ab’de İŞÇİlerİn serbest dolaŞimi

AB’DE İŞÇİLERİN SERBEST DOLAŞIMI

Çalışma ve Sosyal Güvenlik BakanlığıAvrupa Birliği Koordinasyon Dairesi Başkanlığı

Celal POLATCelal POLATSosyal Güvenlik Kurumu BaşmüfettişiSosyal Güvenlik Kurumu Başmüfettişi

AB Uzmanı (Hukuk)AB Uzmanı (Hukuk)cpolat@csgb.gov.tr

01.09.200901.09.2009

SUNUŞ PLANI

2The Republic of TURKEY14 November 2005 (Arial 12 Bold)

.

1. BÖLÜM: AB’DE SERBEST DOLAŞIMI-MÜKTESEBAT

- AVRUPA TOPLULUĞUNU KURAN ANTLAŞMA (ATKA)

- İKİNCİL DÜZENLEMELER

-AVRUPA TOPLULUĞU ADALET DİVANI KARARLARI (ATAD) 2. BÖLÜM: TÜRKİYE-AB İLİŞKİLERİNDE SERBEST DOLAŞIM

-ORTAKLIK İLİŞKİSİ

-TAM ÜYELİK İLİŞKİSİ

BİRİNCİ BÖLÜM:SERBEST DOLAŞIM MÜKTESEBATI

HAREKETLİLİK-KİŞİLERİN SERBEST DOLAŞIMI

4The Republic of TURKEY14 November 2005 (Arial 12 Bold)

.

•İç pazarın dayandığı dört temel özgürlükten biri

•Avrupa vatandaşı olmanın temel unsurlarından biri

•Avrupa istihdam piyasası yaratmanın aracı

•Daha esnek ve etkin bir işgücü piyasası yapılanması

MÜKTESEBAT

5The Republic of TURKEY14 November 2005 (Arial 12 Bold)

.

•1-Topluluğu kuran AT Antlaşması (Birincil Hukuk)

•2-Serbest dolaşıma ilişkin tüzük ve direktifler (İkincil Hukuk)

•3- ATAD İçtihatları

BİRİNCİL HUKUK

MİLLİYETE DAYALI AYRIMCILIK YASAĞI

Üye Devletlerin işçileri arasında;

- istihdam,

- ücret

- ve diğer çalışma koşulları bakımından

uyrukluk esasına dayalı her türlü ayrımcılık kaldırılmaktadır. (ATKA-Md. 39)

Kapsam

Sınır ötesi unsuru: Bir başka Üye Ülkede çalışmaya giden Üye Ülke vatandaşları (Göçmen işçi).

İşçi unsuru: ATAD tanımına göre, işçi:- Hakiki ve etkin bir işi yapan,- Bir başkasının yönetiminde çalışan- Ücret karşılığı çalışan kişi anlamına gelmektedir.

Temel Haklar

Bir başka Üye Ülkede;- iş arama hakkı,- çalışma hakkı,- çalışmak için ikamet etme hakkı- bulunma hakkı- İstihdama giriş, çalışma koşulları ve işçinin ev sahibi Üye

Ülkede entegrasyonunu kolaylaştıracak diğer tüm hususlarda eşit muamele görme hakkı

- Aile Üyelerinin hakları

İstisnalar

• ATKA 39. Md:

- Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı sebebi ile uygulanacak bazı sınırlamalar

- Ev sahibi Üye Ülkede kamu hizmetlerine erişime ilişkin getirilen bazı sınsınırlamalar

- Daha fazla bilgi için bkz. Celal POLAT, “ATAD’ın Ölçülülük İlkesi: İstisnalar için “İnce Ayar” mı?”, Çimento İşveren Dergisi, Mayıs 2006.

Kamu sektöründe istihdam

• Dar yorum

• Kamu gücünün kullanıldığı görevler ve devletin genel çıkarlarını koruma sorumluluğuna ilişkin görevler,

• Ülkelerin sadece kendi vatandaşlarına açık olabilmektedir.

AB KONSEYİNİN SORUMLULUĞU

• AB Konseyi, Ekonomik ve Sosyal Komiteye danışarak,

- Tüzük ve direktifler çıkararak,

- İşçilerin serbest dolaşımı önündeki engelleri kaldırma ve

- serbest dolaşımı teşvik etmeye yönelik önlemleri

almakla yükümlüdür. (ATKA-Md. 40)

GENÇ İŞÇİLERİN DEĞİŞİMİ

• Üye Devletler,

- Ortak bir program çerçevesinde

- Genç işçilerin değişimini

teşvik etmekle yükümlüdürler.. (ATKA-Md. 41)

SOSYAL GÜVENLİK

• AB Birliği Konseyi- işçilerin serbest dolaşımını sağlamak amacıyla- işçiler ve bakmakla yükümlü oldukları kişiler için- sosyal güvenlik alanında gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.

Konsey; - Sosyal yardıma hak kazanma ve yardım miktarının hesaplanması

için farklı ülkelerin mevzuatındaki tüm sürelerin birleştirilmesine,- Bir başka Üye Ülkenin sınırlarında ikamet eden kişilere ödemede

bulunulmasına

dair düzenlemeler yapmakla yükümlüdür. (ATKA-Md.42)

İKİNCİL HUKUK

1-SERBEST DOLAŞIMA DAİR DÜZENLEMELER:

16The Republic of TURKEY14 November 2005 (Arial 12 Bold)

.

Topluluk içinde işçilerin serbest dolaşım hakkında 1612/68 sayılı Konsey Tüzüğü

AB Vatandaşlarının ve ailelerinin Topluluk sınırları içinde yer değiştirme ve ikamet etme haklarına ilişkin 2004/38/EC sayılı Direktifi

Temel Haklar

• Bir Başka Üye Ülkede iş arama hakkı

• Ev sahibi Üye Ülkenin vatandaşlarına iş arama konusunda yardımda bulunan Ulusal İstihdam Ofislerinin aynı yardımı sunma ihtiyacı

Temel Haklar-2

• İş arama süresince, ev sahibi Üye Ülkede belirli şartlar altında kalma hakkı: Bir başka Üye Ülkede çalışma hakkını takip eden bir haktır.

• İkamet izin sistemi yoktur, fakat ev sahibi Üye Ülke, basit kayıt sistemleri kullanabilmektedir.

• Uyum sağlanmadığı durumlarda: sadece ölçülü ve ayrımcı olmayan yaptırımlar uygulanır.

• Formalitelerin tamamlanmasından sonra bağımsız olarak çalışmaya başlanması hakkı

Temel Haklar-3

• Daimi İkamet Hakkı: Beş yıl kesintisiz ikamet etmiş olmak

• İşçi, Ülkeyi birbirini izleyen iki yıldan fazla süre ile terk ederse, sürekli ikamet hakkı kaybolabilir.

• Ayrıca,Emeklilik, Sürekli olarak iş göremez duruma düşmek ve Sınır işçilerinin özel durumlarında hak kaybı söz konusu olabilir.

Temel Haklar-4

• Eşit Muamale Hakkı

a) İstihdama Giriş Özgürlüğü

b) Çalışma Koşulları

c) Sosyal avantajlar ve vergi avantajları

d) Sendikal haklar

Temel Haklar-5

• Aile Üyelerinin hakları:

- Üçüncü Ülkelerden gelenler de dahildir.

- Eş/partner tanımı

- Çocuklar

- Benzer ikamet hakları

- İş gücü piyasasına giriş için çalışma izni istenmemesi

- Sosyal/vergi avantajları, eğitim vb. hususlarda eşit erişim...

22The Republic of TURKEY14 November 2005 (Arial 12 Bold)

.

Topluluk içinde yer değiştiren işçiler ve ailelerine sosyal güvenlik sistemlerinin uygulaması hakkında 1408/71 sayılı Tüzük

Uygulanma prosedürüne ilişkin 574/72 sayılı Tüzük

Tüzüklerin Üçüncü Ülke Vatandaşlarına uygulanması hakkında 859/2003 sayılı Tüzük

2-SOSYAL GÜVENLİĞE İLİŞKİN DÜZENLEMELER:

23The Republic of TURKEY14 November 2005 (Arial 12 Bold)

.

Avrupa sosyal koruma standardı veya tek bir modeli mevcut değil.

Her üye ülke tarihi sosyo ekonomik özellikleri doğrultusunda sosyal korumasına yön verecektir.

Sosyal güvenlik sistemlerinin koordinasyonu, işçilerin serbest dolaşımını sağlamanın ön koşuludur.

SOSYAL GÜVENLİK HAKKI

24The Republic of TURKEY14 November 2005 (Arial 12 Bold)

.

Avrupa İstihdam stratejisi çerçevesinde serbest dolaşım,işgücü piyasası uyumunu sağlayan bir araçtır.

EURES: Avrupa Ekonomik Alanında işgücü arzı ile işgücü talebini birbirine yaklaştırmak amacıyla oluşturulan bir bilgi ağı

Başka bir üye ülkeden bir kişiyi istihdam etmek isteyen bir işverene danışmanlık yapar

Sınır bölgelerinde işçi-işverene danışmanlık ve rehberlik yapar

3- EURES (Avrupa İstihdam Hizmetleri Ağı)

ATAD KARARLARI

26The Republic of TURKEY14 November 2005 (Arial 12 Bold)

.

DOĞRUDAN ETKİ:

Uygulamada karşılaşılan sorunlara ATAD kararlarıyla açıklık getirilmiş ve bu hak genişletilmiştir.

Kurucu Antlaşmanın ve ikincil düzenlemelerin bazı hükümleri bütün üye ülkeler üzerinde “doğrudan etki” sahibidir.

Üye Ülke vatandaşları bu hükümlere dayanarak ulusal mahkemelerinde dava açabilirler.

Üye ülkeler kendi mevzuatlarını bu hükümlere uyarlamak durumundadırlar. DAR YORUM KURALI:Bu istisnaların kapsamı için ATAD yorumuna bakmak gerekmektedir.

ATAD KARARLARI

İKİNCİ BÖLÜM:TÜRKİYE AB İLİŞKİLERİNDE SERBEST DOLAŞIM

SUNUŞ PLANI

28The Republic of TURKEY14 November 2005 (Arial 12 Bold)

.

ORTAKLIK İLİŞKİSİ-- Kısa Tarihçe-- Temel Referans Belgeleri

--Ankara Anlaşması-Katma Protokol--Ortaklık Konseyi Kararları

-TAM ÜYELİK İLİŞKİSİ-- Kısa Tarihçe-Temel Referans Belgeleri

-Katılım Ortaklığı Belgesi-Ulusal Plan- İlerleme Raporu-Müzakere Çerçeve Belgesi

--Müzakere Süreci-Tartışma: Başka bir ilişki modeli mi?

BİRİNCİ BÖLÜM:ORTAKLIK İLİŞKİSİ

30The Republic of TURKEY14 November 2005 (Arial 12 Bold)

.

ANKARA ANTLAŞMASI:

Kademeli ve Karşılıklı serbest dolaşım: Türkiye ile Topluluk arasında işçilerin serbest dolaşımı kademeli şekilde gerçekleştirilecek ve bu konuda akit taraflar Topluluğu kuran Roma Antlaşmasından esinleneceklerdir. (12. Madde)

.

ORTAKLIK İLİŞKİSİ (1963-DEVAM)

31The Republic of TURKEY14 November 2005 (Arial 12 Bold)

.

KATMA PROTOKOL:

Takvim: İşçilerin serbest dolaşımı, Anlaşma'nın yürürlüğe girişinden sonraki 12. yılın sonu ile 22. yılın sonu arasında kademeli olarak gerçekleştirilecektir.Ortaklık Konseyi bu konuda gerekli usulleri kararlaştıracaktır (36. Madde)

Eşit Muamele: Üye devletler, Toplulukta çalışan Türk işçilerini ücret ve çalışma koşulları bakımından Topluluk vatandaşlarıyla eşit muameleye tabi tutacaklardır. (37. madde)

Sosyal Güvenlik Hakkı: Üye ülkelerin istihdam piyasasına giren Türk işçilerinin sosyal güvenlik koordinasyonlarının sağlanacaktır.( 39. madde)

32The Republic of TURKEY14 November 2005 (Arial 12 Bold)

.

Ortaklık Konseyi, işçilerin serbest dolaşımı hakkında şimdiye kadar 3 somut karar almıştır. Bunlar 2/76, 1/80 ve 3/80 sayılı Kararlardır.

- Dönem 1: 1 Aralık 1976-1980 (2/76 OKK)

- Dönem 2: 1980-1987 (1/80 OKK)

- Dönem 3: 1987’den sonra (düzenlenmedi.)

ORTAKLIK KONSEYİ KARARLARI (OKK)

33The Republic of TURKEY14 November 2005 (Arial 12 Bold)

.

3-80 sayılı OKK:

- Birden fazla üye ülkede yasal çalışması ve ikameti bulunan Türk işçilerinin ve aile bireylerinin bu ülkelerdeki sosyal güvenlik haklarının koordinasyonunu sağlamayı hedef almaktadır.

- Konsey uygulama tüzüğü çıkarılmamıştır.

ORTAKLIK KONSEYİ KARARLARI-2

34The Republic of TURKEY14 November 2005 (Arial 12 Bold)

.

DAVALAR

Türkiye ile AB arasındaki ilişkilerin beklendiği şekilde gelişmemesi ve 1/80 ve 3/80 sayılı Kararların üye ülkeler mevzuatlarına ve uygulamalarına yansıtılmaması, Türk vatandaşlarını ATAD nezdinde hak aramaya yöneltmiştir.

1987 yılında Divana intikal eden ilk davada “Türkiye-AT ortaklık hukukunun AB müktesebatının bir parçası olduğu ve buna dayanarak Türk işçilerinin Divan’a dava intikal ettirebilecekleri” teyid edilmiştir.

Günümüze dek 20’yi aşkın davalar sonunda 1/80 sayılı Kararın hükümleri ayrıntılı bir biçimde yorumlanmış ve Türk vatandaşları önemli hukuki kazanımlar sağlamışlardır.

Daha fazla bilgi için bkz. Celal POLAT, “Türk İşçilerinin Hakları: İçtihat Hukukunun Gelişiminin Değerlendirilmesi”, Çimento İşveren Dergisi, Temmuz 2005.

İKİNCİ BÖLÜM:TAM ÜYELİK İLİŞKİSİ

36The Republic of TURKEY14 November 2005 (Arial 12 Bold)

.

1987- tam üyelik için resmen başvuru

1999 Helsinki Zirvesi’nde Türkiye’ye adaylık perspektifi verilmesi: İlişkiler bu kez Topluluk müktesebatının üstelenilmesi yönünde gelişmiştir.

Aralık 2004: Müzakerelerin açılması kararı

Ekim 2005: "Candidate country" (aday ülke) olarak nitelendirilen Türkiye, şimdi "exceeding country" (müzakere sürecinde ilerleyen ülke) olarak anılmaktadır

Referans Belgeler: Katılım Ortaklığı Belgesi, Ulusal Programı ve Müzakere Çerçeve Belgesi

TAM ÜYELİK İLİŞKİSİ (1987-DEVAM)

Helsinki Zirvesi Sonrası

KATILIM ORTAKLIĞI BELGESİ

ULUSAL PROGRAM

İLERLEME RAPORU

MÜZAKERE ÇERÇEVE BELGESİ

YOL HARİTASI

ULUSAL TAAHHÜT BELGESİ

(İHTİYAÇLARI DA İÇERİYOR)

AB

Türkiye

KOB 2007

38The Republic of TURKEY14 November 2005 (Arial 12 Bold)

.

Fasıl 2 İşçilerin Serbest Dolaşımı (Orta Vade)

-Kamu İstihdam Hizmetlerine yeterli kapasitenin sağlanarak, EURES (Avrupa İstihdam Hizmetleri) ağına katılımının güvence altına alınması.

-Başta sosyal güvenlik hizmetlerinin koordinasyonu olmak üzere, idari yapıların güçlendirilmesine devam edilmesi.

ULUSAL PLAN

39The Republic of TURKEY14 November 2005 (Arial 12 Bold)

.

ÖNCELİK LİSTESİ

Öncelik 2.1. İş Piyasasına Erişim

-Yabancıların Çalışma İzinleri Mevzuatında Değişiklik-Ek Emeklilik ile ilgili yasal düzenleme

Öncelik 2.2. EURES’e Katılım

Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü’nün İdari Kapasitesinin Güçlendirilmesi

Öncelik 2. 3. Sosyal Güvenlik Sisteminin Koordinasyonu

- Sosyal Güvenlik Reformuyla ilgili birincil ve ikincil düzenlemeler- Avrupa Sağlık Kartına dair düzenleme

2008 İLERLEME RAPORU

40The Republic of TURKEY14 November 2005 (Arial 12 Bold)

.

OLUMLU TESPİTLER-Özellikle kadınlar, gençler ve özürlüler için iş fırsatlarının desteklenmesi konularına odaklanmak suretiyle işsizliğin azaltılmasını amaçlayan İstihdam Paketinin Mayıs 2008 tarihinde kabul edilmesi;- IPA İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi bileşeninin uygulanması yoluyla Avrupa Sosyal Fonu hazırlıkları konusunda Bakanlığımızın Operasyonel Programın yönetilmesi için gerekli iç yapılanmalarını kurması, personelin atanmasını ve personelin eğitimini sağlaması; - Sosyal Sigorta ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Ekim 2008 tarihinde yürürlüğe girmesi; -Mesleki Yeterlilik Kurumu’nun daha işlevsel olma yönünde personel alımı, personel ve çalışma yöntemlerine ilişkin düzenlemelerin kabulü

2008 İLERLEME RAPORU

41The Republic of TURKEY14 November 2005 (Arial 12 Bold)

.

OLUMSUZ TESPİTLER- Yabancıların çalışma izinlerine ilişkin işlemleri kolaylaştıran ve ulusal-uluslar arası projelerde çalışma dâhil bazı meslek gruplarının çalışma izni alma zorunluluğunu kaldıran mevzuatın çıkarılmaması; - Sendika ve Toplu Görüşme, Grev ve Lokavt Kanunlarının ILO ve AB standartları ile uyumlu hale getirilmesini amaçlayan yasa tasarısının hala beklemede bulunması; - JAP ve JIM belgelerinin bitirilmesi konusunda ve özel ihtimam gösterilmesi gereken kişilerin sosyal açıdan topluma dâhil edilmeleri ile ilgili meselelerinin nasıl çözüleceğine ilişkin bir anlaşmaya varılamaması; - Avrupa Sosyal Fonu’na hazırlık olmak üzere IPA’nın yönetimi, uygulanması, izlenmesi, denetimi ve kontrolü amacıyla yeterli kurumsal kapasitenin kurulması için idari yapıların ve yasaların çıkarılmaması

TARAMA ÇALIŞMALARI

42The Republic of TURKEY14 November 2005 (Arial 12 Bold)

.

Serbest Dolaşım Faslının Koordinasyonu ÇSGB.

Tanıtıcı Tarama Toplantısı: 19.07.2006, Brüksel

17’si Bakanlığımızdan olmak üzere, ülkemizden toplam 53 kişi katılmıştır.

Ayrıntılı Tarama Toplantısı: 18.09.2006, BrükselMüsteşarımız başkanlığında, 18’si Bakanlığımızdan olmak üzere, ülkemizden toplam 49 kişi katılmıştır.

İş Piyasasına Erişim (Ek Emeklilik Sistemi dahil), Eures, Sosyal Güvenlik Sisteminin Koordinasyonu: ve Avrupa Sağlık kartı konularında sunumlar ve Sualnamelere cavaplar

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM:BAŞKA BİR İLİŞKİ MODELİ Mİ?

(MÜZAKEREDE ACI GERÇEKLER)

AB Konsey Başkanlığın’ın Sonuç Belgesi 17 Aralık 2004

• Türk vatandaşlarının serbest dolaşımları• Tarım ve yapısal fonlarda

- zaman ve kapsam açısından sınırlı olmayan kısıtlamaları

- Türkiye ile yapılacak üyelik müzakerelerin bir parametresi olacaktır.

(AB Konseyi sonuç belgesinin 23. paragrafı)

Nota 23 Aralık 2004

• Türk vatandaşlarının serbest dolaşımı ile ilgili olarak, zamanı sınırlanmamış ve amacı geçici düzenleme niteliği taşımayan, herhangi bir önleyici kısıtlama, şekli ne olursa olsun, yani “derogasyon,sürekli kısıtlama veya sürekli olarak kısıtlama imkanını elde bulundurma olanağı”, AB’nin temellerine aykırı olacaktır.

MÜZAKERE ÇERÇEVE BELGESİ (Madde 12)

Gerekli olması halinde, Türkiye’nin farklılıkları dikkate alınarak özel düzenlemeler yapılabilir.

Uzun geçiş dönemleri, istisnalar, özel düzenlemeler ya da kalıcı koruma önlemleri

Komisyon, uygun gördüğü hallerde, kişilerin serbest dolaşımı, alanında söz konusu önlemlere yer verecektir.

Kişilerin serbest dolaşımını nihai olarak tesis eden karar alma sürecinde, üye ülkelere azami rol verilmelidir.

Geçiş düzenlemeleri ya da koruma önlemleri, rekabete ve Tek Pazarın işleyine etkileri bağlamında gözden geçirilmelidir. 

47The Republic of TURKEY14 November 2005 (Arial 12 Bold)

.

Ferdinando Riccardi- 13.11.2008 (Agence Europe’ın basyazarı)

-Türkiye’nin üyeliği gerek nüfusu gerekse coğrafi konumu sebebiyle AB’nin yapısını bozacaktır.-Özel bir ilişki iki tarafın da yararına olacaktır.-Üyelik hedefi olmasa da müzakereler devam etmelidir.

OLLI REHN-21.11.2008- Türkiye için kişilerin serbest dolaşımı alanında geçiş dönemleri ve kalıcı derogasyonlar öngörülebilir.•AB kamuoylarının hassasiyetini gözeten ve isgücü piyasası ve serbest dolasım konusundaki yerleşmiş korku ve endişeleri yatıştırmayı hedefleyen bir yaklaşım mı?

DÜRÜST AÇIKLAMALAR!

TUTUMUMUZ

• Türkiye AB ile gümrük birliğini gerçeklestirmis ve katılma müzakerelerini sürdüren bir ülkedir

• Türkiye için üyelik dışında bir alternatif kabul edilemez.Üyelik hedefi olmadan müzakerelerin devam etmesi de anlamsız olacaktır.

• Türkiye’nin dinamik nüfusu bir tehdit olarak değil katkı olarak algılanması gerekir.

• Türkiye’ye yönelik olarak Ankara Anlaşması’ndan başlayarak üyelik konusunda açık taahhütler bulunmakta, coğrafi konumunun da AB’nin Kafkaslar ve Ortadoğu gibi bölgelerdeki etkisini artıracaktır.

• Tam üyelik tarihinden itibaren geçiş dönemleri öngörülebilir. Ancak bu alanda kalıcı kısıtlamalar olsa olsa tam üyeliğin dısında bir formüle uygun olabilir

TUTUMUMUZ

• kisilerin serbest dolaşımı AB’nin temelini oluşturan dört temel özgürlükten biridir.

• Ekonomik ve parasal birliğe ulaşmış derin bir ekonomik entegrasyonu içeren AB’de üretim faktörlerinin dolaşımında tamamen serbestlik olmalıdır.

• Aksi takdirde sadece malların ve sermayenin serbest dolaşacağı ama kişilerin veya hizmetlerin serbestçe dolaşamayacağı bir bütünleşme eksik ve adil olmayan bir bütünleşme olacaktır

AB KONUSUNDA BİLGİ ALINACAK YERLER

Avrupa Birliği Genel Sekreterliği (285 77 20)www.abgs.gov.tr

Avrupa Birliği Türkiye Temsilciliği (446 55 11) www.deltur.cec.eu.int

Avrupa Birliği Komisyonu (Brüksel)www.europa.eu.intEurolex L slat onegi i n i orF ce

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı AB Koordinasyon Dairesi Başkanlığı (212 56 12)

http://ab.calisma.gov.tr

TEŞEKKÜRLER