informatie en politiek: informatie, data en macht in de 21ste eeuw

informatie en politiek:informatie, data en macht in de

21e eeuw

Vogin IP-dag9 maart 2017

Frank Huysmans

Bibliotheekwetenschap | University of Amsterdam

WareKennis | Den Haag

2

informatie is politiek

3

informatie is politiek

4

informatie is politiek

5

informatie is politiek

6

informatie is politiek

7 maart 2017

7

informatie is politiek

juli 2010

8

informatie is politiekgrote woorden (cyberwar, infobattle, Krieg ohne Blut) leiden af van ’kleinere’ vormen van machtsuitoefening via informatie

informatiepolitiek is veel alledaagser, wijdverspreider en (dus) fundamenteler dan alleen conflicten tussen staten

wel komt het op veel grotere schaal voor dan voor het internettijdperk

9

informatie is politiekpolitiek verdeling van macht en hulpbronnenmacht leidt tot menselijk handelen

1.instrumentele macht fysiek geweld, wapengekletter

2.structurele macht regels, wetten, instituties3.symbolische macht ideeën, woorden, beelden

4.informationele macht informationele basis 1,2 en 3(Braman, 2006)

10

informationele basisvoorbeelden (Braman 2006)

1.instrumentele macht ‘slimme’ bommen2.structurele macht auteursrecht, DRM3.symbolische macht individual targeting

(banners)

4.informationele macht ‘profiling’ (verzekeringen)

11

spreken en zwijgenkern:wat eenmaal open is, kan niet meer worden gesloten

partijen kunnen belang hebben bij openbaren óf juist bij geheim houden

sociale strijd over spreken en zwijgen

12

strijd om informationele macht

individu

overheidmarkt

13

strijd om informationele macht

14

strijd om informationele macht

15

strijd om informationele macht

individu

overheidmarkt

16

Recente politieke ‘strijd’Massaobservatie door

veiligheidsdiensten

Netneutraliteit

Recht om vergeten te worden

Modernisering auteursrecht (EU)

17

informatie is politiekInformatie-asymmetrie (Akerlof 1970)

Ene partij beschikt over informatie, andere partij niet

‘markt’ voor tweedehands auto’s:prijs komt moeilijk (of niet) tot stand

18

asymmetrie: informatie en macht

Analyse: vragen

• wie kan macht uitoefenen?• wie beschikt over de informatie?• welke partijen hebben belang bij

spreken of juist zwijgen van degene die informatie bezit?

19

niveaus in de samenlevingSociale systemen (Luhmann, 1984)

• individu (bewustzijn/psyche)

• interacties (ontmoeting)• organisaties (lidmaatschap)• samenleving (al het sociale

omvattend)

20

informatie is politiek

samenlevingorganisatieinteractieindividu

21

voorbeelden• wie heeft macht?• wie heeft informatie? • wie heeft/hebben belang bij ’spreken/zwijgen’?

(openbaren/niet openbaren)

niveau: interactie | organisatie | samenleving spelers: individu | overheid | markt

- uitlenen e-books door openbare bibliotheken- onthullingen massaobservatie (Snowden/CIA)- connecties team-Trump met Rusland/Poetin

22

macht over spreken en zwijgen

chanteren

overredenbekennen/ontkennen

hackenonder embargo

verstrekken

plagiëren

lekken

klokkenluiden

anonimiserengijzelen (rechtbank!)

WOBben

verbannen

vermoorden

censureren

martelenarresterenpatenteren/octrooieren

versleutelen/ontsleutelen

bespioneren

onthullen

lobbyen

23

waarom gebeurt dit allemaal?Door openbaren of geheimhouden verschuift de machtsbalans

• informatie-asymmetrie: degene die informatie bezit en niet deelt, heeft voordeel

• verandert asymmetrie in symmetrie, dan gelijk speelveld (economie)

• overheden hebben macht om spreken/zwijgen te reguleren

24

balansindivid

u

overheidmarkt

25

balansWat kan/moet overheid doen?

• instrumenteel: handhaving, opsporing, vervolging

• structurele macht: wetten en regels vaststellen (voor individuen, de markt en zichzelf)

• symbolische macht: transparantie, terughoudendheid

26

balans

27

balansWat kunnen informatieprofessionals doen?

dank!

e: huysmans@uva.nl / frank@warekennis.nl t: @fhuysmans

w: https://warekennis.nl/