meb±nıf-kimya-sb.pdf• "kısa cevaplı sorular" ile yine özet anlatım içerisinde...

9. SINIF

KİMYA‘’SORU BANKASI’’

Akıllı Tahta

Uygulaması

Video

Çözümlü

Kararında

Anlatım

Yeni MEB

müfredatına

uyumlu

Yunus Sevindik

2

Kafadengi 9. Sınıf Kimya Soru Bankası

KA00-09.01MHK06

978-605-2387-78-8

Yunus Sevindik

İsmail Gürdal - Tuğçe Şirinkaya

Esra Kuturoğlu Kelkit

Eksen Yayıncılık Dizgi Servisi

Mustafa Keleş

Erdinç Şahin - Ömer Faruk Erdem

Buğra Küçük

Mehmet Eskin

Aykut Basım Yayın Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti. Firuzköy Mah. Mezarlık Üstü Cad. No.24 / 26 A Blok Avcılar / İSTANBUL tlf: 0 212 428 52 74 - 428 54 26

0 212 275 00 35 www.eksenyayinlari.com - [email protected]ülbahar Mah. Cemal Sururi Sk. No:15 / E Halim Meriç İş Merkezi Kat 9 Mecidiyeköy - İST.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre, her hakkı Eksen Yayıncılık ve Eğitim Malz. San. Tic. AŞ’ye aittir. Eksen Yayıncılık’ın yazılı izni olmaksızın, kitabın herhangi bir şekilde kısmen veya tamamen çoğaltılması, basım ve yayımı hâlinde gerekli yasal mevzuat uygulanır.

ürün adı

ürün no

isbn

yazar

redakte

video çözüm

dizgi-mizanpaj

grafik tasarım

dijital uygulama

editör

yayın yönetmeni

baskı

iletişim

copyright ©

3

Merhaba

Sen, ilköğretimden ortaöğretime geçerken biz yine yanındayız çünkü senin başarılı olmanı is-tiyoruz.

Eksen Yayınları olarak sizler için yeni müfredata ve kazanımlarına uygun olan bu kitabı hazır-ladık.

Peki neler yaptık?

• Her üniteyi kendi içerisinde bölümlere ayırdık ve her bir bölüm içinde sana gerekli bilgileri özet olarak verdik.

• Her bölümün ardından "Konuyu Anladık mı?" ile o konuya ait bilgilerini ölçebileceğin testler hazırladık.

• Her ünitenin sonunda "Üniteyi Anladık mı?" ile o üniteye ait bilgilerini ölçebileceğin testler hazırladık.

• Ünitelerin sonudaki "Etkinlik Yapalım mı?" bölümlerinde farklı tarzlardaki sorularla bilgilerini pekiştirmeni istedik.

• "Kısa Cevaplı Sorular" ile yine özet anlatım içerisinde verdiğimiz bilgileri senden yazılı olarak cevaplamanı istedik.

• "Meraklısına" sorular ile seni araştırmaya ve çözüm üretmeye sevketmek, kimya bilimini sevmene ve geliştirmene yardımcı olmak istedik ve kimya bilgini ilerletmek için "Daha da

Meraklısına" bölümünü ekledik.

• Ayrıca zorlandığın soruların sesli ve görüntülü çözümleri testlerdeki "karekodlarda" bulabilirsin.

Bu ürünün şimdi akıllı tahta ve bilgisayar ortamlarında kullanılmak üzere dijital versiyonları da hazır. akillitahta.eksenyayinlari.com adresine üye olup ücretsiz indirebilirsiniz.

Anlamayı kolaylaştıran, çalışmayı zevkli hâle getiren görsel zenginlikler ile çözüme yardımcı olacak ipuçları ve kimyaya ait güncel bilgiler verdik, gerisi artık senin elinde.

Eğitim-öğretim hayatının bu yeni dönemecinde, yeni okulunda, yeni arkadaşlarınla ve yeni öğret-menlerinle mutlu ve başarılı bir yıl geçirmeni temenni eder, başarılar dileriz.

Yunus Sevindik

Kitabımızı Tanıyalım

TEST SORULARI

35

Konuyu Anladık mı?

D - E - A / E - A

1. J. J. Thomson, 1906 yılında elektronun yük/kütle ora-nını hesaplamada uygulanan işlemleri pozitif ışınlara uygulayarak hidrojen için yük/kütle değerini hesapla-mıştır.

Yükü elektronun yükünün ters işaretlisi kabul edi-len bu tanecik aşağıdakilerden hangisidir?A) α ışını B) γ ışını C) Nötron D) Proton E) β ışını

2. Aşağıdakilerden hangisi Rutherford atom modelin-de yer almaz?

A) Atomdaboşluklarvardır.B) Atomdakütleçekirdekteyoğunlaşır.C) Atomkütlesininyaklaşıkyarısınıpozitifyükleroluş-turur.D) Pozitifyüklereeşitsayıdaelektronlarbulunur.E) Pozitifvenegatifyükleratom içinerastgeledağıl-mıştır.

3. I. Negatif ve pozitif yüklerin atomun içinde dağılmış olduğunu ilk kez söyleyen bilim insanı ---- dır. II. Elektronların çekirdekten belli uzaklıkta hareket et-tiğini ilk kez söyleyen bilim insanı ---- dır. III. Atom kütlesinin atomun merkezinde küçük bir ha-cimde toplandığını ilk kez savunan bilim insanı ---- dır. Numaralı cümlelerde bulunan boşluklara aşağıda-

kilerden hangisi gelmelidir? I II III A) J. J. Thomson N. Bohr E. RutherfordB) J. Dalton J. J. Thomson E. RutherfordC) J. J. Thomson E. Rutherford J. DaltonD) R. A. Millikan N. Bohr W. CrookesE) E. Rutherford R. A. Millikan W. Crookes

R.A. Millikan, 1909 yılında "Yağ Damlası Deneyi" ile elektronun elektrik yükünü ölçmüştür. W. Crookes, " Crookes Tüpü" ile katot ışınlarının kef-şedilmesini sağlamıştır.

4. N. Bohr, elektronun atomda davranışını açıklayan bir model geliştirmiştir.

Buna göre, aşağıdakilerin hangisi Bohr atom mode-line ait değildir?A) Elektronların bulunduğu en düşük enerjili düzeye temel hâl denir.B) Elektronlar enerji alarak üst enerji seviyelerindeki yörüngelere geçebilirler.C) Elektron yüksek enerji düzeyinden düşük enerji düzeyine inerse aradaki enerji farkına eşit miktarda ışın yayar.

D) Elektronlar çekirdek çevresinde belirli katmanlarda belirli hızlarda hareket ederler.E) Elektronun konumu ve hızı aynı hassasiyetle belir-lenemez.

Absorbsiyon (Soğurma):

Yörüngeler arası enerji farkı kadar ısı alması

Emisyon: Yörüngeler arası enerji farkı kadar ışık yayınlaması

Abso

rbsi

yon

Emisyon

5. GözlemSonuç

1. Çok az sayıda tane ciğin geri yansıması a.

Atomda kütlenin yo-ğunlaştığı bir çekir-dek vardır.

2.

Pozitif yüklerin küt-lesi atomun kütlesi-nin yaklaşık yarısı kadardır.

b.

Çekirdekte (+) yüklü protonlara eş kütle-de yüksüz tanecikler vardır.

3. Işınların büyük bir-kısmının metal lev-hadan geçmesi

c. Atom boşluklu yapı-ya sahiptir.

Rutherford’un alfa ışınları deneyinde elde ettiği göz-lemler ve bu gözlemleri değerlendirmesi ile ulaştı-ğı sonuçlar aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak eşleştirilmiştir?

A) 1-a, 2-b, 3-c B) 1-a, 2-c, 3-b C) 1-b, 2-a, 3-c D) 1-b, 2-c, 3-a E) 1-c, 2-a, 3-b

ÖZET ANLATIM

78

Güçlü Etkileşimler / Kovalent Bağ - II / Metalik Bağ

Karbondioksit (CO2)

CO2 molekülünde karbon atomu üze-

rinde oksijen atomlarının çekimleri birbirini

nötrleyeceğinden (molekülün her iki ucunda

oksijen bağlı olduğundan ve yük dengesizliği

olmadığından) molekül apolardır. Ancak moleküldeki

atomlar arası bağlar polardır.

C= =O Oδ–

δ–

(2δ)+

Bağ elektronlarına sahip çıkma isteği O > C

olduğundan O atomunun bulunduğu uç

kısmen , C atomunun bulunduğu

uç kısmen dır.

Bağ ve Molekül Polarlığı

Kovalent bağlı molekülde, molekülün ve bağın polarlığı kısmi

pozitif () ve kısmi negatif ( ) yüklü atomların çekim kuv-

vetlerinin birbirini dengeleyip dengelemediğine bağlıdır.

Dipol, uçtan uca doğru ok ( ) ile gös-

terilir.

Kovalent Bileşikl

erde Adland

ırma

Ametal atomlarının kendi aralarında elektronlarını ortaklaşa kullanarak

oluşturdukları bağ kovalent bağdır.

Kovalent bağlı bileşikler adlandırılırken elementlerin atom sayısının Latince

belirtilmesi gerekir. (İlk elementin atom sayısı 1 ise bu Latince belirtilmez.)

Kovalentbileşik

lerdeokumaku

ralışöyledir:

adı

1. ametalin

Latince sayısı

2. ametalin

Latince sayısı

ametalin

iyon adı

bileşiğin

adı

Metalik Bağ

+ yüklü

metal iyonu

elektron

denizi

Metallerin elektron denizi içerisinde bir

arada tutulmasını sağlayan metalik

bağ, elektron bulutu ile pozitif iyon-

lar arasındaki elektriksel çekim kuvveti

olan bağdır.

Elektron bulutu içindeki katyonlar kolay

hareket edebilir. Bu nedenle metaller,

tel ve levha hâline gelebilir. Dövülerek

şekil verilebilir. Elektron denizi ile

çevrili katyonlar çekiç darbesi ile yer

değiştirebilir.

Bileşiğin FormülüAdı

PCl5

Fosfor pentaklorür

OF2

Oksijen diflorür

CCl4

Karbon tetraklorür

N2O5

Diazot pentaoksit

CO2

Karbondioksit

NOAzotmonoksit

N2ODiazot monoksit

SO3

Kükürt trioksit

COKarbon monoksit

P4O10

Tetrafosfor dekaoksit

CS2

Karbon disülfür

Latince Sayılar

1Mono

2Di

3Tri

4Tetra

5Penta

6Heksa

7Hepta

8Okta

9Nona

10Deka

Karbonmonoksit (CO)

CO molekülünde karbon (C) atomunun

dört, oksijen (O) atomunun ise iki bağ yapması

gerekir. Fakat bu molekül oluşurken O atomundaki

elektronlardan birinin C atomuna aktarıldığı varsayılır.

Böylece C ile O atomları arasında üç bağ oluşur. C ve O

atomları bu molekülde soy gaz kararlı elektron dizilimi

tamamlamış olur.

C Oδ–

δ+

Bu molekül doğrusaldır. (+) ve (–) yük mer-

kezleri farklı noktalarda olduğu için

molekül polardır.

H2O molekülünde polarlık

δ+

δ+

05Doğa ve Kimya

Su ve Hayat

Çevre Kimyası

Yıldırım düştüğünde ardında bıraktığı garip

koku nedir? Ozon (O3) kokusudur, her ne

kadar ozon bizi Güneş'in zararlı ışınlarından

korusa da yer seviyesinde fazla oranda

bulunduğunda havayı kirletir ve nefes

alma zorluğuna sebep olur.

Her bölümün ve her ünitenin sonuna bol

soru, ipucu ve güncel bilgi ekledik.

ÜNiTELER

ETKiNLiK CEVAPLARI

153

153

1.5

1. F FS RO O

2. P UAT YO MS

3. R E YB OT EO BR L

4. A NRO KAN İG

5. P ILT IYA CA

6. K RB SI I

7. E EE RL EMR YN

8. B LEH SGE AR

1.4

Doğru Sayısı

Ulaşılacak element

7 Azot

Sistematik bir bilgi birikimi olmaması simyanın bilim olarak kabul edilmesinin ne-denlerinden biridir.

Deneylerinde ilk kez terazi-yi kullanarak kimya bilimine nicel özellik kazandıran kimyacı R. Boyle'dur.

Karbon temelli bileşikleri in-celeyen kimyanın alt dalı anorganik kimyadır.

Elementlerin isimlerindeki harflerle sembolize edilme-sini ilk Berzelius önermiştir.

Hidrojen

HelyumLityum

BerilyumBor

Karbon

Oksijen

Neon

Magnezyum

Silisyum

Azot

Flor

Sodyum

Alüminyum

Fosfor

Sülfür

Bileşiğin fiziksel ve kimya-sal özellikleri, bileşiği oluş-turan elementlerin özellik-lerinden farklı olur.

Democritos; elementi, ken-dinden daha basit basit mad-delere ayrılamayan madde olarak tanımlamıştır.

Cıva, kalp faaliyetleri ve bazı metabolizma fonksi-yonlarının düzenlenmesi için gereklidir.

Yeryüzünde bulunma oranı en fazla olan element oksi-jendir.

El-Biruni'ye göre madde; toprak, hava, su ve ateş ol-mak üzere dört ana ele-mentten oluşur.

Aristo, yanma olayının gü-nümüzdeki anlamıyla nasıl meydana geldiğini açıkla-yabilmiştir.

Demir elementinin sembolü De'dir.

Piyasa adı tuz ruhu olan bileşiğin sistematik adı hid-roklorik asittir.

Potasyum hidroksit bileşi-ğinin sistematik adının adı potaskostiktir.

H2SO4 bileşiğinin bir mole-külünde 7 tane atom vardır.

NO2 bileşiğinin bir molekü-lünde üç cins atom vardır.

D

Y

D

Y

D

Y

D

Y

D

Y

D

Y

D

Y

D

Y

D

Y

D

Y

D

Y

D

Y

D

Y

D

Y

D

Y

ETKiNLiK

31

Etkinlik Yapalım mı?

Aşağıda birbiriyle bağlantılı doğru / yanlış ifadeler içeren tanılayıcı dallanmış ağaç tekniğinde bir soru verilmiştir. İlk ifadeden başlayarak verdiğiniz cevaba göre doğru veya yanlış çıkışlardan sadece birisini işaretleyerek doğru çıkışa ulaşınız.

Tanımlayıcı dallanmış ağaç tekniğindeki bu etkinlikte tüm ifadeler dikkate alındığında toplam doğru sayısı ve ulaşılacak elementi kutulara yazınız.

1.4

Doğru Sayısı

Ulaşılacak element

DYSi

stem

atik

bir

bilg

i biri

kim

i ol-

mam

ası s

imya

nın

bilim

ola

rak

kabu

l edi

lmes

inin

ned

enle

rin-

den

birid

ir.

DYD

eney

lerind

e ilk

kez

ter

aziy

i

kulla

nara

k ki

mya

bili

min

e ni

-

cel ö

zelli

k ka

zand

ıran

kim

ya-

cı R

. Boy

le'd

ur.

DYKa

rbon

tem

elli

bile

şikl

eri i

nce-

leye

n ki

mya

nın

alt

dalı

anor

-

gani

k ki

mya

dır.

Elem

entl

erin

is

imle

rinde

ki

har

fler

le s

embo

lize

edilm

e-

sini i

lk B

erze

lius

öner

miş

tir.

DY

Hid

roje

n

Hely

um

Lity

um

Beri

lyum

Bor

Karb

on

Oks

ijen

Neon

Magn

ezy

um

Silis

yum

Azo

t

Flor

Sodyu

m

Alü

min

yum

Fosf

or

Sülf

ür

Bile

şiği

n f

izik

sel ve

kim

yasa

l

özel

likle

ri,

bile

şiği

olu

ştur

an

elem

entl

erin

öze

llikl

erin

den

fark

lı ol

ur.

DY

DYD

emok

ritos

; el

emen

ti,

ken-

dind

en d

aha

basi

t ba

sit

mad

-

dele

re

ayrıl

amay

an

mad

de

olar

ak t

anım

lam

ıştır

.

Cıva

, ka

lp f

aaliy

etle

ri v

e ba

zı

met

abol

izm

a fo

nks

iyon

ları

-

nın

düz

enle

nm

esi i

çin g

erek

-

lidir

. DY

Yery

üzün

de

bulu

nm

a or

anı

en f

azla

ola

n e

lem

ent

oksi

-

jendi

r. DY

DYEl

-Bir

uni'y

e gö

re

mad

de;

topr

ak,

hav

a, s

u ve

ate

ş ol

-

mak

üz

ere

dört

an

a el

e-

men

tten

olu

şur.

DYA

rist

o, y

anm

a ol

ayın

ın g

ü-

nüm

üzde

ki a

nla

mıy

la n

asıl

mey

dana

geld

iğin

i aç

ıkla

-

yabi

lmiş

tir.

Dem

ir e

lem

enti

nin

sem

bolü

De'

dir.

DY

Piya

sa a

dı t

uz r

uhu

olan

bile

-

şiği

n s

iste

mat

ik a

dı h

idro

klo-

rik

asit

tir.

DY

DYPo

tasy

um

hid

roks

it

bile

şi-

ğinin

sis

tem

atik

adı

nın

adı

pota

skos

tikt

ir.

H2S

O4

bile

şiği

nin

bir

mol

ekü-

lünde

7 t

ane

atom

var

dır.

DY

NO

2 bi

leşi

ğinin

bir

mol

ekü-

lünde

üç

cins

atom

var

dır.

DY

Meraklısına

32



1. Sembolü P olan elementin ismi nedir?

2. Atom numarası 19 olan elementin ismi nedir?

3. Element için "bilinen hiçbir yöntemle kendinden daha

basit maddelere ayrıştırılamayan saf madde" tanımını

yapan ve Simya Çağını sona erdiren bilim insanı

kimdir?

4. Karbon-hidrojen bağını içermeyen bileşiklerin yapı-

larını, özelliklerini inceleyen kimya alt dalının ismi

nedir?

5.

Yandaki sembol ne tür maddeye

karşı önlem almamızı sağlar?

6. Simyacılar tarafından boyamada kullanılan FeSO4 ----

taşı olarak adlandırılır.

Boş bırakılan yere gelmesi gereken kelime nedir?

7. Yandaki laboratuvar malzemesinin adı

nedir?

8. Yandaki laboratuvar malzemesinin adı

nedir?

Simya ve kimya, birbirleriyle bağlantılı olarak

etraflarında ve doğada gerçekleşen değişimle-

re uzak kalmamış ve cevap aramışlardır.

Simya, her şeyi altına çevirecek olan taşı arar-

ken; kimya, maddenin iç yapısı ile nasıl ve ne-

den meydana geldiğini araştırmıştır.

Kimya hızla ilerlerken buna karşın simya felse-

fe temelli ve deneme-yanılmaya dayalı oldu-

ğu için sona ermiştir.

Simya Çağı'nın kapanmasını hızlandıran An-

toine Lavoiser "kütlelerin korunumu kanunu

ile tüm kimyasal tepkimelerde kütle korunur"

diyerek kimyanın üç temel kanunundan birini

bulmuştur.

Bir kilogram kâğıdı tutuşturup geriye kalan

küllerini tartığımızda, küllerin bir kilogramdan

daha hafif olacağını hepimiz tahmin edebili-

yoruz. Peki kütlenin korunumu kanununa göre

aradaki kütle farkı nasıl açıklanabilir?

?

Meraklısına

Kısa Cevaplı Sorularım

1.5

ETKiNLiK

30


Kimya Bilimi

: --------------------

--------------------

--------------------

--------------------

-----------

: --------------------

--------------------

--------------------

--------------------

-----------

: --------------------

--------------------

--------------------

--------------------

-----------

: --------------------

--------------------

--------------------

--------------------

-----------

: --------------------

--------------------

--------------------

--------------------

-----------

: --------------------

--------------------

--------------------

--------------------

-----------

: --------------------

--------------------

--------------------

--------------------

-----------

: --------------------

--------------------

--------------------

--------------------

-----------

: --------------------

--------------------

--------------------

--------------------

-----------

: --------------------

--------------------

--------------------

--------------------

-----------

: --------------------

--------------------

--------------------

--------------------

-----------

: --------------------

--------------------

--------------------

--------------------

-----------

Bileşiktebu

lunan

Bileşikformülü

elementlervesayıla

rı

a) Al2(SO4)3 .............

..........................

..........

b) Na3PO4 .............

..........................

...........

c) NH4NO3 .............

..........................

...........

d) C6H12O6 .............

..........................

...........

e) C3H7OH .............

..........................

...........

f) C2H5COOCH3 .............

..........................

...........

g) CH3COOH .............

..........................

...........

Aşağıdaki bile

şiklerin içerdi

kleri

elementlerivesayıla

rınıyazınız.1.1

a) Na : ...........

.............

b) Oksijen : ........................

c) Pb : ...........

.............

d) Altın : ........................

e) Mg : ...........

.............

f) Alüminyum : .......................

.

g) Sn : ...........

.............

ğ) Krom : ........................

h) P : ...........

.............

ı) Kobalt : ........................

i) He : ........................

j) Demir : ........................

k) C : ...........

.............

l) Brom : ........................

m) Ne : ........................

n) Mangan : .......................

...

o) H : ........................

..

ö) Lityum : ........................

..

p) S : ...........

...............

r) Klor : .......................

...

Aşağıda sembolü v

erilenelementlerin

isimlerini,isimleri ver

ilen elementlerin

sembolleriniyazınız

.1.2

1.3 Aşağıdakigüve

nliksembollerin

inanlamlarınıya

nlarındakiboşlu

klarayazınız.

Her ünitenin sonunda kısa cevaplı

ve meraklısına sorular

seni bekliyor.

6

İçindekiler

Kimya Bilimi

Simyadan Kimyaya ................................................................................................. 10

Kimyanın Uğraş Alanları ......................................................................................... 12

Kimyanın Sembolik Dili .......................................................................................... 14

Kimya Uygulamalarında İş Sağlığı ve Güvenliği ................................................... 20

Üniteyi Anladık mı? ......................................................................................... 24

Etkinlik Yapalım mı? .......................................................................................... 36

Kısa Cevaplı Sorularım / Meraklısına ............................................................. 38

Atom ve Periyodik Sistem

02Atom Modelleri ..................................................................................................... 40

Atom Yapısı ............................................................................................................. 42

Periyodik Sistem ..................................................................................................... 44




7

Kimyasal Türler Arası Etkileşimler

03Kimyasal Tür / Türler Arası Etkileşimler ................................................................. 82

Güçlü Etkileşimler / İyonik Bağ ............................................................................. 84

Güçlü Etkileşimler / Kovalent Bağ - I .................................................................... 90

Güçlü Etkileşimler / Kovalent Bağ - II / Metalik Bağ .......................................... 92

Zayıf Etkileşimler .................................................................................................... 96

Fiziksel ve Kimyasal Değişimler ............................................................................ 98




Maddenin Ha ^lleri

04Maddenin Fiziksel Hâlleri ....................................................................................... 122

Katılar ...................................................................................................................... 128

Sıvılar .................................................................................................................. 132

Gazlar / Plazma ...................................................................................................... 138




8

05Doğa ve Kimya

Su ve Hayat ............................................................................................................. 160

Çevre Kimyası ......................................................................................................... 162




Cevap Anahtarı ....................................................................................................... 175

Daha da Meraklısına Daha da İleri Kimya Soruları ............................................... 187

Kimya Bilimi Simyadan Kimyaya

Kimyanın Uğraş Alanları

Kimyanın Sembolik Dili

Kimya Uygulamalarında

İş Sağlığı ve Güvenliği

Cips alırken paketinin havasının kaçmamış

olmasına dikkat et! Çünkü içerisinde azot

gazı var, azot genellikle yiyecek paketlerinin

içinde kullanılır, yiyeceğin bayatlamasına

neden olacak oksijeni uzak tutar.

10

Simyadan Kimyaya

Simya (alşimi), Eski Çağ insanları için değersiz (adi) metalleri altına çevirecek olan taşı (felsefe taşı) ve hayatı sonsuzlaş-

tıracak olan ölümsüzlük iksirini bulabilme uğraşıdır. Simyacılar (alşimist) deneylerini bilimsel bir temele dayandırmadan ve

sistematik bilgi birikimi olmadan sadece deneme-yanılma yöntemiyle yapmışlardır. Bu nedenle simya, günümüzde bir bilim

dalı olarak kabul edilmemektedir. Simyacılar; felsefe, astroloji, tıp ve arkeololoji ile ilgilenmişlerdir.

Empedokles (MÖ 490-430)

Yunanlı simyacı doğayı dört kısıma ayırmıştır; su, ateş, hava

ve toprak.

Democritus (MÖ 460-370)

Modern bilimin babası olarak anılan Yunanlı simyacı, atom

terimini ilk defa kullanarak, her şeyin atomlardan oluştuğu-

nu ileri sürmüştür.

Aristo (MÖ 384-322)

Hava

Sıcak Islak

SoğukKuru

Toprak

Ateş Su

Empedokles'in tezini geliştir-

miş ve "doğadaki her şey bu

dört niceliğin (su, ateş, hava,

toprak) farklı oranlardaki bir-

leşimleri olup özellikleri de

bileşimdeki niceliklerin oranları değiştikçe değişir" demiştir.

Cabir Bin Hayyan (721-776) Nitrik asit, hidrojen klorür ve sülfirik asidin rafine ve kristalize

yöntemlerini ve kral suyunu bulduğu düşünülmektedir. İmbiği

(damıtma balonu) geliştirmiş ve baz kavramını ortaya atmıştır.

Ayrıca zehirli arsenik tozunu elde eden ilk kişidir.

Ebubekir Er-Razi (865-925)

Kimya bilimini ilk defa tıp bilimi ile birleştirmiştir ve

eczacılığa büyük katkıları olmuştur.

íbn-i Sina (980-1037)

Modern bilimin kurucusu olarak bilinir ve El-Kanun

fi't Tıb (Tıbbın Kanunu) adlı kitabı 17. yüzyıla kadar

Avrupa üniversitelerinde temel kitap olarak okutul-

muştur.

El-Birun i (973-1048)

Kitabu'l-Cemahir fi Mârifeti'l-Cevâhir (Cevherlerin

Özellikleri Üzerine) adlı kitabında 23 katı maddenin ve 6

sıvının özgül ağırlıklarını bugünkü değerlerine çok yakın

olarak bulmuştur.

Robert Boyle (1627-1691)

Simya Çağını sona erdirmiş ve "Bilinen hiçbir yöntemle

kendinden basit maddelere ayrıştırılamayan her saf

madde elementtir." tanımını yapmıştır.

Antoine Lavoisier (1743-1794)

Kütlenin korunumu kanununu bularak Simya Çağının kapan-

masını hızlandırmıştır.

Simyacılar; imbik kullanarak damıtma, süzme, özüt-

leme, ısıtma, mayalandırma ve kristallendirme gibi

teknikleri kullanmışlar ve kimyada kullanılan damıt-

ma ve su banyosu gibi düzenekleri geliştirmişlerdir.

Simyadan kimyaya aktarılan alaşım ve metallerin

işlenmesi; cam, seramik, boya, mürekkep, barut ve

esans üretimi olarak sayılabilir.

Simyacılar tarafından kullanılan bileşikler:

NH4CI Nişadır

Na2CO3.10H2O Çamaşır sodası

FeSO4.7H2O Kıbrıs taşı

KAI(SO4)2 .12H2O Şap

CuSO4.5H2O Göz taşı

NaCl Yemek tuzu

H2SO4 Zaç yağı

NaNO3 Şili güherçilesi

KNO3 Hint güherçilesi

Simya Kimya

Deneme - yanılmaya yönelik çalışmalar yapılmıştır.

Bilimsel ve sistematik çalışmalar yapılır.

Teorik temellere dayalı çalışmalar içermez.

Deneylere dayalı çalış-malar içerir.

Sistematik bilgi birikimi yoktur.

Sistematik bilgi birikimi vardır.

11


1. Eski çağlardaki insanlara göre bütün metaller pistir.Metaller bu pisliklerden arındıktan sonra içlerindeki güneş açığa çıkar.

Bu bilgiye göre "güneş" diye tarif edilen madde aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) Hava B) Su C) Toprak D) Altın E) Yıldız

Dönemin simya eserlerinde astrolojiden sıklıkla bahse-

dilirdi. Astrolojide Güneş'in altını, Ay'ın gümüşü,

Venüs'ün cıvayı, Mars'ın demiri, Satürn'ün kurşunu,

Jüpiter'in kalayı simgelediği düşünülüyor ve bu yedi

metale yedi gezegenin adı veriliyordu.

2. Yemek tuzu (NaCI);

I. yiyeceklerin korunması, II. temizlik işleri, III. hayvanların beslenmesi

alanlarının hangilerinde kullanılabilir?A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

Biraz araştırma ile hem soruyu cevaplayabilir hem de

tuz ile nelerin yapılabileceğini öğrenebilirsin.

3. I. Deneylerinde ilk kez teraziyi kullanmıştır. II. Elementlerin isimlerinin ilk harfleri ile sembolize

edilmesini önermiştir.

Yukarıda çalışmaları verilen bilim insanları aşağı-dakilerden hangisidir?

I II A) J. B. Van Helmont J. J. BerzeliusB) A. Avogadro A. LavoisierC) R. Boyle J. DaltonD) J. J. Thomson N. BohrE) E. Rutherford R. Boyle

J. B. Van Helmont, deneylerinde ilk kez teraziyi kul-

lanarak kimya bilimine nicel özellik kazandırmıştır.

4. Önceleri hayvan derisinden kendisine giysiler yapan in- sanoğlu zaman içinde bu derileri boyamayı, farklı bitki-lerden ve hayvan yünlerinden giysi yapmayı öğrenmiştir.

İnsanoğlu giysileri boyamada;

I. bitki yaprakları ve kökleri, II. Kıbrıs taşı, III. şap

maddelerinden hangilerini kullanmıştır?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

Şap, sarı renk verir ve mordanlama işleminde kul-

lanılır. Mordanlama ise boyamada renk sabitleme

ve kalite arttırma işlemidir.

Kıbrıs taşı (FeSO4) koyu mavi renk verir.

Boyamada birçok bitkinin kökleri ve yaprakları kul-

lanılabilir; zeytin ağacının yaprakları limon sarısı

renk verir, ayvanın kabuklarının ve tohumunun ısı-

tılması sonucu mavi renk elde edilir.

5. Simya ile ilgili,

I. Teorik temele dayalı sistematik bilgi birikimi sağlar. II. Kimyada kullanılan damıtma ve su banyosu gibi

düzeneklerin ilk hâllerini geliştirmişlerdir. III. Kimya, tıp, felsefe gibi bilim dallarına katkı sağla-

mıştır.

yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

6. Eski çağlarda insanların uğraştığı birçok konu günü-müz bilim dünyasına ışık tutmuştur.

Buna göre;

I. madenlerin işlenmesi, II. metaller üzerine çalışmalar, III. boya üretimi uğraşlarından hangilerinin simyadan kimya bilimi-

ne aktarılanlar arasında olduğu söylenebilir?


12

Kimyanın Uğraş Alanları

Kimya; maddenin yapısını, özelliklerini, bileşimlerini, etkileşimlerini, tepkimelerini inceleyen ve uygulamalarla tüm nitelik

ve niceliklerini araştıran bilim dalıdır.

Kimyanın Alt Dalları

Biyokimya:

Bitki, hayvan ve mikroorganizma gibi canlı yapı-

lardaki etkileşimleri, oluşum, gelişim ve benzeri

durumlardaki kimyasal değişmeleri inceler.

Analitik kimya:

Belirli bir maddenin kimyasal bileşenlerinin tümü-

nün ya da kimyasal bileşenlerinin bir bölümünün

nitelik ve niceliğini inceler.

Organik kimya:

Karbon temelli bileşiklerin yapılarını, özelliklerini,

tepkimelerini ve sentez yollarını inceler.

Anorganik (inorganik) kimya:

Karbon-hidrojen bağı içermeyen (organik olma-

yan) bileşiklerin yapılarını, özelliklerini ve tepki-

melerini inceler.

Fizikokimya:

Maddelerin farklı fiziksel koşullar (sıcaklık, basınç

vb.) altındaki kimyasal tepkimeler sonucunda, kim-

yasal ve fiziksel özelliklerine bağlı olarak sergilediği

kimyasal davranışlarını inceler.

Polimerkimyası:

Çok sayıda monomerin (küçük moleküllerin) yinele-

nen diziler hâlinde birbirine bağlanmasıyla oluşan

büyük moleküllü yapıları inceler.

Endüstriyel kimya:

Kimyasal bileşiklerin ve ham maddelerin birçok

sentez yolu vardır ve bu yolların çoğu zor ve pa-

halıdır. Endüstriyel kimya bu bileşiklerin kolay ve

ucuz olan sentez yollarını geliştererek endüstriye

sunar.

Aziz Sancar: Hücrelerin hasar gören DNA'larını nasıl onardığını ve genetik bil-gilerini nasıl koruduğunu haritalandıran çalışmaları ile 2015 Nobel Kimya Ödülü'nü kazanmıştır.

Bir sonraki Nobel Kimya Ödülü belki senin olacak, neden olmasın?

Kimya Endüstrileri

ilaç(Farmasötik)kimyası:

Hastalıklara karşı üretilecek maddelerin sentez

yöntemlerinin geliştirilmesi, tasarımı ve bunların

canlılar tarafından kullanılabilecek formlarda üre-

tilmesini sağlar.

Petrokimya:

Petrolden kullanıma uygun (yakıtlar, asfalt, pa-

rafin vb.) organik kimyasal ürünler elde etmeye

yönelik çalışmalar yapar.

Hafif petrol gazları (20 °C)

Benzin (30 - 200 °C)

Mazot (200 - 220 °C)

Gaz yağı ve fuel oil (300 - 400 °C)

Ağır yağlar / Parafin mumu (400 - 425 °C)

Asfalt (425 - 500 °C)

Ham petrol

Arıtımkimyası:

Su ve hava içerisindeki kirleticilerin çeşitli uygun kim-

yasallarla tepkimeye girerek ortamdan uzaklaştırılıp

temizlenmesi işlemlerini yapar.

Boyakimyası:

Uygulandığı alana (ahşap, metal vb.) göre boya-

nın kimyasal içeriği, bileşenlerinin oranları değiş-

mektedir. Boyanın elde edilmesi, uygulanması ve

çözülmesi işlemleriyle ilgilenir.

Tekstilkimyası:

Tekstil sanayisinde kullanılan ham maddelerin

yapısını ve bunların boyar madde, çeşitli kimyasal

maddeler ve tekstil yardımcı maddeleriyle olan

ilişkilerini inceler.

13


1. Kimyanın alt dalları

Uygulama alanları

I.

İnsan vücudunda oksijen ve karbondioksit taşınması sıra-sında gerçekleşen tepkimele-rini inceler.

a.Organik kimya

II.Margarin elde etmek için sıvı yağların hidrojen ile doyurul-ması tepkimelerini inceler.

b. Biyokimya

III.Atomdaki bir elektronun uya-rılması için gerekli olan enerji miktarını inceler.

c. Fizikokimya

Kimyanın alt dalları ile uygulama alanları aşağıdaki-lerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir?

I II III A) a c bB) b a cC) c b aD) b c aE) a b c

2. • Hava, su ve toprağın gün geçtikçe kirlenerek kulla-nılmaz hâle gelmesi

• Yerkürenin giderek ısınması • Doğal kaynakların hızla tükenmesi

Bu tür sorunlara çözüm arayan kimyanın alt dalı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Polimer kimyası B) Çevre kimyasıC) Biyokimya D) Agrokimya E) Farmasötik kimya

Ziraatte kullanılan ham maddeleri, tohumları ve ta-

rım ürünlerini işlemlerden geçirerek nitelik ve nice-

liklerini iyileştirmeye çalışan kimyanın alt disiplinine

agrokimya denir.

3. Elinde bir litre asit bulunan bir kimyager, asidin bileşimindeki elementlerin miktarını / oranını belir-lemek için kimyanın hangi alt dalından yararlanır?

A) Fizikokimya B) Endüstriyel kimyaC) Biyokimya D) Analitik kimya E) Polimer kimyası

4. Yiyecek ve içeceklerin gıda bileşimini, özellikleri ile ürünün her aşamasında gerçekleşen kimyasal reaksi-yonlarını, kalite ve nicelik bakımından üretim, oluşum, analiz, saklama yöntemlerini araştıran bilim dalıdır.

Açıklaması verilen kimyanın alt dalı aşağıdakiler-den hangisidir?

A) Çevre kimyası B) BiyokimyaC) Organik kimya D) Analitik kimya E) Gıda kimyası

5. Atom çekirdeğinin içerisinde meydana gelen tepki-meleri inceleyen kimyanın alt dalı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Fizikokimya B) Analitik kimyaC) Nükleer kimya D) Organik kimya E) İnorganik kimya

Nükleer kimya (çekirdek kimyası); atomun çekirde-

ğinde meydana gelen değişimlerle (füzyon, fisyon)

ilgilenen kimya dalıdır.

6. I. Atık suların arıtılmasında kullanılan kimyasalları inceler.

II. Tarımda daha iyi ve daha yüksek verimli ürün elde etmek için toprağa eklenecek kimyasalları inceler.

III. Canlı organizmalarda meydana gelen kimyasal sü-reçleri inceler.

Bu araştırma konuları ile kimyanın alt dalları aşağı-dakilerin hangisinde doğru eşleştirilmiştir?

I II III A) Boya Biyo- Organik

kimyası kimya kimyaB) Arıtım Agro- Biyo-

kimyası kimya kimyaC) Biyo- Polimer Agro-

kimya kimyası kimyaD) Arıtım İnorganik Organik

kimyası kimya kimyaE) Endüstriyel Organik Biyo-

kimya kimya kimya

14

Kimyanın Sembolik Dili - I

Element, aynı cins atomlardan oluşan kimyasal

yollarla kendinden daha basit ve farklı maddelere

ayrılamayan saf maddelere denir.

1. Element Sembolü

I. Klor C II. Krom Cr III. Karbon Ca

Yukarıdaki elementlerden hangilerinin sembolü yanlış verilmiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III

2. Nikel elementiyle ilgili,

I. Sembolü N'dir. II. Atom numarası 20'den büyüktür. III. Yeryüzünde en bol bulunan üç elementten biridir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III

Yeryüzünde en bol bulunan ilk üç element; oksijen (%46,10), silisyum (%28,20) ve alü-minyumdur (%8,23).

3. Aşağıda bazı elementlerle ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Hidrojenin sembolü H'dir.B) Magnezyum ilk 20 elementten biridir.C) Helyumun atom numarası 2'dir.D) Kalsiyumun sembolünde K harfi bulunur.E) Kükürt ve silisyumun sembolleri aynı harfle başlar.

4. Aşağıdaki elementlerden hangisinin sembolü yan-lış verilmiştir?

İsim Sembol

A) Bor B

B) Neon Ne

C) Sodyum Na

D) Fosfor P

E) Gümüş Au

Atom Numarası

Element İsmi

Element Sembolü

1 Hidrojen H

2 Helyum He

3 Lityum Li

4 Berilyum Be

5 Bor B

6 Karbon C

7 Azot N

8 Oksijen O

9 Flor F

10 Neon Ne

11 Sodyum Na

12 Magnezyum Mg

13 Alüminyum AI

14 Silisyum Si

15 Fosfor P

16 Kükürt S

17 Klor CI

18 Argon Ar

19 Potasyum K

20 Kalsiyum Ca

24 Krom Cr

25 Mangan Mn

26 Demir Fe27 Kobalt Co28 Nikel Ni29 Bakır Cu30 Çinko Zn35 Brom Br47 Gümüş Ag50 Kalay Sn53 İyot I56 Baryum Ba78 Platin Pt79 Altın Au80 Cıva Hg82 Kurşun Pb

15


5. Kobalt, demir ve nikel elementlerinin bazı özellikleri aşağıda verilmiştir.

Kobalt Demir Nikel

Yoğunluk (g/cm3) 8,9 7,9 8,9

Isı ve elektrik iletkenliği iletir iletir iletir

Havanın oksijen ile reaksiyona girmesi girmez girer girmez

Buna göre,

I. Elementlerin birbirine benzeyen fiziksel ve kimya-sal özellikleri olabilir.

II. Kobalt, demir ve nikel elementlerinin atomları birbi-rinden farklıdır.

III. Kobalt ve demir elementlerinin havanın oksijeniyle reaksiyona girme özellikleri farklıdır.

IV. Kobalt, demir ve nikel elementlerinin yoğunlukları aynıdır.


A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III E) II, III ve IV

6. Aşağıdakilerden hangisi ilk 20 element arasında yer alır?

A) Demir B) Bakır C) Sodyum D) Cıva E) Gümüş

7. Aşağıdaki element gruplarından hangisinin ele-mentlerinden birinin sembolü farklı harfle başlar?

A) Krom – Kalsiyum – KurşunB) Hidrojen – Helyum – CıvaC) Silisyum – Kükürt – KalayD) Azot – Sodyum – NikelE) Karbon – Klor – Bakır

8. Elementlerle ilgili aşağıdakilerin hangisi yanlıştır?

A) Aynı cins atomlardan oluşan saf maddelerdir.B) Farklı elementlerin atom türleri farklıdır.C) Kendinden daha basit maddelere ayrılmaz.D) Her elementin bir adı vardır.E) Sembolleri aynı harfle başlayan elementler benzer

kimyasal özellik gösterirler.

9. Mangan ve magnezyum elementleri için;

I. sembollerinin iki harfli olması, II. sembollerinin aynı harfle başlaması, III. atom numaralarının 20'den küçük olması

özelliklerinden hangileri ortaktır?


10. Aşağıdaki element sembollerinden hangisinin adı yanlıştır?

Element sembolü Element adıA) N NikelB) B BorC) K PotasyumD) Mn ManganE) Cu Bakır

16

Kimyanın Sembolik Dili - II

Saf Maddelerin Özellikleri

Belirli basınç altında erime ve kaynama noktaları sabittir.

Sabit sıcaklıkta yoğunlukları (öz kütle) sabittir.

Aynı tür taneciklerden oluşurlar.

Hâl değişim sıcaklıkları dışında görünümleri homojendir.

Bileşik, iki ya da daha fazla farklı cinste element

atomunun belirli oranlarda bir araya gelerek oluş-

turdukları saf maddelere denir. En küçük birimi

moleküldür.

Bileşiğin fiziksel ve kimyasal özellikleri, o bileşiği

oluşturan elementlerin özelliklerinden farklı olur.

Hidrojen yanıcı, oksijen ise yakıcı, gaz hâldeki

elementlerdir ve bir araya geldiklerinde sıvı hâlde

suyu oluştururlar. Bir bileşikteki elementlerin

oranları sabittir, örneğin su her zaman iki kısım

hidrojen ve bir kısım oksijenden oluşur.

H2 + 12 O2 → H2O

Bu oranlar bileşiğin H2O şeklinde yazılan kimyasal

formülüyle belirtilir.

Bileşik Sistematik Adı Yaygın Adı

H2O Dihidrojen monoksit Su

HCI Hidrojen klorür Tuz ruhu

H2SO4 Sülfürik asit Zaç yağı

HNO3 Nitrik asit Kezzap

CH3COOH Asetik asit Sirke asidi

CaCO3 Kalsiyum karbonat Kireç taşı

NaHCO3 Sodyum bikarbonat Yemek sodası

NH3 Trihidrojen mononitrür Amonyak

Ca(OH)2 Kalsiyum hidroksit Sönmüş kireç

NaOH Sodyum hidroksit Sudkostik

KOH Potasyum hidroksit Potaskostik

CaO Kalsiyum oksit Sönmemiş kireç

NaCI Sodyum klorür Yemek tuzu

1. Kalsiyum fosfat (Ca3(PO4)2) bileşiği;

I. karbon, II. platin, III. oksijen

elementlerinden hangilerini içerir?


2. Aşağıda element ve bileşikler için verilen özellikler-den hangisi yanlıştır?

Özellik Element Bileşik A) Homojenlik Homojen HomojenB) Aynı tür atom içerme İçerir İçermezC) Kaynama sıcaklığı Sabit SabitD) Yoğunluk Sabit SabitE) Formülle gösterilme Gösterilir Gösterilmez

3. I. Sodyum II. Sodyum klorür

Yukarıdaki maddelerle ilgili aşağıdakilerin hangisi yanlıştır?

A) İkisi de homojendir.B) I element, II bileşiktir.C) İkisi de saf maddedir.D) İkisi de aynı tür atomlardan oluşur.E) I daha basit maddelere ayrıştırılamaz.

MADDE

Saf madde

Element Bileşik

Karışım(Saf olmayan madde)

4. Bir CH4 bileşiğiyle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Bir molekülünde beş tane atom vardır.B) Karbon ve hidrojen elementlerinden oluşur.C) Kendini oluşturan atomların özelliklerini göstermez.D) Sabit basınç altında erime ve kaynama noktaları

sabit değildir.E) C ve H elementleri arasında sabit bir oran vardır.

17


5. C2H6 bileşiğiyle ilgili aşağıdakilerin hangisi yanlış-tır?

A) İki farklı cins atom içerir.B) Sekiz tane atom içerir.C) Belirli basınç altında erime ve kaynama noktaları

sabittir.D) Saf maddedir.E) Karbon ve hidrojen atomlarının özelliklerini göste-

rir.

6. X ve Y maddelerinin bazı özellikleri aşağıda verilmiştir.

X : En küçük yapıtaşı atomdur.

Y : Aynı tür molekül, farklı tür atomlardan oluşur.

Buna göre, X ve Y için;

I. saf madde olma, II. kimyasal yöntemlerle daha basit maddelere ayrı-

şabilme, III. sabit sıcaklıkta sabit yoğunluğa sahip olma

özelliklerinden hangileri ortaktır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III

7. • Kükürt dioksit • Sodyum sülfat • Sülfürik asit

Yukarıda isimleri verilen bileşikler;

I. oksijen, II. kükürt, III. hidrojen

atomlarından hangilerini içerir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III

8. Yaygın adı "kireç taşı" olan bileşiğin formülü aşağı-dakilerin hangisidir?

A) NH3 B) CaO C) Ca(OH)2

D) NaHCO3 E) CaCO3

9. Potasyum karbonat bileşiği için,

I. Bileşiğin formülü KHCO3 şeklindedir. II. Toplam üç cins atom içerir. III. Kendinden daha basit maddelere ayrıştırılabilir.


A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

10. O3 a CH4 b NaCI c

Cu d CI2 e HNO3 f

Tabloda harflerle belirtilen maddelerden;

I. saf madde, II. bileşik

olanlar aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

I II

A) d a, b, c, e, f

B) a, e b, c, d, f

C) a, d, e b, c, f

D) a, b, c, d, e, f b, c, f

E) a, b, c, d, e, f a, b, c, e, f

18

1. Element Sembolü I. Kobalt K II. Baryum Ba III. Argon Ag

Yukarıdaki element ve sembol eşleştirmelerinden hangileri doğrudur?


2. Elementlerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Aynı proton sayısına sahip tek tür atomlar toplulu-ğudur.

B) Belirli erime ve kaynama noktaları vardır.C) Saf maddelerdir.D) Doğada diatomik ve poliatomik olarak bulunabilirler.E) Kimyasal yöntemlerle ayrıştırılabilirler.

3. Bileşik Sistematik adı I. CaCO3 Kalsiyum karbonat II. CaO Kalsiyum hidroksit III. H2O Dihidrojen monoksit

Yukarıdaki bileşik ve sistematik adı eşleştirmelerin-den hangileri doğrudur?


4. Bileşiklerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Fiziksel yöntemlerle ayrıştırılabilirler.B) Formüllerle gösterilirler.C) Bileşiği oluşturan elementler arasında belirli bir

oran vardır.D) Belirli erime ve kaynama noktaları vardır.E) Hâl değişimleri dışında homojendirler.

5. Aşağıdakilerden hangisi ilk 20 element arasında yer almaz?

A) Mg B) Fe C) Si D) Ar E) Cl

6. Aşağıda bileşikler ve yaygın adlarıyla ilgili tablo veril-miştir.

Bileşik Yaygın adı

I HNO3 Tuz ruhu

II NH3 Amonyak

III KOH Potaskostik

IV CaCO3 Kireç taşı

Buna göre tablodaki bileşik ve yaygın adı eşleştir-melerinden hangileri doğrudur?

A) I ve III B) II ve IV C) I, II ve III D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV

Kimyanın Sembolik Dili - III

19


7. I. Su II. Mangan III. Sudkostik

Yukarıdaki maddelerden hangileri bileşiktir?


8. Yaygın adı “sirke asidi” olan bileşiğin formülü aşağı-dakilerden hangisidir?

A) CH3COOH B) HCl C) Ca(OH)2

D) NaCl E) H2SO4

9. Yemek sodasıyla,

I. Formülü NaCl'dir. II. Sistematik adı sodyum bikarbonattır. III. Bir molekülünde iki cins atom vardır.



10. I. Neon II. Potasyum III. Brom

Yukarıdakilerden hangileri ilk 20 element arasında yer alır?


11. Sönmüş kireç ve sönmemiş kireç bileşiklerinde;

I. hidrojen, II. oksijen, III. kalsiyum

elementlerinden hangileri ortak olarak bulunmaz?


12. I. Sönmüş kireç II. Yemek sodası III. Zaç yağı

Yukarıdaki numaralı bileşiklerin atom sayıları ara-sındaki ilişki aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?

A) I > III > II B) II > I > III C) II > III > I D) III > I > II E) III > II > I

20

Kimya Uygulamalarında İş Sağlığı ve Güvenliği

v

Kimyasal maddelerin çoğu sağlığa zararlıdır. Bu kim-

yasalların ambalaj ya da kutu üzerindeki uyarı işaret-

lerinin anlamının bilinmesi hem sağlık açısından hem

de bu kimyasalları kullanırken meydana gelebilecek

bir kaza sonrası yapılacak ilk yardımın nasıl olması

gerektiğini bilmek açısından önemlidir.

Tehlike Uyarı İşaretiKimyasal MaddeZarar Grupları

Yakıcı Kimyasal

Madde

Yanıcı Kimyasal

Madde

Aşındırıcı (Korozif)

Madde

Patlayıcı

Madde

Tahriş Edici

Madde

Toksik (Zehirli)

Madde

Çevreye Zararlı

Madde

Radyoaktif

Madde

Güvenlik Sembolü Güvenlik Önlemi

Kırılabilir cam malzemeler-

le çalışılacağını ifade eder.

Isıtıcı ya da sıcak bir yüzeyi

ifade eder.

Gözlüksüz çalışmanın tehli-

keli olduğunu ifade eder.

Eldivenle çalışması gerekti-

ğini ifade eder.

Cıva (Hg): Buharı çok tehlikelidir, insanın sinir

sistemine ve beyin fonksiyonlarına zarar verir.

Kurşun (Pb): Hava, su ve toprak yoluyla, so-

lunumla ve besinlere karışarak biyolojik sistemlere

giren son derece zehirli özelliklere sahip bir metaldir.

İnsanda beyin hasarlarına neden olur.

Karbondioktsit (CO2): Atardamardaki kanda

yoğunluğu belirli bir miktarın üzerine çıkarsa; baş

ağrısı, adele seğirmeleri, şuur bulanıklığı ve koma

görülür.

Azot dioksit (NO2): Zehirli gazdır; solunumu

sonucunda baş ağrısı ve baş dönmesi görülür.

Kükürt trioksit (SO3): Suyla tepkimeye gi-

rerek sülfirik asidi oluşturan zehirli bir gazdır. Maruz

kalındığında solunum yollarını tahriş eder.

Karbonmonoksit (CO): Maruz kalındığında do-

kulara oksijen taşınamaz ve hücre ölümü meydana gelir.

Klor gazı (CI2): Suyla temas ettiğinde hidroklorik

asit (HCI) ve hipoklorik asit (HCIO) oluşur ve bu durum

solunum güçlüğüne neden olur.

Sodyum (Na):Vücuttaki su dengesinin korunması,

kalp faaliyeleri ve bazı metabolizma fonksiyonlarının

düzenlenmesi için gereklidir.

Potasyum (K): Vücuttaki sıvı ve elektrolit dengesi-

ni sağlamak için önemlidir.

Demir (Fe): Bazı minerallerin emilimi ve kanda oksi-

jeni taşıyan kırmızı kan hücrelerinin ve çeşitli enzimlerin

üretimi için gereklidir.

Kalsiyum (Ca): Kasların gerginliğinde, kalbin çalış-

masında, kemik gelişimi ve yapısı üzerinde büyük etkileri

vardır.

Magnezyum (Mg): Kemik ve dişlerin yapısında

bulunur, sinir uyarımı ve kas kasılmalarını düzenler.

Enerji üreten metabolizmalarda rol alan pek çok enzimi

aktif hâle getirir.

Su (H2O): Yetişkin bir insanın vücut ağırlığının

% 60-70'i sudur. Vücuttaki görevi ise hücrelerin ihtiyacı

olan maddeleri hücrelere taşıyarak, vücudun sıcaklığını

dengede tutmak, besinlerin sindirimine yardımcı olmaktır.

21


1. Aşağıdaki tabloda üzerinde belirtilen semboller bulu-nan maddelerden beraber depolanabilenler + ile, bera-ber depolanamayacak olanlar – ile gösterilmiştir.

✛ — —

— ✛ —

Buna göre,

I. Alev alıcı iki madde beraber depolanabilir. II. Alev alıcı bir madde ile patlayıcı bir madde birlikte

depolanamaz. III. Patlayıcı ve zehirli maddeler birlikte depolanamaz.


A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

2.

Yukarıda sembolü verilen laboratuvar güvenlik işa-retinin anlamı aşağıdakilerin hangisidir?

A) Yanıcı madde B) Zehirli maddeC) Radyoaktif madde D) Tahriş edici madde E) Aşındırıcı madde

3. Toksik özellikli kimyasal maddelerden korunmak için;

I. yüz, göz ve cilde temas ettirmeme, II. koruyucu kıyafetlerle çalışma, III. buharını solumama önlemlerinden hangileri alınmalıdır?


Laboratuvar güvenliği için,

Deney sırasında laboratuvar önlüğü, gözlük, eldiven,

maske ve deneyin tehlikesine göre özel elbise kulla-

nılmalıdır.

Zehirli maddelerle çalışırken kokularından etkilen-

memek için özel havanlandırmalı çeker ocakta çalı-

şılmalıdır.

Kullanılacak kimyasal maddenin üzerindeki uyarı

işaretlerine dikkat edilmelidir.

4. Laboratuvarda kimyasal atık olarak cıva bulunuyorsa, buharının teneffüsünden kaçınılmalıdır. Dökülen cıva zerrecikleri ince uçlu bir pipetle toplanmalı veya iyot kömürü ile kimyasal reaksiyona sokulmalıdır. Ayrıca içinde cıva ve inorganik cıva tuzları bulunan ayrı bir kapta biriktirilmelidir.

Buna göre, cıva bulunan bir kap üzerinde;

I. II. III.

işaretlerinden hangileri bulunabilir?


5.

Bu sembolle ilgili,

I. Temas etmeden önce koruyucu elbise giyilmelidir. II. Canlı dokulara zarar verir. III. Ekolojik dengeyi bozar.


A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

Ukrayna'nın Çernobil kentinde 1986'da meydana ge-

len, ülkemizin de etkilendiği, nükleer reaktör kazasını

hatırla!

meb±nıf-kimya-sb.pdf• "kısa cevaplı sorular" ile yine özet anlatım içerisinde...

Documents