bağişiklik ve bağişiklama (fazlası için )
Post on 06-Jul-2015
1.057 Views
Preview:
TRANSCRIPT
BAĞIŞIKLIK BAĞIŞIKLIK VE VE
BAĞIŞIKLAMABAĞIŞIKLAMA
Dr. Osman GÜNAYDr. Osman GÜNAY
Dersin Amacı
Bağışıklamanın temel ilkeleri ve ülkemizdeki
bağışıklama uygulamaları hakkında bilgi
vermek.
Öğrenme Hedefleri2 saatlik dersin sonunda öğrenciler;2. Bağışıklı türlerini sayıp tanımlayabilecek,
3. Aktif bağışıklamanın temel ilkelerini sayabilecek,
4. Aşı kontrendikasyonlarını sayabilecek,
5. Aşıların önemli yan etkilerini sayabilecek
6. Türkiye’de uygulanan aşı takvimini açıklayabilecek,
7. Rutin aşıların özelliklerini açıklayabilecek
8. Soğuk zincir ve kitlesel immünite kavramlarını tanımlayabileceklerdir.
04/03/12 4
BağışıklıkBağışıklık
BağışıklıkBağışıklık terimi, terimi, konakçının enfeksiyon konakçının enfeksiyon
etkenlerine karşı savunma durumunu, yani etkenlerine karşı savunma durumunu, yani
direnç faktörlerinin oluşturduğu durumu ifade direnç faktörlerinin oluşturduğu durumu ifade
eder.eder.
O. Günay
04/03/12 5
Bağışıklık TipleriBağışıklık Tipleri
A. Doğal bağışıklıkA. Doğal bağışıklık
• Türe hasTüre has
• Irka hasIrka has• BireyselBireysel
B. Kazanılmış bağışıklıkB. Kazanılmış bağışıklık
• AktifAktif
• PasifPasif
O. Günay
04/03/12 6
Doğal BağışıklıDoğal Bağışıklıkk
Enfeksiyon etkeni veya onun ürünleri ile Enfeksiyon etkeni veya onun ürünleri ile
karşılaşma söz konusu olmaksızın karşılaşma söz konusu olmaksızın
konakçıda doğal olarak var olan konakçıda doğal olarak var olan
bağışıklıktır.bağışıklıktır.
İnsanlarda hastalık yapan birçok etkenin İnsanlarda hastalık yapan birçok etkenin
hayvanlarda hastalık yapmaması bu tip hayvanlarda hastalık yapmaması bu tip
bağışıklığa bağlıdır.bağışıklığa bağlıdır.O. Günay
04/03/12 7
Kazanılmış (akkiz) BağışıklıkKazanılmış (akkiz) Bağışıklık
Konakçıların enfeksiyon etkeni veya onun Konakçıların enfeksiyon etkeni veya onun
ürünleri ile karşılaşması sonucunda ortaya ürünleri ile karşılaşması sonucunda ortaya
çıkan bağışıklıktırçıkan bağışıklıktır..
O. Günay
04/03/12 8
Aktif BağışıklıkAktif Bağışıklık
Konakçının kendisinin enfeksiyon etkeni Konakçının kendisinin enfeksiyon etkeni
veya onun ürünleri ile karşılaşması sonucu veya onun ürünleri ile karşılaşması sonucu
kazandığı bağışıklıktır.kazandığı bağışıklıktır.
Aktif bağışıklık iki şekilde kazanılır: Aktif bağışıklık iki şekilde kazanılır:
• Doğal aktif bağışıklık Doğal aktif bağışıklık
• Yapay aktif bağışıklıkYapay aktif bağışıklık
O. Günay
04/03/12 9
Pasif BağışıklıPasif Bağışıklıkk
Bir konakçıda oluşan bağışıklık ürünlerinin Bir konakçıda oluşan bağışıklık ürünlerinin
bir başka konakçıya geçmesi ile oluşan bir başka konakçıya geçmesi ile oluşan
bağışıklıktır. bağışıklıktır.
İki şekilde oluşabilirİki şekilde oluşabilir
3.3. Doğal pasif bağışıklıkDoğal pasif bağışıklık
4.4. Yapay pasif bağışıklıkYapay pasif bağışıklık
O. Günay
04/03/12 10
Kitlesel İmmüniteKitlesel İmmünite(Herd Immunity)(Herd Immunity)
Toplumun belli bir bölümünün herhangi bir Toplumun belli bir bölümünün herhangi bir
yolla bir etkene karşı bağışık olması halinde yolla bir etkene karşı bağışık olması halinde
bulaşma zincirinin kırılacağı ve yayılımın bulaşma zincirinin kırılacağı ve yayılımın
duracağı kabul edilir. duracağı kabul edilir.
Bunun için gerekli olan bağışıklık oranı Bunun için gerekli olan bağışıklık oranı
etkenin transmisibilitesine ve hassas etkenin transmisibilitesine ve hassas
bireylerin dağılım biçimine göre değişir.bireylerin dağılım biçimine göre değişir.
O. Günay
04/03/12 O. Günay 11
HastalıklarHastalıklar BulaştırıcılıkBulaştırıcılık
(kişi) (kişi)
Kitlesel İmmünite Kitlesel İmmünite
Oranları (%)Oranları (%)DifteriDifteri 6–76–7 8585
KızamıkKızamık 12–1812–18 83–9483–94
KabakulakKabakulak 4–74–7 75–8675–86
BoğmacaBoğmaca 12–1712–17 92–9492–94
PolioPolio 5–75–7 80–8680–86
KızamıkcıkKızamıkcık 5–75–7 80–8580–85
ÇiçekÇiçek 6–76–7 83–8583–85
Bazı Hastalıklarda Bazı Hastalıklarda Kitlesel İmmünite OranlarıKitlesel İmmünite Oranları
Bağışıklama Bağışıklama
HizmetleriHizmetleri
04/03/12 O. Günay 13
04/03/12 O. Günay 14
04/03/12 O. Günay 15
BağışıklamaBağışıklama
Aktif bağışıklama: Aktif bağışıklama: AşılarAşılar
Pasif bağışıklama:Pasif bağışıklama: Serumlar ve Serumlar ve GammaglobulinlerGammaglobulinler
04/03/12 O. Günay 16
Aşıların SınıflandırılmasıAşıların Sınıflandırılması((Antijenin kaynağına göre)Antijenin kaynağına göre)
Virüs aşılarıVirüs aşıları
Bakteri aşılarBakteri aşılar
Toksoid aşılarToksoid aşılar
04/03/12 O. Günay 17
Aşıların SınıflandırılmasıAşıların Sınıflandırılması ( (Antijenin tipine göre)Antijenin tipine göre)
Canlı (Attenue) aşılarCanlı (Attenue) aşılar
Ölü (İnaktive) aşılarÖlü (İnaktive) aşılar
Toksoid aşılarToksoid aşılar
Biyoteknolojik aşılarBiyoteknolojik aşılar
04/03/12 O. Günay 18
Aşıların SınıflandırılmasıAşıların Sınıflandırılması ( (Uygulama durumuna göre)Uygulama durumuna göre)
Rutin aşılar:Rutin aşılar: HepB, HepB, BCG, DaBT-IPA-Hib, BCG, DaBT-IPA-Hib, OPA, KPA, KKK, DaBT-IPA, Td, TTOPA, KPA, KKK, DaBT-IPA, Td, TT
Özel kişi ve gruplara yapılan aşılarÖzel kişi ve gruplara yapılan aşılar::Kuduz, Influenza vbKuduz, Influenza vb
İsteğe bağlı olarak yapılan aşılar:İsteğe bağlı olarak yapılan aşılar: HAV, Su Çiçeği vbHAV, Su Çiçeği vb
Geliştirilen aşılar: Geliştirilen aşılar: AIDS, Sıtma vbAIDS, Sıtma vb
04/03/12 O. Günay 19
Rutin AşılarRutin AşılarBCG:BCG: Canlı, bakteri Canlı, bakteri
Polio (OPA):Polio (OPA): Canlı, virüs; Canlı, virüs; (IPA):(IPA): Ölü, virüs Ölü, virüs
Difteri:Difteri: Toksoid Toksoid
Tetanoz:Tetanoz: Toksoid Toksoid
Boğmaca:Boğmaca: Ölü, bakteri; Ölü, bakteri; Asellüler Boğmaca:Asellüler Boğmaca: Subünit Subünit
Kızamık:Kızamık: Canlı, virüs Canlı, virüs
Kızamıkcık:Kızamıkcık: Canlı, virüs Canlı, virüs
Kabakulak:Kabakulak: Canlı, virüs Canlı, virüs
Hepatit B:Hepatit B: Rekombinant, virüs Rekombinant, virüs
Hib:Hib: Ölü, bakteri Ölü, bakteri
KPA: KPA: Subünit, bakteriSubünit, bakteri
04/03/12 O. Günay 20
Aşı Uygulamasında Aşı Uygulamasında Dikkat Edilecek HususlarDikkat Edilecek Hususlar
Aşı dozuAşı dozu Aşı sayısıAşı sayısı Aşı tekniğiAşı tekniği Aşılar arasındaki süreAşılar arasındaki süre Eşzamanlı aşılamaEşzamanlı aşılama Kombine aşılarKombine aşılar KayıtKayıt Yan etkileri hatırlatmaYan etkileri hatırlatma
04/03/12 O. Günay
21
Aşı KomplikasyonlarıAşı Komplikasyonları
Hafif komplikasyonlar Hafif komplikasyonlar
Ateş, kırgınlık, aşı yerinde Ateş, kırgınlık, aşı yerinde
kızarıklık, şişlik, ağrıkızarıklık, şişlik, ağrı
Ciddi komplikasyonlar Ciddi komplikasyonlar
Konvülsiyon (Boğmaca) Konvülsiyon (Boğmaca)
Ensefalit (Kuduz) Ensefalit (Kuduz)
Aşının yaygınlaşması (BCG) Aşının yaygınlaşması (BCG)
Paralizi (OPV) Paralizi (OPV)
AnaflaksiAnaflaksi
04/03/12 O. Günay 22
Soğuk Zincir (Cold Chain)Soğuk Zincir (Cold Chain)
Aşının üretim yerinden uygulama yerine Aşının üretim yerinden uygulama yerine
kadar taşınması ve depolanması kadar taşınması ve depolanması
sırasında, belli sıcaklık derecelerinde sırasında, belli sıcaklık derecelerinde
muhafaza edilmesini sağlayacak sistemdirmuhafaza edilmesini sağlayacak sistemdir
Bu koşullar aşının cinsine ve planlanan Bu koşullar aşının cinsine ve planlanan
taşıma/depolama süresine göre değişirtaşıma/depolama süresine göre değişir
04/03/12 O. Günay 23
Birinci Basamak Sağlık Birinci Basamak Sağlık Kuruluşlarında Aşıların SaklanmasıKuruluşlarında Aşıların Saklanması
Aşı ihtiyacının aylık olarak belirlenmesiAşı ihtiyacının aylık olarak belirlenmesi
Aşı nakil kabı ile getirmeAşı nakil kabı ile getirme
Buzdolabında depolamaBuzdolabında depolama
Soğuk zincir sorumlusuSoğuk zincir sorumlusu
Buzdolabının izlenmesi ve kayıtBuzdolabının izlenmesi ve kayıt
04/03/12 O. Günay 24
Buzdolabına Buzdolabına Aşıların YerleştirilmesiAşıların Yerleştirilmesi
Klasik buzdolaplarında;Klasik buzdolaplarında; Üst rafta canlı virüs aşılarıÜst rafta canlı virüs aşıları
Ortada BCGOrtada BCG
Alt raflarda diğer aşılarAlt raflarda diğer aşılar
Kapakta aşı yokKapakta aşı yok
Buzlukta buz aküsüBuzlukta buz aküsü
Sebzelikte su bidonuSebzelikte su bidonu
Buzdolabının tipine dikkat edilmeliBuzdolabının tipine dikkat edilmeli
04/03/12 O. Günay 25
Çocukluk Çağı Aşı Takvimi Çocukluk Çağı Aşı Takvimi (Türkiye – 2011)(Türkiye – 2011)
AŞILARAŞILAR DoğumdaDoğumda 11
aylıkaylık
22
aylıkaylık
44
aylıkaylık
66
aylıkaylık
1212
aylıkaylık
18 – 2418 – 24
aylıkaylık1. 1.
SınıfSınıf8. 8.
SınıfSınıf
Hep BHep B II IIII IIIIII
BCGBCG II
DaBT-IPA-HibDaBT-IPA-Hib II IIII IIIIII RR
KPAKPA II IIII IIIIII RR
KKK (MMR)KKK (MMR) II RR
OPAOPA II IIII
DaBT-IPADaBT-IPA RR
TdTd RR
Rutin Bağışıklama Hedefleri
• Her antijen için en az %95 aşılı olmalı
• 12 ayını bitirmiş çocukların en %90’ı tam aşılı olmalı
04/03/12 O. Günay 27
Doğurgan Çağ Kadınların Tetanoz Doğurgan Çağ Kadınların Tetanoz AşılarıAşıları
Gebeliğin 4. ayında ilk doz (TT1)Gebeliğin 4. ayında ilk doz (TT1)
Bir ay sonra ikinci doz (TT2)Bir ay sonra ikinci doz (TT2)
Altı ay sonra üçüncü doz (TT3)Altı ay sonra üçüncü doz (TT3)
Bir yıl sonra dördüncü doz (TT4)Bir yıl sonra dördüncü doz (TT4)
Bir yıl sonra beşinci doz (TT5)Bir yıl sonra beşinci doz (TT5)
04/03/12 O. Günay 28
Kaçırılmış FırsatKaçırılmış Fırsat
Aşı olması gereken bir kişi herhangi bir Aşı olması gereken bir kişi herhangi bir
nedenle bir sağlık kuruluşuna başvurduğu nedenle bir sağlık kuruluşuna başvurduğu
halde, eksik aşılarının yapılmaması.halde, eksik aşılarının yapılmaması.
04/03/12 O. Günay 29
Aşıların kaydıAşıların kaydı
(Yazılmayan işlem yapılmamış demektir)(Yazılmayan işlem yapılmamış demektir)
Yapılan aşılar ilgili sağlık kuruluşunca Yapılan aşılar ilgili sağlık kuruluşunca
kaydedilmeli,kaydedilmeli,
Üst kuruluşlara bildirilmeli,Üst kuruluşlara bildirilmeli,
Ailenin izlemesi için aşı kartı verilmelidir.Ailenin izlemesi için aşı kartı verilmelidir.
04/03/12 O. Günay 30
Pasif BağışıklamaPasif Bağışıklama
Serumlar (heterolog, homolog)Serumlar (heterolog, homolog)
Gamma globulinler (immünglobulinler)Gamma globulinler (immünglobulinler)
04/03/12 O. Günay 31
İmmünglobulinlerİmmünglobulinler
Standart İmmünglobulinStandart İmmünglobulin
Spesifik İmmünglobulin (TİG vb)Spesifik İmmünglobulin (TİG vb)
04/03/12 O. Günay 32
ÖzellikleriÖzellikleri
Çabuk etkiÇabuk etki
Kısa süreli etkiKısa süreli etki
04/03/12 O. Günay 33
Kullanım AlanlarıKullanım Alanları
Bakteriyel hastalıklar (koruma, tedavi)Bakteriyel hastalıklar (koruma, tedavi)
Viral hastalıklar (koruma, tedavi)Viral hastalıklar (koruma, tedavi)
Zehirlenmeler (tedavi)Zehirlenmeler (tedavi)
Rh uyuşmazlığı (koruma)Rh uyuşmazlığı (koruma)
04/03/12 O. Günay 34
HAYDİ ÇOCUKLAR HAYDİ ÇOCUKLAR AŞIYAAŞIYA
HAYDİ ÇOCUKLAR AŞIYA !!! HAYDİ ÇOCUKLAR AŞIYA !!!
top related