meb±nıf-kimya-sb.pdf• "kısa cevaplı sorular" ile yine özet anlatım içerisinde...
Post on 24-Jan-2020
19 Views
Preview:
TRANSCRIPT
9. SINIF
KİMYA‘’SORU BANKASI’’
Akıllı Tahta
Uygulaması
Video
Çözümlü
Kararında
Anlatım
Yeni MEB
müfredatına
uyumlu
Yunus Sevindik
2
Kafadengi 9. Sınıf Kimya Soru Bankası
KA00-09.01MHK06
978-605-2387-78-8
Yunus Sevindik
İsmail Gürdal - Tuğçe Şirinkaya
Esra Kuturoğlu Kelkit
Eksen Yayıncılık Dizgi Servisi
Mustafa Keleş
Erdinç Şahin - Ömer Faruk Erdem
Buğra Küçük
Mehmet Eskin
Aykut Basım Yayın Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti. Firuzköy Mah. Mezarlık Üstü Cad. No.24 / 26 A Blok Avcılar / İSTANBUL tlf: 0 212 428 52 74 - 428 54 26
0 212 275 00 35 www.eksenyayinlari.com - info@eksenyayinlari.comGülbahar Mah. Cemal Sururi Sk. No:15 / E Halim Meriç İş Merkezi Kat 9 Mecidiyeköy - İST.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre, her hakkı Eksen Yayıncılık ve Eğitim Malz. San. Tic. AŞ’ye aittir. Eksen Yayıncılık’ın yazılı izni olmaksızın, kitabın herhangi bir şekilde kısmen veya tamamen çoğaltılması, basım ve yayımı hâlinde gerekli yasal mevzuat uygulanır.
ürün adı
ürün no
isbn
yazar
redakte
video çözüm
dizgi-mizanpaj
grafik tasarım
dijital uygulama
editör
yayın yönetmeni
baskı
iletişim
copyright ©
3
Merhaba
Sen, ilköğretimden ortaöğretime geçerken biz yine yanındayız çünkü senin başarılı olmanı is-tiyoruz.
Eksen Yayınları olarak sizler için yeni müfredata ve kazanımlarına uygun olan bu kitabı hazır-ladık.
Peki neler yaptık?
• Her üniteyi kendi içerisinde bölümlere ayırdık ve her bir bölüm içinde sana gerekli bilgileri özet olarak verdik.
• Her bölümün ardından "Konuyu Anladık mı?" ile o konuya ait bilgilerini ölçebileceğin testler hazırladık.
• Her ünitenin sonunda "Üniteyi Anladık mı?" ile o üniteye ait bilgilerini ölçebileceğin testler hazırladık.
• Ünitelerin sonudaki "Etkinlik Yapalım mı?" bölümlerinde farklı tarzlardaki sorularla bilgilerini pekiştirmeni istedik.
• "Kısa Cevaplı Sorular" ile yine özet anlatım içerisinde verdiğimiz bilgileri senden yazılı olarak cevaplamanı istedik.
• "Meraklısına" sorular ile seni araştırmaya ve çözüm üretmeye sevketmek, kimya bilimini sevmene ve geliştirmene yardımcı olmak istedik ve kimya bilgini ilerletmek için "Daha da
Meraklısına" bölümünü ekledik.
• Ayrıca zorlandığın soruların sesli ve görüntülü çözümleri testlerdeki "karekodlarda" bulabilirsin.
Bu ürünün şimdi akıllı tahta ve bilgisayar ortamlarında kullanılmak üzere dijital versiyonları da hazır. akillitahta.eksenyayinlari.com adresine üye olup ücretsiz indirebilirsiniz.
Anlamayı kolaylaştıran, çalışmayı zevkli hâle getiren görsel zenginlikler ile çözüme yardımcı olacak ipuçları ve kimyaya ait güncel bilgiler verdik, gerisi artık senin elinde.
Eğitim-öğretim hayatının bu yeni dönemecinde, yeni okulunda, yeni arkadaşlarınla ve yeni öğret-menlerinle mutlu ve başarılı bir yıl geçirmeni temenni eder, başarılar dileriz.
Yunus Sevindik
Kitabımızı Tanıyalım
TEST SORULARI
35
Konuyu Anladık mı?
D - E - A / E - A
1. J. J. Thomson, 1906 yılında elektronun yük/kütle ora-nını hesaplamada uygulanan işlemleri pozitif ışınlara uygulayarak hidrojen için yük/kütle değerini hesapla-mıştır.
Yükü elektronun yükünün ters işaretlisi kabul edi-len bu tanecik aşağıdakilerden hangisidir?A) α ışını B) γ ışını C) Nötron D) Proton E) β ışını
2. Aşağıdakilerden hangisi Rutherford atom modelin-de yer almaz?
A) Atomdaboşluklarvardır.B) Atomdakütleçekirdekteyoğunlaşır.C) Atomkütlesininyaklaşıkyarısınıpozitifyükleroluş-turur.D) Pozitifyüklereeşitsayıdaelektronlarbulunur.E) Pozitifvenegatifyükleratom içinerastgeledağıl-mıştır.
3. I. Negatif ve pozitif yüklerin atomun içinde dağılmış olduğunu ilk kez söyleyen bilim insanı ---- dır. II. Elektronların çekirdekten belli uzaklıkta hareket et-tiğini ilk kez söyleyen bilim insanı ---- dır. III. Atom kütlesinin atomun merkezinde küçük bir ha-cimde toplandığını ilk kez savunan bilim insanı ---- dır. Numaralı cümlelerde bulunan boşluklara aşağıda-
kilerden hangisi gelmelidir? I II III A) J. J. Thomson N. Bohr E. RutherfordB) J. Dalton J. J. Thomson E. RutherfordC) J. J. Thomson E. Rutherford J. DaltonD) R. A. Millikan N. Bohr W. CrookesE) E. Rutherford R. A. Millikan W. Crookes
R.A. Millikan, 1909 yılında "Yağ Damlası Deneyi" ile elektronun elektrik yükünü ölçmüştür. W. Crookes, " Crookes Tüpü" ile katot ışınlarının kef-şedilmesini sağlamıştır.
4. N. Bohr, elektronun atomda davranışını açıklayan bir model geliştirmiştir.
Buna göre, aşağıdakilerin hangisi Bohr atom mode-line ait değildir?A) Elektronların bulunduğu en düşük enerjili düzeye temel hâl denir.B) Elektronlar enerji alarak üst enerji seviyelerindeki yörüngelere geçebilirler.C) Elektron yüksek enerji düzeyinden düşük enerji düzeyine inerse aradaki enerji farkına eşit miktarda ışın yayar.
D) Elektronlar çekirdek çevresinde belirli katmanlarda belirli hızlarda hareket ederler.E) Elektronun konumu ve hızı aynı hassasiyetle belir-lenemez.
Absorbsiyon (Soğurma):
Yörüngeler arası enerji farkı kadar ısı alması
Emisyon: Yörüngeler arası enerji farkı kadar ışık yayınlaması
Abso
rbsi
yon
Emisyon
5. GözlemSonuç
1. Çok az sayıda tane ciğin geri yansıması a.
Atomda kütlenin yo-ğunlaştığı bir çekir-dek vardır.
2.
Pozitif yüklerin küt-lesi atomun kütlesi-nin yaklaşık yarısı kadardır.
b.
Çekirdekte (+) yüklü protonlara eş kütle-de yüksüz tanecikler vardır.
3. Işınların büyük bir-kısmının metal lev-hadan geçmesi
c. Atom boşluklu yapı-ya sahiptir.
Rutherford’un alfa ışınları deneyinde elde ettiği göz-lemler ve bu gözlemleri değerlendirmesi ile ulaştı-ğı sonuçlar aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak eşleştirilmiştir?
A) 1-a, 2-b, 3-c B) 1-a, 2-c, 3-b C) 1-b, 2-a, 3-c D) 1-b, 2-c, 3-a E) 1-c, 2-a, 3-b
ÖZET ANLATIM
78
Güçlü Etkileşimler / Kovalent Bağ - II / Metalik Bağ
Karbondioksit (CO2)
CO2 molekülünde karbon atomu üze-
rinde oksijen atomlarının çekimleri birbirini
nötrleyeceğinden (molekülün her iki ucunda
oksijen bağlı olduğundan ve yük dengesizliği
olmadığından) molekül apolardır. Ancak moleküldeki
atomlar arası bağlar polardır.
C= =O Oδ–
δ–
(2δ)+
Bağ elektronlarına sahip çıkma isteği O > C
olduğundan O atomunun bulunduğu uç
kısmen , C atomunun bulunduğu
uç kısmen dır.
Bağ ve Molekül Polarlığı
Kovalent bağlı molekülde, molekülün ve bağın polarlığı kısmi
pozitif () ve kısmi negatif ( ) yüklü atomların çekim kuv-
vetlerinin birbirini dengeleyip dengelemediğine bağlıdır.
Dipol, uçtan uca doğru ok ( ) ile gös-
terilir.
Kovalent Bileşikl
erde Adland
ırma
Ametal atomlarının kendi aralarında elektronlarını ortaklaşa kullanarak
oluşturdukları bağ kovalent bağdır.
Kovalent bağlı bileşikler adlandırılırken elementlerin atom sayısının Latince
belirtilmesi gerekir. (İlk elementin atom sayısı 1 ise bu Latince belirtilmez.)
Kovalentbileşik
lerdeokumaku
ralışöyledir:
adı
1. ametalin
Latince sayısı
2. ametalin
Latince sayısı
ametalin
iyon adı
bileşiğin
adı
Metalik Bağ
+ yüklü
metal iyonu
elektron
denizi
Metallerin elektron denizi içerisinde bir
arada tutulmasını sağlayan metalik
bağ, elektron bulutu ile pozitif iyon-
lar arasındaki elektriksel çekim kuvveti
olan bağdır.
Elektron bulutu içindeki katyonlar kolay
hareket edebilir. Bu nedenle metaller,
tel ve levha hâline gelebilir. Dövülerek
şekil verilebilir. Elektron denizi ile
çevrili katyonlar çekiç darbesi ile yer
değiştirebilir.
Bileşiğin FormülüAdı
PCl5
Fosfor pentaklorür
OF2
Oksijen diflorür
CCl4
Karbon tetraklorür
N2O5
Diazot pentaoksit
CO2
Karbondioksit
NOAzotmonoksit
N2ODiazot monoksit
SO3
Kükürt trioksit
COKarbon monoksit
P4O10
Tetrafosfor dekaoksit
CS2
Karbon disülfür
Latince Sayılar
1Mono
2Di
3Tri
4Tetra
5Penta
6Heksa
7Hepta
8Okta
9Nona
10Deka
Karbonmonoksit (CO)
CO molekülünde karbon (C) atomunun
dört, oksijen (O) atomunun ise iki bağ yapması
gerekir. Fakat bu molekül oluşurken O atomundaki
elektronlardan birinin C atomuna aktarıldığı varsayılır.
Böylece C ile O atomları arasında üç bağ oluşur. C ve O
atomları bu molekülde soy gaz kararlı elektron dizilimi
tamamlamış olur.
C Oδ–
δ+
Bu molekül doğrusaldır. (+) ve (–) yük mer-
kezleri farklı noktalarda olduğu için
molekül polardır.
H2O molekülünde polarlık
δ+
δ+
05Doğa ve Kimya
Su ve Hayat
Çevre Kimyası
Yıldırım düştüğünde ardında bıraktığı garip
koku nedir? Ozon (O3) kokusudur, her ne
kadar ozon bizi Güneş'in zararlı ışınlarından
korusa da yer seviyesinde fazla oranda
bulunduğunda havayı kirletir ve nefes
alma zorluğuna sebep olur.
Her bölümün ve her ünitenin sonuna bol
soru, ipucu ve güncel bilgi ekledik.
ÜNiTELER
ETKiNLiK CEVAPLARI
153
153
1.5
1. F FS RO O
2. P UAT YO MS
3. R E YB OT EO BR L
4. A NRO KAN İG
5. P ILT IYA CA
6. K RB SI I
7. E EE RL EMR YN
8. B LEH SGE AR
1.4
Doğru Sayısı
Ulaşılacak element
7 Azot
Sistematik bir bilgi birikimi olmaması simyanın bilim olarak kabul edilmesinin ne-denlerinden biridir.
Deneylerinde ilk kez terazi-yi kullanarak kimya bilimine nicel özellik kazandıran kimyacı R. Boyle'dur.
Karbon temelli bileşikleri in-celeyen kimyanın alt dalı anorganik kimyadır.
Elementlerin isimlerindeki harflerle sembolize edilme-sini ilk Berzelius önermiştir.
Hidrojen
HelyumLityum
BerilyumBor
Karbon
Oksijen
Neon
Magnezyum
Silisyum
Azot
Flor
Sodyum
Alüminyum
Fosfor
Sülfür
Bileşiğin fiziksel ve kimya-sal özellikleri, bileşiği oluş-turan elementlerin özellik-lerinden farklı olur.
Democritos; elementi, ken-dinden daha basit basit mad-delere ayrılamayan madde olarak tanımlamıştır.
Cıva, kalp faaliyetleri ve bazı metabolizma fonksi-yonlarının düzenlenmesi için gereklidir.
Yeryüzünde bulunma oranı en fazla olan element oksi-jendir.
El-Biruni'ye göre madde; toprak, hava, su ve ateş ol-mak üzere dört ana ele-mentten oluşur.
Aristo, yanma olayının gü-nümüzdeki anlamıyla nasıl meydana geldiğini açıkla-yabilmiştir.
Demir elementinin sembolü De'dir.
Piyasa adı tuz ruhu olan bileşiğin sistematik adı hid-roklorik asittir.
Potasyum hidroksit bileşi-ğinin sistematik adının adı potaskostiktir.
H2SO4 bileşiğinin bir mole-külünde 7 tane atom vardır.
NO2 bileşiğinin bir molekü-lünde üç cins atom vardır.
D
Y
D
Y
D
Y
D
Y
D
Y
D
Y
D
Y
D
Y
D
Y
D
Y
D
Y
D
Y
D
Y
D
Y
D
Y
ETKiNLiK
31
Etkinlik Yapalım mı?
Aşağıda birbiriyle bağlantılı doğru / yanlış ifadeler içeren tanılayıcı dallanmış ağaç tekniğinde bir soru verilmiştir. İlk ifadeden başlayarak verdiğiniz cevaba göre doğru veya yanlış çıkışlardan sadece birisini işaretleyerek doğru çıkışa ulaşınız.
Tanımlayıcı dallanmış ağaç tekniğindeki bu etkinlikte tüm ifadeler dikkate alındığında toplam doğru sayısı ve ulaşılacak elementi kutulara yazınız.
1.4
Doğru Sayısı
Ulaşılacak element
DYSi
stem
atik
bir
bilg
i biri
kim
i ol-
mam
ası s
imya
nın
bilim
ola
rak
kabu
l edi
lmes
inin
ned
enle
rin-
den
birid
ir.
DYD
eney
lerind
e ilk
kez
ter
aziy
i
kulla
nara
k ki
mya
bili
min
e ni
-
cel ö
zelli
k ka
zand
ıran
kim
ya-
cı R
. Boy
le'd
ur.
DYKa
rbon
tem
elli
bile
şikl
eri i
nce-
leye
n ki
mya
nın
alt
dalı
anor
-
gani
k ki
mya
dır.
Elem
entl
erin
is
imle
rinde
ki
har
fler
le s
embo
lize
edilm
e-
sini i
lk B
erze
lius
öner
miş
tir.
DY
Hid
roje
n
Hely
um
Lity
um
Beri
lyum
Bor
Karb
on
Oks
ijen
Neon
Magn
ezy
um
Silis
yum
Azo
t
Flor
Sodyu
m
Alü
min
yum
Fosf
or
Sülf
ür
Bile
şiği
n f
izik
sel ve
kim
yasa
l
özel
likle
ri,
bile
şiği
olu
ştur
an
elem
entl
erin
öze
llikl
erin
den
fark
lı ol
ur.
DY
DYD
emok
ritos
; el
emen
ti,
ken-
dind
en d
aha
basi
t ba
sit
mad
-
dele
re
ayrıl
amay
an
mad
de
olar
ak t
anım
lam
ıştır
.
Cıva
, ka
lp f
aaliy
etle
ri v
e ba
zı
met
abol
izm
a fo
nks
iyon
ları
-
nın
düz
enle
nm
esi i
çin g
erek
-
lidir
. DY
Yery
üzün
de
bulu
nm
a or
anı
en f
azla
ola
n e
lem
ent
oksi
-
jendi
r. DY
DYEl
-Bir
uni'y
e gö
re
mad
de;
topr
ak,
hav
a, s
u ve
ate
ş ol
-
mak
üz
ere
dört
an
a el
e-
men
tten
olu
şur.
DYA
rist
o, y
anm
a ol
ayın
ın g
ü-
nüm
üzde
ki a
nla
mıy
la n
asıl
mey
dana
geld
iğin
i aç
ıkla
-
yabi
lmiş
tir.
Dem
ir e
lem
enti
nin
sem
bolü
De'
dir.
DY
Piya
sa a
dı t
uz r
uhu
olan
bile
-
şiği
n s
iste
mat
ik a
dı h
idro
klo-
rik
asit
tir.
DY
DYPo
tasy
um
hid
roks
it
bile
şi-
ğinin
sis
tem
atik
adı
nın
adı
pota
skos
tikt
ir.
H2S
O4
bile
şiği
nin
bir
mol
ekü-
lünde
7 t
ane
atom
var
dır.
DY
NO
2 bi
leşi
ğinin
bir
mol
ekü-
lünde
üç
cins
atom
var
dır.
DY
Meraklısına
32
Etkinlik Yapalım mı?
Etkinlik Yapalım mı?
1. Sembolü P olan elementin ismi nedir?
2. Atom numarası 19 olan elementin ismi nedir?
3. Element için "bilinen hiçbir yöntemle kendinden daha
basit maddelere ayrıştırılamayan saf madde" tanımını
yapan ve Simya Çağını sona erdiren bilim insanı
kimdir?
4. Karbon-hidrojen bağını içermeyen bileşiklerin yapı-
larını, özelliklerini inceleyen kimya alt dalının ismi
nedir?
5.
Yandaki sembol ne tür maddeye
karşı önlem almamızı sağlar?
6. Simyacılar tarafından boyamada kullanılan FeSO4 ----
taşı olarak adlandırılır.
Boş bırakılan yere gelmesi gereken kelime nedir?
7. Yandaki laboratuvar malzemesinin adı
nedir?
8. Yandaki laboratuvar malzemesinin adı
nedir?
Simya ve kimya, birbirleriyle bağlantılı olarak
etraflarında ve doğada gerçekleşen değişimle-
re uzak kalmamış ve cevap aramışlardır.
Simya, her şeyi altına çevirecek olan taşı arar-
ken; kimya, maddenin iç yapısı ile nasıl ve ne-
den meydana geldiğini araştırmıştır.
Kimya hızla ilerlerken buna karşın simya felse-
fe temelli ve deneme-yanılmaya dayalı oldu-
ğu için sona ermiştir.
Simya Çağı'nın kapanmasını hızlandıran An-
toine Lavoiser "kütlelerin korunumu kanunu
ile tüm kimyasal tepkimelerde kütle korunur"
diyerek kimyanın üç temel kanunundan birini
bulmuştur.
Bir kilogram kâğıdı tutuşturup geriye kalan
küllerini tartığımızda, küllerin bir kilogramdan
daha hafif olacağını hepimiz tahmin edebili-
yoruz. Peki kütlenin korunumu kanununa göre
aradaki kütle farkı nasıl açıklanabilir?
?
Meraklısına
Kısa Cevaplı Sorularım
1.5
ETKiNLiK
30
Etkinlik Yapalım mı?
Kimya Bilimi
: --------------------
--------------------
--------------------
--------------------
-----------
: --------------------
--------------------
--------------------
--------------------
-----------
: --------------------
--------------------
--------------------
--------------------
-----------
: --------------------
--------------------
--------------------
--------------------
-----------
: --------------------
--------------------
--------------------
--------------------
-----------
: --------------------
--------------------
--------------------
--------------------
-----------
: --------------------
--------------------
--------------------
--------------------
-----------
: --------------------
--------------------
--------------------
--------------------
-----------
: --------------------
--------------------
--------------------
--------------------
-----------
: --------------------
--------------------
--------------------
--------------------
-----------
: --------------------
--------------------
--------------------
--------------------
-----------
: --------------------
--------------------
--------------------
--------------------
-----------
Bileşiktebu
lunan
Bileşikformülü
elementlervesayıla
rı
a) Al2(SO4)3 .............
..........................
..........
b) Na3PO4 .............
..........................
...........
c) NH4NO3 .............
..........................
...........
d) C6H12O6 .............
..........................
...........
e) C3H7OH .............
..........................
...........
f) C2H5COOCH3 .............
..........................
...........
g) CH3COOH .............
..........................
...........
Aşağıdaki bile
şiklerin içerdi
kleri
elementlerivesayıla
rınıyazınız.1.1
a) Na : ...........
.............
b) Oksijen : ........................
c) Pb : ...........
.............
d) Altın : ........................
e) Mg : ...........
.............
f) Alüminyum : .......................
.
g) Sn : ...........
.............
ğ) Krom : ........................
h) P : ...........
.............
ı) Kobalt : ........................
i) He : ........................
j) Demir : ........................
k) C : ...........
.............
l) Brom : ........................
m) Ne : ........................
n) Mangan : .......................
...
o) H : ........................
..
ö) Lityum : ........................
..
p) S : ...........
...............
r) Klor : .......................
...
Aşağıda sembolü v
erilenelementlerin
isimlerini,isimleri ver
ilen elementlerin
sembolleriniyazınız
.1.2
1.3 Aşağıdakigüve
nliksembollerin
inanlamlarınıya
nlarındakiboşlu
klarayazınız.
Her ünitenin sonunda kısa cevaplı
ve meraklısına sorular
seni bekliyor.
6
İçindekiler
Kimya Bilimi
Simyadan Kimyaya ................................................................................................. 10
Kimyanın Uğraş Alanları ......................................................................................... 12
Kimyanın Sembolik Dili .......................................................................................... 14
Kimya Uygulamalarında İş Sağlığı ve Güvenliği ................................................... 20
Üniteyi Anladık mı? ......................................................................................... 24
Etkinlik Yapalım mı? .......................................................................................... 36
Kısa Cevaplı Sorularım / Meraklısına ............................................................. 38
Atom ve Periyodik Sistem
02Atom Modelleri ..................................................................................................... 40
Atom Yapısı ............................................................................................................. 42
Periyodik Sistem ..................................................................................................... 44
Üniteyi Anladık mı? ......................................................................................... 54
Etkinlik Yapalım mı? .......................................................................................... 78
Kısa Cevaplı Sorularım / Meraklısına ............................................................. 80
7
Kimyasal Türler Arası Etkileşimler
03Kimyasal Tür / Türler Arası Etkileşimler ................................................................. 82
Güçlü Etkileşimler / İyonik Bağ ............................................................................. 84
Güçlü Etkileşimler / Kovalent Bağ - I .................................................................... 90
Güçlü Etkileşimler / Kovalent Bağ - II / Metalik Bağ .......................................... 92
Zayıf Etkileşimler .................................................................................................... 96
Fiziksel ve Kimyasal Değişimler ............................................................................ 98
Üniteyi Anladık mı? ......................................................................................... 100
Etkinlik Yapalım mı? .......................................................................................... 118
Kısa Cevaplı Sorularım / Meraklısına ............................................................. 120
Maddenin Ha ^lleri
04Maddenin Fiziksel Hâlleri ....................................................................................... 122
Katılar ...................................................................................................................... 128
Sıvılar .................................................................................................................. 132
Gazlar / Plazma ...................................................................................................... 138
Üniteyi Anladık mı? ......................................................................................... 140
Etkinlik Yapalım mı? .......................................................................................... 156
Kısa Cevaplı Sorularım / Meraklısına ............................................................. 158
8
05Doğa ve Kimya
Su ve Hayat ............................................................................................................. 160
Çevre Kimyası ......................................................................................................... 162
Üniteyi Anladık mı? ......................................................................................... 164
Etkinlik Yapalım mı? .......................................................................................... 173
Kısa Cevaplı Sorularım / Meraklısına ............................................................. 174
Cevap Anahtarı ....................................................................................................... 175
Daha da Meraklısına Daha da İleri Kimya Soruları ............................................... 187
Kimya Bilimi Simyadan Kimyaya
Kimyanın Uğraş Alanları
Kimyanın Sembolik Dili
Kimya Uygulamalarında
İş Sağlığı ve Güvenliği
Cips alırken paketinin havasının kaçmamış
olmasına dikkat et! Çünkü içerisinde azot
gazı var, azot genellikle yiyecek paketlerinin
içinde kullanılır, yiyeceğin bayatlamasına
neden olacak oksijeni uzak tutar.
10
Simyadan Kimyaya
Simya (alşimi), Eski Çağ insanları için değersiz (adi) metalleri altına çevirecek olan taşı (felsefe taşı) ve hayatı sonsuzlaş-
tıracak olan ölümsüzlük iksirini bulabilme uğraşıdır. Simyacılar (alşimist) deneylerini bilimsel bir temele dayandırmadan ve
sistematik bilgi birikimi olmadan sadece deneme-yanılma yöntemiyle yapmışlardır. Bu nedenle simya, günümüzde bir bilim
dalı olarak kabul edilmemektedir. Simyacılar; felsefe, astroloji, tıp ve arkeololoji ile ilgilenmişlerdir.
Empedokles (MÖ 490-430)
Yunanlı simyacı doğayı dört kısıma ayırmıştır; su, ateş, hava
ve toprak.
Democritus (MÖ 460-370)
Modern bilimin babası olarak anılan Yunanlı simyacı, atom
terimini ilk defa kullanarak, her şeyin atomlardan oluştuğu-
nu ileri sürmüştür.
Aristo (MÖ 384-322)
Hava
Sıcak Islak
SoğukKuru
Toprak
Ateş Su
Empedokles'in tezini geliştir-
miş ve "doğadaki her şey bu
dört niceliğin (su, ateş, hava,
toprak) farklı oranlardaki bir-
leşimleri olup özellikleri de
bileşimdeki niceliklerin oranları değiştikçe değişir" demiştir.
Cabir Bin Hayyan (721-776) Nitrik asit, hidrojen klorür ve sülfirik asidin rafine ve kristalize
yöntemlerini ve kral suyunu bulduğu düşünülmektedir. İmbiği
(damıtma balonu) geliştirmiş ve baz kavramını ortaya atmıştır.
Ayrıca zehirli arsenik tozunu elde eden ilk kişidir.
Ebubekir Er-Razi (865-925)
Kimya bilimini ilk defa tıp bilimi ile birleştirmiştir ve
eczacılığa büyük katkıları olmuştur.
íbn-i Sina (980-1037)
Modern bilimin kurucusu olarak bilinir ve El-Kanun
fi't Tıb (Tıbbın Kanunu) adlı kitabı 17. yüzyıla kadar
Avrupa üniversitelerinde temel kitap olarak okutul-
muştur.
El-Birun i (973-1048)
Kitabu'l-Cemahir fi Mârifeti'l-Cevâhir (Cevherlerin
Özellikleri Üzerine) adlı kitabında 23 katı maddenin ve 6
sıvının özgül ağırlıklarını bugünkü değerlerine çok yakın
olarak bulmuştur.
Robert Boyle (1627-1691)
Simya Çağını sona erdirmiş ve "Bilinen hiçbir yöntemle
kendinden basit maddelere ayrıştırılamayan her saf
madde elementtir." tanımını yapmıştır.
Antoine Lavoisier (1743-1794)
Kütlenin korunumu kanununu bularak Simya Çağının kapan-
masını hızlandırmıştır.
Simyacılar; imbik kullanarak damıtma, süzme, özüt-
leme, ısıtma, mayalandırma ve kristallendirme gibi
teknikleri kullanmışlar ve kimyada kullanılan damıt-
ma ve su banyosu gibi düzenekleri geliştirmişlerdir.
Simyadan kimyaya aktarılan alaşım ve metallerin
işlenmesi; cam, seramik, boya, mürekkep, barut ve
esans üretimi olarak sayılabilir.
Simyacılar tarafından kullanılan bileşikler:
NH4CI Nişadır
Na2CO3.10H2O Çamaşır sodası
FeSO4.7H2O Kıbrıs taşı
KAI(SO4)2 .12H2O Şap
CuSO4.5H2O Göz taşı
NaCl Yemek tuzu
H2SO4 Zaç yağı
NaNO3 Şili güherçilesi
KNO3 Hint güherçilesi
Simya Kimya
Deneme - yanılmaya yönelik çalışmalar yapılmıştır.
Bilimsel ve sistematik çalışmalar yapılır.
Teorik temellere dayalı çalışmalar içermez.
Deneylere dayalı çalış-malar içerir.
Sistematik bilgi birikimi yoktur.
Sistematik bilgi birikimi vardır.
11
Konuyu Anladık mı?
1. Eski çağlardaki insanlara göre bütün metaller pistir.Metaller bu pisliklerden arındıktan sonra içlerindeki güneş açığa çıkar.
Bu bilgiye göre "güneş" diye tarif edilen madde aşa-ğıdakilerden hangisidir?
A) Hava B) Su C) Toprak D) Altın E) Yıldız
Dönemin simya eserlerinde astrolojiden sıklıkla bahse-
dilirdi. Astrolojide Güneş'in altını, Ay'ın gümüşü,
Venüs'ün cıvayı, Mars'ın demiri, Satürn'ün kurşunu,
Jüpiter'in kalayı simgelediği düşünülüyor ve bu yedi
metale yedi gezegenin adı veriliyordu.
2. Yemek tuzu (NaCI);
I. yiyeceklerin korunması, II. temizlik işleri, III. hayvanların beslenmesi
alanlarının hangilerinde kullanılabilir?A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Biraz araştırma ile hem soruyu cevaplayabilir hem de
tuz ile nelerin yapılabileceğini öğrenebilirsin.
3. I. Deneylerinde ilk kez teraziyi kullanmıştır. II. Elementlerin isimlerinin ilk harfleri ile sembolize
edilmesini önermiştir.
Yukarıda çalışmaları verilen bilim insanları aşağı-dakilerden hangisidir?
I II A) J. B. Van Helmont J. J. BerzeliusB) A. Avogadro A. LavoisierC) R. Boyle J. DaltonD) J. J. Thomson N. BohrE) E. Rutherford R. Boyle
J. B. Van Helmont, deneylerinde ilk kez teraziyi kul-
lanarak kimya bilimine nicel özellik kazandırmıştır.
4. Önceleri hayvan derisinden kendisine giysiler yapan in- sanoğlu zaman içinde bu derileri boyamayı, farklı bitki-lerden ve hayvan yünlerinden giysi yapmayı öğrenmiştir.
İnsanoğlu giysileri boyamada;
I. bitki yaprakları ve kökleri, II. Kıbrıs taşı, III. şap
maddelerinden hangilerini kullanmıştır?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Şap, sarı renk verir ve mordanlama işleminde kul-
lanılır. Mordanlama ise boyamada renk sabitleme
ve kalite arttırma işlemidir.
Kıbrıs taşı (FeSO4) koyu mavi renk verir.
Boyamada birçok bitkinin kökleri ve yaprakları kul-
lanılabilir; zeytin ağacının yaprakları limon sarısı
renk verir, ayvanın kabuklarının ve tohumunun ısı-
tılması sonucu mavi renk elde edilir.
5. Simya ile ilgili,
I. Teorik temele dayalı sistematik bilgi birikimi sağlar. II. Kimyada kullanılan damıtma ve su banyosu gibi
düzeneklerin ilk hâllerini geliştirmişlerdir. III. Kimya, tıp, felsefe gibi bilim dallarına katkı sağla-
mıştır.
yargılarından hangileri yanlıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
6. Eski çağlarda insanların uğraştığı birçok konu günü-müz bilim dünyasına ışık tutmuştur.
Buna göre;
I. madenlerin işlenmesi, II. metaller üzerine çalışmalar, III. boya üretimi uğraşlarından hangilerinin simyadan kimya bilimi-
ne aktarılanlar arasında olduğu söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
12
Kimyanın Uğraş Alanları
Kimya; maddenin yapısını, özelliklerini, bileşimlerini, etkileşimlerini, tepkimelerini inceleyen ve uygulamalarla tüm nitelik
ve niceliklerini araştıran bilim dalıdır.
Kimyanın Alt Dalları
Biyokimya:
Bitki, hayvan ve mikroorganizma gibi canlı yapı-
lardaki etkileşimleri, oluşum, gelişim ve benzeri
durumlardaki kimyasal değişmeleri inceler.
Analitik kimya:
Belirli bir maddenin kimyasal bileşenlerinin tümü-
nün ya da kimyasal bileşenlerinin bir bölümünün
nitelik ve niceliğini inceler.
Organik kimya:
Karbon temelli bileşiklerin yapılarını, özelliklerini,
tepkimelerini ve sentez yollarını inceler.
Anorganik (inorganik) kimya:
Karbon-hidrojen bağı içermeyen (organik olma-
yan) bileşiklerin yapılarını, özelliklerini ve tepki-
melerini inceler.
Fizikokimya:
Maddelerin farklı fiziksel koşullar (sıcaklık, basınç
vb.) altındaki kimyasal tepkimeler sonucunda, kim-
yasal ve fiziksel özelliklerine bağlı olarak sergilediği
kimyasal davranışlarını inceler.
Polimerkimyası:
Çok sayıda monomerin (küçük moleküllerin) yinele-
nen diziler hâlinde birbirine bağlanmasıyla oluşan
büyük moleküllü yapıları inceler.
Endüstriyel kimya:
Kimyasal bileşiklerin ve ham maddelerin birçok
sentez yolu vardır ve bu yolların çoğu zor ve pa-
halıdır. Endüstriyel kimya bu bileşiklerin kolay ve
ucuz olan sentez yollarını geliştererek endüstriye
sunar.
Aziz Sancar: Hücrelerin hasar gören DNA'larını nasıl onardığını ve genetik bil-gilerini nasıl koruduğunu haritalandıran çalışmaları ile 2015 Nobel Kimya Ödülü'nü kazanmıştır.
Bir sonraki Nobel Kimya Ödülü belki senin olacak, neden olmasın?
Kimya Endüstrileri
ilaç(Farmasötik)kimyası:
Hastalıklara karşı üretilecek maddelerin sentez
yöntemlerinin geliştirilmesi, tasarımı ve bunların
canlılar tarafından kullanılabilecek formlarda üre-
tilmesini sağlar.
Petrokimya:
Petrolden kullanıma uygun (yakıtlar, asfalt, pa-
rafin vb.) organik kimyasal ürünler elde etmeye
yönelik çalışmalar yapar.
Hafif petrol gazları (20 °C)
Benzin (30 - 200 °C)
Mazot (200 - 220 °C)
Gaz yağı ve fuel oil (300 - 400 °C)
Ağır yağlar / Parafin mumu (400 - 425 °C)
Asfalt (425 - 500 °C)
Ham petrol
Arıtımkimyası:
Su ve hava içerisindeki kirleticilerin çeşitli uygun kim-
yasallarla tepkimeye girerek ortamdan uzaklaştırılıp
temizlenmesi işlemlerini yapar.
Boyakimyası:
Uygulandığı alana (ahşap, metal vb.) göre boya-
nın kimyasal içeriği, bileşenlerinin oranları değiş-
mektedir. Boyanın elde edilmesi, uygulanması ve
çözülmesi işlemleriyle ilgilenir.
Tekstilkimyası:
Tekstil sanayisinde kullanılan ham maddelerin
yapısını ve bunların boyar madde, çeşitli kimyasal
maddeler ve tekstil yardımcı maddeleriyle olan
ilişkilerini inceler.
13
Konuyu Anladık mı?
1. Kimyanın alt dalları
Uygulama alanları
I.
İnsan vücudunda oksijen ve karbondioksit taşınması sıra-sında gerçekleşen tepkimele-rini inceler.
a.Organik kimya
II.Margarin elde etmek için sıvı yağların hidrojen ile doyurul-ması tepkimelerini inceler.
b. Biyokimya
III.Atomdaki bir elektronun uya-rılması için gerekli olan enerji miktarını inceler.
c. Fizikokimya
Kimyanın alt dalları ile uygulama alanları aşağıdaki-lerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir?
I II III A) a c bB) b a cC) c b aD) b c aE) a b c
2. • Hava, su ve toprağın gün geçtikçe kirlenerek kulla-nılmaz hâle gelmesi
• Yerkürenin giderek ısınması • Doğal kaynakların hızla tükenmesi
Bu tür sorunlara çözüm arayan kimyanın alt dalı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Polimer kimyası B) Çevre kimyasıC) Biyokimya D) Agrokimya E) Farmasötik kimya
Ziraatte kullanılan ham maddeleri, tohumları ve ta-
rım ürünlerini işlemlerden geçirerek nitelik ve nice-
liklerini iyileştirmeye çalışan kimyanın alt disiplinine
agrokimya denir.
3. Elinde bir litre asit bulunan bir kimyager, asidin bileşimindeki elementlerin miktarını / oranını belir-lemek için kimyanın hangi alt dalından yararlanır?
A) Fizikokimya B) Endüstriyel kimyaC) Biyokimya D) Analitik kimya E) Polimer kimyası
4. Yiyecek ve içeceklerin gıda bileşimini, özellikleri ile ürünün her aşamasında gerçekleşen kimyasal reaksi-yonlarını, kalite ve nicelik bakımından üretim, oluşum, analiz, saklama yöntemlerini araştıran bilim dalıdır.
Açıklaması verilen kimyanın alt dalı aşağıdakiler-den hangisidir?
A) Çevre kimyası B) BiyokimyaC) Organik kimya D) Analitik kimya E) Gıda kimyası
5. Atom çekirdeğinin içerisinde meydana gelen tepki-meleri inceleyen kimyanın alt dalı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Fizikokimya B) Analitik kimyaC) Nükleer kimya D) Organik kimya E) İnorganik kimya
Nükleer kimya (çekirdek kimyası); atomun çekirde-
ğinde meydana gelen değişimlerle (füzyon, fisyon)
ilgilenen kimya dalıdır.
6. I. Atık suların arıtılmasında kullanılan kimyasalları inceler.
II. Tarımda daha iyi ve daha yüksek verimli ürün elde etmek için toprağa eklenecek kimyasalları inceler.
III. Canlı organizmalarda meydana gelen kimyasal sü-reçleri inceler.
Bu araştırma konuları ile kimyanın alt dalları aşağı-dakilerin hangisinde doğru eşleştirilmiştir?
I II III A) Boya Biyo- Organik
kimyası kimya kimyaB) Arıtım Agro- Biyo-
kimyası kimya kimyaC) Biyo- Polimer Agro-
kimya kimyası kimyaD) Arıtım İnorganik Organik
kimyası kimya kimyaE) Endüstriyel Organik Biyo-
kimya kimya kimya
14
Kimyanın Sembolik Dili - I
Element, aynı cins atomlardan oluşan kimyasal
yollarla kendinden daha basit ve farklı maddelere
ayrılamayan saf maddelere denir.
1. Element Sembolü
I. Klor C II. Krom Cr III. Karbon Ca
Yukarıdaki elementlerden hangilerinin sembolü yanlış verilmiştir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III
2. Nikel elementiyle ilgili,
I. Sembolü N'dir. II. Atom numarası 20'den büyüktür. III. Yeryüzünde en bol bulunan üç elementten biridir.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III
Yeryüzünde en bol bulunan ilk üç element; oksijen (%46,10), silisyum (%28,20) ve alü-minyumdur (%8,23).
3. Aşağıda bazı elementlerle ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Hidrojenin sembolü H'dir.B) Magnezyum ilk 20 elementten biridir.C) Helyumun atom numarası 2'dir.D) Kalsiyumun sembolünde K harfi bulunur.E) Kükürt ve silisyumun sembolleri aynı harfle başlar.
4. Aşağıdaki elementlerden hangisinin sembolü yan-lış verilmiştir?
İsim Sembol
A) Bor B
B) Neon Ne
C) Sodyum Na
D) Fosfor P
E) Gümüş Au
Atom Numarası
Element İsmi
Element Sembolü
1 Hidrojen H
2 Helyum He
3 Lityum Li
4 Berilyum Be
5 Bor B
6 Karbon C
7 Azot N
8 Oksijen O
9 Flor F
10 Neon Ne
11 Sodyum Na
12 Magnezyum Mg
13 Alüminyum AI
14 Silisyum Si
15 Fosfor P
16 Kükürt S
17 Klor CI
18 Argon Ar
19 Potasyum K
20 Kalsiyum Ca
24 Krom Cr
25 Mangan Mn
26 Demir Fe27 Kobalt Co28 Nikel Ni29 Bakır Cu30 Çinko Zn35 Brom Br47 Gümüş Ag50 Kalay Sn53 İyot I56 Baryum Ba78 Platin Pt79 Altın Au80 Cıva Hg82 Kurşun Pb
15
Konuyu Anladık mı?
5. Kobalt, demir ve nikel elementlerinin bazı özellikleri aşağıda verilmiştir.
Kobalt Demir Nikel
Yoğunluk (g/cm3) 8,9 7,9 8,9
Isı ve elektrik iletkenliği iletir iletir iletir
Havanın oksijen ile reaksiyona girmesi girmez girer girmez
Buna göre,
I. Elementlerin birbirine benzeyen fiziksel ve kimya-sal özellikleri olabilir.
II. Kobalt, demir ve nikel elementlerinin atomları birbi-rinden farklıdır.
III. Kobalt ve demir elementlerinin havanın oksijeniyle reaksiyona girme özellikleri farklıdır.
IV. Kobalt, demir ve nikel elementlerinin yoğunlukları aynıdır.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III E) II, III ve IV
6. Aşağıdakilerden hangisi ilk 20 element arasında yer alır?
A) Demir B) Bakır C) Sodyum D) Cıva E) Gümüş
7. Aşağıdaki element gruplarından hangisinin ele-mentlerinden birinin sembolü farklı harfle başlar?
A) Krom – Kalsiyum – KurşunB) Hidrojen – Helyum – CıvaC) Silisyum – Kükürt – KalayD) Azot – Sodyum – NikelE) Karbon – Klor – Bakır
8. Elementlerle ilgili aşağıdakilerin hangisi yanlıştır?
A) Aynı cins atomlardan oluşan saf maddelerdir.B) Farklı elementlerin atom türleri farklıdır.C) Kendinden daha basit maddelere ayrılmaz.D) Her elementin bir adı vardır.E) Sembolleri aynı harfle başlayan elementler benzer
kimyasal özellik gösterirler.
9. Mangan ve magnezyum elementleri için;
I. sembollerinin iki harfli olması, II. sembollerinin aynı harfle başlaması, III. atom numaralarının 20'den küçük olması
özelliklerinden hangileri ortaktır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
10. Aşağıdaki element sembollerinden hangisinin adı yanlıştır?
Element sembolü Element adıA) N NikelB) B BorC) K PotasyumD) Mn ManganE) Cu Bakır
16
Kimyanın Sembolik Dili - II
Saf Maddelerin Özellikleri
Belirli basınç altında erime ve kaynama noktaları sabittir.
Sabit sıcaklıkta yoğunlukları (öz kütle) sabittir.
Aynı tür taneciklerden oluşurlar.
Hâl değişim sıcaklıkları dışında görünümleri homojendir.
Bileşik, iki ya da daha fazla farklı cinste element
atomunun belirli oranlarda bir araya gelerek oluş-
turdukları saf maddelere denir. En küçük birimi
moleküldür.
Bileşiğin fiziksel ve kimyasal özellikleri, o bileşiği
oluşturan elementlerin özelliklerinden farklı olur.
Hidrojen yanıcı, oksijen ise yakıcı, gaz hâldeki
elementlerdir ve bir araya geldiklerinde sıvı hâlde
suyu oluştururlar. Bir bileşikteki elementlerin
oranları sabittir, örneğin su her zaman iki kısım
hidrojen ve bir kısım oksijenden oluşur.
H2 + 12 O2 → H2O
Bu oranlar bileşiğin H2O şeklinde yazılan kimyasal
formülüyle belirtilir.
Bileşik Sistematik Adı Yaygın Adı
H2O Dihidrojen monoksit Su
HCI Hidrojen klorür Tuz ruhu
H2SO4 Sülfürik asit Zaç yağı
HNO3 Nitrik asit Kezzap
CH3COOH Asetik asit Sirke asidi
CaCO3 Kalsiyum karbonat Kireç taşı
NaHCO3 Sodyum bikarbonat Yemek sodası
NH3 Trihidrojen mononitrür Amonyak
Ca(OH)2 Kalsiyum hidroksit Sönmüş kireç
NaOH Sodyum hidroksit Sudkostik
KOH Potasyum hidroksit Potaskostik
CaO Kalsiyum oksit Sönmemiş kireç
NaCI Sodyum klorür Yemek tuzu
1. Kalsiyum fosfat (Ca3(PO4)2) bileşiği;
I. karbon, II. platin, III. oksijen
elementlerinden hangilerini içerir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III
2. Aşağıda element ve bileşikler için verilen özellikler-den hangisi yanlıştır?
Özellik Element Bileşik A) Homojenlik Homojen HomojenB) Aynı tür atom içerme İçerir İçermezC) Kaynama sıcaklığı Sabit SabitD) Yoğunluk Sabit SabitE) Formülle gösterilme Gösterilir Gösterilmez
3. I. Sodyum II. Sodyum klorür
Yukarıdaki maddelerle ilgili aşağıdakilerin hangisi yanlıştır?
A) İkisi de homojendir.B) I element, II bileşiktir.C) İkisi de saf maddedir.D) İkisi de aynı tür atomlardan oluşur.E) I daha basit maddelere ayrıştırılamaz.
MADDE
Saf madde
Element Bileşik
Karışım(Saf olmayan madde)
4. Bir CH4 bileşiğiyle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Bir molekülünde beş tane atom vardır.B) Karbon ve hidrojen elementlerinden oluşur.C) Kendini oluşturan atomların özelliklerini göstermez.D) Sabit basınç altında erime ve kaynama noktaları
sabit değildir.E) C ve H elementleri arasında sabit bir oran vardır.
17
Konuyu Anladık mı?
5. C2H6 bileşiğiyle ilgili aşağıdakilerin hangisi yanlış-tır?
A) İki farklı cins atom içerir.B) Sekiz tane atom içerir.C) Belirli basınç altında erime ve kaynama noktaları
sabittir.D) Saf maddedir.E) Karbon ve hidrojen atomlarının özelliklerini göste-
rir.
6. X ve Y maddelerinin bazı özellikleri aşağıda verilmiştir.
X : En küçük yapıtaşı atomdur.
Y : Aynı tür molekül, farklı tür atomlardan oluşur.
Buna göre, X ve Y için;
I. saf madde olma, II. kimyasal yöntemlerle daha basit maddelere ayrı-
şabilme, III. sabit sıcaklıkta sabit yoğunluğa sahip olma
özelliklerinden hangileri ortaktır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III
7. • Kükürt dioksit • Sodyum sülfat • Sülfürik asit
Yukarıda isimleri verilen bileşikler;
I. oksijen, II. kükürt, III. hidrojen
atomlarından hangilerini içerir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III
8. Yaygın adı "kireç taşı" olan bileşiğin formülü aşağı-dakilerin hangisidir?
A) NH3 B) CaO C) Ca(OH)2
D) NaHCO3 E) CaCO3
9. Potasyum karbonat bileşiği için,
I. Bileşiğin formülü KHCO3 şeklindedir. II. Toplam üç cins atom içerir. III. Kendinden daha basit maddelere ayrıştırılabilir.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
10. O3 a CH4 b NaCI c
Cu d CI2 e HNO3 f
Tabloda harflerle belirtilen maddelerden;
I. saf madde, II. bileşik
olanlar aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
I II
A) d a, b, c, e, f
B) a, e b, c, d, f
C) a, d, e b, c, f
D) a, b, c, d, e, f b, c, f
E) a, b, c, d, e, f a, b, c, e, f
18
1. Element Sembolü I. Kobalt K II. Baryum Ba III. Argon Ag
Yukarıdaki element ve sembol eşleştirmelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III
2. Elementlerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Aynı proton sayısına sahip tek tür atomlar toplulu-ğudur.
B) Belirli erime ve kaynama noktaları vardır.C) Saf maddelerdir.D) Doğada diatomik ve poliatomik olarak bulunabilirler.E) Kimyasal yöntemlerle ayrıştırılabilirler.
3. Bileşik Sistematik adı I. CaCO3 Kalsiyum karbonat II. CaO Kalsiyum hidroksit III. H2O Dihidrojen monoksit
Yukarıdaki bileşik ve sistematik adı eşleştirmelerin-den hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III
4. Bileşiklerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Fiziksel yöntemlerle ayrıştırılabilirler.B) Formüllerle gösterilirler.C) Bileşiği oluşturan elementler arasında belirli bir
oran vardır.D) Belirli erime ve kaynama noktaları vardır.E) Hâl değişimleri dışında homojendirler.
5. Aşağıdakilerden hangisi ilk 20 element arasında yer almaz?
A) Mg B) Fe C) Si D) Ar E) Cl
6. Aşağıda bileşikler ve yaygın adlarıyla ilgili tablo veril-miştir.
Bileşik Yaygın adı
I HNO3 Tuz ruhu
II NH3 Amonyak
III KOH Potaskostik
IV CaCO3 Kireç taşı
Buna göre tablodaki bileşik ve yaygın adı eşleştir-melerinden hangileri doğrudur?
A) I ve III B) II ve IV C) I, II ve III D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
Kimyanın Sembolik Dili - III
19
Konuyu Anladık mı?
7. I. Su II. Mangan III. Sudkostik
Yukarıdaki maddelerden hangileri bileşiktir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III
8. Yaygın adı “sirke asidi” olan bileşiğin formülü aşağı-dakilerden hangisidir?
A) CH3COOH B) HCl C) Ca(OH)2
D) NaCl E) H2SO4
9. Yemek sodasıyla,
I. Formülü NaCl'dir. II. Sistematik adı sodyum bikarbonattır. III. Bir molekülünde iki cins atom vardır.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III
10. I. Neon II. Potasyum III. Brom
Yukarıdakilerden hangileri ilk 20 element arasında yer alır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III
11. Sönmüş kireç ve sönmemiş kireç bileşiklerinde;
I. hidrojen, II. oksijen, III. kalsiyum
elementlerinden hangileri ortak olarak bulunmaz?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III
12. I. Sönmüş kireç II. Yemek sodası III. Zaç yağı
Yukarıdaki numaralı bileşiklerin atom sayıları ara-sındaki ilişki aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?
A) I > III > II B) II > I > III C) II > III > I D) III > I > II E) III > II > I
20
Kimya Uygulamalarında İş Sağlığı ve Güvenliği
v
Kimyasal maddelerin çoğu sağlığa zararlıdır. Bu kim-
yasalların ambalaj ya da kutu üzerindeki uyarı işaret-
lerinin anlamının bilinmesi hem sağlık açısından hem
de bu kimyasalları kullanırken meydana gelebilecek
bir kaza sonrası yapılacak ilk yardımın nasıl olması
gerektiğini bilmek açısından önemlidir.
Tehlike Uyarı İşaretiKimyasal MaddeZarar Grupları
Yakıcı Kimyasal
Madde
Yanıcı Kimyasal
Madde
Aşındırıcı (Korozif)
Madde
Patlayıcı
Madde
Tahriş Edici
Madde
Toksik (Zehirli)
Madde
Çevreye Zararlı
Madde
Radyoaktif
Madde
Güvenlik Sembolü Güvenlik Önlemi
Kırılabilir cam malzemeler-
le çalışılacağını ifade eder.
Isıtıcı ya da sıcak bir yüzeyi
ifade eder.
Gözlüksüz çalışmanın tehli-
keli olduğunu ifade eder.
Eldivenle çalışması gerekti-
ğini ifade eder.
Cıva (Hg): Buharı çok tehlikelidir, insanın sinir
sistemine ve beyin fonksiyonlarına zarar verir.
Kurşun (Pb): Hava, su ve toprak yoluyla, so-
lunumla ve besinlere karışarak biyolojik sistemlere
giren son derece zehirli özelliklere sahip bir metaldir.
İnsanda beyin hasarlarına neden olur.
Karbondioktsit (CO2): Atardamardaki kanda
yoğunluğu belirli bir miktarın üzerine çıkarsa; baş
ağrısı, adele seğirmeleri, şuur bulanıklığı ve koma
görülür.
Azot dioksit (NO2): Zehirli gazdır; solunumu
sonucunda baş ağrısı ve baş dönmesi görülür.
Kükürt trioksit (SO3): Suyla tepkimeye gi-
rerek sülfirik asidi oluşturan zehirli bir gazdır. Maruz
kalındığında solunum yollarını tahriş eder.
Karbonmonoksit (CO): Maruz kalındığında do-
kulara oksijen taşınamaz ve hücre ölümü meydana gelir.
Klor gazı (CI2): Suyla temas ettiğinde hidroklorik
asit (HCI) ve hipoklorik asit (HCIO) oluşur ve bu durum
solunum güçlüğüne neden olur.
Sodyum (Na):Vücuttaki su dengesinin korunması,
kalp faaliyeleri ve bazı metabolizma fonksiyonlarının
düzenlenmesi için gereklidir.
Potasyum (K): Vücuttaki sıvı ve elektrolit dengesi-
ni sağlamak için önemlidir.
Demir (Fe): Bazı minerallerin emilimi ve kanda oksi-
jeni taşıyan kırmızı kan hücrelerinin ve çeşitli enzimlerin
üretimi için gereklidir.
Kalsiyum (Ca): Kasların gerginliğinde, kalbin çalış-
masında, kemik gelişimi ve yapısı üzerinde büyük etkileri
vardır.
Magnezyum (Mg): Kemik ve dişlerin yapısında
bulunur, sinir uyarımı ve kas kasılmalarını düzenler.
Enerji üreten metabolizmalarda rol alan pek çok enzimi
aktif hâle getirir.
Su (H2O): Yetişkin bir insanın vücut ağırlığının
% 60-70'i sudur. Vücuttaki görevi ise hücrelerin ihtiyacı
olan maddeleri hücrelere taşıyarak, vücudun sıcaklığını
dengede tutmak, besinlerin sindirimine yardımcı olmaktır.
21
Konuyu Anladık mı?
1. Aşağıdaki tabloda üzerinde belirtilen semboller bulu-nan maddelerden beraber depolanabilenler + ile, bera-ber depolanamayacak olanlar – ile gösterilmiştir.
✛ — —
— ✛ —
Buna göre,
I. Alev alıcı iki madde beraber depolanabilir. II. Alev alıcı bir madde ile patlayıcı bir madde birlikte
depolanamaz. III. Patlayıcı ve zehirli maddeler birlikte depolanamaz.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
2.
Yukarıda sembolü verilen laboratuvar güvenlik işa-retinin anlamı aşağıdakilerin hangisidir?
A) Yanıcı madde B) Zehirli maddeC) Radyoaktif madde D) Tahriş edici madde E) Aşındırıcı madde
3. Toksik özellikli kimyasal maddelerden korunmak için;
I. yüz, göz ve cilde temas ettirmeme, II. koruyucu kıyafetlerle çalışma, III. buharını solumama önlemlerinden hangileri alınmalıdır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Laboratuvar güvenliği için,
Deney sırasında laboratuvar önlüğü, gözlük, eldiven,
maske ve deneyin tehlikesine göre özel elbise kulla-
nılmalıdır.
Zehirli maddelerle çalışırken kokularından etkilen-
memek için özel havanlandırmalı çeker ocakta çalı-
şılmalıdır.
Kullanılacak kimyasal maddenin üzerindeki uyarı
işaretlerine dikkat edilmelidir.
4. Laboratuvarda kimyasal atık olarak cıva bulunuyorsa, buharının teneffüsünden kaçınılmalıdır. Dökülen cıva zerrecikleri ince uçlu bir pipetle toplanmalı veya iyot kömürü ile kimyasal reaksiyona sokulmalıdır. Ayrıca içinde cıva ve inorganik cıva tuzları bulunan ayrı bir kapta biriktirilmelidir.
Buna göre, cıva bulunan bir kap üzerinde;
I. II. III.
işaretlerinden hangileri bulunabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III
5.
Bu sembolle ilgili,
I. Temas etmeden önce koruyucu elbise giyilmelidir. II. Canlı dokulara zarar verir. III. Ekolojik dengeyi bozar.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
Ukrayna'nın Çernobil kentinde 1986'da meydana ge-
len, ülkemizin de etkilendiği, nükleer reaktör kazasını
hatırla!
top related