energiebesparing op school docenten training ivam, universiteit van amsterdam 4 en 9 december 2009...

Energiebesparing op school Docenten Training

IVAM, Universiteit van Amsterdam 4 en 9 december 2009

Deze presentatie geeft de mening van de auteurs weer. De Europese Commissie kan niet verantwoordelijk gehouden worden voor het gebruik van de informatie uit deze publicatie

Vandaag

• Voorstelrondje• Het IUSES project in het kort• Mogelijke opzet lessen: introductie energie en

energiebesparing• Experimentele toolkit• Verdere ideeën voor in de lessen• Vragenlijst• Vragen, opmerkingen, suggesties

IUSES: Intelligent Use of Energy at School

• 12 Europese partners• Pilot: lesprogramma en wedstrijd• Doel: Leerlingen leren over energie

en energiebesparing. Docenten materialen aanreiken

• Nu in Nederland: 7 (8) deelnemende scholen

• Begin 2010: wedstrijd gelanceerd

IUSES materialen

• Handboek Gebouwen• Handboek Transport• Handboek Industrie• Leraren Handboek

– Engelse versies te downloaden via www.iuses.eu – Nederlandse versies later.

• Experimentele toolkit• DVD• Deze presentatie

Mogelijke opzet lessen

• Waarom zuinig omgaan met energie?• Wat is energie?

– Welke vormen zijn er? – Hoe werkt het? Eenheden; primair en secundair– Wat zijn de bronnen?

• Wat is het verbruik in de EU en in NL?• Energieverbruik en besparing• Experimenten• Energie Bespaar Plan voor op school (of thuis)

Waarom zuinig met energie?

• Broeikaseffect en klimaatverandering– Wat is klimaatverandering?

• Eindigheid fossiele brandstoffen• Afhankelijkheid

Het broeikaseffect

Klimaatverandering - broeikasgassen

Mondiale temperatuurveranderingen

Eindigheid aardolie

Afhankelijkheid Olie producerende en exporterende landen

Aardgasproductie per land

Afhankelijkheid (2)Wie heeft de aardolie?

Wat is energie?

• Eenheden– Joule en Watt– Kilowattuur– Ton olie equivalent– Rekenen met energie

• Primaire en secundaire energie

Rekenen met energie

• Joule = eenheid van energie

• 1 joule = energie de nodig is om een object met een kracht van 1 Newton over 1 meter te verplaatsen in de richting van die kracht.

• “de energie die het kost om één ons, één meter op te tillen”

Rekenen met energie

• Watt = eenheid van vermogen

• 1 Watt = 1 Joule per seconde

• 1 W = 1 J/s

• “er is een vermogen van 100 Watt nodig om 10 kilo in één seconde één meter op te tillen”

Rekenen met energie

• 1 W = 1 J/s

• 1 kWh = 1.000 x 3.600 (s) x 1 (J/s) = 3.600.000 J = 3,6 MJ

Energietransformatie

Rekenen met energie

• 1 m3 aardgas = 35 MJ • Hoeveel aardgas wordt per uur verstookt in een centrale van 400 MW?

Rekenen met energie

Wat is energiezuiniger:

Een wasmachine (op 40˚) ……

of een teiltje met 30 liter warm water?

Energievormen

• Thermische energie • Elektrische energie• Magnetische energie• Chemische energie• Nucleaire energie

Duurzame energie

• Zonne-energie• Biobrandstof• Waterkracht• Windenergie• Geothermische energie

Energieverbruik EU

Duurzame energiebronnen

Verbruik per sector

Energieverbruik EU per sector

Energieverbruik Nederland

Duurzame energie in Nederland

Verbruik in huishoudens

Jaarverbruik van apparaten

Apparaat Vermogen Bezit Tijd Verbruik (W) (%) (h) (kWh/hh)

Straalkachel 600 10 150 9

Koelkast 100 100 4.380 438

Trias Energetica

Energieverbruik beperken: apparaten in huis

• Energiezuinige apparaten kopen:– Energielabel voor koelkast,

vaatwasser, verlichting– A: zuinigst– G: minst zuinig

Energieverbruik beperken: spaarlampen

Gloeilamp(Watt)

Spaarlamp(Watt)

Verschil(Watt)

Tijd(Uur/week)

Verbruik(kWh)

60 11 49 30 1,470

…

Energieverbruik beperken: Top 5 stand-by sluipverbruikers

1. Computer met randapparatuur: bespaar €33,- per jaar

2. Tv plus video- of dvd-speler: €12,- per jaar 3. Koffiezetapparaat: €6,- per jaar 4. Tuner, versterker en cd-speler: €6,- per jaar 5. (Combi) magnetron: €4,-per jaar

Energieverbruik beperken: energiezuinig bouwen

Energieverbruik beperken: Een huis isoleren

Gebruik duurzame energie

Samenstelling Stroom NUON (2007) Samenstelling Stroom Greenchoice (2007)

Gebruik duurzame energie:zonne-energie

Gebruik duurzame energie:PV-cellen

Gebruik duurzame energie: Zonneboiler

Efficiënt gebruik fossiele brandstof: Warmte Kracht Koppeling

Efficiency electriciteitscentrale: 42%

56 % afvalwarmte Stadsverwarming

Experimentele toolkit

• Energiemeter• PV paneel• Isolatiemateriaal• Mini gloeilamp en led lamp • Snoertjes en klemmetjes• Digitale thermometer• Molen met zonnecel

Energie op school: Energie Bespaar Plan

• Welke apparaten gebruiken energie? Maak een lijst

Ruimte Soort apparaat Elektrisch/elektronisch

Lerarenkamer Koffiezetapparaat Elektronisch

…

Ruimte Soort apparaat Ruimte verwarming/ koeling; waterverwarming

Soort brandstof

Aula Radiatoren Verwarming Aardgas …

Hoeveel energie verbruiken wij?

(1)  Aantal

(2)Vermogen

(W) (3)

Vraag Factor

(4)

Aantal uur per week gebruik

Wh per Week (2) x (3) x

(4) x (7)Uren per dag (5)

Dagen gebruik X

Week (6)

Uren per week (7)

= (5) x (6)

  Verlichting              

  Gloeilamp 40W   40 1     0 0 

TL-verlichting/ Spaarlamp 13W   13 1     0 0

…

  Elektronische Apparaten               

Personal computer + monitor   140 0,9     0 0

…(8) TOTAAL Wh x Week:

0Aantal weken per maand = 30/7=

4,3

(9) Wh x Maand = (7) x 4,3 0(10) Omzetten naar kWh x Maand = (9) /1000

0,00

Per apparaat kun je het elektriciteitsverbruik bepalen:

Hoeveel energie verbruiken wij? (2)De hoeveelheid verbruikte brandstof is het gemakkelijkst te bepalen door deze af te lezen van de energierekening.

Omzetten van brandstoffen naar kWh (1)     

Berekend o.b.v. [Net Calorific Value/ Netto stookwaarde]

Soort brandstofVerbruikte

hoeveelheid (per maand)

Eenheid Eenheid XConversie factor (1) (kWh

per eenheid)Totaal kWh

Aardgas   kgm³

× 13,1 kWh/kg 7,85 kWh/m³ 0

Vloeibaar Petroleum Gas (LPG) (Butaan/Propaan)

  kg liter

× 12,78 kWh/kg 7,65 kWh/l 0

Steenkool   kg  

× 6,65 kWh/kg   0

Stookolie   kg liter

× 11,75 kWh/kg 9,87 kWh/l 0

Hout (25 % vochtigheid)   kg 

× 3,83 kWh/kg   0

Houtpellets   kg  

× 4,67 kWh/kg   0

TOTAAL  

Omrekenen naar CO2 (eq.) uitstoot

Emissiefactoren voor geselecteerde brandstoffen voor eindgebruik

 Voeg hier je verbruik in  

kg CO2 per eenheid: kg aan CO2 equivalent (1)

Emissies

EnergietypeEnergieverbruik

X kWhKg

brandstofliter

brandstofm³

brandstofTJ per kWh kg CO2

kg CO2 equivalent

Elektriciteit   X 0,5108 --- --- --- --- 0,5387 0 0

Aardgas   X 0,2019 2,6479 --- 3,7827 56100 0,2178 0 0

LPG   X 0,2271 2,9026 4,8457 --- 63100 0,2440 0 0

Steenkool   X 0,3459 1,9220 --- --- 96100 0,3470 0 0

Stookolie (voor boiler)   X 0,2786 3,2740 3,8976 --- 77400 0,2800 0 0

Andere brandstoffen   X             0 0

  TOTAAL 0 0

Wat doen wij aan besparing?

Stellingen huidige situatie Maatregel al toegepast? Opmerkingen

Nee

Ja, net mee begonnen

Ja, mee bezig

Ja, intensief mee bezig

Verlichting en Apparaten          

Als er genoeg licht van de zon is of als niemand in een ruimte is dan zijn alle lichten UIT. X      

Iemand zet de lichten uit, maar dit is niet standaard

In ruimtes waar iemand maar even is (bijv. gang, toilet, etc.) zijn de lichten uit als er niemand is X      

Verwarming en koeling

Ramen en gordijnen worden aan het eind van een schooldag gesloten.

  X    

Sommige ramen en gordijnen worden gesloten, maar niet altijd. Het hangt ervan af of iemand er aan denkt.

Etc

Etc.

Energie Audit data schema:

Wat kunnen we verder doen en hoeveel bespaart dat?

Type Energie

VOORGESTELDE MAATREGELEN

Type Gedrag/

Technisch

% Besparing

Energie besparingen

CO2 emissie kg/maan

d

Financiele Besparing (€/maand)

Kosten van de Actie

(€)

Terug verdientijd (maanden)

Aanbevelingen voor haalbaarheid

Thermisch Verwarming                

Verbeteren van thermische isolatie van de muren

T 30% 960,00 209 192 50.000 260,4In het geval van

renovatie

  Installatie van dubbel glas T 15% 480,00 105 96 26.000 270,8

Als bestaande ramen enkel glas hebben en

niet recentelijk zijn geplaatst

Laat buitendeuren niet langer open dan nodig is.

G 2% 64,00 14 13 0 0,0 Altijd

ETC

ETC

Verdere ideeën voor in de lessen

• Vervoer en transport:– Energieverbruik en Luchtkwaliteit– Transport voor consumptie– Eigen vervoer: elektrisch vervoer vs op benzine– Vervoerplan voor de school

• Industrie– Grootverbruiker van energie– Voorbeeld: energieverbruik papierindustrie

• Auto benzine 187 grCO2/km• Auto diesel 210 gr CO2/km• Trein 45 grCO2/km• Metro 50 grCO2/km• Bus 65 grCO2/km• Tram 50 grCO2/km• Motor 132 grCO2/km• Bromfiets 75 grCO2/km

Vervoer en transport

Vragenlijst

• Meten of leerlingen meer over energie en energiebesparing weten en er naar handelen: De vragenlijst voor en na de lessen laten invullen

• Evalueren van materialen onder docenten na afloop van de lessen.

Verdere vragen, opmerkingen, suggesties?

Lieke Dreijerink: ldreijerink@ivam.uva.nl

Jan Uitzinger: juitzinger@ivam.uva.nl