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet
Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij
14
C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit
Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit
D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet
zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml
15
13 Fizpatologjia
Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me
kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml
polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet
dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet
Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca
Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga
polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze
Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml
prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml
zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit
ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e
reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml
tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik
sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml
tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml
rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml
largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec
16
14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve
Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke
peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml
organet e tjera
Figura 9Stadet e Ca
Stadi 0 (carcinoma in situ )
Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln
fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente
veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml
kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si
carcinoma in situ
Stadi I
Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e
breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml
ndeumlrmjetme
17
Stadi II
Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B
Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml
indet praneuml kolonit ose rektumit
Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml
dheose peritoneumin
Stadi III
Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C
Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml
shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula
Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur
o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit
o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit
18
Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml
peumlrhapur
o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit
o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin
Stadi IV
Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml
distanceuml si psh heparin dhe pulmonet
Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit
19
15 Klinika
Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht
mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara
dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml
pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece
Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit
Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml
a Dhimbje abdominale
b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml
gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml
shkurtra etj
c Gjak okult neuml fece
d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml
Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml
relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml
meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar
prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent
Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml
a Gjak okult neuml fece
b Konstipacion
c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve
d Fryrje teuml barkut
e Krampe
f Dhimbje barku
Tumoret e colon descendent shkaktojneuml
a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt
b Tenezma
c Dhimbje kolike abdominal
d Alternimekapslleumlk dhe diarhe
e Nauze dhe teuml vjella
20
Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml
Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml
a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum
b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum
c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit
teuml majte ose rectumit
d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia
e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial
mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml
barkut tenezma
16 Komplikacionet
Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen
seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml
peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml
inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml
shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml
Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml
cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime
dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml
Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu
dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con
neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili
shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml
ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml
fshikeumlzeumln urinare
Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls
seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml
fshehteuml neoplazik
Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi
I tumorit
21
17 Ekzaminimet
1 Tushe rektale
Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e
lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale
2 Testi peumlr gjak okult
Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml
peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml
feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I
peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje
vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra
fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45
shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I
kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml
mireuml
Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur
personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece
Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml
meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml
peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e
reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar
mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se
20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml
22
me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr
kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe
kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe
nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ
3 Biopsia
Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml
mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit
4 Biopsia e limfonodulave
Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml
mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike
5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium
Figura 11 Klizma me barium
Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml
Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet
mukozale teuml vogla deri ne 05 cm
Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e
hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim
mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin
dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit
gastrointestinal
Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml
traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml
me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon
Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale
23
6 Sigmoidoscopia
Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona
jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr
pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu
mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml
7 Kolonoskopia
Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona
jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml
pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml
njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e
kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese
Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
8
KAPITULLI 1
11 Epidemiologjia
Kanceri I kolonit dhe rektumit eumlshteuml shkaku I treteuml kryesor I kancerit neuml meshkuj dhe shkaku I
kateumlrt kryesor I kancereve tek femrat Frekuenca e kancerit kolorektal eumlshteuml I ndrysheumlm neumlpeumlr
boteuml Ai eumlshteuml I zakonsheumlm neuml vendet pereumlndimore dhe eumlshteuml I rralleuml neuml Azi dhe Afrikeuml Neuml
shtetet ku njereumlzit kaneuml adaptuar dieteumln e vendeve pereumlndimoreincidenca e kancerit kolorektal
eumlshteuml rritur Ai eumlshteuml I barabarteuml neuml teuml dy gjiniteuml si neuml meshkuj dhe neuml femra deri neuml 148810 raste
diagnostikohen neuml 2008dhe nga njeuml vlereumlsim 49960 njereumlz do teuml vdesin nga kjo seumlmundje Ai
eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit kancer parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga
polipet qeuml mund teuml hiqen peumlrpara se ato teuml beumlhen kanceroze Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I
mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt
12 Etiologjia Faktoreumlt rriskues
Shkaqet e sakta teuml kancerit kolorektal janeuml teuml panjohura por mund teuml peumlrmendim faktoreumlt
rriskues qeuml perfshijneuml
1 Mosha
Mosha eumlshteuml njeuml faktor rriskues neuml zhvillimin ose shfaqjen e kancerit kolorektal dhe meuml te
rriskuar janeuml pacienteumlt mbi 50 vjec
Stili i jetes
Semundjet e
zorres
Faktoret
gjenetike
Mosha
9
2 Faktoreumlt gjenetik
Njeuml person me sfond gjenetik eumlshteuml njeuml faktor I reumlndeumlsisheumlm faktor rrisk neuml kancerin e kolonit
Peumlrafeumlrsisht 20 e kancereve janeuml teuml lidhur me njeuml histori familjare teuml kancerit teuml kolonit
Dhe 5 e kancereve teuml kolonit janeuml peumlr shkak teuml trasheumlgimit teuml sindromeumls seuml kancerit teuml kolonit
Sindromi I kancerit teuml kolonit I trasheumlguar eumlshteuml crregullim ku pjeseumltareumlt e afeumlrt familjareuml kaneuml
trasheumlguar defektin gjenetik shkaktareuml teuml kancerit nga njeuml ose teuml dy prindeumlrit Dihet se
kromosomet peumlrmbajneuml informacion gjenetik dhe trasheumlgimi I kromozomeve defektoze
shkakton defekt gjenetik qeuml con neuml formimin e polipeve teuml kolonit dhe meuml voneuml teuml kancerit teuml
kolonit
Eumlshteuml I mundur teuml trasheumlgohet rreziku peumlr trsquou seumlmureuml nga tumori kolorektal neuml qofteuml se tek
familjareumlt e veumlteteuml janeuml manifestuar disa seumlmundje qeuml predispozojneuml neuml formimin e tumoreve
intestinal Ku ndeumlr teuml cilat peumlrmendim
A Polipoza adenomatoze familjare ose FAP (familial adenomatous polyposis)
Eumlshteuml njeuml sindrom I kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar ku pjesetareumlt e afeumlrt familjareuml zhvillojneuml
njeuml pafundeumlsi polipe teuml kolonit (100000 ndash 1000000) duke filluar teuml zhvillohen qeuml neuml mosheuml teuml
vogeumll dhe pas disa vjeteumlsh zakonisht rreth mosheumls 10-20 vjec qeuml po teuml mos zbulohet hereumlt dhe
teuml trajtohet (hiqen polipet e kolonit) hereumlt njeuml person I prekur nga sindromi I polipit familjar
eumlshteuml pothuajse I sigurt teuml zhvillojeuml kancer teuml kolonit nga keumlto polipe Kanceret zakonisht
zhvillohen neuml mosheumln 40 vjec Keumlta pacienteuml janeuml gjithashtu neuml rrezik teuml shfaqjes seuml njeuml kanceri
tjeteumlr neuml gjendreumln tiroide stomak etj
B Polipoza adenomatoze familjare e lehte ose AFAP(attenuated familial adenomatous
polyposis)
Eumlshteuml njeuml version I lehteuml I FAP Pjeseumltareumlt e prekur zhvillojneuml meuml pak se sa 100 polipe teuml
kolonit Megjithateumlata janeuml akoma neuml rrezik shumeuml teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit neuml
moshat e reja Ata janeuml gjithashtu neuml rriskun e teuml paturit polipe neuml stomak dheuml neuml duoden
C Karcinoma e trasheumlgueshme e kolonit me bazeuml jopolipoze HNPCC(hereditary
nonpolyposis colon cancer)
Eumlshteuml njeuml sindrom I trasheumlguar I Ca teuml kolonit ku pjeseumltareumlt e afeumlrt teuml familjes mund teuml zhvillojneuml
polipe dhe kancere teuml kolonitzakonisht neuml kolonin e drejteuml rreth mosheumls 30-40 vjecare Disa
pacienteuml me HNPCC gjithashtu janeuml neuml rrezik teuml shfaqjes seuml kancerit teuml mitreumlskancerit teuml
stomakutovareveuretereumlve dhe traktit biliar
D MYH polyposis syndrome
Eumlshteuml njeuml syndromeuml I trasheumlguar I kancerit teuml kolonit I zbuluar koheumlt e fundit Neuml meumlnyreuml tipike
pjeseumltareumlt e afeumlrt zhvillojneuml 10-100 polipe qeuml ndodhen peumlrreth mosheumls 40 vjecare dhe janeuml neuml
rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
10
3 Seumlmundjet e zorreeumls
A Polipe neuml kolon
Figura 2Polipet ne kolon
Neuml polipet sporadike dhe kanceret (polipet me kanceret qeuml zhvillohen neuml mungeseuml teuml historiseuml
familjare) kromozomet deumlmtuese mund teuml gjenden veteumlm neuml polipe dhe neuml kancere qeuml
zhvillohen nga kjo qelizeuml Polipet e kolonit zhvillohen kur deumlmtimet e kromozomeve peumlrseumlriten
neuml qelizat e shtreseumls seuml breumlndshme teuml kolonit Normalisht kromozomet e sheumlndetshme
kontrollojneuml rritjen e qelizave neuml njeuml meumlnyreuml teuml rregullt Kur kromozomet deumlmtohen rritja e
qelizeumls beumlhet e pakontrollueshme dhe rezulton neuml mase teuml indit (polipet) Polipet e kolonit janeuml
fillimisht beninje Pas disa viteve polipet e kolonit mund teuml deumlmtojneuml kromozomet dhe teuml beumlhen
kancerogene
Mundeumlsia qeuml njeuml polip I kolonit teuml evoloje drejt njeuml forme invazive teuml kancerit varet nga peumlrmasat
e veteuml polipit
Eumlshteuml minimale (inferior me pak se 2) peumlr peumlrmasa inferior prej 15cm
Mesatare (2-10) peumlr peumlrmasa 15-25cm dhe dometheumlneumlse peumlr peumlrmasa meuml teuml meumldha se 25cm
Pas transformimit neuml maseuml kanceroze mukoza intestinale mund teuml paraqitet me karakteristika teuml
ndryshme neuml vareumlsi teuml formeumls pamore me mikroskop dhe si pasojeuml merr emra teuml ndrysheumlm
adenokarcinoma ademokarcinoma mucinoze adenokarcinoma me qeliza malinje prej unaze
carcinoma (me e rralle) Pervec keumltyre kanceret kolorektal mund teuml keneuml pamjen e polipit teuml nje
nyje ose teuml manifestohen me ulcera teuml mukozeumls
11
B Ca te kolonit rektumit
Figura 3Ca I kolonit
C Kolit ulceroz ose Morbus Crohn
Figura 4Koliti ulceroz
Kanceri I kolonit eumlshteuml njeuml komplikacion I njohur I kolitit kronik ulcerativ Koliti kronik ulceroz
shkakton inflamacion teuml shtreumlseumls seuml breumlndshme teuml kolonit dhe rreziku peumlr kancer beninje eumlshteuml
rritur pas 8-10 vite teuml kolitit Rreziku peumlr shfaqen e kancerit tek njeuml pacient me kolit ulceroz
gjithashtu eumlshteuml I lidhur te pozicionimi dhe te shtrirja e semundjes se tij apo saj Vlereumlsimet e
fundit teuml grumbulluara neuml lidhje me incidenceumln e kancerit teuml kolonit seuml bashku me kolitin
ulcerative janeuml 25 neuml 10 vite 76 neuml 30 vite dhe 108 neuml 50 vite
12
4 Stili I jeteses
A Faktoreumlt ushqyes
Figura 5Ushqim I shpejte
Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml
e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml
sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml
mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi
shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative
faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk
janeuml teuml rezikshme
Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej
koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente
teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal
konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml
kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e
Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml
si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet
epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml
ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren
nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo
provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml
trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes
Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e
kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)
Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml
neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me
peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml
fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e
13
pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)
kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls
B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet
Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij
14
C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit
Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit
D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet
zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml
15
13 Fizpatologjia
Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me
kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml
polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet
dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet
Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca
Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga
polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze
Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml
prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml
zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit
ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e
reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml
tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik
sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml
tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml
rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml
largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec
16
14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve
Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke
peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml
organet e tjera
Figura 9Stadet e Ca
Stadi 0 (carcinoma in situ )
Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln
fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente
veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml
kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si
carcinoma in situ
Stadi I
Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e
breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml
ndeumlrmjetme
17
Stadi II
Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B
Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml
indet praneuml kolonit ose rektumit
Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml
dheose peritoneumin
Stadi III
Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C
Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml
shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula
Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur
o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit
o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit
18
Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml
peumlrhapur
o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit
o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin
Stadi IV
Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml
distanceuml si psh heparin dhe pulmonet
Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit
19
15 Klinika
Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht
mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara
dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml
pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece
Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit
Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml
a Dhimbje abdominale
b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml
gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml
shkurtra etj
c Gjak okult neuml fece
d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml
Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml
relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml
meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar
prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent
Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml
a Gjak okult neuml fece
b Konstipacion
c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve
d Fryrje teuml barkut
e Krampe
f Dhimbje barku
Tumoret e colon descendent shkaktojneuml
a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt
b Tenezma
c Dhimbje kolike abdominal
d Alternimekapslleumlk dhe diarhe
e Nauze dhe teuml vjella
20
Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml
Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml
a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum
b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum
c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit
teuml majte ose rectumit
d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia
e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial
mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml
barkut tenezma
16 Komplikacionet
Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen
seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml
peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml
inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml
shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml
Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml
cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime
dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml
Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu
dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con
neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili
shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml
ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml
fshikeumlzeumln urinare
Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls
seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml
fshehteuml neoplazik
Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi
I tumorit
21
17 Ekzaminimet
1 Tushe rektale
Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e
lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale
2 Testi peumlr gjak okult
Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml
peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml
feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I
peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje
vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra
fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45
shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I
kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml
mireuml
Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur
personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece
Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml
meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml
peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e
reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar
mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se
20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml
22
me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr
kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe
kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe
nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ
3 Biopsia
Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml
mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit
4 Biopsia e limfonodulave
Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml
mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike
5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium
Figura 11 Klizma me barium
Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml
Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet
mukozale teuml vogla deri ne 05 cm
Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e
hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim
mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin
dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit
gastrointestinal
Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml
traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml
me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon
Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale
23
6 Sigmoidoscopia
Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona
jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr
pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu
mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml
7 Kolonoskopia
Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona
jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml
pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml
njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e
kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese
Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
9
2 Faktoreumlt gjenetik
Njeuml person me sfond gjenetik eumlshteuml njeuml faktor I reumlndeumlsisheumlm faktor rrisk neuml kancerin e kolonit
Peumlrafeumlrsisht 20 e kancereve janeuml teuml lidhur me njeuml histori familjare teuml kancerit teuml kolonit
Dhe 5 e kancereve teuml kolonit janeuml peumlr shkak teuml trasheumlgimit teuml sindromeumls seuml kancerit teuml kolonit
Sindromi I kancerit teuml kolonit I trasheumlguar eumlshteuml crregullim ku pjeseumltareumlt e afeumlrt familjareuml kaneuml
trasheumlguar defektin gjenetik shkaktareuml teuml kancerit nga njeuml ose teuml dy prindeumlrit Dihet se
kromosomet peumlrmbajneuml informacion gjenetik dhe trasheumlgimi I kromozomeve defektoze
shkakton defekt gjenetik qeuml con neuml formimin e polipeve teuml kolonit dhe meuml voneuml teuml kancerit teuml
kolonit
Eumlshteuml I mundur teuml trasheumlgohet rreziku peumlr trsquou seumlmureuml nga tumori kolorektal neuml qofteuml se tek
familjareumlt e veumlteteuml janeuml manifestuar disa seumlmundje qeuml predispozojneuml neuml formimin e tumoreve
intestinal Ku ndeumlr teuml cilat peumlrmendim
A Polipoza adenomatoze familjare ose FAP (familial adenomatous polyposis)
Eumlshteuml njeuml sindrom I kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar ku pjesetareumlt e afeumlrt familjareuml zhvillojneuml
njeuml pafundeumlsi polipe teuml kolonit (100000 ndash 1000000) duke filluar teuml zhvillohen qeuml neuml mosheuml teuml
vogeumll dhe pas disa vjeteumlsh zakonisht rreth mosheumls 10-20 vjec qeuml po teuml mos zbulohet hereumlt dhe
teuml trajtohet (hiqen polipet e kolonit) hereumlt njeuml person I prekur nga sindromi I polipit familjar
eumlshteuml pothuajse I sigurt teuml zhvillojeuml kancer teuml kolonit nga keumlto polipe Kanceret zakonisht
zhvillohen neuml mosheumln 40 vjec Keumlta pacienteuml janeuml gjithashtu neuml rrezik teuml shfaqjes seuml njeuml kanceri
tjeteumlr neuml gjendreumln tiroide stomak etj
B Polipoza adenomatoze familjare e lehte ose AFAP(attenuated familial adenomatous
polyposis)
Eumlshteuml njeuml version I lehteuml I FAP Pjeseumltareumlt e prekur zhvillojneuml meuml pak se sa 100 polipe teuml
kolonit Megjithateumlata janeuml akoma neuml rrezik shumeuml teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit neuml
moshat e reja Ata janeuml gjithashtu neuml rriskun e teuml paturit polipe neuml stomak dheuml neuml duoden
C Karcinoma e trasheumlgueshme e kolonit me bazeuml jopolipoze HNPCC(hereditary
nonpolyposis colon cancer)
Eumlshteuml njeuml sindrom I trasheumlguar I Ca teuml kolonit ku pjeseumltareumlt e afeumlrt teuml familjes mund teuml zhvillojneuml
polipe dhe kancere teuml kolonitzakonisht neuml kolonin e drejteuml rreth mosheumls 30-40 vjecare Disa
pacienteuml me HNPCC gjithashtu janeuml neuml rrezik teuml shfaqjes seuml kancerit teuml mitreumlskancerit teuml
stomakutovareveuretereumlve dhe traktit biliar
D MYH polyposis syndrome
Eumlshteuml njeuml syndromeuml I trasheumlguar I kancerit teuml kolonit I zbuluar koheumlt e fundit Neuml meumlnyreuml tipike
pjeseumltareumlt e afeumlrt zhvillojneuml 10-100 polipe qeuml ndodhen peumlrreth mosheumls 40 vjecare dhe janeuml neuml
rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
10
3 Seumlmundjet e zorreeumls
A Polipe neuml kolon
Figura 2Polipet ne kolon
Neuml polipet sporadike dhe kanceret (polipet me kanceret qeuml zhvillohen neuml mungeseuml teuml historiseuml
familjare) kromozomet deumlmtuese mund teuml gjenden veteumlm neuml polipe dhe neuml kancere qeuml
zhvillohen nga kjo qelizeuml Polipet e kolonit zhvillohen kur deumlmtimet e kromozomeve peumlrseumlriten
neuml qelizat e shtreseumls seuml breumlndshme teuml kolonit Normalisht kromozomet e sheumlndetshme
kontrollojneuml rritjen e qelizave neuml njeuml meumlnyreuml teuml rregullt Kur kromozomet deumlmtohen rritja e
qelizeumls beumlhet e pakontrollueshme dhe rezulton neuml mase teuml indit (polipet) Polipet e kolonit janeuml
fillimisht beninje Pas disa viteve polipet e kolonit mund teuml deumlmtojneuml kromozomet dhe teuml beumlhen
kancerogene
Mundeumlsia qeuml njeuml polip I kolonit teuml evoloje drejt njeuml forme invazive teuml kancerit varet nga peumlrmasat
e veteuml polipit
Eumlshteuml minimale (inferior me pak se 2) peumlr peumlrmasa inferior prej 15cm
Mesatare (2-10) peumlr peumlrmasa 15-25cm dhe dometheumlneumlse peumlr peumlrmasa meuml teuml meumldha se 25cm
Pas transformimit neuml maseuml kanceroze mukoza intestinale mund teuml paraqitet me karakteristika teuml
ndryshme neuml vareumlsi teuml formeumls pamore me mikroskop dhe si pasojeuml merr emra teuml ndrysheumlm
adenokarcinoma ademokarcinoma mucinoze adenokarcinoma me qeliza malinje prej unaze
carcinoma (me e rralle) Pervec keumltyre kanceret kolorektal mund teuml keneuml pamjen e polipit teuml nje
nyje ose teuml manifestohen me ulcera teuml mukozeumls
11
B Ca te kolonit rektumit
Figura 3Ca I kolonit
C Kolit ulceroz ose Morbus Crohn
Figura 4Koliti ulceroz
Kanceri I kolonit eumlshteuml njeuml komplikacion I njohur I kolitit kronik ulcerativ Koliti kronik ulceroz
shkakton inflamacion teuml shtreumlseumls seuml breumlndshme teuml kolonit dhe rreziku peumlr kancer beninje eumlshteuml
rritur pas 8-10 vite teuml kolitit Rreziku peumlr shfaqen e kancerit tek njeuml pacient me kolit ulceroz
gjithashtu eumlshteuml I lidhur te pozicionimi dhe te shtrirja e semundjes se tij apo saj Vlereumlsimet e
fundit teuml grumbulluara neuml lidhje me incidenceumln e kancerit teuml kolonit seuml bashku me kolitin
ulcerative janeuml 25 neuml 10 vite 76 neuml 30 vite dhe 108 neuml 50 vite
12
4 Stili I jeteses
A Faktoreumlt ushqyes
Figura 5Ushqim I shpejte
Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml
e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml
sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml
mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi
shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative
faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk
janeuml teuml rezikshme
Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej
koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente
teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal
konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml
kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e
Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml
si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet
epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml
ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren
nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo
provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml
trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes
Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e
kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)
Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml
neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me
peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml
fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e
13
pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)
kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls
B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet
Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij
14
C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit
Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit
D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet
zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml
15
13 Fizpatologjia
Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me
kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml
polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet
dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet
Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca
Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga
polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze
Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml
prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml
zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit
ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e
reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml
tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik
sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml
tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml
rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml
largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec
16
14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve
Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke
peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml
organet e tjera
Figura 9Stadet e Ca
Stadi 0 (carcinoma in situ )
Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln
fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente
veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml
kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si
carcinoma in situ
Stadi I
Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e
breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml
ndeumlrmjetme
17
Stadi II
Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B
Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml
indet praneuml kolonit ose rektumit
Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml
dheose peritoneumin
Stadi III
Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C
Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml
shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula
Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur
o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit
o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit
18
Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml
peumlrhapur
o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit
o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin
Stadi IV
Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml
distanceuml si psh heparin dhe pulmonet
Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit
19
15 Klinika
Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht
mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara
dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml
pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece
Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit
Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml
a Dhimbje abdominale
b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml
gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml
shkurtra etj
c Gjak okult neuml fece
d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml
Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml
relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml
meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar
prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent
Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml
a Gjak okult neuml fece
b Konstipacion
c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve
d Fryrje teuml barkut
e Krampe
f Dhimbje barku
Tumoret e colon descendent shkaktojneuml
a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt
b Tenezma
c Dhimbje kolike abdominal
d Alternimekapslleumlk dhe diarhe
e Nauze dhe teuml vjella
20
Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml
Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml
a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum
b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum
c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit
teuml majte ose rectumit
d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia
e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial
mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml
barkut tenezma
16 Komplikacionet
Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen
seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml
peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml
inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml
shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml
Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml
cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime
dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml
Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu
dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con
neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili
shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml
ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml
fshikeumlzeumln urinare
Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls
seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml
fshehteuml neoplazik
Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi
I tumorit
21
17 Ekzaminimet
1 Tushe rektale
Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e
lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale
2 Testi peumlr gjak okult
Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml
peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml
feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I
peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje
vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra
fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45
shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I
kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml
mireuml
Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur
personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece
Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml
meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml
peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e
reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar
mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se
20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml
22
me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr
kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe
kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe
nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ
3 Biopsia
Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml
mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit
4 Biopsia e limfonodulave
Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml
mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike
5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium
Figura 11 Klizma me barium
Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml
Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet
mukozale teuml vogla deri ne 05 cm
Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e
hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim
mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin
dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit
gastrointestinal
Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml
traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml
me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon
Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale
23
6 Sigmoidoscopia
Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona
jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr
pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu
mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml
7 Kolonoskopia
Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona
jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml
pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml
njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e
kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese
Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
10
3 Seumlmundjet e zorreeumls
A Polipe neuml kolon
Figura 2Polipet ne kolon
Neuml polipet sporadike dhe kanceret (polipet me kanceret qeuml zhvillohen neuml mungeseuml teuml historiseuml
familjare) kromozomet deumlmtuese mund teuml gjenden veteumlm neuml polipe dhe neuml kancere qeuml
zhvillohen nga kjo qelizeuml Polipet e kolonit zhvillohen kur deumlmtimet e kromozomeve peumlrseumlriten
neuml qelizat e shtreseumls seuml breumlndshme teuml kolonit Normalisht kromozomet e sheumlndetshme
kontrollojneuml rritjen e qelizave neuml njeuml meumlnyreuml teuml rregullt Kur kromozomet deumlmtohen rritja e
qelizeumls beumlhet e pakontrollueshme dhe rezulton neuml mase teuml indit (polipet) Polipet e kolonit janeuml
fillimisht beninje Pas disa viteve polipet e kolonit mund teuml deumlmtojneuml kromozomet dhe teuml beumlhen
kancerogene
Mundeumlsia qeuml njeuml polip I kolonit teuml evoloje drejt njeuml forme invazive teuml kancerit varet nga peumlrmasat
e veteuml polipit
Eumlshteuml minimale (inferior me pak se 2) peumlr peumlrmasa inferior prej 15cm
Mesatare (2-10) peumlr peumlrmasa 15-25cm dhe dometheumlneumlse peumlr peumlrmasa meuml teuml meumldha se 25cm
Pas transformimit neuml maseuml kanceroze mukoza intestinale mund teuml paraqitet me karakteristika teuml
ndryshme neuml vareumlsi teuml formeumls pamore me mikroskop dhe si pasojeuml merr emra teuml ndrysheumlm
adenokarcinoma ademokarcinoma mucinoze adenokarcinoma me qeliza malinje prej unaze
carcinoma (me e rralle) Pervec keumltyre kanceret kolorektal mund teuml keneuml pamjen e polipit teuml nje
nyje ose teuml manifestohen me ulcera teuml mukozeumls
11
B Ca te kolonit rektumit
Figura 3Ca I kolonit
C Kolit ulceroz ose Morbus Crohn
Figura 4Koliti ulceroz
Kanceri I kolonit eumlshteuml njeuml komplikacion I njohur I kolitit kronik ulcerativ Koliti kronik ulceroz
shkakton inflamacion teuml shtreumlseumls seuml breumlndshme teuml kolonit dhe rreziku peumlr kancer beninje eumlshteuml
rritur pas 8-10 vite teuml kolitit Rreziku peumlr shfaqen e kancerit tek njeuml pacient me kolit ulceroz
gjithashtu eumlshteuml I lidhur te pozicionimi dhe te shtrirja e semundjes se tij apo saj Vlereumlsimet e
fundit teuml grumbulluara neuml lidhje me incidenceumln e kancerit teuml kolonit seuml bashku me kolitin
ulcerative janeuml 25 neuml 10 vite 76 neuml 30 vite dhe 108 neuml 50 vite
12
4 Stili I jeteses
A Faktoreumlt ushqyes
Figura 5Ushqim I shpejte
Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml
e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml
sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml
mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi
shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative
faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk
janeuml teuml rezikshme
Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej
koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente
teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal
konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml
kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e
Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml
si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet
epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml
ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren
nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo
provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml
trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes
Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e
kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)
Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml
neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me
peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml
fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e
13
pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)
kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls
B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet
Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij
14
C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit
Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit
D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet
zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml
15
13 Fizpatologjia
Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me
kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml
polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet
dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet
Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca
Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga
polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze
Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml
prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml
zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit
ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e
reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml
tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik
sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml
tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml
rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml
largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec
16
14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve
Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke
peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml
organet e tjera
Figura 9Stadet e Ca
Stadi 0 (carcinoma in situ )
Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln
fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente
veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml
kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si
carcinoma in situ
Stadi I
Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e
breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml
ndeumlrmjetme
17
Stadi II
Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B
Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml
indet praneuml kolonit ose rektumit
Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml
dheose peritoneumin
Stadi III
Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C
Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml
shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula
Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur
o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit
o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit
18
Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml
peumlrhapur
o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit
o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin
Stadi IV
Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml
distanceuml si psh heparin dhe pulmonet
Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit
19
15 Klinika
Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht
mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara
dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml
pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece
Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit
Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml
a Dhimbje abdominale
b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml
gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml
shkurtra etj
c Gjak okult neuml fece
d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml
Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml
relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml
meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar
prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent
Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml
a Gjak okult neuml fece
b Konstipacion
c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve
d Fryrje teuml barkut
e Krampe
f Dhimbje barku
Tumoret e colon descendent shkaktojneuml
a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt
b Tenezma
c Dhimbje kolike abdominal
d Alternimekapslleumlk dhe diarhe
e Nauze dhe teuml vjella
20
Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml
Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml
a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum
b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum
c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit
teuml majte ose rectumit
d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia
e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial
mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml
barkut tenezma
16 Komplikacionet
Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen
seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml
peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml
inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml
shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml
Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml
cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime
dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml
Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu
dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con
neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili
shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml
ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml
fshikeumlzeumln urinare
Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls
seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml
fshehteuml neoplazik
Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi
I tumorit
21
17 Ekzaminimet
1 Tushe rektale
Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e
lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale
2 Testi peumlr gjak okult
Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml
peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml
feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I
peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje
vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra
fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45
shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I
kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml
mireuml
Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur
personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece
Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml
meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml
peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e
reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar
mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se
20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml
22
me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr
kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe
kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe
nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ
3 Biopsia
Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml
mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit
4 Biopsia e limfonodulave
Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml
mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike
5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium
Figura 11 Klizma me barium
Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml
Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet
mukozale teuml vogla deri ne 05 cm
Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e
hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim
mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin
dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit
gastrointestinal
Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml
traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml
me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon
Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale
23
6 Sigmoidoscopia
Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona
jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr
pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu
mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml
7 Kolonoskopia
Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona
jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml
pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml
njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e
kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese
Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
11
B Ca te kolonit rektumit
Figura 3Ca I kolonit
C Kolit ulceroz ose Morbus Crohn
Figura 4Koliti ulceroz
Kanceri I kolonit eumlshteuml njeuml komplikacion I njohur I kolitit kronik ulcerativ Koliti kronik ulceroz
shkakton inflamacion teuml shtreumlseumls seuml breumlndshme teuml kolonit dhe rreziku peumlr kancer beninje eumlshteuml
rritur pas 8-10 vite teuml kolitit Rreziku peumlr shfaqen e kancerit tek njeuml pacient me kolit ulceroz
gjithashtu eumlshteuml I lidhur te pozicionimi dhe te shtrirja e semundjes se tij apo saj Vlereumlsimet e
fundit teuml grumbulluara neuml lidhje me incidenceumln e kancerit teuml kolonit seuml bashku me kolitin
ulcerative janeuml 25 neuml 10 vite 76 neuml 30 vite dhe 108 neuml 50 vite
12
4 Stili I jeteses
A Faktoreumlt ushqyes
Figura 5Ushqim I shpejte
Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml
e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml
sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml
mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi
shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative
faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk
janeuml teuml rezikshme
Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej
koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente
teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal
konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml
kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e
Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml
si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet
epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml
ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren
nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo
provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml
trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes
Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e
kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)
Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml
neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me
peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml
fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e
13
pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)
kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls
B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet
Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij
14
C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit
Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit
D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet
zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml
15
13 Fizpatologjia
Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me
kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml
polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet
dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet
Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca
Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga
polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze
Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml
prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml
zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit
ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e
reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml
tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik
sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml
tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml
rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml
largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec
16
14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve
Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke
peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml
organet e tjera
Figura 9Stadet e Ca
Stadi 0 (carcinoma in situ )
Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln
fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente
veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml
kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si
carcinoma in situ
Stadi I
Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e
breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml
ndeumlrmjetme
17
Stadi II
Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B
Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml
indet praneuml kolonit ose rektumit
Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml
dheose peritoneumin
Stadi III
Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C
Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml
shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula
Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur
o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit
o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit
18
Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml
peumlrhapur
o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit
o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin
Stadi IV
Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml
distanceuml si psh heparin dhe pulmonet
Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit
19
15 Klinika
Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht
mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara
dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml
pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece
Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit
Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml
a Dhimbje abdominale
b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml
gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml
shkurtra etj
c Gjak okult neuml fece
d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml
Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml
relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml
meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar
prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent
Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml
a Gjak okult neuml fece
b Konstipacion
c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve
d Fryrje teuml barkut
e Krampe
f Dhimbje barku
Tumoret e colon descendent shkaktojneuml
a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt
b Tenezma
c Dhimbje kolike abdominal
d Alternimekapslleumlk dhe diarhe
e Nauze dhe teuml vjella
20
Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml
Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml
a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum
b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum
c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit
teuml majte ose rectumit
d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia
e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial
mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml
barkut tenezma
16 Komplikacionet
Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen
seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml
peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml
inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml
shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml
Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml
cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime
dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml
Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu
dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con
neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili
shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml
ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml
fshikeumlzeumln urinare
Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls
seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml
fshehteuml neoplazik
Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi
I tumorit
21
17 Ekzaminimet
1 Tushe rektale
Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e
lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale
2 Testi peumlr gjak okult
Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml
peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml
feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I
peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje
vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra
fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45
shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I
kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml
mireuml
Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur
personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece
Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml
meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml
peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e
reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar
mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se
20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml
22
me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr
kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe
kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe
nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ
3 Biopsia
Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml
mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit
4 Biopsia e limfonodulave
Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml
mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike
5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium
Figura 11 Klizma me barium
Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml
Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet
mukozale teuml vogla deri ne 05 cm
Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e
hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim
mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin
dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit
gastrointestinal
Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml
traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml
me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon
Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale
23
6 Sigmoidoscopia
Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona
jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr
pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu
mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml
7 Kolonoskopia
Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona
jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml
pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml
njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e
kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese
Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
12
4 Stili I jeteses
A Faktoreumlt ushqyes
Figura 5Ushqim I shpejte
Mes faktoreumlve rriskues lidhur me stilin e jeteumls ltdietagt peumlrfaqeumlson ateuml meuml teuml studiuareumln Njeuml dieteuml
e pasur me peumlrmbajtje teuml larteuml yndyrore (qeuml provokon neuml meumlnyreumln e saj njeuml leumlshim neuml intestin neuml
sasi teuml madhe teuml acidit biliar) eumlshteuml neuml gjendje teuml favorizojeuml transformimin malinj teuml polipeve qeuml
mund teuml jeneuml present neuml kolon Kjo tregon qeuml dieta e gabuar veumlshtireuml se mund teuml jeteuml I vetmi
shkaktar I tumorit teuml kolonit por ajo thjesht favorizon ose mund teuml japeuml ndihmeuml negative
faktoreumlve teuml tjereuml rriskues Yndyrnat vegjetale ose teuml ashtuquajturat yndyrnat e pangopura nuk
janeuml teuml rezikshme
Dieta e larteuml me yndyrna dhe e uleumlt me fibra dhe kalcium predispozon neuml Ca kolorektal Prej
koheumlsh eumlshteuml veumlneuml re se disa lloje teuml Ca janeuml teuml shpeshta neuml disa vende dhe popuj apo kontinente
teuml caktuara dhe teuml rralla neuml disa teuml tjera Neuml shtetet me perqindje teuml larteuml teuml Ca kolorektal
konsumi I yndyreumls nga popullata eumlshteuml shumeuml meuml I larteuml se sa neuml shtetet me peumlrqindje teuml uleumlt teuml
kancerit Kanceri kolorektal psh eumlshteuml shumeuml meuml I shpeshteuml neuml SHBA Kanada dhe vendet e
Evropeumls Pereumlndimore dhe Veriore Peumlrkundrazi ky lloj kanceri eumlshteuml shumeuml meuml I rralleuml neuml vendeuml
si Japoni Kili Portugalia Izraeli apo disa fise teuml Afrikeumls Jugore Nga ana tjeteumlr studimet
epidemiologjike kaneuml provuar se kur banoreumlt e keumltyre vendeve teuml fundit emigrojneuml neuml Amerikeuml
ose neuml Evropeuml dhe I peumlrshtaten meumlnyreumls pereumlndimore teuml jeteseumls dhe teuml ushqyerjes ato seumlmuren
nga Ca kolorektal pak a shume me teuml njejteumln shpeshteumlsi sikurse popullata tjeteumlr vendase Kjo
provon se arsyeja e ndryshimit neuml shpeshteumlsineuml e kancerit nuk lidhet me faktoreumlt gjenetikeuml apo teuml
trasheumlguar por me menyreumln e jeteseumls dhe teuml ushqyerjes
Besohet qeuml neumlnproduktet ose produktet qeuml sjell metabolizmi yndyror cojneuml neuml formimin e
kancerit duke shkaktuar kimikate (karcinogjene)
Dieta e larteuml me perime dhe ushqimet me fibra si ushqimi I thateuml prej dritheumlrash mund teuml clirojeuml
neuml zorreuml keumlto kancerogjene dhe ndihmon neuml reduktimin e rezikut peumlr Ca Pra dieta me
peumlrmbajtje teuml larteuml kalorike e pasur me produkte teuml mishit dhe yndyrna shtazore dhe e varfeumlr neuml
fibra (oriz dritheumlra bizele barbunja etj) favorizon zhvillimin e Ca kolorektal Ushqimet e
13
pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)
kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls
B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet
Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij
14
C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit
Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit
D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet
zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml
15
13 Fizpatologjia
Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me
kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml
polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet
dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet
Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca
Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga
polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze
Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml
prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml
zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit
ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e
reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml
tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik
sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml
tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml
rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml
largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec
16
14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve
Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke
peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml
organet e tjera
Figura 9Stadet e Ca
Stadi 0 (carcinoma in situ )
Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln
fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente
veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml
kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si
carcinoma in situ
Stadi I
Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e
breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml
ndeumlrmjetme
17
Stadi II
Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B
Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml
indet praneuml kolonit ose rektumit
Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml
dheose peritoneumin
Stadi III
Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C
Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml
shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula
Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur
o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit
o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit
18
Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml
peumlrhapur
o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit
o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin
Stadi IV
Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml
distanceuml si psh heparin dhe pulmonet
Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit
19
15 Klinika
Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht
mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara
dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml
pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece
Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit
Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml
a Dhimbje abdominale
b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml
gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml
shkurtra etj
c Gjak okult neuml fece
d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml
Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml
relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml
meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar
prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent
Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml
a Gjak okult neuml fece
b Konstipacion
c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve
d Fryrje teuml barkut
e Krampe
f Dhimbje barku
Tumoret e colon descendent shkaktojneuml
a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt
b Tenezma
c Dhimbje kolike abdominal
d Alternimekapslleumlk dhe diarhe
e Nauze dhe teuml vjella
20
Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml
Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml
a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum
b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum
c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit
teuml majte ose rectumit
d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia
e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial
mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml
barkut tenezma
16 Komplikacionet
Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen
seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml
peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml
inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml
shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml
Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml
cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime
dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml
Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu
dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con
neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili
shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml
ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml
fshikeumlzeumln urinare
Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls
seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml
fshehteuml neoplazik
Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi
I tumorit
21
17 Ekzaminimet
1 Tushe rektale
Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e
lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale
2 Testi peumlr gjak okult
Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml
peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml
feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I
peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje
vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra
fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45
shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I
kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml
mireuml
Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur
personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece
Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml
meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml
peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e
reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar
mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se
20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml
22
me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr
kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe
kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe
nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ
3 Biopsia
Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml
mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit
4 Biopsia e limfonodulave
Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml
mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike
5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium
Figura 11 Klizma me barium
Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml
Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet
mukozale teuml vogla deri ne 05 cm
Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e
hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim
mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin
dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit
gastrointestinal
Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml
traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml
me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon
Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale
23
6 Sigmoidoscopia
Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona
jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr
pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu
mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml
7 Kolonoskopia
Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona
jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml
pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml
njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e
kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese
Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
13
pasura me fibra (orizi dritherat buka e zeze makaronat fasulet bizelet barbunjat bathet etj)
kaneuml veprim mbrojteumls peumlr tumoret malinje teuml organeve teuml aparatit treteumls
B Duhani I perdorur per me shume se 35 vjet
Figura 6Duhani dhe lendet e demshme te tij
14
C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit
Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit
D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet
zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml
15
13 Fizpatologjia
Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me
kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml
polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet
dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet
Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca
Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga
polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze
Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml
prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml
zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit
ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e
reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml
tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik
sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml
tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml
rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml
largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec
16
14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve
Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke
peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml
organet e tjera
Figura 9Stadet e Ca
Stadi 0 (carcinoma in situ )
Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln
fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente
veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml
kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si
carcinoma in situ
Stadi I
Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e
breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml
ndeumlrmjetme
17
Stadi II
Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B
Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml
indet praneuml kolonit ose rektumit
Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml
dheose peritoneumin
Stadi III
Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C
Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml
shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula
Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur
o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit
o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit
18
Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml
peumlrhapur
o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit
o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin
Stadi IV
Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml
distanceuml si psh heparin dhe pulmonet
Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit
19
15 Klinika
Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht
mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara
dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml
pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece
Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit
Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml
a Dhimbje abdominale
b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml
gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml
shkurtra etj
c Gjak okult neuml fece
d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml
Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml
relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml
meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar
prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent
Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml
a Gjak okult neuml fece
b Konstipacion
c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve
d Fryrje teuml barkut
e Krampe
f Dhimbje barku
Tumoret e colon descendent shkaktojneuml
a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt
b Tenezma
c Dhimbje kolike abdominal
d Alternimekapslleumlk dhe diarhe
e Nauze dhe teuml vjella
20
Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml
Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml
a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum
b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum
c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit
teuml majte ose rectumit
d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia
e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial
mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml
barkut tenezma
16 Komplikacionet
Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen
seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml
peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml
inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml
shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml
Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml
cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime
dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml
Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu
dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con
neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili
shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml
ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml
fshikeumlzeumln urinare
Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls
seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml
fshehteuml neoplazik
Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi
I tumorit
21
17 Ekzaminimet
1 Tushe rektale
Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e
lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale
2 Testi peumlr gjak okult
Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml
peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml
feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I
peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje
vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra
fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45
shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I
kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml
mireuml
Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur
personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece
Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml
meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml
peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e
reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar
mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se
20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml
22
me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr
kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe
kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe
nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ
3 Biopsia
Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml
mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit
4 Biopsia e limfonodulave
Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml
mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike
5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium
Figura 11 Klizma me barium
Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml
Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet
mukozale teuml vogla deri ne 05 cm
Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e
hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim
mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin
dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit
gastrointestinal
Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml
traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml
me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon
Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale
23
6 Sigmoidoscopia
Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona
jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr
pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu
mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml
7 Kolonoskopia
Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona
jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml
pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml
njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e
kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese
Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
14
C Gjithashtu ekziston nje asosacion midis kancerit kolorektal dhe konsumimit te alkoolit
Figura 7 Deumlmet e alkoolit neuml organizmin e njeriutku perfshihet dhe Ca I kolonit
D Puna- Ekspozimi neuml disa kushte neuml puneuml si ekspozimi ndaj treteumlsve materialet
zmeriluese benzinaformaldehidet dhe disa peumlrbeumlreumls teuml vecanteuml
15
13 Fizpatologjia
Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me
kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml
polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet
dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet
Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca
Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga
polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze
Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml
prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml
zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit
ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e
reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml
tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik
sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml
tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml
rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml
largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec
16
14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve
Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke
peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml
organet e tjera
Figura 9Stadet e Ca
Stadi 0 (carcinoma in situ )
Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln
fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente
veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml
kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si
carcinoma in situ
Stadi I
Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e
breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml
ndeumlrmjetme
17
Stadi II
Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B
Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml
indet praneuml kolonit ose rektumit
Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml
dheose peritoneumin
Stadi III
Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C
Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml
shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula
Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur
o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit
o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit
18
Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml
peumlrhapur
o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit
o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin
Stadi IV
Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml
distanceuml si psh heparin dhe pulmonet
Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit
19
15 Klinika
Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht
mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara
dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml
pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece
Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit
Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml
a Dhimbje abdominale
b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml
gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml
shkurtra etj
c Gjak okult neuml fece
d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml
Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml
relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml
meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar
prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent
Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml
a Gjak okult neuml fece
b Konstipacion
c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve
d Fryrje teuml barkut
e Krampe
f Dhimbje barku
Tumoret e colon descendent shkaktojneuml
a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt
b Tenezma
c Dhimbje kolike abdominal
d Alternimekapslleumlk dhe diarhe
e Nauze dhe teuml vjella
20
Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml
Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml
a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum
b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum
c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit
teuml majte ose rectumit
d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia
e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial
mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml
barkut tenezma
16 Komplikacionet
Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen
seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml
peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml
inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml
shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml
Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml
cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime
dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml
Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu
dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con
neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili
shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml
ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml
fshikeumlzeumln urinare
Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls
seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml
fshehteuml neoplazik
Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi
I tumorit
21
17 Ekzaminimet
1 Tushe rektale
Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e
lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale
2 Testi peumlr gjak okult
Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml
peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml
feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I
peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje
vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra
fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45
shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I
kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml
mireuml
Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur
personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece
Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml
meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml
peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e
reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar
mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se
20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml
22
me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr
kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe
kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe
nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ
3 Biopsia
Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml
mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit
4 Biopsia e limfonodulave
Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml
mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike
5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium
Figura 11 Klizma me barium
Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml
Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet
mukozale teuml vogla deri ne 05 cm
Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e
hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim
mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin
dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit
gastrointestinal
Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml
traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml
me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon
Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale
23
6 Sigmoidoscopia
Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona
jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr
pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu
mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml
7 Kolonoskopia
Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona
jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml
pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml
njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e
kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese
Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
15
13 Fizpatologjia
Fillimisht qelizat shfaqen neuml rritje si tumore beninje (jokanceroze) qeuml quhen polipe qeuml me
kalimin e koheumls mund teuml kthehen neuml tumore malinje (kanceroze) Neumlse nuk trajtohet ose hiqet njeuml
polip mund teuml beumlhet potencialisht keumlrcenues peumlr jeteumln pasi kanceri kolorektal mund teuml peumlrhapet
dhe deumlmtojeuml (metastazojeuml) indet e afeumlrta dhe organet
Figura 8Transformimi I polipeve ne Ca
Ai eumlshteuml gjithashtu njeuml ndeumlr meuml teuml shpeshtit Ca parandalues sepse ata mund teuml zhvillohen nga
polipet qe mund teuml hiqen peumlrpara se ata teuml beumlhen kanceroze
Kanceri I kolonit eumlshteuml 90 I mjekuesheumlm kur zbulohet hereumlt Karcinomat e zorreumls seuml trasheuml
prekin gati njeumlsoj grateuml dhe burrat Adenokarcinoma eumlshteuml tipi meuml I zakonsheumlm I kancerit teuml
zorreumls seuml trasheuml Shkalla e diferencimit ndryshon mjaft por nuk lidhet me shkalleumln e invadimit
ose me shpejteumlsineuml e rritjes Shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml koheumln e operimit eumlshteuml shumeuml e
reumlndeumlsishme peumlr mjekun sepse kjo lidhet ngushteuml me prognozeumln Ata teuml seumlemureuml qeuml e kaneuml
tumorin teuml kufizuar neuml murin e zorreumls kaneuml mundeumlsi teuml shkeumllqyer kurimi pas rezeksionit kirurgjik
sic del nga mbijetesa peumlr 5 vjet neuml meuml shumeuml se 95 teuml rasteve Tek teuml seumlmureumlt me shtrirje teuml
tumorit neuml serozeuml dhe neuml dhjamin mezenterikjetesa peumlr 5 vjet mbas rezeksionit eumlshteuml 80 Neuml
rast metastazash neuml limfonodula jetesa peumlr 5 vjet ulet neuml 40 ndeumlrsa prania e metastazave teuml
largeumlta neuml melci neuml mushkeumlrineuml kocka ose tru e ul jeteseumln 5-vjec
16
14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve
Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke
peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml
organet e tjera
Figura 9Stadet e Ca
Stadi 0 (carcinoma in situ )
Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln
fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente
veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml
kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si
carcinoma in situ
Stadi I
Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e
breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml
ndeumlrmjetme
17
Stadi II
Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B
Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml
indet praneuml kolonit ose rektumit
Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml
dheose peritoneumin
Stadi III
Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C
Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml
shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula
Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur
o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit
o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit
18
Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml
peumlrhapur
o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit
o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin
Stadi IV
Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml
distanceuml si psh heparin dhe pulmonet
Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit
19
15 Klinika
Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht
mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara
dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml
pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece
Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit
Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml
a Dhimbje abdominale
b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml
gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml
shkurtra etj
c Gjak okult neuml fece
d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml
Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml
relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml
meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar
prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent
Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml
a Gjak okult neuml fece
b Konstipacion
c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve
d Fryrje teuml barkut
e Krampe
f Dhimbje barku
Tumoret e colon descendent shkaktojneuml
a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt
b Tenezma
c Dhimbje kolike abdominal
d Alternimekapslleumlk dhe diarhe
e Nauze dhe teuml vjella
20
Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml
Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml
a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum
b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum
c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit
teuml majte ose rectumit
d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia
e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial
mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml
barkut tenezma
16 Komplikacionet
Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen
seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml
peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml
inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml
shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml
Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml
cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime
dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml
Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu
dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con
neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili
shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml
ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml
fshikeumlzeumln urinare
Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls
seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml
fshehteuml neoplazik
Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi
I tumorit
21
17 Ekzaminimet
1 Tushe rektale
Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e
lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale
2 Testi peumlr gjak okult
Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml
peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml
feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I
peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje
vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra
fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45
shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I
kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml
mireuml
Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur
personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece
Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml
meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml
peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e
reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar
mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se
20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml
22
me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr
kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe
kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe
nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ
3 Biopsia
Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml
mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit
4 Biopsia e limfonodulave
Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml
mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike
5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium
Figura 11 Klizma me barium
Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml
Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet
mukozale teuml vogla deri ne 05 cm
Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e
hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim
mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin
dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit
gastrointestinal
Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml
traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml
me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon
Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale
23
6 Sigmoidoscopia
Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona
jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr
pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu
mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml
7 Kolonoskopia
Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona
jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml
pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml
njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e
kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese
Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
16
14 Klasifikimi I Ca te kolonit sipas stadeve
Ca I kolonit zhvillohet nga stadi 0 neuml stadin IV gjateuml keumlsaj periudhe qelizat tumorale rriten duke
peumlrshkuar shtresat e ndryshme teuml murit intestinal dhe shpeumlrndahen neuml limfonodulat dhe neuml
organet e tjera
Figura 9Stadet e Ca
Stadi 0 (carcinoma in situ )
Neuml stadin 0 semundja eumlshteuml neuml fazeumln
fillestare qelizat neoplazike janeuml prezente
veteumlm neuml mukozeumln meuml teuml breumlndshme teuml
kolonit Stadi 0 peumlrkufizohet edhe si
carcinoma in situ
Stadi I
Neuml stadin e I tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e
breumlndshme e murit teuml kolonit deri neuml shtresat e tjera teuml
ndeumlrmjetme
17
Stadi II
Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B
Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml
indet praneuml kolonit ose rektumit
Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml
dheose peritoneumin
Stadi III
Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C
Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml
shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula
Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur
o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit
o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit
18
Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml
peumlrhapur
o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit
o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin
Stadi IV
Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml
distanceuml si psh heparin dhe pulmonet
Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit
19
15 Klinika
Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht
mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara
dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml
pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece
Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit
Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml
a Dhimbje abdominale
b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml
gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml
shkurtra etj
c Gjak okult neuml fece
d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml
Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml
relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml
meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar
prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent
Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml
a Gjak okult neuml fece
b Konstipacion
c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve
d Fryrje teuml barkut
e Krampe
f Dhimbje barku
Tumoret e colon descendent shkaktojneuml
a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt
b Tenezma
c Dhimbje kolike abdominal
d Alternimekapslleumlk dhe diarhe
e Nauze dhe teuml vjella
20
Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml
Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml
a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum
b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum
c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit
teuml majte ose rectumit
d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia
e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial
mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml
barkut tenezma
16 Komplikacionet
Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen
seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml
peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml
inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml
shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml
Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml
cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime
dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml
Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu
dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con
neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili
shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml
ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml
fshikeumlzeumln urinare
Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls
seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml
fshehteuml neoplazik
Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi
I tumorit
21
17 Ekzaminimet
1 Tushe rektale
Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e
lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale
2 Testi peumlr gjak okult
Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml
peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml
feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I
peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje
vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra
fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45
shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I
kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml
mireuml
Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur
personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece
Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml
meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml
peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e
reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar
mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se
20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml
22
me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr
kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe
kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe
nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ
3 Biopsia
Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml
mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit
4 Biopsia e limfonodulave
Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml
mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike
5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium
Figura 11 Klizma me barium
Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml
Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet
mukozale teuml vogla deri ne 05 cm
Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e
hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim
mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin
dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit
gastrointestinal
Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml
traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml
me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon
Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale
23
6 Sigmoidoscopia
Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona
jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr
pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu
mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml
7 Kolonoskopia
Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona
jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml
pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml
njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e
kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese
Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
17
Stadi II
Stadi I II zakonisht ndahet neuml stadin e II A dhe stadin e II B
Stadi II A Tumori eumlshteuml I shtrireuml neuml shtresat e ndeumlrmjetme teuml kolonit ose ka invaduar neuml
indet praneuml kolonit ose rektumit
Stadi II B Tumori eumlshteuml peumlrhapur peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka prekur organet praneuml
dheose peritoneumin
Stadi III
Zakonisht ndahet neuml stadin III AIII BIII C
Stadi III A Tumori eumlshteuml shtrireuml nga shtresa meuml e thelleuml e paretit teuml kolonit deri neuml
shtresat e ndeumlrmjetme dhe ka veumlrshuar deri neuml tre limfonodula
Stadi III B Tumori ka invaduar deri neuml tre limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur
o Peumlrtej shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml kolonit ose rektumit
o Peumlrtej murit teuml kolonit dhe ka veumlrshuar organet dheose peritoneumit
18
Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml
peumlrhapur
o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit
o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin
Stadi IV
Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml
distanceuml si psh heparin dhe pulmonet
Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit
19
15 Klinika
Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht
mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara
dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml
pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece
Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit
Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml
a Dhimbje abdominale
b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml
gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml
shkurtra etj
c Gjak okult neuml fece
d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml
Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml
relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml
meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar
prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent
Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml
a Gjak okult neuml fece
b Konstipacion
c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve
d Fryrje teuml barkut
e Krampe
f Dhimbje barku
Tumoret e colon descendent shkaktojneuml
a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt
b Tenezma
c Dhimbje kolike abdominal
d Alternimekapslleumlk dhe diarhe
e Nauze dhe teuml vjella
20
Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml
Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml
a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum
b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum
c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit
teuml majte ose rectumit
d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia
e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial
mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml
barkut tenezma
16 Komplikacionet
Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen
seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml
peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml
inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml
shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml
Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml
cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime
dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml
Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu
dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con
neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili
shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml
ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml
fshikeumlzeumln urinare
Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls
seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml
fshehteuml neoplazik
Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi
I tumorit
21
17 Ekzaminimet
1 Tushe rektale
Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e
lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale
2 Testi peumlr gjak okult
Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml
peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml
feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I
peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje
vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra
fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45
shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I
kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml
mireuml
Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur
personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece
Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml
meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml
peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e
reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar
mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se
20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml
22
me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr
kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe
kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe
nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ
3 Biopsia
Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml
mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit
4 Biopsia e limfonodulave
Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml
mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike
5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium
Figura 11 Klizma me barium
Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml
Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet
mukozale teuml vogla deri ne 05 cm
Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e
hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim
mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin
dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit
gastrointestinal
Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml
traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml
me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon
Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale
23
6 Sigmoidoscopia
Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona
jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr
pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu
mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml
7 Kolonoskopia
Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona
jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml
pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml
njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e
kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese
Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
18
Stadi III C Tumori ka invaduar neuml 4 ose meuml shumeuml limfonodula peumlrreth dhe eumlshteuml
peumlrhapur
o Neuml ose peumlrreth shtresave teuml ndeumlrmjetme teuml murit teuml kolonit
o Neuml indet praneuml peumlrreth kolonit ose rektumit
o Neuml organet peumlrreth dheose peritoneumin
Stadi IV
Neuml stadin IV tumori ka invaduar limfonodulat peumlrreth dhe eumlshteuml peumlrhapur neuml organet e tjera neuml
distanceuml si psh heparin dhe pulmonet
Figura 10 Metastazat e Ca te kolonit
19
15 Klinika
Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht
mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara
dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml
pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece
Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit
Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml
a Dhimbje abdominale
b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml
gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml
shkurtra etj
c Gjak okult neuml fece
d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml
Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml
relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml
meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar
prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent
Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml
a Gjak okult neuml fece
b Konstipacion
c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve
d Fryrje teuml barkut
e Krampe
f Dhimbje barku
Tumoret e colon descendent shkaktojneuml
a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt
b Tenezma
c Dhimbje kolike abdominal
d Alternimekapslleumlk dhe diarhe
e Nauze dhe teuml vjella
20
Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml
Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml
a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum
b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum
c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit
teuml majte ose rectumit
d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia
e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial
mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml
barkut tenezma
16 Komplikacionet
Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen
seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml
peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml
inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml
shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml
Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml
cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime
dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml
Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu
dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con
neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili
shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml
ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml
fshikeumlzeumln urinare
Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls
seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml
fshehteuml neoplazik
Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi
I tumorit
21
17 Ekzaminimet
1 Tushe rektale
Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e
lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale
2 Testi peumlr gjak okult
Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml
peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml
feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I
peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje
vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra
fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45
shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I
kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml
mireuml
Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur
personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece
Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml
meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml
peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e
reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar
mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se
20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml
22
me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr
kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe
kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe
nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ
3 Biopsia
Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml
mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit
4 Biopsia e limfonodulave
Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml
mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike
5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium
Figura 11 Klizma me barium
Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml
Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet
mukozale teuml vogla deri ne 05 cm
Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e
hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim
mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin
dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit
gastrointestinal
Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml
traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml
me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon
Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale
23
6 Sigmoidoscopia
Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona
jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr
pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu
mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml
7 Kolonoskopia
Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona
jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml
pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml
njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e
kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese
Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
19
15 Klinika
Kanceri I kolonit mund teuml shfaqet disa vite peumlrpara shfaqjes seuml simptomave Pacienteumlt fillimisht
mund teuml mos keneuml eksperienceuml teuml shenjave dhe simptomave ose mund teuml jeneuml teuml papeumlrcaktuara
dhe mund teuml keneuml probleme jospecifike si lodhje dobeumlsianoreksi dhe humbje neuml pesheuml teuml
pashpjegueshme Shenja e pareuml shqeteumlsuese eumlshteuml gjaku neuml fece
Shenjat dhe simptomat ndryshojneuml nga vendosja anatomike e tumorit
Tumoret e kolon ascendent dhe ata neuml cekum shkaktojneuml
a Dhimbje abdominale
b Anemi ferriprive peumlr shkak teuml humbjes seuml ngadalteuml teuml gjakut peumlr njeuml periudheuml kohore teuml
gjateuml Veteuml anemia ferriprive shkakton lodhjedobeumlsihumbje neuml pesheumlfrymeumlmarje teuml
shkurtra etj
c Gjak okult neuml fece
d Njeuml maseuml neuml kuadratin e poshteumlm teuml majteuml
Keumlta tumore ngjajneuml me lulelakreumln dhe peumlrfundimisht beumlhen nekrotik dhe ulcerohen Fecet janeuml
relativisht teuml leumlngeumlta neuml keumlteuml pikeuml teuml kolonitkeumlshtu keumlta tumore mund teuml beumlhen fare lehteuml teuml
meumldhenj pa shkaqe neuml ndryshimin e defekimit Sepse tumori tipik eumlshteuml mire I diferencuar
prognoza e keumltyre pacienteumlve eumlshteuml meuml e mireuml se sa tek pacienteumlt me tumor teuml colon descendent
Tumoret e kolonit transvers dhe ato neuml fleksureumln e majteuml shkaktojneuml
a Gjak okult neuml fece
b Konstipacion
c Peristaltikeuml teuml ulur teuml zorreumlve
d Fryrje teuml barkut
e Krampe
f Dhimbje barku
Tumoret e colon descendent shkaktojneuml
a Rrjedhje gjaku teuml celeumlt
b Tenezma
c Dhimbje kolike abdominal
d Alternimekapslleumlk dhe diarhe
e Nauze dhe teuml vjella
20
Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml
Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml
a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum
b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum
c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit
teuml majte ose rectumit
d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia
e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial
mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml
barkut tenezma
16 Komplikacionet
Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen
seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml
peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml
inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml
shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml
Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml
cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime
dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml
Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu
dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con
neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili
shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml
ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml
fshikeumlzeumln urinare
Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls
seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml
fshehteuml neoplazik
Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi
I tumorit
21
17 Ekzaminimet
1 Tushe rektale
Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e
lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale
2 Testi peumlr gjak okult
Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml
peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml
feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I
peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje
vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra
fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45
shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I
kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml
mireuml
Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur
personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece
Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml
meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml
peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e
reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar
mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se
20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml
22
me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr
kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe
kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe
nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ
3 Biopsia
Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml
mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit
4 Biopsia e limfonodulave
Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml
mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike
5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium
Figura 11 Klizma me barium
Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml
Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet
mukozale teuml vogla deri ne 05 cm
Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e
hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim
mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin
dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit
gastrointestinal
Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml
traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml
me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon
Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale
23
6 Sigmoidoscopia
Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona
jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr
pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu
mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml
7 Kolonoskopia
Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona
jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml
pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml
njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e
kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese
Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
20
Keumlta tumore janeuml ulcerative dhe depeumlrtojneuml neuml zorreuml
Tumoret neuml colonin sigmoid dhe rektum shkaktojneuml
a Dhimbje neuml sacrum ose neuml rectum
b Ndjenjeumln e mbushjes neuml rectum
c Gjak I kuq I shndritsheumlm mund teuml tregojeuml gjithashtu njeuml zhvillim afeumlr fundit teuml kolonit
teuml majte ose rectumit
d Gjithashtu mund teuml ndodheuml edhe anemia
e Obstruksion parcial ose te ploteuml teuml zorreumls Kanceret qeuml shkaktojneuml obstruksion parcial
mund teuml shkaktojneuml keto simptoma si konstipacion diarhedhimbje dhe fryrje teuml
barkut tenezma
16 Komplikacionet
Meqeneumlse eumlshteuml karakteristikeuml peumlr tumoret teuml invadojneumlshumeuml tumore teuml kolonit diagnostikohen
seuml pari nga njeuml ndeumlrlikim I deumlmtimit fillestar Tumori mund teuml shpojeuml murin e zorreumls duke dheumlneuml
peritonit akut mund teuml shpojeuml me ngadaleuml dhe mund ta izolojeuml murin duke dheumlneuml njeuml maseuml
inflamatore lokale dhe peritonit teuml lokalizuar ose mund teuml invadojeuml eneumlt e gjakut dhe teuml
shkaktojeuml njeuml episod hemorragji rektale teuml mprehteuml
Meuml shpesh tumori bllokon pjeseumlrisht lumenin e zorreumls peumlr njeuml periudheuml teuml gjateuml kohe gjateuml seuml
cileumls zorra e trasheuml neuml pjeseumln proksimale teuml tumorit zgjerohet ngadaleuml pa dheumlneuml ndryshime
dramatike teuml simptomave deri sa teuml veumlrehet bllokimi I qarteuml
Kjo ndodh meuml shpesh kur tumori eumlshteuml neuml sigmeuml ku fecet janeuml meuml teuml thata Tumoret gjithashtu
dobeumlsojneuml murin e kolonit neuml meumlnyreuml teuml tilleuml sa mund teuml veumlrehet invaginim dhe tumori veteuml con
neuml invaginim Po keumlshtu fiksimi I murit teuml zorreumls nga njeuml tumor mund teuml japeuml njeuml volvulus I cili
shihet me shpesh neuml pjeseumln sigmoide Tumoret shumeuml teuml meumldha dhe tumoret qeuml rriten shumeuml
ngadaleuml mund teuml japin simptoma me shtypje me organet fqinje si neuml uterusneuml ureter ose neuml
fshikeumlzeumln urinare
Hernia inguinale mund teuml shfaqet si shenjeuml e pareuml e keumltij presioni teuml shtuar Fistulat midis zorreumls
seuml trasheuml dhe organeve pelvike duhet teuml cojneuml neuml kerkim teuml gjithansheumlm peumlr njeuml infiltrim teuml
fshehteuml neoplazik
Nganjeumlhereuml janeuml pareuml abcese brenda kavitetit peritoneal dhe celulit I murit teuml barkut nga infiltrimi
I tumorit
21
17 Ekzaminimet
1 Tushe rektale
Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e
lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale
2 Testi peumlr gjak okult
Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml
peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml
feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I
peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje
vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra
fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45
shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I
kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml
mireuml
Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur
personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece
Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml
meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml
peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e
reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar
mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se
20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml
22
me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr
kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe
kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe
nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ
3 Biopsia
Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml
mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit
4 Biopsia e limfonodulave
Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml
mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike
5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium
Figura 11 Klizma me barium
Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml
Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet
mukozale teuml vogla deri ne 05 cm
Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e
hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim
mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin
dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit
gastrointestinal
Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml
traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml
me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon
Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale
23
6 Sigmoidoscopia
Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona
jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr
pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu
mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml
7 Kolonoskopia
Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona
jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml
pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml
njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e
kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese
Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
21
17 Ekzaminimet
1 Tushe rektale
Ekzaminimi kryhet nga mjeku ose infermieri dhe me doreza mjeku ose infermieri fut gishtin e
lubrifikuar brenda neuml rektum peumlr teuml prekur ndonjeuml maseuml ose dicka tjeteumlr jonormale
2 Testi peumlr gjak okult
Njeuml ekzaminim I reumlndeumlsishem peumlr kancerin kolorektal dhe polipe eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Tumoret e kolonit dhe rektumit priren qeuml teuml rrjedhin gjak ngadaleuml neuml fece sasia e gjakut teuml
peumlrzier me fece zakonisht nuk eumlshteuml I dukshem me sy teuml lireuml Peumlrgjitheumlsisht peumlrdorimi I testeve teuml
feceve peumlr gjak okult mbeumlshteten neuml shndeumlrrimin kimik teuml ngjyreumls nga zbulimi mikroskopik I
peumlrbeumlrjes seuml gjakut Keumlta teste janeuml teuml dy teuml peumlrshtatsheumlm dhe teuml lire Nje sasi e vogeumll feceje
vendoset mbi njeuml leteumlr speciale peumlr testimin e gjakut okult Zakonisht janeuml mbledhur tre letra
fecesh teuml njeumlpasnjeumlshme Njeuml person qeuml testi peumlr gjak okult neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30 - 45
shanse qeuml teuml keneuml polipe neuml kolon dhe 3 - 5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I
kolonit I gjetur neuml keto rrethana priren teuml zhvillohen hereumlt dhe kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml
mireuml
Eumlshteuml e reumlndesishme teuml kujtohet qeuml testi I feceve peumlr gjak okult nuk eumlshteuml I nevojsheumlm kur
personat kaneuml kancer teuml kolonit Shumeuml rrethana teuml tjera mund teuml shkaktojneuml gjak okult neuml fece
Megjithateuml pacienteumlt me test pozitiv teuml gjakut okult neuml fece do teuml kalojneuml neuml njeuml vlereumlsim teuml
meumltejsheumlm peumlrfshireuml klizmeumln me barium me rreze-x kolonoskopia dhe teste teuml tjera qeuml
peumlrjashtojneuml kancerin e kolonitdhe teuml sqarojeuml burimin e rrjedhjes seuml gjakut Gjithashtu eumlshteuml e
reumlndesishme qeuml negativiteti I gjakut okult neuml fece nuk mund teuml jeteuml njeuml meumlnyreuml peumlr teuml peumlrcaktuar
mungeseumln e kancerit kolorektal dhe polipeve Madje neuml njeuml testim ideal teuml gjendjes meuml pak se
20 I kancerit teuml kolonit gjaku okult neuml fece mund teuml mungojeuml neuml ekzaminim Shumeuml pacienteuml
22
me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr
kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe
kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe
nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ
3 Biopsia
Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml
mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit
4 Biopsia e limfonodulave
Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml
mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike
5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium
Figura 11 Klizma me barium
Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml
Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet
mukozale teuml vogla deri ne 05 cm
Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e
hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim
mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin
dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit
gastrointestinal
Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml
traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml
me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon
Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale
23
6 Sigmoidoscopia
Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona
jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr
pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu
mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml
7 Kolonoskopia
Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona
jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml
pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml
njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e
kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese
Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
22
me polipe teuml kolonit janeuml testuar negativisht peumlr gjak okult neuml fece Neuml pacienteumlt e dyshuar peumlr
kancer teuml kolonit dhe ata me factor teuml larteuml rriskues peumlr zhvillimin e polipeve kolorektale dhe
kanceri sigmoidoskopia elastike ose ekzaminimi me kolonoskopi janeuml teuml zbatuesheumlm edhe
nqse gjaku okult neuml fece eumlshteuml negativ
3 Biopsia
Realizohet neumlpeumlrmjet heqjes seuml qelizave ose indeve neuml meumlnyreuml qeuml ata mund teuml shihen me njeuml
mikroskop nga njeuml patolog peumlr teuml kontrolluar peumlr shenja teuml kancerit
4 Biopsia e limfonodulave
Konsiston neuml heqjen e njeuml limfonoduli Patologu analizon keumlshtu kampionin me aneuml teuml
mikroskopit peumlr teuml konstatuar prezenceumln e qelizave neoplazike
5 Irrigografia ose irrigoskopia-klizma me barium
Figura 11 Klizma me barium
Eumlshteuml njeuml mjet diagnostik tepeumlr I sakteuml peumlr zbulimin e anomalive strukturore teuml zorreumls seuml trasheuml
Njeuml studim I kujdessheumlm te nje I semureuml I peumlrgatitur mireuml mund teuml zbulojeuml edhe deumlmtimet
mukozale teuml vogla deri ne 05 cm
Peumlr gjetje me cileumlsi teuml larteuml teuml deumlmtimeve teuml pakapshme si polipet e vogla ose ndryshimet e
hershme teuml kolitit ulceroz me vlereuml eumlshteuml klizma barike me ajeumlr kontrast Neuml keumlteuml sdudim
mukoza vishet me njeuml shtreseuml teuml holleuml barium pas seuml cileumls futet ajeumlr peumlr teuml peumlrhapur kontrastin
dhe peumlr teuml peumlrfituar deumlmtimet e vogla Njeuml seri e rrezeve-x neuml pjeseumln e poshtme teuml traktit
gastrointestinal
Njeuml likid qeuml peumlrmban barium vendoset brenda neuml kolon Bariumi vesh pjeseumln e poshtme teuml
traktit gastrointestinal dhe merren rrezet-x ku pacienti meuml peumlrpara eumlshteuml shtrireuml mbi njeuml tavolineuml
me rreze-x Leumlngu I bariumit eumlshteuml I vendosur brenda neuml zorreumln e trasheuml dhe rrjedh neumlpeumlr kolon
Rrezet-x perftohen peumlr teuml pareuml zona jo normale
23
6 Sigmoidoscopia
Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona
jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr
pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu
mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml
7 Kolonoskopia
Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona
jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml
pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml
njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e
kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese
Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
23
6 Sigmoidoscopia
Figura 12 Sigmoidoskopia dhe sigmoidoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda neuml rektum dhe sigmoid peumlr polipe zona
jo normaleose kancer Sigmoidoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleumlI shndritsheumlm dhe me njeuml lente peumlr
pamje qeuml futet peumlrmes anusit dhe rektumit dhe brenda pjeseumls seuml poshtme teuml kolonit Ai gjithashtu
mund teuml sheumlrbejeuml peumlr teuml hequr polipe ose njeuml ind teuml thjeshteuml
7 Kolonoskopia
Figura 13 Kolonoskopia dhe kolonoskopi
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml sheumlrben peumlr teuml pareuml pamje brenda rektumit dhe kolonit peumlr polipe zona
jonormale ose kancer Kolonoskopi eumlshteuml njeuml tub I holleuml I imeumltI shndritsheumlm me njeuml lente peumlr teuml
pareuml gjitheuml traktin e kolonit qeuml futet peumlrmes rektumit brenda neuml kolon Ai gjithashtu mund teuml keteuml
njeuml mjet peumlr teuml hequr polipeuml ose njeuml ind teuml thjeshteuml Kjo metodeuml mund teuml diagnostikojeuml kanceret e
kolonit potencialisht teuml kuruesheumlm qeuml u kaneuml shpeumltuar teknikave teuml tjera diagnostikuese
Afeumlrsisht gjysma e kolonoskopiseuml kryhen peumlr shkak teuml irigografiseuml anormale qeuml tregon peumlr njeuml
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
24
polip ngushtim apo defekt mbushjeje qeuml flet peumlr karcinomeuml frac14 e kolonoskopive beumlhen peumlr shkak
teuml hemoragjiseuml kronike teuml pashpjegueshme gastrointestinale
8 Kolonoskopia virtuale ose CT colonography
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdoret me njeuml seri teuml rrezeve-x e quajtur tomografia e komjuterizuar
duke mareuml njeuml seri pamjesh 2 ose 3 dimensionale teuml kolonit Njeuml kompjuter I hedh pamjet bashkeuml
me detajet e imazhit teuml krijuar qeuml mund teuml shfaqeuml polipe ose dicka tjeteumlr jonormale brenda neuml
siperfaqe teuml kolonit Megjithateuml jo gjithmoneuml ka vlereuml
9 CEA (antigeni karcinoembrionik)
Peumlrcaktohet si analiza e gjakut qeuml vlereumlson nivelin e antigenit karcinoembrionik neuml gjak CEA
prodhohet si nga qelizat neoplazike edhe nga ato normale Neumlse peumlrqendrimi I tij eumlshteuml mbi
normeumln kjo mund teuml jeteuml njeuml shenjeuml e prezenceumls seuml njeuml tumori teuml kolonit ose patologjive teuml tjera
10 Rezonanca magnetike nukleare (RMN)
Eumlshteuml njeuml procedureuml qeuml peumlrdor kampione magnetike radium dhe njeuml kompjuter peumlr teuml peumlrpunuar
pamje teuml detajuara teuml strukturave teuml brendshme teuml kolonit RMN mund teuml kryhet edhe me gjyseumlm
kontrasti duke injektuar neuml veneuml njeuml substanceuml teuml quajtur Gd(gadolinio)qeuml akumulohet peumlrreth
qelizave neoplazike duke I beumlreuml neuml njeumlfareuml meumlnyre meuml teuml dukshme
11 Radiografia e toraksit
Eumlshteuml njeuml radiografi e organeve dhe e kockave qeuml gjenden neuml toraks Rrezet-x janeuml neuml gjendje teuml
peumlrshkojneuml trupin dhe teuml fiksohen neuml njeuml shtreseuml duke shfaqur neuml keumlteuml meumlnyreuml pamje teuml
strukturave teuml organizmit
12 Analiza gjak komplet
eumlshteuml njeuml analizeuml gjaku qeuml synon teuml vlereumlsojeuml
o Numrin e eritrociteveleukociteve dhe trombociteve
o Nivelin e Hb(hemoglobineumlsproteineuml qeuml transporton O2 neuml eritrocite)
o Ht (hematokriti peumlrqindjen e eritrociteve neuml gjak
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
25
18 Diagnostikimi
Beumlhet neuml sajeuml teuml
1 Ekzaminimi subjektiv
2 Ekzaminimi objektiv
3 Ekzaminimeve teuml tjera shteseuml
1 Ekzaminimi subjektiv ndash keumlrkohet neuml lidhje me faktoreumlt rriskues
2 Ekzaminimi objektiv ndash fillon me ankesat e pacientit qeuml I peumlrmendeumlm meuml sipeumlr
Ndeumlrsa gjateuml njeuml ekzaminimi teuml abdomenit shikohen konturet e barkut veumlrehet peumlr ndonjeuml
fryrjedistension ose asimetri Prapalpimi I abdomenit beumlhet neuml keumlrkim teuml masave teuml mundshme
neuml nivelin intersticialteuml meumllciseuml dhe teuml limfonodujve Auskultohen teuml kateumlr kuadrantet e barkut
peumlr teuml deumlgjuar zhurmat e zorreumlve dhe sheumlnohen frekuencat e tyre dhe karakteristikat Perkusohet
abdomeni neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml mund teuml
indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Palpohet abdomeni peumlr teuml veumlrejtur peumlr ndonjeuml maseumlpeumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Kryhet ekzaminimi me gisht I rektumit ku vlereumlsohet peumlr tonalitetin e sfinkteravepeumlr buteumlsipeumlr
irritabilitet ose peumlr nodujpasi rreth 70 e tumoreve teuml rektumit preken me gisht
3Ekzaminimet
Procedura depistuese meuml efektive dhe ekonomike peumlr Ca kolorektal eumlshteuml testi I feceve peumlr gjak
okult Peumlrvec keumltyre ekzistojneuml pastaj ndeumlrhyrje instrumentare teuml ndryshme qeuml lejojneuml
diagnostikimin e tumorit dhe percaktimin e stadit neuml vazhdim ose vleresimin e reumlndeseumls
Ekzaminimi meuml specifik eumlshteuml kolonoskopia dhe biopsia
Si alternative kur lezioni ka arritur njeuml madheumlsi prej meuml shumeuml se 1cm mund teuml peumlrdoren metoda
teuml tjera siklizma opake me dopjo kontrast dhe ekografia transrektale qeuml eumlshteuml e dobishme peumlr teuml
peumlrcaktuar neuml fazeumln preoperatoregradeumln e infiltrimit teuml tumorit neuml paretet e intestinit Ekografia
jep edhe indikime mbi gjendjen e limfonodujve meuml te aferta Peumlr meuml tepeumlr mund teuml mbeumlshtetet
edhe nga skaneri CT abdomen neuml meumlnyreuml qeuml teuml vlereumlsohen raportet me organet peumlrrethgjendjen e
limfonodujve dhe metastazat e mundshme prezente neuml abdomen
Peumlr teuml identifikuar ekzistenceumln e metastazave neuml distanceuml mund teuml beumlhet njeuml radiografi toraksi njeuml
ekografi hepatike njeuml shintigrafi kockore dhe biopsia e lezioneve teuml mundshme Nganjeumlhereuml peumlr
keumlteuml qeumlllim peumlrdoret edhe rezonanca magnetike ose PET(tomografia me peumlrbeumlrje pozitroni)
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
26
19 Parandalimi I kancerit teuml kolonit
Fatkeqeumlsisht kanceri I kolonit mund teuml jeteuml ploteumlsisht I peumlrhapur peumlrpara se ai teuml jeteuml zbuluar
Sheumlrbimi meuml I mireuml peumlr parandalimin e kancerit teuml kolonit eumlshteuml zbulimi hereumlt dhe heqja e
polipeve prekanceroze peumlrpara se ata teuml kthehen neuml kanceroze Madje neuml rastet ku kanceri eumlshteuml I
zhvilluar zbulumi hereumlt peumlrmireumlson ose rrit mundeumlsineuml e kurimit me heqje kirurgjikale peumlrpara
se semundja teuml peumlrhapet neuml organet e tjera teuml trupit Organizata Boteumlrore e Sheumlndeteumlsiseuml (OBSH)
sugjeron njeuml egzaminim gjeneral
Ekzaminimi rectal me gisht dhe testi peumlr gjak okul
Ekzaminimi rectal me gisht eumlshteuml I rekomanduar peumlr teuml gjitheuml personat mbi mosheumln 40 vjecare
dhe teuml kryhet cdo vit seuml bashku me testin peumlr gjakun okul
Njeuml person qeuml testi peumlr gjakun okul neuml fece eumlshteuml pozitiv ka 30-45 shanse qeuml teuml keteuml polipe neuml
kolon dhe 3-5 shanse peumlr teuml patur kancer teuml kolonit Kanceri I kolonit I gjetur neuml keumlto
rrethana ka prirje teuml zhvillohet hereumlt dhe keumlta pacienteuml kaneuml njeuml prognozeuml afatgjateuml teuml mireuml
Sigmoidoscopia elastike dhe kolonoscopia
Fillohet qeuml neuml mosheumln 50 vjecare Egzaminimi me sigmoidoskop elastik eumlshteuml I keumlshilluesheumlm qeuml
pas keumlsaj moshe teuml beumlhet cdo tre deri neuml peseuml vjet
Sipas studimeve teuml koheumlve teuml fundit kaneuml treguar qeuml perdorimi I sigmoidoskopiseuml elastike mund
teuml reduktojeuml vdekshmerineuml nga Ca I kolonit Gjithashtu kjo procedureuml zbulon polipet ose
kancerin neuml personat asimptomatik Nqs njeuml polip ose kancer eumlshteuml gjetur njeuml konoloskopi e
ploteuml eumlshteuml e keshillueshme Shumica e polipeve teuml kolonit mund teuml hiqen krejteumlsisht nga
kolonoskopia pa heqje kirurgjikale Koheumlt e fundit doktoreumlt keumlshillojneuml egzaminimin me
kolonoskopi neuml vend teuml egzaminimit sigmoidoskopiseuml elastike peumlr individeumlt e sheumlndetsheumlm
fillohet neuml mosheumln 50-55 vjecare Pacienteumlt me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit kolorektal
mund teuml fillojneuml meuml hereumlt se mosha 50 vjec neuml peumlrdorimin e kolonoskopiseuml Psh pacienteumlt me
histori familjare teuml kancerit teuml kolonit keumlshillohet qeuml teuml fillojneuml egzaminimin me kolonoskopi neuml
njeuml mosheuml 10 vjecare peumlrpara diagnostikimit teuml kancerit teuml kolonit tek njeuml i afeumlrm brenda
familjes ose 5 vjet meuml hereumlt se zbulimi I polipeve prekanceroze teuml kolonit tek njeuml I afeumlrm brenda
familjes
Pacienteumlt qeuml kaneuml teuml trasheumlguar sindromin e kancerit teuml kolonit teuml trasheumlguar si FAP AFAP
HNPCC dhe MYH keumlshillohet teuml fillojneuml kolonoskopineuml meuml hereumlt Keumlshillimi I ndrysheumlm varet
nga defekti gjenetik peumlr shembull neuml FAP kolonoskopia mund teuml fillojeuml gjateuml mosheumls seuml
adoleshenceumls peumlr kerkimin e zhvillimit teuml polipeve teuml kolonit Pacienteumlt me histori teuml meumlparshme
teuml polipeve ose teuml kancerit teuml kolonit gjithashtu kolonoskopia mund teuml peumlrdoret peumlr teuml peumlrjashtuar
peumlrseumlritjen Pacienteumlt me nje histori teuml gjateuml (meuml shumeuml se 10 vjet) teuml kolitit kronik ulceroz kaneuml
njeuml peumlrfshirje neuml rrezik peumlr kancerin e kolonit dhe duhet teuml beumljneuml kolonoskopine rregullisht peumlr teuml
pareuml rastet prekanceroze teuml shtreseumls seuml brendshme teuml kolonit
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
27
Konsulenca gjenetike dhe testimi
Testet e gjakut tani janeuml teuml disponuesheumlm peumlr trsquou testuar peumlr FAP AFAP MYH dhe HNPCC
Familjet me pjestareuml teuml shumteuml kanceri teuml kolonit pjestareuml me shume polipe pjestareuml qeuml kaneuml
kancer neuml mosheuml teuml re dhe qeuml kaneuml kancer neuml vende teuml tjera si neuml uterus uretereuml duoden etj duhet
teuml shkojneuml peumlr konsulenceuml gjenetik mundeumlsisht shoqeumlruar nga testimi gjenetik
Avantazhet e konsulenceumls gjenetike teuml pasura nga testimi gjenetik perfshijneuml
1 Identifikimin e pjestareumlve teuml familjes me rrezik teuml larteuml teuml shfaqjes seuml kancerit teuml kolonit
(teuml fillojeuml kolonoskopia hereumlt)
2 Identifikimi I pjestareumlve me rrezik gjithashtu qeuml ekzaminimi teuml mund teuml fillojeuml teuml
parandalojeuml kancereuml teuml tjereuml si testet me ultratingull peumlr kancerin e mitreumls egzaminimi i
urineumls peumlr kancere teuml uretreumls dhe endoskopia peumlr kancer teuml stomakut dhe duodenit
3 Njeuml problem lehteumlsues peumlr pjestareumlt qeuml testi eumlshteuml negativeuml peumlr trasheumlgimin e defekteve
gjentike
Dieta dhe parandalimi I kancerit teuml kolonit
Si mbrojtje mendohen ushqimet
e pasura me fibraneuml vecanti ato
qeuml nuk forcohen si krusta Efekti
mbrojteumls I fibrave eumlshteuml
supozuar neuml bazeuml teuml observimeve
teuml kryera mbi popullsineuml
vegjetariane teuml cileumlt kaneuml
incidenceuml teuml reduktuar teuml
kancerit kolorektal rreth 30
Disa rregulla teuml thjeshta teuml vendosura nga Instituti Nacional I Kancerit peumlr parandalimin e
keumltij tumori
Redukto konsumin e yndyrnave shtazore neuml 30 nga kaloriteuml totale
Konsumo vazhdimisht fruta dhe perime
Kufizo alkoolin neuml njeuml goteuml vere neuml ngreumlnie
Dobeumlsohu neumlse je obezteuml evitohet dhjamosja
Teuml rriseuml peumlrdorimin e fibrave
Kufizo neuml maksimum konsumin e ushqimeve me konservanteuml ose teuml tymosura
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
28
Burimet e meumldha teuml yndyrnave janeuml mishivezeumltproduktet e djathitsalceuml peumlr sallateuml dhe vaji I
peumlrdorur peumlr gatim Fibra eumlshteuml e patretshmepjesa e materialit teuml patretsheumlm teuml bimeumls e
pranishme neuml frutaperime dhe dritheumlra teuml plotabukeuml dhe dritheumlra Postulati I tij eshte peumlrdorimi I
njeuml dieteuml me fibra teuml larta teuml cilat ndihmojneuml neuml krijimin masiv teuml maseumls fekale qeuml mund teuml
clirojneuml zorreumlt nga njeuml karcinomeuml e mundshme Shtimi neuml fibra ndihmon neuml eleminimin e shpejteuml
teuml materialeve fekale gjateuml zorreumlskjo lejon meuml pak koheuml peumlr njeuml kancerogjen potencial teuml veprojeuml
neuml pjeseumln e breumlndshme intestinale
Plani ushqimor qeuml luan njeuml rol zvogeumllues neuml rrezikun peumlr Ca kolorektal peumlrfshijneuml
Antioksidanteumlt si vitaminatACE qeuml bllokojneuml formimin e radikaleve teuml lira teuml oksigjenit
qeuml deumlmtojneuml AND dhe transformimin malinj teuml qelizave Hulumtimet kaneuml shfaqur qeuml
antioksidanteumlt suplementareuml reduktojneuml rrezikun peumlr polipe teuml kolonit
KalciumiI cili lidhet me kripeumlrat biliare dhe acidet yndyrorereduktues I mukozes seuml
kolonit e cila eumlshteuml ekspozuar nga karcinogeneumlt
Folatetteuml nevojsheumlm peumlr sintezeumln e AND dhe ARN dhe reduktojneuml rrezikun e shfaqjes seuml
polipeve teuml kolonit dhe kancerit teuml kolonit
SeleniumI gjetur neuml peumlrbeumlreumlsit e majaseuml seuml birreumls
Zeumlvendeumlsimi I terapiseuml me estrogjen ka qeneuml I bashkuar me njeuml reduktim teuml rrezikut peumlr kancer
kolorektal tek grateuml
Si peumlrfundimdieta e balancuar e pasur me vitamina ACE e pasur me fibrafruta dhe perime dhe
e kufizuar me mishdhjamra dhe yndyrna shtazore ndihmon peumlr trsquou mbrojtur nga zhvillimi I njeuml
numri teuml konsideruesheumlm rastesh teuml Ca
Pa dyshim modifikimi I stilit teuml jeteseumls si ngreumlnie e njeuml diete me njeuml nivel teuml uleumlt yndyror dhe
leumlnia e pirjes seuml duhanit mund teuml ndihmojneuml Disa ushqime dhe medikamente gjithashtu mund teuml
ndihmojneuml neuml reduktimin e rrezikut peumlr Ca Keumlta medikamente arrijneuml teuml reduktojneuml me numeumlr
polipet e kolonit dhe mund teuml ulin rrezikun e shfaqjes seuml Ca kolorektal nga 40 neuml 60
Keumlrkimet besojneuml qeuml AIJS dhe aspirina mund teuml bllokojneuml angiogenesis neuml tumore dhe rrisin
efektet e kimioterapiseuml dhe rrezatimit
110 Trajtimi
1 Kirurgjia eumlshteuml trajtimi I peumlrbashkeumlt neuml shumiceumln e kancereve kolorektal Gjateuml kirurgjise
hiqet tumori dhe njeuml kufi I vogeumll peumlrreth pjeseumls seuml sheumlndetshme teuml zorreumls dhe hiqen edhe nodujt e
afeumlrt limfatik Pastaj kirurgu rilidh pjeseumln e sheumlndetshme teuml zorreumls
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
29
Figura 14 Anastomozat neuml kolon
Tek pacienteumlt me kancer rektal rektumi hiqet dhe krijohet njeuml hapje neuml murin e abdomenit neumlpeumlr
teuml cilin nxirren mbeturinat e forta teuml kolonit Kjo hapje quhet kolostomi ose anus artificial qeuml
konsiston neuml mbledhjen e feceve neuml njeuml qese
Figura 15 Kolostomia
Neuml keumlto raste luan rol shume teuml reumlndeumlsisheumlm rehabilitimi qofteuml fizik apo psikologjik I pacienteumlve
qeuml mbajneuml stoma Vecaneumlrisht trajtimi infermieror mund trsquou vijeuml neuml ndihmeuml pacienteumlve neuml
rregullimin e kolostomiseuml dhe neuml krijimin e njeuml stili jetese normale
Rezultatet e mjekimit kirurgjikal varen nga shkalla e peumlrhapjes seuml tumorit neuml momentin e
ndeumlrhyrjes dhe do teuml jeneuml aq meuml teuml mireuml sa meuml e hershme teuml jeteuml diagnoza e tumorit dhe sa meuml e
kufizuar teuml jeteuml shtrirja e tij neuml organizeumlm
Neuml pacienteumlt me kancer teuml kolonit fillestar I cili eumlshteuml I kufizuar neuml sipeumlrfaqen e shtreseumls seuml
zorreumlskirurgjia shpesh eumlshteuml trajtimi I veteumlm qeuml kaneuml nevojeuml Keumlta pacienteuml mund teuml mbijetojneuml
peumlr kohe shumeuml teuml gjateuml neuml 80 teuml rasteve Neuml pacienteuml me kancer teuml peumlrparuar teuml kolonitku
tumori ka penetruar peumlrtej murit teuml zorreumls dhe janeuml shfaqur metastaza neuml organe teuml tjera teuml
largeumltambijetesa deri neuml 5 vjet eumlshteuml meuml pak sesa 10 Neuml disa pacienteuml qeuml nuk kaneuml shfaqje neuml
distanceuml teuml metastazave neuml koheumln e kirurgjiseumlpor kanceri ka penetruar shumeuml brenda shtreseumls
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
30
mukozale teuml kolonit ose ka arritur neuml afeumlrsi teuml nyjeve limfatike janeuml neuml rrezik teuml peumlrseumlritjes seuml
tumorit neuml njeuml vend teuml caktuar ose neuml organet e largeumlta
2 Kimioterapia neuml keumlta pacienteuml mund teuml vonojeuml peumlrseumlritjen dhe teuml rriseuml mbijeteseumln
Kimioterapia peumlrdoret si mjekim peumlr vrasjen e qelizave kanceroze Ajo eumlshteuml njeuml terapi sistemike
dmth ky mjekim udheumlton neumlpeumlr trup qeuml teuml shkateumlrrojeuml qelizat kancerogjene Pas kirurgjiseuml seuml
kancerit teuml kolonit disa pacienteuml mund teuml keneuml metastaza mikroskopike teuml fshehura (vatrat e
vogla teuml qelizave kanceroze nuk mund teuml zbulohen)dhe pikeumlrisht kimioterapia eumlshteuml zgjedhja meuml
e afeumlrt pas kirurgjiseuml neuml shkateumlrrimin e qelizave mikroskopike
Kimioterapia edhe neuml keumlteuml meumlnyreuml eumlshteuml njeuml terapi ndihmeumlse Sipas studimeve teuml fundit kaneuml
shfaqur mbijeteseuml dhe pengimin e peumlrseumlritjes seuml tumorit neuml disa pacienteuml teuml trajtuar me
kimioterapi ndihmeumlse brenda peseuml javeumlve nga kirurgjia Shumica e regjimeve medikamentoze
kaneuml teuml peumlrfshireuml 5-flourauracil (5-FU) Nga ana tjeteumlr kimioterapia peumlr personat e ndjesheumlm ose
kontrollimi I rritjes seuml tumoreumlve metastazik ka qeneuml zhgeumlnjyes Peumlrmireumlsimi I peumlrgjithsheumlm I
mbijeteseumls peumlr pacienteumlt me metastaza teuml shtrira ploteumlsisht nuk ka qeneuml I demonstruar bindsheumlm
Kimioterapia zakonisht jepet nga mjeku neuml spital kur eumlshteuml njeuml pacient I jashteumlm ose neuml shteumlpi
Ajo zakonisht jepet neuml cikle peumlr trajtimin periodikisht pasuar nga perioda teuml njeumlpasnjeumlshme
Efekti I kimioterapiseuml ndryshon nga individi neuml individ dhe gjithashtu varet nga medikamenti I
dheumlneuml
Kimioterapia e medikamenteve modern janeuml zakonisht teuml toleruar mire dhe efekti I tyre eumlshteuml I
menaxhuesheumlm Neuml peumlrgjitheumlsi mjekimi antikancer zhduk qelizat qeuml ndahen dhe rriten shpejt Si
pasojeuml qelizat e kuqe teuml gjakut pllakeumlzat dhe qelizat e bardha janeuml teuml prekura nga kimioterapia
Efekti I peumlrbashkeumlt peumlrfshin anemi lodhje enjtje e lehteuml dhe njeuml rezistenceuml teuml ulur ndaj
infeksionit reumlnie teuml flokeumlve dhe shtim I peristaltikeumls seuml zorreumlve infeksion teuml gojeumls ose stomatit
nauze vomitus dhe diarhe Mjekimi me kimioterapi ka teh teuml dyfishteuml Pothuajse teuml gjitheuml
medikamentet antikanceroze kaneuml veprim toksik edhe mbi qelizat normale teuml organizmit
3 Radioterapia apo mjekimi me aneuml teuml rrezatimit jonizues realizohet duke peumlrdorur rreze
elektromagnetike teuml tipit x(roentgen) ose rreze gama teuml prodhuara nga elementeuml radioaktive
natyrore ose artificial si radium ose kobalti 60
Qelizat kanceroze janeuml shumeuml meuml teuml ndjeshme se qelizat normale nga rrezatimi jonizues Ato
janeuml teuml parat qeuml peumlsojneuml deumlmtime teuml reumlndateuml pariparueshmeteuml cilat cojneuml gradualisht neuml
shkateumlrrimin e tyre teuml ploteuml
Terapia me rrezatim neuml kancerin kolorektal ka qeneuml e kufizuar neuml trajtimin e kancerit teuml rektumit
Ky eumlshteuml njeuml zvogeumllim lokal I peumlrseumlritjes seuml kancerit teuml rektumit neuml pacienteumlt marreumls teuml energjiseuml
rrezatuese peumlrpara ose pas kirurgjiseuml Pa rrezatimrreziku I peumlrseumlritjes seuml kancerit rektal eumlshteuml
afeumlrsisht 50 Me rrezatimrreziku eumlshteuml shume I ulur peumlrafeumlrsisht 70 Efekti I trajtimit me
rrezatim peumlrfshin lodhjen reumlnie teuml peumlrkohshme ose teuml peumlrhershme teuml flokeumlve ose irritim teuml leumlkureumls
neuml trajtimin e zonave Trajtime teuml tjera kaneuml peumlrfshireuml peumlrdorimin e infuzionit lokal teuml
medikamenteve kimioterapeutike brenda neuml meumllcivendodhjes seuml peumlrbashkeumlt teuml metastazave Kjo
peumlrfshirje e inserimit brenda neuml rrjedhjen e qarkullimit teuml gjakut neuml meumllci qeuml mund teuml shpeumlrndajeuml
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
31
dozat e larta teuml medikamenteve direkt neuml tumorin e meumllciseuml Peumlrgjigjet e peumlrqindjes peumlr keumlta
trajtime kaneuml qeumlneuml teuml raportuara neuml nivele teuml larta neuml 80 Efektiviteti megjithateuml mund teuml jeteuml
serioz
Agjenteumlt eksperimental ploteumlsues qeuml mendohen teuml peumlrdoren peeumlr trajtimin e kancerit teuml kolonit
peumlrfshijneuml peumlrdorimin e keumlrkimit teuml antitrupave teuml kancerit lidhur me luftimin medikamentoz teuml
kancerit Ky kombinim I tilleuml mund teuml keumlrkojeuml specifitetin dhe teuml zhdukeuml shtresat tumorale neuml
trup
4 Terapia biologjike ka si qeumlllim teuml stimulojeuml mbrojtjen natyrale teuml organizmit peumlr teuml luftuar
tumorin neumlpeumlrmjet administrimit teuml substancave produkte nga I njeumljti organizeumlm ose me origjineuml
sintetike(artificial)
Funksioni I keumltyre substancave eumlshteuml ai I stimulimit orientimit ose rivendosjes seuml sistemit
imunitar teuml organizmit me qeumlllim mbrojtjen nga seumlmundjaautoantitrupat mbrojneuml sisteminneuml njeuml
efort sulmojneuml me shumeuml efikasitet dhe kontrollojneuml kancerin e kolonit
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
32
KAPITULLI 2
21 Materiali dhe metodika
Neuml studim janeuml peumlrfshireuml pacienteuml qeuml sapo kaneuml zbuluar kancerin e kolonit dhe pacienteuml teuml
operuar me kancerin e kolonit nga teuml cileumlt 8 janeuml femra dhe 2 janeuml meshkuj teuml hospitalizuar neuml
Repartin e Kirurgjiseuml Tiraneuml
Ku neuml studim janeuml marreuml pacienteumlt qeuml kaneuml teuml pranisheumlm kancerin e kolonit ata teuml cileumlt kaneuml
kryer ndeumlrhyrje kirurgjikale peumlr kancer teuml kolonit teuml diagnostikuar neumlpeumlrmjet ekzaminimeve teuml
ndryshme dhe asistenceumls seuml mjekeumlve Studimi eumlshteuml kryer peumlr njeuml periudheuml kohore 3-mujore nga
muaji Dhjetor deri neuml muajin Shkurt teuml vitit 2014
Keumlta pacienteuml janeuml klasifikuar neuml kateumlr grupe teuml ndryshme qeuml janeuml
Neuml bazeuml teuml keumltij klasifikimi eumlshteuml beumlreuml dhe ndjekja e keumltyre pacienteumlve Peumlr studimin e keumlsaj teme
eumlshteuml beumlreuml dhe mbledhja e teuml dheumlnave neuml lidhje me keumlta pacienteuml Mbledhja e teuml dheumlnave eumlshteuml
beumlreuml neumlpeumlrmjet mbikqyrjes rutinore duke analizuar ekzaminimet e kryera neumlpeumlrmjet njeuml pyeteumlsori
ku vlereumlsohen njohuriteuml e tyre rreth keumlsaj seumlmundjeje gjithashtu duke kryer vizita formale neumlpeumlr
repartin e kirurgjiseuml
Grupi i I Pacientet qe sapo e kane zbuluar kancerin e kolonit procedurat qe ka
ndjekur dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i II Pacientet qe jane operuar me kancer te kolonit por pa kolostomi dhe
kujdesi infermjeror ndaj tyre
Grupi i III Pacientet e operuar me kancer te kolonit me kolostomi dhe kujdesi
infermjeror ndaj tyre
Grupi i IV Pacientet ne fazen terminale te jetes dhe kujdesi infermjeror ndaj tyre
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
33
Teuml dheumlnat qeuml janeuml marreuml peumlrfshijneuml
Emrin dhe mbiemrin e pacientit mosheumln gjinineuml
Diagnozeumln
Dateumln e hospitalizimit koheumlzgjatjen e hospitalizimit
Ekzaminimet e kryera
Ekzaminimin subjektiv dhe objektiv teuml pacientit
Sheumlrbimi mjeksor neuml momentin e diagnostikimit teuml seumlmundjes
Dateumln e interventit qeuml eumlshteuml beumlreuml neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml peumlrgjithshme teuml pacientit
Gjendjen e pacientit neuml vazhdimeumlsi
Terapia e peumlrshkruar nga mjeku dhe roli I saj neuml trajtimin e pacienteumlve neuml meumlnyreuml sa meuml
efikase
22 Rezultatet dhe diskutimet e kryera
Neuml 10 rastet e studiuara janeuml paraqitur pacienteuml nga ata me meuml pak komplikacione (qeuml e kaneuml
zbuluar neuml faza teuml hershme) tek ata me meuml shumeuml komplikacione (vdekje pas ndeumlrhyrjes
kirurgjikale) Nga keumlta pas ekzaminimeve teuml kryera si kolonoskopi sigmoidoskopi tushe rektale
etj eumlshteuml veumlrtetuar se dy pacienteuml e kaneuml zbuluar kancerin neuml faza teuml hershme dhe trajtimi I tyre
eumlshteuml meuml I lehteuml gjashteuml pacienteuml janeuml trajtuar me anastomozeuml njeuml pacient eumlshteuml trajtuar me
kolostomi dhe njeuml pacient qeuml paraqet komplikacione teuml reumlnda dhe pas njeuml qeumlndrimi teuml gjateuml neuml
spital (12 diteuml) vdes
Grafiku Nr 1
0
1
2
3
4
5
6
Anastomoze Zbuluan heret Kolostomi Komplikacione
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
34
Nga 10 pacienteumlt e marreuml neuml studim duke u nisur nga rezultati I mbledhjes seuml teuml dheumlnave dhe
ndjekjes neuml vazhdimeumlsi konkludojmeuml qeuml rastet meuml teuml shpeshta janeuml ato qeuml peumlrfundojneuml me
anastomozeuml teuml cilat pas hospitalizimit dhe trajtimit mesatarisht peumlr 6-7 diteuml neuml repartin e
kirurgjiseuml me medikamentet e meumlposhtme Bactrine Gentamicine Sol Fiziologjik 09 Sol
KCl 75 Sol CaCl2 10 Sol MgSO4 20 Sol Glukoze 5 Tramadol Flagyl etj dhe
ndonjeuml trajtim specifik neuml vareumlsi teuml gjendjes seuml pacientit paraqesin peumlrmireumlsime teuml dukshme dhe
largohen nga spitali neuml njeuml gjendje relativisht teuml mireuml
Gjateuml mbledhjes seuml teuml dheumlnave pacienteumlt janeuml klasifikuar neuml dy kategori
1- Pacienteumlt me mosheuml neumln 50 vjec (1 pacient)
2- Pacienteumlt me mosheuml mbi 50 vjec (9 pacienteuml)
Ky klasifikim paraqitet meuml qarteuml neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 2
mosha mbi 50 vjec
mosha nen 50 vjec
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
35
Gjithashtu nga mbledhja e teuml dheumlnave ka rezultuar qeuml meuml teuml prekur nga kanceri I kolonit teuml
hospitalizuara neuml spitalin e Tiraneumls janeuml femrat Kjo tregohet meuml se miri nga veteuml numri meuml I
larteuml I tyre ku nga 10 pacienteuml teuml hospitalizuar gjateuml periudheumls kohore (4 mujore) teuml ndjekjes neuml
vazhdimeumlsi teuml pacienteumlve janeuml konstatuar ky numeumlr qeuml paraqiten neuml diagrameumln e meumlposhtme
Grafiku Nr 3
Gjateuml keumlsaj periudhe keumlta pacienteuml janeuml diagnostikuar peumlr prani teuml kancerit teuml kolonit neuml keumlto
pjeseuml teuml kolonit
Neuml rectum 5 pacienteuml = 50
Neuml kolon sigmoideum 3 pacienteuml = 30
Neuml keumlndin ileocekal 1 pacient = 10
Neuml kolon transverses 1 pacient = 10
0
20
40
60
80
100
meshkuj
femra
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
36
Duke u peumlrafeumlrsuar me teuml dheumlnat e literatureumls qeuml janeuml teuml paraqitura ne figureumln e meumlposhtme
Vlen teuml peumlrmendet se nga teuml gjitha rastet e studiuara pa beumlreuml asnjeuml peumlrjashtim teuml gjitheuml pacienteumlt
kaneuml patur prezenceumln e gjakut okult neuml fece cka pas shfaqjes dhe verifikimit teuml voneuml kaneuml keumlrkuar
ndihmeumln mjekeumlsore cka janeuml paraqitur neuml njeuml stad teuml avancuar teuml kancerit ku vdekshmeumlria
postoperatore ka qeneuml 10 teuml rasteve nga 10 pacienteuml qeuml janeuml hospitalizuar neuml Repartin e
Kirurgjiseuml seuml Planifikuar
Grafiku Nr 4
RAPORTI mbijetesevdekshmeri
vdekshmeria
mbijetesa postoperatore
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
37
Teuml dhjeteuml pacienteumlt qeuml janeuml neumlnshtruar interventit peumlr Ca teuml kolonitzbulimi I tij tek teuml gjitheuml
pacienteumlt ka qeneuml neumlpeumlrmjet kolonoskopiseuml dhe sigmoidoskopiseuml nga ku eumlshteuml marreuml edhe
biopsia peumlr teuml veumlrtetuar neuml qofteuml se eumlshteuml beninje(polip) apo se sa eumlshteuml I avancuar Ca(stadet e
Ca) Nga ku dhjeteuml pacienteuml iu janeuml neumlnshtruar keumltyre ekzaminimeve(100) Nga ku kaneuml
rezultuar neumlnteuml pacienteuml me kancer teuml kolonit neuml stade nga fillestari(stadi 0) deri tek meuml I
avancuari (stadiIV) Ku ndeumlr ekzaminimet shteseuml qeuml iu janeuml neumlnshtruar pacienteumlt peumlrmendim CT
abdominalradiografia e toraksit ECHO-n abdominal Ku neumlpermjet tyre janeuml arritur teuml
verifikohet prania ose jo e metastazave
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
38
KAPITULLI 3
31 Kujdesi infermieror neuml kancerin e kolonit
1Vlereumlsimi I teuml dheumlnave
A Historiku I sheumlndetit
Infermierja interviston pacientin dhe pyet peumlr peumlrshkrimin e simptomave qeuml keumlrkojneuml kujdes
infermieror Neumlse pacienti ka dhimbje abdominalepyetet peumlr karakteristikat e
saj(tipinkoheumlzgjatjen)shkalleumln e dhimbjes dhe neumlse ajo eumlshteuml e lidhur me marrjen e ushqimit ose
aktivitetet Pyetet pacienti neumlse ka ndryshim neuml zakonet personale neumlse kaku eumlshteuml ndryshimi
ekzakteumlsisht a ka veumlrejtur prani teuml gjakut ose mukusit neuml fece Pyetet neumlse ka humbje neuml pesheuml
dhe neumlse po sa shumeuml ka reumlneuml neuml pesheuml dhe peumlr sa koheuml ka ndodhur kjo reumlnie Pyetet pacienti peumlr
ushqimin qeuml konsumon cdo diteuml (sasineuml dhe peumlrbeumlrjen e ushqimeve) Pyetet pacienti neumlse ka
pasur lodhje teuml tepeumlrta koheumlt e fundit a ka dremitje gjateuml diteumls dhe a eumlshteuml I afteuml teuml flejeuml mireuml
gjateuml nateumls
Pacienti pyetet edhe peumlr seumlmundje teuml kolonit si koliti ulceroz Morbus Crohn
Nga te dheumlnat e marra infermierja nxjerr njeuml histori teuml pacientit rreth stilit teuml tij teuml jeteumls
Pi duhan
Konsumon alkool
Kryen ushtrime
Preferenceumln e tij ushqimore Janeuml frutat dhe perimet pjeseuml e dieteumls seuml tij teuml
peumlrditshme sa shpesh e konsumon mishin me yndyreuml produktet e bylmetit
(gjalpeumldjatheumlakullore) dhe ldquoushqimet e gatshmerdquo (patate chips cokollata)
Peumlrballimin e situatatave stresante
Pyetet pacienti neumlse dikush nga familja ka vuajtur nga seumlmundje kanceroze kryesisht nga kancer
I kolonit
B Ekzaminimi fizik
Gjateuml ekzaminimit fizik infermierja
Shikon konturet e barkut veumlren peumlr ndonjeuml fryerje ose asimetri
Palpon abdomenin peumlr zona teuml tendosura peumlr ndonjeuml maseuml peumlr buteumlsineuml ose forteumlsineuml
Perkuson abdomenin neuml teuml gjitha kuadratet peumlr teuml veumlrejtur ndonjeuml tingull teuml dobeumlt ose teuml forteuml qeuml
mund teuml indikojeuml pranineuml e njeuml mase neuml njeuml zoneuml teuml gjereuml
Auskulton peumlr zhurma neuml zorreuml dhe sheumlnon frekuenceumln dhe karakteristikat e tyre
Ekzaminon fecet peumlr paraqitjen dhe prezenceumln e gjakut neuml fece
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
39
2 Diagnozat infermierore
Bazuar neuml vlereumlsimin e teuml dheumlnave diagnozat infermierore peumlr pacientin mund teuml peumlrfshijneuml
Preoperative
Ankth lidhur me ndeumlrhyrjen kirurgjikale dhe diagnozeumln e kancerit
Alterime teuml komfortit dhimbje lidhur me komprimimin e shtreseumls sekondare nga
obstruksioni
Alternime neuml ushqyerje marrje meuml pak se sa nevojat lidhur me nauzet dhe anoreksine
Rrezik per deficit lengjesh lidhur me te vjellat dhe dehidrimin
Postoperative
Rrezik per infeksion lidhur me kontaminimin e mundshem te kavitetit abdominal gjate
procedurave kirurgjikale
Mungese njohurish rreth diagnozes procedures kirurgjikale dhe vetekujdesjes pas daljes
nga spitali
Demtim I integritetit te lekures lidhur me incizionin kirurgjikal(abdominal dhe perianal)
dhe formimin e nje stome
3Planifikimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
2 Reduktimi I dhimbjes
3 Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
4 Mbajtja e balances hidroelektrolitike
5 Parandalimi I infeksionit
6 Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
7 Mbajtja e nje indi te shendetshem rreth stomes
4 Zbatimi I nderhyrjeve
1 Reduktimi I ankthit
Identifikohet niveli I ankthit tek pacienti (I lehte I moderuar I ashper) Sigurohet mbeumlshtetje
gjateuml eforteve Peumlrcaktohet koha e privateumlsise peumlr pacientin neumlse deumlshiron peumlr meditim relaksim
ushtrime Percaktohet ndarja e koheumls kur teuml qendrojeuml me pacientin qeuml ai teuml shprehet ose teuml beumljeuml
pyetje duke I siguruar mbeumlshtetje emocionale
Sigurohet kontakt me nje pjeseumltare teuml familjes neumlse aiajo deumlshiron duke caktuar njeuml kohe peumlr
familjen Vendoset njeuml takim me mjekun dhe infermiern neumlse pacienti ka deumlshire teuml diskutojeuml me
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
40
ta neuml lidhje me trajtiminprognozeumln Sigurohet besim dhe mireumlkuptim gjateuml bisedeumls Ndeumlrmeret
njeuml pozicion relaksues dhe I rehatsheumlm I shpjegohen testet dhe procedura trajtuese neuml nje nivel
qeuml pacienti teuml kuptoje qarteuml Vlereumlsohen nevojat e pacientit njohuriteuml qeuml ka dhe sa ka nevojeuml teuml
dijeuml
2Reduktimi I dhimbjes
Administron analgjezik sipas pershkrimit te mjekut Krijon nje mjedis te pershtatshem per
relaksim me nje ndricim te ulur Ul zerin e televizorit ose radios kufizohen vizitoret ose
telefonatat Propozon masa te pershtatshme per komfortin si ndryshim te pozicionit ferkim I
shpines largim I vemendjes dhe teknikat relaksuese
3Mbajtja e nje niveli te kenaqshem te ushqyerjes
Neumlse gjendja e pacientit lejon njeuml dieteuml teuml larteuml neuml kalori proteina dhe karbohidrate para
ndeumlrhyrjes operatore ajo duhet te ulet per shtate dite ne menyre qe te ulet peristaltika e tepert dhe
te minimizohen krampet Nje diete e pasur me lengje mund te pershkruhet 24 ore para
nderhyrjes Ushqyerja totale parenterale udhezohet per disa paciente ne menyre qe te meren te
gjitha lendet ushqyese vitaminat dhe mineralet Mbahet shenim pesha cdo dite dhe njoftohet
mjeku nese pacienti vazhdon te bjere ne peshe nderkohe qe ushqehet ne rruge parenterale
Anemia eshte e zakonshme Nese hemoglobina bie poshte 12grdl mjeku mund te pershkruaje
nje transfusion gjaku Kur administrohet nje transfusion gjaku infermieri kryen kujdesjet e
nevojshme Duhet te alarmohet nese shfaq shenja te nje reaksioni alergjik si (rash skuqje
kruarje urtikarie temperature ethe dispne vomitus takikardi) dhe nese reaksioni shfaqet
ndalohet transfuzioni
4Mbajtja e balances hidroelekrolitike
Matet sasia e marreuml dhe e nxjerreuml peumlrfshireuml edhe teuml vjellat neuml meumlnyreuml qeuml teuml kemi njeuml regjistrim
sa meuml teuml sakteuml teuml bilancit hidrik Sasia e ushqimit oral dhe e leumlngjeve eumlshteuml e kufizuar neuml meumlnyreuml
qeuml teuml parandalohen teuml vjellat Neumlse teuml vjellat shfaqen administrohen antiemetike sipas peumlrshkrimit
teuml mjekut
5Parandalimi I infeksionit
Administrohen antibiotikeuml sipas peumlrshkrimitteuml tille si Kanamycinsulfateeritromicin dhe
neomycin sulfat peumlr teuml reduktuar bakteret intestinale neuml peumlrgatitje peumlr ndeumlrhyrje teuml zorreumls Keumlto
medikamenteuml jepen nga gojaneuml menyreuml qeuml teuml reduktojeuml perqindjen bakteriale teuml kolonit Si shteseuml
zona mund teuml jeteuml pastruar nga laksativeumltklizma ose irrigimi I kolonit
6Rritja e nivelit te njohurive te pacientit rreth diagnozesprocedures kirurgjikale dhe
vetekujdesjes pas daljes nga spitali
Vleresohen njohurite e pacientit rreth diagnozes prognozesnderhyrjes kirurgjikale dhe nivelin e
pritshem te funksionimit pas operacionit Vleresohet aftesia per te mesuar(kapur gjerat) dhe
interesi
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
41
Vendos se cili informacion eshte I nevojshemcili duhet te jepet kur pacienti eshte ne gjendje ti
kape gjerat
Inkurajohet pacienti te mare pjese ne procesin e udhezimit
Perdoret perseritja dhe inkurajohet pacienti gjate shpjegimit
Rishikohen informacionet e nevojave te pacientit rreth pergatitjes fizike per nderhyrje
kirurgjikalepritshmeriakujdesi I plages postoperatoretekniken e kujdesjeve te stomesndalimin
e ushqyerjeskontrollin e dhimbjes dhe administrimin e medikamenteve
7 Kujdesi peumlr plageumln
Mbajtja e njeuml indi teuml sheumlndetsheumlm rreth stomeumls Ekzaminohet shpesh plaga abdominale gjateuml 24
oreumlve teuml paraduke u siguruar qeuml ajo eumlshteuml e sheumlruar pa komplikacionet e meumlposhtme
Infeksion
Hapje e plageumls
Hemoragji
Edema teuml dukshme
Ndryshohen garzat sipas nevojes per te parandaluar infeksionin Mesohet pacienti si te ruaje
plagen gjate kollitjes dhe frymemarjes se thelleper te minimizuar presionin ne buzet e incizionit
Monitorohen shenjat vitale per rritje te tyre sitemperature pulsirespiracionipasi mund te
tregojne per prani te infeksionit Nje temperature me e larte se 383oC duhet raportuar tek mjeku
Ekzaminohet stoma per
Edema (nje edeme e lehte si pasoje e kirurgjise eshte normale)
Ngjyren(nje stome e shendetshme duhet te jete ngjyre roze)
Rrjedhjen (nje rrjedhje e pakte e mbetjeve eshte normale)
Hemorragji (nje shenje jo normale)
Pastrohet lekura peristomale me lehtesithahet me delikatese dhe kujdesemi qe te parandalojme
irritimin
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
42
32 Kujdesi infermieror neuml rast kolostomie si pasojeuml e Ca teuml kolonit
Qesja e kolostomiseuml
Figura 16 Krijimi I kolostomise
Kolostomia eumlshteuml njeuml hapje e zorreumls seuml trasheuml jashteuml barkut neuml formeumln e njeuml stome Ajo beumlhet neuml
raste me kancerprocese inflamatore ulcerozepolipoze multiple dhe ne raste traumash te zorres
se trashe Neuml keumlteuml operimpasi eumlshteuml hequr segmenti I deumlmtuar I zorreumls seuml trasheumldy aneumlt e
segmenteve teuml mbetura nuk bashkohen sepse neuml keumlto raste peumlr shkak teuml gjendjes seuml reumlndeuml teuml
pacientit mundeumlsia qeuml qepja teuml mos mbajeuml dhe penjeumlt teuml leumlshojneuml eumlshteuml e madhe
Kolostomia krijohet ne pjesen ngjitese(ascedente)transversalzbritese ose sigmoidale te kolonit
dhe mund te jete e perhershme ose e perkohshme
Vendi I lokalizimit te saj korrespondon dhe ne lokalizimin e patologjise per te cilen ajo behet
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
43
Figura 17 Vendet e lokalizimit te kolostomise
Ka tipe te ndryshme kolostomish si me nje hapje te vetme(hapja e poshtme e zorres
mbylletkurse hapja e siperme mxirret ne lekureme dy hapjenxirren ne lekure te dy segmented e
zorres se trashe dhe duken si gryke cifte dhe kolostomia me anse zorre te trashe qe mbahet ne nje
tub plastik ose qelqi te vendosur nen te dhe ne lekure formohen dy dalje ose grykasi per pjesen e
siperme dhe ate te poshtme te zorres Ne kete rastne dhomen e mjekimit pas 24 ndash 72 ore pas
opeimithapet me bisturi pjesa e perparme e murit te zorres duke krijuar dy gryke Pacienti nuk
ka dhimbje ne zorrenuk ka receptore te saj
Figura 18 Tipe te ndryshme te kolostomise
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
44
Periudha preoperatore
Para operimit kirurgu merr kontakte me pacientin dhe I shpjegon arsyen peumlrse po I beumlhet ky
operimme teuml mirat dhe rreziqet qeuml ai paraqet
I tregon se si do teuml funksionojeuml dhe se kolostomiado teuml dojeuml njeuml kujdes teuml vazhduesheumlm
E veuml neuml dijeni se heqja totale e kolonitpeumlr pasojeuml teuml deumlmtimit qeuml mund teuml ndodheuml gjateuml operimit
te inervimit parasimpatikmund teuml shoqerohet me disfunksion seksual dhe te vezikes urinare
Gjithashtu e veuml neuml dijeni se mund teuml grumbulloje spermeumln neumlse deumlshiron teuml keteuml feumlmijeuml Para
operimit mund teuml duhet qeuml teuml ulen dozat e kortizonit(nese merr) sepse dozat e larta te tyre e
ngadaleumlsojneuml sheumlrimin e plageumls
Para operacionit duhet bere nje pergatitje e zorres Jepet nje diete me pak fibra si dhe antibiotike
qe te ulet permbajtja e mikrobeve ne zorre dhe nje dite me perpara perdoren laksative kurse diten
e operimit ne mengjes behet klizme pastruese
Pacientit I behet nje ndjekje e mire persa I perket gjendjes se pergjithshme sidomos kur para
operimit ka perdorur kortizonike dhe ata jane nderprere Sigurohet nje balance e mire
hidroelektrolitike dhe nutritive
33 ETAPAT E KUJDESIT INFERMIEROR
1 Njohja me pacientin
2 Diagnozat infermierore
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
Periudha postoperatore
Rezultatet e pritshme
1Njohja me pacientin
Infermierja informohet peumlr historineuml e hollesishme teuml seumlmundjesalergjiteuml qeuml mund teuml keteuml
pacientimedikamentet qeuml ka peumlrdorur si antibiotikeumltdieteumln etj dhe teuml gjitha keumlto I sheumlnon neuml
kartelen infermierore Ekzaminohet barkumateumln dhe regjistrohen shenjat vitale
Peshohet pacienti dhe komletohet me analizat e nevojshme Peumlr njeuml rritje teuml temperatures ose
dhimbje dhe mbrojtje teuml shfaqur neuml barkvihet neuml dijeni mjeku Ndiqet neuml dinamikeuml sasia e
peumlrmbajtjes gastrike(kur ka sondeuml)dhe e urineumls
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
45
2Diagnozat infermierore
Ne periudhen preoperatore
1 Ankth dhe frike lidhur me nderhyrjen si pasoje e efekteve te saj ne jeten e pacientit
2 Veshtiresi per tu adaptuar me situaten e krijuar si pasoje e patologjise prezente
3 Mungese njohurish ne lidhje me stomen
Ne periudhen postoperatore
1 Rrezik per demtim te integritetit te lekures peristomale dhe indeve te stomeslidhur me
faktoret rriskues nga ekspozimi ndaj rrjedhjeve
2 Rrezik per disfunksion seksual lidhur me gjendjen e pacientit si pasoje e operacionit
3 Ankth lidhur me pranine e stomes
4 Veshtiresi per tu adaptuar me kete gjendje lidhur me mundesine e izolimit social si pasoje
e pranise se stomes
3 Plani I puneumls dhe zbatimi
I Periudheumls preoperatore
1reduktimi I ankthit dhe frikeumls
Ky operim eshte disi I vecante dhe e ve pacientin ne nje situate krejt tjeterprandaj dhe kujdesi
nga ana e infermieres duhet te jete I madh
I perseriten pacientit ato qe I ka thene mjeku dhe sqarohet me detaje per operimin dhe arsyen pse
ai duhet te kryhet patjeter
Pacienti ne keto moment ka nevoje per ngrohtesi familjareprandaj I sigurohen atij takime te
shpeshta ato
2Peumlrshtatja me situateumln
Mund te them qe me mire do te ishte qe te shpreheshim duke perdorur togfjaleshin pranimi I
gjendjes se krijuar
Kur operimi behet ne urgjence pacienti e pranon me lehte kete sepse vihet para faktit qe ky
operim eshte e vetmja rruge per te jetuar dhe si e tille ai e pranon pa hezitim
Megjithate edhe ne kete rast ai kerkon sqarime te cilat sic e thame me lart duhet te jepen me
detaje
Ne rastet kur operimi nuk kryhet ne urgjenceduhet te behet me shume pune sqaruese Ne keto
raste do te ishte nje pune e mire organizimi I nje takimi me nje person tek I cili nje operim I tille
eshte bere me pare
3Informimi I pacienteumlve dhe familjareumlve rreth stomeumls dhe reumlndeumlsia e zbatimit teuml teknikes
seuml frymeumlmarjes seuml thelleuml dhe kollitjes pas operacionit
Instruksionet per menaxhimin e stomes eshte me mire qe te jepen pas operimitsepse nese jepen
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
46
perpara se te kryhet operimi shkaktojne me shume ankth
Ne vende te zhvilluara ka infermiere terapiste per enterostomate cilat jane te licensuara per kete
qellim Ata kane edhe literature te cilat ia japin pacientit per ti studiuar
I perserisim edhe nje here fjalet e mjekut dhe I demonstrojme ne praktikesesi pacienti pas
operimit te beje frymemarjen e thelle kollitjen dhe levizjet e kembeve ne shtratveprime keto qe
do te duhet ti vere ne zbatimme qellim parandalimin e nderlikimeve pulmonare dhe
tromboflebitike
I periudhes postoperatore
1Ruajtja e integritetit teuml leumlkureumls
Ne pacientet me kolostomi te perhershme eshte hequr teresisht zorra e trashekeshtuqe anusi
eshte mbyllur duke lene ne plage drena per disa dite Infermierja kujdeset per plagen dhe drenat
Ato hiqen pas 5-7 ditesh Pas operimit mund te kete nderlikime si hemoragji nga stomastanoze
te saj si dhe prolaps Perreth si rezultat I veprimit te permbajtjes se zorres qe eshte e pasur me
fermentezhvillohet dermatit ne lekure dhe permbajtja e saj kerkon kujdes te vecante Kjo zone
lahet me kujdes me uje e sapun xhel e pastaj thahet mire Mandej vendosim mbajtesen e qeses qe
ngjitet ne lekurekur nderrohet qesja duhet kujdes qe zona e lekures perreth stomes te mos ndyhet
me permbajtje te zorres Kjo behet duke vendosur nje garze rreth e rreth saj Sa here nderrohet
qesja behet vrojtimi I kujdesshem I lekures dhe nese verejme shenje te macerimit te saj e lyejme
me nje pomade ose me mire me nje paste qe permban oksid zinku Kjo paste eshte e trashe
ngjitet mire ne lekure dhe e bron ate nga kontakti me permbajtjen e zorres si dhe nxit sherimin e
saj
Kujdes te vecante kerkojne
Anusi pastrohet mire dhe mbulohet me garza Rreth stomes lekuren e lyejme me garze adezive
oksid zinku dhe vendosen garza Mbi stome vendoset nje garze e plote me pambuk dhe kur
stoma fillon te funksionoje vendoset qese per grumbullimin e feceve
Kolostomia fillon e funksionon diten e dyte ose te trete Ka raste qe ne kolostomine ditet e
parakemi veshtiresi te daljeve te materieve fekale
Ne keto rasteqe zakonisht ndodh diten e katert ose te peste pas operimitmosdalja e materieve
fekale krijon nje problem per pacientin Ne kete rast e ndihmojme ate per eleminimin e
materieve fekale me metoda me lavazh dhe pa lavazh
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
47
Kujdesi ndaj zbrazjes se qeses se stomes
Zbrazja e qeses
Qesja nuk lihet qe te mbushet por zbrazet sapo mbushet 13 e saj Po ta leme me shume ajo
mund te rrjedhe anash dhe ndyhet lekura Sa here nderrohet behet pastrami I kujdesshem I
lekures
Per te mbajtur qesen qe te mos bjereajo mund te fiksohet me nje brez perreth trupit Me
nderrimin e qeses duhet te trgojme kujdes Nese ne qese ka shume gazraperpara se ta heqim
bejme disa vrima me gjilpere qe ato te dalinte zvogelohet volume I saj dhe ne kete menyre ajo
hiqet me lehte Po keshtu ne fiksimin e mbajteses se qeses ne lekure duhet kujdes I vecante Ajo
duhet te tendoset mire dhe te mos formoje rrudhasepse neper rrudha rrjedh permbajtja
Pas vendosjes pacientit I themi te qendroje pa levizur per 5 minutakohe ne te cilen ngjitesi
vepron me lekuren dhe fiksohet mire Pacienti duhet te kete ne shtepi nje rezerve te mire me
qesen e kolostomise
Diarrhea eshte problem pasi con ne deficit hidroelektrolitik Kjo ndodh sidomos ne enterostomi
Ne keto raste pacienti porositet qe te rregulloje marjen e ushqimit duke pakesuar ato te lengetat
Keto trajtime jane individuale per paciente te ndryshem Ato ate cka u ben mire ne kete
drejtimzakonisht e gjejne vete
2Disfunksioni seksual dhe masat neuml prani teuml stomeumls gjateuml kryerjes seuml aktit seksual
Ne burra mund te ndodhe qe ky funksion te jete prishur pas operimit Kjo perben problem Ne
ato qe e kane te ruajtur duhet te dine qe kryerja e aktit seksual nuk e demton stomenpor eshte
mire qe te marin masat e meposhtme
Gjithnje duhet te mbaje nje higjene te mire Kur pergatitet per aktin seksual duhet te beje
banjo dhe te vendose nje qese te re
Te siguroje qesen duke vendosur nje rrip mbi ate
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
48
Kur ka ndermend te kryeje maredhenieme pare duhet te shmange ushqime qe japin
formimin e gazrave(fasule)ose shtojne peristaltiken e zorreve
Nese gjate aktit ndodh aksidentalisht hapja e qesesduhet ta kaloje kete situate me humor
dhe te mos nervozohet
Eshte mire qe te konsultohet me persona te tjere qe jane me stome dhe qe kane
experience ne kete drejtim
3Reduktimi I ankthit
Ne fillim sa te mesohen pacientet kane problem qe I shkaktojne merzi dhe ankth Ata duhet qe te
nxiten qe ta shikojne stomen sa here qe infermierja ben nderrimin e sajme qellim qe te mesojne
ta bejne vete kete pune Ne fillim ata nuk duan ta shohin sepse kane emocione negative Kur ajo
rrjedh I themi qe kjo edhe do te ndodhe ndonjehere Ne ditet e parae ftojme me takt qe ta shohe
kur ben nderrimin e qeseve dhe pastrimin e saj Gjate kesaj kohe mbahet dhoma paster dhe
infermieri kujdeset qe te mos kete ere te keqe
4Pershtatja dhe eleminimi I izolimit social
Pershtatja e pacientit me pranine e stomes do kohe Prandaj kemi thene qe ai duhet te pergatitet
qe perpara operacionit Kur behet nderrimi I qeseveai mund te ndihet keqnese ne dhome ka dhe
njerez te tjereprandaj I nxjerim ato jashte Infermieri bisedon me qetesi per cdo problem qe atij I
jep shqetesim dhe ankth Kerkon ndihmen e bashkeshortit ose bashkeshortes per zgjidhjen e
problemeve qe kane lindur Kerkon dhe organizon nje takim me persona qe e kane kryer prej
kohesh nje operim te tille dhe kane nje stome Keta persona I japin pacientit pervojen e tyre dhe
e bejne ate te kuptoje se edhe ne keto kushtene te cilat ato ndodhenjeta vazhdon dhe ajo duhet
jetuarme te mirat dhe te keqijat qe paraqet Pacientet mund te na pyesin se si ndjehen te tjeret ne
prani te tyre Ata mendojne se askush nuk do qe te shoqerohet me ta sepse mund te vine ere Ne
keto raste e keshillojme qe te mbajne higjiene te mire si dhe te marin masa per eleminimin e eres
se keqe
34 Edukimi sheumlndetesor dhe kujdesi neuml shteumlpi
Zbrazja e stomes kerkon kombinimin e perpjekjeve te mjekutinfermieritterapistit
enterostomalpunonjesit social dhe dietistit Pacientit me kolostomi I duhen dhene informacione
specifikete individualizuara per nevojat e tyrerreth kujdesit per kolostomi dhe komplikacionet
duke observuar obstruksionininfeksioninstanozen e stomesterheqjen ose prolapsin dhe
irritimin e lekures peristomale Udhezimet per dieten jane esenciale ne menyre qe te ndihmohet
pacienti per te identifikuar dhe shmangur ushqimet irrituese qe mund te shkaktojne diarhe ose
konstipacion I jepet pacientit nje liste me medikamentet e pershkruara nga mjeku bashke me
informacionin rreth veprimitqellimit dhe efekteve anesore per secilin Nje system per te mbajtur
mend kur te marre medikamentet zhvillohet bashke me pacientin
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
49
Trajtimet (irrigimipastrimi I plages) dhe ndryshimi I fashave shikohen dhe inkurajohen
familjaret per te mare pjese
Pacientit I nevojiten informacione shume specifike kur ai duhet te kontaktoje me mjekun
Ata kane nevoje te dine ekzaktesisht rreth komplikacioneve qe ndodhin si hemoragjiadistensioni
abdominalrigiditetidiarhea dhe sindromi I zbrazjes Pacientet mesohen te peshohen cdo jave
dhe te njoftoje nje mjek nese vazhdojne ose papritur te humbin ne peshe 1-2kg ne jave
Nese radioterapia eshte e nevojshme e informojme pacientin rreth komplikacioneve te
mundshme si anoreksiavomitusdiarrhea dhe dobesimi jane te dukshme
35 Rezultatet e pritshme
1Pacienti ndjen ulje teuml ankthit
2Ndjen ulje teuml dhimbjes
3Arrin njeuml nivel optimal ushqyes
4Arrin balanceumln neuml likide
5Shmang infeksionin
6Meumlson informacionin rreth diagnozeumlsprocedureumls kirurgjikale dhe peumlr veteumlkujdesin pas
daljes nga spitali
7Mban teuml pasteumlr incizioninstomeumln dhe plageumln perineale
a Pershkruan me saktesi paraqitjen e vendit te incizionit
b Dhimja qe eshte perreth zones se incizuar eshte lehtesuar nga analgjeziket
c Shqyrton paraqitjen e stomes sit e ngjitur dhe roze me edema minimale
d Pershkruan lekuren peristomale ngjyre roze dhe pa irritacion
e Asiston infermieren me nderrimin e fashave
f Fillon te pastroje stomen dhe lekuren peristomale sa here te jete e nevojshme
g Bashkepunon ne irrigimin e plages perineale
h Mban zonen incizionale me duar kur kollitet dhe mer fryme thelle
i Pacienti eshte afebril
36 REKOMANDIME DHE UDHEZIME
Qe problemet qe trajtuam me siper te jene sa me te vogla dhe qe ata te zgjidhen sa me mire
duhet nje bashkepunim midis stafit mjekesorsidomos midis infermieres-pacientit dhe
familjareve
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
50
Pacienti dhe familjaret duhet te kene sa me shume njohuri mbi situaten qe do te krijohet dhe
menaxhimin e saj
Disa aspekte te ketij edukimi jane
Pacienti duhet te mare nga goja vetem ato gjera per te cilat e ka lejuar mjeku
Kur ushqehet duhet qe te pertypet miree qe te mos futet ajer ne stomakte mbaje
gojen te mbyllur
Te shmange marjen e ushqimeve qe I japin discomfort
Te mare me shume lengje sidomos ne mot te nxehte
Te zgjeroje stomen nese per nje moment ajo nuk po lejon daljen e permbajtjes Per
kete ne gishtin drejtues futet nje gisht dorezelyhet me lubrifikant dhe futet ngadale ne
stome ku do te mbahet per disa minuta
Te nderroje qesen shpesh qe te eleminoje eren e keqe
Kur perdor ushhqime qe mund te shkaktojne ere te keqete beje nje fashature ekstra
mbi qese
Te bisedoje me mjekun sa here qe lind nevoja e perdorimit ten je preparati laksativ
ose edhe kur ka diarhe mbi 2 dite
Nese ben shpelarje te zorres(lavazh)ta kryeje ate gjithnje ne nje ore te dites
Te peshohet rregullisht dhe me te konstatuar renie ne peshe te lajmeroje mjekun
Shetitjet dhe veprimtarite jashte shtepise nuk duhet te kufizohen Por kur leviz jashte
mun te qelloje te qendroje me gjate dhe mund te linde nevoja per nderrim te qeses
dhe lavazhprandaj keshillohet qe te mare me vete materialet per kujdesin e stomes
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
51
KAPITULLI 4
41 REZULTATET E PRITSHME
Meumlsimi qeuml kemi dheumlneuml peumlr ushtrimet e ndryshme(teuml frymemarjes etj)dhe qeuml do teuml kryhen
nga pacienti pas operimitkane qeneuml konkrete Infermieri I ka beumlreuml veteuml neuml praktikekurse
pacienti e ka imituar ateuml Neuml keumlteuml meumlnyre ai e ka teuml lehteuml peumlrkujdesjen neuml periudheumln
postoperatore
Operacioni teuml kaloje pa ndeumlrlikime si infeksionetemperatureumlndeumlrlikime
mushkeumlroretrombozeuml etj
Teuml keteuml sa meuml pak dhimbje
Peumlr teuml parandaluar infektimin e plageumlsdi ta mbrojeuml ateuml nga ndotja me materie fekale
Pacienti eumlshteuml peumlrgatitur shpirteumlrisht se do te vijeuml koha teuml fillojeuml aktivitetin seksual
Jemi kujdesur qe lekura rreth stomes te jete e paster dhe pa shenja te macerimit ose
infeksionit
Ankthi ka ardhur gradualisht duke u reduktuar dhe pacienti po mesohet me gjendjen e re
te krijuar
Pacienti ka filluar ose eshte pergatitur shpirterisht qe gradualisht jetesa trsquoI afrohet sa me
shume asaj normales
Pacienti tregon gatishmeri dhe aftesi per te menaxhuar vete kete stome Ka mesuar sesi te
nderroje qesen dhe te pastroje lekuren rreth saj
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
52
Konkluzionet
Neuml bazeuml teuml rezultateve teuml studimit I cili eumlshteuml punuar neuml Spitalin e Tiraneumls mund teuml mxirren
peumlrfundime teuml reumlndeumlsishme si
5- Ca I kolonit eumlshteuml seumlmundje shumeuml e shpeshteuml qeuml eumlshteuml veumlrejtur meuml shumeuml neuml femra se
neuml meshkuj
6- Gjateuml kujdesit infermieror ka shumeuml reumlndeumlsi aplikimi I terapiseuml dhe kujdesi ndaj plageumls
dhe neuml vecanti ndaj kolostomiseuml kur ajo eumlshteuml prezente
7- Si detyre e spitalit duhet teuml ekzistojneuml teuml gjitha ekzaminimet e nevojshme peumlr Ca e
kolonit neuml menyreuml qeuml teuml beumlheumlt diagnostikimi neuml koheuml I tij nepermjet bashkepunimit
mjek-infermier-pacient
8- Nga te dhenat e mesiperme nxjerrim ne konkluzion qe diagnostikimi I hershem eshte
menyra me efikase per parandalimin e Ca te kolonit
9- Eshte shumeuml e reumlndeumlsishme qeuml teuml beumlhet ndjekja neuml vazhdimeumlsi e pacienteumlve dhe trsquou jepen
keumlshilla neuml lidhje me kujdesin neuml vazhdimeumlsi
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
53
Bibliografia
Kocillari Agim ldquoKujdesi infermieror ne kirurgjirdquo
wwwaircit
wwwcancer of colon
wwwcancergov
httpwwwicstriesteit
httpwwwinfereumlebnetil
wwwjavascriptaprifin(tumoriscreening)
httpwwwhonch
httpwwwnursingcenter
wwwnursing care for patients eumlith cancer
wwwnursingcribcomeumlp-contentuploadscolorectal-cancer
top related