infectious epidemic

ภัยพิบัติจากการระบาดของ

โรคอุบัติใหม่ อุบัติซ้้า

พ.ญ.นฤมล สวรรค์ปัญญาเลิศ

กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข

nsawan2005@yahoo.com

เนื้อหา:

- ความหมายและนิยามศัพท์

- ปัจจัยที่ท้าให้เกิด โรคอุบัติใหม่ อุบัติซ้้า

และผลกระทบ

- ตัวอย่างโรคอุบัติใหม่ อุบัติซ้้า

- การเตรียมรับการระบาดของผู้ป่วย ณ

ห้องฉุกเฉิน

โรคติดต่ออบุัติใหม่ คือ โรคติดต่อที่

เกิดจากเชื้อใหม่ หรือ โรคติดตอ่ที่

พบในพื้นท่ีใหม่ เปน็โรคท่ีมาจาก

ประเทศหนึ่งไปอีกประเทศหน่ึง

โรคติดต่ออุบตัิซ้า้ คือ โรคติดต่อที่เคย

ระบาดในอดีตและสงบแล้วกลับมา

ระบาดอีก รวมถึง เชือ้โรคดื้อยา และ

อาวุธชีวภาพ

ปัจจัยที่ท้าให้เกิดโรคติดเชือ้อบุัติใหม่และอบุัติซ้้า

การเปลี่ยนแปลง วถิีชีวิต /พฤติกรรม

อาหารจานด่วนแบบตะวันตก

ระบบนิเวศน์ ถูกรบกวน

ใช้สารก าจัดศัตรูพชืมากเกนิไป สารเคมีตกคา้ง

แมลงดื้อต่อสารเคมีหลายชนิด

ภัยธรรมชาติ

ตัดไม้ท าลายป่า ปลูกป่า

โลกร้อน

น ำ้ท่วมฉับพลัน โคลนถล่ม

• โรคโบทลูสิซัม

• โรคไข้สมองอกัเสบจากเวสต์ไนล์

• โรคไข้สมองอักเสบนิปาห์

• โรคไข้หวัดใหญ ่H1N1 2009

• โรคไข้หวัดนก (H5N1)

• โรคมือ เท้า ปาก

• โรคไข้ปวดขอ้ยุงลาย

โรคติดต่ออุบตัิใหม่ทีพ่บใน ประเทศไทย

โรคอุบตัิใหม-่อบุัตซิ้้าอื่นๆ

• Diphtheria

• Cholera

• Malaria ชายแดนประเทศไทย

• Filariasis : กลุ่มแรงงานต่างด้าว

• Meningococal meningitis W135:

• Tuberculosis (MDR):

• Leptospirosis

• Acinobactor

• โรคสมองฝอ่/โรคววับา้

โรคอาหารเป็นพิษโบทูลิสซัม

• โรคโบทูลิสซัม เป็นโรคอัมพาตรุนแรง ที่ มี ส า เหตุ จ ากสารชี วพิษ (biological toxin) ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาท • สารพิษนี้ส่วนมากผลิตโดยแบคทีเรีย Clostridium botulinum

• เกดิจากเชือ้ไวรัสล้าไสห้รอืเอนเทอโรไวรสัหลาย

ชนิด พบไดบ้่อยในกลุ่มเดก็ทารกและเดก็เลก็อายุ

ต่า้กวา่ 5 ปี โรคเกดิประปรายตลอดป ีแต่จะเพิม่

มากขึน้ในหนา้ฝน ซึ่งอากาศมกัเยน็และชืน้

โรคมือ เท้า ปาก

ไข้สมองอักเสบเวสต์ไนล์

ไข้สมองอักเสบเวสต์ไนล์

สหรัฐอเมริกา แคนาดา แมกซิโก ปี 2543 - ปัจจบุัน

ม้า

คน

นก

ยุง

วงจรหลัก

นก ยงุ

ยงุแพรไ่วรัสมายงั

นกขณะดดูเลอืด

นกท่ีติดเชื้อแพร่เชื้อกลับไปให้ยุงได้

นกบางชนิดป่วยและตาย บางชนดิไม่ป่วย

คนและสัตว์เลีย้งลกูด้วยน้า้นม

ติดเชื้อจากการถกูยงุกดั

สตัว์เลี้ยงลูกดว้ยน้้านมทีต่ดิเชื้อ

ส่วนใหญไ่ม่ปว่ย บางตวัอาจมี

สมองอกัเสบ กล้ามเนื้อออ่นแรง

และตายได้

คน สัตว์เลี้ยงลูก

ด้วยน้้านม ไม่มี

viremia สูงพอ ที่

จะแพร่เชื้อกลับไป

ให้ยุงDead-end

ไข้สมองอักเสบเวสต์ไนล์

ปัจจัยเสี่ยงของไทย •นกอพยพย้ายถิ่น

•นกน้าเข้าจาก ตปท.

•ยุง ที่มากับเครื่องบินหรือเรือจาก

พื้นที่เสีย่ง

โรคไข้เลอืดออกอีโบลา (Ebola hemorrhagic fever)

ไข้เลือดออก

แหล่งเพาะพันธุ์ของยุงลาย

การป้องกันส่วนบุคคล

Emerging Infectious Disease

SEVERE ACUTE RESPIRATORY SYNDROME

(SARS: ซาร์ส)

การระบาดของโรคซารส์, 2546:

ปจัจัยเสีย่งที่พบ

• การเดินทาง แหล่งท่องเที่ยว

• สัตว์ป่าบางชนิด 21 Aug 07

ไข้หวัดนก

การระบาดของโรคไข้หวัดนก (2548)

• พบการระบาดของโรคไข้หวัดนกที่จังหวัดกาญจนบุรี นครนายก นนทบุรี และกรุงเทพมหานคร

ไข้หวดัใหญ ่H1N1 2009

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

Figure 1 : Numbers of confirmed cases of Influenza A (H1N1)2009 in Thailand, by week, April 2009 - April 2010

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

Figure 1 : Numbers of confirmed cases of Influenza A (H1N1)2009 in Thailand, by week, April 2009 - April 2010

1st Wave 2nd Wave

การเตรียมความพร้อม

เตรียมการอย่างไร

• นโยบายของผู้บริหาร

• Checklist ในการด้าเนินการ(ด้านบุคลากร

, จ้านวนเตียง, ระบบสนับสนุน)

• การประสานงานในโรงพยาบาล และ

ระหว่างโรงพยาบาล

• แนวทางเวชปฏิบัติ และ การสนับสนุน

• การควบคุมป้องกันโรคติดเชื้อใน

โรงพยาบาล

Hospital Transmission

Healthcare personnel

Patients

Healthcare personnel

Household members

PatientsHousehold members

Emergency Room

Ward : ICU

• การสัมผัส

• ทางอากาศ

• การปนเปื้อนของ

เวชภัณฑ์

• สัตว์พาหะ

ปัจจัย

• ผู้ป่วย

• เชื้อก่อโรค

• สิ่งแวดล้อม

ระยะก่อนการระบาด

(Pre-epidemic phase)

เราต้องเตรียมการอย่างไร

• เตรียมตัว

• เตรียมคน

• เตรียมของ

• เตรียมสถานที่

ระยะกอ่นการระบาด (Pre-epidemic phase)

• ด้านบคุลากร (Human resource)

– การพัฒนา ศกัยภาพทีมงาน

–การจดัทีมงานส้ารอง

– การเตรยีมทีมบุคลากรแต่ละระดบั

• บุคลากรด้านการรกัษา/บุคลากรสนบัสนนุ

อืน่ๆ รวมถงึ contact out personal

– การติดอาวธุทางปญัญา

ระยะกอ่นการระบาด (Pre-epidemic phase)

• ด้านการสนับสนุน

–เวชภณัฑ์

–อุปกรณ์ปอ้งกันตนเอง

–ประสานงานกับหน่วยต่างๆ ทั้งใน

รพ และ หน่วยงานอื่น เช่น สสจ

ส่วนกลาง

ด้านเวชภัณฑ ์

• ควรมี checklists

• มีแนวทางการด้าเนินงานที่เคยตก

ลงกัน รวมถึงแบบฟอร์มต่างๆ

• ควรท้าการซ้อมร่วมกับทีมงาน/

ผู้เกี่ยวข้อง เป็นระยะ

ระยะก่อนการระบาด (1)

• การวางแผน (planning)

• ระบบข้อมูลข่าวสาร (Information)

• เครือข่ายในการด้าเนินงาน (networking)

• การสื่อสารกับสาธารณะ (public

communication)

• การซ้อมแผน (table top exercise)

ระบบการท้างานด้านอื่นๆ

• ระบบไฟฟ้า

• ระบบน้้า อาหาร

• การจัดการขยะมูลฝอย และสภาพแวดล้อม

• ระบบการสื่อสาร

• ระบบการสนับสนุน

• Checklists และ มาตรฐาน / แนวทางการ

ปฏิบัติงาน

เราจะทราบได้อย่างไร ว่าเกิดการ

ระบาดของโรค......ในโรงพยาบาล/

สถานพยาบาลของเรา-.....

/ท้องถิ่นของเรา

การระบาดของโรคหดั ในนักศกึษามหาวทิยาลัย

แห่งหนึง่ มิถนุายน 2551

• ผู้ป่วย 42 ราย

• หญิง 28 ราย

ชาย 14 ราย

• อายุ 18-22 ปี

• ผู้ป่วย 11 ราย

• ผู้ป่วยใน 4 ราย

• ชายอายุ 21 ปี

(พิสัย 20-22 ปี)

การระบาดของโรคหัดในทหารเกณฑ์ กทม.

ธันวาคม 2551

การระบาดของไขห้วัดใหญ่ใน

บุคลากรทางการแพทย์ใน

โรงพยาบาล

• โรงพยาบาลในภาคเหนือ มกราคม 2553

• โรงพยาบาลในกรุงเทพ มกราคม 2553

• โรงพยาบาลในจังหวัดภาคใต้ กุมภาพันธ์

2553

• การระบาดในกระทรวงสาธารณสุข สิงหาคม

2553

• ...............................

• ผู้ป่วยและเจ้าหน้าที่ในward nursery กันยายน

2553

ระยะหลังการระบาด

• ทบทวนการด้าเนินงาน รวบรวมปัญหา

อุปสรรคที่พบเพื่อเป็นบทเรียนในการ

เตรียมรับการระบาดครั้งต่อไป ด้าน คน

เงิน ของ สถานที่

• เฝ้าระวังการระบาดของโรคอย่างต่อเนื่อง

แนวทางปฏบิัติส้าหรับบุคลากรทาง

การแพทย์

• การป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อ

ไวรัสโดยการสัมผัส

• การป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อ

ไวรัสผ่านทางละอองฝอย

• การใส่เครื่องป้องกันตนเอง (Personal

protective equipment)

Hospital Transmission

Healthcare personnel

Patients

Healthcare personnel

Household members

PatientsHousehold members