open access en auteursrechten (in het hbo): open access doen we samen

Open Access doen we samen,27-09-2016Raymond Snijders (Windesheim)

Peter Becker (Haagse Hogeschool)

enauteursrechten

Over de auteursrechtelijke aspecten van Open Access publiceren van scripties, leermateriaal en onderzoekspublicaties

Hoezo auteursrecht?

Principes vs. de wet

Open Access is het delen (van auteursrechtelijk beschermde werken) met anderen. Maar daar zitten dus haken en ogen aan.

Even een stukje auteurswet

Het auteursrecht is het uitsluitend recht van den maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de wet gesteld.

(Artikel 1 Auteurswet)

Even een stukje auteurswet (2)

Indien een werk tot stand is gebracht naar het ontwerp van een ander en onder diens leiding en toezicht, wordt deze als de maker van dat werk aangemerkt.

(Artikel 6 Auteurswet)

Wie de “feitelijke prestatie” verricht, wordt beschouwd als maker

Indirect: als je met meerdere personen samen één werk maakt dan komt het auteursrecht aan allen toe. In beginsel.

Even een stukje auteurswet (3)

Indien de arbeid, in dienst van een ander verricht, bestaat in het vervaardigen van bepaalde werken van letterkunde, wetenschap of kunst, dan wordt, tenzij tusschen partijen anders is overeengekomen, als de maker van die werken aangemerkt degene, in wiens dienst de werken zijn vervaardigd.

(Artikel 7 Auteurswet)

Werkgeversauteursrecht: de werkgever is de maker!

Oftewel, wie is de maker?

Als het openbaar maken en verveelvoudigen (het al dan niet Open Access publiceren) het recht van de maker is …

… dan is de vraag – ook in het hbo – wie nou eigenlijk de auteursrechtelijke makers van scripties, leermateriaal en onderzoekspublicaties zijn.

Auteursrecht op scripties

Wie is de maker van een scriptie?

1) De hogeschool? Die houdt immers toezicht?

2) De organisatie of het bedrijf waar een student zijn of haar opdracht doet? Die heeft immers het werkgeversauteursrecht?

3) De student zelf? Die verricht immers de feitelijke prestatie.

De student is de maker van een scriptie!

Het lijkt simpel en auteursrechtelijk gezien is het dat ook: de student is maker en daarmee rechthebbende van een scriptie.

Daar zijn onderwijsinstellingen, opleidingen en opdrachtgevers (bedrijven) niet altijd van overtuigd. Meerdere partijen hebben geïnvesteerd en denken daarmee ook rechten te hebben.

Praktijkproblemen bij scripties

Studenten weten niet dat ze rechthebbende zijn.

Opdrachtgevers zijn vaak terughoudend.Hoe zorg je er als hogeschool voor dat

scripties Open Access gepubliceerd worden? Hoe regel je de toestemming? Gebruiksrecht? En kan de student wel toestemming geven voor alles in de scriptie?

Er is visie, beleid en actie nodig!

Auteursrecht op leermiddelen

Wie is de maker van lesmateriaal?

1) De hogeschool? Die heeft immers het werkgeversauteursrecht?

2) De docent die het gemaakt heeft? Die verricht immers de feitelijke prestatie?

3) Een ander die het oorspronkelijke idee voor het onderwerp van het materiaal had?

De hogeschool is de maker van lesmateriaal

Door docenten ontwikkelde leermiddelen vallen onder het werkgeversauteursrecht!

Voor het hbo komt daar artikel E-7 uit de cao bovenop. Dat stelt dat de rechten op werken toekomen aan de werkgever indien het vervaardigen door de werknemer in de uitoefening van zijn functie is of wordt verricht ten behoeve van de werkgever.

Praktijkproblemen bij leermiddelen

Op onderdelen rusten rechten van derden.

Cultuur van delen ontbreekt.Hoe zorg je er als hogeschool voor dat

zelf ontwikkelde leermiddelen Open Access gepubliceerd worden? Op welk platform kunnen deze aangeboden worden?

Er is visie, beleid en actie nodig!

Auteursrecht op onderzoekspublicaties

Wie is de maker van onderzoekspublicaties?

1) De hogeschool? Die heeft immers het werkgeversauteursrecht?

2) De onderzoeker of lector die het gemaakt heeft? Die verricht immers de feitelijke prestatie?

3) Gedeeld eigenaarschap van hogeschool, onderzoeker en andere betrokken partijen?

En hier is geen pasklaar antwoord op!

Oneindige discussie.Praktijk is dat auteurs zelf afspraken

(moeten) kunnen maken om te publiceren.

Meerdere hogescholen hebben een publicatierichtlijn opgesteld waarin interne afspraken zijn gemaakt m.b.t. auteursrecht en exploitatierecht.

Open Access in de Auteurswet

Per 1 juli 2015 is de Auteurswet aangepast met het auteurscontractenrecht om de positie van makers te versterken. Inclusief een nieuwe Open Access bepaling:De maker van een kort werk van wetenschap waarvoor het onderzoek geheel of gedeeltelijk met Nederlandse publieke middelen is bekostigd, heeft het recht om dat werk na verloop van een redelijke termijn na de eerste openbaarmaking ervan, om niet beschikbaar te stellen voor het publiek, mits de bron van de eerste openbaarmaking daarbij op duidelijke wijze wordt vermeld.

Wat betekent dit?

Als het onderzoek gefinancierd is met Nederlandse publieke middelen dan mogen de artikelen na verloop van tijd (ook) Open Access gepubliceerd worden.

Het recht om OA te mogen publiceren is een exclusief en niet over te dragen (persoonlijkheids)recht.

ONGEACHT de afspraken in de overeenkomst met de uitgever dus.

Het geldt met terugwerkende kracht (!)

Praktijkproblemen bij onderzoeks-publicaties

Grote diversiteit in soorten publicatiesGeen overzicht van de output van een

hogeschoolOver sommige publicaties zijn

contractuele afspraken gemaaktHoe zorg je er als hogeschool voor dat de

onderzoekspublicaties Open Access gepubliceerd worden?

Er is visie, beleid en actie nodig!

Antwoorden uit de praktijk?

Hoe zorg je er als hogeschool voor dat scripties, leermiddelen en onderzoekspublicaties Open Access gepubliceerd worden?

Wat moet er afgesproken en geregeld worden binnen jouw hogeschool? Wat zijn de problemen? Hoe kunnen die opgelost worden? Welke acties moeten er (landelijk) ondernomen worden?Schrijf het op en wees concreet!

Nog vragen?

Raymond Snijders (rgj.snijders@windesheim.nl)Peter Becker (p.g.becker@hhs.nl)

Alle afbeeldingen zijn gebruikt onder een CC0 licentie zonder vereiste naamsvermelding. Deze presentatie valt daarmee in zijn geheel onder een Creative Commons Naamsvermelding 4.0 licentie