ตอนที่ ๑ พระอภัยมณีกับศรี ... version.doc · web...

ตอนท ๑ พระอภยมณกบศรสวรรณเรยนวชา

  ค แตปางหลงยงมกรงกษตรยสมมตวงศทรงนามทาวสทศน ผานสมบตรตนานามธานอนกรงไกรใหญยาวเกาสบโยชนภเขาโขดเปนกำาแพงบรศรสะพรบพรอมไพรฟาประชาช ชาวบรหรรษาสถาวรมเอกองคนงลกษณอครราช พระนางนาฏนามปทมเกสรสนมนางแสนสรางคนกร ดงกนนรนารกลกขณา

มโอรสสององคลวนทรงลกษณประไพพกตรเพยงเทพเลขา

ชออภยมณเปนพยา พงแรกรนชนษาสบหาป

อนกมารศรสวรรณนนเปนนองเนอดงทองนพคณจำารญศร

พงโสกนตพรรษาสบสามป พระชนนรกใครดงนยนาสมเดจทาวบตรงคดำารงราชย แสนสวาทลกนอยเสนหาจะเสกสองครองสมบตขตตยา แตวชาสงใดไมชำานาญ

จงดำารสตรสเรยกโอรสราชมารมอาสนแทนสวรรณแลวบรรหาร

พอจะแจงเจาจงจำาคำาโบราณอนชายชาญเชอกษตรยขตตยา

ยอมพากเพยรเรยนไสยศาสตรเวท

สงวเศษสบเสาะแสวงหา

ไดปองกนอนตรายนคราตามกษตรยขตตยาอยางโบราณ

พระลกรกจกสบวงศกษตรยจงรบรดเสาะแสวงแหลงสถาน

หาทศาปาโมกขชำานาญชาญเปนอาจารยพากเพยรเรยนวชา ฯ

            เมอพนองสองราชกมารไดรบทราบแลวกขอลาพระราช

บดาและพระราชมารดาไปตามพระราชประสงค กษตรยทงสองพระองคกไดทรงสงสอนวา

จะเดนทางกลางปาพนาดรจงผนผอนตรกจำาคำาโบราณ

จะพดจาสารพดบำาหยดยง จนลกนงนำาทากระยาหารแมนหลบนอนผอนพนทภยพาล อดบนดาลโกรธขงจงสบาย           

ทงสองราชกมารไดเดนทางไปในปาไดสบหาวนกมาถงตำาบลหนงเรยกวา บานจนตคาม มทศาปาโมกขอยสองคน คนหนงชำานาญในการยทธ เมอมอาวธซดมาดงหาฝน กสามารถรำากระบองปองกนไมใหอาวธตองกายตนได อกคนหนงชำานาญในการป และการดดสไดไพเราะอยางยง ผใดไดฟงกจะเคลมหลบลมกายดงวายปราณ            

อาจารยทงสองไดเขยนหนงสอไวทหนาบานวา ผใดตองการเรยนวชาของตนจะตองมทองแสนตำาลงมาให เมอทงสองราชกมารทราบความแลว กตกลงใจทจะเรยนวชากบ

อาจารยทงสอง โดยทศรสวรรณรกทจะเรยนวชารำากระบอง สวนพระอภยมณรกทจะเรยนวชาเพลงดนตร โดยเอาธำามรงคทใสนวมา ตราคาแสนตำาลงทอง เปนคาเลาเรยน            

ฝายอาจารยของพระอภยพาพระอภยไปยอดเขาใหเปาปใชเวลาประมาณเจดเดอนกเรยนจบ

สนความรครประสทธไมปดบงจงสอนสงอปเทหเปนเลหกล

ถาแมนวาขาศกมนโจมจบ จะรบรบสารพดใหขดสนเอาป เปาเลาโลมนำาใจคน ดวยเลหกลโลกาหาประการ

คอรปรสกลนเสยงเคยงสมผส เกดกำาหนดลมหลงในสงสาร

ใหใจออนนอนหลบดงวายปราณจงคดอานเอาชยเหมอนใจจง

ฯลฯ           

แลวอาจารยกคนแหวนใหพระอภย แลวบอกวาทตงราคาไวแสนตำาลงทองนน กปองกนมใหไพรไดวชา ตอเมอเปนกษตรยหรอเศรษฐจะสามารถศกษาวชานได         

ฝายศรสวรรณไดศกษากลอาวธจนสนความรของอาจารย แลวอาจารญกคนแหวนใหและบอกปรศนาไขขอความเชนเดยวกบอาจารยของพระอภย ทงสองราชกมารก

เดนทางกลบกรงรตนาเขาเฝาพระราชบดา แจงผลการศกษาของตนใหทรงทราบ ทาวสทศนไดทรงทราบแลวกทรงพโรธ เหนวาวชชาทเรยนมานนไมสมควรแกราชกมาร ออกปากขบไลไปเสยจากเมอง            

ฝายสองราชกมารไดรบความอปยศอดส จงพากนออกจากเมองเขาสปา แลวหารอกนถงความยากลำาบากทจะประสบตอไปในอนาคต พระอนชาไดกลาวแกพระเชษฐาวา

  ค พระอนชาวาพนขขลาด

เปนชายชาตชางงาไมกลาหาญ

แมนชวนยงไมบรรลยลาญ กเซซานซอกซอนสญจรไปเผอพบพานบานเมองทไหนมง พอประทงกายาอยอาศยมความรอยกบตวกลวอะไร ชวตไมปลดปลงคงไดด

ฯลฯ           

จากนนทงสองกมารกปลอมตนเปนสามญชน เดนทางไปในปาไดเดอนเศษ มาถงเนนทรายชายทะเล กหยดพกผอนอย ณ ทนน            

กลาวถงบตรพราหมณสามมาณพเปนสหายกน คนหนงชอ โมรา มวชาเอาหญามาผกเปนสำาเภายนต แลนไปบนดนได คนหนงชอ สานน มวชาเรยกลมฝนได  คนหนงชอ วเชยร  มวชาใชธนสามารถยงออกไปไดทละเจดลก จะใหถก

ตรงไหนกไดทงสน ทงสามมาณพไดมาพบสองราชกมารทเนนทรายชายทะเลดงกลาว ไดทำาความรจกและไตถามวชาความรซงกนและกน เปนทเขาใจกนด ยกเวนวชาเปาปของพระอภย วาจะมคณประการใด พระอภยจงอธบายใหฟง   ค พระฟงความพราหมณนอยสนองถาม

จงเลาความจะแจงแถลงไข

อนดนตรมคณทกอยางไปยอมใชไดดงจนดาคาบรนทร

ถงมนษยครฑาเทวราช จตบาทกลางปาพนาสณฑแมปเราเปาไปใหไดยน กสดสนโทโสทโกรธาใหใจออนนอนหลบลมสต อนลทธดนตรดหนกหนา

ฯลฯ           

แลวพระอภยกเปาปใหคนทงหมดฟงมความวา   ค ในเพลงปวาสามเจาพราหมณเอย

ยงไมเคยชมชดพสมย

ถงรอยรสบปผาสมาลย จะชนใจเหมอนสตรไมมเลย            คนทงหมดไดฟงแลวกพากนหลบไป

ตอนท ๒ นางผเสอลกพระอภยมณ

  ค จะกลาวถงอสรผเสอนำา  อยทองถำาวงวนชลสาย

ไดเปนใหญในพวกปศาจพราย สกนธกายโตใหญเทาไอยรา

ฯลฯ           

เมอตกเยนนางผเสอนำาไดขนมาเลนนำา จนเขามาใกลฝ งทพระอภยกำาลงเปาปอย นางไดยนเสยงเพลงปแลว กเกดเสนหาอาวรณ เหนพระอภยนงเปาปกเกดความรก ตรงเขาอมพระอภยไปไวยงถำาทองของตน แลวแปลงรางตนเปนมนษย เมอพระอภยตนฟ นขนมาเหนผเสอแปลงกายเปนมนษย กรวาเปนยกษ แลวตอวานางผเสอวา ตนเปนมนษยไมคควรกบยกษ แตนางผเสอกยงเจรจาหวานลอมใหยอมเปนสาม ทำาใหพระอภยไมพอใจอยางมาก แตกทำาเปนมไมตรตอนาง   ค พระสดแสนแคนเคองรำาคาญจต 

เปนสดคดสดทจะหนหาย

ใหอกอวนปวนใจไมสบาย มนกอดกายเซาซพรพไรจะยงยนขนขดตดสวาท ไมสงวาสเชยชดพสมย

กจะสะบกสะบอมตรอมฤทยตองแขงใจกนเกลอดวยเหลอทน

ฯลฯ

  ค พระฟงคำาจำาจตพสวาท

ฝนอารมณสมพาสทงโศกเศรา

การโลกยดชวยอมมวเมาเหมอนอดขาวกนมนกนเสบยง

ฯลฯ

สมพาสยกษรกรวมภรมยสมเหมอนเดดดอกหญาดนพอไดกลน

เปนนสยในภพธรณนทร ไมสดสนเสนหประเวณ ฯ

ตอนท ๓ ศรสวรรณเขาเมองรมจกร

ศรสวรรณกบสามพราหมณตนขนมาไมเหนพระอภย เหนแตรอยเทาของผเสอกเสยใจ สานนจบยามสามตาดกรวา พระอภยถกสตรพาไปทางทศอาคเนยในทะเลลก และไดรบการอปถมภดวยด เมอหมดเคราะหแลวกจะไดพบกน จากนนทงหมดจงไดลงเรอสำาเภากลใหโมราเปนตนหน เรอไดแลนมาถงเมองรมจกร จงพากนเขาเมองไดพบกบนายดาน สอบถามไดความวา

อนองคผดำารงอาณาราษฎร นามพระบาททาวทศวงศา

มโฉมยงองคราชธดาชอนางแกวเกษราวลาวณย

ฯลฯ

กรงกษตรยขตตยาทกธาน มาสขอภมไมใหใคร

เมอปกลายฝายทาวอเทนราชเปนเชอชาตชาวชวาภาษาไสย

อานภาพปราบทวทกกรงไกรเปนเมองใหญกวากษตรยขตยตวงศ

ใหทตามาสนองละอองบาท จะขอราชธดาโดยประสงคแมนไมใหจะประจญรณรงค กบผพงศจกรพรรดขตตยา

ขางเจานายฝายเรามไดใหวาทาวไทเปนคนนอกพระศาสนา

ฯลฯ

จากนน นายดานกชกชวนใหสามมาณพ และราชกมารพกอยกอน ตอเมอมเรอผานมาจะไดฝากใหไปกบเรอนน เพอกลบถนฐาน สามมาณพและราชกมารขออยชมเมองกอน นายดานกพาไปชมเมอง พระพเลยงทงสของพระธดาไดทราบความวา มพราหมณรปงามอยในเมอง กใหหาตวไปพบเหนพราหมณนอยรปงาม กเกดความหลงไหล เหนวาคควรกบพระธดา จงพาบรรดาพราหมณนอยมาคมไว แลวไปเฝาราชธดาแจงเรองวา ไดพบพราหมณหนมนอยรปงามในความฝน ราชธดารทนจงบอกวา

ถงจนจามพราหมณแขกทแปลกชาต

พสวาทแลวมาเปรยบประเทยบฉน

แกลงลวงเลนเหนรไมเทาทน แตเชนนนแลวอยานกคะนงปอง

ฯลฯ

ตอนท ๔ ศรสวรรณพบนางเกษรา

นางแกวเกษรา เมอถงคราวจะไดคไดสบนนมต เมอตอนใกลรงจงเรยกสพเลยงมาเลาความฝนใหฟงวา

ฉนฝนวาวาสกรอนเกรยงไกร

เขามาในแทนสวรรณอนบรรจง

เกยวกระหวดรดรอบอรานอง 

ฉนรำารองอยบนเตยงจนเสยงหลง

ฯลฯ           

พเลยงไดฟงกรความ แตจะบอกไปตรง ๆ กกลวจะโกรธ จงใหอานตำาราฝน ทายงวาจะไดค ราชธดาไดฟงกเกดเขนอาย ตอวาพเลยงทใหอานตำาราฝน แลวไมยอมพดดวย            

พเลยงทงสไดออกไปพบสามมาณพกบราชกมาร ดแลทกขสขเมออยกบคนเฝาสวนสองคนตายาย แลวกลบมารอเวลาจนเยน จงไปชวนราชธดาไปชมสวนในเชาวนรงขน

  ค ฝายพระนชบตรศรสวสด

จตกำาหนดนกคะนงถงบปผา

บรรทมตนแตงองคอลงการ  ผลดภษาจดจบกลบ

ประจง

ทรงสะพกสไบกรองลายทองรวสมผสผวพระนลาฏวาดขนง

สรอยสงวาลบานพบประดบองคดงอนงคนางสวรรคชนโสฬส

ฯลฯ           

แตงองคเสรจแลวจงไปทลลาพระบดาไปเลนอทยาน แลวจงพากนไปอทยาน

ศรสวรรณกบสามพราหมณพเลยงเหนนางในนบรอยมาเทยวอทยาน จงชวนกนมาทสวนขวญตามทไดนดแนะพเลยงทงสนางเอาไว ไดเหนพระธดาเดนทางมาทามกลางสพเลยง กตกตะลงในความงามของพระธดาทเพงรนสาวอายสกสบสป ฝายศรสวรรณนน

ชำาเลองเหนพระธดาพะงางามใหมความพสวาสจะขาดใจ

ดวยคสรางปางหลงแลวอยางนน พอเหนกนกใหคดพสมยฯลฯ

            สวนพระธดานน เมอเหนพราหมณนอย

พอเนตรนองตองเนตรหนอกษตรย 

หวนประหวดหวาดจตคดสงสย

องคระทวยขวยเขนสะเทนใจแฝงตนไมเมยงชมอยคอยชายตา

ฯลฯ           

ทงศรสวรรณและราชธดา เมอไดพบเหนกนดงกลาวกเกดการอาลยอาวรณซงกนและกน

ความอาลยใจวาบใหปลาบปลมตะลงลมหลงแลชะแงหา

พระบตรลลาศชำาเลองมา ไมเหนหนาพราหมณนอยละหอยใจ

พระพกตรผองหมองเหมอนเดอนพยบ

ดวยจตจบถงมตรพสมย

ลมบรรดาขาหลวงพวงดอกไมถอนฤทยทกขถงคะนงครวญ

ฯลฯ

พระกอดเขาเศราสรอยละหอยหวนจนหลงครวญขบลำาเปนคำาหวาน

โอเจาแกวเกษรายพาพาลไมสงสารพบางหรออยางไร

เมอผนแปรแลพบกหลบพกตร จะเหนรกหรอไมเหนเปนไฉน

บราณวามตรจตกมตรใจ จะกระไรอยมงยงไมเคย

ฯลฯ

ตอนท ๕ ศรสวรรณเกยวนางเกษรา

ฝายพระบตรเมอกลบมาถงวงกเฝาแตถวลหาเจาพราหมณนอย สพเลยงรความกปรกษาหารอกน แลวกพากนขบกลอมพระบตรใหบรรทมดวยขอความอนเกยวเนองดวยเจาพราหมณนอย พระธดาไดฟงขบกจบจตแลวจงแสรงตอวาสพเลยงทชกนำาใหเกดเหตการณทผานมา

ฝายศรสวรรณกพรำาเพอถงนางแกวเกษราอยตลอดราตร จนสามพราหมณมาณพตองเตอนวา

พบอกแลวไมเชอนนเหลอใจหนกอะไรจะเหมอนรกหนกอรา

หลงอะไรจะเหมอนหลงทรงมนษยทโศกสดเศราแสนเสนหา

จนลมตวมวหมองเพราะตองตา ตองตรกตราตรอมจตเพราะปดความ

บราณวาถาเหลอกำาลงลากใหออกปากบอกแขกชวยแบกหาม

แมนพอบอกออกบางไมพรางความจะเปนลามแกไขใหไดการ ฯ

วนรงขน ศรสวรรณกชวนสามพราหมณมาณพไปทสวนขวญ คอยพบสพเลยงเพอปรกษาหารอกน พเลยงเลาใหฟงวาพระธดาถามถงความเปนมาของพราหมณนอย กไดรบคำาตอบวา

  ค ศรสวรรณชนเชงฉลาดแหลม

ทำายมแยมเยอนวาอยาสงสย

ฉนพนองทองเดยวมาเทยวไกล  อนหวงใยไมมทงสคนหมายพระนชบตรเปนทพง คดรำาพงสารพดจะขดสนเสดจมาเทยวเลนเหนชอบกล นฤมลมองหาสมาล

ฯลฯ

พระวาพลางทางตดใบตองออน

มาเขยนกลอนกลาวประโลมนางโฉมฉาย

จบลงเอยอานตนไปจนปลาย ไมคลาดคลายถกถวนแลวมวนตอง

เอาโศกแซมแกมรกสลกหนาม เหมอนบอกความรกนางวาหมางหมอง

ฯลฯ

แลวถอดธำามรงคครฑบษราฝากถวายพระธดาวลาวณย ฯ

แลวสพเลยงกนำาของฝากของศรสวรรณไปใหพระธดา พรอมกบใหความเหนวา พราหมณนอยผนนาจะมใชชาตพราหมณเทศขางเพศไสย ชะรอยจะเปนหนอกษตรยมาแตแดนไกล

  ค นางโฉมยงทรงหยบใบตองออน

เหนโศกซอนแซมรกสลกหนาม

กแจงจตปรศนาปญญาพราหมณแกลงนงความคลสารออกอานพลน

ในสารศรสวรรณวงศพงศกษตรย บรรตนามหาสวรรค

สวาทหวงพระธดาวลาวณยสเดนดนดงแดนแสนกนดาร

พยายามขามมหามหรรณพหวงประสบวรนชสดสงสาร

ฯลฯ

จงแตงสารเสยงทายถวายแหวนใบตองแทนแผนทองพระนองเอย

ถาแมนมาตรชาตกอนเปนคเคยขอใหเผยพจนารถประภาษมา

ฯลฯ

พระธดาทราบความแลว แสรงทำาเฉไฉวาพราหมณนองตองการบอกวารกพเลยง แลวกขอซอแหวนทศรสวรรณให

มา จากพเลยง พรอมกบบอกวาจะตอบเพลงยาวทสงมาใหสาสมกบทจวงจาบ นางสพเลยงจงบอกวา แหวนวงนนขอถวายใหแตขอแลกเปลยนภษาศร ททรงไปอทยานเมอวานน พระธดาแกลงทำาไขสอวาจะให แตหามเอาไปใหใคร แลวพระธดากทรงกลอนอกษรสนอง

ครนคำาลงทรงกลอนอกษรสนอง เขยนจำาลองลงแผนกระดาษหนง

ใหหกใบเตารางทกลางวน มาหอทงดอกรกอกขรา ฯ

            วนรงขนสพเลยงกออกไปพบพราหมณมาณพทงสาม

และศรสวรรณ ทสวนขวญแจงเหตการณทผานมา แลวมอบของทพระธดาฝากมาให แลวลากลบไป ศรสวรรณนำากลอนอกษรสารของพระธดามาอานใหสามพราหมณฟง

  ค ศภสารฉานสนองใบตองออน

ซงวงวอนวาไมขาดสวาทหวง

กขอบใจไมตรดกวาชง ไมปดบงบอกวงศพงศประยร

อนบรรตนามหาสวรรค สารพนโภคยทงไอศรยฯลฯ

ซงเสยงทายหมายมาดสวาทมา มเมตตาชวนจะบรรลย

ทงรำาพนสรรเสรญเหนเกนนก ถงจะรกกไมรกจนตกษยทขอนนครนละเชอกเหลอใจ เขาวาไวหวานนกกมกรา

ถารกนกมกหนายคลายอเหนาตองจากเยาวยพนจนตรา

แมนพระองคทรงเดชเจตนาจงตรกตราตรองความตามบราณ

เสดจกลบกรงไกรไอศวรรยจงจดสรรทตถอหนงสอสาร

มาทลองคทรงศกดจกรพาลโปรดประทานกจะไดดงใจจง

ฯลฯ           

ฝายศรสดาพเลยงคนหนง เคองแคนพเลยงอกสามคนซงเปนทหมายปองของสามพราหมณมาณพ จงไปฟองพระธดาแลวกลาวหาสามพเลยง ทงสองฝายจงโตเถยงกน พระธดาตองออกปากหาม

เจาพราหมณนอยออนหามหรอพราหมณใหญ

เขาเคยงไหลโลมนางอยกลางสวน

ทำาเกลยวกลมสมยอมซอมสำานวนมากอกวนเกาแกทแผลคน

ฯลฯ  ค พระบตรกรวกราดตวาดวา นใครมาหาใหพตหมาก

ผวเฝาหวงหงองไปชางไมกลว ไมมชวตวดทงสคน

อยาทะเลาะกนทนใหมฉาวไปวากลาวถากถางกนกลางถนน

เหมอนไกเหนตนงเขารกลมาพลอยบนปนแปดขานารำาคาญ ฯ

ตอนท ๖ ศรสวรรณรบทาวอเทน

  ค พอเดอนยมผถอหนงสอบอกชาวดานนอกนครพณาสณฑ

ทงเหนอใตฝายปจฉมมาพรอมกนบงคมคลทลทาวเจาพารา

วาบดนทาวอเทนเกณฑทหารเปนสามดานขาศกฮกหนกหนา

ฯลฯ

ขางฝายเหนอบอกวาปจจามตรพวกฝรงองกฤษกบมกกะสน

ลวนขมาหาหมนพนฉกรรจเขาบกบนตบานดานดงมา

อนโยธามาทางตะวนตกกระบวนบกแบกพนลวนปนผา

มลายสระตนวลนดา ตเขามาในดานชานบรฯลฯ

            การเตรยมการรบมอกบขาศก ตามพระบญชาของทาว

ทศวงศเปนไปอยางแขงขน

ไปรบรบทพแขกใหแตกไป อยาใหไพรรกบกเขามาทปากนำาสำาคญอยแหงหนง เอาโซขงคายคดรกษา

ใหลากปนปอมฝรงขนจงกาคอยยงขาศกใหบรรลยลาญ

ฯลฯ           

พระธดาไดทราบขาวศกเกรงวา จะตองตกไปเปนของแขกแปลกชาต จงทลพระมารดาวา

ถงสดคดปตรงคจะสงลกจะไปผกคอตายใหหายสญ

ไมขอพบคนแขกแปลกประยรแลวนางพนเทวษรำาระกำาใจ

ฯลฯ           

จากนน พระธดาจงใหสพเลยงไปหาศรสวรรณ และสามพราหมณมาณพวา จะคดอานประการใด กไดรบคำาตอบวาจะ

ถวายตวเปนทหาร ขออาสาสศก ศรสดาพเลยงไดฟงแลว จงคอนวา

  ค ศรสดา หนามอยชมอยชมายทำาเอยงอายออนคอแลวพอให

นาหวเราะทงทกขสนกใจพระจะไปเปนทหารสงสารจรง

อนศกเสอเหนอใตมใชงายไมสบายเหมอนหนงเทยวเกยวผหญง

ฯลฯ

สพเลยงเอาความไปเลาแจงแถลงไขใหพระธดาทราบวา ทงสคนอาสาออกศก

         ฝายกองทพของทาวอเทน กเขาโจมตเมองรมจกร แลว

เขาลอมเมองไว

จะกลาวฝายทพอเทนราชพบอำามาตยรมจกรเขาหกหาญ

ทงยงแยงแทงฟนประจญบานไทยไมทานมอแขกกแตกยบ

พลชวามลายทงมหงดกตามตดหกโหมเขาโจมจบ

ชาวบรหนหลบไมรบรบจนกองทพโอบออมเขาลอมเมอง ฯ

ค สงสารทาวทศวงศพงศกษตรยโทมนสทกขตรอมจนผอมเหลอง

ฯลฯ

เทยวตรวจไตรไพรพหลพลโยธาใหรกษาหนาทเชงเทนไว

แมนขาศกฮกฮกมาหกหาญจะตอตปนสะพานขนดานไหน

หลอมตะกวควทรายปรายลงไปยงปนใหญแยงรบใหยบเยน

แลวเกณฑไพรในบรไวสหมนฉายคำาคนการชกจะฉกเฉน

จะไดเพมเตมคนบนเชงเทนเสดจเดนชางตรวจทกหมวดมา ฯ

  ค ฝายทหารทานทาวอเทนราชสอำามาตยตวนายทงซายขวา

เขาตงคายรายกำาแพงแยงปกกาแลวปรกษาคดอานการณรงค

วาจะใหทตถอหนงสอสารไปวาขานขอความตามประสงค

แมนเจาเมองรมจกรยงรกองคใหเรงสงพระธดาอยาชานาน

เหนพรอมใจใหเสมยนเขยนหนงสอ ใหผถอสาราทกลาหาญขนขมาโบกธงตรงทวาร ชแตสารไวใหเหนเปน

สำาคญฯลฯ

บดนเราเขามาลอมปอมปราการ ชวตทานเหมอนลกไกอยในมอ

แมนบบเขากจะตายคลายกรอดจะคดลอดหลบหลกไปอกหรอ

ฯลฯ           

ทาวทศวงศทรงหารอกบหมเสนา พวกเสนามความเหนวา

มออนนอมยอมยงจะชงชยกเหนไมพนอาญาปจจามตร

แมนทรงธรรมกรณาประชาราษฎร อนญาตยอมถวายใหหายผด

ฯลฯ           

ทาวทศวงศไดฟงคำาปรกษาแลวกรอนใจ นงนกตรกษาอยชานาน แลวจงใหมหาเสนาในปลอยทตผถอหนงสอสารไปบอกกบแมทพใหญ ขอเวลาไตรตรองสามวน

ฝายพระบตรกบพเลยงใหคนใชไปสบขาวสงครามมาทลวาขาศกไดลอมปอมปราการไวแลวกตกใจ พเลยงปลอบวา

หนอกษตรยตรสวาจะมารบ ถาถงอบจนแทจะแกไข  และกลาววา

อนชาตนพไมขอเปนขาแขกถงเมองแตกจะไปตายอยปลายสวน

ฯลฯ           

ศรสวรรณหารอกบสามพราหมณมาณพและไดแนวทางปฏบตคอ   ค หนอกษตรยวาถาเชนนน จะพากนไปเฝาเจากรงศรเราเดนทางหวางคายพวกไพร ใหโยธกองทพออกจบตว

จงฝาฟนขาศกสะอกไลเอาหวไอพวกชาวพลไปคนละหว

แทนธปเทยนดอกไมถวายตวใหเหนทวจะไดลอฝมอเรา ฯ

  ค ฝายฝรงองกฤษคดประหลาดพราหมณยงอาจเดนมงเขากรงศร

จะจบไวไตถามความบรพวกโยธพรพรอมออกลอมพราหมณ

พระโฉมยงทรงกระบองของวเศษ 

สำาแดงเดชชงชยในสนาม

ฯลฯ

ตดศรษะโยธาทฆาตายทงสามนายหวมาหนาประต

พวกรกษาหนาทกมฉาว  ทงนายบาวบอกกนสนนห

เหนพราหมณหวหวแขกแดกกนด เปดประตใหเจาเขาในเมอง

ฯลฯ           

เสนทเปนใหญเขามาไตถามไดความแลวจงพาเขาไปทลแถลงแจงกจจาตอทาวทศวงศ ทาวทศวงศเหนศรสวรรณและพราหมณทงสามแลวกถามวา

นแนเจาเผาพราหมณนามไฉนจะชงชยชวยสงหารผลาญปรปกษ

ซงฝาฟนเขามาไดขอบใจนกแตจะหกศกเสอเหนเหลอมอ

ดวยตวเจาเยาวยงกำาลงนอยเหมอนไกตอยจะไปสอายอหรอ

ฯลฯ

แมนเจาออกชงชยไมชนะ กเหนจะชลมนวนหนกหนา

ซงจะปราบศตรกพารา ดวยวชาความรหรอสรบ  ค เจาพราหมณฟงบงคมบรมนารถ 

ขาพระบาทพากเพยรเรยนจนจบ

ชำานาญในไตรเพทวเศษครบ จะรกรบราวใหมชย

ซงจะสงองคพระบตรนนทมฬมนจะประมาทพระบาทได

ฯลฯ

แลวโปรดใหไปนดนายกองทพ ใหออกรบรบสเปนคขน

จะสงหารผลาญนายวายชวนแลวไลฟนพวกไพรใหเปนเบอ ฯ

            เมอถงวนนดชงชยในสนาม

  ค สมเดจทาวเจาบรนทรปนประเทศ

ทอดพระเนตรโยธาทหนาฉาน

เหนพรอมกนบนเทงเรงสำาราญพระเบกบานเบอนพกตรมาทกพราหมณ

ฯลฯ  ค ศรสวรรณกบสามเจาพราหมณพรอม

ประณตนอมนบปนบดนทรสร

พอสบเนตรเกษรายงอาดร ตองจำาทลลามาขนพาช

ใหทหารขานโหขนสามหนดำาเนนพลออกทวารอสานศร

เสยงฆองกลองกองสะเทอนธรณพวกโยธเดนกระบวนลวนทวนธง

พวกนายทพขบมาพยศยางดเหมอนอยางหนเชดระเหดระหง

แกลงชกนอยซอยเตนเผนผจงผานมาตรงหนาพลบพลาสงางาม

เหลาทหารราญรณผจญศกกระหมฮกโหรองกองสนาม

ใหหยดยงตงทสหนามเรยงไปตามรถยาหนากำาแพง ฯ

ฯลฯ

  ค ฝายฝรงปงกลมาวชาเยนทร

สรเหนมรตานชาญกำาแหง

เหนชาวเมองออกมาตงอยกลางแปลง

ลวนเสอแดงสกหลาดดาษดา

นายทงสมสปทนกนแตไกลกนไมตระหนกรจกหนา

ทงสคายนายหมวดตรวจโยธาปงกลมากองแขกแทรกสมทบ

วชาเยนทรเกณฑฝรงฝายองกฤษ

มรหวดแขงขนเขาบรรจบ

สรเหนเกณฑชวาลวนกลารบ เขาสมทบกบปตนวลนดามลายมรตานเปนนายทพ สมทบกบกองฝรงบงกลา

เปนโยธสหมผศกดาถอศสตรากรชตรกระบยาว

ฝายทหารฝรงทงหาหมน ถอแตพนทวนคใสภขาว

บางถอหอกดาบสนกนหยนยาว เสยงเกรยวกราวเขาสมทบบรรจบกน

ฝายนายทพทงสเสนใหญตางสอดใสเสอแดงดแขงขน

คาดเขมขดรดผาเชดหนาพลน สวมเกราะกนอาวธยทธนา

ใสหมวกดำากำามะหยลวนมยอดขนนกสอดแซมใสทงซายขวา

ครนเสรจสรรพจบกระบขนขมา ใหโยธาเดนธงตรงออกไปฯลฯ

หนอกษตรยกวดแกวงพระแสงกระบอง

เขาตตองปงกลมาชวาวาย

เจาโมราอานภาพเอาดาบฉะตดศรษะสรเหนกระเดนหาย

วเชยรนนฟนมรตานตายสานนนายพราหมณฆาวชาเยนทร

พวกฝรง องกฤษมรหงดแตกบางตนแตกตางวงทงโลเขน

ฯลฯ

  ค สมเดจทาวทศวงศตรงเขาใกล

จงปราศรยวาเจาแรงแขงขยน

ชวยรบแขกแตกตายวายชวน ขอเชญขวญนยนาเขา

ธานฯลฯ

ตอนท ๗ ศรสวรรณพยาบาลนางเกษรา

  ค สมเดจทาวทศวงศพงศกษตรย

พนสวสดวายวโยคทโศกศลย

ครนรงแสงสรยฉายพรายพรรณ จะรางวลโยธาทราวฯลฯ

แลวพระองคทรงตรสกบขาเฝา บรเราราบเตยนทเสยนหนาม

จะรางวลฉนใดใหเจาพราหมณจะสมตามความชอบประกอบการ ฯ

  ค ฝายอำามาตยเสนาพฤฒามาตย เฝาพระบาทดาษดาอยหนาฉาน

ทลฉลองตองความตามโบราณพระอวตารพนบำาเหนจเมอเสรจทพ

ใหเสนาพานรนทรไปกนเมองไดเจยดทองรองเรองเครองประดบ

ซงเจาพราหมณรบแขกใหแตกยบ กตองกบมในพระอยการควรจะใหรกษาอาณาเขต ครองประเทศธาณนทรถนฐาน

ทงเครองทรงมงกฎสรอยสงวาลควรประทานใหเจาพราหมณตามทำานอง ฯ

เจาพราหมณทงสามทลวา ไมขอรบพระราชทานสงใด จะขอไปเทยวปาหมพานต สวนนองสดทองขอฝากทาวทศวงศไว หลงจากนน ทาวทศวงศไดหารอกบองคอครชายา เรองเจาพราหมณนอย พระอครชายาเหนวาสามพราหมณผพนนนาจะเปนพราหมณแท แตพราหมณนอยนนดลกษณะกรยาพาทแลว เหมอนพงศทาวพระยา สมกบนางแกวเกษรา

ศรสวรรณรอเวลาอยสบสสบหาวนเหนวายงไมมอะไรคบหนา จงหารอกบเจาพราหมณทงสามวา จะลกตวนางเกษราไปเทยวปา แตเจาพราหมณหามไว และใหเขยนเพลงยาวไปวาจะขอลา

พวกในวงฟงขาวกเปลาหมดเหนจะปดแตหากวาปากหวาน

จะลกแกวเกษรายพาพาลไปสำาราญแรมปาพนาลย

พจดแจงแตงผกสำาเภานอยพาลองลอยไปตามแมนำาไหล

เจาพราหมณปลอบตอบนองใหตองใจ

ถงจะไปกใหงามตามธรรมเนยม

ดวยชนกชนนเปนทรกทำาหาญหกโฉมฉายจะอายเหนยม

ผดเพลงยาวนาวโนมประโลม วากรมเกรยมตรอมอรา

เลยม จะลาจรฯลฯ

            ศรสวรรณจงเขยนเพลงยาวถงนางเกษรา

โออนาถวาสนาพหาไมจงมไดชดเชอแมเนอหอม

เหมอนมดแดงแฝงพวงมะมวงงอม

เทยวไตตอมเตมอยไมรรส

พรกเจาเอาชวาเขามาแลกชวยรบแขกแตกทพกลบไปหมด

ฯลฯ           

นางเกษราอานเพลงยาวแลวกคดสงสารจนเปนลมสลบไป ความทราบไปถงทงสองทาวไท ทงชนกชนน เรยกหมอมารกษากไมหาย จงคดถงศรสวรรณไดวาเปนผมมนตเวทวเศษขยนมารกษา ศรสวรรณภาวนาขอสงศกดสทธมาชวยดวยการบวงบนวา ถานางเกษรากบตนเคยรวมอาสนเชยชมประสมศร แลวกขอใหนำาอบดอกไมทใชประพรมเปนประดจวาร ทาวสทศนสหสนยม ดวยเดชะสตยอธษธานนางเกษราจงไดฟ นคนมา แลวศรสวรรณกอาสาทจะรกษานางเกษราใหหายตอไป ดวยการอยอยางใกลชด ทำาใหสพเลยงตกเตอนวา

  ค ฝายทงสพเลยงเคยงบรรจกรณ

ตางวาวอนทรงฤทธดวยคดขาม

เขาฟมฟกรกษาชะลาลาม ทาวทราบความเคองขนจะวนวาย

คำาโบราณทานวาอยาละโมภถาหลงโลภลาภนอยจะพลอยหาย

พวกแสนสาวทาวนางเจาขรวนายรระคายเขาจะวานารำาคาญ ฯ

ฝายนางเกษราเองนนกรถงความไมสมควร จงกลาวตกเตอนศรสวรรณวา

ดวยแสนสาวทาวนางในปรางคมาศจะประหลาดหลากจตคดถวล

ถงมชวกเหมอนชวมวมลทน เขาจะนนทาทำาใหรำาคาญ

ถงชนกชนนจะมวาเหนแกหนานองรกไมหกหาญ

คำาผใหญยอมวาชาเปนการยงเนนนานกยงเหนจะเปนคณ

พระรกนองนองกรอยวารกแตคดหกหนวงเหนยวอยางเฉยวฉน

ฯลฯ

ยงมดมดอยกปดไวกอนเถดอยาเพอเปดใหเขาเหนวาเปนแผล

ฯลฯ

ตอนท ๘ อภเษกศรสวรรณ

            ฝายศรสวรรณไดหารอกบเจาพราหมณทงสามวา

เราเปลยนพายสายนำาคำาวนนอยาใหมกดขวางระคางขาม

อนตวนองจะไปหาพะงางามพเชญสามพเลยงมาเคยงเรา

ธรรมเนยมหมอรกษาโรคาไขพอเดนไดกเรยกขวญขาวเขา

ไมตรกตราปรารภทำาซบเซาถาฉวยเปลาแลวสอดเหมอนมดแดง

ฯลฯ           

จากนนศรสวรรณกไปเยยมนางเกษรา และลอบโลมเลยบรกสมครสมาน นางเกษราจงตอวา วาการเยยมในหอง ทำาใหนางไดอาย คนทงหลายจะเอาไปนนทาได ศรสวรรณจงตอบนางวา  

ค พระยมพลางทางตอบสนทรสนอง

นอยหรอนองหามรกหกประหาร

            แกลงหนกหนวงลวงหลอกบอกอาการ

การนนทากาเลเหมอนเทนำาไมชอกชำาเหมอนเอามดลงกรดหน

พอาสามาสกแผนดน  เขารสนแลววารกภกคนฯลฯ

            ฝายทาวทศวงศไดหารอกบอครชายาถงการอภเษกนาง

เกษรากบศรสวรรณ แลวใหครองเมอง พระมเหสกเหนดดวย วนรงขนทาวทศวงศกออกทองพระโรง ตรสสงกบเสนาขาเฝาถงเรองการอภเษกพระราชบตรกบศรสวรรณ แลวทกฝายกไปเตรยมงาน

  ค ฝายขนนางตางทำาทกตำาแหนง

ใหตกแตงปราสาททองอนผองใส

พระทนงตงแทนทองประไพเอาหนงไกรสรราชมาลาดทบ

ราชวตฉตรสวรรณเปนหลนลดพระเตาสงขกลศเตรยมสำาหรบ

บายศรแกวบายศรทองสองสำารบเครองคำานบเทวาบชายญ

มพานทองรองพระแสงสำาหรบยทธ อษฎาอาวธทกสงสรรพ

ทงแกวกองทองเรยงเคยงกนแลวปกกนเศวตฉตรจำารสเรอง

ทรมขอบรอบปราสาทราชฐานลวนธงฉานราชวตขนดเนอง

ละครโขนหนหนงตงกลางเมองใหครบเครองเสกกษตรยขตตยา

ถงวนดสคำาเปนกำาหนด มาพรอมหมดเหมอนหมายทงซายขวา

พวกเสนชพราหมณกตามมาคอยอยทาหนาปราสาทราชวง ฯ

            การดำาเนนพธเปนไปตามลำาดบคอ

ปโรหตตดเทยนแวนสวรรณบงคลคลสงกษตรยขตตยา

ทาวทศวงศสงใหมเหส นางชลแลวกสงใหวงศาตางคำานบรบเทยนเวยนออกมา พวกเสนารบสงเปนวงไป

กลองประโคมแตรสงขประดงเสยงเสนาะสำาเนยงดนตรปไฉน

มโหรทกกกกองทงฆองชยเสยงหวนไหวแวนแควนทกแดนดาว

ฝายละครมอญรำา พวกโรงนอกตางกออกโรงประชนสนนฉาว

ทงโขนเตนชลมนหนออกราว กระทงสาวเสยงลนสนน

ไป

ครนเวยนเทยนสำาเรจไดเจดรอบตามระบอบประเพณพธไสย

โหรารวบแวนวเชยรทเวยนไวแลวดบไฟโบกควนดวยทนท

พระปตรงคทรงเจมเฉลมพกตรใหลกรกทงสองอยาหมองศร

ทงสององคลงจากแทนมณพระบตรกราบกรานเขามานทอง ฯ

  ค สมเดจทาวทศวงศพงศกษตรยมอบสมบตในพระคลงทงสบสอง

ทงอำามาตยเสนาขาทลละอองสำาหรบครองรมจกรนครา

ฯลฯ

  ค จะแกลงกลาวชาวเมองมาดเลน 

ดวยวาเปนการสนกทกภาษา

เทยวดงานการสมโภชในพาราบางยนนงตงมาทกหนาโรง

พวกขเมาเหลานกเลงเสยงเครงครน

หมแตพนขาวมานงตาโถง

ชงเบยเจกเดกแยงแทงอโปงออกเดนโคลงโคลนเลอะเทอะทงตว

นางบานนอกคอกนาหนาตาตน จะนงยนเคยงขางไมหาง

ผว

หมแพรสสองชนดพนพวตางแตงตวเตมประดาทกนาร

ขาหลวงเหลาชาววงยงกำาดดนงสหรดซดแตลวนแพรส

หนมหนมเหลาเจาชลกผดเหนนารรปงามตามเปนพรวน

พวกบญฑตศษยวดซดลายอยางเทยวลากหางเดนขามตามฉนวน

เขาจบไดใหแพรแสสนวลออกเดนดวนเลยวลดเขาวดวา

พวกผชายรายเทยวเกยวผหญงเขาพาดพงพดผลอขอสลา

บางจบคอยจนสนธยาผชายพาหญงเพลนเทยวเดนคลอ

ครนโพลเพลเพลาพอพลบคำาพวกหนงรำากลองประดงทงมาลอ

บางเชดหนงตงแขนทำาแหงนคอทมมจอคนเจรจาออกมายน

พวกดหนงนงหลามตามถนนออกเกลอนกลนกลมกลาดดดาษดน

บางลองจดประทดดงเหมอนอยางปนใหคนตนแตกพลดกระจดกระจาย

พอกลองหยดจดดอกไมไฟสวางแสงกระจางแจมเหมอนดงเดอนหงาย

ดอกไมกลคนชงกนวงควายพวกผชายสรวลเสเสยงเฮฮา

ไฟพะเนยงเสยงซขนฟฟงทงพลพลงโพลงสวางกลางเวหา

ตางเพลดเพลนเดนไขวกนไปมา ชาวพาราเรงรนชนอารมณ ฯ

ฝายพระชนนกไดสงสอนพระธดาในเรองการมคครองวา

แลวลบหลงสงสอนประสาหญงแมงามยงยอดสตรไมมสอง

จะจำาไกลไปอยดวยคครองอยาใหของเคองอชฌาพระสาม

อยาถอองคนงลกษณวาอคเรศแมดวงเนตรนกวาเปนทาส

ตองซอตรงจงรกดวยภกดถงราตรกราบบาทอยาขาดวน

ถาเธอกรวแมอยาโกรธพโรธตอบประณตนอบโอนออนดวยผอนผน

อนงเหลาสาวสวรรคนางกำานลอยาปองกนหงหวงใหลวงเกน

เมอคราวทกขปลกใหพระทยชนอยาเรงรนเรศรางทำาหางเหน

ราชการภารธระอยาละเมน จงเจรญราศรไมมมว

อนหญงดเพราะผลปรนนบตรกษาสตยสมวยอยดวยผว

ผวยงรกหนกหญงกยงกลวอยาถอตวตอชายจะหนายใจ

ฯลฯ

ตอนท ๙ พระอภยมณหนนางผเสอ

            กลาวถงพระอภยมณอยกบนางผเสอจนมบตรชาย หนาตาเหมอนพระบดา แตดวงตาดงสรยฉาย มกำาลงดงพระยาคชาพลาย มเขยวคลายชนนมศกดา  พระบดามความรกใครเลยงดมาจนอายไดแปดป จงใหชอวาสนสมทร  สอนวชาเปาปและเพลงอาวธใหจนชำานาญ            

วนหนงนางผเสอนำาออกจากถำาไปหาภกษาหาร  ฝายสนสมทรซงรกพอมากกวาแม เหนพระอภยหลบสนทกหนไปวงเลนในคหาเหนแผนผาพงผนดปดหนทาง จงเขาลองผลกดวยกำาลง กพงออก เหนหาดทรายงาม ทะเลกวางและปาทไมเคยเหนมากอน กออกวงเลนและวายนำาดวยความสนกสนาน ไปพบเงอกเขากแปลกใจ เหนเปนครงคนครง

ปลา จบไปใหพระบดาด พระอภยทราบวาสนสมทรออกไปนอกถำา กตกใจบอกวาถาแมของสนสมทรรกจะโกรธ ดวยเกรงวาจะพาพระบดาหน จะพากนตายหมด            

สนสมทรไดฟงจงถามความหลงจากพระบดา พระอภยกเลาใหฟงจนหมดสน สนสมทรรเรองแลวกเสยใจทมแมเปนยกษราย            

ฝายเงอกนำาฟงภาษามนษยรเรอง กขออาสาพระอภยทไดชวยชวตไววาจะใชตนทำาอะไรกจะรบใชทกอยาง            

พระอภยเหนวาเงอกพดไดและไดฟงเรองแลวกเกดความสงสาร  แลวบอกวาตนตองการหนนางผเสอ แตไมรวาจะไปแหงหนใด ขอใหเงอกผเจนทางกลางทะเลชวยแนะนำาดวย เงอกนำาจงบอกวา

  ค ฝายเงอกนำาคำานบอภวาทขาพระบาททราบสนทกถนฐาน

อนนำานมนามตามบราณ อโนมานเคยงกนสทนดร

เปนเขตแควนแดนทนางผเสอขางฝายเหนอถงมหงษะสงขร

ขางทศใตไปเกาะแกวมงกรหนทางจรเจดเดอนไมเคลอนคลา

ไปกลางยานบานเรอนหามไม สมทรไทซงซกลกหนกหนาแตสำาเภาชาวเกาะเมองลงกา เขาแลนมามบางอยลางปถาเสยเรอเหลอคนแลวนางเงอก

ขนมาเลอกเอาไปชมประสมศร

เหมอนพวกพองของขารพาท ดวยเดมทปยาเปนมานษย

อายขาหารอยแปดสบเศษจงแจงเหตแถวทางกลางสมทร

แมนจะหนผเสอดวยแรงรทรเหนไมสดสนแดนดวยแสนไกล

แตโยคมมนตอยตนหนง อายถงพนเศษถอเพศไสย

อยเกาะแกวพสดารสำาราญใจกนลกไมเผอกมนเปนพรรณผลา

พวกเรอแตกแขกฝรงแลองกฤษ

ขนเปนศษยอยสำานกนนหนกหนา

ดวยโยคมมนตดลวชาปราบบรรดาภตพรายไมกรายไป

แมนพระองคทรงฤทธจะคดหน ถงโยคเขาสำานกไมตกษยเผอสำาเภาเขาซดพลดเขาไป กจะไดโดยสารไปบานเมอง

แตทางไกลไมนอยถงรอยโยชนลวนเขาโขดครรตนขนดเนอง

ฯลฯ           

แลวเงอกกบอกวา ดวยกำาลงของตนจะพาหนกตองใชเวลาถงเจดราตร  แตนางผเสอนำามกำาลง ถาตดตามไปเพยง

สามวนกจะตามทน ถาจะแกไขใหนางผเสอนำาไปอยปาลวงหนากจะคอยยงชวบาง

พระอภยไดฟงความแลวกคอยคลายทกข แลวใหเงอกกบสนสมทรชวยกนไปปดปากถำาไวอยางเดม อยาใหเปนทสงสยของนางผเสอนำาได

เมอนางผเสอกลบมายงถำากแปลงตนเปนมนษยเอาผลไมมาใหพระอภย เมอคำาลงกพากนหลบไป  ฝายนางผเสอเมอจะพรากจากลกผว ไดนมตฝนวา เทวดาทอยเกาะนนมาทำาลายถำา แลวเอาพะเนนทบตนจนแทบถงชวต จากนนไดควกเอาดวงตาไปดวย เมอนางตนขนจงเลาความฝนใหพระอภยฟง แลวขอใหทำานายฝนใหดวย

พระอภยไดฟงแลวกเหนวาตนจะหนนางผเสอไปได แตนางผเสอจะเปนอนตราย  จงแกลงทำานายฝนวาเปนฝนรายนก ตองตำาราวาเทวดานนคอ มจจราชหมายเอาชวต แลวแกลงทำาโศกเศราแนะนำาใหนางผเสอสะเดาะเคราะห นางผเสอกขอคำาแนะนำาวาจะใหนางสะเดาะเคราะหดวยวธการอยางใด พระอภยจงบอกใหนางไปอยผเดยวทตนเขา แลวอดขาวอดปลาใหครบสามวน นางผเสอกเชอแลวออกไปอยทเขาใหญ สนสมทรสงสารแม พระบดาจงหามไมใหสนสมทรตามแมไป

เมอนางผเสอไปแลว พระอภยกใหสนสมทรผลกแผนศลาปดปากถำาออกไปแลวพากนไปทหาดทราย ฝายเงอกนำากพาลกเมยไปรอแลวกพาพระอภยขนบาพาไป สวนสนสมทรกขเมยเงอก บรรดาสตวนำาทงหลายไมกลากลำากราย ดวยกลนอายของสนสมทรคลายผเสอผเปนมารดา สวนลกสาวเงอกกวายนำาตามไปโดยไมยอมหยดพก ดวยเกรงนางผเสอจะตามมาทน

ฝายนางผเสอสมทร อดปลาอดนอนไดสามวนกออนกำาลงจวนเจยนถงชวต เมอครบกำาหนดแลวกหาผลไมมากน แลวกลบมายงถำา เหนประตคหาเปดอย เขาไปดในถำาไมพบใครกตกใจ แลดป ทเปากหายไปดวยกรวาพากนหนนางไปแลว มความเสยใจททงลกและผวหนจากไป แลวกเกดความโกรธ ออกตดตามดรองรอยในมหาสมทรกไมพบ จงเรยกโยธาหาญของตนทเปนปศาจ ราชทตภตพรายมาซกถาม พวกผทอยทศทกษณแจงวา เหนเงอกพามนษยไปทางทศใตเมอคนวานซน ตนจะตามไปกเกรงขามเดกตวเลกแตไมกลวผ

นางผเสอรความแลวกรบตดตามไปอยางรบรอนและเหลอโกรธ ทำาลายสงทกดขวางทางไปตลอดทาง            

ฝายพระอภยมณ หนยกษมาไดหาคน เหนทะมนมาขางหลงดงสะเทอน จงถามเงอก ฝายเงอกรวาสงนนคอ ฤทธ

ของยกษจงตอบพระอภยไปวา นางยกษกำาลงตามมา คงจะทนกนในวนน หนไมพน เหนสดจนจะมวยลงดวยกน

  ค พระอภยใจหายไมวายเหลยว

ใหเปลาเปลยวนยนาเพยงอาสญ

แตมานะกษตรยสกดฟนอตสาหกลนกลนนำาตาแลวพาท

จะไปไหนไมพนผเสอนำา วบากกรรมกจะสอยเปนผทานสงเราเขาทเกาะละเมาะน แลวรบหนไปในนำาแตลำาพง

แลววาแกสนสมทรสดทรกแมนนางยกษจะมารบจงกลบหลง

อนตวพอขอตายวายชวนกนแสงสงลกยาดวยอาลย ฯ

            สนสมทรตอบวา จะไมทงพระบดา ถาแมตามมาจะหาม

ไว แลวใหพระบดารบหนไปกอน

ฝายนางผเสอสมทรตามมาไดสามวนกตามทนผวกบลกนอย            

ฝายเงอกนำาสนกำาลงทจะพาพระอภยหนตอไป จงเรยกลกสาวใหชวยพาพระอภยหนตอไป            

สนสมทรเหนมารดาในรางเดม ไมใชรางนมตทตนเคยเหน กสงสยออกขวางกลางนำา แลวรองถามวาเปนสตวบก

หรอสตวนำา ทตามมานนตองประสงคอะไร นางผเสอนำาไดยนคำาพดของลกกใหนกอดส จงตอบไปวาตนไมใชชาตยกษ เมออยในถำาไมไดจำาแลง แตออกเดนทางอยางนตองนมต รปจงผดไปกวาเกาจนเปนทสงสย แลวถามพอไปอยทไหน สนสมทรไดฟงสำาเนยงกรวาเปนแม แตดรปรางแลวนาสมเพช ดวยเหตนพระบดาจงหน จงแกลงบอกวาตนไมเชอ ถาหากเปนแมจรงกอยาตามมา ดวยแมเปนผเสอ แตพระบดาเปนมนษยจงขอใหปลอยพระบดาไป สวนตนนนจะขอลาไปเทยวสกหนงป ถาไดพบ อา ยา ป อยเปนสขแลวกจะชวนพระบดามาหามารดาตอไป             นางผเสอรทนสนสมทร เมอเจรจาหวานลอมไมเปนผลแลวนางจงเขาโจนจบสนสมทร แตสนสมทรกหลบหลกไปได แลวหนลอใหมารดาตามตนไปตนทาง หมายใหหางพระบดาไดคลาไคล นางผเสอหาลกและผวไมพบ จงอานพระเวท มองหาพระอภย เมอเหนแลวกตดตามไปปพบเงอกยายตา ทออนกำาลงวายนำาอยจงเขาไปจบแลวซกถาม สองเงอกกหลอกนางผเสอวา พระอภยอยบนเขาขวางรมทางทผานมา ตนจะพาไปจบตว ถาไมเหมอนคำาทสญญา กขอใหฆาตนทงสองเสยนางผเสอกเชอ เงอกพานางผเสอมาไดครงวนแลวกพดลอใหตอไป แตนางผเสอรทนจงวาสองเงอกตอแหล จงหกขาฉกสองแขน แลวเคยวกนเงอกทงสองนนเสย จากนนกออกตดตามพระอภยตอไป            

นางเงอกพาพระอภยมาถงเกาะแกวพสดารพรอมกบสนสมทร

  ค นางเงอกนำาบอกสำาคญวานนแลว

คอเกาะแกวพสดารเปนชานเขา

พระฟงนางสวางโศกคอยบรรเทา

จงวาเราเหนจะรอดไมวอดวาย

แลวพศดภผาศลาเลอม ชะโงกเงอมนำาวนชลสาย

แลลบ ๆ หลงคาศาลารายมเสาหงสธงปลายปลวระยบ

ฯลฯ

  ค ฝายโยคทอยบนภเขา

กบคนเหลาเหลอตายหลายภาษา

ทงจนจามพราหมณแขกไทยชวา

วลนดาฝรงพรงพรอมกน

ฯลฯ

พอบายเบยงเสยงคลนดงครนครก

อกทกมาขางหนาครศร

ครนดลมกไมพดสงดด พระโยคจบยามตามตำาราแลวบอกศษยซงนงอยทงหลายวนนชายมศกดจกมาหาผเสอนำาทำาฤทธตดตามา เสยวชลาเลอนลนสนนดง

ฯลฯ

พระอภยหนผเสอสมทรมาถงฝ งผเสอตามมาทน แตพระโยคชวยไวได

  ค พระโยคมญาณวาหลานรก

จงสำานกอยใหสมอารมณหมาย

อนยกษผสางสมทรพรายมาถกทรายชายหาดกขาดใจ

เราลงเลขเสกทำาไวสำาเรจดงเขอนเพชรภตปศาจไมอาจใกล

มนอยแตหางหางชางเปนไรทำาไมไดนดดาเจาอยากลว ฯ

            นางผเสอวงวอนพระอภยขอตดตามไปดวยจนตลอด

ชวต ขอใหอภยอยาไดตดรอนความรกของตนเลย พระอภยไดฟงกสงสาร และไดชแจงนางไปถงความจำาเปน และเหตผลทตองหนมา

  ค พระอภยใจออนถอนสะอน

อตสาหฝนพกตรวานจจาเอย

แมผเสอเมอไมเหนในใจเลย พไมเคยอยในถำาใหรำาคาญ

คดถงนองสองชนกทปกเกลาจะสรอยเศราโศกานาสงสาร

ดวยพลดพรากจากมาเปนชา ไมแจงการวาขางหลงเปน

นาน อยางไรจงจำารางหางพองใหนองโกรธ จงลดโทษพยาอชฌาสย

แมนไปไดกจะพาแกวตาไปนจนใจเสยดวยนางตางตระกล

พมนษยสดสวาทเปนชาตยกษจงคดหกความสวาทใหขาดสญ

กลบไปอยคหาอยาอาดรจงเพมพนภาวนารกษาธรรม

อยาฆาสตวตดชวตพษฐานหมายสมานเมองแมนแดนสวรรค

จะเกดไหนขอใหพบประสบกนอยาโศกศลยแคลวคลาดเหมอนชาตน

พขอบตรสดใจเอาไปดวยเปนเพอนมวยเหมอนสดามารศร

ขอลาแกวแววตาไปธานอยาราคขนของใหหมองมว ฯ

            นางผเสอพยายามออนวอนใหพระอภยและสนสมทรไป

หา บอกวาจะใหมนตเวทวเศษ  สนสมทรสงสารแมแลวบอกวา

ซงรกลกลกกรอยวารก มใชจกลมคณกรณา

ถงตวไปใจลกยงผกคดพอปลดปลดเรองธระจะมาหา

อยากรวโกรธโปรดปรานเถดมารดา

ไปไสยาอยในถำาใหสำาราญ ฯ

            ฝายพระโยคกพดจาปลอบโยนและใหโอวาทนางผเสอ  แตนางผเสอไมฟง และโกรธตอวาพระโยคดวยประการตาง ๆ จนพระโยคโกรธเสกทรายขวางไป นางผเสอกลวจงหลบออกไป

ตอนท ๑๐ พระอภยไดนางเงอก

            ฝายเงอกนำาเมอรวาพอแมถกนางผเสอฆาตายกเศราโศกเสยใจ เขามาลาพระอภย ขอตายตามพอแมของตน พระอภยจงปลอบโยน และรบวาจะอปถมภ และขออยพงบญบารมของพระโยค  นางเงอกนำาจงคอยคลายใจ พระอภยจงขอใหพระโยคใหนางไดอาศยอยดวย พระโยคกยนดแลว เสกดายสายสญจนใหนางสวมไวปองกนภย พระอภยกบโอรสกไดอาศยอยกบพระโยค ใหโอรสไดเรยนวชาไสยเพทพระเวทมนตจากพระโยค             ฝายพระอภยเมอคอยสรางโศกแลวกคดถงนางเงอกนำา จงไปหา ณ ทอย บอกวาคดถงบญคณของนางเงอกทพาหนรอดมาได ในทสดทงสองกไดเสยกน

เจาโฉมงามทรามสงวน อยาขดของคดหมางระคาง

นวลละออง ใจประเวณมทวทกตวสตว ไมจำากดหามปรามตามวสย

นาคมนษยครฑาสราลยสดแตใจปรองดองจะครองกน ฯ

ตอนท ๑๑ นางสวรรณมาลไปเทยวทะเล

  ค จะกลาวเรองเมองผลกราชฐาน 

ปอมปราการเชงเทนลวนเนนผา

ซมทวารบานบงใบเสมาลวนศลาเลอมลายดพรายพราว

มปราสาทสงเยยมขนเทยมเมฆ อดเรกรงฟาเวหาหาว

นภศลแสงแกวดแวววาวดงดวงดาวเดนกระจางอยกลางวน

พระโรงธารชานพกตำาหนกแกวแตลวนแลวดวยมกดาฝาผนง

ทงเสอผาเงนทองสบสองคลง กมงคงยงกวาทกธานอนไพรฟาประชาชนออกลนหลาม

นคมคามประเทศลวนเศรษฐ

ทงโหราพฤฒามาตยราชกว ชาวบรเรงรนทกคนวน

พระนามทาวเจาบรนทรสลราชพระนางนาฎนามมงมณฑาสวรรค

มบตรศรนลาฎดงดวงจนทร ชอสวรรณมาลนรมล

เจาลงกามาขอใหโอรส ไดกำาหนดนดววาหสถาผลถงเดอนเกาเขาจะแตงการมงคล

แตกศลสองไมเคยไดเชยชม ฯ

            ฝายพระบตรฝนวาไดไปชมชลาลย เหนดวงแกวแวว

สวางอยกลางเกาะ นางกเหาะลอยลบไปหยบได เมอตนขนกเสยใจ ไมแตงองคสรงเสวยและไสยาสน พเลยงจงนำาความไปทลพระบดา ทาวสลราชไดทราบความแลวจงใหโหรทำานาย โหรทำานายวาดรายพอกงกน จะจากไกลไอศวรรย จะลอลนโลกาทงธาน จะไดคสรางแลวไดครองเมอง ทาวสลราชจงใหจดเรอ เพอพาพระธดาไปชมเขาลำาเนาเกาะ จะไดสนเคราะหเนองจากวาไดจากเมองไปตามคำาทำานาย ฝายมนตรกรมทาในกไปเตรยมเรอออกเดนทาง

ตางยดเสาสำาเภาใสทงใบผา เลอกลาตาตนหนลวนคนแขง

ปนฝรงกงกาทงหนาทายมปนรายรอบขางสลางสลบ

 แลวลอยเลอนเคลอนคลามาประทบ

คอยเรยงรบอยททาหนาธาน

ฯลฯ

พระทรงนงยงแทนทายบาหล ฝงนารแซซองอยหองกนเหลาลาตาตนหนคนทงนน  เรงใหขนกวานโหโล

สำาเภาทงหนาหลงดงกนลนมาลอ แลวขนชอชกใบขนใสเสาพอออกอาวลมอตรามาเพลาเพลา

แลนสำาเภาผางผางมากลางชล

ฯลฯ

ชมมจฉาสารพดพวกสตวรายเหนคลายคลายวายเคลาสำาเภาจร

ฝงกระโหโลมาขนคลาคลำาบางผดดำาเคลอนคลอยลอยสลอน

ทงกรงกรางเตาปลาในสาคร เทยวสญจรหากนในสนธฝงฉลามลวนฉลามมาตามคลน

ฉนากตนชมฉนากไมจากค

ปลาวาฬวนพนฟองขนฟองฟ ทงราหเหราสารพน ฯ           

เปนกองกรรมจำาเพาะจะจากกน เกดลมสลาตนพดมาตงแตเยนจนเทยงคนกยงไมสงบ เรอผจญคลนอยในทะเลถงเจดวนเจดคน พวกลาตาตนหนกทลทาวสลราช ใหทงบายศรเพอบวงผถามทางกลางคงคา ทาวสลราชกโปรดใหทำาตามทเสนอกไดความวา ใหเดนเรอไปทางทศอสาน กจะพบผวเศษขางเพทไสย แลวใหถามหนทางตอไป            

ฝายสำาเภาของพวกตามเสดจกกลบเขากรงแลวไปทลความใหอครเทวทราบ พระอครเทวจงใหโหรพยากรณ โหรจบยามดแลวกรวา ชายจะวายชว แตสตรจะไดมาแตชานาน แตจะทำานายไปตามจรงกเกรงวา ทางอครเทวจะเศราโศรกเสยใจ จงทายดเขาไววา อกสองปจงจะกลบมา พระนางไดฟงจงคลายโศก แลวหารอกบเสนทจะคดอานตอไป มหาอำามาตยทลวาขอใหเกณฑเรอสกหารอย ไปเทยวปกธงทกเกาะ เขยนหนงสอแจงไววา ทกแหงบอกหนทางไปยงเมองผลก            

ฝายทาวลงกาซงมานดวนววาหจงสงใหอศเรน ผเปนบตร ยกกำาลงทางเรอมาหาพน เมอมาถงอาวเมองผลก กยงปนเปนสญญา แลวจอดทอดสมอคอยฟงขาวจากชาวบร            

ฝายอครชายาทราบความแลว กใหเสนาผใหญไปแจงความใหทาวเจาเกาะลงกาวา ทาวสลราชไมไดอยในเมอง ขอใหองคอศเรนคอยพระธดาอยธาน ทาวเจาลงกาไดรบแจงเหต จงตรสบอกอศเรนใหตรกตรองดวา ควรจะทำาอยางไรตอไป อศเรนมความเสยดายนางสวรรณมาลยงนก แลวคดเหนวาถาจะกลบลงกากนาอดส ครนจะอยกอายหนา จงคดทจะไปตามนาง โดยใหพระบดากลบไปกรงลงกา แลวอศเรนกยกกองเรอออกทะเลไป ตงใจวาหากไมพบนางกจะไมเดน

ทางกลบ

ตอนท ๑๒ พระอภยมณพบนางสวรรณมาล

            กลาวถงพระอภยมณกบสนสมทรอยกบพระโยค กไดหดภาษาฝรง ทงจน จาม จนพดคลองทงสองคน อยตอมาเกดศรทธาในธรรม จงขอบวชกบพระโยค พรอมกบสนสมทร            

กลาวถงสำาเภาทาวสลราช ถกลมพดลอยนำาไปถงสบหาคน กมาถงเกาะแกวพสดาร จงพากนไปพบพระโยค ไดไตถามทกขสขกนแลว พระโยคกเลาเรองของพระอภยกบสนสมทรทไดมาอยทเกาะน ทาวสลราชไดไตถามพระอภยมณ ถงเรองหนหลง พระอภยกแจงใหทราบทกประการ ทาวสลราชทราบเรองวชาเปาปของพระอภยแลว กอยากฟง พระอภยจงใหสนสมทรลาสกขา แลวเปาป ใหฟงแทน

จงลาศลทรงภษาผาสไบ ถอปไปยงสาลาหนาครประณตนงบงคลบรมนาถ อยรมอาสนอยกาตาฤาษ

ภาวนาอาคมใหลมดแลวเปาปแปลงเพลงวงเวงใจ

ทำาแหบหวนครวญวาสาลกา คำาลงแลวขวญออนจะนอน

แกว ไหน

หนาวนำาคางพรางพรมพนมไพรจะหนาวใจสาลกาทกราตร ฯ

            บรรดาผทไดฟงเพลงปตางกหลบกนหมด พระอภยได

เขาไปชมพระธดาอยางใกลชด กเกดความรกแลวใหสนสมทรหยดเปาป จากนนจงไปตระฆงปลกทกคนใหตนขน

พระโยคบอกใหสนสมทรไปขอเปนบตรพระธดา สนสมทรกมความยนด พระธดากรบไว จากนน ทาวสลราชกถามทางกลบเมองจากพระโยค พระโยคพเคราะหตามสงเกตขางเพทไสย กรวาพระอภยจะไดค สวนทาวสลราชและไพรพลทงหลายจะวอดวาย เพราะกรรมตามมาทน จงกลาวคำาเปนทามกลางวา กรงผลกนนอยทางทศอสาน เสนทางทไปนนกนดารมาก ให

เอาเสบยงจากเกาะแกวพสดารเตรยมไปใช             ฝายพระอภยไดไปขออนญาตพระโยค ขอเดนทางกลบไปพรอมกบพระธดาและสนสมทร พระโยคจงฝากพวก

แขกฝรง ทคางอยบนเกาะไปดวย โดยพระโยคฝากไปกบทาวสลราช โดยทพระอภยยงอยในเพศโยค

ตอนท ๑๓ พระอภยโดยสารเรอนางสวรรณมาล

ฝายพระโยคไดเขยนเวทวทยาใหพระอภย และไพรพลทงสน เพอใชปองกนตนในกลางสมทร พอตกคำาพระอภยใหคดถงนางเงอกนอยยงนก จงไปหาแจงวาจะตองออกเดน

ทางจากไปสกครงปแลวจะกลบมารบนาง นางเงอกไดฟงกมความเศรากำาสรด ดงถกปลดชวตจะทดทานไวกจนปญญา จงบอกวาตนตงครรภไดสามเดอนแลว และจากถนทอยมาจงไรญาต หวงพงแตองคพระอภยแตผเดยวเทานน พระอภยจงปลอบโยนวา จะฝากนางไวกบพระฤาษ แลวมอบธำามรงคครฑบษรากบจฑามณรตน ใหนางไวเมอคลอดกมารแลว จะไดผกใหลกไว แลวลานางกลบไป จากนนไดไปหาพระฤาษ ออกปากฝากนางเงอกไวใหชวยดแลปองกนอนตราย พระฤาษกรบปาก แลวพระอภย ทาวสลราชและบรวารกบบรรดาแขกฝรงทงหมด ทเรอแตกแลวไดมาอาศยพระฤาษอยบนเกาะ กไดรำาลาพระฤาษเพอจะไดออกเดนทางกลบบานเมอง

พไรรำาพรำาวาดวยอาลยพระอภยวาพระองคจงอยด

ไดพงบญอนเกลาทกเชาคำา มทนทำาแทนทดบทศร

จะจำาลาพากนไปวนนเหมอนไมมความรกพระนกธรรม

ฯลฯ

แขกฝรงตงรอยพลอยรองไหรำาพไรกลาวความตามภาษา

พระโยคมจตคดเมตตาจงวาอยาหวงหลงเปนกงวล

ประเพณชไพรใจสนโดษดวยประโยชนไพธญาณการมรรคผล

ไมพอใจใหมนษยปถชนอยปะปนคลาคลำาใหรำาคาญ

ซงชาวเจาเขามาอยอาศยเสยมไดจงชวยดวยสงสาร

ฯลฯ

กษตราวาองคพระทรงญาณจงประทานโทษทวทกตวคน

ไดเดนลดวดวาสมาบาป ทงกนอาบนำาทาผลาผล

อยาใหเปนเวรไปแกไพรพลจะตองทนเวทนาไปชานาน ฯ

จากนน ทกคนกลงไปในสำาเภาออกเดนทาง มการแบงทอยบนสำาเภาอยางเปนสดสวน

ครนเสรจจดตรสสงพวกเสนา ใหตมาลอดงเปนกงวาน

พวกพหลพลนกรถอนสมอบางขนชอชวนกนเขาขนกวาน

ฝายฝรงตงเขมเตมชำานาญหมายอสานสำาคญเปนมนคง

ออกจากทคลใบขนใสเสาถงหวางเขาคอยลมสมประสงค

ใหนายทายบายหนาเภตราตรงสำาเภาทรงแลนมาในสาคร

ฯลฯ

ระหวางทางพระอภยถามถงนางสวรรณมาลจากสนสมทร แลวใหสนสมทรไปบอกนางวา เมอไปถงเมองผลกแลว ตนกจะลาสก และขอผาสไบทนางสวรรณมาลใหสนสมทรมาหม เมอสนสมทรกลบไปหานางสวรรณมาล นางไมเหนผาสไบทตวสนสมทจงไตถามวาสนสมทรเอาผาสไบไปไหน สนสมทรบอกวาพระบดาขอเอาไป นางจงแสรงทำาเปนไมพอใจทสนสมทรพยายามปดบงแตแรก จากนนสนสมทรกบอกนางวา พระบดาใหมาแจงวา เมอไปถงเมองผลกจะลาสกขาแลว จะขอเปนขาของพระบตร นางจงตอบวาเจาลงกามาขอใหโอรส เมอกลบไปถงเมองแลวกจะจดแจงแตงการอภเษก แลวกจำาตองไปอยลงกากบสาม ยงไมรทจะคดประการใด สนสมทรรเรองกเคองใจจงพดจาประสาเดกวาจะชงนางจากฝรงมาใหพระบดาของตน

วนรงขนสนสมทรมาหาพระบดา แลวเลาความทสวรรณมาลเลาใหฟง พระอภยทราบเรองแลวกเศราเสยใจ เสยดายพระธดา

พระเอนเอกเขนกขงรำาพงคด ไมแจงจตเลยวาเขามาขอเหมอนตามไตในนำามาตำาตอ ถงแคนคอคงจะกลนไม

คนคาย

แลวคดจำาคำาครดวนนนทหมายมนวาจะสมอารมณหมาย

จะหาไหนไดเหมอนนชสดเสยดาย

ลกผชายชงชดสกท

จะเลาโลมโฉมยงใหปลงจต แมนสมคดกจะพาสดาหนเหมอนอเหนาเผาเมองเรองยงม

เรายงดกวาอเหนาเปนเทาไร

แลวตรสเรยกลกยาเขามาบอกเจาจงหลอกลวงแมพดแกไข

เขาไปถงจงทำาเปนรำาไร วาอาลยถงบดาจะลาตาย

เพราะเทวศรสวสดตดสวาททมงมาดมไดสมอารมณหมาย

ฯลฯ

สนสมทรไดทำาตามทพระบดาแนะนำาทกประการ นางสวรรณมาลคดวาจรงจง บอกใหสนสมทรไปหามพระบดาไมใหทำาเชนนน และบอกวานางกรวาพระอภยมใจอนกล จงตองทลความจรงทกสงไป แตเมอยงมใจคดพศวาสกใหคดแกไข พระอภยเมอทราบแลวกมอบธำามรงคเพชรเจดกะรตใหสนสมทรไปใหพระบตร แลวขอสงวาลของนางมาใหตน สนสมทกจดการตามทตองการไดเรยบรอย

ตอนท ๑๔ พระอภยเรอแตก

ฝายนางผเสอกลบคหาทอาศย กะเฝาอยทเขาขวางกลางคงคา ดวยกลวลกและสามจะหนไป ในวนทเรอแลนออกจากเกาะ ไมเหนเพราะโยคมคาถา ทานอานมนตดลจตปดนยนตา จนเภตราลวงไปไดหลายคน ตอผพรายชายดานอยชนนอก เขามาบอกเหตใหจงไดตน นางผเสอจงไดตดตามไป

เรอสำาเภาของทาวสลราชแลนไปไดสบหาราตร กเหนเขาใหญในทะเลเหมอนเมฆอยไกลลบ พอตกเยนกเกดพายหนกซดสำาเภาจนจวนลมตลอดคนไปจนสวาง เรอจงแตก องคทาวเจาเมองผลกดบสงขาร สนสมทรเอาพระธดาใสบาพาวายนำาไป พระอภยไดเกาะไมกระดานบานประตลอยนำาไป นางผเสอจะเขาจบพระอภยกกลวมนต ไดแตไลตามมากลางคน ดวยเดชพระอภยจะไมมวย พอถงเวลาเชากลอยมาถงหาดตนตนเขา นางผเสอตดตามมา แตขนเขาไมไดเนองจากลน จงวงวอนพระอภยใหลงมาหา บรรดาพวกไพรไทยแขกฝรงจน เมอวายนำามาถงตนเขา นางยกษกจะเขามาจบแตตองถอยกลบไปดวยกลวฤทธศษยฤาษ ไพรพลเหลานนกขนไปถงทพระอภยอยไดทงรอย นางผเสอและพระอภยตางตดพอตอวากน

จงฟงธรรมคำานบดบโมโห ใหโทโสสรางเสอมคอย

เลอมใส

แลวทรงเดชเทศนาภาษาไทยดวยความในโลกยสประการ

คอรปรสกลนเสยงเคยงสมผสทคฤหสถหวงแหนไมแกนสาร

ครนระงบดบขนธสนดานยอมสาธารณเปอยเนาเสยเปลาดาย

อยาลมหลงจงอตสาหรกษาศลใหเพมภญโญไปดงใจหมาย

อยาฆาสตวตดชวตคดอบาย จะวาตายตกนรกอเวจฯลฯ

            นางผเสอไมฟงคำาพระอภยไดอานคาถาพลาหกใหฝน

ตกหนก พระอภยไมรทจะคด จะหนนางทางไหนกไมพน สดจะทนฝนชกลงทกท กเลยสนรกนางยกษ จงปรกษากบฝรงวา จะเปาปผลาญนางยกษใหตาย ใหบรรดาผคนทอย ณ ทนนเอานำาบอนอยหยอดหทงสองขาง แลวพระอภยกเอาปออกมาเปา พวกโยธผสางทงนางมาร กพากนหลบซบสลบไสล พอสนเสยงป นางยกษกขาดใจตาย            

ครนฝนหายพรายผหนไปหมดแลว พระอภยกชวนแขกฝรงลงมาจากภเขามาทศพนางยกษขอสมาโทษ แลวพรำารำาพนถงนางยกษดวยประการตาง ๆ

สงสารนกภคนเจาพเอย เปนคเชยเคยงชดพสมย

ถงรปชวตวดำาแตนำาใจจะหาไหนไดเหมอนเจาเยาวมาลย

ตงแตนมแตจะเลยลบ จนสนดบกาลาปาวสาน

จนมวยดนสนฟาแลบาดาลมไดพาลพบสมรแตกอนมา

พแบงบญบรรพชตอทศใหเจาจงไปสสวรรคใหหรรษา

อนชาตนมกรรมจำานราเพอชาตหนาขอใหพบประสบกน

เปนมนษยครฑาเทวาธราช อยารขาดเสนหาจนอาสญใหสมวงศพงศประยรตระกลกน

อยาตางพนธผดเพอนเหมอนเชนน

ฯลฯ           

เชาวนรงขน กเหนซากศพนางยกษกลายเปนหน มนำาสขาวไหลออกมาจากปาก พราหมณชอมหศชยทลเสนอแนะใหพระอภยเผาศพนางยกษเสย แตไดมผเฒาออกมาจากชวากผาบอกวาตนเปนมหงษสงขร มาหามไว แลวเลาประวตแตหนหลงทมาของนางผเสอ แจงวาถาเผานางผเสอจะฟ นคนชพมาไลกนมนษยและฆาไมตาย สวนนำาทไหลออกจากปากของนางนน ใครกนนำานนแลวจะมกำาลงเกรยงไกร ไมมโรคภยมาเบยดเบยน เมอทกคนรดงนน จงพากนกนนำาดง

กลาวทวทกคนกเกดกำาลงดงนำาสรมฤต

ตอนท ๑๕ สนสมทรโดยสารเรอโจรสหรง

สนสมทรแบกพระธดามาในนำาไดเจดคน มาถงเกาะใหญแหงหนง พอขนถงฝ งกหมดแรงสลบไป นางไดเฝาพยาบาลอยนาน กยงไมฟ นจงไหววอนไทเทวาใหชวย

นางยอกรวอนไหวไทเทวญ ทกชองชนฉกามาวจรทขนลองทองทะเลทกเทเวศร รกขาเขตเขาเขนเนนสงขรแมนพระหนอบดนทรนรนทร จะมวยมรณมรณานคาลยชวตขาอยาไดรอดจงมอดมวย ขอตายดวยลกรกทตกษย

แมนบญหลงยงจะรอดตลอดไปขอจงใหลกนอยขาคอยคลาย

พอขาดคำารำาพนพษฐานพระกมารฟ นสมอารมณหมาย

ฯลฯ           

กลาวถงนายโจร เปนเชอชาตองกฤษ เปนโจรสลดคมพวกออกปลนเรอในทะเล

จะกลาวฝายนายโจรใจฉกาจ เปนเชอชาตองกฤษรษยาคมสลดอศตนวลนดา เปนโจรหาหมนฟ นทมฬ

มกำาปนนนยาวยสบเสนกระทำาเปนตกกวานสถานถน

หมากมะพราวสมสกปลกไวกน ไมรสนเอมโอชโภชนา

เลยงทงแพะแกะไกสกหาน คชสารมามงมหงสา

มกำาปนหารอยลอยลอมมาเครองศสตราสำาหรบรบครบทกลำา

คอยตเรอเหนอใตไดสงของเทยวแลนลองตามคลนทกคนคำา

ฯลฯ           

กองเรอสลดจอดแลว ใหกะลาสขนไปตกนำาบนเกาะ พบสนสมทรกบนางสวรรณมาลอยบนเกาะนน จงเขามาซกถามวาเปนอะไรกน ทำาไมมาอยบนเกาะน แลวพากนมงมองดนางไมวางตา

  ค สนสมทพดจากประสาแขก

นยนตาแตกใครอยาแลดแมขา

เราเสยเรอเชอกษตรยพลดพารา

นทานมาแตขางไหนไดเอนด

โดยสารดวยชวยสงใหถงฝ ง จะไปยงรตนาพาราปจะรบไดหรอมไดจะใครร เฝาแลดมารดาเราวาไร ฯ           

ทหารโจรทราบความแลว กนำาไปบอกนายโจร ฝายสหรง เหนนางยงเปลงปลงตนยงไมมลกเมย กดใจหมายจะไดเลาโลมนาง จงรบจะพาไปสงทฝ งตามทประสงค ระหวางทางนายโจรสลดคดมอมเหลาสนสมทร เพอไมใหเปนทกดขวาง สนสมทรไมเคยดมเหลากเมาหลบไป แลวนายโจรกเขาไปหา

นางสวรรณมาล  นางไดหาทางเจรจาผนผอนดวยเพทบายวา ขอใหถงฝ งกอนจงจะยอมตามประสงค แตนายโจรไมยอมรอ นางจงขอปรกษาลกกอน นายโจรจงแกไขใหสนสมทรฟ น สนสมทรมาพบนางแลว นางจงเลาเรองทเกดขน ระหวางทสนสมทรเมาหลบไปใหฟง สนสมทรไดฟงแลวกโกรธแคนนายโจรมาก จะออกไปแกแคนนายโจร แตนางไดหามไววา พวกโจรมมากเราจะสมนไมได แตสนสมทรตอบวา

  ค กมาราวาการจะราญรบ ลกรจบการศกไดฝกฝน

พระโยควเศษใหเวทมนตรทงคงทนแทงกนไมบรรลย

แมผเสอเมออยในคหาใหมนตรขาทมนษยยดไมไหว

สนทงลำากำาปนไมพรนใคร ลกจะไปถองทบใหยบยบแลววงผลนหนนออกมานอกหอง

นางรอรองเรยกไวกไมกลบ

ฯลฯ

เหนนายโจรโผนจบสประยทธทะยานหยดเหยยบอกผงกหงาย

กระชากฉกซกโครงครากทลาย เอาศพนายตไพรไลกระพอแขกฝรงองกฤษไมคดรบ ถลาหลบลมกลงบางวงตอบางหมอบราบกราบกมประนมมอ

เสยงองออออนนอมไมยอมตาย ฯ

            บรรดาโจรทงหลายกยอมสามภกดกบสนสมทร สนสมทรจงพามาเฝานางสวรรณมาล จากนนกไดไตถามถงเมองผลก กไดรบคำาชแจงวา

  ค องกหราฝรงไดฟงถาม

จงทลความจรงแจงแถลงไข

อนสหรงองกฤษทบรรลย เปนโจรใหญในนททตเรอ

ขาชาวเมองสำาปะหลงฝรงเศสเอาโหมดเทศขนไปขายขางฝายเหนอ

เขาจบไดไวชวตใชชดเชอเทยวตเรอกบสหรงตงเปนนาย

แลวสงใหตนหนไปคนหาเอาผนผาแผนทมาคลถวาย

ถนประเทศเขตแขกฝรงรายมจดหมายปากนำาเปนสำาคญ

เมองโสฬสแหลมชวาพาราสหรด

โรมพฒนกวางใหญไอศวรรย

บงกะหลามลายอยดวยกน ถนนคนขามฝ งไปลงกา

อนขอบคงกรงผลกจารกไวตะวนตกวกออกไปไกลหนกหนา

  ฯลฯ           

พระธดากบสนสมทร จงแตงตงองกหรา เปนหวหนา มนายกอง รองกนเปนหลนลด ตามกำาหนดหนาทายทงซายขวา แลวเอาเงนทองของสหรงมาแจกจายบรรดาบาวไพรใหไดทกคน จากนนจงสงใหเรอทงหารอยออกคนหาพระอภย และหามทำารายเรอจร เหมอนทเคยทำามาแตกอน

ตอนท ๑๖ สนสมทรพบศรสวรรณ

            กลาวถงศรสวรรณกบแกวเกษรา ครองนครรมจกร จนมธดาอายไดแปดปชอ อรณรศม            

เมอศรสวรรณจะไดพบหลาน กไดฝนวาไฟไหมปา ตดหลงคาบานชองทองสนาม ตนไดออกไปดบไฟ แลวกลบลามมาตดตามเนอตว แลววาพระเชษฐามาชวยดบไฟได แลวประทานดวงแกวให โหรทำานายวา ทสบนวาไฟไหมนน จะเกดภยรบพงถงกรงศร สวนทพระเชษฐามาดบไฟ และประทานแกวมณนน แสดงวาจะสนเคราะห และจะไดขาวพระเชษฐา เปนเรองทตนรายปลายด            

ศรสวรรณฟงคำาทำานายแลว กเหนวาทาวอเทนคงจะคดอานยกทพมาตเมองรมจกร จงไดหารอกบสามพราหมณเตรยมการรบมอกบศตร โดยใหโมราไปอย ณ ตำาบลทางทศตะวนออก ใหวเชยรไปอยเมองปราการเปนฝายเหนอ สวน

เมองทางตะวนตกเปนทางบกใหสานนรกษาเมองสายณห ใหคมพลคนละหมน วเชยรกบนางจงกล โมรากบนางประภาวด สานนกบนางอบลตางพากนไปตงอย ณ เมองทงสาม ซอมปอมปราการ ฝกทหารและวางกำาลงคนไวตามดาน            

กลาวถงกำาปนสนสมทรแลนไปกลางสมทร ตดถนนพระรามขามแหลมเสยว กยงไมไดขาวเจากรงผลก เดนทางคนหาอยสามเดอนกสนเสบยง เหลออยอกไมถงเดอน  องกหราจงทลถามสองกษตรยวาจะทำาประการใด นางสวรรณมาลจงถามวาแตกอนนหาขาวปลามาไดอยางไร องกหราทลวาแตกอนกไดปลนชาวบร และเทยวตเรอจนมเงนทองขาวของเหลอเฟอ แตเมอไดสงหามไมใหจบเรอแพเหมอนแตกอน จงไดเกดขดสน นางจงบอกวาเงนทองของสหรงยงมอยมาก จะเอาไปซอหาของทตองการไมไดหรอ องกหราทลตอบวา อนพวกพองโจรเรอเหมอนเสอกลา ทกถนฐานบานเขตไมเมตตา จะซอหาเหนไมไดดงใจจง            

สนสมทรใครจะหกหาญคกจงกราบทลมารดาวา ถาเมองไหนใหญกวางมฉางขาว ใหพวกเราขนไปวาซออาหาร แมนไมใหไลขบใหอประมาณ จงรกรานรบเราเอาธาน  แลวสงองกหราใหสงเกตดทกเมอง ถาเมองใดใหญกวางยงฉางม กใหเขาทอดสมอเรอทปากนำา            

องกหราทลวาเรอของเราตองตดเขาคงคอมออมออกมา เปนเมองใหญแวนแควนแดนเมองรมจกรมไพรพลมาก แวะไมไดเพราะจะมภย แตสนสมทรนกสนกบอกวา ถงเราจะมกำาลงนอยกไมถอยหน ถาขดขวางกจะเขาตชงเมองรบเอาขาวปลา

  ค ฝายฝรงรบรสพจนารถ

เทยวประกาศไพรนายทงซายขวา

แลวยงปนครนครนเปนสญญา บายเภตราตรงเขาอาวบร

จงทอดกำาปนใหญไวแตหางประมาณทางโยชนหนงถงกรงศร

องกหราฝรงสงโยธ จะเขาตปากนำาทำาอบาย

เกณฑเภตราหาสบรบไปกอนเขานครเหมอนหนงมาจะคาขาย

ตงปลดหศเกนใหเปนนาย คดอบายแกไขใหไดการ

กำาป นนอยรอยลำาสำาหรบรบบรรจครบเครองสาตราโยธาหาญ

ตงองกฤษจตเวนเจนชำานาญดคดอานกองหนนเปนขนพล

เรอสำารองสองรอยจะคอยซำาถงเพลยงพลำาเปลยนผลดไมขดสน

องกหรากลาหาญการประจญเปนนายพลกองหลงระวงภย

พอยำาฆองกองหนาทงหาสบออกแลนลบลบทางสวางไสว

ถงยามสองกองกลางกกางใบ คอยแลนไปชาชาในสาคร

ครนรงสายฝายฝรงองกหราออกเภตราสองรอยลอยสลอน

คอยระวงฟงการจะรานรอนเปนสามตอนตามทางหางหางมา

  ค ฝายเรอเหลาชาวดานบานปากนำา

หาสบลำาแลนรายทงซายขวา

ตระเวนเวยนเปลยนผลดอยอตรา

คอยรกษาปากนำาทกคำาคน

พอยามสองกองตระเวนเหนกำาป น

ดเรยงรนรายทางมากลางคลน

สกเทาไรไมแนแลกลางคน จงยงปนสญญาใหราใบ

  ค ฝายปลดหศเกนเจนสมทรเหนเรอหยดปากอาวเสาไสว

รวาเหลาชาวดานออกตานไว จะลดใบพดจาจะชาทจงยงปนเปนสำาเหนยกเรยกทหาร

ใหหกดานรบพงชาวกรงศร

พวกโจรพรอมลอมยงทงอคค ชาวบรเรอจมลมทลายฯลฯ

เปนโจรไลใกลกลบรบราว แกวงอคคขวางทงแลวยงปน

ทหารโจรโยนโซเอาขอสบชาวดานรบรบพลางมากลางคลน

ฯลฯ

ใหตกลองรองเรงทหารรบ มาสมทบถอพนแตปนผา

ลงเรอนอยรอยยสบรบออกมาพอเพลาสรยฉายขนพรายพรรณ

ฯลฯ

นายดานไปไลคนขนบนปอมสะพรงพรอมโยธาทงหนาหลง

ฯลฯ

พอขางหลงองกหรากมาถงสงใหขงตารางเหลกลำาละผน

พอคลมลำากำาปนกนลกปนทหารยมตามชองคอยมองยง

พอลมแปรเขาฝ งองกหราใหโยธาเทยบสำาเภาเขาตลง

ขางชาวดานใหทหารเอาหนทงพวกโจรยงปนปนตนกำาแพง

พวกบนปอมหลอมตะกวควทรายสาด

จนถงฟาดฟนกนดวยขนแขง

ฯลฯ

พอมดมนสนธยาเปนราตรพวกโจรตดานไดพอใกลพลบ

ขนรบทรพยจบคนบนตลง เหนผหญงอยากไดไลตลบฯลฯ

            สนสมทรดใจเขาไปขอมารดาเขาไปชมเขตนคร นางสง

สอนกระวงตน

แลวโฉมยงสงสอนสนสมททรงเครองยทธอยางกษตรยรดกระสน

ใสเสอเกราะโพกผาเชดหนาพลน

เหนบกนหยนกรชเลกลวนเหลกด

ถอดาบดำาครำาทองของฝรง ถวายบงคมลามารศรฯลฯ

            ศรสวรรณเมอไดขาวศก ไมแนใจวาเปนทาวอเทนหรอ

วาใคร รแตเพยงวาเปนทพแขก จงใหเตรยมทพไวใหพรอมทจะออกไปรบกบขาศก ครนเชาวนรงขนกยกทพออกไป

แลวทรงเครองเคยประจญรณรงค

มาขนทรงพาชใหคลคลาย

ทหารแหแลลวนถออาวธปนคาบชดหอกดาบกำาซาบสาย

ทงปนลอกใหลากมามากมาย ออกทางทายเมองมารม

สาคร

ถงทงกวางหาวาปอมยสบเสนพอแลเหนแขกฝรงนงสลอน

ใหหหยดยงฟงการจะราญรอน พลนกรตงปกกาหนากระดาน ฯ

            ฝายสนสมทรยงหยดอยบนปอมพรอมทหาร เหนทพ

บกยอออกมาตานทานกหารอกบองกหรา องกหราเหนวาควรดทาทขาศกกอน โดยรกษาปอมคายไว ถาเขารบเราจงรบเพอดกำาลงขาศก แตสนสมทรไมเหนดวย แลวใหแบงพลกนคนละครง ตนจะออกไปรบกบเจาเมอง สวนองกหราใหรกษาปอมไว แลวสนสมทรกนำาทพออกไปจนไดรบกบศรสวรรณ สนสมทรเหนศรสวรรณคลายพระบดากเกดทอใจไมคดหกหาญ ศรสวรรณไดทกขบมาเขาโจมตสนสมทรเขาทอก กระเดนตกมาลมพบลม ทพเมองรมจกรกตทพแขกแตกไป ศรสวรรณเหนวาจะตหกขาศกไมได จงโบกธงใหถอยทพกลบออกมาลอมปอมปราการไว            

ฝายฝรงองกหรา จงหารอกนวาจะถอยสนสมทรกลบมา ถารอถงเชาแลวยงไมกลบกจะเลกทพกลบไป            

ฝายสนสมทร ลมสลบอยกบพนครนตองละอองนำาคางในกลางคนกฟ นขนมา แลวภาวนาอาคมปดเปาความเจบปวดกหายไป แลวกแคนใจลกกลบเขาไปกลางทพ ไลพฆาต

เขนฆาทหารขาศก จนแตกตนอลหมานแลวไปหยดทาอยหนาคายใหตวนายออกมาชงชยกน แลวจงกลบเขาปอมของฝายตน            

วนรงขนสนสมทร กจบกระบขนมาเคลอนพลออกไปรองทาหาตวนายทพทรบกนเมอวาน ศรสวรรณเหนเขากสงสยทกมารผนตองอาวธของเราสนชวตแลว เหตไฉนจงกลบออกมารบไดอก จงไดทรงมามาหนาทพแลวถามวาทารกนนามใด เหตไฉนจงมาตบรเรา สนสมทรจงตอบวา

  ค สนสมทรพดจาภาษาเดก

ถงทงเลกกไมพรนประหวนไหว

เราชอวาสนสมทรวฒไกร พระอภยบพตรเปนบดาลวนเหลากอหนอเนอเชอกษตรย

ผานสมบตบำารงราษฎรศาสนา

จะแลนไปในทางกลางคงคา ชาวพารารบเราจงเขาต

ทานชอไรจงบอกออกมาบางเปนขนนางหรอบำารงซงกรงศร

แมนรกตวกลวตายวายชวอญชลแลวจะกลบกองทพไป  ฯ

            ศรสวรรณไดฟงสนสมทรออกชอพระอภยกเกดความ

สงสยวาจะเปนพของพระองค เมอมองดกมารแลวกคลายกบพระเชษฐา แตผมหยกอยางยกษ สองตากแดงจงยง

แคลงใจ จงตอบคำาไปวาบดาของเจาอยทไหน ตวเราเปนเจากรงรมจกร ใหไปบอกออกมารบกน

            สนสมทรไดฟงกโกรธบอกใหมารบกนตวตอตว อยาให

ไพรพลมายงเกยวดวยแลวกขบมาเขาตอสกบศรสวรรณ            

ศรสวรรณนนชำานาญในการรบไดตถกกมาราถงหาหกท แตสนสมทรไมชำาชอกแตอยางใด แลวเขาชงกระบองของศรสวรรณ เอามาตศรสวรรณตกจากมา พวกไพรพลกกรกนจบศรสวรรณไวไดแลวพากนกลบเขาคาย แลวสนสมทรกซกถามนามวงศของศรสวรรณ บอกวาเหนพกตรละมายคลายพระบดาของตน            

ฝายศรสวรรณเหนธำามรงคเรอนครฑบษราของพระเชษฐากประจกษใจวาเปนของพระเชษฐา คดวาพระเชษฐาคงไดดแลกมารผนเปนลก จงไดเอาแหวนผกขอมอของกมารนไว แลวจงบอกวาธำามรงคทผกมอของสนสมทรนนเปนของพระเชษฐา ทงผนผาเจยรบาดทคาดมากรวาเปนของพระอภยมณ แลวบอกสนสมทวาพระองคเปนนองพระอภยชอวาศรสวรรณ            

สนสมทรไดฟงกเหนสมกนกบทพระบดาบอกไว จงถามใหแนใจวา พระอภยมณนนมวชาชำานาญประการใด และยาป

อยนเวศนประเทศไหน ถาตอบไดถกตองจงจะเชอไดวาเปนอาของตน            

ศรสวรรณกเลาความแตหนหลงทกอยางใหฟง สนสมทรไดฟงแลวกทรดตวลงอภวาท กอดบาทพระเจาอา แลวขออภยแลวบอกวาตนไดออกตดตามพระบดามาชานาน แตกยงไมพบ            

ศรสวรรณทราบเรองแลวกสงสารหลานยงนกแลวชวนหลานเขาเมอง สนสมทรทลวาพระมารดายงคางอยกลางทะเล ศรสวรรณจงไปบอกใหสนสมทรพาพระองค ไปเชญนางสวรรณมาลในฐานะทนางเปนพระพนางของพระองคเพอชวนเขาธาน            

ฝายทาวทศวงศ ทราบความวาขาศกจบศรสวรรณไปไดกเสยใจ สงอำามาตยใหจดแตงบรรณาการไปใหขาศกบอกวา ทางเมองรมจกรของอนงอ ขอเอากรงรมจกรไถชวตศรสวรรณ อำามาตยจดการตามรบสงแลวกเอาของบรรณาการใสเรอบลลงกทองลองมาถงบานดานลาน พบแตคายของขาศก แตไมมผคนอยเลย จงกลบไปทลทาวทศวงศวาไมพบใคร เหนแตศพคนตายอยกลาดดาษดา            

ทาวทศวงศไดฟงแลวกใหสงเวช จงปรกษาพวกขาเฝา แลวใหไปหาสามเจาพราหมณมา แลวทาวทศวงศกแจงให

พระมเหสกบพระธดาถงเหตการณทเกดขน นางอรณรศมไดทราบแลวกเศราโศกเสยใจยงนก บรรดาเสนาขาเฝาทเศราสลด ทกตำาบลชนบท แถวถนนหนทางกลางเมองไมมผใดสญจร

ตอนท ๑๗ ศรสวรรณกบสนสมทรตามพระอภยมณ

            สนสมทรพาศรสววรรณมาบนเรอแลวกไปบอกนางสวรรณมาลแลวพานางมาพบพระเจาอา ศรสวรรณกใหการตอนรบในฐานะทเปนพสะใภ ทงสองไดสนทนากน

   ค พระยมพลางทางเพลนเหนเมนพกตร

ชำาเลองลกแลชมายสายสมร

ทงคมขำาสำาอางอยางกนนรเสลยมงอนงามพรอมไมผอมพ

ดเหมอนสาวราวกบยสบถวนทงนำานวลผวผองเปนสองส

แตลกยาอายไดแปดป นางจะมลกเตาแตอยางไร

รำาจวนจตพศดเปนครพกแลวกลบหกหวงหามความสงสย

ถงออนแกแตเปนทพสะใภเราเปนนองตองไหวเปนไรม

ศรสวรรณเชญนางเขาเมองรมจกร แลวบอกวาหลงจากนนกจะออกตดตามพระพยา ถาหาไมพบกจะไมกลบวง นางสวรรณมาลเหนวาไมสมควรทจะปฏเสธ จงตรสตอบขอบคณ แลวลงไปทพก            

วนรงขนทงหมดกพากนลงเรอพระทนงเขาเมอง

สามพระองคลงรวมเรอพระทนง

ทหารตงโหลนสนนเสยง

ประโคมฆองกลองแตรแซสำาเนยง

ออกรายเรยงซายขวาเปนตารว

ขนรองทางกางใบขนใสเสาเวลาเชาลมเรอยเฉอบเฉอยฉว

ทงกองนำาลำาทรงใสธงปลวเปนแถวทวเถอกมาในสาคร

ตะวนคลอยหนอยหนงถงปากนำา

ตองเรยงลำาเรอแหแซสลอน

สำาเนยงโหโยธาพลากรใกลนครคนตนเสยงครนครก

ฯลฯ           

พวกชาวเมองเหนบรรดาแขกฝรงมากนคบคง กคดวาเปนขาศกกพากนหนเปนอลหมาน            

ทาวทศวงศไดยนฆาตกลองศก กตกพระทยจงปรกษาขาเฝาแลวใหเสนาในใหญนอย ไปคอยรบนายทพบอกวา พรงนเชาจะไปถวายเมองกบเครองยศ ตวพระองคกบมเหสและลกหลาน จะออกปาไปบรรพชาเปนดาบส บรรดาเสนากทลวา ถาพระองคทรงผนวชกจะบวชตามไป แลวถวายบงคลลงมาแพ

แลเหนลำากำาปนใหครนครามแตลวนสามเสาสลางมากลางกระแส

ชมนมนงตงหนานยนตาแล จนเรอแหแซมาถงหนาวง

พอลำาทรงตรงประทบกบฉนวนพรอมกระบวนโยธาทงหนาหลง

สามพระองคลงจากเรอบลลงกแลวหยดยงตำาหนกทาชลาลย

            บรรดาขนนางหมอบเฝาอยเหนเจานายกเขาไปเฝา จอม

กษตรยไดตรสถามความนคร บรรดาเสวกากทลแถลงใหทรงทราบ

   ค  เสวกาอาดรทลแถลง

ทกเขตแขวงเศราหมองไมผองใส

เสนามาตยราษฎรรอนฤทยเหมอนอยในกลางเพลงเชงตะกอน

พระปตรงคมาตรงคทรงกำาสรดทกขระทดทงพภพสยบ

สยอนแมนขาศกฮกหาญมาราญรอน  จะโอนออนเอาใจเปนไมตรอนไพรฟาขาเฝเหลาทหาร ตางคดการแตจะอพยพหนเดชะบญทลกระหมอมจอมโมล ไดกลบมาธานทดใจ ฯ           

จอมกษตรยจงตรสเลาตงแตเขารบจนพบนดดา แลวใหเรยกวอชอฟา มาเชญพระพนางไปปรางคทอง เมอทกคนไดพบกนแลว จอมกษตรยกไดตรสเลาเรองทงหมดใหฟง ทาวทศวงศมความสงสยจงตรสถามอายนางสวรรณมาล

   ค  ยพยงทรงฟงรบสงถาม

ใหเขนขามคดพรนประหวนไหว

ไมเคยปดอดสอยในใจแขงฤทยทลความไปตามเกน

ชนษาขายสบสเศษเบญจเพสจงตองระหกระเหน

องคารเขาเสารทบแทบยบเยนใหเผอญพรากพลดพระภสดา

ยงอยแตแมลกเปนเพอนยากกำาจดจากปตรงคพระวงศา

แลวเลยวลดปดโปทำาโศกาสะอนออนออนหนาระอาอาย ฯ

ทาวทศวงศขอใหนางสวรรณมาลอยรอทาฟงขาวพระอภยทเมองรมจกร แตนางสวรรณมาลทลตอบวา ถาทำาเชนนนกเหมอนเปนหญงทอดทงผว จงขอตามหาพระอภยในทะเล ทเขาเมองกเพอมาประณตบทมาลยใหทาวทศวงศ และคณาญาตไดรจกราชนดดาวาเปนหลาน แลวจะรบออกตดตามหาพระอภยตอไป            

ฝายองคอรณรศม กรกใครสนทสนมกบสนสมทรอยางสจรตใจ พอตกกลางคนจงแอบหนมาพบพระเจาปากบพระเชษฐา ขอใหอยตนอยาไปไหน นางสวรรณมาลจงชวนใหเดนทางไปดวยกน นางกดใจขอไปดวย            

ฝายสามพราหมณวเชยร โมรา และสานน ไดรบแจงเหตรบพงในกรงศร แลวขาศกจบจอมกษตรยไปไดกตกใจ ตางรบจดพลไดคนละพน แลวรบยกมาเมองรมจกร เมอรขาวจากชาวเมองแลวกคลายใจ แลวเขาไปเฝาพระศรสวรรณ จอมกษตรยจงฝากเมองไวใหสามพราหมณชวยดแล แลวสงใหเกณฑกำาปนหมทอง สองรอยลำาเตรยมออกเดนทางไปหาพระอภย

   ค  ฝายมหาเสนาปรชาหาญ

มาจดการเกณฑกำาปนเสยงหวนไหว

บางเปลยนเสาเพลาสายระบายใบ

มธงชยปกประจำาเปนสำาคญ

ทลำาทรงธงทองขนลองฟา ปนจงกาชะชบสลบลน

บรรจพลคนประจำาลำาละพนมาเรยงรนรอทาอยหนาวง ฯ

            พระศรสวรรณไดไปรำาลานางเกษรา ขอใหอยกบพระ

บดา และเลยงลกเพราะพระองคตองจากไปนบป นางเกษราวงวอนขอตดตามไปดวย

พระเสดจไปไหนจะไปดวยเปนเพอนมวยภวไนยเหมอนใจหมาย

ถาทงไวไหนนองจะครองกายเหมอนหญงหมายมไดพนคนนนทา

ถงมชวกเหมอนชวเพราะผวจากเปนหญงยากจะไวตวกลวหนกหนา

ฯลฯ           

พระศรสวรรณจงปลอบนาง พรอมกบใหเหตผลวา

ถงรอยปพจะไปเสยจากนองไมขนของคดอางขนางแหนง

อนทองคำาธรรมชาตใชทองแดงไมเคลอบแฝงแคลงฝาเปนราค

ฯลฯ

ซงนงลกษณจะใครไปดวยพ เกรงเปนทครหาจะวาขาน

ดวยสตรทจะไมมใชการอนหนงหลานพนางจะหมางใจ

จะวารกอคเรศกวาเชษฐาไมเคลอนคลาคลาดมตรพสมย

ฯลฯ

อนทกขโศกโรคภยในมนษย ไมรสดสนลงทตรงไหนเหมอนกงเกวยนกำาเกวยนเวยนระไว

จงหกใจเสยเถดเจาเยาวมาลย

ฯลฯ           

วนรงขนพระศรสวรรณกไปพบพสะใภแจงวา ไดฤกษดทจะออกเดนทาง แลวงพากนไปทลลาพระบดามารดา นางอรณรศมบอกวาจะไป พระอยกาไดหามปรามไวดวยเกรงจะลำาบาก แตนางบอกวาไดรบปากกบพระเจาปาแลว ถาไมไปดวยกเหมอนขปด จะไปเปนเพอนปาชวยหาลง            

สองกษตรยจะตองผอนผนใหนางเดนทางไป นางแกวเกษรากมความอาลย แตเกรงใจพระเจาปาไมพาท จากนนทงสามกษตรยกมาสงทตำาหนกแพ แลวลงเรอพระทนงตามไปสงสองกษตรยจนออกปากอาวทกำาป นใหญจอดอย นางสวรรณมาลเชญสามกษตรยขนชมกำาป น

ขนชมกำาป นเปนหลนลดมเกวยนรถเตรยมไวเครองใชสอย

ทงอฐลามาควายกหลายรอยเกงนอยนอยนงเลนเยนเยนใจ

มไมดอกออกลกปลกรมตกดครนครกโสภาพฤกษาไสว

หญาฝรนจนทรคณาหวาลำาไยชางปลกไวสารพดเหมอนปถพ

ฯลฯ           

เมอสามกษตรยเดนทางกลบ สกษตรยกออกเดนทางไปกลางทะเล

   ค  ฝายศรสวรรณวงศทรงกำาปน

อยหองกนเกงสทยทายบาหล

เหนพยบลบฟาเขาราตรพอลมดเดอนสวางกลางทะเล

ฯลฯ

ตอนท ๑๘ พระอภยมณโดยสารเรออศเรน

   ค  จะกลางองคอศเรนเจนสมทร

ราชบตรเจาลงภาษาสงหล

คมกำาปนพนลำาเทยวแลนชลตามตำาบลเกาะแกงทกแขวงแคว

ไมพบทาวเจากรงผรกราชคอยออมหาดตะวนตกวกแฉว

ฯลฯ           

อศเรนตามหาอยสามเดอนกไมพบ ครนแลนเรอมาใกลเขามหงสงขรสองกลองด เหนรวทาธงปลวสะบดอยเหนทจะมคนจงใหแวะไปด            

กลาวถงพระอภย พำานกอยทมหงสงขรกบผคนอกรอยคนคอยทาเภตราจรอยหาเดอน ในวนนนไดแลเหนเภตราในวารตางกพากนมาเฝาด บางกบนบานเจาอาวทะเลเทวดาขอใหเรอมาทเขาน            

เรอลำาของอศเรนแลนมาถงหาดเหนคนบนสงขร จงจอดทอดสมอแลวลงเรอเลกพรอมไพรพลตกรรเชยงเขาสหาดทราย เหนองคพระอภยทรงเครองสวยงาม คดวาคงเปนกษตรยมาแตไกล จงตรสถามไป พระอภยตอบวาพระองคเปนเจาบรรตนา ผเสอพามาไวในสาคร แลวเลาความแตหนหลงใหฟงทงหมด จากนนกขอโดยสารไปขนฝ ง เพอจะไดหาทางกลบไปเมองตอไปดวย            

อศเรนไดฟงแลวกครำาครวญถงนางสวรรณมาลดวยคดวานางคงสนชวตแลวจนลมสลบไป เมอชวยกนแกไขใหฟ นขนมาแลวกไดไตถาม นามกรกน รวมทงบดามารดานามธาน แลวจงไดเลาเรองเมองผลกทจะจดแตงงานอภเษก พอดนางสวรรณมาลมาหายไปกลางทะเล จงออกตดตามมาสามเดอนแลว แลวถามวาเมอเรอแตกแลวพระอภยยงไดทราบความเปนไปของนางสวรรณมาลวาเปนตายรายดประการใด            

พระอภยไดฟงเรองแลวกรวาอศเรนจะเปนคกบนางสวรรณมาล และกำาลงตามหานางอยดวยความอาวรณกนกสงสาร เหนวา พระองคไมควรชงพระธดามาเปนของตนและคดจะผกไมตรกบอศเรนไว จงมไดกลาวคำาใหเปนทระคายเคอง จงแจงแกอศเรนวาเมอโดยสารเรอมาตนเปนดาบสอยทายเรอ สวนนางอยกลางเรอ จงไมรเรองกน แลวแนะนำาใหอศเรนหาโหรมาทำานาย

   ค  โหรจบยามตามโฉลก

อษาโยคยามจนทรเจดชนฉาย

ลงเลขลพทขบไลยงไมตายจงทลทายวาขาเหนไมเปนไร

พระบตรมผจะชชวยไมมอดมวยมรณาอยาสงสย

อยทางทศอสานสำาราญใจ แมตามไปกจะพบประสบ

กน ฯ           

อศเรนไดฟงคำาทำานายกคลายใจ แลวเชญพระอภยรวมเรอกบตนเทยวตดตามหาพระธดาตอไป บอกวาพระอภยแกชนษากวาตนกขอใหเปนพนองกน แลวพากนลงเรอแตออกเรอไมได แมจะใหไพรพลลงลากจนเชอกขาดเรอกยงคงตดอย ทงนเนองจากผเสอทตายไปแลวบนดาลใหเรอตด เมอสอบถามความจากผเฒา กไดรบคำาตอบวา ผเสอยดเรอไว ขอใหพระองคเสดจขนฝ ง ไปสงสารยกษทตายใหนางสนอาลย พระอภยจงไปบอกกลาวแกศพนางผเสอทเปนหน ครวญครำารำาพนถงนางจนสลบไป เมอแกไขใหฟ นแลวอศเรนกสงใหทำาโรงรมบงซากผเสอเอาไว แลวจงออกเรอ แลนไปทางทศอสาน            

จะกลาวถงกำาปนสนสมทกบนางอรณรศม พรอมทงองคสวรรณมาลกบกษตรยศรสวรรณแลนมาในทะเล เทยวคนหาทวทกเกาะแกง กไมพบองคพระอภย นางอรณรศมกบสนสมทรตางกสนกสนานมาในเรอ พอตกกลางคนพนองสองกมารกบรรทมกบมารดา พระชนนชชวนชมดาราใหหลานรจกไว

ดโนนแนแมอรณรศม ตรงมอชดาวเตานนดาวไกโนนดาวธงตรงหนาอาชาไนย ดาวลกไกเคยงอยเปนคกนองคอรณทลถามพระเจาปา ทตรงหนาดาวไถชอไรนน

นางบอกวาดาวธงอยตรงนนทเคยงกนเปนระนาวชอดาวโลง

แมนดาวกามาใกลในมนษย จะมวยมดมรณาเปนหาโหง

ดาวดวงลำาสำาเภามเสากระโดงสายระโยงระยางหางเสอยาว

นนแนแมดดาวจระเข ศรษะเรหกหางขนกลางหาว

ดาวนดทศพายพดวบวาวเขาเรยกดาวยอดมหาจฬามณ

โนนดาวคนชงชวงดวงสวางทพราวพรางพรายงามดาวหามผ

หนอนรนทรสนสมทกบบตร เฝาเซาซซกถามตามสงกาพระชนนชแจงใหแจงจต อยตามทศทวไปในเวหา

ฯลฯ           

กำาป นของพระศรสวรรณซงเปนกองหลงไดแลนมาถงชวากปากนำาสำาปะหลง ไมเขาฝ งคดทางไปขางขวา ไดเหนสำาเภาของชาวลงกาอยแตไกล กองนำาลำาทรงของสนสมทรสงใหจดฟนไฟ เมอกำาปนลำาทรงของศรสวรรณขนมาทนจงกลาววา

เขาแลนมาถาเราแลนไปมง จะคบคงเคองใจไมพอททอดสมอรอเรยงอยเพยงน ดทวงททาทางเปนอยางไร

แลวยงปนปากปลาสญญาหยดอตลดหลกกนเสยงหวนไหว

ทอดสมอรอหมดแลวลดใบกำาป นใหญอยกลางขวางคงคา ฯ

            ฝายกองทพอศเรนเหนกำาป นจอดเรยงรายอยขางหนา

จงยงปนเปนสญญา จะรอราหนาหลงตงกระบวน แลเหนกำาป นใหญ เหนวาจะจาบจวงไปนนไมควร ถาเกดรบกนจะอบจน ดวยเหนผดเพศพาณชกคดสงสยวา จะเปนโจรสลดมาเทยวปลนเรอพวกพอคา หรอวาเปนกษตรย เมอรวาเปนอะไรแลวกจะไดเปนไมตร แลวใหนายทหารลงเรอเรวไปยงทพใหญของอกฝายหนง บอกวาตนเปนทตมาถามวา นายเรอเปนกษตรยหรอวาเปนนายพานช สนสมทรจงถามวา ผใดใชมา นายของทานมนามใด นายทหารทเปนทตมากแจงวา นายของตนเปนราชโอรสเจาชาวลงกามนามวา อศเรน มาแตงงานกบราชธดาเจาเมองผลก แตเจาเมองผลกกบพระธดาหายไป จงเทยวตามหาในทองทะเล เมอมาพบพวกพระองคกสงสย จงหยดยงขบวนเรอไวแลวใชใหตนมาถาม            

สนสมทรทราบความแลวกรวาลกเจาลงกา จะมาแตงงานกบมารดาของตนกโกรธ จงบอกไปวาเจากรงผลกไมไดคดจะผกรกสมครสมานดวย จงไดยกพระธดาใหพระบดาของตน ขณะนมารดาของตนกอยกบตน ใหกลบไปบอกเจานายของทตวา อยาคดตดตามพระธดาอก ถารกตวกลวตายกใหกลบลงกาเสย            

ฝายฝรงนายทหารทเปนทตกลากลบไป สนสมทรกไปหาแมเลยง เลาความใหฟง นางไดฟงแลวกตกใจ บอกวาความฉาวแลวคราวน

เมอปกปดมใหผใดแจงมาพรายแพรงเสยเพราะพอไมพอท

จะนงไวในอราวาไมดความเชนนหรอไปเลาใหเขาฟง

เขารแนวาแมยงเปนสาวจะวากลาวลวนลามถงความหลง

ถาทราบถงพระเจาอากนาชงดวยปดบงมไดบอกออกใหร

ถงกระไรใหพบกบปตเรศ พระโปรดเกศกจะไดไมอดส

นพอมาบอกใหอายศตรมนลวงรความลบนาอบอาย

ฯลฯ           

สนสมทรไดฟงแลว จงพดบายเบยงวา เขาจะพาแมไปแตงงาน ตนจงเดอดดาลและวาไปใหสาใจ แลวไดพดเปนเชงนอยใจ นางสวรรณมาลจงแกลงพดลองใจวา จะไปอยกบลกเจาลงกา สนสมทรกพดคอนวาเหนบแนม ในทสดนางสวรรณมาลกชวนสนสมทร ออกมานงบลลงกนอก อนเปนทออกวาการ พอพระอามาถง นางกเชญใหนงบลลงกรตน            

ฝายนายทหารฝรงลงกา กมาเฝาอศเรนทลแจงวา นายกำาป นเปนคนไทย อายราวเกาป ไดบอกวาชอ สนสมทรเปนราชบตรพระธดา ตอนนนางกอยบนเรอใหญนน พระเจากรงผลกไดประทานนางใหบดาของตน            

อศเรนรเรองแลว กเคองแคนยงนก คดจะแกเผดศตร จงถามวาไดเหนผวของนางหรอไม อำามาตยทลตอบวา มไดเหนกยงโกรธ บอกวาจะจบเปนแลเนอเอาเกลอทา จากนนกเชญพระอภยมณมานงรวมอาสน แลวขอคำาปรกษา พระอภยไดยนชอสนสมทร กรวาเปนบตร แตจะบอกไปตามจรงกกรงใจวา ถาไมใชลกกนาอาย จงคดจะไปดใหรแน จงนงนกหาอบายใหแยบแคบ แลวจงกลาวหาม

แตนงนกตรกตราหาอบายใหแยบคายแลวจงหามตามโบราณ

เปนไรมทตรงเขายงยทธ การบรษรสนทกถนฐาน

อนแยบยลกลศกสประการเปนประธานทใฝกายของนายทพ

ประการหนงถงจะโกรธพโรธราย

หกใหหายเหอดไปเหมอนไฟดบ

คอยคดอานการศกใหลกลบแมนจะจบกใหมนคนใหตาย

อนงวาขาศกยงฮกฮกจะโหมหกเหนไมไดดงใจหมาย

สบสงเกตเหตผลกลอบาย ดแยบคายคาดทงกำาลงพลอนงใหรรบทหลบไล ทหารไมเคยศกตองฝกฝน

ทงถอยคำาสำาหรบบงคบคน อยาเวยนวนวาจาเหมอนงาชาง

ประการหนงซงจะชนะศกตองตรองตรกยกยายไดหลายอยาง

ดทวงทกรยาในทาทาง อยาละวางไวใจแกไพรฯลฯ

แลวพระอภย กขออาสาเปาปหามปราบตามวชา ใหไพรพลออนใจ จากนนกจะเรยนนายสลปใหญ ใหมาหาจะไดไตถามถงพระธดา            

อศเรน เหนดวยตามคำาของพระอภย แลวบอกวาจะขอแตพระธดาแลวจะไดกลบไปลงกา ไมตองรบกน            

จากนน พระอภยกเอาปมาเปามเนอความไตถามความ แลวบอกวาถานางสวรรณมาลกบสนสมทรในเรอกำาปนจรง กขอใหมาหาตน            

อศเรนกบทหารในกองทพ ไดยนเพลงปกหลบไป สวนพวกพองของพระอภยเคยเขาใจเรองนมากอน จงพากนอด

ห ไมใหไดยนเพลงป กองทพสนสมทแมอยหางไกลออกไป เมอไดยนเสยงเพลงป กหลบไปบาง ฟงไปบาง

ตอนท ๑๙ พระอภยมณ พบศรสวรรณกบสนสมทร

ฝายนางสวรรณมาลกบศรสวรรณ ทอยบนเรอกำาปนไดฟงเสยงป พระอภยกจำาได ดวยเคยฟงมากอน รแนวาเปนพระอภยขอใหไปหา สนสมทรจงขออาสาไปรบพระอภยมาทเรอ    

แตสองกษตรยตรสหามไววา อศเรนมพระคณกบบดา ควรจะไปไตถามเขากอน อยาใหฝายเขาวาได จะเปนทขดของหมองใจ อาจเปนศกขนมา กจะเสยทเพราะพระอภยอยกบเขา จงขอใหสนสมทรอยกบนอง และปองกนแมไว แตสนสมทรกไมยอมใหพระเจาอาไป ตนจะขอไปเองโดยจะไปไตถามแตโดยด ถายำายจงจกสดฝมอ แลวสนสมทรกกระโดดลงนำาดำาไป ศรสวรรณไมไวใจฝายอศเรน จงสงการใหเตรยมเรอไวสามสบลำา ออกแลนคอยดอยหาง ๆ เอาไวแกไขสถานการณ            

สนสมทรดำานำามาถงกำาป นทพระอภยยงเปาปอย แลวกปนขนกำาปนไปเหนพวกไพรพลนอนหลบอยกลาดเกลอน สวนพวกทตนอยกเปนพวกจนจาม ทเคยรจกมากอน จง

ตรงเขากอดบาทพระบดาแลวรองไห

พระอภยเหนลกกมความรสกเหมอนตายแลวเกดใหม สงสารลกจนสลบไป            

อศเรนเหนสนสมทรจงถามพวกพระอภยวาเปนใคร เขาทลตอบวาเปนพระโอรส พระอภยฟ นขนมาเหนอศเรนกบสนสมทรกบบรรดาพวกไพรพลอยกนพรอมหนา  สนสมทรถามถงความเปนมาแตหนหลง พระอภยกเลาความใหฟงแลวจงตรสถามความทางฝายสนสมทร สนสมทรกทลความใหฟงทงหมด            

พระอภยรวาพระอนชามากบสนสมทรดวยกชนชมยนดยงนก จงตรสบอกอศเรนวาสนสมทรเปนบตรของตน เมอเรอแตกไดแบกพระธดามากลางนำา จนไดมากบเรอกำาปน นบวาเปนเดชะบญทไมตองชงนาง แลวจงเชญอศเรนไปยงเรอกำาป นของลก จะไดพบพระธดา แลวสอนใหสนสมทรไปกราบอศเรน            

ฝายอศเรนรเรองแลวกมความยนดยงนก เรยกสนสมทรมานงเคยงขาง บอกวาจะไมลมบญคณของสนสมทรไปจนวนตาย

จากนนกเอาเครองทรงอยางกษตรยมาใหสนสมทร แตสนสมทรบอกวาไมตองการอะไรทงนน ตนรกแตแมสวรรณมาล พระอภยจงกลบเกลอนวาอยาถอความ แลวเชญไปหาพระธดา             อศเรนไดฟงคำาพระอภยจงคอยคลาย แลวสงไพรพลเตรยมเดนทางไปพบพระธดา

สงลาตาตนหนคนทงปวง ตามพระทรวงซายขวาสบหาลำา

ทงลำาทรงธงทองเปนสองแถว เลศแลวลายหลงคาเลขาขำา

หศเกนเจนปนยนประจำาเขาเคยงลำากำาป นใหญดงใจจง

อศเรนรนเรงบนเทงจต เขาสถตเตยงทองทหองสรง

ไขสหรายปรายละอองมาตององค

แลวสอดทรงสนบเพลาเนาวรตน

ฉลององคทรงสวมกรวมสลบดมประดบแตลวนเพชรเจดกะรต

ปนเหนงเนองเฟ องกระหนกกระหนาบรด 

แลวทรงทดพระมหามาลาระบาย

แซมดอกไมไหวสวางหางการเวก

เปนอยางเอกอวดผหญงหยงใจหาย

ธำามรงคทรงหตถจำารสพราย พระกรซายเกยว

ผาเชดหนากรองสอดเสนาเหนบตรกระบถอ  สนบมอสอดใสไวทงสอง

สานจหรสกหราดนหนาทองสอดฉลองพระบาทเพชรเสดจมา

ฯลฯ           

เมอมาถงเรอ ศรสวรรณมาตอนรบทำาความเคารพพระอภย สวนนางสวรรณมาลหนเขาหอง ทงสององคไดไตถามความหลงกน            

อศเรนถามถงนางสวรรณมาล สนสมทรไดฟงกขดเคองบอกวาแมของตนจะไมยอมใหแกใคร พระอภยจงตรสปลอบวา อศเรนชวยใหพระองคไดโดยสารเรอมา และเปนผทผกรกอยกบนางสวรรณมาลมาแตเดม            

สนสมทรไดฟงกมความแคนแนนใจ สดคดทจะขดขวางจงเขาไปหาพระธดาแลวรองไห พระธดาถามสนสมทรวาทางอศเรนพดวาอะไร และกลบไปหรอยง  สนสมทรจงถามพระธดาวารกหรอชงอศเรน แลวบอกวาตอนนเขาจะรบไปอภเษก จะทงตนไปหรออยางไร นางจงตอบวาถงเขาสขอแตกไมเคยคน แลวยอนถามสนสมทรวา ตอนนจะยอมใหแมไปหรอ คงจะกลวฝมอเขาจงเอาแตรองไห            

สนสมทรตอบวาพระแมไมเขาใจตน ถงจะมศกมากนอยอยางไรกไมถอย แตแคนใจพระบดาทรกอศเรน จะใหพระแมคนไป ตนถงถามใจพระแมจะรกอศเรน ตนกจะไมขดขน            

นางสวรรณมาลไดฟงกแคนคำาพระอภยทมาทำาเชนนทำาใหอบอาย แลวจงบอกแกสนสมทรวาเรองมาถงเชนนแลวกขอตาย เสยดกวาอยใหอประมาณ แลวนางกถอดธำามรงคของพระอภยใหสนสมทร บอกใหเอากลบไปใหพระบดา ตนจะขอลาตายแลวชกกรชจะฆาตวตาย  สนสมทรจงเขาแยงยดไวแลวเอากรชขวางทงไป บอกวาแมนวาแคนพระบดา ลกกยงม จะไมอาลยเลยหรออยางไรนางสวรรณมาลจงตอบวา

   ค  นางกอดบตรสดขนสะอนไห

เหลออาลยแลวพอคณของแมเอย

เหมอนหญงรายชายชงไมหวงเชย

จะแหงนเงยดมนษยกสดอาย

ถงมวยแลวแกวตาอยาปรารภจะขอพบสดสวาทเหมอนมาดหมาย

ขอใหพอกอเกดกบรางกาย ไดกนสายกษรามารดาเดยว

เจารกแมแมกรอยวารก มใชจกลมคณทำาฉนเฉยวแตเหลออายหลายสงจรงจรงเจยว

เปนหญงเดยวชายสองตองหมองมว

เมอแรกเราเลาบอกเขาออกอออางเอาชอพระบดาวาเปนผว

ครนคเกาเขามารบกกลบกลวแกลงออกตวใหมาถามวาตามใจ

จงเจบจตคดแคนแมนจะอย กอดสเสยสตยตองตดษยกนแสงพรางทางสะอนขนอาลย

พระชลนยนไหลซาบอาบพกตรา ฯ

            สนสมทสงสารแมยงนก แลวกลาวแกแทนพระบดาวา

ความจรงพระบดาไมรวาเรามาอางไวอยางนน จงใหถามไปตามซอ เมออศเรนไปแลว ตนจะตอวาพระบดาให แลวคนแหวนใหนางสวรรณมาล ถายงไมรบและกลบกลายเปนตน กจะทวงคนสายสงวาลของนางสวรรณมาลคน ขออยตามประสาแมลก แลวเรยกใหนางอรณรศมคอยอยเปนเพอนปาสะใภ            

สนสมทรกลบออกมานงบลลงกนอก แลวแกลงบอกวาแมสวรรณมาลไมอยากออกมา อศเรนจงกลาววา เรองนบดาเจากรอยเตมจต วาเราไดสขอนางและผใหญกยกใหแลว นางสวรรณมาลจงเปนของเรา เราไดรบพระอภยมาใหแกสนสมทรแลว จงชอบทสนสมทรจะคนนางมาใหตน จงจะตองทำานองใน สนสมทรไดฟงจงตอบวา    ค  สนสมทพดจาประสาเดก

 ถงเราเลกกไมสงอยา

สงสยรบบดามากชางใครประไร หรอขาใชสอยเจาใหเอามา

เราตดตามปตรงคกคงพบไมรกคบคนนอกพระศาสนา

เจาเลกทพกลบหลงไปลงกา จะไดหาเมยงามเอาตามใจทตรงนมไดคนอยาขนแคน ถงจะแสนโศกานำาตาไหลกตายเปลาเราไมยกใหใครไป อยากวนใจจจขาขคราน ฯ           

อศเรนไดฟงกมความโกรธยงนก แตแกลงกลนความโกรธไว แลวตรสกบพระอภยวา ตนกบพระอภยไดใหสตยตอกนจงขอกน ในฉนทคนเคยและรกพระอภยเหมอนเชษฐาวา พระอภยกรอยแกใจ จะเมตตาประการใด ขอใหแสดงออกมาดวย            

พระอภยไดฟงกอำาองตะลงคด จะคดบดเบอนกไมเหนทาง สงสารลกเจาลงกา จงกลาววา ตนเหมอนชางงางอก ไมหลอกลวง แมเลอดเนอของตนกยอมใหได แตลกเขาไมยอมเนองจากเขารกใครอาลยกน แลวกลาวกบลกถงบญคณของอศเรน ซงจะตองรบญคณของเขา

อนรกษาศลสตยกตเวท ยอมเปนทสรรเสรญเจรญคน

ทรลกษณอกตญญตาเขาเทพเจากจะแชงทกแหงหน

ใหทกขรอนวอนหวอทรพลพระเวทมนตรเสอมคลายทำาลายยศ

เพราะบดามาดวยอศเรนนคณเขามมากลนพนกำาหนด

เจาทำาผดกเหมอนพอทรยศจงออมอดเอนดพอแตพองาม ฯ

            จากนน ศรสวรรณกชวยพดจาอธบายความ หาเหตผล

มาประกอบใหชอบกล อศเรนกโตตอบกลบไปดวยความเจนจด แลววอนขอพระอภยใหชวยขอดวยวาเปนพอลกกน และอยากถามใจพระอภยวาถาตนกบสนสมทรรบกน พระอภยจะชวยใคร พระอภยตอบวา บญคณของอศเรนนนมมากยงนก แตกสดจะคดเพราะลกของตนเขาไมกลวใคร ถาแมนตองรบกน กจะไมชวยฝายใด จะอยกบนอง ถาลกจะฆานองกจะชวยปองกน แตถาอศเรนจะฆาลกกไมวาไร แตขอหามดวยความอาลยวา การชงชยกบสนสมทรนน กใหยบยงไวกอน เพราะสนสมทรนนเกงกาจสารพด และมวชาขลง            

อศเรนผเจนศกไมนกกลว แกลงพดจากเสยดแทงวา ถาตนรบพงไดชยชนะกจะไดนางไป แลวกลบมาเตรยมกองทพเตรยมออกรบ

ฉวยรบพงยงยงชงไปไดกอาลยอยดวยนางจะหางเห

สนทแนบแยบคายชางถายเทเขยนจรเขขนไวหลอกตะคอกคน

เรากชายหมาดมาดวาชาตเชอ ถงปะเสอกจะสดสกหน

ไมรกวอนงอนงอทรชนแลวพาพลกลบมาเภตราพลน

ถงกองทพยบยงนงเกาอสงใหตกลองสญญาโกลาลน

รองเรยกเรอฝรงมาทงนนแลวแบงปนเปนแพนกแยกนาวา

กองละรอยคอยรบสมทบทพ เกณฑกำากบเกยกกายทงซายขวา

ใหคอยลอมพรอมพรงดงสญญา

เหนลมกลาไดทตประดง

ใหพวกเรอเหนอลมนนสมทบเขารกรบลำาใหญเหมอนใจหวง

แมนขนไดจดไฟอยาหยดยงแลวกองหลงหนนดวยชวยใหทน

ฯลฯ

ทงโยธากลาหาญคอยราญรอนใสเสอซอนเกราะกระสนกนสาตรา

ทหารปนยนมองตามชองกราบศรกำาซาบแทรกรายทงซายขวา

พรอมทหารขานโหเปนโกลา ธงสญญาโบกบอกใหออก

เรอ

กองละรอยคอยรบไมหลบหลกชกเปนปกกาไปทงใตเหนอ

บางถอชดจดไฟไวเปนเชอเขาลอมเรอลำาใหญระไวระวง ฯ

ตอนท ๒๐ สนสมทรรบกบอศเรน

            พระอภยมณกบศรสวรรณ เหนกำาปนโอบออมเขาลอมหลงทงซายขวาเปนจำานวนมาก จงตรสสงสนสมทรใหคดอาน การสงครามเอาเอง และใหปรกษากบผทเคยศก แลวบอกวาใหไวชวตลกเจาลงกา อยาฆาใหตาย แลวหารอกบองกหรา วาจะคดอานการรบทำานองไร

  ค องกหราวาเรอเรากวางขวาง

รบใหหางอยาใหถงจงจะได

ฉวยรบรบสประยทธมนจดไฟ  จะแกไขขดสนจนปญญาขอพระองคจงออกรบเปนทพหลวง 

ขาทงปวงจะไดรบทพซายขวา

ขางหลงไวใหทหารพระเจาอา รายรกษาแซงกนใหทนการ

ฯลฯ

แตคนนอยคอยรบประจบรบแทรกสลบเปลยนซายยายไปขวา

ใสธงเทยวเขยวแดงดาษดาเปนเรอหารอยถวนกระบวนรบ

ฯลฯ

ปนจงกาหนาทายทงรายขาง เกณฑลกจางจนไทยพวกไหหลำา

ใหทำาคายรายตงลวนถงนำาตลอดลำาสำาหรบไวดบเพลง

แลวรบรอนถอนสมอกำาปนใหญ

แตพอใหเคลอนคลอยออกลอบเหลง

ทหารโหโกลาดราเรงลวนรเชงชงชยทงไพรนาย ฯ

            สนสมทรมาหาแมเลยงแลวเลาความทงหมดใหฟง นาง

สวรรณมาลไดฟงแลวกใหแคนพระอภย แลวบอกวาแมนตนเปนหญง แตกรกลศกจะไปชวยลกออกรบ สนสมทรไดฟงกดใจ แลวนางกแตงตวเปนชาย

แลวโฉมยงทรงเครองพชยยทธ

อยางบรษรดกระสนใหถนหาย

ใสเสอกลบจบเอวสำาอางกายสงวาลสายสรอยสลบประดบเพชร

คาดเขมขดรดแนนเหนบกระบโกรงมณเนาวรตนดตรสเตรจ

เสยบพระแสงกรชสนกลเมดใสเกราะเพชรโพกผาเหมอนมลาย

พระลกนอยพลอยชมสมทหารแลววานานไปพระแมจะเกลยดหม

นางสงลกวาอยาใหผใดรถงแลดกจะแปลกกวาแขกจรง

ฯลฯ

กระบวนตงดงพระยาเหราแดง จะวดแวงไพรไมหนกน

แลวแลดโยธาลงกาตงเปนกำาลงนาคราชจะผาดผน

มหวหางวางเขยวดเกยวกน คอยรดพนไพรนดงจนดา

ดวยโฉมตรรพชยสงครามครบกระบวนรบเหนจะแพโอรสา

ดวยนาคมแตกายฝายเหรา มบาทาราวคงมชยฯลฯ

นางเมนเมยงเคยงกระซบพระโอรส

เหนเมฆตกลมตงกำาบงบน

ยกออกรบทพลงกาอยาใหชดฉวยเพลงตดลมพดจะขดสน

ใหรบสดกำาลงลำาพงตน ตออบจนเจาจงโจมออก

โรมรนฯลฯ

  ค สนสมทผดลกขนไลจบ

ทหารรบปองกนพนผยผง

แผลงศกดากลาหาญชาญณรงค 

รวบไดองคลกทาวเจาลงกา

ฯลฯ

  ค อศเรนเผนโผนโจนจะมวยทหารฉวยฉดกายทงซายขวา

ถงเรอใหญใหพยงจงขนมาตรงไปหาชนนดวยดวยดใจ

คอย ๆ วาฆาเสยเถดหรอคะ นางวาพระบดาจะวาไดแลวโฉมยงสงสารรำาคาญใจ จะดไมเตมเนตรเวทนา ฯฝายพระอภยมณกบศรสวรรณ 

วงมาทนขอโทษโอรสา

เขาสวมสอดกอดลกเจาลงกาชลนาไหลหลงลงพรงพราย

แลวแกมดตรสเรยกขนรวมอาสน

พจนาถมใหชำาระสำาระสาย

ฯลฯ

เราขอไวไมเอาทงขาวของ คนสนองคณใหทานไป

หมดแลวเหลยวหลงมาออนวอนโอรส

ขอแทนทดคณทานโดยสารมา ฯ

  ค สนสมทนบนอบตอบสนอง ลกจำาตองตทพรบอาสา

ซงชงชยไดชนะพระเจาอาพระมารดาดอกสนทดทานจดการ

แลวใหยงปนใหญออกไปชวยจงไดดวยพระปญญาปรชาหาญ

แลวหนหนามาประณตบทมาลยยกใหทานเถดนะพระมารดา ฯ

อศเรนกลบไปกองทพแลว พบวากำาปนหกรอยเสยหายยอยยบไปเกอบกง กใหโกรธแคนยงนก จงคดเตรยมการรบตอไป            

ฝายพระอภยไดเหนหนานางสวรรณมาล แลวกใหคดถงนาง คดจะพานางไปเมองรตนา เพอทจะไดเสกเปนอครชายา แลวกชนชมสนสมทรทแกลวกลาในการรบจนมชย และไดพระเจาอามาพบแลวกจะพาไปเมองของยาป สนสมทรจงทลถามวา จะพาตนไปไหน ถาสงสารมารดาทกลาวไววา ถาไมพบพระบดากจะพาตนไปเมองผลก ดวยคดถงพระแมและวงศา แลวจะมอบขอบขณฑสมาใหตนขนครองเมอง เมอพระบดาวาจะไปกรงรตนากอน ตนกจะออนวอนพระมารดา

ไปเมองของยาปกอน เมอเหนวาอยดแลว ตนกจะลามากบนาง            

สนสมทรลาสองกษตรยมาหานางสวรรณมาล แลวเลาความทพระบดาตองการ นางจงบอกวา ชาวลงกาทถอยไปนน จะกลบมารบพงกบกรงไกรดวยความโกรธ สงสารพระมารดาจะเดอดรอนใจ ดวยไมมญาต ถาสนสมทรรกตนกขอใหยกทพไปดบรอนทเมองผลก แลวขนครองเมองเสรจแลว จงใหสนสมทพาพระบดาไปเมองของพระบดา            

สนสมทรไดฟงกเหนดวยกบพระมารดา แลวเอาความมาทลพระอภย พระอภยจำาตองผอนตาม แลวใหสนสมทรไปบอกนางวา ตนกบอาจะไปเมองผลกดวย เพอชวยงานศกทจะมมาจากเจาลงกา

ตอนท ๒๑ พระอภยมณเกยวนางสวรรณมาล

พระอภยคดถงนางสวรรณมาล ออกเดนตามหานางไปในเรอ แตไมไดพบนาง

กลาวถง อศเรนเตรยมยกทพไปทำาศกไดเสรจสรรพแลวตรสสง สารวดหศเกนวา

รบคราวนตทพเหมอนจบเสอถงเสยเกลอแตใหไดพมเสน

ทหารเราเลากหดไวจดเจนหศเกนเหนใครถอยมงคอยแทง ฯ

            จากนนไดให เรอใชไปสบขาวขาศก ไดรบแจงวาเรอ

ใหญแลนไปทางทศพายพ อศเรนกรวาพระอภยยงไมไปเมองรตนา แตเหนจะไปเมองผลก จงคดตามไปแกแคน โดยจะตามไปใหอยเหนอลม เพอจะไดเผากำาปนของขาศก แลวออกเรอตามไป ตงแตตอนพลบคำา เรอไดลมอตรากแลนไปทนกำาปนนางสวรรณมาล เมอตอนเทยงคนเกดรบกน            

อศเรนเรงโยธาเขาตจนถงเรอใหญ จงเอาไฟโยนเขาใสเรอ เกดรบกนอศเรนตองอาวธและแตกทพ

บางทงผานำามนยางบางขวางคบ

บางตลบปนปายตะกายโหน

จนเพลงพลงรงโรจนขนโชตโชน

ทหารโจรรบรบบางดบไฟ

บางอดชองสองขางเอาวางถง ใหนำาขงดาดฟาชลาไหลถงจะทงเพลงเผาสกเทาไร กไมไหมสำาเภาเสากระโดง

ฯลฯ

ใหพลขนยนเยองยงประดง ถกพลลงกาตายเสยหลาย

พน

ทงพระชงฆองคอศเรนหกเลอดทะลกลมถลาแทบอาสญ

พอเกดคลนลมกลาสลาตนตกำาป นพรดพรายกระจายไป

ฯลฯ

ฝายโยธศรสวรรณสนสมทรตองอาวธเจบปวยมวยตกษย

ทยงเหลอเรอรบสำาหรบใชใหนบไดหารอยมาลอยเรยง

ฯลฯ

ไปตามเขมเลมเลยวแหลมสหรดแลวแลนลดปากนำาสำาปนหนา

ลอมถนนพนกำาแพงลงกามาหมายพาราผลกแลนตามแผน ฯ

            อศเรนแตกทพแลว จงหารอกบบรรดาฝรงนายทหาร กไดรบคำาแนะนำาใหกลบไปรกษาองคทกรงลงกากอน แลวคอยคดอานยกทพกลบมาทำาศกใหม อศเรนกเหนดวย จงใหเลกทพกลบไปลงกา            

กลาวถงกำาปนสนสมทร ขณะเดนทางไปเมองผลก พระอภยกทกขรอนรำาพงถงนางสวรรณมาล จงเขยนสารถงนาง

แลวใหสนสมทรถอไปใหนาง ไดมการโตตอบสารกนโดยมสนสมทรเปนผนำาสาร ในสารนน พระอภยไดออนวอนงอนงอ สวนนางสวรรณมาลกตดพอตอวา

  ค กระดาษแทนแผนทองประคองเขยน

ดวยพากเพยรพยายามตามสมร

จนเรอแตกแยกยายกระจายจรแตอาวรณหวงสวาทไมขาดวน

ฯลฯ

นกจะใครไปเยอนเหมอนหญงญาต

เหนกรวกราดเกรงใจจงไตถาม

ถาโทษนพผดอยาปดความจงตอบตามใจจรงทกสงเอย ฯ

  ค ขอบงคมสมเดจพระเชษฐา ซงเมตตาทำานองตองประสงค

ไมกลบกลอกตะคอกขรซอตรง จะชวยสงปลกฝงไปลงกาฯลฯ

เปนอนขาดชาตนไมมผวแมนทำาชวเชญพระองคลงโทษา

จงออกโอษฐโปรดตรสสตยสญญา

ทพดจาไวแตหลงอยาหวงคด

ฯลฯ

นองตงสตยตดขาดแลวชาตน อนสามขขลาดไมปรารถนา

จะขออยผเดยวดวยลกยาเปนสจจาใจจรงทกสงเอย ฯ

            พระอภยออกอบายใหสนสมทรไปเฝาพระเจาอา ศร

สวรรณรความนยจงหนวงเหนยวสนสมทรไวจนคำา นางสวรรณมาลเหนพลบคำา แลวสนสมทรยงไมกลบมา กรทนพระอภย จงคดอานเปนการลบกบสาวใชทรวมใจเจดคนพวกดนตรใหปลอมตนเปนผชาย แลวนางแตงแปลงตนเปนชายแขกเทศ แลวเอาหมอนขางวางบนเตยง คลสไบคลมไวทำาทเปนตนนอนอย แลวบอกวาถาใครมาหาใหบอกวาตนหลบอย แลวคอยดอยหาง ๆ   เมอเหนเขาไปในแทนสวรรณกใหขบดรยางคขนพรอมกน แลวนางกทรงกระบออกมานงหลงตกใตตนจนทนชมดวงจนทรเลนตามสบาย            

ฝายพระอภยพอพลบคำากแตงองคทรงเครองเสกมนตสขผง เสกนำามนใสไปในเลบ ดฤกษลมแลวเยองยางไปยงเกงของนางสวรรณมาล ถามบรรดานางในทคอยขบกลอมอยกไดรบคำาตอบวานางสวรรณมาลอยในหอง จงเขาไป ไมทนสงเกตวาเปนรางของนาง จงเขาไปประคองกอด  เหนวาเปนหมอน ตกตะลงรวาเสยรผหญงจงพยามรงรอคนหานาง  บรรดานางในกประโคมมโหรขบกลอม  

ค ฝายสรางคนางนงอยพรงพรอม

ทำาเพลงกลอมมโหรป ไฉน

ขบอเหนาเขาถำาใหชำาใจแลวซำาใสหนาทบรบพระทอง

ฯลฯ

ออกจากเกงเลงแลเหนแตแขกดวยแปลงแปลกปลอมปนคนทงหลาย

มตงกามาระกเหมอนผชายพระมงหมายมองตามดทรามเชย ฯ

จากนนทงหมดกเดนทางกลางนำาไปไดหนงเดอนจงถงปากนำาเมองผลก ชาวเมองรขาวกบอกเลาปาวรองจนรไปถงวงใน

ตอนท ๒๒ พระอภยมณครองเมองผลก

ฝายนางมณฑามเหส นบแตพระธดาและพระสามจากนครไปกเปนทกขรอนรออยถงขวบปกยงไมกลบมา พระมเหสมชนษาไดหาสบสามแตยงงามพรอม พอไดทราบขาววานางสวรรณมาลกลบมากดใจยงนก มาคอยทาอยหนาแพ นางสวรรณมาลขอพาสนสมทรและนางอรณรศมขนจากเรอ เพอเขาไปเฝาพระชนน ทลบอกพระอภยมณและศรสวรรณวา พรงนจะมาทลเชญเขาเมอง และขอใหทงสององคอยพก

กอนสกหนงเดอน จงคอยกลบไปเมอง เมอนางพบพระชนนแลว กไดทลเรองแตหนหลงใหทรงทราบแลว พระชนนกใหไปเชญพระอภยเขาเมอง เพอใหขนครองราชสมบต แลวตรสสงใหเตรยมงาน  

วนรงขน นางสวรรณมาลกบพระชนน พรอมทงสองกมารและพงศาคณาญาต กไปทลเชญพระอภยมณขนครองเมอง พระอภยทลวาตนไมไดทำาความชอบอะไร เดมทอยเกาะแกวพสดารกไดอาศยเรอของพระบดา กลบเมองจนเรอแตก เมอคราวรบกบทพลงกากไมไดชวยพระธดา เปนความผดตดตวมาจนพระธดากรวโกรธ จงไมควรจะไดไอศวรรย เมอพระธดากลบเขตคนแลว ตนกจะขอลาไป            

พระชนนกออนวอนใหพระอภยอยครองเมอง แลวเตอนพระธดาใหชวยออนวอนพระอภย พระธดาจงแกลงใหหลานเลยงกบลกนอย ชวยออนวอนแทนตน หลงจากนนกไดมอบราชสมบตใหพระอภย

พระมารดาพาเดนดำาเนนนาดมาปราสาทเนาวรตนจำารสไข

จงมอบราชสมบตทงฉตรไชยใหอยในปราสาททองอนรองเรอง

ศรสวรรณใหอยเปนเพอนพระเชษฐา ชวยวาราชการงานเมอง นางอรณรศมกบสนสมทรอยกบปาและแม            

ฝายนางสวรรณมาล คดจะหาหนทางผดผอนใหพนพระอภย ใหอยหางกนจงเอาการบญมาอาง เพอโปรดพระบดาใหไปสวรรค เหนวาเปนหนทางออกทงาม จงไปทลพระชนน พระชนนรทนจงทดทานไว บอกวาเดอนหนากจะอภเษกอยแลว แตนางกออนวอนบอกวา ทตนรอดมาไดกเพราะผลบญจงมศรทธา พระชนนอดอนตนใจ และแสดงความเปนหวงวา

วสยวงศพงศกษตรยขตตยายอมตรกตราจะบำารงซงกรงไกร

เดยวนเลาชาวลงกาเปนขาศก ชางไมตรกตรองหาทอาศยฯลฯ

            แลวพระชนนกบายเบยงใหนางไปขออนญาตพระอภย

นางสวรรณมาลกดใจทสมประโยชนจงชวนกมารกบหลานสาว พรอมทงเหลาอนงคไปเฝาพระอภย ทลวาตนไดบนตวไววา จะบวชอทศใหพระบดา พระอภยไดยนกตกใจยงนก แตกเหลอทจะหามนางไวได และไดโตตอบกบนาง

แตจะถามความจรงสกสงหนง จะถอโทษโกรธขงไปถงไหน

หากจะวาถาพมใหไปจะขนใจหรอสมรจะผอนตาม

นางนอบนบตอบวาถาเชนนนกระหมอมฉนกตองสนองถาม

วาเกยวของนองไฉนในใจความจงหามปรามโปรดเลาใหเขาใจ

พระยมพลางทางสนองวานองรก

ทรมจกรเจาไปเลาบอกเขาไฉน

นางวาเลาเขากจรงทกสงไป แตจรงใจนนจรงยงกวาคำานแนนองตองอยางวาชางลม ยอมนยมเอางาราคาขำาคนเจรจามาเลาเขากจำา เอาถอยคำาแมกรอยดวยกน

ฯลฯ

พระวาพนกจะอนญาตแตจะปรารถนาคำาเปนกำาหนด

อนขอทจะลารกษาพรต จะไดจดจำาไวในอรานางแกลงวานารำาคาญดวยผานเกลา

มแตเซาซซกเสยหนกหนา

ฉวยบวชไปไมถงวนทสญญาเปนวาจากรรมเปลาไมเขาการ

ฯลฯ           

นางสวรรณมาลทลลาพระอภย กลบมาทอาศยแลว จงถามบรรดาสาวสวรรคกำานลในวา ใครจะไปบวชบาง นางเหลานนกขอตามเสดจหมด อรณรศมกบสนสมทร กขอบวชดวย แลวนางกสงใหเตรยมการบวช

นางรบคำาสำารวลชวนพาททำาบาญชฉกผาขาวใหสาวใช

ทของนางอยางเอกเศวกพสตรใหเกบตดแตมทองลวนผองใส

ตางหนงเสอเผอสองพระหนอไทเปนไตรไตรเตรยมการใสพานทอง

ฯลฯ           

ทงหมดไดเดนทางออกจากเมองเขาไปในปา ไปยงกฎทไดสรางไวแลวแตเดม สำาหรบกษตรยออกทรงพรต

  ค ถงธารถำาสำาเนาภเขารงดเรองรงราวกบลายระบายเขยน

บางเขยวขาววาวแววแกววเชยรตาโลงเลยนเลอมเหลองเรองระยบ

บางเปลงปลงดงเปลวพระเพลงพลง

เหมอนแสงรงรศมสสลบ

กฎนอยนอยรอยเศษสงเกตนบ เครองสำาหรบกฎกมพรอมฯลฯ

  ค ถงทสดกฎใหญยอดบรรพต รปดาบสป นไวในวหาร

พระหยดยงนงทศลาลานนางชวนหลานลกยาอมผาไตร

เขาในกฎจดธปเทยนประณต พระดาบสบรเมศตามเพศ

ไสย

ตางตงสตยตดบวงไมหวงใยแลวครองไตรบรบรณมนชฎา

ประณตนงตงนโมไดสามจบขอเคารพรบบญญตซอสกขา

วาดงดงตงตนแตปานา ถงอมาทะสะเสรจสำาเรจการฯลฯ

            พระอภยกบศรสวรรณกลบเขาเมองแลว กออกทอง

พระโรง ดำารสกบมหาเสนาในวา อศเรนเหนจะกลบมาทำาศก จงใหเตรยมการรบศกเอาไวแตเนน

เรงตงปอมซอมแปลงกำาแพงไวเกณฑพวกไพรพลหดใหชดเจน

ทงมารถคชสารทหารรบ ใหรครบทาทางทงดงเขน

ทงปากใตฝายเหนอเรงกะเกณฑออกตระเวณแวนแควนแดนบร

ใหอาลกษณแตงทำาคำารบสง ไปปดทงประตบรศรแลวบอกไปใหเมองเอกโทตร วาใครมวทยาวชาการ

ทงลองหนคงทนเขายงยทธเพลงอาวธเขมแขงกำาแหงหาญ

รตำาราฟาดนสนชำานาญ ประกอบการกลศกทลกลบ

ใหมาเปนขาเฝาเราจะเลยง ใหชอเสยงรงเรองเครองประดบ

ตางเหนชอบนอบนบเคารพรกเสดจกลบเขาปราสาทราชวง ฯ

            ฝายเสนาทกตำาแหนงตางกพากนไปดำาเนนการ

บางกอปอมซอมแปลงกำาแพงใหญ

บางฝกไพรหดลองททองสนาม

กองตระเวณเกณฑนาวาอาสาจาม

เทยวตรวจตามอาวสมทรจนสดแดน ฯ

            ในการปาวประกาศหาคนดมฝมอ มารบราชการนได

กลาวถงนางวาลมาอาสา

  ค อยภายหลงยงมสตรหนง อายถงสามสบสไมมผวชอวาลสเนอนนคลำามว รปกชวชายไมอาลยแลทงกายาหางามไมพบเหน หนานนรอยฝมแตแผลเปนกำาพรามาแตหลอนยงออนแอ

ไดพงตายายอยปลายนา

เปนเชอพราหมณความรของผเฒา

แตกอนเกาเดมบราณนานหนกหนา

เปนมรดกตกตอตอกนมานางอตสาหเรยนเลาจนเขาใจ

รฤกษผาฟาดนสำาแดงเหต ทงไตรเพทพธคมภรไสยฯลฯ

            นางวาล ใครทจะไดผวดทมบญ พอรขาวเจาเมองผลก

ใหมคอ พระอภยกมความลมหลง ครนรวาหาทหารชำานาญศก กสมนกยนดยงนก คดหวงวาความรทางการสงครามทเรยนไว จนจะเขาไปเปนนางหามของพระอภย นางจงแตงตวบอกกลาวกบตายาย แลวกมงเขาวง แลวแจงความจำานงวาตนตองการเฝาเจาแผนดน ตามประกาศหาคนดมวชาขางรบพง เสนาบอกวา เรองทหารไมใชการหญง นางจงตอบคำาวา

อนสงครามตามบทพระอยการใครผดผลาญชวนใหบรรลย

ใครทำาชอบกอบใหเปนใหญยง ถงชายหญงกไมวาหามได

วาใชการทานเหนเปนอยางไรหรอหญงไปฆาชายไมวายวาง

            เสนาจงนำาความไปทลพระอภย พระอภยทรงฟงแลวก

ใหพานางมาเฝา เหนนางรปชวตวดำา แตกรยามารยาทประหลาดด เหนวาจะมความรจงตรสถามนางวา มวชาอะไร นางทลตอบวา เรยวแรงนนเหนจะไมไหว ถาเอาแตทมชยกจะไดดงประสงค พระอภยไดฟงเหนแหลมหลก จงตรสถามวา ถาจะใหมชยนนจะคดอานประการใด นางวาสจงทลตอบวา

ศกไมมทจะวาลวงหนาไป กยงไมตองดำารงวชาการแมนเมอไรไพรมมาบาง ดกำาลงขาศกซงฮกหาญ

จงปราบปรามตามกระบวนพอควรการ

จะคดอานเอาแตใจกไมเคย

ฯลฯ

ขาพเจาเลาเรยนความรไว ไมใชไพรพลมากลำาบากกายขอแตผคคดสกคนหนง แตพอพงพดไดดงใจหมายจะผนแปรแกกนอนตราย มใหอายอปราปจจามตร ฯ           

พระอภยไดฟงกใหสงสย จงซกถามความในแลวบอกวา จะเลยงไวเปนทปรกษา เปนพเลยงเจาขรวนาย หรอรกทจะเปนฝายกรมทาเสนาใน นางตอบวาไมตองการยศศกด แตจะขอเปนองคมเหส ถาไมเมตตากจะขอลาไป แลวทลวา

  ค นางทลวา ขานอยนรปชว กรตวมนคงไมสงสย

แตแสนงามความรอยในใจเหมอนเพชรไพฑรยฝาไมราค

ฯลฯ

แมนทรงศกดรกโฉมประโลมสวาท

ไมเลยงปราชญไวบำารงซงกรงศร

กผดอยางทางทำาเนยบประเวณ เหนคนดจะไมมาสามภกดฯลฯ

พระอภยไดฟงนางเหนเฉยบแหลม แตการทจะใหนางเปนชายากยงขดขวาง จงใหเลยงไวเปนนางพระสนม เปนเอกอครสนมนายอยฝายใน

นบแตนนมา บรรดาขาเฝาเหลาอำามาตยและราษฎรทงหลาย กรแจงวาพระอภยคดบำารงบานเมอง มนำาพระทยรกผรวชา บรรดาขาแผนดนกมความยนดโดยทวกน

ตอนท ๒๓ พระอภยมณอภเษกกบนางสวรรณมาล

  ค ฝายพระองคทรงโฉมประโลมสวาท

บำารงราษฎรเจรญจตทกทศา

คดคะนงถงองคพระธดายงไมลาพรตเลยทำาเฉยเชอน

เสยแรงรกฝกฝายหมายสงวนเจากระบวนนกระไรใครจะเหมอน

นงกระนมไดจะไปเตอนแมนบดเบอนบาปกรรมกทำาเนา

ฯลฯ

ครนสรรพเสรจเสดจมามนเทยรทอง

ถงหองนองศรสวรรณจำานรรจา

พอไปดวยชวยชวนหลวงชสก แมนสมนกครงนดหนก

หนา

พระนองยมพรมพกตรพจนาอปมาเหมอนหนงไกอยในมอ

ฯลฯ

  ค พระเชษฐาวาพคดผดถนด สารพดแพรแกผหญง

แลวลกเตาเลากหวงคอยทวงตงตองยงยงยอดยากลำาบากใจ

ฯลฯ

  ค ฝายพระนชบตรฤาษสาวเวลาเชาออกอยหนาพระอาศรม

ทงพนองสองกมารสำาราญรมยชวนกนชมนกใตตนไทรทอง

ฯลฯ

พอผนแปรแลเหนพระอภยมณ  เลยบครมากบพระอนชาจงสงสองหนอไทใหไปรบ มาหยดยบยงนงบลลงกผา

พระอภยใหเอาพานพวงมาลากบพานผาถวายองคนางนงเยาว

ฯลฯ

คณคะนงถงโยมอยบางหรอหรอเพลนถอธรรมขนธไมหวนไหว

ตดสวาทขาดเดดสำาเรจไปเจยวหรอใจเจาคณพระมน ฯ

  ค นางฟงรสพจมานโองการเกยว

ใหซาบเสยวเสนหในใจฤาษ

แตมารยามานะกษตร ทำาพาทเพทบายถวายพรไดตรวจรำาลกนกไมขาด ถงเบองบาทบพตรอดศรมตรจตรมตรใจอาลยวรณ เวนแตนอนหลบไปไมไดคดทงทราบวาวาลมความร เขามาสสมภารสำาราญจตพอเขานอกออกในไดใชชด สำาเรจกจขานอยพลอยยนด           

พระอภย ชแจงใหเหตผลทรบนางวาลไวใชกเพอบำารงกรงผลก แลวขอใหพระธดาลาสกขามาชวยกน

โปรดบำารงกรงผลกใหครกครนสำาราญรนเรองเดชของเชษฐา

เมอแกเฒาเลาจงกลบมาบรรพชา

จำาพรรษาเสยดวยกนจนวนตาย ฯ

            พระอภยออนวอนใหนางสก แตนางกพยายามบาย

เบยง พระอภยทกลาวแก

แตไมงามความอายอยภายหนาเขาจะวาเจาเมองผลกสกฤาษ

นานนานหนอยคอยทาพาฤกษด อยาใหมมลทนทนนทาพระฟงนางชางฉลาดไมพลาด รหลกเลยงหลายทำานอง

เพลยง คลองหนกหนาจงแกลงตรสตดคำาวาธรรมดา วสยสามญทวทกตวคนทรกกนสรรเสรญเจรญสน ทชงนนทาแถลงทกแหงหนการทงหลายรายดมไดพน จะกลวคนครหาวากระไร

ฯลฯ           

พระอภยไมรทจะคด จงแกลงทำาโกรธแลวบอกวา ใหเวลาสามวน ขอใหสก ถาไมเชนนนกจะไมไดเหนหนากน แลวเสดจกลบวง รออยสามวนนางกยงไมยอมสก ทำาใหพระอภยเศราเสยใจมาก จนไมเสวย นางวาลสงเกตดกรวา พระอภยนอยใจในพระธดา จงคดหาทางชวย เมอตนถงเวรเฝาในทไสยา จงใหบรรเลงเพลงขบกลอม โดยเอาเรองอณรท มาเปนตวอยางเปรยบเปรย พระอภยไดฟงกนกชมเชยปญญาของนางวาล แลวจงเรยกนางมาไตถาม หาทางแกไขอยางไร พระบตรจงจะสก นางวาลจงรบอาสาดำาเนนการ

จงสงพระอนชาเสนานายใหบตรหมายจดงานการมงคล

ทงการเลนเตนรำาเครองทำาขวญ อกเจดวนจะววาหสถาผลจะเชญองคนงเยาวเขามณฑล ขนนงบนแทนรตนชชวาล

ฯลฯ           

พระอภยจงถามถงความคดน แตนางวาลไมยอมเฉลย ทลตอบวาใหคอยดผล เพราะงานยงไมสำาเรจกไมควรไข

กลเมด ทลวา ถาทำาการนไมสำาเรจ กขอใหฆานางเสย

พระอภยไดฟงคำานางเหนวาลกซง แตคดไมถงความคดของนาง จงตรสวาถาเปนผลสำาเรจ จะใหรางวลนางใหมยศ แลวเรยกนางวาลขนรวมอาสน

พระตรสพลางทางเรยกขนรวมอาสน 

ทรงสมพาสเพมรกขนหนกหนา

ฯลฯ

เหมอนมาดขขบสำาหรบรบ ทงดดขบโขกกดสะบดยาง

ทงเรยบรอยนอยใหญทไววางสนทดทางถกตองคลองอารมณ

ฯลฯ           

ครนรงขนนางจงเขยนหมายรายความตามรบสง แลวเอาไปถวายพระอนชา จากนนพระอนชากออกทองพระโรง ตรสสงมหาเสนาใน

จงหมายสงตงพธอภเษกกบองคเอกอคเรศตามเพทไสย

มเยยงอยางปางกอนประการใด เสนาในรบรดไปจดแจงใหสำาเรจเจดคำาเปนกำาหนด ชนบทบอกทวทกรวแขนง

มการเลนเตนรำานอกำาแพง ตามตำาแหนงนอยใหญเรงไคลคลา ฯ

  ค มนตรกราบทราบความตามรบสง

ออกมานงเตยงรมทมดาบขวา

อยพรอมเพรยงเวยงวงทงคลงนา

จงเรยกหาใหเสมยนมาเขยนคำา

เปนหมายบอกนอกในทงใหญนอย

ใหเตรยมคอยพรอมเสรจขนเจดคำา

ฯลฯ           

ฝายทาวนางใน ครนไดหมายแลวกนำาไปถวายนางพระยามณฑา นางกษตรยไดทราบเรองกอดอนตนพระทย ดวยไมแจงจต เนองจากเจาสาวยงบวชอย แลวพระอภยจะอภเษกกบผใด จงไปถามพระธดาใหรความ เมอไปถงแลว จงแจงเรองราว และตอวาพระธดา

ถงกฎทสถตพระธดาพอเหนหนานกแคนวาแสนงอน

เหนเขางอขอรกแลวหกหาญเหมอนสามานยมไดฟงซงสงสอน

เมอเจดคำาจะทำาสยมพร ยงนงนอนภาวนาอยวาไร ฯ           

นางสวรรณมาล ไดทราบเรองกใหอดอนอายจตคดสงสย คดสงสยวาพระอภยจะอภเษกนางวาล คดไปแลวกใหหมองใจ จงทลพระชนนวา ตนไมทราบเรอง พระชนนกตกพระทย บอกวาถานางไมสกเมองผลกจะแยกแตกฉาน

จงทลวาขานอยไมทราบเหตพระทรงเดชคดการงานไฉน

พระชนนตอกตกพระทย นนมใชหรอเราคดไมผดนก

นางวาลมใชชวเขาตวโปรดจะเปนโสดสงเสรมเฉลมศกด

ผดเดนเหมฮกทำาคกคกจะตองหกทางพบอประมาณ

เหมอนครงนววาหถามสกเมองผลกกจะแหลกตองแตกฉาน

ฯลฯ           

พระบตรไมทนไดคดใหลกซง กพรนใจเกรงวาพระอภยจะกนแหนงระแวงความ ทงสงสารพระมารดา จงยอมรบผด แลวลาพรตกลบเขาเมอง พระอภยเหนปญญานางวาล จงถอดเครองทรงสงวาลเพชร ประทานใหนางวาลเปนบำาเหนจ ผคนทงหลายกคดเกรงนางวาล ดวยความปรชาของนาง จากนน กไดมการอภเษกสองกษตรยตามกำาหนด            

พระอภยเมอไดราชาภเษกแลว กไดเสวยราชสมบตมาไดหลายเดอน กคดถงพระชนกชนน ทไดจากมานานถงสบป จงเรยกพระอนชามาหารอวา ตนจะอยรบศก สวนพระอนชาใหพาหลานไปกรงรตนา

เราพรากพลดรตนามาชานานไมแจงการวาขางหลงเปนอยางไร

ครนตวพนจะกลบไมรบศก เมองผลกกไมมทอาศย

คดจะใครใหพอพานดดาไปเยยมกรงไกรกราบทลมลความ

ฯลฯ           

ศรสวรรณไดฟงพระพแลวกทลตอบวา ตนกไดคดเรองนมานานแลว แตงานยงอยจงตองนงไว เมอพระพออกโอษฐมาเชนน กเปนทสมถวลยนดยงนก แลวจงออกมาเตรยมตวเดนทาง            

นางสวรรณมาลรวา จะตองพรากจากสนสมทร กเศราเสยใจแตเหนวาเปนการใหญ สดทจะทดทานได ถาตนไมมผวกจะไปดวย

แมอยหลงขางนจะวตก ระกำาอกอาดรถงทนหวพอจะไปใจแมอยแตตว ไมมผวหรอจะไดไปดวยกน            

วนรงขนศรสวรรณกบลก และหลานกออกเดนทางไปกรงรตนา

แลวสามองคทรงลำากำาปนใหญ ใหกางใบลวนแตผาแพรสทงเรอตามสามรอยลอยวาร พอลมดใชใบไรไรมา ฯ

ฯลฯ

พระพนองสองกมารสำาราญรนตางชวนชนชมทะเลพระเวหา

นำาสดใสไหลแลเหนแตปลาเทยวเคลอนคลาคลายคลายในสายชล

ปลาวาฬใหญไลคขนฟฟองบางพนฟองฟงฟาดงหาฝน

จะหลกทางขางไหนกไมพนพวกตนหนสงใหปนใหญยง

เสยงตมตามสามลกถกสขางพอโบกหางหนวนเปนกนสวง

สบกำาปนหนเหยนเวยนระวง บางจมดงหายวบแลวกลบลอย

เหมอนตดแนนแลนไปกไมออกฟมระลอกเลยววนเปนกนหอย

แตเชาตรสรยฉายจนบายคลอยจงหลดลอยแลนหลามไปตามกน

เรอแลนมาไดเดอนครง กถงเมองรมจกรแวะพกอยสามวน แลวออกเดนทางตอไปอกเดอนครง จงถงกรงรตนา ชาวเมองคดวาขาศกจะเขาตเมอง ทาวสทศนตรสสงใหเตรยมตอสขาศก แตพอรวาเปนพระโอรส กคอยรบอยท

หนาฉาน แลวพากนเขาวง พระอยกาอยก พบหลานทงสองกชนชมยนดยงนก ทงหมดกพกอยทกรงรตนา

ตอนท ๒๔ กำาเนดสดสาคร

  ค จะกลาวถงเงอกนอยกลอยสวาท

ซงรองบาทพระอภยเมอไกลสถาน

อยวนวงหลงเกาะแกวพสดารประมาณกาลสบเดอนไมเคลอนคลา

ใหเจบครรภปนปวนจวนจะคลอดระทวยทอดลงกบแทนทแผนผา

จะแลเหลยวเปลยวใจนยนา ไมเหนหนาผใดทไหนเลยฯลฯ

สะอนออนออนระทวยแทบมวยมด

หากบญบตรบนดาลชวยมารดา

ใหนกคำาพระอภยเมอไปจาก วาจะฝากโยคมคาถาฯลฯ

โอครงนชวตจะปลดปลดพระดาบสเอาบญเถดคณเอย

นางครวญครำารำาไรดวยไมเคยสลบเลยลมกายดงวายปราณ ฯ

พระดาบสรไดดวย กสณอภญญาณ จงลงมาชวยนางเงอกใหคลอดบตร

เอาโคมสองมองเขมนเหนนางเงอก

สลบเสอกอยททรายชายกระแส

เปามหาอาคมใหลมแปรททอแทคอยประทงกำาลงนาง

ฯลฯ

แลวจบยามสามตาตำาราปลอดจวนจะคลอดแลวหวาสกาเอย

กถกตองทองไสไมไดเลยยงไมเคยพบเหนเหมอนเชนน

แลวหลกไปใหหางเสยขางเขา ชวยเสกเปาปองปดกำาจดผเดชะฤทธอศโรพระโยค มไดมเภทภยสงไรพานทงเทวาอารกษทในเกาะ ระเหจเหาะมาสนทกถนฐาน

ชวยแกไขไดเวลากฤษดาการคลอดกมารเปนมนษยบรษชาย

เนตรขนงวงนลาฎไมคลาดเคลอน

ละมายเหมอนพระอภยนนใจหาย

มกำาลงนงคลานทะยานกายเขากอดกายมารดรไมออนแอ

ฯลฯ           

นางเงอกขอใหพระโยค ชวยเลยงดบตรดวย นางเปนเงอกมวสยอยไกลกนกบมนษย

  ค นางเงอกนำาคำารพอภวาทขาเปนชาตเชอสตวเหมอนมจฉา

จะกลอมเกลยงเลยงมนษยสดปญญา

ขอฝากฝาบาทบงสพระทรงธรรม

ชวยเลยงดกมารเหมอนหลานเถด

เสยแรงเกดกายมาจะอาสญ

อนขานวสยอยไกลกนเชากลางวนเยนลงจะสงนม ฯ

  ค พระโยคมจตผดสงสารดวยเหมอนหลานลกศษยสนทสนม

ฯลฯ

ฤกษวนนตรจนทรเปนวนโชค ตองโฉลกลดนามหาอดจะใหนามตามอยางขางมนษย ใหชอสดสาครอวยพรชย         

นางเงอกไดเอาของสองสงทพระอภยมอบไวมาใหโอรส  แลวมอบสดสาครใหพระโยคไปเลยง

จงหยบของสองสงซงซอนไว เปนของพระอภยใหโอรส

ทำาขวญลกผกธำามรงครตนไวกบหตถเบองขวาใหปรากฎ

กณฑลทองขององคพระทรงยศ ใหดาบสเกบไวใหกมาร

ฯลฯ

ใหกนนมชมชพระกมารแลวใหคลานขนบนเพลาพระเจาตา

ฯลฯ

ถงดกดนตนนอนปอนกลวยนำา กมารกลำากลนกนจนสนหวฯลฯ

ครนรงอมดมเดนไปเนนเขา ใหดมเตากษราสหาหนเปนแถวเทอกเงอกบรษมนษยบน

แรงกวาคนเราชาวบร

ไดสบเดอนเหมอนไดสกสบขวบดขาวอวบอวนทวนเปนนวลฉว

ออกวงเตนเลนไดไกลกฎ เทยวไลขววควายสบายใจ

แลวลงนำาปลำาปลาโกลาหลดาบสบนปากเปยกเรยกไมไหว

สอนใหหลานอานเขยนรำาเรยนไป

แลวกใหวทยาวชาการ

รลองหนทนคงเขายงยทธเหมอนสนสมทพยาทงกลาหาญ

เหนแตแมมจฉากบอาจารย จนกมารอายไดสามป           

วนหนงเมอพระสทธาเขานงฌาน สดสาครไดหนลงทะเลไปเลนปลำาปลา ไดไปพบมาหนาเหมอนมงกร จงเขาจบแตมนไมยอม จงเกดตอสกนจนมดคำา สดสาครจงกลบมาบอกพระโยค พระโยคไดฟงกนกไมออกเปนตวอะไร จงเลงญาณ ดกรวาเปนสตวทเกดจากมามงกรสมจรกน พระโยคเหนวาเปนมามฤทธจงคดทใหหลาน จะไดใชขบขไปตามพระบดา จงบอกวาเปนมาทด และสอนวธจบให สดสาครกจบมามงกรมาได

มาตวนดจานเจยวหลานเอยเปนกระเทยเขยวเพชรไมเขดขาม

จบไวขสงากลาสงคราม จะไดตามบตเรศไปเขตคน

แลวบอกมนตกลเลหกระเทหใหจะจบไดดวยพระเวทวเศษขยน

สดสาครนอนบนมนตสำาคญไดแมนมนเหมอนหนงจตไมผดเพยน

จงลงหวายสายเอกเสกประทบไวสำาหรบผกรงเชนบงเหยน

แลวทองบนมนตเกาทเลาเรยนพอสนเทยนเพลนหลบระงบไป

พอเชาตรรสกใหนกแคนฉวยเชอกแลนลงมหาชลาไหล

ฯลฯ

เอาวงหวายสายสญจนสวมศรษะ

ดวยเดชะพระเวทวเศษขลง

มามงกรออนดนสนกำาลงขนนงหลงแลวกมารกอานมนต

ไดเจดคาบปราบมาสวาหะแลวเปาลงตรงศรษะสนหกหน

อาชาชนฟ นกายไมวายชนม ใหรกคนขหลงดงชวาฯลฯ

พระนกสทธพศดเปนครพก หวรอคกรปรางมนชางขนเมอตวเดยวเจยวกลายเปนหลายพนธ

กำาลงมนมากนกเหมอนยกษมาร

กนคนผปปลาหญาใบไมมนทำาไดหลายเลหอายเดรฉาน

เขยวเปนเพชรเกลดเปนนลลนเปนปาน

ถงเอาขวานฟนฟาดไมขาดรอน

เจาไดมาพาหนะตวนไว จะพนภยภญโญสโมสรใหชอวามานลมงกร จงถาวรพนสวสดแกนดดา

ฯลฯ           

พระโยคไดเรยกสดสาครมาเลาความเรองพระบดาใหฟงวาเปนหนอกษตรยชอพระอภยมณ พลดพรากจากเมองมาอยกบพระโยคเปนเวลานาน พงโดยสารเรอกลบไปเมอปจอ ตอนนปชวดกเปนเวลาสามปมาแลว ใหสดสาครตดตาม

หาพระบดา จะไดชวยทำานบำารงบานเมอง และสบตระกลตอไป อยทเกาะแกวพสดารกเปนการอยเสยเปลาไมเขาการ            

สดสาครไดฟงเรองจากพระโยคแลวกคดวาเปนลกทงบดานนนาอาย ตนจะขอลาเจาตาเพอตามหาพระบดา พระดาบสกบอกวา พระอภยไปครองเมองผลก จะทำาศกชงผหญงกบสงหล  แลวบอกทางไปเมองผลกวาอยทางทศพายพ ไกลจากทนมาก แลวใหไมเทาทพยไวปองกนภย พรอมกบป นทองของพระอภย

ตรงมองชนนะจำาเอาตำาบล เปนมณฑลทศพายพอยลบลบอนพอเจาไมแกไมหนมนก อายสกยสบเกาเขาสามสบพระบอกพลางทางประทานไมเทาทพย

ไปทางนผดบมนดดน

สำาหรบมอถอไวอยาใหหาง เปรยบเหมอนอยางศรแผลงพระแสงขรรค

ทงแคลวคลาดศาสตราสารพน ประกบกนผสางปะรางควานอนปนทองของพระอภยให ชวยแซมใสเกศเมาลหลาน

บดาเจาเผาพงศพวกวงศวานใครพบพานจะไดเหนเปนสำาคญ

แลวจดแจงแตงนงหนงเสอใหครบเครองไตรครองประทานพระหลานขวญ

ผกชฎาหนงรดสะพดพนฝนแกนจนทนเจมมหาอณาโลม

ฯลฯ           

สดสาครบอกฝากมารดาแกพระเจาป บอกวาเมอตนไปพบพระบดาแลวจะกลบมา  แลวกหาแม บอกอำาลาจะไปตามหาพระบดา นางเงอกไดฟงกกำาสรดสลดจต จะหามปรามไวกเกรงวาสดสาครจะเสยใจ

นางดหนาอาลยใจจะขาดดงฟาฟาดทรวงแยกใหแตกฉาน

สะอนอนตนใจอาลยลานแสนสงสารโศกาแลววาพลาง

โอทนหวตวแมนไมหามสดแตตามใจปองอยาหมองหมาง

แตปรานทไมแจงรแหงทาง จะอางวางวญญาในวารฯลฯ

ทงผสางกลางชลาลวนนากลว จะจบตวตวฉกเนอเปนเหยอกน

สารพดมจฉากกลาหาญ ในกลางยานยมนาชลาสนธ

ทงครฑาวายภสนกหสดนเทยวโบยบนบนอากาศไมขาดวน

เหนเดนหนคนเดยวจะเฉยวฉาบ พฆาตคาบเขนฆาใหอาสญ

นาใจหายตายเปนไมเวนวนแมพรนพรนเพราะวาเจายงเยาวนก

ถงสบรบราณทานเฉลยไมเหมอนเคยฝกสอนดวยออนหด

อยาจลดถกนะลกรก จงคดหนกหนวงใจดใหด ฯ           

สดสาครกบอกแมวาตนมของดไวปองกนตวทงไมเทาและมามงกร กบทงมวชาทพระเจาตาสอนให  การไปตามหาบดา พระเจาปกบอกทางใหแลว และบอกวา

ถงยงเดกเหลกเพชรไมเขดขอนจะเจาะชอนเชงลำาเนาภเขาขน

จะลำาบากยากแคนเพราะแทนคณ

กไดบญเบองหนาขอลาไป ฯ

            นางเงอกไดฟงจงบอกวาถาไปพบพระบดาแลวอยากลบ

ใหอยกบพระบดาตอไป สวนแมนนเมอลกอยสขสบายแลวถงตวตายกไมอาลยตว แตถาไปตามหาแลวไมพบกขอใหกลบมา เมอไดพบพระบดาแลวกใหทลบอกมลเหตใหทราบ  แลวใหพรสดสาคร ใหเดนทางโดยปลอดภย

พอไปถงจงทลเหตใหทรงเดชทราบความตามประสงค

วาชาตนมไดปะกบพระองค ขอดำารงรองบาททกชาตไปฯลฯ

  ค ฤาษสดสาครรบพรแม จะหางแหหวนจตคดสงสารจงสงซำาวาไมชานาน สำาเรจการจะมาหามารดร

ฯลฯ           

สดสาครออกเดนทางไปทางทศพายพจนมาถงเมองลมจมสมทร พวกผเขากลมรมทำาราย พระเจาตามาชวยไวทน

  ค ถงเมองลมจมสมทรมนษยมวย

ประกอบดวยยกขนพวกผดบ

เหนมนษยสดอยากปากยบยบทำาซบซบเสแสรงจำาแลงกาย

เปนถนฐานบานเมองเรองอรามทงตกรามเรอนเรอดเหลอหลาย

ตลาดนำาเรอสญจรเทยวคอนพาย

บางรองขายขาวของทตองการ

สดสาครออนแอครนแลเหน คดวาเปนปถพนทถนฐานทงแลเหนเตนรำานารำาคาญ เขาเรยกขานขบมาเขาธานเขาประตดกำาแพงตะแคงควำา อยในนำาเกาแกเหนแตผ

เปนเงาเงาเขากลมรมราวกมารตดวยไมเทาพระเจาตา

ฯลฯ

มามงกรถอนถบกบสะบด เอาหางรดราวกบนาคทง

ปากขบ

สงหารผรพลอยจนพลบเหนเพลงคบลอมรอบขอบกำาแพง

พวกผดบสบโกฎมนโลดไลจะเขาใกลกลวมนตขนแสยง

ฯลฯ

ถงเจดวนมนไมแตกไมแยกยายจนมาวายนำาเวยนเจยนจะจม

ทงตวสดสาครกออนจต รำาลกคดถงเจาตาทอาศรมพอเสยงดงหวงหงางมากลางลม

ปศาจจมหายวบไปลบตา

ฯลฯ

  ค โยคครผเฒาจงเลาเรองนคอเมองทาวปกกาภาษาไสย

เพราะพรากพระโดดมจงจมไป เหนแตใบเสมาอยชานานฯลฯ

ไปขางหนาถาพบมนรบอก จงเลยงหลกเลยไปในวถ

มนเขาใกลใชไมถอทมอดพระมนแนะอบายแลวหายไป ฯ

            สดสาครออกเดนทางตอไปอกเดอนเศษ จงถงเขตคนไดพบชเปลอย

ค จะกลาวความพราหมณแขกซงแปลกเพศ

อยเมองเทศแรมทางทกลางหน

ครนเสยเรอเหลอตายไมวายชนม

ขนอยบนเกาะพนมในยมนา

ไมนงหมสมเพชเหมอนเปรตเปลา

เปนคนเจาเลหสดแสนมสา

ทำาเปนทชเปลอยเฉอยเฉอยชาไมกนปลากนขาวกนเตาแตง

พวกสำาเภาเลากากพาซอชวนกนถอผวเศษทกเขตแขวง

คดวาขาดปรารถนาศรทธาแรง ไมตกแตงแตคดอนจจงใครขดสนบนบานการสำาเรจ เนอแทเทจถอวาวชาขลง

คนมาขอกอกฎใหหยดยง นบถอทงธรณเรยกชเปลอย

สวนชายปลอมพรอมหมดไมอดอยาก

มโยมมากเหมอนหมายสบายเรอย

จนหนวดงอกออกขาวดยาวเฟ อย

ทงผมเลอยลากสนอยคนเดยว

            สดสาครเดนทางมาถงเกาะ เหนมกฎตงอยโดดเดยว

สำาคญวามดาบสอย จงคดจะพกใหหายเหนอย เหนชเปลอยหลบอย เหนลกษณะประหลาดจงรองปลก

จงขบมามากฎเหนชเปลอยยงหลบเรอยรปรางโตวาครางครน

ไมนงผาคากรองครองหนงเสอประหลาดเหลอโลงโตงโมงโคงขน

นาเหยนรากปากมแตขฟนกรนสนนนอนรายเหมอนปายปน

ประหลาดใจใยหนอไมนงผา จะเปนบาไปหรอวาถอศลหนวดถงเขาเคราถงนมผมถงตน

ฝรงจนแขกไทยกใชท

ฯลฯ           

ชเปลอยตนขนมาเหนฤาษนอยขมามงกรกคดกลวถามวา มาแตไหน มธระอะไร สดสาครบอกวาใหบอกตนกอนอชเปลอยกหลอกสดสาครวาตนถอศล สละโลก ไมรกรปกาย

เราตดขาดปรารถนาไมอาลย ดวยเหนภยวปรตอนจจงอนรางกายหมายเหมอนหนงเรอนโรค

แสนโสโครกคออายกเปนทกขง

เครองสำาหรบยบยบอสภง จะปดบงเวทนาไววาไรเราถอศลจนตนาศวาโมกข สละโลกรปนามตามวสยบงเกดเปนเบญจขนธมาฉนใด กทงไวเชนนนจงฉนน

ไมรกรปรางกายเสยดายชาตอารมณมาดมงหมายจะหนายหน

นตวทานการธระอะไรม มาเดยวนจะไปหนตำาบลใด

ฯ

สดสาครไดฟงกไมสงสย ลงจากหลงมามงกรแลวขออภยชเปลอย แลวบอกเรองของตนใหฟงและตนจะไปหาบดา แลวถามชเปลอยวา ไดยนคนเลาลอถงพระอภยกบสนสมทรหรอไม            

ชเปลอยไดฟงแลวกคดวาสดสาครคงมฤทธ รเวทวเศษ จงคดจะลวงถามถงความในจากสดสาคร คดวาถาตนเดนนำาไดเชนสดสาครตนกจะเปนทเลองลอไปทงเมอง คดแลวจงกลาวลวงสดสาครวา

แตแถวทางขางหนานนปรากฎมนำากรดลกเหลวเปนเปลวไหล

ตอมมนตกลเวทวเศษไปจงขามไดโดยงายไมวายชนม

นตวเจาเลาเรยนมาแลวหรอจะดงดอไปแลวเหนไมเปนผล

ซงเดนนำารำามาในสาชลดวยเวทมนตเชยวชาญประการใด ฯ

            สดสาครถกลวงจงบอกเรองทครสอนมาใหฟง โดยไม

ปดบง แลวบอกวา แกกรดบทนยงไมร จงขออยศกษาวชา

ดวย            

ชเปลอยไดฟงความจากสดสาครแลวกรวา ถาลวงไดไมเทาแลวกจะขมามงกรได จงคดหลอกกสดสาครไปบอกมนตบนเขา เหนวาแมสดสาครจะอยคง แตเมอถกผลกตกเหวกจะเหลวไป แลวพาสดสาครขนไปบนภเขาจนถงปากเหวลก

บอกใหนงประนมพรหมพรต วางไมเทาดาบสไวรมกาย

เหนไดทชเมยวเขาเคยงขางกระซบพลางผลกตกหวหกหาย

กระทบหนสนแรงพลวแพลงกาย

ทรวงทลายลมซบสลบไป ฯ

            ชเปลอยไดไมเทาของดาบส แลวตรงมาทมามงกรแลว

เงอไมเทาขนมากกลวกมหวลง ชเปลอยจงขนขหลง มากหนเหยนเวยนวงดวยรกสดสาคร ชเปลอยจงแกวงไมเทา มามงกรกลวตองตามใจชเปลอย ชเปลอยจงขบมานลมงกรมงไปสกรงการะเวก            

กลาวถงเจาพาราการะเวก พงไดอภเษกแทนกษตรยทตกษย มพระนามวาพระสรโยทย อายไดยสบสองป มมเหสชอจนทวด มพระราชบตรชอเสาวคนธ อายไดสองปกบสเดอน วนนนไดฝนวามแรงคาบแกวบนมา มกลนเหมนเหมอนซากศพ ครนแรงหายไปกมดวงแกวเชยรสวางเวยน

วนรอบเมอง แลวลอยมาจนชอนมาไดเอาไปสงใหแกธดา โหรทำานายวา แรงทคาบแกวมาแลวหายไปนนคอ คนรายทมรปจรตผดวสย จะนำาหนาพากมารอนชาญชยเขามายงพระนครในไมชา ทฝนวาไดแกวและประทานใหธดาคอ กมารนนจะไดพระธดาเปนคครอง กษตรยสรโยทยไดฟงคำาทำานายแลว กพอพระทย            

ฝายชเปลอยขบมามาถงธานแลว ชาวเมองกพากนออกมาด ผทรจกมากอนกบอกวา เปนผวเศษขอใหหยดยงอยกอน ถามวาตองประสงคสงไรกจะจดมาให ชเปลอยเจาเลหกหลอกลวงผคนใหหลงเชอ

สวนตาเฒาเจาเลหเพทบายเรามาหมายโปรดสตวกำาจดภย

ดวยบดนผหามนกลาหาญ จะเกดการโกลาโรคาไขใหรากพนคนตายฉบหายไป จงบอกใหกนรทกผคนแมนกลวตายชายหญงอยานงชา

จงออกมานงขางทางถนน

กจะประพรำาดวยนำามนตใหรอดพนความตายสบายใจ

            ผคนตางกพากนมาอยางลนหลามจนแนนถนน บรรดา

เสนาในกเขาไปกราบทลเจาเมองวา ชเปลอยมาโปรดสตวจะขจดโรคภย เจาเมองไดทราบเรองกยนด แลวบอกวาจะ

นมนตเขามาในวง ชเปลอยไดทราบกดใจจงลงจากหลงมา มานลมงกรกกระโดดลงนำากลบไปหานาย ชเปลอยเหนมาหนไป กลมจบลมลง เจาเมองมาดแลวเวทนาจงใหเสนาพาไปรกษาทรมทมโอสถ แลวกลบไปวงสนศรทธา ในตวชเปลอย            

มานลมงกรควบกลบมายงเกาะทสดสาครถกชเปลอยผลกตกเหว เทยวดมตามกลนสดสาครมาจนถงปากเหว กรวาเจานายอยในเหว จงรองเรยกตามประสามา แลวคอยเฝาดอยไมไกลจากปากเหว

ตอนท ๒๕ สดสาครเขาเมองการะเวก

            สดสาครสลบอยสามคน จงฟ นนงรำาลกตรกภาวนาเวท ความเจบปวดกหายไป แตมความหวโหย จะปนปายขนไปกไมได ไดยนเสยงมารองกบอกวาตนขนไปไมได ขอใหพมาไปบอกใหเจาตามาชวย สดสาครสลบแลว สลบอกอยในเหวนน แลวพระโยคกมาชวย แลวสงสอนสดสาคร

  ค บดเดยว ดงหงางเหงงวงเวงแวว

สะดงแลวเหลยวแลชะแงหา

เหนโยคขรงพงออกมา ประคองพาขนไปจนบรรพต

แลวสอนวาอยาไวใจมนษยมนแสนสดลกลำาเหลอกำาหนด

ถงเถาวลยพนเกยวทเลยวลด กไมคดเหมอนหนงในนำาใจ

คนมนษยนทรกอยสองสถาน บดามารดารกมกเปนผลทพงหนงพงไดแตกายตน เกดเปนคนคดเหนจงเจรจา

แมนใครรกรกมงชงชงตอบใหรอบคอบคดอานนะหลานหนา

รสงไรไมสรวชา รรกษาตวรอดเปนยอดด

จงคดตามไปเอาไมเทาเถดจะประเสรฐสมรกเปนศกดศร

พอเสรจคำาสำาแดงแจงคด รปโยคหายวบไปกบตา           

จากนนสดสาครกขมานลมงกร ออกเดนทางไปเมองการะเวก โดยใหมานำาไปดวยเหตทเคยไปมาแลว ใชเวลาเดนทางหนงวนกบหนงคน กถงเมองการะเวก ชาวเมองเหนเขาคดวาสดสาครเปนลกหลานของชเปลอย ดวยจำามาทขมาได สดสาครถามหาชเปลอย ชาวเมองกบอกวา เจาเมองใหนมนตเขาไปอยในวง สดสาครจงตามไปทศาลาหนาพระลานทวารวง แลวถามหาชเปลอยกไดรบทราบวา ชเปลอยเจบไขไมสบายอยททมรมพระลาน สดสาครขอใหพาตนไปพบชเปลอย พวกขนนางเอนดสดสาคร จงรบพาไป และใหลงจากหลงมาเพราะจะขมาเขาวงไมได สดสาครกทำาตามโดยด เมอมาถงทชเปลอยนอนอย เอาไมเทาพงไวทขางฝา จงฉวยเอาไมเทามาไดแลวรองตอวาชเปลอย บอกวาจะฆาเสยใหตาย            

ชเปลอยเหนสดสาครกตกใจออกวงหน บรรดาเสนาขาเฝาไมรเรองกพากนสบสนอลหมาน สงเสยงออองไปทงวง            

ฝายพระสรโยทยไดยนเสยงอออง จงตรสถามบรรดาขาเฝาถงสาเหต กไมมผใดทลตอบได            

ฝายสดสาครกเดนมากลางวง แลวรองบอกแกคนทงหลายวา ตนมาเอาไมเทาคน แลวออกเดนทางตอไป ไมทำารายใคร พระสรโยทยเหนนกสทธนอยนารก จงตรสสงใหอำามาตย นมนตมาทพระโรงใหขนนงบนบลลงกแกว แลวตรสถาม

เจาประคณกพรรษาพระอาจารย สถตสถานถนทบรใดเปนเผาทาวพระยาหรอพานช กระจดรดรศรทธาจะหาไหนพระมนมนามกรใด ธระไรหรอจงมาถงธาน ฯ           

สดสาครกทลตอบใหทรงทราบทกประการ พรอมทงเรองราวความเปนมา จนถกชเปลอยผลกตกเหว ตนจงตามมาเอาไมเทา            

พระสรโยทย ไดทรงทราบแลว กโกรธชเปลอยทลวงฆาสดสาคร และมาหลอกลวงชาวเมอง ถาไมฆากจะเคยตว แลวใหไปจบชเปลอยมา แลวสงใหเอาไปผาอก            

สดสาครคดสงสาร จงทดทานไว บอกวาเปนเพราะกรรมททำาไว

ไมหนหนฉนทาพยาบาทนกวาชาตกอนกรรมจะทำาไฉน

จะฆาฟนมนกซำาเปนกรรมไปตองเวยนวายเวทนาอยชานาน

รปบวชกายหมายใจจะไดตรสชวยสงสตวเสยใหพนวนสงสาร

จะเขนฆาตาเฒาไมเขาการขอประทานโทษไวอยาใหตาย ฯ

            พระสรโยทยทรงยอมตามทขอรอง และบอกวารกพระ

ดาบส จะใครไดไวเปนโอรสชวยบำารงบานเมอง สดสาครกทลตอบดวยความฉลาดวา ถาตนไดไปพบพระบดา และพงศเผาแลว กจะกลบมาอยดวยจนตลอดชวต            

พระสรโยทยไดฟงกพอพระทยยงนก แลวตรสวาจะไปดวยกบสดสาคร แตขอใหรอสบสวน หาขาวเสยกอนวา มผใดรเรองเมองพระอภยมณบาง แลวขอใหสดสาครพกอยทเมองกอน            

พระสรโยทยกบมเหสตางกรกสดสาครดงโอรส แลวขอใหสดสาครเปลองเครองดาบสสกออกมาแลวทรงเครอง

กษตรย แตสดสาครทดทานไวพรอมเหตผล และขอประดบเครองทรงไวนอกหนงเสอ

วาหมอมฉนวนจะจากพระอาจารย

ไดตงสตยอธษฐานตอเทวา

มไดกลบอภวาทบาทดาบสกไมปลดปลดเปลองเครองสกขา

ซงสององคทรงพระกรณาจะเมตตาหมอมฉนประการใด

ขอประดบทบนอกหนงเสอเหลอง

ใหประเทองมไดขดอชฌาสย

จะทรงเครองเปลองหนงเสยทงไตร

เหมอนไดใหมลมเกาดงเผาพาล ฯ

                จากนนสองกษตรยกจดการใหสดสาครลาสกขาบท ให

ทรงเครองกษตรยโดยมหนงเสอนงอยภายใน แลวตรสเรยกพระธดามาใหไหวสดสาครในฐานะทเปนนอง สดสาครกบนองสนทสนมรกใครกน เมอสดสาครหดอะไร นองกหดบาง สดสาครกสนกเพลดเพลนจนลมพระโยค พระบดา พระมารดา

กระบวนศกฝกฝนชนกญชรตางราญรอนเรยนครใหรครบ

รำากระบตกระบองดาบสองขาง ทงจกรขวางโลเขนได

เจนจบฯลฯ

จนเจนจำาชำานาญในการศกอาจารยฝกพลรบใหหลบฝน

ทหารเลวเรงรบกลอกกลบตนแตเมดฝนกไมถกลกเลกเลก

ตางคลองแคลวแกลวกลาปรชาหาญ

ลวนกมารเหมาะเหมาะใสเกราะเหลก

บางไวจกลกขนนางไวหางเจกลวนแตเดกนอยนอยหารอยคน

ฯลฯ

จงพาราผาสกสนกสนาน พระกมารบนเทงละเลงหลง

ลมนกสทธปตราชมาตรงคใจพะวงอยดวยเลนไมเวนวน

ตอนท ๒๖ อศเรนตเมองผลก

กลาวถงเรองเมองผลก พระอภยมณครองเมองกบนางสวรรณมาล ตงแตใชใหพระอนชากบพระโอรสไปเฝาพระบดา จนเวลาลวงไปหนงป จงไดรบแจงขาว  ดวยสานนพราหมณถอหนงสอมาวา พระอนชากบพระโอรสไปถงกรงรตนา

บานเมองสงบสข พระชนกชนนเปนโรคชราเรอรง จงยบยงอยทนนจนกวาจะพอคลาย จงจะทลลากลบมา พระอภยไดทราบเรองแลวหมดหวง แลวสานนกลากลบไปเมองรมจกร  พระอภยไดรางวลบรรดาสานศษยทตดตามปรนนบตมายามยาก

ลวนจนจามพราหมณแขกฝรงปน

ทงรอยคนคยากลำาบากมา

ประทานเมยสาวสาวขาวนอยนอย

ถวนทงรอยรปงามตามภาษา

กบกำาปนบรรทกเกลอขาวปลา ทงเงนหารอยทวทกตวคน

ใหไปอยบรรอบขอบประเทศคอยแจงเหตตนลกศกสงหล

ใหมไพรไวสำาหรบอยกบตนทงรอยคนคนละรอยไมนอยใจ ฯ

  ค ฝายจนจามพราหมณฝรงแขกองกฤษ

สจรตรกพระองคไมสงสย

ไดกำาปนภรรยาและขาไทเหมอนเกดใหมมงมยนดนก

ตางทลวาถาแมนเมองผลก ตองทำาศกลงกาอาณาจกรจะเจบแคนแทนพระคณการญรก

สามภกดตอเจากนขาวเกลอ

ฯลฯ

พวกจนแลนแผนทตะวนออกออกเสนนอกแหลมเรยวเลยวเฉลยง

ไปกงตงกงจวจนตวเซยงเขาลดเลยงอายมยแลนฉยมา

ขางพวกแขกแยกเยองเขาเมองเทศ

อรมเขตคงสหรดปตหนา

ไปปะหงปงกะเราะเกาะชวา มะละกากะเลหวงตรงกาน

วลนดามาแหลมโลบานขามเขาคงฉลามแหลมเงาะเกาะราห

อดแจจามขามหนามลายพวกญวนอยเวยตนามกขามไป

ขางพวกพราหมณขามไปเมองสารถ

เวสาลวาหโลมโรมวสย

กบลพสดโรมพฒนถดถดไปเมองอภยสาลเปนทพราหมณ

ขางพวกไทยไดลมกแลนรเขากรงศรอยธยาภาษาสยาม

พมามอญยอนเขาอาวพกามฝรงขามฟากเขาอาวเยยระมน

ทบางเหลากเขาอาววลาสเมองมะงาดมะงาดามะงาสวรรค

ขามเกาะเชาเมาลกะปตนหาพงศพนธพวกพองพนองตว

ฯลฯ           

ฝายพระอภยไดปลอยคนรกรายแฝงไวทกแหงหนแลวกทรงสำาราญผานสมบต แตนางสวรรณมาลนนขหง อยตอมาไมถงครงปกทรงครรภ เมอถงกำาหนดกคลอดราชธดาเปนฝาแฝด พระอยกรกใครมาก

  ค จะกลบกลาวเจาลงกาอาณาเขต

ปนประเทศแวนแควนแดนสงหล

แตลกยามาแถลงแจงยบล วาเสยพลพายแพจะแกอาย

กหวงบตรอศเรนพระลกรกพระชงฆหกหมอแกพอแผลหาย

แลวรอกลบจบไขมใครคลาย ศกจงสายเวนชาเสยหาป           

พอคอยยงชวตงตวไดกคดทำาศก จงใหเกณฑคนจากเมองเอกโทตร ไดทพหนามกำาลงหาแสนถอแหลนหลาวปนยาวปนสน ปกของกองหลวงมกำาลงหาหมน กองหลงมกำาลงหลายแสน  ใหอศเรนเปนทพหนา เจาลงกาเปนทพหลวง

แลวเดนบกยกมาถงทาขามถนนพระรามเรอแพแลสลอน

ยงหยดจดหดทหารไวราญรอน ขาวของทวทงเกาะลงกา ฯ           

พระอภยไดขาวศกจงปรกษานางวาล  นางวาลทลวาการรบฟนแทงกนนน ไพรพลทงสองฝายกจะมอดมวยลงดวยกน ถาลวงลอพอใหไดชยชนะกเหนวาจะทำาได

ขอพระองคจงเปนกองออกปองกน

คมกำาปนแปดรอยคอยระวง

แมนสงครามตามตจงหนหลบ ไปวนหนงจงคอยทบตลบหลง

มาปากอาวกาวสกดตดกำาลง ใหพรอมพรงทงทพรบสมทบกน

ขาจะรบทาวเจาสงหลดวยเลหกลโอนออนชวยผอนผน

นางทลความตามปญญาสารพน ทงสวรรณมาลเหนดจรงจงทลวาขารบเปนทพซำา ชวยเผาลำานาวาประสาหญง

ฯลฯ

  ค ฝายลงกาฝรงอยหลงถนนพอพกพลศกทหารชาญสนาม

ออกจากฝ งวงวนถนนพระรามแลวยกขามฟากมาสบหาคน

เขาเขตคงกรงผลกนกประหลาดไมเหนลาดตระเวณแขวงมาแขงขน

เขาปากนำาสำาคญใหลนปน เสยงปงปงดงครนทงธรณพอเชาตรดเรอเหนอปากอาว ออกแลนกาวคลาดเคลอน

เหมอนจะหนจงสงบตรอศเรนเจนวาร ใหถามตตอนตดสกดทาง

ฝายทพหนาหาแสนเรอพนสองออกลอยลองแลนไลใบสลาง

ไดครงวนทนทบททามกลางเขารบพลางแลนหนยงตตาม ฯ

            ฝายทพหลวงเขาไปถงปากนำา พบเรอครวลำาหนงจงจบ

ตวคนเรอเอาไปถาม ไดความวา เมอคนนพอไดยนเสยงปน ชาวเมองกพากนแยกยายหนไป พระอภยไดกำาปนสกพนลำาบรรทกขาวของเงนทอง แลวจดไฟเผาขาวปลา พาผคนหนออกทะเลไป ทเหลออยกหนไปหลบเรน เจาลงกาไดฟงแลวจงวาทพอศเรนจะตามไปทน จงใหทพหลงตงปดอยปากอาวคอยสบขาวทพหนา สวนทพใหญจะเขาไปอยในเมอง จะไดเกลยกลอมอาณาประชาราษฎร พอเรยบรอยแลวสกสามราตร กจะออกตามตทพเรอตอไป แลวใหไพรพลยดเรอทนงในแมนำาลวนเปนเรอกำาปน  เหนไฟไหมในเมองอยกคดวาเปนจรงไมกรงใจ ใหจอดเรอรมฝ งพอจวนพลบคำา กจดไฟสวางไสว สงใหแยกกองปองกนชาวเมอง หนออกไปนอกกำาแพง พอคำามดกพกกำาลงพลอยบนฝ งฟากทตงเมองโดยไมระแวงสงสย แลวมการจดเลยงกน            

สวนนางสวรรณมาลเปนทพซอนซมอย จงขบไพรพลใหลอมเลยบหาดทราย แลวตดสายสมอเรอพรอมทงจดไฟเผา

ผลกกำาป นใหลอยไปปะทะกน นางวาลอยททองพระโรงกเมอเหนเพลงลกไหมกใหเอาปนใหญยง จากนนกยกกำาลงออกนอกกำาแพงไลแทงทพลงกาลมตาย จะลงเรอเพลงกไหม บางกระโดดนำาหนจนจมนำาตาย ชาวเมองออกเทยวไลฆาฟนขาศกลมตายเปนอนมาก

  ค สงสารทาวลงกาชรารางขขนนางนายทหารชาญกำาแหง

ขนตลงวงเลยวดวยเรยวแรงใครกดขวางทางแทงตะลยมา

ฯลฯ       

ทพนางวาสเขาสะกดกนพวกทวกลงนำา ทพหลงลงกาตองหยดอยแตไกลดวยเปนกลางคนไมรวาพวกตนอยไหน

  ค ฝายพวกพลบนตลงวงลงนำาชาวเมองซำาแทงทบไมนบศพ

ดวยเหตเหลาชาวบรนนมคบจงพรกพรอมลอมตลบสมทบกน

แตสวรรณมาลศรสวสดใหเกณฑหดเขนทองกบกองขน

เทยวเกบเรอเหลอเผาทเหลานนไดกำาปนหลายรอยรบถอยมา

เอาปนใหญใสลำาละรอยบอก ใหยกออกโอบฝ งไปขางขวา

เขารบรบทพหลงเจาลงกาแตเวลายงดกเสยงครกครน

ฝายเสนาวาลนารหาม กตดตามฆาแขกวงแตกตน

กำาป นรบกบกำาป นตางลนปนสะเทอนสะพกครกครนในราตร ฯ

            ฝายพระอภยคมกำาปนแปดรอยทำาถอยหนไป แลวคอย

รบลอมาในตอนกลางคน ใหกองรอยลอใหไล แลวทพใหญยอนทบตลบหลง มาถงปากอาวตอนเชาตร เหนเรอลงกาจะถอยทพจงเรงพลเขารบพงชวยชาวกรงทไลลงมาจากฝ ง ทพลงกากแตกยบ พระมเหสขรถแปลงกายเปนนายทหาร นางวาลขมา ทงสองกองอยคนละดานรกรบมาบรรจบกน พอเหนแขกแบกเจาลงกาวงเลยบตลงมาจะลงเรอกำาปน นางวาลจงยงดวยเกาทณฑสามลกถกเกราะทะล ลกหนงปกทแขนขวา ทหารยกใสบาแบกพระองคลงเรอไปได แลวพาเรอออกอาวไปยงลงกา            

พระอภยไดของพวกกองทพเปนจำานวนมาก จงปาวประกาศใหชาวเมองมาเกบของตามตองการแลวใหพระมเหสกบนางหาม วาลอยปราบปรามพลศก สวนพระองคลงนงเรอมงกรแลวเคลอนทพออกกำาปนพนรอยลำาคอยปดทางทพหนาเมอขากลบ เพอคอยจบอศเรน            

ฝายทพอศเรนตามกำาปนไปโดยถกกลลวง เหนวาทพทหนไปนนเหนทจะยกกลบมาตลบหลง จงใหรงรอเรยกทพกลบ พอพลบคำากพบทพพระอภยมณ แตเนองจากมดคำาแลวจงสำาคญวาเปนทพหลวง จงลองลวงเลยบคงเขาเมอง พอเรอลาทรงตรงเขาอาว ชาวบรตางกตฆองโหรองขน แลวยงปนถกขาศกลมตายเปนอนมาก อศเรนเหนวาไมใชทพของพระบดาจะกลบกถกลอมเอาไว

มานะหนกชกใบขนใสรอกจะกลบออกปากอาวแลนกาวเฉยง

พวกชาวเมองเยองยงปนใหญเรยง

ลกสมเกลยงวบผงเสยงตงตง

ถกทายแยกแตกโยราโทหก ทะลทะลกลมควำาบางนำาขงจะปดแผลแกไขกไมฟง ลำาทนงอศเรนกเอนเอยง

ฯลฯ           

เรอพระอภยเขาไปชวยนำาเอาอศเรนขนมาได ตวอศเรนสลบไป พอรงแจงพระอภยกใหยงปนสญญาหยดรบ แลวถอยทพกลบเขาเมอง พระอภยใหเชญองคอศเรนมายงทองพระโรงใหทอดองคลงทแทนและใหหมอมาพยาบาล

สงสารสดอศเรนเมอรสกทรวงระทกแทบจะแยกแตกสลาย

พอเหนองคพระอภยยงใหอาย จะใครตายเสยใหพนกจนใจ

คลำาพระแสงแฝงองคททรงเหนบ

เขากเกบเสยเมอพบสลบไสล

ใหอดอนตนตงตะลงตะไล พระอภยพศดกรท

จงสนทรออนหวานชาญฉลาด เราเหมอนญาตกนดอกนองอยาหมองศร

เมอแรกเรมเดมกไดเปนไมตรเจากบพเลากรกกนหนกครน

มาขดของหมองหมางเพราะนางหนง

จนไดถงรบสเปนคขน

อนวสยในพภพแมนรบกน กหมายมนจะใครไดชยชนะซงครงนพพาเจามาไว หวงจะไดสนทนาวสาสะใหนองหายคลายเคองเรองธระ แลวกจะรกกนจนวนตายทงกำาปนบรรดาโยธาทพ จะคนกลบใหไปดงใจหมาย

ทงสองขางอยตามความสบายเชญภปรายโปรดตรสสตยสญญา ฯ

  ค อศเรนเอนเอกเขนกสนอง ตามทำานององอาจไมปรารถนา

เรากรวาทานเจามารยาทเรามาหมายเชอดเอาเลอดเนอ

ไมสมนกศกพลงลงครงน จะกลบดดวยศตรอดสเหลอ

เรากชายหมายมาดวาชาตเชอไมเออเฟ อฝากตวไมกลวตาย

จงหำาหนบนเกลาเราเสยเถดจะไปเกดมาใหมเหมอนใจหมาย

แกลงจวงจาบหยาบชาพดทาทาย

จะใครตายเสยใหยบอประมาณ ฯ

            พระอภยพยายามออนวอน และถามวาจะใหทำาอยางไร ก

จะทำาเพอใหคลายโกรธขง ถาไมถงตายกจะยอมทำาให อศเรนจงวา ถาตนตเมองได จะจบตวผวเมยมามดไว แลวจะใหแลเนอเอาเกลอทา กบเปลยนหวผวเมยเสยจงจะสมปรารถนา พระอภยไดยนกเหนวา เกนกวาทจะใหได จงกลาววา อศเรนกำาลงแคนคดจะทำาสงครามตอไป กตามแตใจ จะปลอยไปดวยเหนบญคณและสนองคณ

  ค ฝายวาลปรชาปญญาแหลมคนสอดแนมเขาไปแจงแถลงไข

วาพระจะสงองคอศเรนไปจงตรกไตรตรองความตามปญญา

พระผานเกลาเรานอารเหลอเหมอนดถกลกเสอเบอหนกหนา

พระทยซอถอวาคณเขามมา ถงจะวาเหนไมฟงกำาลงเมา

ทงองคพระมเหสกมหามดวยมความการญคดคณเขา

ดวยเปนมตรบตรงคของนงเยาว

เวนแตเราจะตองทำาแตลำาพง

ประเพณตงใหหลงหก งกมกทำารายเมอภายหลงจระเขใหญไปถงนำามกำาลง เหมอนเสอขงเขาถงดงก

คงราย

อนแมทพจบไดแลไมฆาไปขางหนาศกจะใหญขนใจหาย

ตองตำารบจบใหมนคนใหตายจะทำาภายหลงยากลำาบากครน

จะพลกพลวชวหาเปนอาวธประหารบตรเขาลงกาใหอาสญ

ตองตดศกลกลำาทสำาคญนางหมายมนมงเหนจะเปนการ

            แลวนางวาล กแกลงแตงกายเปนนายทพ ถอธนเขา

มากราบทลพระอภยวา เจาลงกาถกเกาทณฑสามดอก คงจะสนพระชนมไมเกนสามคน ขอใหยกทพตามตไปใหถงเมองลงกา พระอภยไดฟงจงสงวา อยาเพงยกทพไปดวยสงสารอศเรน เปนอยางยงจะรบกนไปทำาไม นางวาลไดฟงกพดเยยวา ถาพระอภยโปรดใหยกโทษ กปลอยใหไปรกษาพระบดาเธอ อศเรนไดฟงกมความแคนยงนก จนอกแตกตาย

แสนระกำาชำาอกเหมอนตกเหวอหญงเลวเหมอนเงาะมาเยาะหยน

ยงคดคดพษลมระดมกนสะอนอนอกแยกแตกทำาลาย

ชกชะงากรากเลอดเปนลมลม ถงปจฉมชวาตมกขาดหาย           

อศเรนตายแลว กเปนปศาจไปเขาชาวท แลวประกาศตนวาเปนอศเรน พยาบาทนางวาล จากนนพระอภยกใหทำาโกศทองรองศพมณฑปประดบ มเครองราชวตฉตรพรอม บรรดาพวกพองกองทพ ทจบไวกใหแหอศเรนกลบไปลงกา            

ฝายนางวาล กลบมาทพกกมอาการจบไขไมสบาย ตวสนกลวฝรง พระอภยเสดจมาพยาบาลเรยกหมอมารกษา

ทงมดหมอกเขาลอมอยพรอมพรง

จะแกคลงยงไมหายหลายขนาน

บางเสยผพลบตรปดรางความปรายขาวสารกรากกรากไมอยากคลาย

            ฝานพระมเหส เหนนางวาลลมไขกพระทยหาย เขาไป

ประคองอยขางกาย แลวกรรแสงดวยอาวรณ

  ค ฝายนางวาลปศาจเขากวาดเกรยว

มนยดเหนยวหนาหลงนงสลอน

สะดงดนสนแรงตะแคงนอนสะอนออนออนอารมณคอยสมประด

แลเหนองคพระอภยวไลลกษณ ทงองคอครชายามารศรมาพรอมพรงทงสนความยนด คอยพาททลลานำาตานอง

ชนษาขาบาทนขาดแลวจะคลาดแคลวมไดอยชฉลอง

ขอดบสญทลลาฝาละอองกษตรยสองพระองคอยจงด

ซงผดพลงตงแตมาเปนขาบาทอยาเกรยวกราดโปรดเกลาชวยเผาผ

พอขาดคำารำาวานางวาลรองหวดทเดยวดนกสนใจ   ฯ

            พระมเหสมความอาลยรกนางวาลยงนก ไดขอขมานาง

แลวครำาครวญถงนางเปนอนมาก พระอภยกไดขอขมาศพ ครำาครวญอาลยนางดวยประการตาง ๆ แลวแตงตงศพในตำาแหนงนองพระมเหส

แมนกำาเนดเกดไหนขอใหปะ ไดเปนพระมเหสในทสองใหรปงามทรามสงวนนวลละออง อยาใหตองอดสกบผใดจงพนทกขสโขอโหส ไปจตตามประสาอชฌาสย

ฯลฯ

แลวพระองคทรงใหตงแตง ศพตำาแหนงนองพระมเหส

มโขนหนงตงสมโภชโปรดเตมทแลวใหมมวยผหญงทงทงทาน

ใหทำาบญมนฤาษสทธตามจรตไสยศาสตรในราชฐาน

ถงเจดวนครนเสรจสำาเรจการโปรดประทานเพลงศพเปนจบการ ฯ

            กลาวถงเจาลงกา มาถงทาขามกรงลงกา แลวกใหหยดทพอยบนถนนคอยรบพลทแตกกลบกบถอยทพหนา  ตวเจาลงกา ถกลกกำาซาบซงอาบยาพษกำาเรบถงกระดก รกษาดวยหยกยาอะไรกไมหาย มความเจบปวดรวดราวอยทกขณะ แตกอตสาหดำารงแรง

ใหเคลมเหนวาเปนอศเรนราชมารมอาสนอภวนทแลวกนแสง

เหนทรวงแยกแตกกลางเปนลางแรง

แลวคลางแคลงกลบกลายเคลมหายไป

พอโยธาพาศพมณฑปประดบ มาถงทพทลแจงแถลงไข

ทราบวาบตรสดสนชวาลยสลดใจเจยนวาเลอดตากระเดน

ใหปลดเปลองเครองมณฑปดศพสด

ปรอทรดรอบกายจนหายเหมน

ฯลฯ

ยงแคนคงสงมาลกะปตนของของมนราชวตรเครองฉตรธง

ทงโกศทองรองศพมณฑปใส รกษาไวทาขามตามประสงค

จะจบตวพระอภยสบใสลงขามไปสงเสยเหมอนกนใหมนอาย

ฯลฯ

เมอดวงใจไปจากอระแลวไมคลาดแคลวกายาคงอาสญ

สนชวตบตรงคสนพงศพนธใครจะกนเขตแควนแดนลงกา

ยงแตนองของเจาเปนสาวรนแมนสนบญบตเรศกบเชษฐา

จะเปลาเปลยวเดยวดนกนนำาตาโอนกนาหนกทรวงเปนหวงใย

ฯลฯ

เสยดายศกดรกตระกลพนเทวษนำาพระเนตรมรสนรนรนรวง

เหมอนอกเจบเหนบเขมไวเตมทรวง 

โอบาทหลวงพระไมชวยฉนดวยเลย

ระทวยทอดกอดศพซบสะอน ไมพลกฟ นวรองคทรงเสวยพอสายณหจนทรกระจางนำาคางเชย 

ทาวกเลยลวงสวรรคครรไล ฯ

            ฝายบรรดาไพรฟาเสนาในตางกพากนเศราโศกเสยใจ

แลวกไดหารอกนวา

นางละเวงวณฬาธดาทาว กรนสาวควรจะไดไอศวรรย

สบกษตรยขตตยวงศตามพงศพนธ

เหนพรอมกนถวนทวตวขนนาง

            นางละเวงวณฬาทราบวาพระพกบพระบดาสนพระชนม

กตกใจจนสลบไป เมอฟ นขนมากชกตรทเหนบในมอเสอจะแทงตวตาย บรรดาพเลยงแยงเอาไวได แลวทลนางใหขนครองเมอง

แลวชวนกนอญชลนฤมลอยาสนชนมเชญบำารงกรงลงกา

อนเยยงอยางปางกอนบวรนาถเสวยราชยเรยงกนตามชนษา

บดนสนปนกษตรยขตตยาพระธดาจงเปนใหญไดเอนด

จะไดคดปดอมงคปลงพระศพ เปนเคารพรบตราพระราห

แลวจงคดกจการผลาญศตรทเปนคเคองแคนแทนบดร ฯ

  ค ฝายโฉมยงองคละเวงวณฬานอย

ใหเศราสรอยโศกทรวงดวงสมร

จงตรสตอบขอบคำาทรำาวอน การนครควรคกบผชายเราเปนหญงยงเปนเจาชาวสงหล

ทกตำาบลจะบงอาจประมาทหมาย

จงจดกนบรรดาเสนานาย  ชวยสบสายสมบตกษตรา           

บรรดาพวกเสนานอยใหญกชวยกนทลทดทานดวยเหตผลตาง ๆ

อนคนอนพนไพรใชกษตรยสดจะจดขนเปนปนบดนทรสร

แมเปนหญงจรงอยแตตระกล สบประยรปกเกลาชาวลงกาฯลฯ

ประการหนงซงตราพระราหเปนของคขตตยาเทวาถวาย

เปนตราแกวแววเวยนวเชยรพราย

แตเชาสายสรงดรงเรอง

ครนแดดแขงแสงขาวดพราวพรอย

ครนบายคลอยเคลอบสมณเหลอง

ครนคำาชวงดวงแดงแสงประเทอง

อรามเรองรศมเหมอนสไฟ

แมนเดนหนฝนตกไมถกตองเอาไวหองหบแหงตำาแหนงไหน

ไมหนาวรอนออนอนละมนละไมถาชงชยแคลวคลาดซงสาตรา

แตครงนทาวมไดเอาไปศกเพราะทาวนกหวงพระแมแนนกหนา

ดวยเปนหญงทงไวจงใหตรา ไวรกษาสารพนอนตรายจงธนผหญงมนยงถก ควรพระลกทดแทนใหแคน

หาย

หญงผลกศกกลาเสยกวาชายเชญพระแมแกอายอยาวายวาง ฯ

            ฝายนางละเวงวณพาไดฟงเหตผลตาง ๆ แลวกตอบ

ขอบคณพวกขนนางและรบจะทำาตาม จากนนจงใหจดการงานพระศพ

พนกงานสำาหรบประดบศพกแตงครบเครองอรามตามภาษา

อนเยยงอยางขางฝรงเกาะลงกาทาวพระยาอยปราสาทราชวง

กตองมทตายไวทายปราสาทสำาหรบบาทหลวงจะไดเอาไปฝง

เปนหองหบลบลทกำาบงถงฝรงพลเรอนกเหมอนกน

ใครบรรลยไปบอกพระบาทหลวงมาควกดวงเนตรใหไปสวรรค

มไมขวางกางเขนเปนสำาคญ ขนแปลธรรมเทศนาตามบาล

วาเกดมาสามญคนทงหลาย มรางกายกลำาบากคอซากผครนตวตายภายหลงฝงอนทรย เอาเทาชขนนนดวยอนใดวสชนาวาจะใหไปสวรรค วาเทานนนำาเดนดำาเนนไดอนอนทรยชวตพลอยตดไป ครนเทายางไปทางไหนไป

ทางนน

จงฝรงฝงผตนชฟาใหบาทเยองยางไปทางสวรรค

ครนสวดจบศพใสเขาในถงบาทหลวงนงหมดำานำาไปสวรรค

อานหนงสอถอเทยนเวยนระวน ลกศษยนนหวนผทงสคนฯลฯ

หกศรษะเอาศพใสหลมตรแตพอจศพถงเหมอนปรงปรบ

พระบาทหงสตรงฟาศลาทบเครองคำานบนนกตงหลงศลา

ฯลฯ           

เสรจงานศพแลวนางละเวงวณฬากขนนงบลลงก ใหฝายเสนถวายราชสมบตทงเมอง แลวนางไดปราศยกบบรรดาเสนา ขอบคณทไดชวยเหลอทำานบำารงบานเมอง แลวขอใหชวยกนปราบปรามเมองผลก บรรดาขนนางจงแนะนำาใหไปขอคำาแนะนำาจากสงฆราชพระบาทหลวง นางละเวงจงใหไปเชญมาขอคำาแนะนำา

จะชนะจะแพเพราะแมทพ  ทบงคบคดอานการทงปวง

อนนกปราชญราชครผสำาเรจคอสมเดจสงฆราชพระบาทหลวง

ฯลฯ

  ค ฝายฝรงสงฆราชพระบาทหลวง

ฉลาดลวงคาดการประมาณศก

หวรอราวาเปนกรรมทลำาลก เมองผลกดแตสกบผชายฯลฯ

จะตองตรองตรกตราวชาหญง สละทงเสยทงตราพระราห

แมนคดเหนแมนเราสงทงชมพไมหาญสศกโยมพระโฉมงาม ฯ

ฯลฯ

กระหวเราะเคาะกลองจะลองจต บอกเปนปรศนาวาจตการ

กลกการกกลกลปนการเรงคดอานองคละเวงอยาเกรงเลย

ฯลฯ

แตนนมาขาเฝาเหลาอำามาตยพยาบาทเมองผลกจงปรกษา

แมนโฉมยงองคละเวงวณฬาพะงา

ออกนงวาราชกจทตดพน

จะใหผเฒาเฝาหองรองวาศกเมองผลกยงบดาทานอาสญ

เหมอนเดอนเจาเชาเยนไมเวน ดวยผกพนพยาบาทองชาต

วน ทมฬ ฯ

ตอนท ๒๗ เจาละมานตเมองผลก

            นางละเวงวณฬาคดอบายบาทหลวงไมออก จงออกไปหาบาทหลวงเพอใหไขความ บาทหลวงจงแนะนำาวา

อนดวงตราราหคนคร ขาวขจรเจรญมาเนนนาน

ทกดาวแดนแสนรกจกใครไดเขยนบอกไปในกระดาษราชสาร

แมนใครรบดบรอนชวยรอญรานจะเชญทานผานผดงกรงลงกา

ซงเรยนรผหญงสงสงวาสใหฉลาดเหลอเอกเหมอนเมฆขลา

จำาลององคลงกระดาษใหบาดตา เอาชอตราชอกรงจรงพจน

กบรปวาดราชสารการสรรเสรญไปเทยวเชญทาวพระยาคงมาหมด

ไดใชเลนเชนเขาวาเสนามดเพราะรกยศรกหญงชวยชงชย

ฯลฯ

แมนเรยนไดไวเปนครรทำาเนยบจะคดเทยบทำาอยางไรกไดสน

ไมเหนอยใจไพรฟาขาแผนดนใชแตลนกพอเหนจะเปนการ

ฯลฯ

จงพากเพยรเรยนรำาใหสำาเรจกลเมดเหมอนอยางกรชทมดฝก

แตฝกตวมวชายวนวายนก ใจจะรกเขาเขาบางระวงใจฯลฯ

            นางละเวงวณฬาเรยนตำาราและฝกผคนอยสองป แลว

จงแตงราชสารพรอมกบรปของนาง ไปยงบรรดาทาวเจาเมองทงหลาย บรรดาทมไมตรกน เชญมายงเมองลงกา แลวเกณฑไพรไปตงวงสนามททาขาม

จงแตงสารลานทองใสกลองแกว 

เหมอนกลแรวจะไดดกฝงปกษ

เลอกอำามาตยราชทตทพดด รทวงททำาเลหเพทบายฯลฯ

แลวเกณฑไพรไปตงวงสนาม  ททาขามขอบฝงหลงถนนกอกำาแพงแหลงลอมปอมประจญ 

มศกกลสงใหญกระไดเวยน

เกงสำาหรบรบแขกทำาแปลกอยาง

เลอกลวนชางทฉลาดมาวาดเขยน

ฯลฯ           

การสรางวงสนามใชเวลาปครง จงสรางเสรจอยหางจากวงเมองลงกา ใชเวลาเดนทางถงทาขามสามวน แลวนางละเวงวณฬา กยกพลจำานวนแสนกบสามพน มาอยทวงสนาม คอยทาทพจากตางแดน            

ฝายราชทตคมทหารลำาละรอย ออกไปยงเขตแควนตาง ๆ มลำาหนงไปถงเมองละมาน เปนเมองทมฬ ชาวเมองไมกนขาวกนแตปลา ชางมาสารพดสตวและนกเนอ ไมไดทำาไรนา ดนแดนดงกลาว มทองและเพชรจงรำารวยมาก เกบเงนทองไวซอโคกระบอ มาชางจากชาวตางชาต เจาเมองเมอชายาถงแกกาลตกษย แลวยงหาใหมไมได คนหนงฝนไปวา มนาคมฤทธเลอยมาบนอากาศ รดปราสาทตงแตยอดถงฐาน แลวพนพษผลาญพระองคเปนผงคล โหรทำานายวา จะไดอนงคนาง พอไดขาวชาวลงกามาเฝากใหรบตวเขามา ราชทตลงกากเอาอฐชาง ถวายตางบรรณาการ แลวถวายรปกระดาษราชสาร เจาละมานเหนรปนางละเวงวณฬา งดงามกหลงไหลจงถามทตวา นางอายเทาได ทตทลตอบวาอายไดสบเกาป โหรทายวา จะไดคสรางตางภาษา เมอสนบญเจาลงกาแลว พระธดาจงเสยงทายวา ถามขตตยวงศองคไหน ปราบขาศกของลงกาได กจะใหครองกรงลงกา            

เจาละมานอานราชสารแลว กดใจยงนกไดกลาวกบทตถงเมองลงกา ราชทตกตอบความไปใหชอบกล

แลวชวนทตพดจาประสาซอ เรานบถออยจะใครไปรจก

แตเมองเราชาวลงกาเขาวายกษจงแกลงกกกนดานเสยนานมา

ฯลฯ

  ค ฝรงทตพดดไมมขดเหมอนปนยดยงกรอบกระบอกห

แมนหางกนพรนตวเหมอนกลวง

ถาเปนคเคยงขางกวางใจ

แตเสอลายรายกลาประดาเสย ไมกนเมยกนมตรพสมยยงไดยกษศกดสทธฤทธไกล ยงดใจจะไดกลวทวแผนดน         

วนรงขนเจาละมานกสงงานการสงครามกบเสนา ใหตรวจเตรยมเภตราพนหารอยลำา มพลประจำาลำาละพนถอคนศร เมอพลพรอมแลวกยกกองเรอออกไปโดยไมรอดฤกษ ใชเวลาหนงเดอนกมาถงลงกาตรงทาขามถนนพระรามราชวงทตงใหม ราชทตกทลลาเจาละมานไปเฝา พระธดาละเวงวณฬาทลแจงกจจาทกสงอน นางไดทราบกสงใหเตรยมจดการรบแขกเมอง

  ค ฝายฝรงชางประดบไดรบสง มาแตงตงเตยงทองมาน

สองไขเปนลดหลนชนบนลวนกลไก มควงไขฆองระฆงกดงเอง

รมกระถางวางธปรปฝรงถงนาทตระฆงเสยงหงงเหงง

ระเรอยรบขบขานประสานเพลง ผใดฟงวงเวงในวญญาณดอกไมรอยสรอยสนสคนธรส มะลสดหอมระรนชนนาสาแถวถนนหนทางขางคงคา ใหปผาขาวรองไวสองชน

ฯลฯ

องคละเวงวณฬา ออกมาตอนรบเจาละมานทตกใหม

  ค ฝายโฉมยงองคละเวงวณฬาสมร

เปดบญชรฉากเขยนวเชยรฉาย

เหนองคทาวเจาละมานเหมอนมารราย

ทงรปกายใหญหลวงดพวงพ

ฯลฯ

ดำารพลางนางกษตรยตรสปราศรย

ขอบพระทยเชษฐารบมาถง

นองสมหวงดงจตคดคะนง จะไดพงภมเหมอนพยา

แลวปราศรยไตถามไปตามเรองถงบานเมองเผาพงศพระวงศา

ทงแถวทางกลางทะเลมาเภตรามรคาขดขวางเปนอยางไร ฯ

            เจาละมานตอบคำานางกษตรย แลวขออาสาไปทำาศกกบ

พระอภย นางกตอบขอบใจแลววา ถาปราบปรามเมองผลกได กจะมอบตราราห สมบตในสบสองพระคลง และเมองลงกา ใหครอบครอง แลวสงใหตงเลยงกองทพ

ดำารสพลางนางสงใหตงเลยง ลวนโตะเตยงแตงงามตามวสย

เครองพลายำานำาสมพรมพรกไทย

สกรแพะแกะไกลวนใสจาน

ใบผกชยหราโรยหนาพรอมพระแสงสอมมดพดสำาหรบฝาน

สราเขมเตมพระเตาเถาทะนานพนกงานตงเตยงไวเรยงราย ฯ

            วนรงขน เจาละมานคดจะทำาศกใหเสรจสนโดยเรว จง

สงเสนาใหยกทพออกไปตอนบาย ถาไมชนะพระอภยกจะไมกลบ องคละเวงวณฬาออกปากวา จะใหกองทพลงกายกไปชวย แตเจาละมานทดทานไว แลวยกทพออกไป            

กลาวถงพระอภยมคนคอยเหตอยทกเขตขณฑ เมองเจาละมานเตรยมพลกทราบเรอง กขยาดวาเปนชาตยกษ จงปรกษาเสนาบดเตรยมรบศก

จงตรองตรกปรกษาเสนาบดศกคราวนหาวหาญชาญฉกรรจ

ทงไพรนายกายสงถงหกศอกหนกสอบอกมาวายกษมกกะสน

จะเกณฑพลคนเราเขาประจญเลกกวามนเหมอนหนงหนไปสชาง

ขนรกษาหนาทไวดกวาปลอยมนมาตามถนดไมขดขวาง

แลวเสนตกรงเหลกตะราง ไวทขางเกยชลาหนาพระลาน

กบโซใหญใหพลไวคนละเสนจะจบเปนพวกฟนเสยมทเหยมหาญ

พระตรสจดเสรจสำาเรจการปอมทวารปกขวากไวมากมาย

แลวเสนตฆองเทยวรองปาวประชาชาวขางใตไพรทงหลาย

ใหหลบลหนตวตอนววควายไปอยทายเมองผลกเมอศกมา

            เจาละมานยกทพเรอพนหารอยลำา มาไดสบหาคนกถง

ปากอาวเมองผลก เหนผคนหนไป กนกประมาทจงใหเขาฝ งยกพล ขามทงมายงตวเมอง แลวใหรองทาทายใหมาออนนอม         

พระอภยสงอำามาตยมลนายฝายทหารวา ถากองทพขาศกหลบแลว กใหเปดประตเมอง ออกไปเทยวผกมดไพรพลขาศกไว สวนทเปนนายใหญใหตรงไวดวยโซตรวน แลวเอามาใสไวในกรง ใหพวกเราเอาขผงอดห คอยนงดธงชยเอาไว เมอกองทพหลบไหลแลว กโบกธงใหเหนเปนสำาคญ แลวพระอภยกพาขนนางไปนงบนพลบพลา จากนนกหยบปแกวขนบชา แลวเปาป

หยบปแกวแลวชขนบชาพอลมมาเพลาเพลาทรงเปาพลน

เปดสำาเนยงเสยงลวถงนวเอกหวานวเวกวงเวงดงเพลงสวรรค

ใหชนเฉอยเจอยแจวถงแกวกรรณ

เหลาพวกฟนเสยมฟงสนทงทพ

ยนไมตรงลงนงยงวงเวกเอกเขนกนอนเคยงเรยงลำาดบ

เจาละมานหวานทรวงงวงระงบลมลงหลบลมกายดงวายปราณ ฯ

            พระอภยจงโบกธงเปนสญญาการ พวกทหารเหนกยนด

เปดประตพรออกไป เหนกองทพหลบอย กผกมดเอาไว ยกเอาเจาละมานขนคานหาม เอาโซลามไว แลวหามมาสงตรงตะรางทขางใน เมอผกมดเสรจแลว พระอภยกเปาแปลงเพลง ใหกลบรสกตวตนขน แลวกำาชบเสนานายทหารวา

เหมอนจบชางกลางปาอยาประมาท

ตองผกกราดกลงตรวจกนกวดขน

ใหออนหดทำานองสกสองวน จงผอนผนพดจาดทาทางฯลฯ

ฝายเจาละมานฟ นตนขนมาเหนตวถกพนธนาการอยกเสยใจครำาครวญถงนางละเวงวณฬาแลวเอารปนางออกมาด พวกผคมขอกไมให แตเมอหลบไป ผคมกลกรปเอาไปไดแลวไปถวายพระอภย พระอภยไดเหนกหลงเสนหในรปองคละเวงวณฬา แลวใหนำาเจาละมานไปในทะเลทแดนเงาะ ตามเกาะเกยนทางฝายเหนอ ทเรอไปไมใครถง แผนดนจะไดสนเสยนหนาม พวกขาเฝาจงเอาเภตราใสขาศกออกแลนไปยงแหลมเงาะเกาะกมตง เจาละมานคลงไคลรปนางละเวงวณฬา เมอหารปทเกบไวในตวไมพบ กเสยใจขาดใจตาย แลวเปนผสงรปกระดาษของนางละเวงวณฬา

ตอนท ๒๘ สดสาครตามพระอภยมณ

พระอภยหลงรปนางละเวงจนประชวร  นางสวรรณมาลกเศราใจทเหนพระอภยฟ นเฟอนไป กไปเยยม พบรปนางละเวง กรวาเปนเพราะรปน จงไดเอารปมาฉก แตรปกไมขาด จงเอาไมตรปนนกรองกรด  พระอภยเหนดงนนกโกรธเขาชงรปกลบไป  นางสวรรณมาลจงพาพวกนางกำานลไปลกรปนน

มาเผาไฟ แตปศาจกลบลกขนขตะคอกเหลาสาวสนมจนพากนวงหนไป พระอภยตนบรรทม เหนเหตการณกฉวยไมไลตเหลานางสนมกำานลแลวเอารปนางละเวงกลบมาเชยชม            

นางสวรรณมาลจงใหสาวใชไปเชญพระชนนแลวทลความใหทราบ พระชนนทราบความแลวกตกพระทยแลวไปหาพระอภย ถามถงทมาของรปและขอดรปนนแลวเตอนวา

ดวยรปนมมาแตขาศก อยาไดนกรกใครจะใหลหลง

เดยวนพอยงซบทงรปทรง รกษาองคเสยใหหายสบายใจ

            แลวพระชนนกขอรปนนมา จากนนไดมอบใหจาโขลน

เอาไปโยนทงทวงนำาวน นางสวรรณมาลเหนพระอภยคอยคลายลงแลวจงพาพระธดาสองพนองเขาไปหาพระอภย พระอภยชนชมบตรสองพนองแลวตงชอให

จะตงนามตามวงศพงศกษตรย ศรสวสดจงขยบมารบขวญใหบตรพชอสรอยสวรรณ นองชอจนทรสดากมาร           

พอตกคำา พระอภยบรรทมฟงเพลงกลอมอยใกลจะหลบกเหนรปนางละเวงอยทรมไสยาสน กเกดการคลงไคลในรปนนอก จนรงเชา พวกนางพนกงานเหนพระอภยกอดรปอย

จงนำาความไปทลพระมเหส นางไดฟงกตกใจแลวใหไปเชญพระชนนมาดวยกน เหนรปนางละเวงกประหลาดใจ  พระชนนจงวอนวาเปนรปไมดผสง ใหเอาไปทงเสย  แตพระอภยไมยนยอม กลบนงเสย ทงสองนางกษตรยกครำาครวญสลดจตสดคดทจะแกไข  พอรงสวาง พระนางจงใหโหราจารยมาถาม โหราพเคราะหตามตำาราแลวจงทำานายวา

พฤฒาเฒาเอาประนนทนออกคลตงเดอนปลงเลขโปกเปกเปาะ

ราหเสารเขารวบจวบจำาเพาะเปนพระเคราะหคราวรายจงทายทล

ตองตำาราวาผไพรรายทำาวนวายหวงจะใหเสยไอศรย

แตไมมวยดวยพระวงศพงศประยร

จะเพมพนผอนปรนใหพนภย ฯ

            นางพระยาจงใหลงผเพอไตถามตามทสงสย คนทรงก

อางวาเปนทาวเจานครนมากอน เปนพอตาพระอภย แตพระอภยไมมางอจงจะเอาชวตเสย ตองบนหนโขนละครทงมอญเจดวนจงจะหายแคน

แมนงอนงอขอชวาจะการญเรงบนหนโขนละครทงมอญรำา

สกเจดวนนนแหละยายจะหาย ถามาตรแมนมบนอยจนคำา

แคนจะหกคอมรณาทารกรรม พอสนคำาทำาลมไมสมประด           

จากนนนางพระยากสงสองเสนาบดใหจดเรอไปเชญพระอนชาศรสวรรณ และพระโอรส สนสมทมาเมองผลกดวยโหรทายวาจะมชาตเชอมาชวย            

กลาวถงเจาเมองการระเวก เมอปทสดสาครมาถงนครนน พระนางจนทวดไดมโอรส ไดเลยงโอรสนนมาจนอายไดสบขวบใหชอวา กมาร หสไชย สดสาครเพลดเพลนอยกบนองจนลวงมาวนหนงคดถงพระบดา ไมแจงวาอยแหงหนใดจงคดลาไปตามหา หสไชยกบเสาวคนธขอตามไปดวย            

สดสาครไปเฝาเจาเมองการะเวก ขอเดนทางไปแตผเดยว แตเจาเมองใหจดทพตามไปดวย

พระตรสพลางทางหาเสนาผใหญ

มาสงใหจดทรหลพลขนธ

สกหาหมนปนรบใหครบครน  ลงกำาปนรอยลำาประจำาการ

ทนงรองของเรายาวสามเสนเอาแตงเปนลำาทรงใสธงฉาน

เลอกลาตวตนหนทงคนงาน ทชำานาญนาวาในสาคร           

ทงสามหนอกษตรยสดสาคร เสาวคนธ และสะหสไชย ออกเดนทางไปดวยกน สดสาครบรกรรมเรยกมามงกรมาหาแลวพาไปดวยกน กองเรอออกจากปากนำามงหนาไปทางทศพายพตามทพระดาบสบอกกเอาไว            

เดนทางมาไดสบหาวนถงเกาะการนถนผเสอ กจอดเรอ ณ ทนน ผเสอไดกลนกบนมาเปนหมนเปนแสน โฉบไพรพลบนเรอเหมอนเหยยวเฉยวปลา สดสาครกบสองอนชาอยหองในไดยนเสยงวาวนอยกออกมาด จงถกผเสอโฉบเอาไปทงสองอนชา สดสาครตกพระทยฉวยไดไมเทา แลวขนขมามงกรลงนำาตามไป สรบกบผเสอตายยบ ตองทงสองอนชาแลวหนไป สดสาครอมนองทงสององคขนหลงมามงกรแลวพากลบมาขนกำาป น รบถอนสมอออกเดนทาง เหนคนดถอขวานผานหนาเรอรองบอกใหชวยปราบยกษ ผเสอ ตนถกเทวดาใชใหมาผลาญพวกผเสอ บอกวาตวนายใหญในนำานนมนปองกนพวกไพรพลดวยมนตรา ตนถกหามไมใหเขาไปในถำา จงตองคอยทำารายอยนอกถำา ขอใหสดสาครชวยลอมนมาใหตนฆาเสย แลวเอาแกวแววตาทงขวาซายมาใหไวปองกนภย ทำาใหเกดมแรงและคงทน ถาจบใครคนนนจะออนกำาลงลง            

สดสาครรบคำาแลวใหพระนองเขาหองกำาบง กำาชบไพรพลใหสรบกบผเสอถามาทเรออก จากนนเทวดากพาขนเกาะนำาไปยงปากถำา สดสาครเขาไปในถำา เหนผเสอตวใหญ

เทาชาง กรวาเปนตวนาย จงรายมนตแลวยงเกาทณฑไปถกขมบ แตไมระคายเทาปลายขน จงยงซำาไปอก ผเสอโกรธลมรายมนต ตรงเขารกไล สดสาครจงหนออกนอกถำา ผเสอบนตามออกมานอกถำากถกฟาผาตาย สดสาครจงเขาควกแกวแววตาของยกษมาไดทงสองขาง แลวขบมามาทกำาปน เอาแกวแววตาใหนองรกทงสองคน ทงสององคทดลองฤทธของแกวแววตา ดวยการยกครกเหลกใหญกสามารถยกขนไดโดยงาย            

หลงจากนนกไดออกกำาปนเดนทางตอไปเปนเวลาประมาณสามเดอน จงเขาเขตเมองผลกบอกกองตระเวนเมองผลกวา ตนเปนโอรสพระอภยจะขอเขาเฝาพระบดา กองตระเวนไดฟงแลว จงใหยบยงอยกอน เพอนำาความไปทลพระอภยตามธรรมเนยมกอน

  ค กองตระเวนเจนจดจงขดขวาง 

อนเยยงอยางกรงไกรมไหศวรรย

ถงหนอเนอเชอวงศเปนพงศพนธ

อยไกลกนตองหามตามทำานอง

จะนำาขาวราวความไปตามเรองใหทราบเบองบาทมลทลฉลอง

แมนภวนยใหหาฝาละออง จงยกกองทพเขาไปในนครฯลฯ

องคสวรรณมาล ทราบเรองแลวยงไมทราบขอเทจจรง ยงกรงใจจงหารอกบเสนาใน

ขนนางพรอมนอมประณตวากฎหมาย

แมนเจานายเสยจรตเหนผดผวน

ครนจะกราบทลความยามประชวร 

กไมควรขอใหทพเธอยบยง

อยทาพระอนชาถามาถงนนแหละจงจะไดถามเนอความหลง

กลศกลกเหลอจะเชอฟงขาคดยงเคลอบแคลงระแวงความ

ฯลฯ           

นางกษตรยไดฟงกเหนชอบ ใหเสนาในชวยจดการใหอยทดานชานนคร เสนารบรบสงแลว กนำาความไปแจงใหสดสาครทราบ พรอมเหตผล และขอใหชวยรกษาดานปากนำา ดวนมศกมาตดพนเมองผลกอย            

สดสาครไดฟงกรอนใจทพระอภยประชวร แลวตนไมไดรกษาพยาบาล แลวใหกำาปนเขาปากนำา ใหพกผอนอยทดานชานนคร            

มผถอหนงสอเขามายงเมองผลก แจงเรองเมองลงกาวา มกองทพของเจาประเทศทกเขตแควน มาถงแดนสงหลเปนจำานวนมาก เพอชงกนอาสาออกรบ อนประกอบดวย

เมองละหงกรงเตนกเวนลวาด เมองวลาสวลยาชวาฉวถงเมองเงาะเกาะวลำาสำาปะล จะชงตเมองผลกเปนศกรม           

องคสวรรณมาลทราบเรองกไปเฝาพระอภย ทลความตามหนงสอใบบอก แตพระอภยยงฟ นเฟอนไมยอมรบร และไลพระนางออกไป พระนางจงเรยกขาเฝามาสงใหเตรยมรบมอขาศก

แลวใหหาขาเฝาเขามาสง สงครามครงนหนกจะหกหาญ

เรงขนปอมลอมรอบขอบปราการ

หดทหารเดนรบบรรจบกน

แลวเกณฑไพรไวทกชองกองละหมน

ฉวยคำาคนเขมงวดจะกวดขน

ถาหนกไหนใหทหารชวยดานนนอยาคดครนครามใจแกไพร ฯ

  ค ฝายเวยงวงคลงนาพวกขาเฝา

ตางกมเกลากราบพระมเหส

มาสงเวรเกณฑทหารตามบาญช ขนนงทเชงเทนเนนหอรบนายรกษาหนาดานทหารเอก  ใหคมเลกคนละพนเขา

บรรจบทงกองหมนพนสนทดจดสมทบ บนหอรบรายปนกองฟนไฟ

ฯลฯ

ตอนท ๒๙ ศกเกาทพตเมองผลก

ฝายฝรงลงกาพวกขาศกพากนยกทพมาเมองผลกอยางเนองแนน ดวยมหลายเมองดวยกน กองตระเวนเมองผลก เหนขาศกยกมาเปนจำานวนมาก กใชวธสพลางถอยพลาง แลวไปปดปากนำาไว สดสาครกบสองอนชาคมกำาลงออกตานทาน            

ทพทาวเจาประเทศทกเขตแควน กหลกแลนเรอเขาถงฝ ง เหนทพเจาเมองยกออกมาตานทาน กพากนชงกนรบ

ดวยจะใครไดผหญงชงกนรบ ไมสมทบถอยทประสประสา

เสยงทหารขานโหเปนโกลาเดนโยธาขามทงเขากรงไกร ฯ

            ไพรพลเมองผลกบนเชงเทนเนนหอรบ กทำาการสรบ

ตานทานขาศกเอาไวเปนสามารถ

  ค ฝายพวกพลบนเชงเนนหอรบ 

ลวนเจนจบจองปนยนไสว

เหนกองทพคบคงคอยชงใจพอจวนใกลปลอยปนเสยงครนครก

ถกสายโซโยธกาลงดาดาษลกกลงกลาดกลางทงกรงผลก

ปนปอมเปรยงเสยงสนนลนพลก

ถกขาศกลมตายลงหลายพน

ทเหลอตายนายตอนใหถอนขวาก

บางแลนลากปนยงวงถลน

ฯลฯ

ถกปนตบยบยอยผอยผอยลมยงระดมดาษดนเปนหมนแสน

เสยงขาศกฮกโหปองโลแพนถอหลาวแหลนรบพงชาวกรงไกร

            องคสวรรณมาลเขาไปทลการศกแกพระอภย แตพระ

อภยไมใสพระทย พระนางจงแปลงองคเปนชาย ทรงเครองรบพรอมทงสาวใชใหญนอย หารอยเศษแปลงเพศเปนชาย โพกศรษะเหมอนทหารออกตรวจพลรอบกำาแพงเมอง

ขนนางแหแลสลางกลางนคร อศดรเดนรอบขอบกำาแพงเทยวตรวจพลบนเชงเทนเนนหอรบ

จนจวบพลบทนกรกออนแสง

ฯลฯ

แลวแลดผคนพลขาศกลวนเหยมฮกหาญรบไมหลบหน

บางถอนขวากลากลอเขาตอตแตลวนมโซสำาหรบสบกำาแพง

บางปนปายบนไดไมไผพาดชาวเมองฟาดฟนผนกนดวยแผง

ทงแหลมหลาวงาวทวนเขาสวนแทง

ตางตอแยงยงกนประจญบาน

นางดศกฮกฮกเหนหนกแนนไมทดแทนถงขนาดจะอาจหาญ

ดำารพลางนางกษตรยมาจดการจะตานทานทพหลวงทะลวงฟน

ทงพลโลโตมรศรกำาซาบทหารดาบสองเลมลวนเขมขน

กบทวนทองกองหนาทงหาพน ชางนำามนกลางานนหารอย

เปดประตพรพรงออกคงคบเขาตทพเมองลยาไมลาถอย

ฯลฯ           

องคสวรรณมาลรบอยจนคำาและตกอยในทลอม จะกลบเขาเมองกไมพน ไดทำาการสรบอยจนดกดน ฆาฟนขาศกลมตายไปเปนอนมาก            

ฝายทพเรอของสดสาครออกรบยดไดกำาป น และปนผาเปนจำานวนมาก จงไดมอบใหกบชาวดานเปนการหลวง พอพลบคำานำาขนกใหแลนเรอเขาเมอง ถงปากนำาไดยนเสยงรบกนอยเปนโกลาหล จงจดแจงแบงไพรพล ใหนองนอยคอยรบรบดานทพเรอชวยสมทบกองตระเวน แลวพลขนบกไปหมนหาพนคน เขารบกบพวกทลอมเมองอย            

ฝายทพพระมเหสพนออกมาจากทลอมแลวกรบยกออมมาถงเนนเชงเทน เหนไพรพลลนหลามมาตามทาง จงถามขนนางวาเปนของผใด เมอทราบวาเปนของสดสาคร กมความยนดยงนก แลวสงเสนาในใหไปแจงเรองใหทราบ            

สดสาครรวาเปนพระมเหส กหยดยงรงรอไพรพลไว แลวลงจากหลงมามงกรไปเฝาพระมเหส  นางกษตรยเหนสดสาครเดนเขามามรปลกษณะไมผดกบพระบดา กลงจากรถเดนมาจงหตถสดสาคร  หนอกษตรยทรดคำานบพระมเหส แลวพระมเหสกประคองมาขนรถใหนงบลลงกบอกวาอยาไดนอยใจทใหรงรออยทดาน            

สดสาครทลตอบวาทขาศกมาลอมเมองนน จะขอรบคบเขญเปนธระไมใหเสยเมอง แตเปนหวงพระบดาทประชวรอยยงไมไดเขาเฝา นางกษตรยกชแจงวาเมอวานซนนไมแนใจ แตเดยวนแนใจแลว คงจะไดไปรกษาพยาบาลพระบดา ขอใหการรบพอสงบลง ใหกองทพขาศกถอยออกไปกอน  ตอน

นขาศกลอมเมองอย จะคดการฉนใดด            

สดสาครทลวาตนจะออกรบเอง ขอใหพระมเหสกลบวงไปกอน  แลวมาตรวจดไพรพล เหนยงอยครบครนกนำากำาลงเขาตอตขาศกทลอมเมองอยเปนตะลมบอน  พระมเหสอยทปอมเหนขาศกรมลอมลกรกอยเปนจำานวนมากจงอำามาตยฆาตฆองกลองสญญา ยกกำาลงออกไปชวยสมทบทพสดสาคร            

ฝายสองพนองสองกมารอยดานสมทคอยทาสดสาครอยจนรงเชา ยงไมเหนกลบมา จงจดพลแลวยกมายงตวเมอง เหนยงรบกนอย และสดสาครอยทามกลางกองทพ กสงใหทหารเขารบสมทบกน            

สดสาครตตลบออกขางนอกไดกพาพระมารดาเลยงเขาเมอง พอเหนพนองสองกมารกกวกหตถเรยกใหเขามาหา สองกมารกเลาผลการรบของตนใหทราบ            

ฝายพระมเหสถกเกาทณฑขาศกโลหตอาบพระองสา จงบอกแกสามกมารวาตนถกลกธนจะไปใสยาสมานแผลแลวจะรบกลบมา ใหทงสามกมารชวยกนรกษาเมองไว แลวพากนคมพลออกรบรบกบขาศกทยกมาทงเจดทพจนพลบคำาจงใหหยดทพ

แลวหยดทพยบยงอยปลายทงคอยรบพงปดทางไวกลางหน

อนขาวนำาลำาเลยงเสบยงพลวเสทขนเอาไปเลยงแตเวยงชย ฯ

            กลาวถงศรสวรรณอยทกรงรตนา เมอไดรบแจงการ

จากเรอใชแลว กพาสนสมทรรบเดนทางมาเมองผลก ไดแวะสงองคอรณรศมทเมองรมจกร และไดพบพระวงศาแลวกรบพราหมณสามคนมาดวย ระหวางทางลมสลาตนพดกำาป นไปยงเกาะกลางสมทพบฝงสงหโตบนเกาะ สนสมทรจงจบมาเปนพาหนะ เดนทางมาไดเจดเดอนกเขาเขตเมองผลก เหนขาศกตดเมองอยทางทศใตจงพากนเขาเมองไปเฝาพระมเหส พระมเหสกเลาความใหฟงทงหมด จากนนจงพากนไปเฝาพระอภย พระอภยเหนแลวจำาไมได สงใหสาวใชไลออกไป            

ศรสวรรณเหนพวปรตกทกขใจ สนสมทรจะเอารปนางละเวงไปเผาพระอภยกไมยอม ทงสามกษตรยจงหารอกน พระมเหสนกขนไดจงบอกวา โหรไดดพระอภยแลวบอกวาจะไมถงชวต จะรอดดวยเผาพงศพระวงศา สดสาครทเดนทางมาบอกวาเปนโอรสไดชวยรบสกเมอง เหนวาจะเปนหนอเชอไข แตไมแจงใจในวงศวานของมารดาจงใหรงรออย            

ศรสวรรณคดถงความหลงแลวกยงไมแจงใจ สวนสนสมทรนกไดวา เมอตอนอยทเกาะแกวพศดาร พระบดาไดรก

ใครอยกบนางเงอกทพาพระบดาหนมาไดกวาป จนนางมครรภแลวจงจากมา จงจะไปถามความด

จะไปถามความดใหรแน แมลกแมแนชดนางมจฉาจะมธำามรงคครฑบษรา กบจฑามณทประทาน ฯ           

สองกษตรยเหนชอบดวยกบสนสมทร สนสมทรจงออกไปพบสดสาคร สดสาครเหนสนสมทรมรปรางลกษณะเหมอนคำาของปกรวาเปนพของตน

สมสงเกตเนตรแดงดงแสงครงมเขยวปลงเปลงจำารสประภสสร

เหมอนคำาปดแลเหนแนนอนสดสาครเชญพระพใหลลา ฯ

            สนสมทรเหนสดสาครมพระพกตรผองผวอยางนาง

มจฉา และเหนแหวนกรวาเปนนอง   ค หนอนรนทรสนสมทเหนนชนอง 

พระพกตรผองผวอยางนางมจฉา

ฯลฯ

ทงเหนแหวนแมนยำาเปนสำาคญยงแมนมนมไดหมางระคางแคลง

ฯลฯ

แลวปราศรยไตถามกนตามซอพอแลวหรอลกแมสวรรณมจฉา

นองคำานบรบรสพจนาพระเชษฐาถามซำาเนอความไป

ฯลฯ           

สดสาครถามอาการของพระบดา สนสมทรตอบวามผหญงสงพระบดาอย ทำาใหฟ นเฟอนถงนาร ไดรปในกระดาษมาจบกอด เพลนจตดวยฤทธผ จะฉกขยอยางไรกไมฉกขาด            

สดสาครบอกวาไมตองหวน ถามปศาจสงอยจรงกจะแกไข

  ค อนชาวากระนนอยาหวนหวาดแมปศาจสงแทจะแกไขดวยไมเทาเจาตาใหมาไว สำาหรบไลผสางปะรางคลาน

แตผดบสบโกฎยงโลดวงผผหญงหรอจะอยสหมอมฉาน

แตคอยฟงรงราอยชานานไมแจงการเลยวาเปนถงเชนน ฯ

            สนสมทรพาสดสาครกบสองอนชา ไปเฝาพระมเหสกบ

พระอนชา เมอไดไตถามแนะนำาเผาพงศเปนทเขาใจกนดแลว สนสมทรกไปลกเอารปวาดนางละเวงมาใหสดสาคร ทำาพธไลปศาจราย

แลวคลกลางปรางคปราสาทประหลาดใจ พระหนอไทภาวนามหามนต

เสกไมเทาดาบสจดกระดาษ เสยงรปวาดกรดรองสยองขน

แลวตซำาผรายกวายชนมกระดาษปนเปนประกายวบหายไป

            ฝายองคพระอภย เมอปศาจสรางจากใจแลว กฟ นตน

บรรทมเหนลกรก อศเรศ และอนชา มาเฝากนพรอมหนา แลวมองเหนสดสาครเหนผดผาดผวอยางนางมจฉา กหวนระลกถงความหลง แลวจงถามพระมเหสวา สามกมารนเปนลกผใดบาง พระมเหสจงทลความใหทรงทราบ พระอภยไดทราบเรองแลว กมความยนดยงนก ไดถามถงนางสวรรณมจฉา สดสาครกเลาความใหฟง

  ค สดสาครรอนจตคดถงแม มาเหนแตบตรงคนาสงสารทรงกนแสงแจงเรองเคองรำาคาญ

อนพระมารดาจนพนปญญา

ฯลฯ

แตสมสกลกนอยทสอยได กแบงใหแมมจฉาตาฤาษ

จนลกยาอายไดสามปพระชนนแนะความใหตามมา

แลวเลาเรองเมองนองสองกษตรย

พนสวสดหวงพระองคเหมอนวงศา

ฯลฯ

ลกจากมานาทจะวตกดวยเปลยวอกเปลาใจอาลยถง

จะงวงเหงาเศราจตคดคะนง แสนรำาพงถงลกผกอาลย

แลวสงมาวาแมนพบพระภวนาถใหกราบบาททลแจงแถลงไข

วาชาตนมไดมาเปนขาไทแตมใจคดถงองคพระทรงธรรม

อนปนทองของประทานของผานเกลา

พระแมเจามอบใหหมอมฉน

โอสงสารนานแลวแตแคลวกน จะนบวนเวลาตงตาคอย ฯ           

พระอภยไดฟงกสงเวช อาลยในเงอกนอย ทกคนตางกพลอยโศกเศราไปดวย จากนนกไดแนะนำาใหบรรดาลกหลานไดรจกกน แลวตรสถามเรองการศก พระมเหสกทลวาฝรงยงตงคายอยตามทองนำา และมการยกกำาลงมาเพมเตม ครงนถาไมไดสดสาครมาชวย กคงจะเสยเมองไปแลว            

หลงจากนน พระอภยกไดเสดจออกขนนางปรกษาขาเฝา เหลาทหารถงการศก

พระปรกษาขาเฝาเหลาทหารศกมาตานตอแยงดวยแขงขน

จงเรงรดจดทพสลบกน ใหเปนปญจเสนาสงางาม

พรงนเราจะยกออกยงยทธ ใหสนสดศกเตยนทเสยนหนาม

ศรสวรรณนนเกณฑเปนกองหนา

ลวนโยธารมจกรคกคกคง

พลทมฬสนสมทมาหยดยงอยพรอมพรงปกขวาสงางาม

พวกโยธาการะเวกเปนปกซายทงไพรนายลวนชำานาญการสนาม

เจาวเชยรโมราสานนพราหมณเปนกองหลงตงตามพยหทพ

พวกพหลพลผลกเปนกองหลวงเวลาลวงตสบเอดพอเสรจสรรพ

ฯลฯ

ทงซายขวาหนาหลงยบยงหยดตงเปนครฑกระบวนนามตามตำารบ

เหนโยธาพวกฝรงออกคงคบเปนแปดทพทงเดมและเตมมา

ลวนมธงลงหนงสอชอประเทศเมองละเมดมลกนสำาปนหนา

กรงกวนจนตงองคลา ทยกมาทางบกอกหกทพ

ฯลฯ           

ฝายองคพระอภย เหนศกหนกนบแสน จะเปาปกเหนวาจะไมแสดงความเกงกลา ใหเปนทเลองลอเหนวาฝายเรามาอยกนพรอมหนา ลวนมวชาปรากฎ จะไดเหนฝมอของสองพนอง จะไดมเกยรตยศไวในไตรภพ จงใหทตไปเจรจานดอยางกษตรย สงครามตามขนบ  ถาใชไพรพลเขารบกจะลมตายกนมากมาย

ซงจะชนะจะแพเพราะแมทพ  ออกตอรบรบสเปนคขน

ใครพลาญเราเจาบรนทรสนชวนคอคนนนไดลกสาวเจาลงกา ฯ

  ค ทงเกาทพรบกนเปนธรรมยทธ

รำาอาวธเรยงรายทงซายขวา

แตมาทรงองคทาวเจาคลาออกยนหนานายทหารถอขวานคล

บนเอวผกลกขลบแลวคลมเสอ ดดงเสอโครงครำาดำามดหม

แลวรองทาวาใครผใดดมาตอตตามพนนเหมอนสญญา

ฯลฯ           

สนสมทรเขารบดวย ถกลกขลบ ของเจาคลาลมสลบไป สดสาครเขามารบรบกถกลกขลบจนจก ศรสวรรณเขามารบมอควงกระบองรบลกขลบไดทงหมด แลวใชกระบองตถก

เจาคลาตาย สองพนองสนสมทรสดสาครกลบฟ นคนขน เหมอนหลบแลวตน            

เจากวนเหนเพอนตายไป จงกระหวดสายกวนเขาตอส คลองกระบองศรสวรรณหลดมอไป แลวรดพระชงฆจนองคทรด สนสมทรเขามาชวยไวทน เจากวนทงมาอก สายกวนโอบรดกายสนสมทไว แตสนสมทรสะบดสายขาด แลวเอาขวานฟนเจากวนตาย            

ทาวเจาละเมด ถออาวธกายสทธชอ ภขน ทฟนใครแลวเหมอนไฟฟา คนโดนฟนจะตายดวยอาการทเนอเผอด เลอดไมม ครนเหนเจากวนตายกเขามาตอส สนสมทพลาดทาถกอาวธสลบไป ศรสวรรณเขามารบมอ กระบองเหลกของศรสวรรณถกภขนกหกสะบนไป สดสาครถอไมเทาเขาส ใชไมเทาตทาวละเมดทศรษะ จนศรษะขาดถงแกชวต แลวเกบเอาเหลกภขนมาไว สนสมทรกกลบฟ นคนมา            

ฝายทาวจนตงนน ฝงเพชรคงกระพนถอทรน นำามนไฟทงสองมอ เมอฟาดไปยงผใดแลว กจะมไฟพษตดเตมรางกาย ไดควบมาออกมาตอส สนสมทตรงเขารบมอ จนตงฟาดประกายไฟถกสนสมทรสลบไป สดสาครเขามารบมอกถกจนตงฟาดไฟรางกายไหมจนสลบไป ศรสวรรณเขาตอสเอากระบองตจนตงพลดตกมาแลวลกมาตอสใหม ฟาดไฟไปใสศรสวรรณเอากระบองบงไวได แลวเอากระบองกระทง

แทงแตจนตงมเพชรเมดใหญปองกนตวจงไมไดเปนอะไรแลวฟาดไฟมาอกถกนวมอของศรสวรรณทถอกระบองจนพองจนตองถอยหลบออกมา            

พนองสองกษตรยเขาไปสกดกน เอาเกาทฑณยงไปถกจนตงแตทำาอนตรายจนตงไมได แลวจนตงกลบฟาดไฟไปยงสองกมารา แตทำาอนตรายไมได เนองจากฤทธของแกวแววตาปองกนเอาไว จงถกแตมาทำาใหกมารผนองพลดตกจากหลงมา กมารผพแคลวคลองกวาเอาเกาทณฑยงไปถกลกตาขางขวาของจนตงจนตกมา แลวหนกลบไปรกษาตวในกองทพของตน            

ฝายพระอภย เหนโอรสทงสองยงไมฟ น หาหมอทงหมดมาแกไขกไมไดผล            

ฝายฝรงเมอรวาจนตงมชยแกนายทพเมองผลกไปสามคนกอจฉาเกรงวาจะไดนางละเวงไป จงลอบใชใหบาวไปบอกชาวทพเมองผลกวาการดบพษไฟตองใชฝน เมอพระอภยทราบความกนกไดวาสานนนนมวชาเรยกฝนได จงใหสานนทำาพธเรยกฝน เมอสององคตองนำาฝนกฟ นขนมาเปนปกต

ฝายสานนไดอาสาเรยกฝนปนลมเพอใหขาศกหนาว แลวฝายพระอภยกจะยกกำาลงเขาโจมต พระอภยเหนดวยจงใหดำาเนนการกไดชยชนะ

  ค พระอภยไดชนะเพราะพระเวท แสนวเศษสานนคนขยนฝรงแขกแตกตายเสยหลายพน  ทเหลอนนจบไดทงไพรนาย

ฯลฯ

ตอนท ๓๐ พระอภยตเมองใหม

            พระอภยเมอรบชนะแลวกปนบำาเหนจผทมความชอบในสงคราม ตามยศศกดอครฐานโดยถวนหนาตงแตชนไพรขนไป

  ค ฝายทหารพลเรอนไดเลอนท

เจยดกระบยศศกดเครองปกขาว

เงนภาษปละแสนทงแดนดาว ใหยกคราวศกมาถงธาน

ถงโยธาการะเวกเมองรมจกรไดเงนทองของรกเปนศกดศร

พลทมฬสนสมทฝมอดไดของทตองใจทงไพรนาย ฯ

            ฝายเสนาเมองการะเวกทเปนเอกอำามาตยเหนพระอภย

มพระทยสบายดแลวจงไดทลมลความวา เจาเมองการะเวก

คดถงโอรสทงสาม ไดใหคนตดตามมาจนกวาจะไดพบพระอภย แลวใหตนถวายราชไมตร ขอใหสดสาครไดขนครองเมองการะเวก และเจาเมองการะเวกประสงคทจะใหพระอภยเปนเชษฐา

ประการหนงพระองคประสงคสนท

บาทบพตรภวเรศเหมอนเชษฐา

แมนบอกไดไดความจะตามมารวมสธาสนทมตรสนทใน ฯ

            พระอภยตอบอำามาตยเมองการะเวกวาไดทราบเรอง

จากโอรส แลวกขอบใจ และคดทจะไดรจก และรกเหมอนญาต ถาจะใหพระนองมานนดดงถอยศไมงดงาม พระองคไปหาจงจะชอบ

จะบอกไปใหพระนองนนตองมา ดดงวาถอยศไมงดงาม

เราจะไปใหถงจงจะชอบเหมอนรกตอบตามสภาพไมหยาบหยาม

ฯลฯ           

หลงจากนนไดมผนำาหนงสอลบมาแจงวา บตรทาวเจาพาราสลาไล ไดยกกองทพมาตงอยทลงกา กบบตรทาวระเดนทเปนแขก ถงหนาแลงคงจะมาเขาตเมองผลก พระอภยไดฟงขาวกรอนพระทย นกสงสยวาบรรดาประเทศเขต

แควนตาง ๆ นน อยแหงหนตำาบลใดบาง จงไตถามพราหมณพฤฒา

เมองทมฬถนประเทศทกเขตแควน 

ในภมแผนทมกภาษา

ไดฟงถามพราหมณเฒาเจาตำาราจงวนทาทลความตามโบราณ

อนวสยไตรเพทประเทศถนบรพทกษณปจจมทศและอสาน

แผนดนงอกออกทกวนเปนสนดาน

เขาสรางบานสรางเมองเนองกนไป

อนแวนแควนแดนดนถนมนษย ไมรสดสนอยางตางวสย

เปนเหมอนแสนแผนทซงมไวจนถงใกลเขตถนเมองกนรา

ยงนอกนนตะวนตกยกขนเหนอพดเหมอนเนอนกคลายหลายภาษา

แตพวกเขาเหลาฝรงขางลงกาเคยไปคาขายถงทางครงป

ทยงนอกออกไปนนหลายเพศ วาเขตเปรตอสรกายแลพรายผ

ซงทราบความตามอานพระบาลในคมภรภมประเทศเขตสธา ฯ

พระอภยไดฟงแลวกมความวตกเหนวา นางละเวงวณฬา จะเชญทาวดาวแดนมารบเมองผลกไดอกมาก ชาวเมองจะเดอดรอน จงคดจะขามไปปราบปรามแควนสงหล เหมอนตดตนปลายกจะตายตาม ใหเสนาอำามาตยเมองการะเวกพาโอรสทงสามกลบไปเมอง เมอเสรจสงครามแลวพระองคจงจะตามไป แลวใหอาลกษณเขยนสาร กบประทานบรรณาการไปถวายเจาเมองการะเวก จากนนจงใหพระอนชากบเสนาเมองผลกใหเตรยมพล เพอจะขามไปลงกา แลวชวนสดสาครมาบอก จำาตองใหสดสาครกลบไปเมองการะเวก

จะแลลบกลบเปนลกเขาอนไปเหมอนดวงใจพอนพรากไปจากทรวง

จะขดขวางอยางไรกไมชอบดวยเธอมอบรกใครมาใหญหลวง

มใหไปไพรพลคนทงปวง จะลามลวงตโทษวาโหดไรฯลฯ

สดสาครทลตอบวา จะขอลาไปทลมลเหตแลวจะพาพลกลบมาชวยพระบดารบกบกรงลงกา สดสาครพรอมกบสองกมารกทลลาพระพ พระชนน และพระเจาอา นางกษตรยรบขวญแลวรำาอาลยสดสาครและสองกมาร

แลวโลมลบจบพกตรรกเหมอนบตร

ลวนแสนสดซอตรงนาสงสาร

เมอเตบใหญไหนกคงเปนวงศวาน

กอดกมารรบขวญกลนโศกา

ฯลฯ

แมรกนองของเจานนเทาไร  กรกใครตวเจานนเทากนขอฝากนองสองหญงอยาทงขวาง

ใหเหมอนอยางรวมอทรใหผอนผน

ฯลฯ           

เมอสดสาครและสองกมารออกเดนทางไปแลว พระอภยกเตรยมเรอรบครบถวนตามกระบวนศก ใหสนสมทรกบพระอนชาเปนกองหนา พระอภยคมทพหลวง พราหมณวเชยรคมปกขวา พราหมณโมราคมปกซาย พราหมณสานนอยรงทายไดเรยกลม ใหพดพาเรอออกเดนทางไปไดสบหาวน            

ฝายฝรงลงกาทรกษาดานอยเหนกองทพเมองผลก ยกมากรบนำาความไปทลเจานาย ลกสาวเจาลงกาทราบขาวศก กคดทจะใหกองทพของเจาเมองทงสอง ออกไปสจงใหฝรงเศสกบแขกเทศ พวกระเดนทเปนลามไปทลสองกองทพวา จะสรบหรอหลบหน

  ค ฝายบตรทาวเจาระเดนชอเซนระดำา

แปลเปนคำาไทยวาเจาฟาสวรรค

ใครจะรบตบพระหตถแลวตรสพลน

ชะแมวณฬาวาเปนนาอาย

แนอำามาตยชาตเราเหลาระเดนถงปนเปนภสมธลไมหนหาย

ฯลฯ

  ค ฝายมะหดบตรทาวเจาฝรง เมอไดฟงฝปากเขาถากถางยงเหมฮกนกมานะไมละวาง ไฉนนางทรงสงมาดงนจะยกไปหลายครงฝรงหาม จนศกขามเขตคงมากรงศร

ฯลฯ         

ทงสองบตรเจาเมองเดนทางเขาไปในวง

ถงวงทงระเดนเซนระดำาขนนางนำาเขาไปตกทปรกษา

ทงสองขางตางถงถลงตา  พวกเสนาแลดรทำานองเชญใหนงตงทเกาอรบ มฉากลบแลบงอยทงสองนางสาวสวรรคพนกงานเชญพานทอง

ถวายกลองเครองพระศรทนำาชา ฯ

            องคละเวงวณฬา ออกมาพบเจาเมองทงสอง แลวถาม

ถงแนวความคดในการสรบ ทงสองคนตางกแยงกนพด

จะเกยวนางตางสองขนพอง สวนสำาเนยงไมรวาภาษา

เสยง ไหนเสยงฝรงประดงแขกแทรกขนไป

เหมอนสวดมาลยรบวดสนทดกน ฯ

           ฝายองคละเวง เกรงจะววาทกนจงเขยนฉลากบนกลบ

ลำาเจยก แลวใหเจาทงสองจบฉลาก ถาผใดไดกอนกใหผนนไป ฝายเจาฝรงจบฉลากไดกดใจ แลวลามายกทพออกไปตงปองกนเมอง            

ฝายระเดนเซนระดำา กแคนใจแลวตรสวา พวกฝรงทออกไปตงรบ ถาถอยกลบมายงฝ ง กจะเขาตซำาใหสาสมทถอตวไมกลวใคร แลวออกมาสงให ตำามะหงง เตรยมพลเอาไวรมฝ งทะเล            

ฝายลกสาวเจาลงกา ยงเกรงวาจะวบตไดจงใหตรวจหนา หนาทตอนรพลขนอยบนปอม รอบขอบบร แลวชวนเหลานางในไปดการรบ            

ฝายสนสมทรเปนทพหนา พอตกเยนเหนกำาปนแลนเปนตอนตอน ตงกระบวนจะสวนรบจงใหเขาโจมต

ไมรอรงสงทหารใหขานโห ไลเรอโลเขาประจญหนตลบ

แลวตฆองกลองระดมเรงสมทบเขารมรบเรอฝรงเมองลงกา ฯ

  ค ฝายมะหดบตรทาวเจาฝรง ตระฆงขานรบทพซายขวา

แลวตงโหโลหลกเปนปกกาตามสญญายงปนเสยงครนครก

ฯลฯสนสมทรสดกลาออกหนาทพ หมายจะจบฝรงยงไมใกล

พอลกทาวเจาพาราสลาลยทรงปนใหญยงหมายเอานายพล

            สนสมทรถกปนใหญยงถก ตกจมไปในนำา ศรสวรรณ

กนทพใหรบรบจนคำามด กองทพปะทะกนสบสนอลหมาน พอดลมตเขาฝ งลงกา พระอภยพอไดลมกเรงสมทบขนมา

  ค ฝายระเดนเซนระดำาเหนคำาพลบ

เอาเรอรบรายทางออกขางหลง

ดวยโกรธขงหงผหญงคดชงชง ยงฝรงเรอแตกตองแยกรบ

พวกกองหนนวนวายฝายกองหนา

กพะวาพะวงถองหลงกลบ

ศรสวรรณลนฆองเรงกองทพ เขาคงคบขนกำาปนไลฟนแทง

ฯลฯ

เขาถงฝ งทงแขกพลอยแตกซำา บางลงนำาขนตลงวงถลนเหลาทพแตกแขกฝรงลวนชง เขาแทงฟนเฝาแตซำากน

กน รำาไปฯลฯ

            ฝายลกสาวเจาลงกา เหนขาศกมหลายทพดคบขน ฝรง

แขกกแตกยบคดจะลาทพ แตกลบทำาแขงขนเรยกใหขนปอมปน ขางฝ งนำากใหโยธาขนสมทบบรรจบกน แลวเรยกขาเฝาเหลาทหารมาคดหาทางแกไข เสนาทลวา ใหรงรอตงมนอยพอใหรงแจง แลวจงผอนผนถายเทดวยเลหกล องคละเวงไดฟงแลว จงสงใหวางกำาลงไปตงรบไวทรมฝ งทะเล

จะไดรบทพแตกแขกฝรง ทอยฝ งฝายเราคงเขาหา

รบแตไพรไวบำารงกรงลงกาแตตวนายขายหนาอยาเอาไว

ฯลฯ               

ฝายมะหด บตรทาวเจาฝรง เรอทนงอบปางลงจงพากนวายเขาฝ งได แลวไปยงพลบพลาหนาเชงเทน เหนองคละเวงอยบนพลบพลา จงตะโกนรองบอกใหเปดประตรบ องคละเวงเหนกจำาได แตแกลงใหสาวสวรรคชนนอก ตะคอกไปวาเปนปศาจ แลวยงมาหลอกแลวขวา จะเอาปนยงทำาใหมะหดตองวงหนหลบไป                

ฝายระเดนเซนระดำากบตำามะหงง แตกทพมาถงหนาวง เหนลกสาวเจาลงกาอยหนาปอม กรองบอกใหเปดประตรบ องคละเวงกใชวธการทำานองเดยวกบบตรทาวเจาฝรง

  ค นางละเวงเกรงใจใชแตลามใหตอบตามคำาแขกแปลกภาษา

วาระเดนเปนผหนเขามายงหลอนหลอกกลอกหนาทำาตาวาว

จะถอบวชตรวจนำาทำานบ ไปถงผทพแขกแตกตาขาวเหนศกมาตาเหมยววงเกรยวกราว

สนทงบาวทงนายตายไมด ฯ

            บรรดาสาวสวรรคชนนอก จงรองขและจะเอาปนยง

ทำาใหทหารแขกทงนายหนไป

  ค สาวสรางคตางกลบขบตะคอก

ยงหลอนหลอกแลบลนจะกนหม

อายผแขกแยกเขยวมาเกยวช เฝาแลดพระธดาทำาตาโพล

พลางจองปนยนขยบแลวขบไลไมถอยไปหรอจะตองเปนสองโหง

            ฝายพระอภยมณชนะศกแลวเสยพระลกนอยกเศรา

เสยใจ ใหประดานำาลงหากไมพบ จงไตถามโหรวาพระลกยารอด หรอมอดมวย

  ค โหรารบจบยามตามสงเกตพเคราะหเหตหารคณไมสญหาย

จงทลความตามตำารบไมกลบกลาย

ยงไมตายแตวายากลำาบากครน

ฯลฯ

ตอเชาตรสรยฉายขนพรายพรรณ

พระพธนนถงพฤหสสวสด

จะไดลาภปราบศกใหกกกอง  ไดสงของมาประณตบทศรฯลฯ

ครนนำาลงตรงออกไปนอกอาว เวลาเชานำาขนจะคนท

คงไดมาในรงวนพรงนถาแมนมเหมอนสญญาใหฆาฟน

ฯลฯ

  ค ฝายบดนทรสนสมทรดวยเปนบตรนางมารหลานฤาษ

ถอพระมนตทนคงทรงอนทรย ถอดชวไวทในไตรโลกาถงตวตายสายธาตไมขาดสน คอธาตดนธาตนำารำารกษา

ถาลมแดดแผดสองตองกายาจะแกลวกลากลบเปนเหมอนเชนกน

ฯลฯ

เขาเกยหาดธาตลมระดมตอง ตกถงหองนาสกผลกผวา

พอแดดถกปลกชวตดวยฤทธายงแกลวกลากลบฟ นขนยนด

            สนสมทรฟ นขนมาแลวเหนเปลวไฟไหมกำาปนอย ไมรวา

กองทพของตนอยทไหน จงขนบกมาถงวงใหม เหนไพรพลอยพรอมพรง พวกทพแตกแขกฝรงเมองลงกา ยงวงหากนอยวนวาย แลดผคนของเมองผลกโหฮกอยกรวามชย แลวเลยวไปดรอบขอบบร เหนเซนระดำากบตำามะหงงยนอยตรงพลบพลา สงเกตเหนวาระเดนเปนผด กำาลงยนออนวอนผหญงอย แลวเหนนางละเวงวณฬานงอยทเกาอทองเหมอนอยางนางในรปเขยน กมใจรญจวนปนปวนเพราะมนตเขาดลใจ  สนสมทรอายไดสบเกาป ไมรรกชสาวมากอน กอดอนอำาองตะลงตกใจ                

ฝายมะหดบตรทาวเจาฝรงกบเซนระดำาตางคลงไคลหลงใหลในลกสาวเจาลงกา เมอพบกนกไดเขาตอสกน  องคละเวงเหนดงนน จงใหขนนางฝายทหารเปดประตออกไปวาขาน แตคนทงสองไมยอมฟง                

ฝายสนสมทรเหนพวกองคละเวงวณฬาเปดประตออกมา คดวาถาจบองคละเวงไดกจะปรากฏเปนยศศกด จงวงเขาประตวงใหมแลวขนไปบนปอม จะเขาไปจบนางละเวง

  ค ฝายโฉมยงองคละเวงรเพลงรบ

เลยวตลบหลกลดวงผดผน

เขาปนเหลาสาวสรางคนางกำานลพลวนเวยนออมบนปอมปนฯลฯ

                องคละเวงเหนจวนตว จงเอาตราราหกวดแกวงแลว

ฟาดพระศอของสนสมทจนสลบไป แลวกลบฟ นเหนเปนไฟลอมองคละเวงอย ไมอาจเขาจบไดดวยอำานาจวาสนา จงกระโดดออกนอกกำาแพงฆาไพรพลขาศกเปนอนมาก แลวจบมะหดบตรฝรงกบแขกระเดนได พาวายนำาไปขนเรอแลวไปเฝาพระบดาและพระอา ทลความทผานมาใหฟง

แลวทลวาตราสำาคญหมอมฉนเหน

เขาแกะเปนดวงหนาพระราห

ครนเขาชดฤทธไกรเปนไฟฟ นางถอกบกายมสายพนเมอหวดถกลกยาเหมอนฟาฟาด เจยนจะขาดชวาถงอาสญ

จะจบนางขวางขดเปนอศจรรยหาไมวนนกเสรจสำาเรจการ ฯ

            กษตรยทงสององคไดฟงจงบอกวาเปนดวนไดและ

ทำาการเกนกำาลง และกลาวถงองคละเวงวา

เพราะนางนมคณการญราษฎร ยงไมขาดชนษาถงอาสญ

ถอดวงตราราหคชวนประกอบกนจงไดปลอดรอดภยพาล

ฯลฯ               

แลวดหนาบตรเจาฝรงกบบตรเจาแขก ลวนแรกรนคราวโอรส จงไตถาม แตทงสองคนไมยอมตอบ จงสงใหขงเอาไวกอน และดแลใหด ถาบดามางอขอโอรสกจะปลอยใหไปดวยปราน                

สนสมทรใหความเหนวาจะยกทพเอาเมองนน การสรบกบสตรนนรายกวาสเสอ ถาไปรบแลวพบผหญงชาวสงหลขออยาใหทำาเปนมตรดวย พสมยจะทำาใหเสยการ ถาใครพบเหนใหฆาเสยทนท                

พระอภยใหสญญาวาไดรทวงทมาแลวจะไมเปนอยางนนอก แลวบอกวาจะยกพลขนบกในวนน เขาระดมตเมองใหมแลวเอาไฟเผา แลวสงใหพลรบเตรยมสมทบไว                

ฝายองคละเวงวณฬาคดขยาดขาศกทฮกหาญ จากการทสนสมทรเขามาจโจม แลวจบแมทพไป คดถงเรองทเรยนมาในคมภร แลวคดไดถงอบายของบาทหลวง

พอคดไดในอบายพระบาทหลวง ใหลอลวงลางศกอยานกหนอนกลหมสเสอนนเหลอด ไมตอตตอนสงเขากรงตรง           

จากนนไดปรกษาพวกขาเฝาวาจะใชกลศกเขาตอสใหแพชนะกน

ดวยเหนวาขาศกมาฮกโหม จะจโจมจดไฟเขาไลจบเหมอนไฟปามาใกลจดไฟรบ จงจะดบเพลงไดดงใจนก           

ใหทำากลไกขงขาศกใหไฟไหมตาย โดยใชวธการเขาเผาเรา เราเผาเขาบาง  พวกขนนางกไปจดการตามทตรสสง            

ฝายเมองผลกพอตกคำาลงกใหยงปนเปนสญญา สานนอานมนตเรยกลมใหพดเขาตลงทางฝ งสงหล แลวเคลอนเรอรบเขาฝ งพรอมทงยงปนหนาเรอนำาเขาไป            

ฝายฝรงตงรบอยชายตลงกยงปนตอส  พอเรอเสยเกยตลง กำาลงพลจากเรอกถอคบไฟวงขนจากเรอไปไลฟนแทงทหารฝรงโดยไมใชปนยง            

สนสมทร วเชยร โมรา และสานน ตางยกพลขนบกทงหกทพ  พวกทหารลงกาคอยรบลอใหฝายพระอภยตามไปตดกำาแพง พาไปถงขางเขาเพอคอยเผาทพเรอ

พามาถงตนทางไปขางเขาจะคอยเผาทพเรอเหมอนเสอแฝง

ฝายพวกพลบนหอรบจดคบแดงตางตอแยงยงสดศกดา ฯ  ค หนอนรนทรสนสมทไมหยด กบไพรพรงพรพรอมเขา

ยง ปอมขวา

ตางเผนโผนโยนโซสวนเสมาโยทะกาเกยวปราการขนราญรอน

ฝรงแทงแยงฟนกนหนาท ออกตอตตานรบสลบสลอนเอาไฟฟาดสาดนำามนเปนควนรอน

บางปอกปอนปวยกายบางวายชนม

ฯลฯ           

ฝายเมองผลกวกเขาไปบนปอม สนสมทรเปนรปนงหนาพลบพลาเหมอนองคละเวง กเขาไปจบกลเกาอกตกในกรง สนสมทรตกลงไปดวยดนไมหลด            

ฝายพราหมณสามคนเหนรปนางนงนกวาเปนนายพล โมราถงรถทรงกเขารวมจบคนบนรถกตกลงไปตดในกรง พวกฝรงลงกากลอมจบไพรพลเมองผลกดวยตรนายตดรถหมดทกคน

  ค ทพฝรงทงสบสองกองสมทบตตลบไลลางมากลางหน

ฝายเสอปาฝรงรมฝ งชลเหนทพบนบกตนเสยงครนครก

บางจดคบครบมอถอลงนำาเทยวเผาลำาเรอเหลาชาวผลก

ฯลฯ           

พระอภยเหนศกกลบโอบลอมหลงกตกใจ จงทรงเปาปหามปรามณรงค

วเวกหวดกรดเสยงสำาเนยงสนน คนขยนยนขงตลงหลงใหหวววาบซาบทรวงตางงวงงง ลมณรงครบสเงยหฟงพระโหยหวนควรญเพลงวงเวงจต

ใหคนคดถงถนถวลหวง

วาจากเรอนเหมอนนกมาจากรงอยขางหลงกจะแลชะแงคอย

ถงยามคำารำาฆองจะรองไห รำาพไรรญจวนหวนละหอยโอยามดกดาวเคลอนเดอนกคลอย 

นำาคางยอยเยนฉำาอยวงเวง

ฯลฯ            เมอไดยนเสยงปพระอภย พวกไพรพลกพากนหลบไป

ตอนท ๓๑ พระอภยมณพบนางละเวง

            ฝายนางละเวงเหนไพรพลหลบไปหมดเกแคนพระอภย คดวาจะไปดวาพระอภยอยแตลำาพงหรอไม จะไดสรบกนดฝมอ แลวขนมาควบไปทางขางกำาแพง เหนพระอภยเปาปอยผเดยวกเอาเกาทณฑยงไปถกปพระอภยหลดจากพระหตถ อกลกหนงถกเกราะทพระอภยสวมใสอย จงเอา

ทวนแทงพระอภย            

พระอภยรบกบนางละเวง เอาปนยงถกปากมาทนางขมา มากพาโลดกระโดดดด นางตกใจรองหวดเตมเสยง พระอภยไดยนเปนเสยงผหญงกรสกอายใจ นางจงควบมากลบไปกองทพ            

พระอภยจงลงจากรถแลวทรงมาตนตดตามไปทนนางทกลางแปลง ไดสรบกน พระอภยเหนหนานาง จงตรสถามวานางคอองคละเวงวณฬาใชหรอไม ขอใหยงมอไวจะขอเจรจาดวย เพราะไดตดตามมาดวยความสดแสนสวาท นางละเวงไดฟงคำาจงแกลงถามวา

ทานนหรอชออภยจะใครร ทชงคไปชมประสมสอง

พระเชษฐาปรานเหมอนพนองยงขดของคดทำาลายใหวายชนม

แลวมหนำาซำาตามขามสมทรมายงยทธกบผหญงถงสงหล

ครนหกโหมโจนจบไมอบจนกลบแตงกลเกยวพานดวยมารยา

ฯลฯ

            พระอภยจงตรสปลอบนางดวยประการตาง ๆ แลวบอกวาจะใหนางครองเมองตอไปและขอเปนทองแผนเดยวกนจนตาย            

นางละเวงไดฟงกชนชอบ แลวตอบไปวา ถาไมมงหมายจะทำารายกนแลวตองแกไขใหไพรพลตน แลวใหพระอภยกลบไปเมองผลก            

พระอภยไดฟงกเหนในความชาญฉลาดของนาง จงตอบไปวาใหนางไปนงทราชรถ เพอไพรพลตนขนมาเหนสองคนนงอยจะไดปรองดองกน สวนสญญาทเสนอมานนกใหสตยไมขดของ            

นางฟงคำาพระอภยแลวบอกวาการทจะใหนางไปนงอยกบพระอภยนนเปนเรองนาบดส ถาจะใหเปนไมตรโดยซอตรงแลว กขอใหไพรพลไดตนขนมากอน ถาไมเชอตามนคดจะทำาสงครามกใหตดตามมาจบ แลวนางกเปามนตขบมาเขาแฝงไฟ            

พระอภยเหนนางหนลบตาไปกคดถงวชาเปาป จงเปาปประโลมนางใหกลบมา นางละเวงไดยนเสยงปกตะลงลมปลมอารมณไมสมประด ชกมากลบมาพบพระอภย พระอภยเหนนางกลบมากวางป แลวเชญนางไปราชรถ นางรสกหวนใจจงควบมากลบไป

พระอภยคดสงสยวาเมอเปาปนางกไดหวนกลบมา แตเมอหยดป นางกกลบหนไป จงควบมาคนหา แตไมพบ จงเอาปมาเปาใหมนางกไมกลบ จงคดปลกทพเพอใหนางหายสงสย แลวไดเปาปปลกไพรพลใหตนขน            

ฝายฝรงลงกาตนขนมาแลวรวมกนไมได ตางพากนตดตามถามขาวถงเจานาย แยกยายกลบไปลงกา ไพรพลเมองผลกตนขนมาแลวกพากนกลบไปยงชายฝ ง             สนสมทขอตามตขาศก แตพระอภยหามไว บอกวาไดขอเปนไมตรกบแมทพลงกา กไดรบการสนองดวยด ตอนนกองทพยงวนวายอย ใหรอฝายลงกาสงทตมาเจรจา ถาฝายลงกาเสยสตยกจะตามตไปถงเมองลงกา            

ศรสวรรณไดฟงคำาพระอภย เหนจรตผดทกรยาจงแกลงวา หวงจะลองดทวงทของพระอภยวาจะเสยททางสวาท พระอภยไดฟงจงตรสตอบ

  ค พระอภยใจกระสนยงพนผก เขาเกาถกเขาทคนกหรรษาสำารวลพลางทางสนองพระนองยา

ธรรมดามดดำากบนำาตาล

ไดเขาเรยงเคยงใกลแลวไมอด คงชมรสรกำาพดวาจดหวานฯลฯ

ศรสวรรณกบสนสมทรตอวาพระอภย แตพระอภยกแกวา ตอนนไพรพลไดผอนพก จะไดรกษากายใหหายดเสยกอน แลวใหยกพลขนไปตงอยวงใหมรกษามนไว

จงขนบกยกขนตงอยวงใหมใหนายไพรอยรกษาทกหนาท

คอยระวงนงยามตามอคค อยาใหมเภทภยสงใดพาน           

ฝายองคละเวงวณฬาขบมาหนไปในปา ไมรวาอยแหงหนตำาบลไหน จงลงมาแลวพกอย ณ ทแหงหนง ไดพบของสงหนง เมอกนแลวเกดมเรยวแรง เหนอารกษบนชะงอนเขา ขอกนสงนนบาง นางบอกวาใหอารกษบอกกอนวาสงนนคออะไร

ฝายอารกษศกดสทธสถตสถานจงแจงการกบวณฬามารศร

ลกนนชอวานมพระธรณถงพนปมผดขนมาเหมอนปนดง

ฝงสตวไพรไดยนทงกลนหอม มาพรงพรอมเพราะจะกนถวลหวง

ดวยหวานเยนเหนประเสรฐเกดกำาลง

กำาจดทงโรคาไมราค

อายยนชนชมเปนหนมสาว  ผวนนราวกบทองละอองศรฯลฯ

            อารกษไดบอกวา ตนถกพระอศวรสาปไวใหเฝาเขาอง

กาศ ตอเมอไดกนนมพระธรณ เมอวนไรจงพนคำาสาป นางไดฟงจงฝานถนสธาให แลวขอใหอารกษชหนทางใหไป            

อารกษไดฟงจงบอกวา นางจะไดพบลาภปราบไพร ใหเดนทางไปขางเขาจะไดพบชาวบานปา และจะไดพบพระปโป ไตถามเรองทสงสย            

นางละเวงวณฬา ออกเดนทางไปตามทอารกษบอก ไดชมนกชมไมไประหวางทาง กลาวถงชาวบานเขาเขยว มนกปราชญบาทหลวงเปนหลกบาน สรางตกใหญไวขางทางเดน มลกเตาชาวบานมาฝากใหเลาเรยน วชาไตรดาโหรา

คนทงนนวนอาทตยเปนอสระมาไหวพระพรอมกนดวยหรรษา

ทำาบญบวชสวดมนตสนทนาบาทหลวงมาขนนงบลลงกพรต

ฯลฯ           

บาทหลวงเหนดาวเจาเมองลงกาสสลด แลวดดวงเมองผลกเขามารวมธาต กทำานายวา พวกไพรใหญนอยจะพลอยตาย แตตวนายจะอยเปนคเคยง พอไดยนเสยงสตวตาง ๆ

รอง จบยามดกแจงวา ลกสาวเจาลงกาจะมาทบานน และโจรจะตามมาดวย แลวบอกใหชาวบานคอยตอนรบสนองคณ สวนตนจะหลบไปไมใหพบ            

ฝายองคละเวงวณฬา เดนทางมาถงชายปาเหนควนไฟ และรอยคนปนรอยเกวยนอยทวไป กรวามบานผคนจงขบมาไปหา เมอใกลคำา            

กลาวถงนายโจร สามสบหากบกลาสสามพนสอง เทยวตปลนผคนในชนบท มาถงหนองนำากใหพกพลกนอาหาร เหนคนขมาสงาวาม แตงตวดวยของดมคา กใหไพรพลเขาลอมตวนาย เขาไปไตถามวามาจากบานเมองใด            

องคละเวงวณฬา เหนโจรมาลอมไลกคดวา ควรจะบอกโจรวา เปนกษตรยสงหล พวกโจรทไดอาศยแผนดนอย จะไดไมลวนลาม แลวนางจงกลาวแกโจรวา นางเปนเจาลงกามาสงคราม แตเกดหลงทางจงขอใหโจร ชวยนำานางเขาลงกา แลวจะแตงตงใหเปนขนนาง            

ฝายโจร กตอบวาตนเปนโจร ไมรกศกดรกยศ ตองการแตของทตนตองการ ขอใหมอบเครองประดบกบมา ใหตนแลวจะปลอยตวไป ตนรเทาทนวา จะพดลวงลอใหไปเมอง จะไดจบเพอเอาไปลงโทษ

  ค นางฟงคำาจำาวอนดวยออนหวาน

นองวาขานตามตรงอยาสงสย

ซงทำาผดกจการแตกอนไรถาแมนไดความชอบกตอบแทน

อนตนรายปลายดไมมโทษเปนประโยชนยาวยนอยหมนแสน

จะเทยวปลนคนกนเหมอนสนแกน

ถงมาตรแมนมทรพยกอบอาย

อนดชวตวตายเมอภายหลง ชอกยงยนอยไมรหายแมนสงหารผลาญเราเปนเจานาย

ตวจะตายไมทนขามสามเวลา ฯ

            แตโจรไมยอมฟง เขากลมรมนางกษตรย นางไดตอสพลางหนพลาง จนลกเกาทณฑหมด และตกคำา กเหนคนหมใหญเขามาชวยไลโจร หนไปแลวมาเฝาคอยฟงรบบญชา

องคละเวงวณฬา ประหลาดใจจงถามวา เปนใครและรจกนางไดอยางไร ผเฒาชาวปาสกคารนำา (เขาเขยว)  กตอบวาพวกตนเปนชาวปาพนองกน ทราบวาพระนางเสยทพ โจรจะมาจบฆา ตนอาศยในแผนดนนคดกตญญจงเขามาชวย ขอใหพระนางคงเสวยเศวตฉตร และเดนทางไปดวยด สวนพวกตนขอลากลบไป            

องคละเวง ไดฟงจงกลาววานางไมรจกหนทาง จะขอไปอยทบานของพวกทานสกหนงวน ผเฒากปฎบตตามประสงค และดแลนางอยางด            

องคละเวงเหนหญงชาวปามระเบยบเรยบรอยเหมอนนางใน จงถามวาเปนชาวในหรอวาไดรบการฝกสอนมา

  ค ฝายหญงเฒาชาวปาวาขาพเจา

มใชเหลาในนเวศนเขตสถาน

เปนชาวปาถาจะคดในกจการตามโบราณราษฎรซงสอนไว

ฯลฯ

  ค นางฟงคำานำานวลควรสนองทานวาตองตามระบอบชอบหนกหนา

อนชายหญงสงหลคณนาสดจะหาใหเหมอนทานทบานน

มาพบปะจะใครไดไปไวดวยจะไดชวยกนบำารงซงกรงศร

ใหปรากฎยศศกดดวยภกด พอเปนทปรกษาใหถาวรพวกชาวบานกรานกราบสภาพพด

ขาเหมอนอฐหรอจะไปเปนไกรสร

ฯลฯ

  ค นางตรสตอบขอบจตทคดรกตามสมครมไดแหนงแคลงไหน

แลวถามนางขางบลลงกทนงใช เจาชอไรรปรางสำาอางตา

สวนนารพนองสองสดบนอมคำานบทลความตามภาษา

ขาเปนพนชอยพาผกา นางสลาลวนนนเปนนอง

ไมมญาตขาดสญประยรศกดบาทหลวงรกเลยงไวมใหหมอง

ขาสบสปปลายขางฝายนอง ไดสบสองปเศษสงเกตใจฯลฯ

นางกษตรยไดตรสขอสองนางเปนลก ทงสองนางกยนยอม

แลวโฉมยงทรงรนสราให ตามวสยสบรกสมครสมานทงพนองคำานบรบประทาน ตามโบราณรบรกดวยภกด

ฯลฯ

ครนรง นายบานกนำาความไปบอกบาทหลวง  บาทหลวงไดฟงแลวกกลาวสรรเสรญนางกษตรยวาเกนฉลาด รจกแสวงหา คนด ทรงรออยกเพอตองการจะเอาตนไปใช  ชาวบานกวาใหบาทหลวงไปชวยสอนการสงครามปราบปรามยคเขญ

  ค บาทหลวงวาอยาประมาทชาตกษตรย

เหลอจำากดกลความตามวสย

เมอดเยนเชนมหาชลาลยโกรธเหมอนไฟฟนฟอนใหรอนทรวง

แลวเรารอยวานางแตปางหลง ถอพระสงฆราชผบาทหลวงไดฝกสอนรอนราญการทงปวง จะไปชวงชงรเหมอนดเบา

เมอยามดมไดพงครนถงยากจะพลอยรากเลอดตายตองอายเขา

ถงแมองคนงลกษณจะรกเราพวกคนเกาเขาคงกนดวยฉนทา

อนงอำามาตยชาตสอพลอทรลกษณ

เหนเจารกชวนกนคดรษยา

คอยยยงลงโทษโจทนา ไมรวาใจนางจะอยางไรฯลฯ

            แลวบาทหลวงกมาพบนางกษตรย ไตถามถงการเดน

ทางมาในปาของพระนาง  นางกษตรยไดเลาเรองเมองผลก จนทำาศกเสยทพ จนถงถกโจรจะมาฆาฟน และบอกวา

ไดพบปะพระคณการญดวยเหมอนชบชวยชชาตพระศาสนา

ชวยสงสอนผอนผนพระกรณา ใหปราบขาศกไดดงใจจง ฯ           

บาทหลวงตอบวาตนเปนชาวดง รแตสกขาสมาทาน เรองกลศกควรคดกบขาทหาร สวนพระสงฆราชกเปนผเปรองปราชญอยในเมองหลวง ควรไปไตถามทานกจะไดวชาตาง ๆ            

นางกษตรยไดฟงกตองใจแลวบอกวาบรรดาเสนาพระบาลใหสรางเมองใหมไวรบสมทบทพ แตขาศกกลบขามคงถงกรงศร ครนลวงลอขาศกจนไดทแลว ขาศกกลบเปาปใหกองทพหลบไป เปนการสดคดทจะแกกลศก จงขอพงบาทหลวงชวยแกไขบำารงกรงลงกา

  ค พระบาลมจตคดสงสารแจงวจารณทางธรรมดวยหรรษา

เพราะมหอยกป มศกดา แมหาหไมปไมมฤทธวสยคนทนคงเขายงยทธ ฤทธรทธแรงรายกายสทธแมเพลงกาลผลาญแผนดนสนชวต

อำานาจฤทธยอมแพแกปญญา

เชญไปฟงสงฆราชพระบาทหลวง

อยาเพงลวงความคดเปนศษยหา

แมศกเสอเหลอขนาดอาตมา จะอาสาหาบหามตามกำาลงฯลฯ

            นางกษตรยกบสองหญงพนองออกเดนทางกลบเมอง

ไปจนถงแดนถำากลำาพน เมอตอนพลบเปนปาสงบไมเหมอน

ทกแหงทผานมา กสงสย จงใหหยดไพรพลพกอยรมเขาอยยามตามไฟ

ตอนท ๓๒ ศรสวรรณอาสาตดานดงตาล

องคละเวงวณฬาถามสองนางพนองถงความผดปกตของปาทพกอย สองนางพนองจงทลวาปานชอกาลวน มเจาปารกษาสงอยในถำากลำาพน กนสตวเปนอาหาร ผใดมายงทนอารกษกจะแอบสะกดแลวเอาไปกนเสย            

นางกษตรยทราบความกนกหวาดหวน ถามสองนางพนองวาเมอรเชนนแลวเหตใดจงใหมาพกอย ณ ทน  สองนางพนองทลตอบวา บาทหลวงบอกวาตราพระราหจะคมภยได กรงลงกายงไมสญประยรศกด และขาศกจะกลบรกรวมจงหวดปฐพ            

นางกษตรยไดฟงกใหนกอายใจ  ถามตอวา บาทหลวงทายมาเพยงเทานนหรอยงมอก หรอวานางกบพระอภยจะไดเปนคกน สองนางพนองทลตอบวา บาทหลวงทายไวแตเพยงเทานน

  ค นางฟงความยามดกนกวตก สะอนอกอาลยพระทยหายคดถงพระอภยแลวใหอาย  ชางเคราะหรายนไฉนกระไร

เลย

เมอตางชาตศาสนาเปนขาศกสดจะนกรวมเรยงเคยงเขนย

ขอสตายชายอนไมชนเชย จนลวงเลยสสวรรคครรไลฯลฯ

            สองนางพนองอยงานขบกลอมนางกษตรยดวยกาพย

เพลงพลอดคดประดษฐกลอน

หนาวนำาคางพรางพรมจะหมเสอ พออนเนอนอนสนทพสมยถงลมวาวหนาวยงจะผงไฟ แตหนาวใจจำากลนทกวนคน

แมมคชชดสนทนมเหมอนหอหมผาทพยสกสบผน

หอมบปผามาลยไมยงยน ไมชชนเชนรสพจมานฯลฯ

            องคละเวงวณฬาฟงเสยงขบกชนชอบใจจงเฉอนดน

ถนนใหเปนรางวลพนองสองนาง ไดรบประทานแลวกมผวพรรณโสภาผองผดเชนเดยวกบพระนาง            

กลาวถงชาวบานสงหลชอยองตอด เปนลกเศรษฐ เปนคนขอายและเขลา พอแมขอเมยมาใหกไมประสประสาจนเมยทำาเอาตาบอด ยองตอดกกระโดดหนแลวกลนลกตาไว มาถงถำากลำาพนพบปศาจใหความรเลยอยดวยกนเทยวกนเนอ

สตวเหมอนผดบจนสตวในปากาลวนไมมเหลอ คนวนนนยองตอดออกมาเหนกองไฟ แตไมเหนคน ดวยเทวดารกษาไว พอเหนมากตรงเขามากดกนทเหลอกเอาไปใหผจนมาชกรถหมดไมมเหลอ แลวเทยวคนไปรอบเขาดวยกลนมนษย มาถงรถกเสกสะกดใหคนหลบ แตนางกษตรยไมหลบแลวกลบตน จงใชตราราหตถกหวยองยตอดลมสลบ มนตทมนสะกดกคลาย ผคนตนขนมาจบมนมดไว

  ค โฉมเฉลาเลาเรองใหรแจงพอสงแสงสรยสวางกลางเวหา

ตางพศดผตายคลายคลา มแตตาขางเดยวดเขยวโงงทงหนางายรายเรมโดนเมยขวน ผมแตลานมผกจมกโดง

ใบไมนงรงรงสนหลงโกง ดงผโปงปากเหมนเชนกมภา

ฯลฯ           

พอยองตอดฟ นกสลดเชอกทมดหลด นางกษตรยเอาตราพระราหตซำาจนมนรสกเหมอนจะสนชวต เหนนางกษตรยดตวนารายณจงกลวฤทธลงกราบกราน เมอถกนางถามจงเลาเรองเดมของตนใหฟง บอกใครฆาตนกไมตาย เวนแตตราพระราหตนสไมได และขอใหใชตนแทนมาทตนกนไปจนกวาจะหามามาได ตนกจะกลบมาอยทถำาอยางเดม            

นางกษตรยไดฟงจงปรกษากนวาใครจะเหนเปนอยางไร สองนางพนองตางรตามทครสงวาครงนจะไดใชทหารเชนยองตอดทใครฆาไมตาย จะไดใชออกรบ นางกษตรยเหนดวยแลวใหยองตอดพาไปถำาทอยของครบา พวกผกลวตาพระราหกพากนหนหายไปหมด

  ค ยพาวาพระองคจะทรงปราบใหราบคาบเจตแควนแดนสงหล

อนพวกผมไดเหนเปนสกนธจะใชคนสประยทธสดทำานอง

ควรจะหาอารกษอนศกดสทธ ซงสถตถำาเขาเปนเจาของ

เขาโรมรนกนเองคมเกรงครองจงจะตองตามเลหประเวณ ฯ

  ค นางกษตรยตรสวาเวลาน จะบตรพลเทวดารกษาศาล

ถวายกรฟอนรำาใหสำาราญเจาตามมารดาฟอนจะสอนไว

ฯลฯ

แลวรำารายฉายฉะประปลายบาทกระหวดวาดไวจงหวะดสะสวย

สองบงอรฟอนตามงามระทวยดำาเนนนวยนาดกายชะมายเมยง

แลวรองบวงสรวงศาลหวานวเวก

ทงทมเอกอกษรชะออนเสยง

เครองเสวยเคยถวายไวรายเรยง

ทงหมากเมยงมงสาสราบาน

บปผาพวงจวงจนทนคนธรสทงเครองสาดของเราทงคาวหวาน

ขอศกดสทธฤทธรงคองคพระกาฬ

มาสงศาลสำาหรบชวยดบรอน

ฯลฯ

  ค นางละเวงเกรงบาปไมหยาบหยาม

ขนานนามตามอยทภผา

ชอพระกาฬศาลเจาชาวลงกา จงเรยกมาตามกนทกวนนอนนามถำากลำาพนอนอบาทว เกดปศาจสาปนามไวตามทชอวาเขาเจารำาประจำาป ทกวนนกยงเปนเชนโบราณ

ฯลฯ           

องคละเวงวณฬาพาโยธากลบเขาเมองลงกา ถามขาวเรองผลกทราบวา ขาศกยงอยวงทสรางใหม จงกำาชบขนนางและไพรพลทงหลายปองกนรกษาเมอง

อยาประมาทราชการทานทงหลาย

ศกไมวายแตละวนนนจะดบ

เรงระดมสมทบไวรบรบเรงกำาชบดานทางอยางวางใจ

ฯลฯ

ฝายทหารการศกไดฝกปรอจะแกมอเมองผลกยงตรกความ ฯ

            จากนนพระสงฆราชไดมาพบถามเรองราวทผานมา นาง

กษตรยกเลาใหฟง รวมทงทไดกนดนถนน แลวเชอดชนดนใหพระสงฆราชฉน  

บาทหลวงดรความตามตำาราจงบอกวาของอยในใตแผนดน

กำาหนดนนพนปผดทหนงเสยงตงตงแตกฟงจรงกลน

เกดตรงไหนไอเหงอเหมอนเกลอกน

พนแผนดนกเปนโปงทตรงนน

มนษยเราชาวเมองเรยกเกลอโปง

เพราะปลองโปรงเปลวกลนดนถนน

ไดผลกนกลนเนอเหมอนเจอจนทน

บอกแลวฉนชมหวานสำาราญใจ ฯ

            ขณะนนมทตถอสารของพระอภยเขามา บาทหลวงให

เปดออกอาน มความวา

  ค ในสารวาพระองคทรงสวสดสบกษตรยศาสนาภาษาสยาม

มาหยดนงฝ งสมทรหยด เพราะมความเสนหาให

สงคราม อาวรณ

คดถงวนสญญาเวลาดกมไดนกแหนงหนายสายสมร

ฯลฯ

แมนตวตายหมายฝงไวลงกา แมวณฬาละฉนใหรญจวน

หรอลมคำาทำาสตยมธรสเกนกำาหนดนกคอยละหอยหวน

ฯลฯ

จะทำาสตยมธรสพจมานตามโบราณรวมจงหวดปฐพ

ไมรบพงมงหมายทำาลายลาง จะสบสรางเสนหามารศร

แมเหมอนเพชรเมดเทาเขาครแมนไมมเรอนทองกหมองนวล

ถงมยศงดงามแตยามตนไมแชมชนเชนเจาของครองสงวน

งามละมอมจอมขวญอยารญจวน

จงคดควรคำาสารทอานเอย ฯ

  ค นางฟงความหวานไหวฤทยหวน

ใหอดอนอายเอกเขนกเฉย

บาทหลวงวาขาคดไมผดเลยแตพอเอยออกกเปนเหนไรฟน

ฯลฯ

  ค บาทหลวงวาขาไมบอกไวดอกหรอ

สญชาตชอวาผชายตายเพราะหญง

จนของอของอนถงวอนวงราวกะวงเขามาวานสงหารกาย

ฯลฯ

อนลมปดแตเพราะเสนาะห ทจะสลมปากยากหนกหนาแตความรกมกจะออกกระบอกตา

จะเปนขาพวกเขาชาวชมพ

ฯลฯ           

นางกษตรยไดทำาหนงสอตอบพระอภย ใหทตทถอหนงสอมาไปถวายพระอภย ทอดไมตร

แมมจรงสงสตยสะบดสบถไมเลยลดเลยพระองคอยาสงสย

จะสรบขบฟนจนบรรลย ไมขอไปเปนขานางมาลแมพระองคทรงสตยสนทดเทยง

จะโลมเลยงแลวไมอางขนางหน

ใหเหนจรงสงสตยสวสดไมมทกดขวางเหมอนอยางนน

จะไดไปคำานบอภวาทเชญพระบาทบรเมศวรมาเขตขณฑ

ฯลฯ           

พระอภยไดอานสารแลว มไดออกโอษฐวาอะไร ศรสวรรณไดทวงตงไปหลายประการ

ถาพระองคสงสารกบวานเครออยาชดเชอชวงชงผหญงพาล

อนพาราฝรงทงทวป จะเรงรบรบรบแตกบหลานมไดเมองเคองขาดราชการ จงลางผลาญชวนใหบรรลย

จะยกทพนบโกฎมาเกยวชใครจะสสงลำาเลยงเสบยงไหว

จะออยองวงวอนจนออนใจเหนพวกไพรจะผอมโซเพราะโลกย ฯ

  ค สนสมทพดจากประสาจต แมไมคดรบพงเอากรงศรจะบวชเขาเอาบญเปนมน ไปอยทเกาะแกวเสยแลวกน

ฯลฯ

  ค พระอภยไมพดกบโอรสดวยทรงยศเธอรกเขาหนกหนา

แตเกรงนองของขดหทยา จงแกลงวาพกไมอาลยมนฯลฯ

ถาไดทตกระทงถงวงใน ใครอยาไดฆาฟนนางวณฬาดวยเดมทพเขากบเรานน  เหมอนพงศพนธผกรกกน

หนกหนาจะปราบปรามตามทำานองของนองยา

แตอยาฆาคดลางใหวางวาย ฯ

            ศรสวรรณและสนสมทรไดฟงกยนด ทลลามาจดทพให

พราหมณสามมานพ เปนทพหนา สนสมท เปนทพหนน ศรสวรรณ เปนทพหลวง            

ฝายทพหนา สานนใหคนบอกชาวบานวา ใครไมสใหอยบาน จะไมไปยำายไมตองหนไปไหน            

กลาวถงชาวเมองชอ อเรน เปนคนโบราณมฝมอรำาขวาน รกษาดานชนนอกเปนคอกเนน

รมวถมลำาแมนำากวางทงสองขางโขดดอนสงขรเขน

เปนรองกลางทางเซาะจำาเพาะเดน

มเชงเทนรายรอบขอบบร

            เจาเมองถอขวาน มลกสาวอายยสบป สวยโสภา ไมมผว

กลวจะมลก อยากทำาศกฝกหดเพลงอาวธ จนรเชงรบครบครน เมอศกมาถงดานกให กปตนไปตงหลงเขา มรหมคมทหารอยชานเขา กำาลงพลขมาทงหมด บงอลอยทลำาแมนำาคด ทงสามกองมกำาลงกองละหมน            

ฝายทพพราหมณสานน มาถงทายดาน พบทพมาฝายลงกา จงใหหยดกำาลงพล แลวไปเจรจาวา ทพชาวผลกไมคดราย ดวยเจานายทงสองฝายปรองดองกน ขออยาใหขวางหนทาง ฝายปลดไดฟงกขดใจสงทหารเขารบ กปตนถกธนพราหมณวเชยร ถกลกทงสองขางตกมาตาย แลวยงปลดถกหถงแกความตาย            

เจาเมองเหนเหตการณจงควบสงหเขามารกรบ วเชยรยงธนไปสลก แตไมถก เพราะสามารถคาบคบหนบไวได แลวใชขวานฟนฟาดพราหมณวเชยรเกอนสลบ สานน โมรา กลาหน เจาเมองกตามต            

สนสมทรเหนทพพราหมณ แตกหนจงเรงพลเขาตไปกลางทพ จนพบพวกทพทจบพราหมณกชงตวมาไดทงสามคน แลวเขารบกบอเรน วเชยรเอาเกาทณฑยงถกตาเจาเมอง พลดตกจากสงห แลววงขนหลงมาควาขวานมารบตอ            

ฝายลกสาวเจาเมองอยหนาปอม เขาลอมบดาอยกถอดกระบ แลวขบมามาชวย โมรากบสานนเขารบมอ บงอล มรหม เขารบรมกนนายออกไปเขาดาน            

สนสมทรกบสามเจาพราหมณ กเขาตงลอมเมองดานไว แลวบอกขาวไปยงพระอนชาศรสวรรณ            

ฝายฝรงนายทหารทงหลายรกษาดานไวแลว หารอกนวาเจาเมองบาดเจบไมควรออกรบ เหนวาถาองคละเวงวณฬา สงกำาลงหมนพนมาชวยสมทบ จงคอยออกรบกบขาศก แตเจาเมองไมเหนดวย

ฝายผเฒาเจาเมองเคองตะคอกอยาเพงบอกเฟ องฟงถงกรงศร

เราเปนชายฝายเจาเปนสตร ชวมมใหองคออกสงคราม

อายเราเลากจวนหกสบหาถงแมวาวายวางลงกลางสนาม

สบรรลยไวชอใหลอนามจะสงครามปลอยแกพอแกอาย

ฯลฯ

อนงเลาเขามาลอมอยพรอมพรงเปรยบเหมอนดงโรคตดอตสาร

จะวางยาแมมหายคงวายปราณแมนเสยดานกเหมอนดงเสยลงกา

ฯลฯ           

แลวบอกวาขาศกมชยคงจะประมาท จงใหจดกำาลงเปนหกทพยกออกไปโจมตตอนสามยาม ใหมรหมคมทหารเขาดานซาย บงอลเขาดานขวา หศเกนสมทบกบมลปาสารวด

ยนตงองกฤษใหอยกบเจาเมอง แลวสงบตรใหอยตรวจตราการขางใน สงวาถาตนตายใหไปเฝาองควณฬา ถวายตวสามภกดจะไดปรากฏเกยรตตอไป            

ฝายศรสวรรณปรกษาการกลศกกบแลวเหนวาอยาประมาทพวกฝรงคงจะคดอานมาสรบอก จงวางกลศกไววาถามศกมาเขาตตอนดก ใหทำาเปนแตกตนหนไป ใหขาศกตามตออกไปนอกภเขา ใหโมรากบสานนคมกำาลงยอนมาทางขวาและทางซาย พวกทมฬของสนสมทรใหโอบหลงลอมไว แลวตกลบเขามาตดหวตวนาย แลวทำาลายประตเมองเขาไปในเมอง จากนนกแกลงหยดตฆองกลอง และราไฟเสย            

ฝายอเรนเตรยมทพไวพรอมแลว คอยสดบตรบฟงขาศก  เมอเสยงเกราะเคาะขานหายไป ทงแสงไฟกโทรมลง นกวาพวกกองทพขาศกหลบ จงใหกองทพของตนถอชดอาวธสนเขาปะปนกนไป จะไดสงเกตเหนเปนสำาคญ ยกกำาลงออกไปนอกกำาแพง พวกโยธาฝายศรสวรรณกทำาทแตกหนไป พวกชาวดานเหนขาศกหนกเขาโจมตตดพน            

ฝายสนสมทรหยดยกเขาวกหลง สกดกนไวทประตปา วเชยรขบทพหลงตงประจญไว โมราพาทหารเขาดานซาย สานนออมไปทางดานขวา ขบโยธาเขาแทงฟนประจญบาน            

ฝายบงอลมรหมทคมทพอยกถกฝายศรสวรรณตแตกมาจนถงปาตาลกถกลอม  อเรนเหนผดทาท พอจวบรงเชากเรยกไพรพลกลบ  สนสมทรกเขามาโจมตกระทบกบโมรากบสานน            

การรบเขาขนตะลมบอน ฝายเมองผลกฮกหาญเขาสงหารฝายฝรงตายกลาดเกลอน อเรนถกลกธนจนเลอดอาบทวตว เหนวาจะถกจบเปน จงเรยกศษยองกฤษใหตดหวตน เพอไมใหศรษะกบตวไมมผใดไดพบเหน ยนตงจำาตองทำาดวยความจำาใจแลวเอาผาเชดหนาผกคอไวแลวขบมาหนไปยงเมองลงกา            

ทพเมองผลกจบไพรพลขาศกไดเปนจำานวนมาก สานนฆามาตา โมราฆาบงอล วเชยรฆามรหม แลวสามพราหมณกตามมาถงหนาดานแลวใหประจานศพฝรงทงหลาย เอาศพตวนายเสยบเรยงไวเคยงกน แลวรองบอกชาวดานวาใครไมส กจะยกโทษใหใครสจะฆาเสย และใหเปดประตดานใหกองทพเขาไป

ตอนท ๓๓ ยองตอดสะกดทพ

            ฝายลกสาวเจาเมองเตรยมการปองกนอยางเตมท เหนฝายเมองผลกเอาศพนายทพมาเสยบไวกตกใจ แตยง

ไมเหนบดาของตน ทงยนตงทสงไวกยงไมกลบ จงเทยวเดนตรวจพลอย

  ค ฝายสามพราหมณสามทพไมยบยง

หมายจะพงปอมประตเขาสไล

ใหเอาโซทำาคนเปนบนได ขนชงชยชาวพลบนกำาแพง

พวกฝรงทงสนเอาหนทงบางยนยงปนสนเกาทณฑแผลง

แตหกหาญราญรอนจนออนแรงฝรงแทงลมตายลงหลายคน ฯ

            สนสมทรเหนทพหนาถอยกลงจากสงห ปนปอมกำาแพง

เขาปลนคาย  สามพราหมณกตามเขามารกรบ            

ฝายลกสาวเจาเมองเหนนายทพขาศกกยงดวยธนถกกรอกปากสนสมทรพลดตกลงมาจากกำาแพงแทบสนชวต แตสนสมทรไดชกลกดอกออกแลวภาวนาคาถา แผลนนกหาย แลวคดแคนแหงนดเหนเปนผหญง จงลกขนขบทพไปชนบน พอเขาไปใกลกลไกทมตารางคลมอยกถกตารางครอบกำาลงพลทมฬเอาไว ไพรพลของชาวดาน กยกเอาหนมาทมทงลงไป แลวเปดประตจนหบออกจบกมพลทมฬเหลานน            

ศรสวรรณยกทพตามมาทนจงชวยแกกนออกไปไดทงไพรนาย พอตกคำากถอยทพมาตงคาย แลวปรกษากนวากลไกของฝรงนนมอยหลายอยางมาก ถาโหมหกเขาตเมองกจะเปลองกำาลงทหาร จะคดอานกนอยางไร            

โมราเสนอวาจะผกเรอยนตรบบรรจกำาลงพลทงนายไพรแลนไปตามขามภเขาเขาไปขางใน ทกคนกเหนดวย            

ฝายลกสาวเจาเมองเหนขาศกกลบออกไปแตยงไมถอยหนไปไหน จงตอนชาวเมองขนทำาหนาทพรอมกบทหาร แลวปรกษาเสนา

บอกหนงสอชอนางอยตางพอ ใหสงตอเปนระยะไปถวาย

คนเรวรบขบมาจนตาลาย ถงบานรายรบกนเปนหลนไป

อนเยยงอยางขางฝรงนนอยางนน

ทางสามวนวนหนงเดนถงได

แตลงกามาดานปราการไพรประมาณไดสามวนดงพรรณนา ฯ

            ฝายยนตงรบเดนทางมาถงเมองลงกากเอาหวครถวาย

แกนางวณฬาแลวทลแถลงแจงกจจาใหทราบ

  ค นางละเวงเพงพศคดสงเวช นำาพระเนตรหลงลงนา

สงสารเพราะสตยซอถอนายสวายปราณ

โปรดประทานศพไวใหยนตง

เลอนศรษะเปนพระอปราชบรรจไวในปราสาทบาทหลวงฝง

            พอผถอหนงสอของนางรำาภาสาหรมาเฝาในใบบอกวา

นางไดรกษาดานไดฆาขาศกลมตายไปหลายพน ขาศกยงถอยไปตงมนอย บดาของนางหายไปยงไมกลบมา ถาแมนไมไปชวยใหทพในวนรงกเหลอกำาลงทจะรกษาดานไวได

  ค นางทรงฟงสรรเสรญวาเกนหญง

ขยนยงเสยกวาชายนายทหาร

ใหตงนางตางบดาบญชาการ เปนผผานพารารกษาเมอง

ทงเครองยศกลดกระบมสำาหรบหมวกประดบขนนกการเวกเหลอง

เสอสหรายลายทองดรองเรองทงเกราะเครองแตงรบมครบครน

            แลวตงยงตงเปนปลดดานคมทหารหมนหนง แตงตง

ใหวรญกบกนตนเปนขนนาง ใหยกพลคนละหมนไปรกษาดานไวทงสามคนรบคมกำาลงเดนทางไปทงกลางวน และกลางคน เปนเวลาสองวนครงกถงคายดงตาลราย แลวแจง

ความตามรบสงใหนางรำาภาทราบ พอนางอานดรวาบดาตายกเสยใจลมสลบไป

ตอนท ๓๔ นางละเวงคดหยาทพ

ฝายเสนทถอหนงสอบอก เมอมาถงเมองลงกาแลวกเขาไปในวงถวายหนงสอนนแกนางละเวง ในหนงสอนนไดเลาความทเกดขนทงหมด สดทายแจงวาขณะนขาศกไดลอมเขาเจาประจญอย            

ฝายองคละเวงวณฬาทราบความแลวกใหเชญบาทหลวงมาไตถามวาจะคดอานประการใด

  ค ฝายฝรงสงฆราชพระบาทหลวง

ฉลาดลวงพดจาอชฌาสย

จะปราบศกนกเหนไมเปนไร กลวแตใจจะไมทำาเหมอนคำาเรา ฯ

            นางละเวงไดฟงกนง คดถงความฉลาดลำาลกของ

บาทหลวง จงตอบไปวานางคดจะแกแคนแทนพระบดา และพระเชษฐา แตขดสนจนอยทเปนผหญง            

บาทหลวงไดฟงจงกลาววากำาลงพลคนอนเปนหมนพนกเหนจะปองกนขาศกไมได  ถาคดจะพฆาตขาศก ใหลวงลอใหพระอภยเปาป พวกไพรพลในกองทพจะหลบไหลไปหมด แลวจงลวงทางเสนห พระอภยกจะไมรอดในครงน            

ฝายองคละเวงวณฬาจงใหความเหนวา หากวาฆาพระอภยไดแลวกยงมลกชายกบนองทงสองคน รวมทงสามพราหมณกมฝมอรายกาจ ชำานาญเวทมนตทงคงทนตออาวธ พวกเขาเหลานนกจะรวมกนรกรบ เหนวาฝายเราจะตานทานไมไหว

  ค บาทหลวงวาถานายวายชวต จะรบคดเขนฆาโยธาหาญ

จะไปดวยชวยกนประจญบานเอาเพลงผลาญเสยใหยบทงทพชย ฯ

            นางกษตรยฟงคำาสงฆราชแลวเหนวามความฉลาดลำา

เมอทำาตามนนแลวเหนจะชนะขาศกได แตแคนใจตนเองวาเมอพบพระอภย แลวจะใจออนไมยอมฆา แลวกลบคดแคนวาพระอภยไดฆาพระบดาของตน จงหกใจจะคดรบดวยความโกรธ แลวขอใหครเฒาไป ดวยกนเพอชวยกนพากนยกกำาลงหาหมนยกไปตงทเขาเจาประจญเพอปองกนเมอง

  ค ฝายสามนางตางพากนมา แลวทลเลาขอความไปตาม

เฝา เรอง

ออกชงชยไพรนายกตายเปลอง ขาศกเนองหนนกนประจญบาน ฯ

            ฝายพระบาทหลวงไดชวนลกสาวเจาลงกาขนไปบน

ปราสาทแลวตรวจดการวางกำาลงของขาศก

เหนทพลอมพรอมพหลพลผลก กระหมฮกโหลนสนนห

ทงหกคายรายรอบรมขอบค กระบวนปเปดกามตามตำารา

            เมอเหนทวงททพขาศกดงนนแลวกมาปรกษากนวาจะ

แตงสารไปเจรจากบพระอภยมณ

เปนใจความตามขนบทรบพงใหลอเลองเฟ องฟงทงกรงศร

ใสกลองแกวแลวปดผนกด ใหเสนราชทตไปพดจา ฯ  ค เสนานำาคำานบแลวรบสาร มาใสพานมรกตขนรถาออกประตคแหแตรลงกา เปาไปหนารถทงกงสดาลถงกองทพยบยงอยขางนอก ใหรองบอกประกาศราชสาร

พระอภยใหถามตามโบราณครนทราบการกใหรบมาพลบพลา

พระออกนงยงทเกาอรตนสองกษตรยเฝาฝายทงซายขวา

ทหารลอมพรอมพรงฟงกจจาเจาโมราคลสารออกอานพลน ฯ

  ค ในสารวาพระองคดำารงราชย บรมบาทบงอรอปสรสวรรคทรงพระนามตามยศทศธรรม ละเวงวณฬาลบภพไตรบำารงราษฎรศาสนาใหผาสก ประเทศทกภาษาไดอาศย

ฯลฯ           

การทมารบกบพระอภยกใหสงสารไพรพลทตองลมตายไปเปนอนมาก จงคดจะขอตอตกบพนองสองตอสอง ตามสงครามอยางโบราณ ถาหากนางเพลยงพลำากจะยกลงกาทงอาณาเขตใหเปนของพระอภย ถานางชนะจะขอสตยปฎญาณจากพระอภยแลวปลอยไปไมสงหารผลาญชวต ถาแมพระอภยไมสผหญงกใหทงอาวธเสย แลวเลกทพกลบไปหานางสวรรณมาล

  ค พระอภยใจซอถอวาหง ยงคดถงนางวณฬามารศรปราศยทตพดตามความบตร วานางมลกผวคอตวใคร ฯ           

ฝายฝรงจงทลตอบวาใครจะมาเปนคครองของพระนางได แมจะมกษตรยมาจากสามโลก พระนางกไมยนด สวนพนองสององคนน พระนางเลยงไวเปนพระราชบบตร

แลวทลถามตามทำานองวากองทพ

จะรบรบหรอจะลาโยธาหาญ

จะออกโอษฐโปรดตรสดำารสการ ขอประทานแตไมพอไปไดกราบทล ฯ

  ค ศรสวรรณครนเหนนงจงชงตรส

อนกษตรยสงใหญเจาไอศรย

สงวนยศงดงามตามประยร ตำาตระกลกใหขาเขาราว

เหมอนหญงสผชายเสยดายยศเปรยบเหมอนคชสารสกบหนผ

ฯลฯ           

แลวจงกลาวแกทตวา เจานายของทตมผวช คบเจาเมองสบสามเมองเปนสามไปรบกบเมองผลก จงยกทพมาลงโทษ ถาแมมาออนนอมกจะไวชวต แตถายงคดจะตอส กควรทจะถกฆาใหตาย ใหทตกลบไปบอกนางละเวง ใหมาสกบตนจงคควร            

พระอภยไมเหนชอบดวยกบศรสวรรณ บอกวาไมควรขดของเคองขนทำาหนหน ผดชอบอยางไรควรตอบคำาใหนำานวล ไมควรโกรธ แลวหยบสารลานทองมาเขยนตามทคด โดยไมแพรงพรายใหผใดร สงใหทตถอกลบไป            

ศรสวรรณตอวาพระอภยวา การทพระอภยเขยนสารตอบไปโดยทพวกตนทงหมด ไมไดลวงรนนอาจจะเกดพลาดพลงในสงครามได            

พระอภยตรสตอบวา เราจะใชตดวยฝปากไมใหไพรพลตองเหนอยยาก ดวยพระองคเขาใจกลศกทลกซง การทนางละเวงชวนรบนน คงจะมจตคดถงททาทายมานน ในปลายคำาไดรำาพงเปนเชงหง เหนวาจะมความรกหนกอกอย แลวตรสตอไปวา

ขางพวกเจาเลากชายนายทหารจะคดการมไดหามตามประสา

เหนอยางไรไมหามตามอชฌาการของขาขาจะตอบตามชอบใจ ฯ

            ศรสวรรณครนจะทลโตแยง กกลวพระเชษฐาจะกรว

โกรธ จงทลลามาสงกำาชบใหระวงรกษาหนาทของตน

  ค ฝายอำามาตยราชทตมาถงดาน

ถวายสารนางวณฬามารศร

ทลแถลงแจงความตามคดพระบตรคลสารแลวอานความ ฯ

            ในสารพระอภยไดเขยนแสดงความรกความอาลยใน

นางละเวง บอกวาถานางตดรกหกสวาท ไมยอมเปนไมตรกจะยอมใหนางฆาเสย ถาไมตดรกกจะฟมฟกเขาประคองครองสงวน

  ค นางฟงความยามเศรายงเหงางวง

พระบาทหลวงรองวาเอทำาเหหน

เหนไดทมทำาทสำาคญ จะมอนตรายเพราะตายใจ ฯ           

นางละเวงเกรงวาครจะรความในใจ จงแกลงถามวาทจะไปฆาพระอภยนน เหนจะทำาไดดวยเลหกล สวนทจะเผาผลาญทหารขาศกนน ยงคดไมตกวาจะทำาไดเหมอนใจหมาย จงขอทราบกลอบายจากบาทหลวง

บาทหลวงวาถาเขาไดเปาปพวกโยธกองทพคงหลบไหล

แตพวกเราเอาปรอทหยอดหไว ใหถอไฟฟางหญาทานำามน

กองดนเปนรอบเปนขอบนอกเอาเพลงคลอกโยธาใหอาสญ

ถงอยปนยนยงคงกระพน กเหนมนจะไมรอดคงวอดวาย ฯ

            นางวณฬาเหนดวยแลวมอบทหารใหบาทหลวงไป

ดำาเนนการ แลวขนไปประทบบนพลบพลา ทหนาปอมดความพรอมของไพรพล

นางวณฬาอาวรณถอนสะอน สดจะขนขมรกหกประหารคดจะฆาพระอภยเหนไดการ แตสงสารสาราทอาวรณเมอแรกพบนองไดลองจต เหนทรงฤทธแสนรก

เหมอนอกษรจะตดรกหกสวาทไมขาดรอน สะทอนถอนฤทยไมไสยา           

นางละเวงไดฝนไปวา บาทหลวงจดเพลงตะเกงกอง พระอภยเขามากอดจนกายขาดออกเปนสองทอน พระอภยไดประคองหตถเอาไว นางไดเลาความฝนใหสามนางฟง แลวถามวาใครเคยทำานายฝนไดบาง นางยพาทลตอบวา นางไดเรยนมาจากคร แลวใหคำาทำานายวา พระอภยจะไมตายแตจะกลบกลายเปนคครองของพระนาง และชาตฝรงจะเสอมทงศกราช พระศาสนา พระอภยจะรกษาสตยสวาทไมคลาดคลาย สวนบาทหลวงจะโกรธมาก และไมยอมหายโกรธ

  ค นางลบอกตกตลงรำาพงคดนกพนจเหมอนจะจรงทกสงสรรพ

นางปรกษาวาเปนไปเชนนน จะผอนผนแกไขฉนใดด ฯ           

ทงสามนางกจนจต นางยพานกไดวาหนงสอทพระบาลใหไวสำาหรบเมออบจน จงไดเอาออกมาอาน

วาถงยคทกภาษาจะมาปนดวยตงตนแตลกสาวเจาลงกา

พระอภยอยาไดหมายทำารายเขาจะสญเผาพงศชาตพระศาสนา

เปนคสรางนางละเวงวณฬามา ถงไตรดายคแลวไมแคลว

กนฯลฯ

เมอแมเลยงไดผวตวเปนลก จงพนผกพงพาเปนราศ

ตามวสยในจงหวดปฐพอยาถอผพวกฝรงเมองลงกา

ฯลฯ

  ค นางรมภานารคนมสตย สดจะขดสดจะขนฝนนสยตองทลความตามจรงทกสงไป ถงใจไมปรารถนามสามเมอเคราะหกรรมจำาเปนเหมอนเชนขา

ตองชวชาชายตองใหหมองศร

ฯลฯ

พระแมเจาเลากยงกำาลงสาวทกไททาวเธอนยมประสมศร

ฉวยเสยเมองเบองหนาจะราค เปนสตรสำาหรบจะอบอาย

พระอภยใหสตยจะตดศกจงทรงตรกตรองการประมาณหมาย

แมลวงหลอกคลอกเผาเขาไมตาย

จะฉบหายสนทงเกาะลงกา

อนหนงสอมอเสอคงเชอไดดวยเขยนไวกอนกาลนานหนกหนา

คำาโบราณทานวาคดผดตำารา ไปเบองหนาจะลำาบากได

ยากเยน ฯ           

นางวณฬาเกรงวาจะสเขาไมได แตไดสงพระบาทหลวงวา จะลวงลอมาฆาใหอาสญ ถาไมทำาเขากจะโกรธ แลวจะทำาฉนใดด นางรำาภาวาใหออกไปพบ เมอพระอภยไมรบเหมอนอยางทมสารมา จงคอยถอยทพกลบเขาเมอง ถงแมพระบาทหลวงจะรวาเราหยาทพ กเปนการทจะคดแกไขกนตอไป            

ฝายฝรงสงฆราชกสงใหทหารทงปวง เอาปรอทหยอดห เกบฟางหญาฟนตองมาสำารองไว ถาโบกธงใหตรงออกไป คลอกทพทกำาลงหลบอยใหตายทงหมด ทกคนกไปเตรยมตวพรอมตามทสงการ            

ฝายพระอภยคดคำานงถงลกสาวเจาสงหล ไมคดเรองการรบ คดแตจะใครพบนางอยตลอดเวลา พอเชาตรกมาลงสรง แตงองคทรงเครองแลวออกมานงหนาพลบพลาชย พระโอรสกบพระอนชามาเฝาพรอมเพรยงกน

พระเออนอรรถตรสถามตามสญญา

นางวณฬาจะออกรบพบกบเรา

จะขอสผเดยวเกยวใหตดใครอยาคดมงรายทำาลายเขา

จะปลอบโลมโฉมงามตามสำาเนา  การของเรามใชการราญ

ณรงค ฯ           

ศรสวรรณเหนผดจรตนก จะหามเหนไมฟงกำาลงหลง จงทลลาพาหลานมาดานหนาเพอฝายขาศกออกมาจะไดออกไปบาง เหนวากลศกครงนลกเหลอจะเชอฟง ไดแตคอยระวงไวทกตวคน            

ฝายองคละเวงเมอบรรทมตนขนแลวกเขาสรงชลแลวแตงองคทรงเครอง เมอมาถงหอรบกพบสงฆราช ทำาความเคารพแลวถามถงการปฏบตการ

บาทหลวงทลใหเรงยกทพ สามนารขมาสฟาเหลองนำาไพรพลออกไปนอกกำาแพงแลวใหทงหาทพยบยงอยคอยฟงศก พวกกองทพเมองผลกกออกมาตงอยสลบสลอน แตตางกรความตามสารทจะไมรบกน จงตางหยดยนอยคอยระวงเหตการณ            

ฝายพระอภยสบรวานางละเวงออกมาตามสญญากยงอาวรณขนทรงมาพรอมกบพระอนชาและหนอกษตรยมาถงยงทพหนา พอสบเนตรนางกษตรยกเกดฤทธเสนหในตวนาง จงตรสชวนเชญนางทางประโลม            

ฝายองคละเวงไดฟงกทำาเยอนยมพรมพรายใหดงาม ตรสตอบขอบคณ แลวตรสสบไปวา

เมอพบกนสญญาจะหยาทพแลวไมกลบแกลงวารกมาหกหาญ

เหนพระทยไมตามความโบราณ จะสตานตอยทธจนสดมอ

วนนทสญญาไดมาพบจะรอรบกนกบนองแตสองหรอ

หรอจะขบทพใหญไลกระพอ จงไมถอศสตรามาราว ฯ           

พระอภยไดฟงเหนวานางยงรกพระองคอยจงตรสปลอบประโลมนางดวยประการตาง ๆ

ตวของพนถาแมแมแคนเดอดตามแตเชอดฉะลงทตรงไหน

จะขอกอดยอดมงไมชงชยจนขาดใจจงจะวางใหหางทรวง ฯ

            นางวณฬาไดฟงกอาวรณ แตกลวอำานาจพระบาทหลวง

จนใจจงกลาวตอบไปตามประสามารยาหญงดวยประการตาง ๆ

อนผหญงสงหลนนคนซอ ใครดงดอแลวกสไมรหน

ไมเหมอนอยางนางสวรรณมาลเขารททำาจรตกระบดกระบวน ฯ

พระอภยรวานางขหยอก จงออกโอษฐปลอบประโลมนางดวยประการตาง ๆ ตอไปอก

พผดจรงมงแมจงแกแคนทำาทดแทนเถอหนงและมงสา

ไมตอตศรสวสดเปนสจจาพลางขบมาเขาไปตรงธงสำาคญ

ฯลฯ           

ศรสวรรณเหนหนานางรำาภากมใจรกจงออกปากฝากไมตร กลาวทาวความถงทไดเคยรบกนมา นางรมภากกลาวตอบความตามทไดรบกนมา ศรสวรรณกกลาวตอบสนองกลบไป            

สนสมทรยนมาฟงการโตตอบกนอย แลวมองดยพาผกา เกดความเสนหาในตวนาง คดจะเกยวนางบางอยางพระบดา แตกนกเขนจงขบมามาตรงหนานางแลวถามวาชอ ยพาผกาหรอทมหนงสอมาถงตนเมอวานซน แลวแมจะสนทรพยนบโกฏกจะมอบให ขอแตเพยงสไบนางสกผนเดยว            

นางยพาผกาไดฟงกมไดมใจรก ดรปรางเหมอนยกษรายไมปรารถนา แตแกลงกลาวตอบคำาสนสมทรไปวามาตปลนขนทรพยไปแลวยงจะมาขอผาเขาอกหรอ ชางไมอายเลยหรอไร

  ค สนสมทสดจนใหอนอน ไมรผนผอนแกแพผหญงแตยมยมหงมงวงไมทวงตง ทำาเมนนงนกเขนสะเทนท ฯ           

พระอภยเหนสองพนองกนกรก แลวกลาวกบสองนางใหเขามาหา จะขอชมทชางเจรจาไดเหมอนเชนนางวณฬา  สองนางกทลตอบวาขอบพระคณทพระองคชมเชย ถาหากวาทรงปรานเหมอนลกแลวกขอใหเลกทพกลบไป            

พระอภยไดฟงสองนางทลตอบเสยงเหมอนแมเลยงกตรสแกนางวา พระองคจะขบกองทพไปไมใหเขารบพงกบกรงลงกาแลวขอใหสองนางเอนด ชวยปลกฝงพระองค ซงเปนเสมอนพอใหดวย ถาสองนางรบคำาตามนกจะเลกทพกลบไป สองนางกตอบตกลง พระอภยถอดเพชรธำามรงคประทานให สองนางกรบไว  พอตกเยนตางกหยาทพกลบไป            

นางวณฬาไดไปหาสงฆราช เลาแจงแถลงไขเรองราวใหฟงวาไมสมหวงดงจตทคดไว แลวลากลบมาตำาหนก พอพลบคำาเหลาทหารกพดจาสนทนากนวา เมอไปทพกบผชายเปนนายทพกรบกนอยางหนก  แตไปทพกบนายทพทเปนหญง กลบไดฟงนายทพเกยวกนเปนทเพลดเพลนเจรญใจ แลวเดมพนกนวาจะเสมอคไหนในสามคของนายทพ  บาทหลวงไดยนกเขาไปสอบถามความด            

บรรดาฝรงทงหลายกเลาความใหฟง บาทหลวงจงวาใหออกไปรบ แตกลบมามชแลวมาขปดตน จะตองไปตอวาใหสาแกใจแลวมายงทพกของนางวณฬา ถามความกบสองพนองวาพระอภยใหแหวนมาไวแทนหรอ จงยอมรบอาสาเปนแมสอ บอกใหไปลวงเขากลบไมลวง กลบไปหนวงเวลา แลวยงไปไหวนายทพขาศกใหตนตองไดอาย บรรดาไพรพลไดเหนจงมาเปนโจทก

อายพวกไพรไดเปนมาเปนโจทกจะทำาโทษตามบทในกฎหมาย

นางแมสอซอหนาฆาใหตายแตเจานายเนรเทศจากเขตคน ฯ

  ค ยพาฟงสงฆราชกรวกราดโกรธ

จะลงโทษโทษาใหอาสญ

ถงอบจนกลศกรำาลกทน เอากลผนภผาออกพาทพระคณเจาเฒาชราพดจาหลง ไมมนคงควรหรอนบถอผวสยศกลกซงจงจะด ใหรทแขงออนไดผอนปรน

จะลวงเขาเปาป เขามเปาปากของเขาใครจะวดเหนขดสน

จงยกยายถายเทดวยเลหกล ชอวาฝนดบไฟทานไมรฯลฯ

            แลวบอกวาพรงนจะจบกองทพเมองผลกใหเหนเปนท

ประจกษ เราจะปราบขาศกดวยไมตร สวนหนาทของทานทจะ

เอาไฟคลอกทหารเมองผลก ถาทำาไดไมทนตามสญญา กจะเปนโทษอนใหญหลวงของทาน

  ค ฝายฝรงสงฆราชฉลาดมาก แตฝปากออนแอแพผหญงนกวาถกลกคนนมนดจรง ตะลงนงหนาบานรำาคาญใจ

ฯลฯ           

แลวสงฆราชจงบอกวาถาเปนเชนนน ใครทำาไมทนกจะมโทษหนกถงตาย แลวออกมากำากบการทพ            

ฝายองคละเวงมความเกรงบาทหลวงจงตรสถามธดาวา ทำาไมจงทำาสญญานนกบบาทหลวง นางยพาทลตอบวา

  ค นางยพาวาพระคณการญเลยง

การแตเพยงนมไดใหอดส

จะผอนปรนกลการผลาญศตร ชอวางกนหางอยางโบราณ

แลวเลาความตามคดไมปดปองมใหตองคลอกเผาเหลาทหาร

พระชนนดใจเหนไดการ คอยคดอานอบอบซบซบกน ฯ

            ฝายพระอภยไมไดหลบคดคำานงถง แดนางวณฬา พอ

ใกลรงไดนมตฝนวาไป ครนรงขนไดแตงองคทรงเครอง

ออกมายงหนาพลบพลาทอง พรอมโอรสและอนชาและบรรดาเสนาในองค จงใหสานนทำานายฝน

ฝนวาปทเราเปาแตกอน เปนมงกรกบนาคมามากหลาย

เขารมรบขบตอดเราวอดวายยงแตกายกรบาทขาดกระเดน

แลวตวเราเขาไปอยในถำาจะคลามคลำาไปขางไหนกไมเหน

พระโยคมมหาคงคาเยนชบใหเปนคนคนพอฟ นกาย ฯ

            พราหมณไดฟงแลวทำานายวา เปนพระเคราะหรายให

ระวงองค ผหญงจะรมรกใครใหไหลหลง แลวจะพลดพรากจากประยรวงศ โดยหญงจะชงไป จะละทงพระพทธศาสนา แลวพระสงฆผทรงศลจะมาชวยใหไดสบกษตรยพรอมดวยพระญาตวงศ ในสามวนชนษาจะขาด ตองรางจากราชสมบต แลวขอทดทานวาอยาเปาปจะมภยมาส เคราะหรายครงนคลายพระรามตามนางสดา แลวไมยราพณลกพาไปบาดาล จะมชายตายแทนเพราะพระเคราะหนนถงฆาต จงขอใหอยในทไสยา สมาทานศล ตนจะตงศาลบวงสรวงดวงชะตา เสกสะเดาะเคราะหรายใหคลายเคลอนไป            

พระอภยไดฟงคำาทำานายเหนวารายนก คอยลมรกนางละเวงดวยเกรงภย แลวบอกวาทหามปรามไวจะขอทำาตาม

  ค ฝายเจาพราหมณสามคนมนตชะงด

จงรบจดแจงสงใหตงศาล

กนยาแฝดแปดทศพสดารมาแตงการขางทบตรพลราย

เอาแพรบางอยางดแปดสซอน บนบรรจกรณใหบรรทมโบกลมถวาย

แลวอานมนตสะเดาะสดบยมพวาย

ธงนารายณกรายปดกำาจดภย

ผาแพรสทรองขนองนนเอาผกพนภาพยนตรดวยมนตไสย

เปนคนธรรพรบเคราะหแลวเหาะไป

พระอภยคอยหายกระวายกระวน

ทผกพนวณฬามาแตหลงครนคลายคลงคดเหนไมเปนผล

ปรกษาพราหมณถามกฤษจะเลกพล

เจาสามนตอบสนองใหตองตาม ฯ

            ฝายองคละเวง กลวศกจะไมเสรจ ครนรงเชาจงใหยพา

ไปจดตามกลศกทคดไว            

ฝายสองพนองมาบอกบาทหลวงวา องคละเวงสงใหมาหาบาทหลวงบอกวา บาทหลวงฟ นเฟอนไปไมเหมอนเดม ถาทำาการไมสำาเรจขาศกจะฮกเหม จะเกณฑไพรพลจากลงกามาเพมเตม แลวจดผรในการรบไปปองกนกรงลงกาไว เผอเพลยงพลำาจะไดเอาไวเปนทตงมนตอสขาศก            

ฝายบาทหลวงไดฟงกโกรธตวาดเอาวา อยามาทำาผนแปรพดแกไข ตนไดรบหนาทในการรบใหจดไฟ ถาไมไดกจะขอสตาย ใครจะไปทำาอะไรนนกใหคดทำาไป แตถาขาศกไมหลบ กจะตองตายตามกนอยางทไดสญญาไว            

สองนางไดฟงจงทำาเปนวา ถาเชนนนกตองแยกกนทำาสงคราม แลวรบไปรกษาลงกาไว เรองจดไฟเปนเรองของบาทหลวง บาทหลวงกรบคำาแลวบอกวา

จะไปวงลงกาเถดอยาอยแลวพวกกจงจะออกไปคลอกเผา

นางคำานบรบความตามสำาเนานกวาเราลวงไดโดยงายดาย

ฯลฯ           

นางยพาลาบาทหลวงมาเตรยมการ แลวมาเฝาองคละเวงเจาลงกา ขอลาออกไปใชใหพระอภยมณเปาปใหคนหลบ แลวจะพามาถวาย แตขออยาเพอฆาใหคมเอาไวในวง

ดวยบาทหลวงจะเอาศพพระอภย จงตองกลบเกลอนไวไมใหสงสย แลวจดแจงแตงหนงสอถอไป หอสไบยอมยาเอาไวนานแลว แลวทลลามาทรงมา เรยกยองตอดใหตามไป เดนทางออกจากดานไปถงหนาทพ

จงรองบอกหลอกเหลาชาวผลกวนนศกจะสำาเรจเปนเสรจสรรพ

นางทรามวยใชธดามาคำานบ จงเปดรบเรวเราจะเขาไป ฯ

ตอนท ๓๕ พระอภยตดทายรถ

นายประตไดฟงกนำาความไปกราบทลพระอภย ทงสามพราหมณจงสงใหรบมาทพลบพลา พอนางกบผปอบเขาขอบคาย มนตกคลายเสอมขลงทงอาถรรพ นางยพามาถงองคพระอภยถวายบงคมแลว คอยฟงรบสง            

พระอภยเหนธดายพาแลว กใหกลบรกนางวณฬา จงตรสถามนางยพาวา พระมารดาใชใหมาวาอยางไร นางยพาทลวา ถาจะเลาถวายกจะเปนการแพรงพราย จงหยบสารการลบกบสไบ ถวายใหในพระหตถเจาเมองผลก

  ค พระยนดคลผายอมยาแฝดเปรยบเหมอนแรดไดกลนถวลหา

ประจงจำาสำาคญของวณฬาพระเชยผาหอมหวนใหยวนย

ฯลฯ           

แลวพระอภยไดอานสารนน ทนางกษตรยพรำารำาพรรณมาถงความมไมตรตอกน แลวจบลงวาถาพระอภยจะตรสถงนางแลว กใหตรสเปนความลบไวกบนางยพา แลวนางจะผอนตามทกเรองไมขดเลย

  ค พระทราบสารหวานชนไมขนขด

พอรชดชบนำาแลวทำาเฉย

เจาพราหมณคดผดใจกระไรเลยไมเหมอนเคยทลถามตามสงกา

ฯลฯ           

พระอภยกแกลวตรสวา เปนความรกไมใชศก จงจะขอปรกษากนในทลบ

  ค เจาพราหมณดรวากลมนตเสอม

พระเนตรเสอมลงอกจงฉกสาร

เสยพธผสางเขาควานจงทดทานขอความตามทำานอง

ฯลฯ           

แลวเชญพระอภยเขามณฑลบอกวา ยงสะเดาหเคราะหคางอยกลางฆาต ขอใหอดพระทยไว พรงนจงคอยพดจากน แตพระอภยไมยอมเชอหาวาพราหมณคดรษยา นางยพามาเพยงคนเดยวไมเหนวาจะมขาศกทไหน การสะเดาะหเคราะหถงไมหายกไมกลว พรงนกคงจะไดเหนวาดหรอราย            

ฝายสามพราหมณเหนวาหามไวไมหยด และกลวอยางยงในคำาของพระอภย ทวาพวกตนคดรษยาจงถอยออกมา บรรดาเสนาใหญนอยกพากนถอยตามออกมา

  ค พระอภยไดชองไมของขดจงเออนอรรถออนวอนสนทรถาม

ประชวรนนฉนใดไมไดความจงเลาตามจรงพอจะขอฟง ฯ

            นางยพาไดทกพดจากหวานลอมดวยประการตาง ๆ วา

เมอเลกทพกลบไปวงแลว พวกฝรงรวาเรารกกน กไปบอกบาทหลวงใหนรเทศองคละเวง และใหฆาตนซงเปนลก พระแมจะผกพระศอตาย แตตนสองพนองหามไว พระแมจงใหตนเอาผาสไบมาถวายพระอภย แลวขอทลขอลาตาย

  ค พระฟงคำายามรกพระพกตรสลด

เหมอนบวสดสายฟาผาสลาย

ชลนยไหลหลงลงพรงพราย แสนเสยดายดวยวาใกลจะ

ไดการฯลฯ

            พระอภยกตรสกบนางยพาวา พระองคจะขอตายตาม

คดจะไปรกษาพยาบาลนางกตดขดไปหมด แลวถามทำาอยางไรจงจะไดไปชวยรกษาพยาบาลนางกษตรย            

นางยพา จงแสรงแกลงทลวา การไปพบนนทำาไดงาย ถาพระอภยจะลดพระยศศกดลง พระอภยไดฟงกยนดยงนก บอกวาพระองคทำาตามนนได

แมแตไดแมละเวงทเปลงปลงมาเหมอนตวมงมาดปรารถนา

ถงยากเยนเปนไพรจะไถนาสปลกงาปลกถวกนผวเมย

ฯลฯ

  ค นางยนดทไดสมอารมณคดดวยทรงฤทธรานรกเปนหนกหนา

เคารพรบอภวนทจำานรรจาพระสญญาลนเหลอลกเชอฟง

ขอผานเกลาเปาป ขนททพใหคนหลบสนสมอารมณหวง

จะอาสาพาไปเขาในวง ตามไปลงกาอยเปนคครอง

ฯ           

พระอภยไดฟงกดพระทย หยบขผงททำาสำารองไวใหยองตอดกบนางยพา บอกวาการเอาปรอทหยอดหนน สขผงไมได เพราะมนจะไหลเขาไปในเนอหนงมงสา จากนนเมอเหนวาเปนเวลาสนธยา กหยบปมาเปา พวกกองทพลงกาตางกหลบไป ทงทเคยรมากอน แตในวนนนไมทนไดร นางยพาเหนดงนนกดใจ เชญใหพระอภยมาทรงมาพระทนง ใหยองตอดนำาหนาตรงเขาดานไป            

ฝายองคละเวงไดฟงเพลงปกลวจะหลบ กเรยกสาวใชตามไปทรงรถ สลาลพาพวกผหญงหนเสยงป ออกไปหลงเขาเจาประจญ แลวรอรถอยขางเขา            

ฝายนางยพา หานางกษตรยไมพบรวาไปไมทนเหมอนทสญญาไว จงทลพระอภยใหเปลองเครองทรง ปลอมตนเปนเหลาสาวนางใน แลวใหขนมานงททายรถ พระอภยกทำาตาม นางยพาพาออกมาทางปอมหลง พอสนแสงตะวนกตามมาทนทตำาแหนงนด แกลงเรยกนองวา อยาชกชาแลวเดนดมาถงทายเกรน เชญพระอภยขนทรงรถกลบกองทพ            

ฝายนางรำาภาสะหร ไมหลบอยในหองตามสญญา จงเอาเครองทรงของพระอภย แลวพายองตอดไปทพ พอเหนชายคลายองคพระอภย กใหจบหกคอทงทกำาลงหลบอย จาก

นนเอาศพไปในดานเปนการลบ แลวตดคอเสย จากนนนางกขนไปบนกำาแพง แกลงรองปาวประกาศวา พระสงฆราชหนไปขางไหน จะตดคอเสยตามอาชญา

  ค บาทหลวงหลบวบแววถงแกวห

เสยงเขาขตกใจไหวผวา

ทะลงลกกกกกควกขตาเหนรำาภาพดสำาทบใหอประมาณ

ฯลฯ           

บาทหลวงถามหาศพพระอภย นางรำาภากชใหด บาทหลวงมองเหนวาเปนจรงจงกลบออกมาตกลอง แตพวกนายทพยงหลบอย กเทยวปลกใหตนขน แลวฉวยคบฟาง และชดรบรดไปยงคายขาศก ฝายกองทพเมองผลกและเมองรมจกร พอตกคำาเหนคนอยรอบบรเวณ กตฆองกลองใหกองทพออกรบมอกบทพฝรงชาวลงกา            

สามพราหมณ ศรสวรรณกบสนสมทรไลขบไพรพลเขารบจนชาวดาน แตกกระจดกระจายหนกลบไป เขาดานเขาเจาประจญ แลวขนรกษาหนาเชงเทนไว            

ฝายนางยพาผกามาถงดานเหนทหารรกรบกนอย จงขนไปตรวจไพรพลบนปอม มาถงเชงเทนหอรบกพบนางรำาภา

ตางดใจไตถามถงความคดชางมดชดเชงศกลกหนกหนา

ทงพนองสองนางวางวญญาณขนพลบพลาทงคนงดดาว ฯ

ฯลฯ           

สงฆราชบาทหลวงเหนวาตนนนประมาทพลาดพลง พวกสาวสาวมนจะวาใหไดอาย จงเดนออกมานอกปอม เทยวเดนตรวจดไพรพล ใหตฆองกองไฟเอาปนวางรายรอบขอบเสมา            

ฝายไพรพลของศรสวรรณกบสนสมทร ครนเหนขาศกหนกลบไป ตางกตรวจดพวกไพรพลเหนพบองคพระอภยกพากน เศราเสยใจ ศรสวรรณจงถามพราหมณวา เหตเคราะหรายครงน องคพระอภยจะบรรลยลวงลบหรอกลบมา

  ค เจาพราหมณรบนบหนงไปถงส

ปฐววาโยอาโปกลา

แตเพลงธาตฆาตใจไสชะตา เสยเดชานภาพจงกราบทล

ไมถงทชวตไมปลดปลดเสยแตยศหญงยงชวยไมมวยสญ

ขางตนรายปลายปบรบรณ จะเพมพนภญโญเดโชชย ฯ           

ศรสวรรณไดฟงคำาทำานายจงวาเปนไปเพราะหลง แตกอนไมเปนไปเชนน

แตครงนอฝรงมนชางลอ มมดหมอทำาใหพระทยหลงเหมอนนกเขาเขาเพนยดไมเกลยดกรง

โอคดสงสารนกพระจกรา

ฯลฯ

  ค สนสมทรสดแสนแคนฝรง จงวาครงนทวปจะฉบหายเขาหกดานผลาญลงกาฆาหญงชาย

เทาเมดฝายมใหเหลอเชอลงกา ฯ

            ศรสวรรณไดฟงจงหามปรามพระหลานไว บอกวาถา

ฝายลงกาเอาพระอภยไปฆากจะเขาทำาลายเสย แตถาเอาไปกกขงไวจะตองคดแกไข แลวถามวาใครจะอาสาไปสบความ            

ฝายชาวพลคนทมฬของสนสมทรชอกลบดปนจเรจ บานเดมเปนแขกจาม ขนอาสาทำางานน

ถาขนรบอาสาวาขาเจา เคยยองเบาบานเรอนไดเหมอนหมาย

ถงเหลกไหลใสกญแจแกทำาลาย รอบายบงเหลอมใหเลอมลบ

แมเขาไดไลคนไปจนทว มไดกลวผใดจะไลจบ

แมพบองคพระทรงฤทธจะคดรบ

คอยแฝงลบเลดลอดใหรอดมา ฯ

            มผอาสาคนอนชอมงคล เปนพลรบเมองรมจกร บอก

วาตนมวชาเหาเหมอนหมา จะขอไปดวยเพอชวยเหาใหเขาไล จะไดเขาไปในวงไดคลองแคลว ถาไมไลกจะเปลยนเสยงรองเหมอนแมว  อกคนหนงขนไดเหมอนไกแกวเพอลอใหฝายลงกาไล ศรสวรรณไดฟงแลวกเหนจะเปนการ จงใหสามพราหมณผกกลวาว แลวเอาคนทแปลงกายเหมอนฝรงขนนง แลวอานมนตเรยกลม วาวกลอยขามภเขาเขาไปในเมอง พอเวลาสองยามกโรยรอกใหวาวลงในวงไดทงสามคน เทยวฟงความในคนนน            

ฝายองคละเวงมาบนรถ ทำาเปนไมเหนองคพระอภย แกลงถามความบตรวามาอยทแหงหนใด ธดาตอบวาตอนนยงมดอยตอเมอสวางแลวคงจะร            

ฝายพระอภยอยในสภาพทอดอนตนใจ แตทำาอะไรไมได ไดแตปรบทกขกบนางยพา  พระอภยพยายามเขาพบนางละเวงทแสรงทำาเปนไมรเรอง กลาวกระทบกระเทยบเปรยบกบนางสลาล แลวใหนางคดคำาขบกลอมถวาย            

พระอภยไดฟงคำาขบกคอยขยบเขามาหนานางกษตรย แลวเออมพระหตถไปทเขนยของนาง นางกษตรยแกลงตรส

กรววา เปนใคร พระอภยวาพระองคจะมารกษาโรคใหนาง นางแกลงตรสวา เปนพระพดอกหรอทำาไมแตงปลอมองค ลอบปนรถมาเปนทนาบดส            

พระอภยกลาววงวอนขอโทษนาง ทปลอมกดวยใจรก นางตอบเปรยบความตามธรรมเนยมดวยประการตาง ๆ

คนทงปวงลวงรจะดหมน เหมอนแผนดนไรหญานจจาเอย

ทงตางรตกดขวางยงไมเคยมรเลยจะคดอานประการใด ฯ

  ค พระแชมชนยนยมอยรมรถ ดชอยชดชนจตพสมย

จงสญญาวาพแตนไปไมจากไกลทรามสงวนนวลละออง

จะตามเจาเขารตฝรงดวยจนมอดมวยมไดคดเปนจตสอง

ลกกดเมยกดทงพนองไมเกยวของขาดรกจงหกมา

ฯลฯ

  ค ยพยงสงสารรำาคาญจตรวาฤทธรสสคนธคณมนตขลง

เธอผกพนฟ นเผอเหลอกำาลงมผอนมงเหมอนอยางหมายเหนวายวาง

จงตรสตอบขอบคณการญรกทถอมศกดสารพดไมขดขวาง

แมมนคงทรงฤทธไมคดรางนองจะวางชพถวายจนวายชนม

แตโบราณทานวาจะคาขายอยามกงายเงนกลองทองกฝน

เกดเปนคนอยาไดไวใจคนคอยผอนปรนปรองดองใหตองความ

ฯลฯ           

แลวนางกษตรยกถอดสลกบานทวารใหพระอภย เขาไปในหองแลวเจรจาเกยวพาราส ตอบโตกนไปมา จนตกทงรงสาง เหนกำาแพงปอมประตเมอง บรรดาพวกเกณฑแหลวนเปนนาร ไมมใครรวาเปนผชาย ดวยพระอภยแตงองคอยางนางฝรง            

ฝายฝรงลงกาททำาหนาทอยเหนรถทรงธงทอง ทงกองแซงกรวาเปนลกสาวเจาลงกา จงเปดประตรบ นางสลาลวนบอกบรรดาขนหมนมลนายวา องคละเวงประชวรหนกจะเขาเฝาไมได            

ฝายองคละเวงดำาเนนนำาเสดจพระอภยขนปรางคทองหองในทไสยา ชาวลงกาทงเมองไมไดลวงร นางเรยกธดามาปรนนบต แลวพาทเพทบายเชญใหบรรทมในหองของนาง

ใหเหมอนอยางเมองผลก ตวนางจะลาไปแกสงสยใหสนทนนทา

แลวลาออกนอกหองจะลองจตแกลงปองปดฉากชนทกนฝา

ชวนสาวใชไปประทบอยพลบพลากบธดารวมจตคดอบาย ฯ           

ฝายฝรงสงฆราชบาทหลวง สำาคญวาฆาพระอภยตายยงเหลอแตลกชายกบนองเพยงสองคน

จะแคนนกหกโหมเขาโรมรก ยงกวาทกครงคราโกลาหล

จำาจะลวงหนวงทพใหกลบพลดวยเลหกลกนสมทรยทธนา

ฯลฯ           

จงสงฝายนายทหารเปนการลบ ใหบอกกบพวกไพรพลวาไดจบพระอภยมาคมขงไว แลวใหเอาศพนนใสไวในตก ทำาทวาเปนพระอภย ใหขาศกเปนหวงเจาของตน เพอทจะไดลวงเผาเสยในครงน            

ฝายสามชายปลอมจากฝายเมองผลก เทยวออมแอบคอยฟงความ ไดเขาเดนปนอยกบเหลาฝรงเมองลงกา ไปจนรอบขอบกำาแพง มาถงตกศพกมาปรกษากน แลวแยกยายไปทำางานตามทมอบหมาย ทำาเสยงสนขหอน และเสยงไกขน

ลอ ฝายลงกาใหไปไล ยองเบาจะไดไขประแจเขาไปชวยเจานาย            

ฝายฝรงทลอมตกอยไดยนเสยงหมาหอน และไกขนกออกเทยวไลคน มนกลอใหพวกเหลานน ตามหางออกไปจากตก ยองเบาไขประแจเขาไปในตก เหนแตศพกเสยใจ คดวาองคกษตรยถกตดคอ จงหยบหอผาแลวเปลองเอาเครองทรงกลบออกไป พรอมสงใสประแจไมใหเปนทสงสบ แลวไปพบเพอนรอจนรงสาง พอพวกฝรงเปดประตออกไปเกยวหญาหาเสบยง ทงสามคนกปลอมปนคนเหลานนออกไป แลวตรงไปยงทประทบเขาเฝาทลแจงแถลงไข ถวายเครองประดบกบเศยรพระอภย ใหแกสองกษตรย            

ศรสวรรณกบสนสมทร เหนเขากโศกเศราเสยใจยงนก สามพราหมณกบบรรดาขาตางกเศราโศก เสยใจกนถวนหนา สนสมทรแคนใจเปนทสด บอกวาจะอาสาพาทหารหกดานใหได พบฝรงลงกากจะฆาใหตาย ศรสวรรณทดทานวา อยารอนนกใหคอยผอนผนนกดกอน เพราะดานเขาเจาประจญนนเปนทมนคง เหนจะวางกลไกไวทกแหงหน ปอมกำาแพงกปนยากเตมไปดวยขวากหนาม ใหพวกเราเขาไปจดไฟจนลกลามเสยกอน จงคอยตามกนเขาไป จะไดพบศพพระอภยมาตอเกศเสยใหได แลวสงใหนายชางทำาโกศแกว แลวใสเกศพระเชษฐา จดแจงแตงไวในพลบพลา เครองบชาพรอม

แลวใหรางวลแกสามชายทลกลอบเอาศรษะมาถวายใหเปนนายทหาร

แลวเกณฑคนพลรบไวครบถวนตงกระบวนทหารยาตราเปนราห

ใหครบนามตามตำารบฉบบคร จะโจมจจบเขาเจาประจญ

มกรกายซายขวามหนาปากจะขามขวากหนามกำาแพงลวนแขงขน

เปนหมหมวดตรวจจดใหทดกนไดครบครนเตรยมไวทงไพรนาย ฯ

ฝายยพาผกา รำาภาสะหร นงอยทพลบพลาเวลาสายพอเหนเหยยวเฉยวนกมาตกตาย

เปนลางรายจบยามตามตำารา ฯ

ฯลฯ           

กรวาขาศกจะยกเขามาตดาน จงจะไปฟงพระบาทหลวงวาจะลอลวงขาศกหรอจะหน แลวแตงกายแปลงเปนชาย เรยกสตรทใหแตงแปลงเปนชาย กบยองตอดใหคอยนงดอยทพลบพลา ถามเหตใหชวยตนดวย แลวสองนางกมาหาบาทหลวง บอกวาตวบาทหลวงประมาทในสงคราม ถาทำาตามกฎหมายกถงตาย

แตยกโทษโปรดไวยงไมฆาดวยเปนอาจารยทาวเจาสงหล

ใหแกผดคดอานการประจญจะผอนปรนเปนไฉนจะใครร ฯ

            ฝายสงฆราชไดฟงแลวกตวาดวา ถงลกสาวเจาลงกาจะ

ฆาตน กจะสตายไป แลวมาเรยกมาใชมาสอนให ลอลวงหนวงศก เพอจะคดอานเอาชย            

ฝายฝรงฟงคำาทกำาชบมากขนมารบควบออกไป ทางประตดานทศตะวนออกไปถงกองทพเมองผลกแลว รองบอกวาตนตองการเขาหา ศรสวรรณกใหรบตวมายงพลบพลา แลวถามวามาดวยเหตใด            

ฝายฝรงจงตอบวา เจาเมองผลกถกกองทพลงกาจบไปเมอวาน เธอไดรองขอชวตเจาลงกากปราณ บอกใหตนมาแจงวา พวกพองเจาเมองผลกจะทำาศกตอไป หรอจะงอขอรบเจาเมองกลบไป กจะไวชวต

จงเลกทพกลบหลงไปฝ งนำา อยาอยทำาศกอกเรงหลกหน

จงจะสงองคพระอภยมณไปบรเหมอนแตกอนอยารอนราญ

แมพวกพองกองทพไมกลบหลง จะขนตงทำาศกดวยฮกหาญจะฆาตพชายใหวายปราณ เสยบประจานไวทครมบร ฯจอมกษตรยตรสวาอายฝรง มาหลอกกนเปนเปนเหมอน

เชนผแตเปนทตพดจาจะฆาต กไมดอยาเพอทำาเอาจำาไว           

สนสมทรจงใหเปลยนเครองแตงตว เพอตนจะไดแตงแปลงตนเขาไปในดานเขาเจาประจญ แลวจะจดไฟไลฆาไพรพล เปดประตเมองไวรบกองทพเมองผลก            

ศรสวรรณตรสตอบวาชอบแลว ความคดของหลานนนดนก แลวสงนายหมวดพรอมบรรดาหมนขน พวกมลนายลวนเคยศก ตวหนอกษตรยจดแจงแปลงกายใหเหมอนมาใช ทเมองลงกาสงมา

แตชนในใสทรงเครองยงยทธเหนบอาวธอยกบกายทงซายขวา

ใสหมวกดำาคลายฝรงชาวลงกา ขนขมาควบออกนอกทวารฯลฯ

            ฝายฝรงเปดทวารไว รอทานกวาเปนมาใช สนสมทรเขา

ประตเมองไปแลว กเทยวจดไฟเผารานโรงตาง ๆ พวกฝรงวงเขามาดบไฟ สนสมทรกฆาตายลงหลายคน บาทหลวงรวาเปนขาศกจงใหเขาจบ สนสมทรจดไฟ แลวไลฆาคนผลกบานประตพง ศรสวรรณกขบทหารเขาไปในดานได ทงสามพราหมณสามทพ กเขาลอมเมองทางดานหลง            

ฝายยพาผกา รำาภาสะหร พากนหนเพลงมาปอมขวาง สนสมทรไลสกดทางสองนางจงหนมาทหอรบ พอยองตอดมาพบกชวยกนรบ หกออกไปนอกกำาแพง แลวพากนหนไปยงเมองลงกา            

ฝายศรสวรรณคดถงศพพระเชษฐา จงหยดยงอยบนพลบพลา ใหบรรดาโยธาดบไฟในปราการ แลวสงการวาเราไดดานแลว กยงเหลอแตลงกา ทรงรออยกเพอจะพบศพของพระเชษฐา แลวใหยองเบาไปเอามาบนพลบพลา เหนมแตกายกใหสงเวช สนสมทรกสดแคนรองไหดวยความอาลย

  ค ฝายเสนทเปนนายคนตายนนเหนสำาคญแขนผนนมไฝทลสนองสองกษตรยขนบดใจ นมใชเชษฐาอยาจาบลย

ฯลฯ            เจาพราหมณวาตนไดทายเหมอนหมายแมน เหนวา

เรองนเหนทวงทถายเทเขาทำาเลหกล พเคราะหดแลวจอมกษตรยนนไมมวย แตจะไปกบผหญงเมองสงหล ศรสวรรณไดฟงกยงไมวายความกงวล บอกวากลการศกนลกซง แลวใหยบยงอยวนหนงจงคอยออกเดนทาง

ตอนท ๓๖ พระอภยมณทำาผกคอตายไดนางละเวง

ฝายยพาผกา รำาภาสะหร มาถงกรงลงกา เขาเฝาองคละเวงวณฬาทลความเรองศกวา ขาศกตไดดานเจาเขาประจญ แลวในวนน กำาลงตามตมายงสงหล

  ค นางฟงเลาเศราจตอนจอนาถใหหวนหวาดวญญาณจงวาขาน

ซงขาศกฮกโหมมาโรมราญเราเสยดานกเหมอนดงเสยลงกา

            แลวปรกษานางยพาผกาถงสงครามทกำาลงจะตามมา

ถงกรงลงกา รวมทงถามถงสงฆราชบาทหลวงวา เมอเสยทแกขาศกแลว หนไปไดหรอถงแกชวต ซงเมอเปนเชนนนจะไดใครมาชวยคดอานการสงคราม            

นางยพาตอบวาไมทราบขาวสงฆราชวาเปนตายรายดประการใด ตอนนถงจะมใครทเกงกลามาชวยกเหนจะไมเปนผลเวนแตองคพระอภยเทานนทจะชวยได            

องคละเวงไดฟงแลวจงตอบวาทพดมานนกชอบอย แตใจยงคดอดส ตอนนใหนางสลาลวนคอยดแลอยไดสองวนแลว เหนวาพระอภยขดเคองอยจนไมสรงและเสวย            

นางยพาวาองคละเวงไมสงสารพระอภย ตนจะขอไปดแล แลวทลลามาชวนนางสลาลวนไปยงหองบรรทมพระ

อภย แลวซอนตวอย            

ฝายพระอภยอยในหอง เมอหางนาง มนตกสราง รสกตวแลวใหคดอายทมาหลงลมลนลงกา แพรแกผหญง หวนอาลยถงลกกบอนชา แลวรำาพงถงนางสวรรณมาล รวมทงสองลกนอยสรอยสวรรณจนทรสดา และสดสาคร

ยงรญจวนปวนจตคดวตกเหมอนหนงนกเขาเพนยดเบยดไมไหว

ลงนอนเอกเขนกองตะลงตะไลทกขพระทยถงพระองคทงวงศวาน ฯ

            นางยพาผกาทมาเฝาเหนพระอภยโศกเศราจนซบผอม

ไปกสงสาร เขาไปทลถามวาพระอภยมความทกขรอนขดของประการใด เพราะตนเพงมาถงกรงลงกา พระอภยเหนหนานางยพากกลบนกรกองควณฬา จงตอบวาพระองคเหนแกแมวณฬา แตนางกโกรธขงทงขวางไป ชวตของพระองคคงจะไมรอด            

นางยพาผกาจงตอบวาพระชนนของตนมไดจะมาละไป ทพามากเพราะรก คดจะมอบสมบตพสถานให นกวาการศกคงไมมอก จะไดเปนทพงของประชาชน แตเหตไหนจงใหพระนองยกกองทพมารกรบถงสงหล ไมคดปรองดอง จงนอยใจ

ไมเขามาเฝา ดวยความทงรกและทงแคน            

พระอภยไดฟงกตกตะลงอดอนตนใจแลวตรสวานาสงสารนางยงนก เมอสงสยไมแถลงใหแจงการณ และขอสาบานใหเหนจรงวา การทนองของพระองคทำาการศกครงน คงจะนกวาพระองคถงแกอาสญแลว ถารวาพระองคมาอยคกบนาง กคงจะยกทพกลบไป

ซงพวกเราชาวผลกทำาฮกหาญจะทดทานถาใครขดจะตดหว

อยาแหนงนกตรกตรองใหหมองมว

จะยอมตวไปจนตายเหมอนหมายมา

ฯลฯ           

นางยพาผกาอาสานำาพระอภยไปพบ พระอภยตอบขอบใจนาง บอกวาจะชวยปลกฝงนางทงสองใหสมกบทเปนบตร นางก สนองตอบวาอยากใหพระมารดาของตนรกพระอภยซงเปนเสมอนพระบดาของตนอยางใจหวง

คำาวนนจำาจะพาไปถงหองถาฟองรองกจะเสยบาทเบยปรบ

แตจะรกจะชงจะบงคบ สดจะรบสงไดดวยไมเคย ฯ           

พอพลบคำา สองนางกทลเชญพระอภยไปยงหองขององคละเวง นางเหนแลวกรวายพาผกาเปนคนมา สดทจะหลกเลยงไดจงแกลงทำาเปนเมนเหมอนไมเหน พระอภยกเขาไปหานางแลวแอบจมพต นางตอวาพระอภยดวยประการตาง ๆ  พระอภยตรสขอโทษแลวเกยวพาราสนาง นางทวงคำาสญญาเรองการระงบศก ใหพระอภยจดการใหสำาเรจกอนแลวนางกจะยอมรบรกพระอภย

แมโปรดปรานหามทพใหสรรพเสรจ

ศกสำาเรจแลวจะรกใหหนกหนา

แมหลกเลยงอกทนพระพยาจงเขนฆานองเสยบางใหวางวาย

ฯลฯ

  ค พระสวมสอดกอดแอบแนบถนอม

งามละมอมแมอยาหมองเลยนองเอย

สกแสนปมใหรางใหหางเชย ไมละเลยลมสตยปฏญาณ

ถงมวยดนสนฟามหาสมทรไมสนสดความรกสมครสมาน

แมเกดในใตหลาสธาธารขอพบพานพศวาสไมคลาดคลา

แมเนอเยนเปนหวงมหรรณพ พขอพบศรสวสดเปนมจฉาแมเปนบวตวพเปนภมรา เชยผกาโกสมปทมทองเจาเปนถำาอำาไพขอใหพ เปนราชสหสงสเปนคสอง

จะตดตามทรามสงวนนวลละอองเปนคครองพศวาสทกชาตไป

ฯลฯ

  ค พระเชยโฉมโลมเลาวาเจาพ สมาลแลวหรอกลนจะสนหอม

ไมอมหนำานำาใจเพราะไมยอม ตองอดออมอดใจดงไฟฮอเหมอนอยากนำากลำากลนแตกลวยกลาย

จะเหอดหายหวในนำาใจหรอ

จงจบตองของรกไมหนกมอ แมอยาถอโทษเลยทเชยชมฯลฯ

            ฝายสองนางพนองนอนอยชนลางไมใหเหลาสาวใชผใด

มาจนถงเวลารงสางจงจดแจงแตงเครองแลวไปตงไวขางแทนทองนอกหองแลวจงกลบไป            

องคละเวงวณฬาตนบรรทมแลวออกมาพบบตรพนองทงสองนาง ตอวาทพาพระอภยมาพบ

ไมบอกเลาเจาไปพาเธอมาไวใหกวนใจจวงจาบทำาหยาบหยาม

ถางวยงงหลงเชอกเหลองาม นหกหามใจไดจงไมอายฯลฯ

นางยพาผกาทลวาบรรดาขาเฝาทาวพระยาเสนาใน ไมมใครกลาหาญออกสงคราม ขอใหสงมาประชมในวนนเพอปรกษางานสงคราม ถาไมมใครอาสาออกศกจงแตงตามกลเลหเพทบาย

จะลวงลอตอตามดวยความลบเอาศกกลบเปนมตรเหมอนคดหมาย

ใหหามทพกลบไปไดงายดายคนทงหลายกเหนคงบจะปลงใจ

ฯลฯ           

องควณฬาเหนดวยจงใหนางยพาไปอยดแลพระอภย สวนตวนางเองจะออกไปบญชาการ ใหตกลองรองเรยำาขาราชการมาเขาเฝา นางกษตรยตรสเรองการศกและปรกษาวาพวกเสนาจะคดอานประการใด

  ค ฝายขนนางตางคนกจนจตเปนสดตดสธาพรนใหหวนไหว

ทขขลาดชาตหญงกนงไป ทจตใจแกลวกลาวาขานจะสซอถอสตยพพฒนผล ไปรบจนสนชวตไมคดหน

สนองคณมลกาฝาธลตายอยททองทงรมกรงไกร ฯ

นางกษตรยไดฟงกตรสขอบใจ แลวแจงอบายใหทราบวาจะลวงพระอภยมาในวงแลวลอใหละเลงในเชงรก เพอใหกองทพยกกลบไป พวกขนนางกเหนดวย นางจงสงใหไปจดการปองกนเมองตามหนาท เผอขาศกยกเขาโจมตจะไดไมเสยท

เผอขาศกฮกโหมมาโจมต จะเสยทไมทนคดซงกจการ

จงรบรบทพใหญไวใหหยดอยาใหรดรกราษฎรมาอาจหาญ

ฯลฯ           

กลาววถงทพของศรสวรรณกบสนสมทร ยกทพจากดานเจาประจญ โดยมสนสมทรเปนกองหนา พเลยงพราหมณสามคนเปนปกซายปกขวา ศรสวรรณเปนกองหลง มาถงทงกรงลงกาเมอใกลพลบคำา จงใหตงคายหางกำาแพงเมองพนวา

  ค ฝายฝรงลงกาเหนขาศก พลผลกโหลนเสยงหวนไหว

ไมรอรงยงหยดฉวยชดไฟยงปนใหญเยยมศกเสยงครกครน

ไฟลบถงตามถกสามคายระเนยดแตกแหลกทะลายลงหลายหมน

ตองถอยคายไปใหหางในกลางคน

แลวตอกปนหลกลนเสยงครนครก ฯ

            พวกชาวเมองสงหลรวาศกมาลอมเมอง ตางกตกใจตว

สนงนงก หอบลกจงหลาน ขนของหนขาศกกนอลหมาน            

ฝายลกสาวเจาลงกาไดยนเสยงปน ไตถามดกรวาทพใหญของขาศกไดยกมาประชดตดกรงแลว จงไปทลพระอภยวาพระอนชา ยกทพมาถงแลวจะใหรบหรอหาม ในครงนจะใครไดเหนใจจรง            

พระอภยไดฟงจงตรสตอบวา อยาไดนกแหนงแคลงใจ จะออกไปใหพระอนชาเลกกองทพกลบไป นางไดฟงคำากทลตอบวา ตรสเชนนแสดงวาจะใหพระอนชารบกลบไป แลวแกลงทำาเปนสะอกสะอนกนแสง พระอภยกเขาไปปลอบโยนตรสวา จะทำาทกอยางตามทนางจะสงมา

  ค นางฟงคำาทำางอนออนจรตวานองคดวาจะตรงไมสงสย

เมอสญญามาในทางทกลางไพรไมอาลยแลวเปนขาดญาตวงศ

จะโปรดเกลาเขารตฝรงดวยจงเอออวยออนใจอาลยหลง

แมวงศามาประสบพบพระองค จะยยงตาง ๆ ใหวางใจ

คำาโบราณทานผกวาลกเขยไมชอบเลยกบพอตาอยาสงสย

ญาตกาสามกบพสะใภ เลากไมชอบกนเปนมนคง           

แลวนางจงทลพระอภย ขอใหทรงอกษรเปนสำาคญดวยลายพระหตถไปทดทานพระอนชา ถายงไมยกทพกลบ กใหมาพบกนบนพลบพลาหนาเมองตามประสาพนอง แตถาขนบกรกเขาโจมตกขอใหพระอภยเปาปใหหลบแลวจบตวไว เมอปราบปรามไดเรยบรอย แลวจงคอยปลอยตวไป            

พระอภยไดฟงแลวกเหนดวย จงรางสารสงใหองคละเวง นางเอาตราพระราหประทบ แลวเรยกธดามาสงเปนการเฉพาะใหตรวจตรา การปองกนเมองใหพรกพรอมคอยสศก เมอรงขนจงแตงทตถอสารไปใหพระอนชา

  ค ฝายกองทพยบยงอยชายปาตางตรวจตราเตรยมกนอยหวนไหว

พอลนแดงแรงเรวเหมอนเปลวไฟ

พดธงชยสามทพหกพบลง

แลวหอบหวนปวนป นเปนควนกลม

ผงคลคลมเวยนวนทงฝนผง

พอลมหายสายรงกพงตรงจำาเพาะลงกลางคายแลวหายไป ฯ

            พระอนชาถามพราหมณทงสามถงลางรายทเกดขน เจา

พราหมณรวาราย แตแกลงทายกลบวาเปนด  พระอนชาจง

ปรกษาวาจะรบรบ หรอจะรงรออยกอน  พราหมณกทลตอบวาการทองคละเวงไปลวงลอพระอภยมาไวกบนางกคงหมายใจมใหรบพงเอากรง ลงกา และเหนวาจะบำารงบำาเรอพระอภยอย

ดวยวสยในประเทศทกเขตแควนถงโกรธแคนความรกยอมหกหาย

อนความจรงหญงกมวยลงดวยชาย

ชายกตายลงดวยหญงจรงดงน

ฯลฯ           

เจาพราหมณยงเหนวาแมพระอภยหลงนางอย คงจะไมใหเราเขาไปในกรง จะหามปรามเอาไว ซงคงจะไดเหนแจงเรองทแคลงใจในวนพรงน  พระอนชากเหนดวย            

ฝายนางยพาผกา พอรงขนกชวนนองสาวขนไปบนพลบพลา เรยกขาเฝามาสงงาน

แลวเชญราชสารใสลงในกลองมพานทองเรอนเกจเพชรประดบ

ทงเอมโอชโภชนาหาสำารบครนเสรจสรรพยกขนตงบลลงกรถ

ฯลฯ           

ทตเชญราชสารไปยงกองทพศรสวรรณ เขาเฝาพระอนชาวาเปนราชสารของพระเชษฐากบของทประทานมาใหทงพระอนชา และพราหมณทงสาม แลวบอกนอกสารเปนการลบวากองทพมความยากลำาบาก ขอใหรบลาทพถอยกลบไป            

ฝายศรสวรรณมความฉลาดแหลม ไมออกโอษฐบรรหารแตประการใด สงใหพราหมณอานสารมความวาองคพระอภยและองคละเวงเฉลมวงลงกาอย ไพรฟาประชาราษฎรทงรอยเอดบรไดเปนทพง ไมไดยำายราษฎรใหเดอดรอน เหตใดพระอนชาจง ยกทพมารบพงกบกรงสงหลใหเปนทลำาบากยากใจแกไพรพล ขอใหเลกทพกลบไป ถาไมฟงจะไมวาเปนญาตกเชญเขามารบ พระอนชาไดทราบความในสารแลวกรวาพระเชษฐากำาลงหลง จะเลกทพกลบไปกสงสารพระเชษฐาจะมภย ถารบอยไมฟงหามกจะมความแคลงจตคดสงสย กใหขดสนอดอนตนพระทย จงกลาวเปนคำากลางวาแมพระเชษฐาสงมากจะเชอฟง แตขอถามความแตครงท ทเขาเจาประจญใหมาใชไปบอกวาจบพระเชษฐาแลวจะฆาใหอาสญ จงไดหกดานมารบถงกรงลงกา ใหทตแจงใหเขาใจดวย

วานซนนตทพไดรบรบ แลวกลบคบเคยงชดพสมย

ภเษกสองครองกนเมอวนใดชวยเลาใหเหนจรงทกสงอน ฯ

            ฝายฝรงทตกทลความเปนมาวาเดมทกหวงวาจะฆา แต

ครนพามาถงเขาเจาประจญ เทพเจากไดพาสองกษตรยมาสงถงในวงเมองลงกา ใหทงสองรกใครเปนไมตร  ชาวกรงลงกาพรอมใจกนใหอภเษกแลวทลใหดลายพระหตถทเขยนมาตลอดทงตราราหคนคร            

พระอนชาจำาลายพระหตถได จงแกลงวาแมวาเปนจรงดงทเลามากจะขอเขาเฝาพระเชษฐาในวนน  ถาไมไดเขาเฝาฝรงราชทตกพดปด จะเขาตกรงลงกาตามทกำาหนดนดกนในวนน            

ฝรงราชทตไดฟงจงรบคำาแลวทลลากลบมาทลแถลงแกบตรเลยงวาพระอนชาเหนจะไมฟงหนงสอทถอไป ถาไมพบองคพระเชษฐา กจะทำาสงคราม            

ฝายนางยพาผกากำาชบนายทหารวาเมอมาเฝาใหวางอาวธกอนแลวใหนงทตกฝงคนตายขางฝายขวาใสประแจแมเหลกแลวเรยกไพรพลใหลอมไว  จากนนจงไปเฝาสองกษตรย ทลความวาพระนองไมกลบแตจะเขาเฝาพระเชษฐา            

พระอภยไดฟงกคงแคนวาครงนเหนจะขาดญาตวงศคงจะฆาฟนใหบรรลย แลวถามนางกษตรยวาเมอเขามาแลวจะออกไปหรอจะใหทำาสงคราม            

องคละเวงเกรงสนสมทรจะรบรกรบเอากรงลงกา จงวอนวาเปนอาร ไมตองการฆาตพนอง เชญเสดจพระอภยขนพลบพลาหนาหอรบใหมาพดจากน ถาดอดงจงคดอานปราบปรามตามทำานอง            

พระอภยไดฟงกชมวานางมความอาร สวนญาตของพระองคไมดเอง ครงนถาเขาไมเกรงกอยาอาลย จะจบมาผาทรวงเอาดวงจตมาดวาเหนเปนไฉน            

ฝายศรสวรรณปรกษาพราหมณสามพนองวาจะบายเบยงแกไขไฉนด เมอเราไปเฝา พระเชษฐากจะหามทพ  ครนจะละพระองคไวกบขาศกกเหนจะไมรอดชวต  ครนจะอยกดเหมอนเปนขบถ            

ฝายสนสมทรทลวาเราอางเอาพระอยกากบพระอยกใหมสารใหรบไปหา  ถาไมไป ความผดจะอยทพระบดา  ศรสวรรณเหนดวยจงแตงสารไปถวายพระอภย ใหพราหมณสามคนอยรกษาคายพรอมทจะยกโยธาไปชวยใหทนการ พระอนชากบสนสมทรเขาเมองไปเฝาพระอภย ฝายฝรงลงกาใหมาใชไปหามใหหยดประทบอยตรงพลบพลา             ศรสวรรณรองบอกใหเปดประตเมองเพอไปเฝา ฝายฝรงลงกาบอกวาตนถอกำาหนดกฎหมาย

แมจะเฝาขางในไดแตนาย ไพรทงหลายนนใหอยนอก

ตามเยยงอยางตองวางสรรพาวธ

บรสทธจงเขาเฝาเจากรงศร

พระอนชาวาเองหามปรามทงน ชอบแตทขาบาทราชการ

กเปนพระอนชานรารกษประเสรฐศกดกษตรามหาศาล

ยอมทรงรถคชบาทราชยาน มทหารแหเขาไปถงในวงตอจวนใกลไดเหนองคพระทรงยศ

จงจะลดลงอยางทปางหลง

นเหตใดจงมาหามตามลำาพง จะใหยงหยดชาหรอวาไร ฯ  ค ฝรงวามาทางตางประเทศ จะเขาเขตราชวงยงไมไดจะบอกกลาวทาวนางทลขางใน ตอโปรดใหเขาเฝาจงเขามา

ฯลฯ           

ขนนางไปบอกบตรเลยงแลวสองนางจงไปทลพระชนน องคละเวงไดฟงกหวนใจ จงไปทลพระอภยใหไปประทบบนพลบพลา แตงองคเปนเจาลงกาถอตราราห ตวนางขอเปนเหลานางเถาแกไปชวยดแล เมอพระอภยขนประทบบนพลบพลา แลวทอดพระเนตรเหนลกรกกบพระนอง

จงตรสสงนางยพาใหหาทพ นางนอมรบพจนาอชฌาสย

จงโบกธงสงภาษาใหมาใชไปบอกใหนายเขามาเฝาพลน ฯ

  ค ฝายมาใชไปแถลงใหแจงอรรถ

สองกษตรยเคลอนพหลพลขนธ

มาปกธงตรงพลบพลาพรอมหนากน

ศรสวรรณพศดภวนย

ฯลฯ

เหนแตงองคอยางฝรงครนจะบงคมกสงสย สวนสนสมทรแคนใจนกแกลงทำาเปนไมรจก เมนหนาไปพระอภยเหนดงนนกพโรธ ตรสคาดโทษนองรกกบโอรสวา ไมวนทาพระองค            

ศรสวรรณจงทลแจงแถลงไขวา การทไมถวายบงคลนน เนองจากถอสารการแผนดนของปนกษตรยเมองรตนา ใหตนถอมาถงองคพระอภย กบราชมลมนตรทงสนาย

ขอพระองคจงรบราชสารตามโบราณอยาใหชำาระสำาระสาย

แลวตวขาสามนตพลนกาย จะถวายวนทาฝาธล ฯฯลฯ

            พระอภยไดสดบกไดคด ทพระองคหลงผดพนองพลอย

หมองศร สงสารพระชนกชนนตองมสารมาแจงการ

จงลดองคลงจากเกาออาสน นอมคำานบอภวาทราชสาร

ใหเสนาอารกษพนกงานเชญมาอานทตรงหนาพลบพลาชย

สารสมเดจปตราชมาตรงคสองพระองคทรงภพสบสมย

แสนคนงถงโอรสยศไกร พระอภยมณศรโสภา ฯลฯ

แมมมาครงนเปนทสด เปนขาดบตรบดาจนอาสญ

พอจบสารคลานกมบงคมคลศรสวรรณอญชลพระพยา ฯ

            พระอภยมอาการรวนเร จงตรสกบศรสวรรณวา

พระองคปวย ขอใหพระอนชากบหลานรบไปกรงรตนา แลวชวยกราบทลวา พระองคเปนโรคไขอย เมอโรคไขคลายแลว จะไปถวายวนทาฝาธล            

ศรสวรรณไดฟงกทดทานวา ทมสารมาครงนใหพระพไปจดการ สวนตนจะอยดขางหลง ในราชสารสงมาเดดขาด ถาตนไปกจะเปนทเคองบทมาลย เหมอนขดรบสงไมบงควร            

พระอภยไดฟงพระอนชาวา เปนเรองรบสงจงทำาเปนจบไขไมสบาย ใหพระอนชาพาทตไปหยดพก แลวจะไดคดอานกนตอไป แลวหยบสารลานทองของสำาคญกลบเขาไปในวง พระอนชาพาหลานกบทหารกลบมายงคาย คอยฟงขาวพระเชษฐา            

ฝายพระอภยกแจงเรองการหามทพใหลกสาวเจาลงกาทราบ รวมทงสารของพระบดาใหไปหา แตพระองคบอกปวย แลวไดทวงสญญาจากนาง แตนางทลวา การทกองทพของพระอนชายงไมยกกลบไป อาจจะหวนไดทเขาตกรงลงกาได จงขอใหพระอภยคดอานใหกองทพกลบไป            

พระอภยไดฟงจงตรสตอบวา ถากองทพกลบเขามารบกจะฆาเสยดวยลมป สวนพระชนกชนนของพระองค กเจบปวยเพยงเลกนอย ถาพระองคไมไปหาใครจะมาวากลาวได สวนกองทพทมาตงอยนน นานไปกจะเกดความเบอหนาย คงเลกทพกลบไป เพราะอดอยากตรากตรำาอยแรมป            

นางกษตรยทลตอบวา ถากองทพกลบไปจากลงกา สมสญญาแลวกจะไมหามตามพระทยของพระอภยทรองขอ สมบตพสถานทงหลายกขอถวายใหหมด จากนนกหลกออกมาทตกลมชมจนทร เรยกสองธดากบนางรำาภาสะหร ใหจดสรรนางกำานล คอยดแลอยงานรบใชพระอภย แลวสงวาถาพระอภยถามถงนางใหทลวา ไปเทยวตรวจทหารระวงการรบอยนอกกรง            

พระอภยไมเหนองคละเวง จงถามหาแลวใหนางในไปเชญมาพบพระองค นางในไปทลใหนางทราบ จงบอกนางในใหไปทลพระอภยวา หาองคละเวงไมพบ แลวนางจงตรส

เรยกนางยพาใหไปเฝาด ถาถามถงนางกใหทำาเปนไมรวาอยไหน พระอภยเหนนางยพามาเฝา กถามนางถงองคละเวง

  ค นางยพานารชลกราบลกไมทราบวาพระองคอยตรงไหน

วานซนนทพลบพลาลกพาไปเจยนจะไดผดดวยกปวยการ

แตรวมอาสนคลาดเคลอนไมเหมอนคด

หรอจะตดตามกอกไปนอกสถาน

เหมอนคเชนทรเจนขอเหลอหมอควาญ

ใครจะหาญขขบชวยจบกม ฯ

            พระอภยไดฟงคำาเปรยบเปรย จงขอใหนางยพาชาวย

บอกวา ถาไมไดกจะขอตายเสยใหพนทรมาน นางยพาจงแนะนำาใหพระอภย ทำาเปนจะผกศอใหมรณา แลวตนจะชวยแก จากนนกจะไปทลพระมารดาคงจะมาหาเปนแน ขอแตอยาใหแจงวาเปนการแตงกล พระอภยใหดวยกทรงทำาตามคำาแนะนำา            

ฝายนางยพาจงไปทลแจงใหพระมารดาทราบ นางกษตรยจงรบมายงปราสาทของพระอภย

เหนพระองคทรงกระสนพนพระศอ

เขายดขอหตถาชงผาได

พระยดแยงแกลงสะบดทำาขดใจนางกราบไหววอนวาโศกาพลาง

ฯลฯ

ความคดใครไฉนหนอพอหรอลก มาแกลงผกคอไดไมนาขน

ทำายอนยกซกซอมสมยอมกนเถดเชนนนแลวกไมพอใจยอม

ฯลฯ

จะผกศอกไมผกจะถกหยก ขนจกจกหนไปเสยใหหาย

พระวาพมใหกอดจะวอดวายไดกอดกายแลวกฟ นคอยชนใจ

พลางโอบอมจมพตสนทถนอม งามละมอมละมนจตพสมย

รวมภรมยสมสองทำานองในแผนดนไหวจนกระทงหลงอานนต

ฯลฯ

สองสนทชดชมอารมณชนระเรงรนเรมแรกแปลกภาษา

พระลมองคพงศพนธสวรรยา นางลมวงลงกาไมอาลยฯลฯ

ตอนท ๓๗  ศรสวรรณกบสนสมทรถกเสนห

  ค ครนรงรางนางตนสะอนออน ใหอาวรณถงญาตศาสนา

เสยดายกายอายฝรงทงลงกาจะเอาหนาหนไปแฝงเสยแหงไร

ฯลฯ

เรยกธดามาในหองทองบรรทมประชดชมเจาชางคดประดษฐด

จะดบเขญเยนไดเหมอนไฟดบหรอจะกลบแสนแคนแสนบดส

ฯลฯ

  ค ฝายยพาผกากมหนายมดวยนกอมอารมณทสมหวง

จงวาพรำาภาดนาชงจะเหมอนดงเรองราวเขากลาวไว

วารกนกมกหนายมกหายรก ถาคดนกมกงงมกหลงไหล

แมเสรจศกนกหมายขางภายในแลวจะไดผอนผนตามปญญา

อนศกนอกออกตดวยฝปากเหนไมยากใจนกไมหนกหนา

เปนการเบาเทานพรำาภา จะอาสาปราบไดดงใจจง ฯ           

นางกษตรยไดฟงคำาเปรยบเหนวาเฉยบแหลม เหนวาจะสมประสงค เมอพระอภยตนขนกถวายดนถนนใหพระอภยเสวย

เสวยอมยมยองวานองรก ชอบใจนกทไดกนดนถนน

จะชมชนยนยดสบพชพนธเปนเพอนขวญเนตรนองอยหองใน ฯ

  ค นางคมคอนออนโอษฐวาโปรดเกลา

พระคณเทาดนฟาชลาไหล

แตนองนวตกในอกใจ กลวจะไมเหมอนรสพจมานเขายอมเปรยบเทยบความวายามรก

แตนำาผกตมขมชมวาหวาน

ครนจดจางหางเหนไปเนนนานแตนำาตาลกวาเปรยวไมเหลยวแล

ฯลฯ           

นางกษตรยทลวาโอรสกบอนชามารบ เกรงวาพระอภยจะทงขวางนางไป พระอภยตรสตอบวา พระองคนนเปนตายอยางไร กไมยอมไป และเหนวาถาขาวนำาเสบยงหมด กองทพกจะอยตอไปไมได ใหหามฝรงลงกาอยาใหใครเอาขาวนำาไปใหกองทพ

  ค นางละเวงเกรงเหลาชาวผลก จะทำาศกวาวนจงทลเถยงพระนองมาธานจะมเลยง กผดเยยงกษตรยขตตยา

ฯลฯ          

นางกษตรยเรยกนางรำาภาสะหรมาบอกใหชวยอยาใหเกดการรบพง โดยใชทางไมตรบอกวา นางรำาภาเคยสรบกบศรสวรรณมากอน ขอใหนางพดลอพอใหหลงลมพงศพนธ แลวเอาตวมาขงไวในวงกจะสนศก

  ค ฝายรำาภาสะหรชลฉลองพระคณของบาทมลไมสญหาย

ถงเสยตวชวชาชวาวาย จะสตายมไดขดพระอชฌา           

นางกษตรยจงใหนางรำาภาเรยนมนต เพอผกใจศรสวรรณแลวใหถอหนงสอไปใหศรสวรรณ ขอบาญชททพจะรบเลยง พรอมทงมอบเครองของสองกษตรย วาเปนนางใหไป            

นางรำาภารบรบสงแลว ออกมาจดแจงแตงตวใหเหลาขาหลวงเชญเครองทองของประทานทงหวานคาว รวมทงหบทองของนางทใสเครองเสกผาเชดหนาบหงาสด ออกจากวงไปยงคายแลวบอกนายประตวา ตนชอรำาภาสะหร จะมาเฝาพระอนชาศรสวรรณ            

ศรสวรรณใหนางเขาเฝา พอเหนหนานางเขากตองมนตนกรกนางจนหลงไหล แลวถามนางวา มาดวยการใด

นางรำาภาทลตอบวา องคพระมเหสทำาโตะถวายทงสองพระองค เหมอนหนงเปนวงศา สวนตนนนหมายมาขอลแกโทษ

อนหบทองของใสมาในนนของหมอมฉนขอสมาทวาขาน

กบซบพกตรชกมาคราวปาตาลของประทานโทษกายถวายคน ฯ

            ศรสวรรณตรสตอบไมถอโทษนาง ไดตรสเกยวพาราส

นางดวยประการตาง ๆ แลวถอดเพชรกหราราคาพน ใหรางวลนาง ออกโอษฐประทานพานพระศรแกนาง

  ค นางคำานบรบแหวนแสนสภาพ

ทำาเกรงกราบกรยาอชฌาสย

ซงออกโอษฐโปรดปรานประการใด  

จะรบใสเศยรสนดวยยนด

ฯลฯ           

นางกทลถอมตนดวยประการตาง ๆ ทลวามรบสงใหมาเฝาแลว ขอใหพระอนชาอานสารของพระอภย ในสารนนมความวา พระเชษฐาประชวรจงยงไมไปเมองรตนา ขอใหพระอนชาไปเฝาพระชนกชนนแทน ถาพระอนชาสงสยกขอใหไปเยยมพระองคในวง ศรสวรรณอานแลวกรทน พอเหนสนสมทรเขามายงพลบพลาชย จงใหอานสารนน สนสมทรอาน

แลวกรทน จงแกลงพดวา เปนโรคประหลาดดอาการแลว ใกลจะถงสวรรคครรไล            

พระอนชาทดทานนดดาวา อยาไดกลาวเชนนนใหคอยฟงขาวคราวดกอน แลวแกลงถามนางรำาภาวา เมอไรนางจงจะออกมาบอกกนอก นางรำาภาทลตอบวา จะมาเฝาอกไดกตอเมอสองกษตรย จะโปรดใชมา            

ศรสวรรณตรสเกยวพาราสนางรำาภาอก นางกทลถอมตนดวยประการตาง ๆ ศรสวรรณจงตรสแกนาง ใหไปทลพระมเหสวา จะไปเฝาพระเชษฐาพรงนเชา            

สนสมทรไดฟงเหนพระเจาอาสงซำา จงทลวาพระบดากหลงคลงอยวงใน แลวพระเจาอายงจะไปเขาซองเปนสองโรงอก

แตศพเดยวเคยวเขมกเตมปลำายงจะซำาตายตองเปนสองศพ

จนชนอขขาไมนาคบ ขนเรารบรกใครเปนไมตร ฯ           

พระอนชาจงตรสกบสนสมทรวา ไมตองการใหฝายเขาอดส ชวดอยางไรกรอย

กปราศยไตถามไปตามเลห มาโมเววากลาวใหราวฉานวสยชายหมายชคสำาราญ กเกยวพานพดจาใหนาฟง

เขาบอกกลาวขาวไขมไปเยยมผดธรรมเนยมเยยงอยางแตปางหลง

ฯลฯ           

แลวศรสวรรณกใหยกหบทองเขาไปในหองไขประแจด เหนเครองตนสคนธธารกบผาเชดหนา กตองมนตของนาง สนสมทรกบสามพราหมณพเลยง หมอบดอยเหนอาการของศรสวรรณแลว กทลเตอนใหไดคด แตศรสวรรณไมฟงคำาจงกลบมาปรบทกขกนวา จะคดอานแกไขอยางไรด เหนวาตอนนตองปลอยไปกอน พอปลายปจงจะมผมาชวย สนสมทรบอกวา จะตองตามไปชวยระวง ใหสามพราหมณคมไพรพลไปอยทประตวง เมอพลาดพลงจะไดแกไขกน

  ค เจาพราหมณตอบชอบอยอยาดหมน

ชาตทมฬเหมอนยกษมกกะสน

แตครงนฉนเหนไมเชนนนเปนกลกนชางโขลงเขาโรงใน

จะทำาตอลอลวงเหมอนบวงดกดวยความรกรดตนดนไมไหว

พรงนพระจะรกษาพระอาไปทวงในนนเหมอนหลงเขาดงรก

ฯลฯ

แมหลงเลยเชยชมเขาสมทบ เหมอนสองศพแลวมหนำา

ยงซำาสามอนพวกพลมนตรกบพพราหมณ จะถงความมรณาชวาลย ฯ           

สนสมทรบอกวาในชาตนตนไมหลง  แมมนางฟามาลอกไมพอใจ จะตบเสยใหยอยยบไป แตการทพระอามาเปนไปเชนน เปนการเสยศกดศรและนาอดส จะแกไขอยางไรกสดร            

ฝายนางรำาภามาถงวงกไปทลแถลงแจงคดแกองควณฬาทกประการ

  ค นางละเวงเกรงกรงลงนงตรก

เหนเสรจศกสมมาตปรารถนา

จงวาเจาเอาธระทพระอานางยพาขาจะวานผกหลานไว

ฯลฯ           

แลวนางกษตรยกไปหานางยพา เลาความตามทนางรำาภาเลาใหนางคดอาน เอาสนสมทรไปขงไวในวง

เจาชวยลอพอละเลงดวยเชงรก คอยรบพกตรผกจตพสมยพระมนตขลงสงสอนแตกอนไร  ผใดใกลไดกลนกยนด ฯ           

นางยพาไดฟงกสดทจะขดคำาได จงทลตอบวาตนไมรกยกษมาร แตถาลวงลอพอใหตายกยนดทำาได องคละเวงจง

วากลาวแกนางวา ถาไปฆาสนสมทรกจะเปนทระคายเคองแคน เกดทกขเขญ เพราะเหตวาเชอสายตายไมหมด

อนสตรนจะเลอกรปบรษกยากสดแสนเขญไมเปนผล

เหมอนหนงแมแตแรกไมแปลกปน

แตจำาจนดวยเจาทำาใหจำาเปน

ฯลฯนางยพาไดฟงกยอมรบคำาทำาตาม

นเหลากอหนอเนอเปนเชอแถวไมเลอกแลวลกจะรกใหหนกหนา

ถงจะเถอเนอกนไมนนทา พระแมอยาเคองขดถงตดรอน ฯ

  ค นางชนชอบตอบวาอยาประชด

เมอถงบทกลวจะรกไมพกสอน

พรงนผวตวจะมาหาบดรเจาจงงอนใหออกชดเปนรถทรง

            นางกษตรยมาเฝาพระอภย ทลแนะนำาเรองทจะกระทำา

ในวนรงขน            

ศรสวรรณพรำารำาพงนกถงนางรำาภาจนฟ นเฟอนลมสตคดวารงสางแลว แตไพรพลยงไมตน ออกไปปลกทหารจน

วนวาย พอไดสตจงกลบเขาพลบพลา  สนสมทรกบสามพราหมณทราบเรองกปรกษากน แตกไมรทจะผอนผนฉนใดด            

ฝายองคพระอนชาแตงองคทรงเครองแลวออกมาทหนาฉาน เหนหลานรกพรอมทงไพรพลรอเฝาอยจงตรสถามพระนดดาตอบวา พระบดาประชวร ตนจงควรตามไปฟงขาวทในวง

  ค ศรสวรรณอนอนใหจนจตจะหามผดเยยงอยางแตปางหลง

ถงมใหไปตามหามมฟง แตรอรงตรกตราไมพาท           

แลวใหพระนดดาเปนสารถออกจากคาย โดยมสามพราหมณคมไพรพลตดตามมา เมอถงประตเมองจงบอกนายประตวา โอรสกบพระอนชามาเฝาองคกษตรย นายประตนำาความไปบอกองคละเวง นางจงสงใหนางรำาภาสะหรออกไปรบพรอมกบขรวนาย            

นางรำาภาจดแจงแตงกายแลวพาขรวนายออกไปรบถงประต เหนพระอนชาอยบนรถ จงคำานบแลวทลวามรบสงใหมารบเขาไปทในวง

เสดจจากรถทรงดวยองอาจ พระหนอนาถตามเสดจไม

เขดขาม

เขาในวงลงกาสงางามรำาภาตามทลหนทางมาขางใน ฯ

            ฝายองคละเวงวณฬาออกมานง มสนมอยพรอมหนา 

นางยพามายงหองทอง อาบนำาจดแจงแตงกายแลวมาเฝา นางกษตรย ในตำาแหนงราชบตร  นางดพระธดาแลวนกกรมกระหยมใจ

พอองคพระอนชาถงปราสาททงหนอนาถนางรำาภาอชฌาสย

ยงชนชมสมประสงคจำานงในจงเชญใหนงยงบลลงกรตน

พนกงานพานสลาออกมาตงถวายทงพนองสองกษตรย

บางนบนอบหมอบกรานอยงานพด

นางแกลงตรสปราศรยเปนไมตร

ฯลฯ           

พระอนชากตรสตอบนางทางไมตร แลวถามการประชวรของพระเชษฐา  นางกษตรยกตอบใหชอบใจแลวแกลงเตอนใหนางยพาทำาความเคารพสนสมทรในฐานะทเปนพ นางยพาสบตาสนสมทรแลวภาวนาอาคมทำาใหสนสมทรเกดความซาบซานเสยวรกแตหกอารมณไวได  องคละเวง

เหนดงนนเกรงวาจะไมสมประสงค จงบอกธดาใหเอาดอกไมไปใหสนสมทร เมอสนสมทรรบมาดมกตองมนต สดจะหามรกหกไวได ตอบขอบคณนางแลวถามชนษาของนาง แตนางไมยอมบอก  นางละเวงเกรงความละลามลวนจงพดจาแกไขให

ยพานนวนพธเขาพดมาก เสารเปนปากวาจาวาใจหาย

ระกาไกไดสบเกากบเดอนปลายจะถวายใหเปนนองของพระองค

ฯลฯ           

แลวสนสมทรกบนางยพากพดจาแกเกยวกนไปมา ศรสวรรณเหนวานดดาแพจงพดแกเกยวกบรำาภาแลวถามนางวาอยตำาหนกไหนเพอจะไดแวะไปเยยม  นางรำาภาทลทอยของนางอยทตกขวางขางปรศวอฒจนทร เปนหองเลกคบแคบไมคควรทพระอนชาจะไปส

  ค พระวาพนหรอไมถอศกดถาใครรกรกจนตายไมหนายหน

เหมอนหนงเจาเผาพงศวงศผดทงเปนททานเจาเมองกเลองลอ

ฯลฯ

ถงคบทมผววาอยได แตคบใจอยยากลำาบาก

เหลอเจาเปนโสดโปรดปรานเหมอนวานเครอ

ชวยแผเผอพบางอยาหมางเมน ฯ

            องคละเวงไดฟงแลวเหนวาถาจะนงอยดวยกจะเกด

ความขวยเขน จงแสรงสงนางรำาภาใหไปจดพระปรศวแทนทองเปนหองกนให แลวใหนางเปนคนปรนนบตหดกำานล ใหคอยดแลพระอนชา แลวสงบตรใหจดหองของตนใหสนสมทรผเปนเชษฐาพกตามประสาทเปนวงศวานกน  สวนตวนางเองจะไปดแลองคกษตรย            

พระอภยคอยสดบตรบฟงอยไดรความ แลวกชอบใจ เหนวาศรสวรรณนนชำานาญการเกยว แตสนสมทรนนสดเคอะเลอะเทอะแท จะใครแกแทนลกใหถกใจ พอองคละเวงมาเฝาแลวทลแจงแถลงไขวา จะปดปองทดทานกเกรงหนอไทกบพระอนชา

  ค พระพาทมใหดงวาชงเขาจะยวเยายใหรกนนหนกหนา

เหมอนพนผกปลกฝงไวลงกาอยาไปวาเขาเลยนองไมตองการ

ฯลฯ           

สนสมทรเฝาเซาซใหนางยพาไปจดหอง ศรสวรรณกถามหาหองปรศวทจดไวเพอทจะขอเอนหลง

  ค นางรำาภาวาพคะจะไปจด แลวลาลดเลยไปเสยใหหาย

เขาหองนอนซอนหนาระอาอายวนนชายชดแลวไมแคลวเลย

ฯลฯ           

นางนกถงเหตการณทผานมาแลวกคดกระอกกระอวนปวนอารมณ แลวนกอายทจะตองเคลาคลงแลวมทอง            

สนสมทรออนออดนางยพาใหจดหองอยางทนางรำาพาจดใหพระอา นางยพากพยายามพดจาบายเบยง สนสมทรสคารมนางไมไดจงเฝาออนวอนนางอย พอองคละเวงมาบอกพระอาการของพระอภยวาพอประทง พระอภยกแกลงบอกวาพระองคเจบหนก หากแตไดยาดมาแกไวทนจงรอดไมวอดวาย แลวชกมานปดอยหองใน            

พอพลบคำาองคละเวงกพาหนอไทไปทหองของธดา บอกใหนางยพาคอยปรนนบต สนสมทรมความยนดบอกวาพระชนนมเมตตา

จะซอสตยปฎญาณเหมอนมารดา

อยลงกากบพระชนน

นางโฉมยงสงสารดวยหวานหแสรงคอนขนางยพามารศร

ฯลฯ           

กำาชบนางยพาแลวออกมาเหนพระอนชานงคอยอย จงเรยกบตรสลาลวน ใหเชญพระอาไปทหองทเตรยมไว คอตกทองหองทสะบรอย นางรำาภากเขามาเฝาปรนนบต ศรสวรรณเสวยนำาจณฑจนเมาหลบไป            

ฝายสนสมทรเฝาเกยวพาราสนางยพา นางพยายามเบยงดวยประการตาง ๆ สนสมทรกไมละความพยายาม

  ค พระกอดเกยวเกลยวกลมประทมประทบ

นางคำานบนอมรกสมครสมาน

ไมหางเหนเพลนเชงละเลงลาน เหมอนคชสารสหมอลงขอฟน

ฯลฯ

ดวยรนสาวคราวหนมตางชมชน ลมอน ๆ อบอายกหายหมด

นางยพาแตกอนนนงอนชดครนรรสเชงชายเหอดหายงอน

ฯลฯ

ประทานโทษโปรดนองขอรอง จนสนชาตชาตนไมหนหาย

บาทไมแกลงวาฟาผถาผวตาย มใหชายอนมาเปนสาม ฯ           

ฝายศรสวรรณตนบรรทมตอนเชาแลว ตามหานางรำาภามาพบทหองสมด จงเขามาเกยวพาราส นางรำาภากทดทานบายเบยงดวยประการตาง ๆ

อยาหยอกเลนเชนนนหมอมฉนแคน

ทขางแทนถมไปสไมเหวย

มาลกโลมโจมจเหมอนชเชยฉนไมเคยคบชายใหอายใจ ฯ

            นางรำาภาตอคำาศรสวรรณดวยประการตาง ๆ

จะกลอมเกลยงเลยงดอยทน มเหสเคยคจะอยในไมถงปนกจะสละไป กลวจะไมเหลยวหลงดลงกา

 ฯลฯ

ค พระวาหามความอนพอขนหก

จะหามรกนพหามปราบไมไหว

วาสนาแมวาพมฉนใดจะเลยงใหแมเหมอนไมเคลอนคลาย

ฯลฯ

แมชบเลยงหมอมฉนอยางนน สดแลวแตทลกระหมอมจะ

แน ยอมหมด

แตโปรดรอพอตะวนลบบรรพต นางเปลองปลดปลดหตถสบดกร ฯ

  ค พระกอดแอบแนบเนอวาเหลอรก

สดจะหกหามหายนะสายสมร

พระสรยนนนสวางกลางอมพรเรานงนอนอยในตกนลกลบ

ฯลฯ

พลางองแอบแนบชดจมพตพกตร

นางพลกผลกพระหตถคอยขดขวาง

แลววาพระจะมาคดใหผดทางอายสสางเทวดาหนกหนานก ฯ

            ศรสวรรณไมฟงนาง พยายามเลาโลมจนเปนผลสำาเรจ

พลางกอดเกยวเกลยวกลมสมสงวาส

ไมเคลอนคลาดเคลาเคลนเหมอนเชนฝน

ดวงดาวเดอนเกลอนสวางออกกลางวน

อศจรรยจวนเทยงเหมอนเสยงโทน

ฯลฯ

  ค นางลมกายหายกลวมผวลกเหมอนเพชรถกนำาคางสวางไสว

เฝาหมอบเมยงเคยงชดดวยตดใจ

ขออภยไดผดพลงแตหลงมา

อยาถอโทษโปรดนองขอรองบาท

จนสนชาตสนชวงสนสงขาร

แมทงขวางหางเหใหเอกาตองนอยหนานองจะขอเชอดคอตาย ฯ

            ทงสามองคหลงสามนางดวยประการดงกลาว อปมา

เหมอนหนงหนงตงประชน

พระปตรงคหลงเพลงละเวงนอย

พระนองพลอยรกรำาภาหลบตาฝน

โอรสหลงองคยพาวลาวณยเหมอนชางมนหมอชโลงโยงเขาซอง

            ฝายสามพราหมณรออยทประตนอก เมอไมเหนกลบ

ออกมาสกองคกนกสงสย เหนวาผดประหลาด พอรงเชากเขาไปสงอกครง ใหทลถงองคพระอนชาและโอรสวา ถาไมไดพบกนจะพาพวกเสนาเขาไปตาม ศรสวรรณไดรบทราบแลว จงใหสนสมทรไปสงความแกสามพราหมณใหเลกทพกลบไป สามพราหมณรวาคลงกำาลงหลง พยายามพดจาใหเหตผล

ฟงพวาอยาไปอยศตรเกา จะมวเมาวานยาเปนบาหลงแมวากลาวคราวนถามฟง เหลอกำาลงแลวกเหนไม

เปนการฯลฯ

            สนสมทรไมฟงคำาสามพราหมณคนกลบไปในวง สามพราหมณปรกษาความกนตกลงจะบอกขาวเรองราวไปเมองผลก ถงองคพระมเหสเชญสดสาครมาไลผฝรงเมองลงกา

เหนพรอมจตคดทำาเปนคำาบอก ใสกลกพอกครงปดผลดฝา

ใหมาใชไปยงฝ งชลาลงเภตราขามคงไปกรงไกร ฯ

ตอนท ๓๘  นางสวรรณมาลขามไปเมองลงกา           

ฝายสวรรณมาลคดถงพระอภยทไปทพ พอตกดกคนวนหนงกฝนวา

วาเดอนหงายฉายชวงดวงกระเดน

มาตดเปนเพลงรอนเผากรกาย

แลวสตรมศสตราวงมาตดทงสองหตถนางนาฎนนขาดหาย

ความเจบแสบแทบไมรอดจะวอดวาย

พอมชายเหาะมาแตประจม

เอานำามนมาใหใสเปนขวดทเจบปวดหายเหนเปนปจฉม

แลวหยบซำาทพรสใหซดชม นางกลนอมอมฤกรสกองคฯลฯ

      พอรงขนจงใหหาโหรมาเลาความฝนใหฟง

พระโหรดรโชคโฉลกวน ฝนวาจนทรแจมฟาในราตรตองตำาราวาหญงชวงชงค ไปเปนชเชยชมประสมศรซงเดอนหงายกลายเหนเปนอคค

ตองอนทรยสายสมรใหรอนรน

จะเกดความลามลกเปนยคเขญ ใหจำาเปนรวนเรระเหระหนซงหตถขาดญาตทรกรวมพระชนม

จะมคนเขามาพรากใหจากไป

ซงมผรวชาคออารกษ จะชวยชกชายแกมาแกไขอนกลนนำาอมฤกนกสงไร กจะไดเสรจสมอารมณยน

ฯลฯ           

แลวทลวาวนนจะมขาวมาบอกกลาวจากทางทศทกษณ  เมอโหรทลลาไปแลว ผถอหนงสอของสามพราหมณกมาถงทลความเรองกองทพ  พระนางใหเปดใบบอกออกอานมความวาพราหมณวเชยร โมรากบสานนททไปทพตไดดานจนถงลงกา นางละเวงเกรงทพไมทำาการรบ แตกลบใชเสนหเลหกลจนทงสามองคหลงกล วอนวาอยางไรกไมฟง องคกษตรยรกละเวง พระอนชารกนางรำาภา หนอกษตรยสน

สมทรรกพระบตรยพาผกา ไดเขาไปอยในวงทงหมดแลวใหกองทพกลบเมองผลก ตนเกรงวาฝรงจะทำารายทงสามองคเมอปลายมอ

ขาพเจาเหลานสนทพงจนใจจงแจงความตามหนงสอ

เหมอนดนหอยใกลกองไฟฮอ ลมกระพอพดวบดบชวนฯลฯ

            พระมเหสฟงเรองแลวใหเคองขดอดอน นกตำาหนสน

สมทรกบพระอนชา

ดำารพลางนางวากบขาเฝาพระผานเกลากลบชาตศาสนา

จำาจะตามขามฝ งไปลงกา ใหเรอใชไปหาสดสาคร

แลวกใหไปบรรมจกรแจงพระอคเรศความตามอกษร

เรงชำาระพระทนงเรอมงกร  กบเรอจรเจดลำาเปนกำาลง           

แลวพระมเหสกนำาความไปทลพระชนน แลวขอทลไปลงกาพรอมพระธดาทงสององค  พระมารดาวาใครจะไปดวย แต พระนางทลวาขอใหอยดแลเมอง สวนตนไปครงนถาการไมสำาเรจจะไมขอกลบเมอง

  ค ฝายเสนามานงสงเสมยน ใหเรงเขยนสารสองบรศรครนเสรจสรรพพบปดผนดด ใหเสนเรอใชรบไคลคลา

ฯลฯ           

พระมเหสกบสองธดาลงเรอเดนทางไปลงกาไดเจดวนกถงเขตเมองลงกา ขนไปเมองใหม เมอกองทพรมจกรทราบวาพระมเหสกบบตรมากพากนมาเฝา

  ค นางตรสสงทงหลายพวกนายทพ

เราจะยบยงทหารชาญสมร

ถงชาหนอยคอยทาสดสาคร มาถงกอนจงจะยกขนบกไปฯลฯ

            ฝายเรอขาวชาวผลกแลนไปถงเมองการะเวก เขาเฝาท

ทองพระโรงแลวอานสารมความวา พระมเหสสมาลขอเชญพระโอรสใหรบตามไปยงเมองลงกาเพอชวยพระบดา ขณะนทงพระพยาและพระอาไดไปพบรกอยในวง

แลวยกความพราหมณบอกนนออกอาน

ราชสารเบองตนแตหนหลง

พระลกยามาชวยดวยสกครง แมจะรงรอทาอยาชาการ ฯ

  ค กษตรยสรโยทยไดสดบเปนเรองรบรสรกสมครสมาน

ผดขนบรบสแตบราณ จงบรรหารตรสวาสดสาคร

ฯลฯ           

สงใหรบพาสองนองรกรบไปชวย กำาชบอยาใหไปเขาดวยกบฝรง

อยาคบคาฝรงจะพลงพลาดตดใหขาดความรกหกประหาร

ชวยชวตบตรงคทงวงศวานสำาเรจการแลวกพากนมาเมอง ฯ

            สดสาครทลวาตนยงทรงหนงเสอเหลองอยเหมอนหนง

เณร ยงคำานงถงความเปนนกบวชอย  พระบดากเตอนวาอยาเชอหนงเสอเหลองนก

ทานผรสำาเรจยงเขดรกไมปลอมปลกปลกไปเสยไพรสาณฑ

แมอยเฝาเคลาเคลยจะเสยการจงคดอานออกองคใหจงด ฯ

  ค พระรบสงบงคมประนมสนองไมเทาของครใหเคยไลผ

ถงเสนหเลหลมอาคมดเอาไมตหายฤทธประสทธนก

ฯลฯ           

แลวทลวาทโปรดใหไปกบสองพระนองนน ขอใหกนษฐาอยรบใชพระบดา ตนจะพาองคอนชาไปผเดยวจะไดปรกษากน นางเสาวคนธไดฟงกนอยใจทสดสาครไมใหไปดวย หาวาไมเทยงธรรม พระปตราช มาตรงคจงวาอนชาเปนชายจงควรไป สวนตวเปนหญงควรจะอยควรอยดแลพวกสรางคนางกำานล

แลวตรสสงเสนาวายพด จงเรงรดยาตราโยธาหาร

ใหพนองสองตามความสำาราญทงตวทานจงไปดวยชวยระวง ฯ

             สดสาครกบหสไชย เดนทางเรอไปตามแผนภม คดถง

เสาวคนธทเคยเดนทางไปดวยกน พอตกคำายามเยนกสงใหสาวสวรรค รองดอกสรอยลำานำา

สงใหเหลาสาวสรางคนางนอยนอย

รองดอกสรอยลำานำาเฉอยฉำาเสยง

ประสานซอหนาทบรบจำาเรยงเสยงพรอมเพรยงเพราะพรองทำานองใน

ฯลฯ           

หสไชยใหพระพชวยตทบ สวนตนขบตามประชาอชฌาสย สดสาครชมวาอนชาขบไดเพราะพรง จงขบบาง

โอยามหนาวดาวเคลอนเดอนกคลอย

นำาคางคอยพรางพรมเมอลมหวน

คดถงเนอเจอจนทนยงรญจวนเหมอนขะชวนชนจตคดคนง

ฯลฯ           

แลวทงสองกพากนหลบไป

  ค สดสาครนอนวนนนกฝนราย วาลงวายกลางมหาชลาไหลไมเหนฝ งดงชวนจะบรรลย ปะงใหญผดขนพบไดรบกนมนกอดเกยวเกลยวกลมจมสมทร

ทะลงผดเพยงชวาจะอาสญ

แตพอแมมจฉาวายมาทนใหดมถนกลำากลนคอยชนใจ

พระโยคทเปนครมาอยดวยทเจบปวยบาดแผลทานแกไข

พอพลกฟ นตนตะลงคะนงในจนรงใหโหรทายใหหายแคลง ฯ

  ค โหรชำาระพระสบนจนสนเสรจไลฤกษเกรดคณหารวตถารแถลง

ฝนวาวายสายสมทรจนสดแรงจะพลดแพลงถนฐานรำาคาญเคอง

ซงงรดกบขบจะพบค ไดสบสกบสตรฉวเหลองขางตนรายปลายมอรอประเทอง จะรงเรองฤทธรงคสบวงศ

วาน ฯ           

เดนทางมาไดสบหาคน โดยไมหยดกถงฝ งลงกาทาสงคราม แลวชวนหสไชยไปเฝาพระมเหส ไดพบกบสรอยสวรรณ จนทรสดา ออกมาไหวผเปนพเปนทชนชมหรรษา            

พระมเหสตรสใหสดสาครไปชวยแกไขทงสามองคใหกลบฟ นคนมา สดสาครทลตอบวา การทจะแกไขนน ถาอยหางกไมแน ตองไปดใหเหนประจกษ

นางตรสตอบชอบแลวลกแกวแม

เหมอนชวยแกเกยรตยศทอดส

แตระวงครงนดงตงมนคงสหมอแลวไมแคลวเลย

ฯลฯ           

แลวพระมเหสกสงการใหกองทพใหเตรยมยกไปลงกา พอรงสวางกยกกำาลงออกไป

ถงดงตาลดานกลางขนนางพรอม

ตางนบนอมนางกษตรยตรสปราศย

ประทานทรพยเสอผาแลวคลาไคล 

เสดจไปถงเขาเจาประจญ

เหนปนรายคายคประตดาน ปอมปราการแมนเหมอน

หนงเขอนขณฑ

ยงตไดไมขามถงสามวน สตปญญาเลศประเสรฐชาย

ฯลฯ

ออกจากเขาเจาประจญเสยงครนครก

เขาดงลกแดนดานหวยธารไหล

เปนปาหลวงจวงจนทนพรรณดอกไม

ทงเปลอกใบรากหอมมพรอมเพรยง

ฯลฯ

ออกทงกวางทางเลยนเตยนตะลง 

พออสดงเดอนกระจางสวางไสว

รบเดนพลจนรงถงกรงไกรไปคายใหญทตงลอมลงกา ฯ

ตอนท ๓๙ นางสวรรณมาลมสารตดพอ

เจาพราหมณทงสามทพมารอรบแลว ทลเชญพระมเหสขนพลบพลาโถงทองพระโรงรมกรงลงกา พระมเหสจงตรสปรกษาพระพเลยงวา จะพดจาคดอานประการใด

เจาพราหมณพรอมนอมนอบตอบสนอง

แลวแตตองพระปญญาอชฌาสย

ดวยเผาพงศวงศวานการขางในอนพวกไพรพรนพระราชอาชญา

            พระมเหสจงเขยนสารขนสฉบบ ถงพระภสดา องค

ละเวง พระอนชา และพระโอรส

เลอกแตงนางชางพดเปนทตถอ นำาหนงสอศภสารไปขานไข

มเครองยศงดงามตามขางในพวกสาวใชเชญตามใหงามยศ ฯ

            พระอภยทราบเรองวา พระมเหสกบโอรสและบตร เสดจ

มาถงลงกาแลว แตงสารมากปรกษากบนองกบโอรส รวมทงองควณฬา แลวขอใหพระอนชาออกไปชวยหามปรามใหยกทพกลบไป ศรสวรรณทลบายเบยงเกยงใหสนสมทรไปพดจา สนสมทรกบายเบยงบอกไมสบาย พระอภยไดฟงสนสมทรกบพระนองบายเบยง บอกไมสบายพระองคจงทำาเปนประชวรบาง นางวณฬาเหนดงนน จงตดพอตอวาดวยประการตาง ๆ

เปนอนขาดชาตนถงชวตไมขอคดสกเทาซกกระผกผม

แตเจบใจไดทะนงเพราะหลงลมนางซบกมพกตราโศกาลย ฯ

พระอภยปลอบประโลมองคละเวงดวยประการตาง ๆ ชใหนางเหนวาพระองคไดทำาอยางเตมทแลว

จงสนงชงชงไมฟงสาร เพราะขครานพบปะสละหนยงโกรธเกรยวเคยวเขญไมเหนด

จะใหพคดอานประการใด ฯ

            องคละเวงใหคนไปรบสารตามคำาสงพระอภย เถาแก

เรยกขาหลวงออกไปรบสาร

เหนรถทรงราชสารทหารแหอยเซงแซซายขวาทงหนาหลง

จงบอกทตพดเสยงสำาเนยงดงมรบสงใหมาถามตามโบราณ

วาสารามาเดยวนกฉบบโปรดใหรบไปปราสาทราชฐาน

ทานอยทมรมวงคอยฟงการสงแตสารมาใหเราจะเอาไป ฯ

  ค ฝายนารทเปนทตเหนพดผดจงแกลงคดเอาใหเกอเออไฉน

สวนสารเจาเราแหมาแตไกล ตามวสยกษตราทกธานควรหรอใชใหขขาออกมารบ ไมมเครองสำาหรบรบสารศรไมยำาเยงเกรงอาญาฝาธล หรอชวดทวาไดไวในมอ

ฯลฯ

ไมแหรบนบถอหนงสอสารราชการกเปนสญจะทลเฉลย

หยบหนงสอเอาไปกไมเคยอยาชาเลยไปแถลงใหแจงความ ฯ

            นางฝรงเถาแกไดฟงกโกรธ จงกลบเขาวงไปทลความ

แกองคละเวง นางจงตรสสงใหขรวนายจดการใหชอบท

จดพานทองรองสารใสคานหาม ใหสมตามยศพระมเหสไมเคยแหแตโบราณสารสตร แมนมนมใหรบขบมนไป

ฯลฯ

แลวเลอกเหลาสาวสำาอางทคางเพชร

ไปแกเผดนางพวกทตพดจองหอง

ใหโขลนหามคานแหมาแซซองครงถงรองเรยกทตพดสำาทบ

ฯลฯ           

ทงสองฝายประคารมกนหลายประการ เพอเกยรตยศของเจานายตน ในทสดกตกลงกนได

แลวเชญสารใสพานทองประคองตง

พวกฝรงบงคมกมเกศา

รบขนวางกลางวอแลวรอรา ตางตอบวาฝรงนยงมอาย

           แลวทงสองฝายกประคารมกนอก เพอปกปองเจานาย

ของตน ฝายเมองผลกจงวา

ใครชงชสตามไมขามเขดคงแกเผดมนใหสาเลอดตาไหล

ถงเสยทองเทาตวเสยหวไป แตมใหเสยผวสตวตาย           

แลวเถาแกนางฝรงกเชญสารกลบเขาไปในวงเขาเฝาองคละเวงทลความใหทรงทราบทกประการ นางหยบสารบนพานใหโอรสกบอนชากบองคพระอภย สวนสารทมถงนางนนยงไมอาน พระอภยทรงอานสารทมมาถงพระองค มความวาพระมเหสไดคอยองคกษตรยมาเจดปแลว เหตใดพระองคจงยงไมกลบ

พระศาสนาสามญในวนน กไมมใครบำารงใหรงเรองพฤฒามาตยราษฎรเดอดรอนสน

อกแผนดนจะเปนบาฟาจะเหลอง

ฯลฯ

แมชวมอยเปนผหญง สดจะทงทลเกศพระเชษฐา

ถาตวตายหมายจะฝงไวลงกาแมเมตตาแลวจงกลบกองทพไป ฯ

พระอภยอานสารแลวกเกดการพะวาพะวง ยงไมรทจะทำาประการใด            

ฝายศรสวรรณอานสารมความวาไมควรทจะมาหลงอยทน ไมคดสงสารนางเกษราเลยหรอไร เมอแรกกหมายจะมาชวยพระเชษฐา แลวยงใหพระนดดามาหลงใหลนางฝรงอก แลวถามวา

จะอยจรงทงเพศประเทศถนไมถอศลเสยแลวหรอมาถอไสย

ขอทราบความตามประสงคจำานงใน

จะบอกไปรมจกรนครา ฯ

  ค พอจบคำารำาลกนกขนไดตกพระทยกลวจะขาดพระศาสนา

นกประเดยวเฉยวฉนดวยคณยา รกรำาภาพดแกทแผลเปน           

แลวบอกวาพสะใภนขหง นางรำาภากวานางคงจะขมขใหชำาระกำาตรม ศรสวรรณกตอบวาจะไมยอมใหมาขมชาวลงกา            

ฝายสนสมทรคลสารออกอานมความวา พระแมตงแตคอยหาอย จงพานองนอยทงสองตดตามมาดวย หมายวาจะไดพบกน

เหนแตพอหนอนาถแลวชาตน จะเผาผมารดาเมออาสญ

จะปลกฝงตงจตคดทกวนใหสบพนธพงศกษตรยสวสด

ฯลฯ           

สนสมทรอานสารแลวกสดเสยใจ สงสารนองนอยตองมาพลอยเหนอยยาก กลบรสกสำานกผดคดกลบใจจะกลบไป  นางยพาเขามายดหตถไว พอเหนหนานางกตองมนตเขาดลใจใหกลบคดรกใครนางอก            

องคละเวงอยากทราบความในสารจงเอามาอานมความวา

ถงโฉมยงองคละเวงวณฬาราชกษตรยชาตเชอหญงในสงหล

เหมอนจามรทรจกรกษาสกนธไมแปดปนตางภาษาเปนราค

ฯลฯ

ธรรมดานารผดไพรเมยนอยไหวกราบเทาเจาของผว

นเหนถกหยกยาหตามวจงตงตวสงเสรมเหนเหมฮก

อนเปนหญงชงชเขาชชนเหมอนกลำากลนของสำาลกมกสะอก

ชวยเตอนใจใหจำารสำานกจงตรองตรกรบพระเสาวนย

แมคดทราบบาปบญทคณโทษอยาตอบโกรธกราบประณตบทศร

จะไวหนาตามประสาเปนนาร ถาเกนดกจะไดผดใจกน ฯ           

องคละเวงไดทราบความในสารแลวกเคองคำายงนก เขาไปเฝาแลวทลความแกพระอภย บอกวา

จะตอบตอขอความใหงามหนาใหเลอดตาตกเผาะเหยาะเหยาะหยด

นอยหรอชะจะใหไปไหวประณต  มาไวยศยงกะวาเปนขาไทนเนอเคราะหเพราะพระองคจงหลงถอย

ตองเปนนอยนกวานำาตาไหล

จะออกโอษฐโปรดปรานประการใด

จะกลบไปหรอจะอยพระภธร ฯ

            พระอภยตรสตอบวาพระองคจะไมไปเขากบพระมเหส

แลวสงพระอนชาใหชวยกนคดแกไขตอบสารพระมเหสไป            

ฝายองคละเวงไมเคยถกใครเจรจาวากลาวมากอน มความเจบแสบและอดอนตนใจยงนก คดรำาพงถงตนวา

เมอคราวชนกลนฉำาดงนำาวน คราวเฉยวฉนเชนกบยาม

หาหงคเจบคารมคมปากเหมอนทากปลง

เขาวาชงผวเขาใหเราอาย

แตความในใจจรงกชงเขาเนอความเรามนจงเสยเหมอนเบยหงาย

จะเกลอนกลบทบทบใหกลบกลาย

พอแกอายหมอำามาตยราษฎร

ฯลฯ           

แลวขอใหพระอภยเขยนสารตอบพระมเหส พระอภยกทรงเขยนตามคำาขอ

ประดษฐคำาทำารางใหนางชอบเปนความตอบตดรกหกประหาร

นางแตงแตมแซมซำาคำาประจานพระโปรดปรานเขยนความใหตามใจ

ฯลฯ           

ฝายพระอนชาพอตกคำา นางรำาภาสะหรกเฝาวอนใหเขยนสารใหตดขาดทงญาตมตร พระอนชากเขยนความตามคำาของนาง            

ฝายสนสมทรหลงรกนางยพา พอตกกลางคนกเขยนสารตามทนางยพาชอบใจ เปนความตดเผาพงศวงศา            

วนรงขนนางรำาภาสะหรกเอาสารของสองพระองคมาถวายองควณฬา นางจงใหมาใชเอาสารไปใหกองทพเมองผลก พระมเหสไดรบสารทงสฉบบ แลวจงใหอาลกษณอานสารของสนสมทรมความวา ไดมาอยเมองลงกาแลวไดครกสมประสงค

อนพงศเผาทอยชมพทวป จนสนชพสนชาตเปนขาดสญ

ไมนบเนอเชอวงศพงศประยรจงจำาทลเสยใหเสรจสำาเรจการ

ฯลฯ

  ค พอจบคำาชำาจตผดสงเกตนำาพระเนตรหลงไหลพระทยหาย

สนสมทรสดสภาพไมหยาบคาย นดรายอฝรงสนทงนนฯลฯ

            พระมเหสใหอานสารพระอนชามความวา ชาวชมพทง

เมองไมมสตย แตฝายฝรงถอศลทกคน มผวเดยวเมยเดยว จงมาอยอยางเปนสขทกคน ไมกงวลถงวงศญาต ขอใหขาดกน

เขาจะตรงลงนรกทหมกไหม ฉนจะไปสสถานพมานสวรรค

จงตดเมยเสยลกไมผกพนเปนขาดกนแลวอยาอางเหมอนอยางเคย ฯ

        พระมเหสไดฟงสารแลวสงสารนางเกษรากบอรณรศม

จะเกบสารไวใหสองนางไดอาน แลวใหอานสารขององควณฬา มความอางความหลงถงองคอศเรนพของนาง ทมาขอพราะเหสไว แตพระมเหสกลบไปมช มาฆาผวจนเกดสงครามใหญ

แพศยาฆาคเขารทว ไปลกผวนางผเสอลงเรอหนสวนตวแสนแคนวาขาชงสาม สวนฆาพเขาสไมใหเขาแคน

ฯลฯ

จงมาขดอศเรนไปเปนค พระนชมใชผวอยามวหมายสงสารเจาเปลาเปลยวอยเดยวดาย

แมเปนชายจะชวยโลมนางโฉมงาม

ฯลฯ

เหมอนหยงนำาเหนปลงจรงนะเจา

นยนตาเขาลมไดมใชหลบ

พมาลศรผลกกนลกลบอยาใหนองตองขบจงกลบไป ฯ

อานสารจนพระมเหส รสกเจบแคนยงนก แลวใหอานสารองคกษตรย

พนกงานอานเนอความออกตามเรอง

พระมงเมองจอมลงกามหาสวรรค

ดวยทราบตามความขำาทสำาคญ นางสวรรณมาลนมคาวเหมอนเตาใหญไขปดใหมดหลมจะคยขมขดรอออกออฉาว

ยงมหนำาซำาแลนขามแดนดาวมาวากลาวนางละเวงไมเกรงกลว

จะกรวดนำาควำาขนไมพลนคบ มขอพบขอเหนไมเปนผว

มลกเตาเฒาแกกแตตวใจยงมวเหมอนหนงวาสบหาป

ขารบแพแตเมออยชมพภพยงตามรบกวนอกตองหลกหน

เปนขาดเดดเสรจสงเสยครงนเดอนแปดปวอกวนจนทรขางแรม

เรองสารศรนแหละคอหนงสอหยา

อยามาวาปรายเปรยบพดเฉยบเแหลม

ถารกตวกลวเจบอยาเหนบแนมขนลอมแลมแลวจะอายเมอปลายมอ

ฯลฯ           

แลวบอกวา พระมเหสครองกรงอนเปนเมองเอก จะอภเษกตวใหมไมไดหรอ พระมเหสไดฟงสารทงหมดแลว ก

ชำาใจจนลมสลบไป เมอไดรบการแกไขจนฟ นขนมาแลว กมความรสกเปลาเปลยวใจ เหมอนอยองคเดยว แลวคดแคนคดจะเขาไปยงเมองลงกา เพอพบองคพระอภย

  ค ฝายพระหนอบพตรอดศร สดสาครขตตยาอชฌาสย

ทลทดทานมารดาดวยอาลยพระอยาไปปนกบกาทสาธารณ

เหมอนทองคำาชมพรกระเบอง จะลอเลองชวกลปาวสาน

จงรอรงฟงกจคอยคดการพรงนฉานจะขอเขาไปเฝาฟง

            แลวบอกวา ถาเกยวของกบการตองเสนห กจะปดเปา

ดวยมนต สารทสงมาดรายฝายฝรงคงจะยยง สงเสรมใหเขยนมาเชนนน จงยงไมควรฟง และอยาถอโกรธ แลวขอโทษแทนพระบดาและพระเชษฐา

  ค นางฟงสดสาครคอยออนจตพอชวยคดผนแปรชวยแกไข

แตแมนวตกในอกใจ กลวจะไปเขาทเปนสองค ฯ           

สดสาคร ทลตอบวาตนจะไมยอมหลงไหลผหญง ไมวาจะงามเพยงไร พระมเหสกยงหวนใจ เตอนวาสดสาครกมเวทวชา ใหคดรกษาตนใหจงด            

ฝายบตรพนองกบสองโอรส อยใกลชดกน หสไชยนกรกสรอยสวรรณผเปนนอง

คดใครรวาผใหญเขาไดเสยเปนผวเมยกนอยางไรทไหนหนอ

ไมเขาใจในทตองรรอแตเฝาคลอคดกรมใครชมเชย ฯ

            ตกกลางคนทงสองคนอนอยดวยกน หสไชยยงไม

หลบ เหนนางนอนอยใกล

พนจนองสองนางกระจางแจมงามแฉลมอะเหลาะเฉาะลวนเหมาะเหมง

อนโลกยมตองสอนเหมอนกลอนเพลง 

มนเปนเองในอารมณใครชมชม

ฯลฯ

ตอนท ๔๐ สดสาครถกเสนห

พอรงสายสดสาครกมาลาพระมารดา ทลวาตนกบนองจะลาไปเฝาพระบดา เพอดแลคดแกไข พระมเหสกตรสกำาชบใหระวงตนทงสองคน และใหไปชวยทลพระบดาวา ถาไมกลบไปครองเมองกขอใหมาฆาฟน เสยใหตาย จะไดสนเรอง

แมรเหนเปนคนทนไมไดจะเขาไปตามเสดจไมเขดขาม

จะเคองขดตดคอเสยกตาม มขอขามคงคาไปธาน ฯ           

พระโอรสรบรบสงแลว กชวนพระอนชามาแตงองคทรงเครอง แลวออกมาจดไพรพลจากหนมนอยสองรอยคน ทเปนคหดมาแตเมองการะเวก แลวพาควบมาเขาเมองลงกา ไปจนถงวงลงกานอกปราการ หยดทหารแลวสงความ

  ค นายประตรวาหนอวรนาถนกขยาดยำาเยงดวยเกรงขาม

ไมรจกซกไซไดพระนามไปแจงความกบทาวนางทขางใน ฯ

            ฝายทาวนางจงนำาความไปทลวา สดสาครกบหสไชยได

ทราบวา พระบดาประชวรจงรบมาเฝาพระองค พระอาและพระเจาพทงสองค            

ฝายลกสาวเจาลงกานกประหลาดใจจงทลถาม ความเปนมาของโอรสวาเกดดวยอศเรศประเทศใด องคกษตรยกเลาความแตหนหลงใหนางฟง นางแกลงถามถงฤทธวทยาของพระโอรส พระกเลาใหรวามไมเทาของดาบส ทรงหนงเสอเหลอง ถอศลหา อายสบแปดป

  ค นางคาดถกลกจะมารกษาพอ จำาจะลอไวบำารงซงกรงศรจงเสแสรงวาเหมอนปราณ บตรพระพมจฉานาเอนด

ฯลฯ

โปรดประทานฉนใครไดเปนลกแลวจะปลกฝงรกใหหนกหนา

พลางสอพลอพอตดพระภสดานหรอวาโปรดเกลาตรสเปลาไป

ฯลฯ

อนโอรสยศไกรพใหเจา โฉมเฉลาจงชวยชบอปถมภสดสาครสอนสงรฟงคำา ใหเปนกรรมสทธวนดา ฯ           

องคละเวงวณฬาไดสมใจ นกคดจะปราบศกดวยเลหเสนห จงไปยงหองนางสวาลวนบอกวา องคกษตรยขอนางใหกบโอรส ตนกพรอมใจยกใหขอใหนางลอใหอยในลงกาจะไดครบทงสองค เพอเปนการรกษาเมอง

  ค ฝายสลาลวนนนกรนเหนเขาอนแอบผวแตตวเหงา

ดวยอยใกลไดเหนทกเยนเชาจงพลอดเมาเหมอนหนงฝ นไดกลนอาย

พระมารดาพาทใหมผว หนาเหมอนบวบงรมใหสมหมาย

แตซอนเงอนเหมอนรงเกยจเกลยดผชาย

กราบถวายวนทาแลวพาท

ฯลฯ           

องคละเวงกปลอบบตรดวยประการตาง ๆ วาไมตองกลวมผวไมใชเรองลำาบาก

ไมวาเลนเปนผหญงจรงจรงนะถาเจาจะเลนเพอนไมเหมอนผว

เขาชวนเชยเคยเองอยาเกรงกลว

จงแตงตวตามตำาหรบใหจบตา

ฯลฯ

  ค ฝายสลาลวนลงยนตเลขนงปลกเสกสารพดไมขดขวาง

แลววาองคสรงนำาทรงสำาอางสยายสางผบเผาพลางเกลามวย

กระหมวดมนรมปนฝงนลปกของจำาหลกแซมดอกไมไหวสลวย

ลบสคนธมนตรามหาละลวยใหรนรวยรสสคนธวมลมาลย

            เมอแตงองคทรงเครองแลว ลงจากปรางคมายงรม

ปราการวง เหนพนองสององคมความงามละมนนารก เหน

แลวใหไหวหวนใจสะเทนอาย แลวขนอารมณเขาไปเชญสองกษตรยเขาไปในปราสาทราชวง

  ค สดสาครคอนเคองชำาเลองพศ

ระรนฤทธรสสคนธดวยมนขลง

ใหเสยวซาบปลาบปลมจนลมชงเหนเปลงปลงพรงพรอมละมอมละไม

ดำารรกสกครกรสก อนาถนกวปลาสใหหวาดไหว

มเสยทอฝรงชางกระไรมนตมนใสฉนเฉยวใหเสยวรก

นหรอชะพระบดาพระอาพ จงเสยทจำาเปนเหนประจกษพลางนกภาวนาในพระไตรลกษณ

พอกนรกรพระองคไมหลงเลย

            แลวชวนพระอนชาลงจากมาและสงห ไมยอมแลดผ

หญง ถามนางสลาลวนวาไปทางไหน นางกบอกใหทาวนางเดนนำา เขาไปในวง พระสองพนองเดนนำาหนา นางสลาลวนเดนตามหลง พวกบรรดาสาวเหลาชาววงพากนออกมานงคอยดทงสององค เมอเหนทงสององคยรยาตรยางอยางไกรสร กนกรกรญจวนใจอาลยแล

พระหสไชยใหสตลทธวา ภาวนาไวใหมนกนผหญงมนตามดพรพรงนาชงชง พระพนงเดนมาชลาลานพอถงปรางคนางวณฬาออกมา พระคำานบนอมองคนา

รบ สงสารนางเชญนงตงทพระศรประทาน อยนอกมานหมายจะดใหรท           

นางเรยกธดามาไหวคำานบ แลวตรสกบทงสองพนองวา นางมความยนดทพระโอรสมาถงเมอง ถามสดสาครวาทำาไมจงนงหนงเสอเหลอง ไมทรงเครองอยางกษตรย ไมคดหาคครอง คดจะไปสวรรคหรอฉนใด บอกวาพระบดาไดยกใหเปนลกของนางแลว ขอใหอยเมองลงกาตอไป

  ค สดสาครออนความตามรบสงพระคณดงดนฟาไมหาเหมอน

แมชบเลยงเทยงแทไมแชเชอน จะเยยมเยอนเหมอนพระบาทมาตรงค

            แตตนไมรกทจะอยเมองชอบอยในปา เทยวธดงคไปจง

ทรงหนงเสอเหลองเปนเครองสทธา ทราบวาพระบดาประชวรจงมาชวยรกษา เมอหายแลวกจะลาไปอยปา ถาบานเมองมศกกจะมาชวยรบรบศก แลวถามถงพระอาการของพระบดา

  ค นางรวายาหยกไมถกตองดวยมของคมองคไมหลงไหล

จะยอกยอนผอนปรนดวยกลใด ใหเอาไมเทาวางไวหางองค           

แลวใหผหญงเขาองแอบ กจะเกดความรกใครไหลหลง นางคดแลวจงบอกวา พระบดาฟ นองคแลว คงจะไมเปนอะไร แลวนางกเขาไปเฝาพระอภย ทลวาพระโอรสหลกเลยงไมใยด แลวขอใหพระอภยกกตวไวกอน อยาเพงใหกลบไปหาพระมเหส พอตกคำาจะใหธดาสมาลคมไวทหอง เพอใหครองรกกน

  ค พระชนชอบปลอบนางวาอยางเอก

อภเษกเสยในหองใหผองใส

บอกใหมาหาพทขางใน จะสอนใหรรกรจกด ฯ           

องคละเวงกลบไปตรสบอก พระพนองทงสองใหไปเฝาพระบดา ทงสององคเหนพระบดาไมเหนเปนโรคภยอะไร เพยงแตพระรปซบซดลงเลกนอย พระพกตรหมองดวยตองผ จงเขาไปกอดบาทพระบดา แลวทลวาพระมารดามาตามดวยความทกข เพราะพระบดาถกยาตองอาคม เปนททกขระทมทวไปทงไพรนาย จงไดโปรดใหตนมาชวยแกไขใหหาย

จงโปรดใหไปหาลกมาดวย จะไดชวยแกไขเสยใหหาย

แลวกราบทลมลความตามอบายอนผชายตองเสนหลมเพลมพด

เอาไมเทาดาบสจดอระจงรายพระคาถาถามหากำาจด

ปศาจตายคลายมนตกลชะงด จะรบรดเรงรกษาฝาธล

แตตวเขาเจาตำาราทำายาหยกอยาใหถกองคอกเรงหลกหน

จงโปรดใหไดรกษาเวลานอยาใหมผผหญงเขาสงองค ฯ

พระอภยใจเหมเคลมเหมอนบาเธอหมายวาเธอไมถกพระลกหลง

สำารวจพลางทางวาเจาเงาโงงงเขายยงพลอยเหนวาเปนจรง

ฯลฯ           

แลวบอกวานางสวรรณมาลนนขหง หาวาพระองคตองยาหญง ทำาใหพระองคพลอยแคลงใจไปดวย องคละเวงเขารกพระลกเทากบบตร จนใหพระธดาสลาลเปนคครอง พกบอากเหนดและมคครองกนแลวทงสองคน สตรทไหนกไมเหมอนหญงชาวสงหล การทพระลกไดจะไดนางอยางนเปนการด จะไดปลกฝงใหทนตาเหน จงขอใหอยเปนเขยขวญองควณฬา            

สดสาครรอนใจเหนผดสงเกตจงทลออนวอนพระบดาวา

โอพระคณทลกระหมอมจอมมนษย

จะละพทธแลวละหรอมาถอไสย

จะขวางขดทนทานประการใด เลากไมควรตวกลวพระองค

ฯลฯ

ลกเกดมาอาภพอปภาคย พบแตยากดงชวาจะอาสญใหเปลยวใจไรวงศทงพงศพนธ สดจะผนผนหนาไปหาใคร

ฯลฯ

มาพงบญทลกระหมอมจอมกษตรย

ไดสบขตตยราชพระศาสนา

เดยวนพระจะบำารงกรงลงกากลบเปนฝาหรงกลายเมอปลายมอ

ฯลฯเปนอนขาดชาตนไมมค จะไปอยปรนนบตแมมจฉา

แตแมตายหมายโตเปนสทธาเดยวนมาเลอนลอยพลอยรำาคาญ

ฯลฯ

  ค พระฟงคำารำาลกรสกบาง คดถงนางมจฉานาสงสารสกประเดยวเสยวมนตดลบนดาล

รอสำาราญสำารวลชวนโอรส

ฯลฯ

อรอยจรงยงกวากนลกลนจ จะหานางอยางนหาทไหนเขมรลาวชาวละครทงมอญไทย พอกไดลองแลวนะแกวตา

ฯลฯ

พอนกไดไมทนพกพยกหนา ทงวงศาสจรตสนทสนมลวนทวงทดเหลอไมเบอชม เขามกคมในฝกชกออกวาวถงยามรอนผอนสบายใหหายรอน

ยามหนาวนอนแนบกายใหหายหนาว

อนหญงอนหมนแสนในแดนดาวไมสชาวลงกาสจจาจรงฯลฯ

                ฝายสองนางนงฟงอยรมฉากชมฝปากหนอนาถทฉลาด

เฉลยว ไมรจกรกผหญงจงเดดเดยวไมถกมนต เหนวามไมเทานน ถาผหญงจบแลวคงจะเสอมมนตคาถา จงคดชงไมเทา             ฝายพระอภยสอนลกสดสาครไมไดอยางใจ จงแกลงทำาเปนโกรธ จงตรสเรยกธดาสลาลมาใหคมสดสาครไว สวนหสไชยพระองคจะรบไวใหนอนดวย

  ค สดสาครออนหวานประทานโทษ

แมไมโปรดใหไปกไมหน

ถวายชวตสทธขาดแลวชาตน ตามแตทบญกรรมไดทำามาถงเนอเลอดเชอดถวายเหมอนหมายมาด

ขอแตอยาใหขาดพระศาสนา

ถาเดยวนมสงสารพระมารดาลกจะฆาตวถวายใหหายแคลง

ฯลฯ

               นางสลาลวนพาสดสาครไปหองนอนแลวเฝาปรนนบต

สดสาครกลวผหญง เอาไมเทาองไวขางกาย นางจะพดอยางไรกไมเงยหนาด คดถงนองทตองอยไกลกน คดถงพระบดาทหลงใหลใหตนตองอดอด กลดกลมทใหนางคมอย นางสลาลวนกลาวตดพอและเอยไปถงนางเสาวคนธ ทำาใหสดสาครทนไมได ตองออกปากวานางดวยประการตาง ๆ

จนดกดนขนเฝาแตเซาซ จะไมมผวนไมดหรอพระเคองคอนคอนขอดนงกอดมอ

นางไมถอคดวาผวเฝายวเยา ฯ

            นางสลาลวนขอไมเทาสดสาครไมให เกดแยงชงกน ไม

เทานนเมอผหญงเขาใกลกกลายเปนงไลผหญง นางตกใจวงหนงนนกหายไป สดสาครโกรธมากจนเปนลมไป เมอฟ นขนมาเหนไมเทาหายไป จงออกตามหาไปถงหองพระเชษฐา เหนนงแอบองอยกบผหญงฝรง ดนาเกลยดจงเลยไปยงหองพระอา เหนทรงสะกาอยกบนางรำาภา จงใหเสยงและนงลง พระอาเหนพระหลานกเรยกใหมานงดวยกน สดสาครทลวาไมเทาหาย จงออกเทยวตามหา แลวทลความวา พระบดาใหสลาลวนขงไวทวงใน

  ค ศรสวรรณนนหวเราะวาเคราะหเจา

เมอไมเทาอยกบกายใหหายได

จงมเมยเสยเถดหลานสำาราญใจนกเหมอนไพรมนวาตำาราบราณ

มเมยเคลามขาวกนแลวสนทกขอยไหนไหนไดเปนสขสนกสนาน

แลวลมองคหลงเสยวพดเกยวพาน

สามกระดานแลวหนาจำานางรำาภา ฯ

            สดสาครรอนรมกลมใจ เหมอนตกอยกลางทะเลแหง

ความรก จะพงทพงอากไมได

โอเหมอนอยางชางเถอนทเพอนเบยด

เขาเพนยดแดดนจนสนโขลง

เหมอนตวเราเลาจะถกเขาผกโรงเพราะญาตโยงยวเยาใหเขาซอง

            ขเกยจนงฟงใหรำาคาญใจ สดสาครคดถงแตไมเทาจง

ทลลาไปหาไมเทาตอไป            

ฝายนางสลาลวนสะกดรอยคอยฟงความอย เหนสดสาครโศกศลยฟ นเฟอน กรวาของแกฤทธมนตไมอยตดตว จงแกลงเขาไปกอดไวแลวเปามนตสนจตใหเสยวสวาทประดพทธ จากนนกจงมายงหองนอนอยกนสองตอสอง

นกหอมกรนฉนเฉยวเสยวแสยงพระพตรแดงดกำาดงนำาฝาง

ลมความรครสอนแตกอนปาง ใหรกนางบตรลาลวน           

สดสาครออกปากเกยวพาราสนางสลาลวน นางรวาผเขาสงสแลวจงคดแกเผด สดสาครงอนงอ สดสาครผอนแก แลวเขาประโลมนาง

ประคองอมจมพตเชยชดโฉมเสยบประโลมลบตองของสงวน

นางผลกพลกหลกเลอนเบอนกระบวน

แกลงหยกขวนแกเผดใหเขดมอ

ฯลฯ

หนงเสอเหลองเครองพรตจงปลดเสย

จงมเมยจะไดขาดพระศาสนา

แมทำาตามความฉนจำานรรจา จะเหนวารกจรงไมกรงใจ ฯฯลฯ

แลวสาพรตปลดเปลองเครองหนงเสอ

ทรงใสเสอเสนทองดผองใส

ดวยโลกยนมนปลมใหลมไตรเหมอนสกใหมมเมยเฝาเคลยคลอ

ฯลฯ

พลางกอดเกยวเกลยวกลมภรมยรน

ถนอมชนเชยชมไมอมหนำา

นางวาเมอเหลอเขญเขาเคลนคลำา

จะชอกชำาไปเสยแลวไมแคลวเลย

หามเทาไรไมยงไมฟงหามตามเกดตามบญกรรมแกลงทำาเฉย

พระกอดชอนกรตองประคองเชย

ตางไมเคยขามเขนเผอญเปน

ฯลฯ

  ค อนเรองราวคราวสดสาครคลง 

ดวยกำาลงโลกยเปนวสย

ถงนกสทธฤทธรงคทงทรงไตรเขาเคยงใกลโลกยแลวมพน

ฯลฯ           

พอรงแจง หนอกษตรญหสไชยบรรทมตน แลวคดถงพระพจงมายงหองนางสลาลวน เหนพระเชษฐานอนองแอบกอดผหญงอย เปลองหนงเสอออกใสแตเสอกเกดความสมเพช จงเขาไปปลก สดสาครรสกตวกนกสงเวชตนเอง บอกวา ทผดพลงครงนเพราะผพลอย

วปรตจตใจใหไหลเลอน อยกเชอนเผอนพนเหมอน

ฝนเหนแลวตรสกบอนชาเวลาเยน ไมเทาเปนงหายเสยดายนก

ฯลฯ

  ค อนชาวาพระพหนเถดจะ ขนอยนะคดเหนไมเปนผล

เรารบออกนอกหองทงสองคน ขางพระชนนคงจะหลงตอย ฯ

            นางสลาลวน เหนดงนนจงเขามานงขางเคยง สดสาคร

เหนนางเลยวางนอง แลวกลบไปหลงไหลในตวนาง หสไชยเหนดงนนกคดแคนนางสลาลวน

จะนงดอยกแสนจะแคนคง สชลหลงคลอเนตรดเชษฐา

เหลอเจบชำานำาใจอาลยลากลบมาหองกลางทปรางคใน ฯ

            แลวหสไชยกกราบบงคมลาพระบดาและองคละเวงทรง

นงสงหแลวขบไปพลบพลา

ตอนท ๔๑ นางสวรรณมาล หงหนาปอม

            นางสวรรณมาล เมอสดสาครเขาไปเมองลงกาแลวกเฝาคอยหา พอเหนหสไชยกลบมา ทลความใหทรงทราบวา สดสาครไปสมสอยกบนางสลาลวน กเสยใจยงนก รำาพนวาถาไมหวงพระธดากจะกลนยาพษเสยใหบรรลยวาญ

อยเปนคนทนอายนนหลายอยางอราพางเพยงระบมดวยคมขวาน

ยงคดแคนแมนกายจะวายปราณ คำาโบราณวาเอาชอใหลอชา

ฯลฯ

แมไมเลยงเทยงแทแลวแมนถวายชวตามความประสงค

จะเชอดคอใหตายทำาลายลงจำาเพาะตรงพกตราพระสาม ฯ

  ค แลวสงพราหมณสามนายอยคายใหญ

เราจะไปรบพงชาวกรงศร

ทหารเราชาวผลกลวนฝกดชวยกนตชาวลงกาคาอยาชานาน

ฯลฯ

ใหทหารเดนทพขบพลโหทหารโลเขนดงหนาหลงสลอน

ประโคมฆองกลองแหสงขแตรงอน

เสยงสะทอนสะทานทงมากรงไกร ฯ

            เมอกองทพยกมาถงทปอมกหยดรถทรงตรงหนา

พลบพลานอกปราการ พระมเหสจงตรสสงใหหสไชยเขาไปทลแจงจอมกษตรยวาจะขอเขาเฝา ถาไมใหพบจะทำาสงคราม

            หสไชยรบอภวาทแลวกเขาไปในวง ขนไปบนมณเฑยร

ทลสองกษตรยใหทราบตามเนอความหลง

พระอภยใหลหลงทรงพระสรวล เฝารบกวนเกรงมเหสใหพวกเราเขาสดสกท ไหนจะตเขาไดในประต ฯ  ค นางละเวงเกรงศกทฮกหง จะออองอปยศใหอดสคดผอนปรนกลศกฝกตอคร จะลองสศกรกใหหกทบ

ฯลฯ           

คดจะออกรบหนาพาผวไปยงเลน ใหคนขหงตองหมองใจ แลวแกลงวาเมอเขามาพบกขอใหพระองคออกไปรบ

แมจะรกครองสตยจงตดเขามโปรดเกลายงยนจงคนกลบ

จะตามไปใหเหนกายนางนายทพ ไดยนกบสองหดกบตา

หรอวาพระจะไมไปอยางไรเลาพลางหยกเพลาเปามนตดลคาถา

พระโอนออนผอนผนตามวณฬา ไปสพากนไปลอใหพอการ ฯ           

องคละเวงรบสงพระอภยแลวกออกมาเตรยมกำาลงแตงองคทรงเครอง แลวเชญใหพระอภยทรงเครอง

ลวนเครองดำาสำาคญวนอาทตย ตามจรตศกราชพระศาสนาอรามเรองเครองสำาหรบประดบประดา

พระมาลาสวมสอดใสยอดเพชร

ทรงรองบาทชาตฝรงนวมหนงนม

พระชงฆหมคลมสนบแลวสรรพเสรจ

กระบพระองคทรงกดนกลเมดแลวเสดจนำานางจากปรางคทอง

ฯลฯ

เหนกองทพนบหมนดดนดาษ วรนาฎนางกษตรยทรงรถาเหนลกนอยสรอยสวรรณ จนทรสดา

ชลนาแนวนองจะรองทก

กลบเคลมองคหลงลมพระลกแกว

รจกแลวกดไมรจก

นางเสแสรงแกลงเมยงเขาเคยงพกตร

ทำาชวนชกชใหดหมโยธา

ฯลฯ

  ค ฝายโฉมยงนงลกษณอคเรศทอดพระเนตรบนพลบพลาหลงคาส

ไมรจกพกตรพระอภยมณดวยภมเหมอนฝรงเมองลงกา

นกวาใครไหนหนอมาคลอหญง ดเยอหยงกนกลดมยศถาสองนงเยาวเขาชดทลกจจา พระบดานะพคะพระชนน

ฯลฯ

ยงแสนแคนแนนอดตรสไมออกเหมอนเสยนยอกเนตรสลายทงซายขวา

สดจะขนกลนกลนตนอราทรงโศกากรรมเอยไมเคยเปน

ฯลฯ

ค พระอภยไดเหนพกตรอคเรศ ยงชนเนตรนกคดสนทสนม

พอลกสาวเจาลงกาเปาอาคมเคลมอารมณรอคอนวางอนเกน

กระตายแกแรขามมาตามตดชางไมคดขวยอายระคายเขน

เขาเบอใจไมอยจนสเมน มากำาเกนดเบาเพราะเมามวฯลฯ

ไดเรดรางตางคนกตางอย ยงไมรสกตวมามวหง

ชะรองไหไมฟ นสะอนองชาตหนาจงจะชวยปลอบใหชอบใจ

  ค มเหสตทรวงเขาฮกฮกอกมหกแลวหรอกรรมจะทำาไฉน

นางแสนแคนแสนละหอยนอยพระทย

สลบไปแลวเปนครจงรองค

ฯลฯ

ไมมโทษโกรธตรสถงตดขาดเหมอนพระบาทฟาดฟนบนเกศา

แตลกนอยสรอยสวรรณ จนทรสดา

มาวนทาพระไมทกเลยสกคำา

ฯลฯ

อนฝรงลงกาเปนขาศกไมเคยนกวาพระองคจะหลงไหล

แมพวกอนหมนแสนทงแดนไตร นองมไดของขดพระอชฌา

นศตรงพษมนคดคดใหเสยยศเสยชาตพระศาสนา

เสยโอรสหมดทงพระอนชา แตธดาเดกนดยงคดชง ฯ           

ฝายลกสาวเจาลงกากออกมากลาวประฌาม และเยาะเยย พระมเหสดวยประการตาง ๆ

ประเดยวนดแตกแหลกแลวคะ เขาไมละลดดอกจะบอกใหพระตดขาดศาสนาไมอาลย อยารำาไรสำาออยตะบอยวอน  ค นางฟงคำาซำาแคนยงแสนแสบ

ความเจบแทบถงกระดกดงถกศร

นอยหรอเสยงเปรยงแปรนมนแสนงอน

กลบมาคอนขอดขดถงอศเรน

ฯลฯ

แตรนราวสาวแสจนแกเฒาไมเหมอนเจาองคเอกภเษกดบ

ไดสคนธมนตเจอดงเนอทพยขนจนลบลอยเหลงกวาเชงเทน

ฯลฯ

มาแตมเตมเสรมความตามพระโอษฐ

นางตวโปรดเปรองประสทธดวยฤทธผ

แตกระดาษวาดรปจปเปนปประเดยวนองคเธอบำาเรอเอง

ฯลฯ

แตเพยงพแลวมหนำายงซำานองโอรสสองแทรกเจอเหลอขยน

เหมอนไหมยอมปลอมเสนเบญจพรรณ

จงตองฟ นเผอผดงบำารงบำาเรอ

ฯลฯ           

ทงสองนางโตคารมกนดวยประการตาง ๆ แลวพระมเหสจงทลออนวอนพระอภยใหเปนหลก ไมเอนเอยง

มเมตตาฆาเมยเสยใหมวยแตอยาชวยเสรมซำามาปรำาปรก

เสยแรงนองรองบาทสามภกด พระเหมอนหลกโลกเทยง

ไมเอยงเอน ฯ           

พระอภยยงกลาวเขาขางองคละเวง ทำาใหพระมเหสเสยพระทยมาก

ดวยทกขรอนซอนซมระดมทบจนลมจบนงลกษณพกตรสลด

ลมสลบทบทบอยกบรถ เจยนจะปลดชวานคาลย ฯ           

สองธดาสรอยสวรรณ จนทรสดา เหนพระมารดาเปนลมสลบไปกรองเรยกใหพระบดาชวย แตนางละเวงบอกพระอภยวา พระมเหสเจามารยา พระอภยกเชอแลวกลบไปวง สองบตรจงขอใหหสไชยชวย พอตกคำาพระมเหสจงพลกฟ นขนมา แลวใหเลกโยธา จะกลบเขาเมอง แลวรสกโศกกำาศวล ระทดพระทยยงนก

อนโศกอนหมนแสนในแดนโลกมนไมโศกลกซงเหมอนหงผว

ถงเสยทองของรกสกเทาตวคอยยงชวไมเสยดายเทาชายเชอน

ถงสมบตวตถาบรรดาศกด ลกทรกรวมใจกไมเหมอนทงแสนแคนแสนรกคอยตกเตอน

จนฟ นเฟอนใฝฝนถงวณฬา

พระมเหสจงใหหสไชยแตงสารไปยงพระปตราชมาตรงคของหสไชย เพอวาจะมหมอมนตมาแกไข หสไชยแตงสารแลวใหมาใชไปลงเรอ ยงฝ งนำาตำาบลถนนพระราม ขามไปยงเมองการะเกด            

กลาวถงเจาเมองรมจกร กบองคอครชายา พรอมทงองคเกษราและพระธดาอรณรศมตางเฝาคอยศรสวรรณตงแตปขาลถงประกากยงไมกลบมา รวมทงไพรพลทไปดวยกนกยงไมมใครกลบมาเลย

ขางครอบครวตวไพรทไปทพ ผวหากลบมาไมกใจหาย

จะนงนอนรอนรนกระวนกระวายตองขวนขวายเชาคำาดวยจำาเปน

ทหญงดมศกดรรกผวกซอนตวมใหชายทงหลายเหน

ถงยามนอนหมอนฟกกระดกเยน

นำาตากระเดนดงหนงกายจะวายวาง

ทเชนชวผวตองไปกองทพพอผวลบแลวกเตนออกเลนหาง

ทกนลกฝกลกเลยงไวเคยงขาง ถงผวรางสามปไมมชฯลฯ

ดวยผวเมยทวโลกทโศกถงเปรยบเหมอนหนงเรอรางคางมรสม

ถงตวไปในใจอยเปนคคม  ถงแกหนมนกเหนกเชนกนฯลฯ

            พอไดรขาวเรองเมองผลกกไตถามกนเปนทอกทกทว

เมอง  บางกวากองทพกลบมาแลว พากนออกมารบ  พอสารมาถงวง ขนนางกรบสารไปเฝาเจาเมอง

  ค อานแถลงแจงความสามกษตรย

ซงของขดเขาเชงระเรงหลง

เหมอนเรองหลงทงหมดทาวทศวงศ

หยบสารตรงขนปราสาทนงอาสนทอง

ฯลฯ           

เมอไดอานสารใหฟงแลว องคเกษราไมคดหง แตกลบไปสงสารศรสวรรณ เกรงวานางฝรงจะปฏบตไมดเทา พระชนนจงวาพระธดาวา เขาชงผวไปแลวยงไมรสก แลวตรสวา

แมมาลพสะใภหลอนไปแลวพาลกแกวไปกบแมไดแกผว

แลวทลทาวคราวนมนตครวลกเขยมวเมยฝรงคดอยางไร ฯ

            ทาวทศวงศตรสวาจะพาลกกบนดดาไปดวยกน สวนพระ

อครชายาใหอยดแลเมอง แลวตรสสงเสนาในใหจดแจงแตง

เรอ ใหญนอยจำานวนรอยลำา ตงขบวนปกหางอยางปกษา จะขามนำาไปยงเมองลงกา

ทอดประจำาลำาทรงตรงฉนวนตงกระบวนแบบหดไมขดขวาง

เปนทพหงสสองอาจผาดนภางคมปกหางครบถวนกระบวนบน ฯ

            พอรงเชา เมอทงหมดแตงองคทรงเครองแลวกมาลง

เรอออกเดนทางไปเมองผลก

พอพลบคำาคลำามวทวทกทศยงมดมดมงขวญประหวนไหว

นำากระจายพรายแดงดงแสงไฟแลนมาในแนวคลนทกคนวน ฯ

            กลาวถงเจาเมองการะเวก เมอไดรบสารจากหสไชยแจง

วาสดสาครกบพระญาตรวมสองคหลงคลงอยเมองลงกากรอนใจ

เมอหนมสาวราวกบไฟใกลดนห สดจะสศกรกนนหนกหนาพระตรสพลางทางถามขนโหรา ใหชำาระชะตาสดสาคร ฯ           

โหรทำานายวาสดสาครนนเคราะหราย แตผทรงธรรมสมณะจะชวยเหลอใหเพมพนภญโญเดโชชย            

เจาเมองการะเกดไดฟงแลวเชอโหรเพราะไมเคยทายผด แลวไปพบพระอครชายาปรกษาวา จะทำาอยางไรจงจะเหมาะสม เพราะพระอภยไปอยในเมองลงกา

แตนงลกษณอคเรศอยเขตคาย เราเปนชายไปถงพระมเหสจะพดจาปราศรยกไมด ครนจะมเจรจากนาชง

ซงดชวาทวโลกไมเลงเหนเกลอกจะเปนรอยรายไปภายหลง

จะแตงใหใครขามตามไปฟงกคดยงไมเหนใครจะไปเลย ฯ

            องคจนทวดอครชายาทลพระสามวา ทานทศาปาโมกข

โลกเชษฐ มชนษากวารอยยสบป เปนผรเรองโบราณ ขอใหเชญทานไปชวยสดสาคร

แลวเปนครสบวงศพงศกษตรยจนกดถดมาถงเราเลาหนงสอ

อายยนตนลกใดฝกปรอทงสตยซอไมสอพลอพดลอลวง

จะไปหามาเหมอนเหลาเขาทงปวง

เปนทลวงเกนครรวชา

ฯลฯ           

ฝายพระธดาเสาวคนธรเรองกสงสารสดสาคร จงทลขอพระบดาอาสาไปพาสดสาครกลบมา สองกษตรยไดฟงพระลกรก คดจะทดทานกจะยาวความ จงตรสอนญาตใหไปกบปาโมกขโลกเชษฐ

จะวอนวานทานปาโมกขโลกเชษฐ

ผวเศษไสยศาสตรฉลาดเฉลยว

ไปดวยเจาคราวนกดเจยวลงลำาเดยวจะไดถามความโบราณ

           แลวองคกษตรยกตรสสง ทาวหาขาเฝามนตรใหจดเรอ

และโยธาหาญยกไปเมองลงกา            

วนรงขน พอเวลาสายจอมกษตรย พระมเหสกบพระธดาพากนไปหาทศาปาโมกขโลกเชษฐ

  ค ฝายทศาปาโมกขโลกเชษฐเปนพราหมณเทศเทวฤทธอศยมภ

มสมบตพสถานพานอดมแตอารมณไมสรกดวยมกนอย

ฯลฯ           

สามกษตรยนมสการ อาจารยเฒา แลวเลาเรองตนแตหนหลงใหทราบ แลวขอใหทานไปกบพระธดาเพอชวยสดสาคร ใหพนจากคณไสย

  ค ฝายทศาปาโมกขโลกเชษฐทรงไตรเพทพทยาภาษาไสย

สงเกตยามตามนรางคเปนทางใน

เหนจะไดคนคงสบพงศพนธ

ฯลฯ

แตฝรงครงนใชผหญงเขาแทรกสงเสยทเดยวใหเฉยวฉน

ลงลกซงถงกระดกดงถกคณนหากบญของพระหนอไมมรณา

อยในวงรงควานประมาณมาก เหนแสนยากยงนกจะรกษา

แกไมหายฝายหมอจะมรณาจะอตสาหสามภกดไปสกครง

            ทลวาจะไปกบทานยายดวยเปนผทรวชามารยาหญง

เพอจะไดดกำาลงลบเลหเสนหใน แลวสงเกตดเหนพระธดา มไฝแฝงโอษฐจะเปนผทโมโหราย ปหนาชะตาตก จงทลความวามเคราะหรายทงสองพนอง จงเผอญใหตองจากเมอง เมอปลายมอจะรงเรองไดครอบครองสรยวงศสบพงศพนธ            

ขบวนเรอเดนทางมาถงฝ งเมองลงกา ไปบรรจบกบขบวนเรอของเมองรมจกร เสาวคนธเขาไปอญชลกษตรยทงสองค ทาวเจาเมองรมจกรไตถามนามวงศของนาง ครนทราบแลวกสงสารนางอยางนดดา เกษราเหนวานางออนกวาอรณรศมจงขอใหเปน พนองกนดวยความรกนางเหมอนเปนธดา อรณรศมกรกนางเหมอนนองเปนทชนชอบซงกนและกน แลวทงหมดกเดนทางไปยงเมองลงกา

ตอนท ๔๒ หสไชยแกเสนห

กลาวถงเรองในวง วณฬาไดครองคกบพระอภยมณตงแตเดอนยถงเดอนกลางเดอนหา องควณฬากตงครรภแลวฝนวา กลนดาวจรเขในทองฟา แลวมเทวดาเหาะมาถอสายฟาฟาดนาง แลวควกจกษนางออกทงสองขางมองอะไรไมเหน เมอตนขนจงทลพระอภยถงความฝน พระอภยบอกวานางมทองแลว แลวตรสอวดวา

เหนแลวหรอมอเกานะเจาพ ไมถงปกไดเชอเหลอขยนไมนบถอหรอวาจะเลนพนน คนละปมใหคนจนวนตาย ฯ           

ฝายองคละเวงวณฬาคดถงความฝน กรวารายจงใหหานางรำาภาสะหรกบสองธดา ใหชวยกนทำานายฝน นางยพาผกาจบยามดรแลว จงทลวาทไดกลนดาวจรเขนน จะทรง

ครรภไดปรากฎยศยงพงศประยร สวนทอารกษควกเนตรนน จะทำาใหหางเหเสนหา และจะมไพรมาภายในสบหาวน นางไดฟงคำากใจหาย จงตรสถามวาจะแกไขอยางไร นางยพาผกากทลใหแตงบตรพล ตามคมภรไสยใหทรงศลเจดวน

นางยพาผกาทลแถลงจะตองแตงบตรพลคมภรไสย

ประตทงแปดทศใหปดไวอยาใหใครเขาออกบอกกจจา

ในเจดวนนนพระองคจงทรงศล ตดใหสนพยาบาทปรารถนา

สงเวยไหวไทเทวโลกาใหรกษาสะเดาะพระเคราะหนาม

ฯลฯ           

นางรำาภากบอกวาตนฝนประหลาดวา ฟาฟาดจนวงเวยงไหว แตขวานฟาวาบเขาไปในปากแลวกลนเขาไป นางยพากบอกวาตนฝนเหนเมฆเปนเกลยวกลบ มครบหงอนเหมอนสายรงพงลงทอทร นางสลาลกบอกวาตนฝนวา อาปากกลนแผนดนเขาไปได แลวตองวายนำาจนสำาลก            

องควณฬาไดฟงความฝนของนางทงสาม จงทำานายตามตำาราวานางทงสามจะมครรภ จากนนกใหนางทงสามไปจดตงบตรพล นางทงสามจงสงใหสนมกรมวงไปดำาเนนการ

พอตกคำาองควณฬากใหนางทงสามกลบไปหลบนอน แลวทงหมดกกลบไปหาคครองของตน

เมอคราวมวผวเหมอนหนงขผงเคลน

จะปนเปนรปอะไรกไมขด

ปวาหอยพลอยวาดวยสารพดเพราะรกลปรนนบตชางดดแปลง ฯ

            ฝายองคละเวงวณฬาทลพระอภยวา นางฝนรายจะ

ทำาการสะเดาะหเคราะห จงอยาใหพระองคเขามาใกลนางเปนเวลาเจดวน แตพระอภยจะไปดวย            

กลาวถงบาทหลวงเฒา เมอเสยเขาเจาประจญแลวกแปลงเปนไพรพลคนแก ลกศษยพาไปอยทบานสะพานยนต มความอายและตรอมใจจนคดจะฆาตวตายอยหลายหน คดวาขาศกทำาซอนกลแตฝายหญงทำากลลวงตนไมลวงร เมอใชใหคนไปฟงขาวไดทราบเรองราวแลว กใหคดอดสทพระอภยไมตาย แตกลายเปนชเขาไปอยกบลกสาวเจาลงกา

แขกฝรงทงหลายพวกนายไพรกพรอมใจกนใหขาดพระศาสนา

ยงแคนขดอดอนตนอราดงเลอดตาแกจะตกตอกตง

ฯลฯ

            บาทหลวงอยปามาไดหาเดอน คดลกสาวเจาลงกายงนก

ในเหตการณทผานมาแลวบอกพวกชาวบาน และทหารทเปนศษยวา จะไปในวงเพอดาวาองคละเวงใหสาแกใจ แลวออกเดนทางไปเมองลงกาเปนเวลาสามคน ผานไปทางไหนกมคนนบถอคอยตอนรบ เมอมาถงเมองทราบวาองควณฬาจะสะเดาะหเคราะห บาทหลวงดรการวาศาลน ชอพลโลกาบชาขยนนางวณฬานาทจะมครรภ คงพบกนแลวสนะกจะคอย

ฯลฯ               

เชาวนรงขนลกสาวเจาลงกา พรอมสามนางกษตรยผเปนภสดา แลวเชญองคกษตรยออกไปยงเชงเทน ตรวจดไพรพลในกองทพ มาถงประตตะวนออกตรงหนาศาลสมมตวา เปนเทพกหยดทำาการเซนถวาย

ครนสรรพเสรจเสดจมาบชาศาล ทกทวารถวายของทสองสาม

อรามเรองเครองบชาสงางามแลวเลยบตามเชงเทนดำาเนนมา ฯ

            ฝายสงฆราชพระบาทหลวง เหนลกสาวเจาลงกาอย

เคยงสาม เลยบเชงเทนเดนมาเปนคทงสค ลวนมทองทกคน

พลอยขายหนาฝรงทงประเทศเสยประเภทพวกหญงชาวสงหล

ยงฉนคดแมวากายถวายชนมจะใหคนเลองชอออกอออง ฯ

            แลวเดนมาทหนาประตแลว รองดาฝายหญงทงสคน

ยงลวงหลอกกลอกกลบไปรบช มาเปนคหลขาดพระศาสนา

มงผาเหลาเผาพนธอวณฬาคบขขามาเขาเลยงไวเคยงตว

ฯลฯ

มงลวงกรทนทำาผนผอนเหมอนหนงหนอนบอนไสกนไตตบ

จนดานแตกแยกยายลมตายยบเพราะมงกลบกลายแกลงไปแปลงความ

จนฝรงลงกาเปนขาเขาเพราะมงเขาเพศภาษาสยาม

เปนเมยนอยชอยชดชางงดงามเมยหลวงตามเขามาหงถงประต

กรกใครใหวชาสารพด ไมซอสตยซำาปดใหอดส

แกลงคดอานพาลโกรธยกโทษกเมอจดแลวจงรจกคณเกลอ

ฯลฯ

            องควณฬาไดฟงสงฆราชบาทหลวงดาวา กไมโกรธ และ

ขอสมาบาป บอกถงความจำาเปนทตองทำาเชนนเพอรกษาไพรพล ไมใหตองพลอยตายในศกครงน

ประทานโทษโปรดเกลาเถดเจาคะ ไมทงพระศาสนาหามไดเจาคณมาธานฉนดใจ นมนตไปวดวาใหถาวร ฯ           

ทงสามนางไดตอปากคำากบบาทหลวงในเรองการรบทเขาเจาประจญ องคละเวงเกรงจะเปนบาปจงพาสามนางออกไปใหหางบาทหลวง เขาวงไป            

กลาวถงทาวทศวงศเดนทพมาถงเมองลงกาตอนกลางคนแลวเขาไปทคายศรสวรรณพรอมกนหมด องคสวรรณมาลกพาบตรกบหสไชยไปเฝาทาวทศวงศ พระองคจงตรสถามถงเรองเมองลงกา องคสวรรณมาลกตรสเลาเรองทงหมดใหทรงทราบ ทาวทศวงศไดฟงแลวกทรงรำาพงวา เวทมนตของฝายลงกานนขลงอยางไร ทำาใหทงหนมทงแกหลงเสนหไปหมดเหมอนตดตง แลวตรสวา เสาวคนธมาตามพ ไดพราหมณโลกเชษฐมาแกคลงใหหาย  แลวตรสถามวา พราหมณครจะพบกษตรยทงสองคไดทไหน

  ค นางทลวาอาการนนพาน แตความเดมจำาไดไมใหล

เคลม หลง

แมทราบวาฝาพระบาทญาตวงศมาถงคงจะออกมาเฝาฝาธล

ฯลฯ           

แลวทลวาหสไชยเคยไปเฝา แตตอนนไดปดประตหามคนเขาออกเปนเวลาเจดวน   ค ฝายนงเยาวเสาวคนธเหนกลศก

นางนงนกตรกตราแลววาขาน

ถาละไวใหเสรจสำาเรจการ จะเชยวชาญเชงมนตกลวชา

ฯลฯ           

จงคดใหเขาไปทำาลายพธ หสไชยเหนดวยจงทลเชญพนางกบสองพราหมณพฤฒาไปตรวจดคายบนพลบพลาเพอจะไดตรตรองหาลทาง ทาวทศวงศไดฟงกชมวาฉลาดเกนวย แลวใหสององคพาทานอาจารยไปชวยกนคดอาน            

ฝายเสาวคนธชวนหสไชยไปหาปาโมกขโลกเชษฐแลวเลาเหตการณแตหนหลงใหฟง บอกวาองควณฬาสะเดาะเคราะหทำาอบายลอลวง พฤฒาเฒาจงบอกวานางทรงครรภแลวฝนรายกลววายปราณจงบนบานบวงสรวง ไมไดลวงใคร  เสาวคนธจงขอใหพระอาจารยชวยแกมนตเวทวเศษ

  ค พราหมณพฤฒาวากระนนวนพรงน

จะแกผภตพรายใหหายหลง

แลวพราหมณเอาทองคำาทำาเปนธง

มาเขยนลงอกขระพระศล

แลวลงยนตพระพเนกเสกสะกดดงจกรกรดพระนารายณทำาลายผ

ใหนองนางพลางสอนซอนใหด ไปใหพเผาพงศองคละคนฯลฯ

แลวลงเลขเสกขาวตอกเปนดอกฟา

ลำาบปผาในแผนดนสนทงหลาย

ยนดอกไมใหกมารเหมอนหลานชาย

สอนอบายทจะใหเขาในวง ฯ

            วนรงขน หนอกษตรยหสไชยแตงองคทรงเครอง เอา

ธงทองซอนไปในกายทงซายขวา แลวเอาพานทองใสดอกไมเสก เสรจแลวออกมาหนาสนาม จดขบวนเดนทางไปยงประตเมองลงกา แลวบอกนายประตวาตนเอาดอกฟาทนางหนงฝากมาใหลกสาวเจาลงกาทกำาลงเคราะหราย จะไดหายจากเคราะหรายนน แตนายประตตอบวามรบสงไมใหใครเขาออก หนอกษตรยจงตรสวานายประตโงเขลาทมาหามปรามความแผนดน มโทษถงตดศรษะ

แมปดบงของหลวงใหรวงหลน ตวจะพนความตายฉบหาย

หรอเปนขนนางชางโงเหมอนโคกระบอ

ดแตดอไมรจกทหนกเบา

            นายประตนำาความไปบอกทาวนาง พวกในวงฟงวาเปน

ดอกฟากใครจะไดเหน จงนำาความไปทลลกสาวเจาลงกา

  ค ฝายโฉมยงองคละเวงไมเกรงกรง

คดวาจรงจะใครดดอกบหงา

หลงอบายหมายจตวาเทวา เอาดอกฟามาใหคมภยพาลฯลฯ

            นางจงใหเปดประตออกกไปรบ พระกมารเขาไปในวง

ถงตกเยนเหนนางอยขางนอกจงถวายดอกไม นางพศดดอกไม แตอานอกขระไมออกจงใหหานางยพาสลาล ทงสองนางกรบมาหา            

หนอกษตรยหสไชย เหนไดชองจงลามายงหองพระพ แลวมอบธงใหองคละคน สดสาครไดคดแลวกเสยดายยศ หยบธงทองแลวพากนไปหองสนสมทยนธงให สนสมทรสกตวแลวรบพานองไปยงหองพระบดา ยนธงถวายให พระอภยกคลายคลง

นางวณฬาแอบมองตามชอง พอเหนหลากจตพรน

ฉาก ประหวนไหวเขาชงธงทองคพระอภย มาหกใหยอยยบสำาทบความ           

พอธงหกพระอภยกกลบหลงองคละเวงอก ฝายหสไชยกไปฉดสนสมทกบสดสาคร วงหนออกมาขางนอก แลวขบขพาหนะสงหกบมามงกรกลบไปกองทพไปเฝาองคสวรรณมาล นางดใจวงออกมารบสนสมทรกบสดสาครกเปนลมสลบไป เมอแกไขฟ นขนมาแลวกไดพบทาวทศวงศ องคอรณรสม ทงองคแลวเกษราแลวทำาความรจกกน

  ค ฝายอรณรศมเปนพนอง บงคมสองพชายสายสมรจอมกษตรยตรสวาสดสาคร อายออนแตเปนทพระพยา

ฯลฯ           

ทงหมดไดปรกษากน ทจะแกไขสองกษตรยตอไป นางเกษรารำาพนถงศรสวรรณวา

แมไมเลยงเคยงองคพระทรงศกด

จะสมครอยเปนขาเหมอนทาส

วบากกรรมถงรำาภาจะดาต กตามทเกดสทนไปจนตายสนองคณมลกาฝาพระบาท จนสนชาตชาตนไมหนหายถงชาตอนหมนชาตไมคลาดคลาย

พลางฟมฟายชลนาดวยอาลย

ฯลฯ

            ทาวทศวงศทรงใหทกคนพากนไปออนวอนใหพราหมณ

พฤฒาชวย เมอไปพบแลวกเลาความทงหมดใหฟง พราหมณพฤฒาทลวา พระอภยอยในวงจงยากทตนจะเขาไปชดใกล เพอแกไขใหหาย จงคดใหทานยายคดอบายแกไขเขาในวง  

ซงพนองสองออกมานอกได มนจะใชผทบใหกลบหลง

ภาวนาอยาประมาทใหพลาดพลงดวยเคราะหยงอกสบหาทวาวน

ฯลฯ           

ฝายนงเยาวเสาวคนธแคนใจสดสาคร จงออกปากตอวาสดสาครกยอมรบผด

มหวงนองสองชนกทปกเกลาพจะเผาตวตายเพราะขายหนา

ถงอยไปกไมพนคนนนทา จนมวยฟาสญดนไมสนอายฯลฯ

            ทาวทศวงศตรสหามสองพนอง อธบายเหตผลใหฟง

องคเสาวคนธจงขอโทษสดสาคร ฝายสนสมทรกลบกลาววาตนไมอายใคร มเมยแขก ฝรง ทงมอญไทยยงดใจ            

สดสาครรอนใจถงพระบดา จงบอกแกพราหมณพฤฒาวา หยกยาของฝายลงกานนขลง แกไขไดไมถนดจงจะลาไปเกาะแกพสดาร นมนตทานโยคมาแกไข ทานครเฒากเหนดวย

ตอนท ๔๓ นางเสาวคนธยงแกม

            ฝายองควณฬาเสยสองหนอนาถไปเหมอนในฝน จงปรบทกขกบนางรำาภาผกา สลาลวน แลวคดถงบาทหลวงจะไปหาเพอขอวชาชวย แลวจงพากนไปหาบาทหลวง บาทหลวงเหนกรองดาทงสนางดวยประการตาง ๆ และตอวาองควณฬาวา

ครนมาถงมงครองไอศรย ผาประยรเสยศกดกรกหลงเสยดายเหลอเชอกษตรยขตตยวงศ

ไมดำารงรกศกดรกแตตว

ฯลฯ           

นางไดเลาเรองทผานมาใหฟง แลวหยบธงกบดอกไมใหบาทหลวงดดวยอยากรความ บาทหลวงเหนอกษรผดกบของลงกาและสยาม เคยเรยนรมาวาเปนภาษาพราหมณ แลวอานตามปรศนา พออานออกดอกไมนนกรวงยบลง จากนนจงดธงยนตทประจเสกลางเสนห กรวาทศาปาโมกขผ

วเศษเมองการะเกด เสกมาใหจงนกใครจะลองฤทธไมคดกลว แลวจงใหทงสนางทำาสตยปฎญาณ

  ค ทงสนางรบคำาแลวทำาสตย ไมของขดคดคดใหอดส

มสตยซอถอมนกตญญพระเยซจงสงหารผลาญชว ฯ

            แลวบาทหลวงกจดทำาพธใหบรรดาผวของสองนางกลบ

มา

จะตองเชอดเลอดอกออกประสม กบนำานมฝ นเสกเมฆฉาย

แมใครกนโลหตไมคดกาย รกจนตายทงชาตไมคลาดคลา

            ในตอนคำาใหยพาผกากบสลาลวน เอายาพายองตอด

ดอดออกไปเปามนตสะกดทพ ถาไมหลบสองนางยงเกาทณฑขามมนไป พอมนตไสยเสอมหายใหพรายทบ แลวใหเอายาทาลนสนสมทกบสดสาคร ทงทนอนหลบ แลวปลกใหตนกลนนำานมอาคมลงไปกจะรกกลบตามมา องคละเวงกบนางรำาภากทำาอยางสองนางเชนกน

  ค ฝายทศาปาโมกขโลกเชษฐเสกทรายเวทอาถรรพใหกนผ

โรยรอบคายควายธนประตม ในราตรตรวจตราเรยกหา

กนฯลฯ

  ค ฝายสวรรณมาลปราณบตรกลวสนสมทรจะไมชนคดคนหลง

เหมอนนกผคพรากมาจากรง ใจจะยงปนปวนถงนวลนางฯลฯ

            ฝายยพาผกาสองพนอง เมอถงยามสองตางพากนขน

มาออกไปนอกกำาแพง ใหยองตอดแตงตวนำาชวยกำาบง พอมาถงทฝงอาถรรพเปนควนโพลง เหมอนเพลงลามไหม ยองตอดกระโดดหลบหลกไป มาของสองนางตางกเตนตะโพงฉดรงไวไมอย พอออกหางจากคายเพลงกดบหมด สองนางกบยองตอดจงกลบมายงพลบพลา แลวยงธนขามหลงคาพราหมณ ภมเจาทกหนออกนอกพลบพลา

พอเสอมมนตคนเลนเหนประหลาด

เสยงหวดหวาดเฝองฝาหลงคาไหว

ยองตอดเขาเปามนตดลฤทยทงนายไพรสามทพหลบระเนน

ฯลฯ           

สองพนองขบมาเขาไปพรอมยองตอด เขาประตธนควาย มนขวดยองตอดจนกระดกแหลกแตกลบหาย

แลวฟนฟาดพลาดมอกระบอสสองนางรแยบคายวาควายหมอ

งางธนคมอแลวถอรอหมายแตพอตรงขางสองนางยง

พอถกควายหายเหนเปนเสนตอก

มนตตองออกหนธนอผหญง

พลทงหลายนายไพรไมไหวตงระเนนนงนอนหลบทกทพชย

แตปาโมกขโลกเชษฐวเศษขลงรายมนตบงนงระงบไมหลบไหล

แตความรผหญงแกสงไรกเสอมไปเปนวาแกไดแตตว ฯ

            สองนางเขาไปหาสนสมทกบสดสาคร จนพบแลวใสยาท

เตรยมมาทงสองหนอกษตรยกกลบหลงใหลในตวนาง แลวสองนางกพาสองหนอกษตรยกลบเขาวงใน นางสลาลวนไดเขยนหนงสอทำาลายมอใหเหมอนสดสาคร วางไวขางเสาวคนธ มความกลาวคอนวาเสาวคนธดวยประการตาง ๆ กอนจะพาสดสาครไป            

ครนรงขนฤทธมนตสรางตางพากนเทยวหาสนสมทร สดสาคร นางเสาวคนธไดอานลขตทนางสลาลวนแปลง เปนสารของสดสาครแลวกเสยใจ จนคดจะฆาตวตาย

เดยวนพเขารตฝรงแลวจะคลาดแคลวเสาวคนธอยาหมนหมอง

จะรบเจาเขามาเลยงเคยงประคอง

ฝรงสองเมยหามบอกตามจรง

ฯลฯ

หรอรกเราเจาไมกลบจะรบเลยงอยาทมเถยงทะเลาะเขาเปนเจาของ

จงวนทาลาลเปนทรองจะเลยงสองไวสกครงทลงกา ฯ

  ค พอจบคำานางรำาพงคะนงคดความนผดทรงเดชพระเชษฐา

ชะรอยอลวนมนมารยามาแกลงวาจะใหขาดญาตวงศ

ฯลฯ

เปนสาวแสแรวงมาชงผวอนความชวดงเอามดมากรดหน

ถงจะคดปดหนาสนฟาดน กไมสนสดอายเปนลายลอ

มขออยสตายวายชวตนางชกกรชขางองคมาทรงถอ

คดจะแทงทคอแลวรอมออารมณรอรกนองเปนสองใจ

ฯลฯ           

ฝายองคสวรรณมาลเหนสนสมทกบสดสาครหายไปกเศราโศกเสยใจ ทาวทศวงศจงตรสวาจะไปออนวอนทานอาจารย ใหชวยแกไข แลวพากนไปหาทานพราหมณ เลาความทเกดขนใหทราบ  ทศาปาโมกขกทลตอบวาตนไดนงระวงภยอย แตไมเปนผล

ซงปองกนมนไมอยเพราะผหญงมนลอบยงขามหลงคาคาถาสลาย

จงไดเปามนตพลนกายทงไพรนายนอนหลบพากลบไป

ฯลฯ

แมมใครไปถงจงจะเสก นกการเวกการวกใหจกผโลหตออกนอกกายจงหายด แตไมมใครจะไปถงในวง

ฯลฯ           

ฝายฝรงลงกาพวกขาเฝาเทยวปาวรองใหชาวเมองมารบแจกทรพยทหนาพลบพลา มผคนมารอรบอยลนหลาม            

ฝายเสาวคนธคดหาทางฆานางสลาล พอรวาเจานายฝายฝรงจะออกนงยงพลบพลา จงปลอมตนแตงเปนชายชาวเมองเขาไปถงพลบพลาหนากำาแพง            

ฝายองคละเวงเมอถงเวลาบายชายคลอยกมาประทบทพลบพลาพรอมบตรสกษตรย เอาทองในคลงออกมาโปรยปรายใหชาวเมอง            

ฝายนงเยาวเสาวคนธเหนนางสลาลนงอยเคยงสดสาคร จงขนสายเกาทณฑยงไปถกแกมนางฝรงจนแกมทะล สดสาครเหนคนยงขมาหนไป จงออกไลสกดไปจนทน พบวาเปนเสาวคนธ จงตอวาแลวกลบไปพยาบาลเมยรก เนองจากนางสลาลวนไดเคยกนดนถนนมา แผลทแกมจงมเนองอกออกมา ไมถงวน แผลกหายสนท

            ฝายองคละเวงมความพยาบาทพระมเหส คดจะแกแคนแทนนางสลาล จงลอบสงนางรำาภาผกาชวยกำากบกองทพ ใหยนตง วรญกบกนตนไปตงกนกองทพทจะกลบไป

แลวเรงลากปนใหญขนใสปอมยงคายออมเสยใหยบยกทพไล

สกดสแกงแทงฟนใหบรรลย แมถอยไปกองซมเรงรมรบฯลฯ

พอตกเยนยำาคำาคลมชอมอบตางยกทพแยกยายตามซายขวา

บางโอบหลงตงหลกเปนปกกาสกดหนาปลกทางทกลางไพร ฯ

  ค ฝายลกสาวเจาลงกาเวลาดกเหนขาศกสามทพจะหลบไหล

พอฤกษดตฆองฆาตกลองชยยงปนใหญเปนสญญาเขาราว

ฯลฯ           

ฝายทพลงกาเขารกไลฝายองคสวรรณมาลซงเสยททพ  พอรงสาง ฝายลกสาวเจาลงกากบสองนางคมพลเขารกรบเขาพงคายเปนตลมบอน            

ฝายนงเยาวเสาวคนธเหนนางผกาออกรบ จงบอกใหนางผกามารบกนตวตอตว ทงสองนางไดประคารมกน  นางยพาใหไพรพลเขารมรบเสาวคนธ แตสไมได  พอยองตอดเขามาชวย นางฆาเทาไรมนกไมตาย จงตองถอยกลบเขาคาย แลวไปหาทศาปาโมกข ขอใหหาทางชวย

  ค ฝายปาโมกขโลกเชษฐแจงเหตสน

เสกสายสญจนสามเกลยวลงเรยวหวาย

สงใหนางพลางใหมนตกลอบายอยาใหตายแตพอหลาบใหปราบปราม ฯ

            นางกลบออกมารบกบยองตอดอกครง นางเอาดาย

สายสญจนไปสวมคอยองตอด มนกกลวฟบลงแลวนางจงต

ซำาดวยหวาย มนกลมลงดน แลวนางจงเอามนไปผกไวในคาย แลวออกมาขบไพรไลฆาพวกฝรงแตกหนไป

  ค ฝายนงเยาวเสาวคนธขบพลไล

เกบของไดดาษดนดาบปนผา

เทยวตามนองสองทพทอปรา ไมรวาจะไปหนตำาบลใด ฯ           

ฝายสามพราหมณตามทาวรมจกร ไดพบกบทพรำาภา กเขารบกน ทงสองฝายไดประคารมกน

ตวเปนแตพระสนมรมจกรควรจะรกอยางเปนขานราสรรค

บดนทาวทศวงศพาพงศพนธ มาพรอมกนอคเรศเกศสตรจงไปเฝาเคารพอภวาท จะพนราชอาชญารำาภาสะหร

แมมฟงยงจะดอเฝาถอดโทษจะมไมแคลวแลวนะนาง ฯ

            นางรำาภายอนวาศรสวรรณเขารตแลว ไมนบญาตเผา

พงศวงศา เปนอปราชอยเมองลงกา ฝายสามพราหมณควรจะภกดตอนางทเปนเจานาย

จะไดเกยรตเจยดกระบไดมยศ ใหปรากฏกตญญไมรหาย

อนขาครอกนอกเจาบาวนอกนายหลงจะลายเลอะลนถงตนคอ

ฯลฯ           

สามพราหมณไดฟงกโกรธแทนเจานายของพวกตน จงตอบไปวา

จะใหเกยรตเจยดกระบเปนทพง ไมคดถงตางชาตศาสนา

มาจาบจวงลวงพระราชอาญาโทษถงผาปากเจานางชาววง

ฯลฯ           

ฝายสามพราหมณตามจนพบจอมกษตรยแลวกพากนออกตามหาพระมเหสกบหสไชย            

ฝายองคสวรรณมาลหนทพมาพรอมกบหสไชย หมายจะไปยงเขาเจาประจญ  ฝายฝรงลงกากตงทพสกดทาง รวมทงกองทพองควณฬากไลตดตามมาดวย หสไชยดำาเนนการตอส องคสวรรณมาลตรสวา

ถงแมนมรอดจะมอดมวย พอจงชวยชวตกนษฐา

แมยกใหเปนนองทงสองราเจาเมตตานองหญงอยาทงกน ฯ

            พอกองทพฝายลงกาเขามาใกล หสไชยกออกไปรบ

ขนทรงสงหวงเขารบทพฝรง ตางแตกพงลมตาย

กระจายหมด

ใครกดกนฟนอาไมละลดแลวนำารกฝาฟนปองกนไป ฯ

            ฝายวรญกนตนเขามาตอสกถกหสไชยฆาตาย องค

ละเวงตอนพลเขารมลอม นางยพารำาพาเขามาชวยรมรบกนพลวน หสไชยเหนรถทรงของลกสาวเจาลงกา จงรองวาถากถาง

เปนผหญงชงเอาผวเขาไว แลวยงไมสาสมทำาขมเหงเขารเชนเหนชวไมกลวเกรง มารำาเพลงอาวธยทธนา ฯฝายโฉมยงองคละเวงนกเกรงฤทธ

ลกนดนดมนแขงแรงหนกหนา

แตยงเดกเลกออนหยอนปญญาจะพดจาลอลวงดทวงทฯลฯ

แมงอนงอขอโทษไมโกรธขงนนแหละจงจะไมฆาใหอาสญ

แมมฟงตงบงทำาดงดนจะหำาหนเสยใหแรงมนแยงกน

ฯลฯ

ดวยมากมายหลายทพจะจบเจา นอยกวาเรานจะสไดอยหรอจะตรองตรกไปปรกษาพดหารอ แมดงดอกจะไดไลตะลย ฯ

            หสไชยไมกลวคำาขกลบหวเราะเยาะ แลวตอบไป

ถงโกฎแสนแนนมากเหมอนหยากเยอ

เราเหมอนเชอเพลงนอยจะคอยพลาญ

ไมยอทององอนมารอนราญ อยามาพาลผดทพระพยาฯลฯ

            องคสวรรณมาลไดยนเสยงโตตอบกนกโกรธ จงแตงองคถอเกาทณฑออกมา แลวรองดาวากลาวองคละเวง

จะใหกผใหญนไหวกราบชางหยาบหยามยงกวากะลาส

ถงขนไพรในจงหวดปถพ กไมมผใดไหวเมยนอยมงอยาพกยกยอกตะคอกข ถงมวยสไวยศไมถดถอยเหนเอนเอยงเพลยงพลำามาซำาพลอย

อกงกอยกจะแปรเปนแมมอ

            แลวนางกยงเกาทณฑไปถกองควณฬา แตเนองจากม

เกราะปองกนไวจงเพยงแตเปนรอยเชอดพอเลอดไหล ครนยงซำานางรำาพากควาลกเกาทณฑไวได องคละเวงกเรงทพเขารมรบ            

ฝายสามพราหมณตามมาพบกชวยตหนนหลง หสไชยเหนไดทกตกระทบ พอเสาวคนธเขามาพบกเขาตทพฝรง

เมองลงกาแตกหนอลหมานเมอเวลาเยน องคละเวงขบมาหลบหนเขาไปในปา โดยมนางรำาพาอยคอยปองกนให

  ค ฝายขาเฝาชาวผลกรมจกรกลบฮกฮกโหลนดวยหรรษา

ทงสามทพขบกนไลฟนมาพลลงกาแตกพลดกระจดกระจาย

ตอนท ๔๔ กษตรยสามคค

ฝายฝรงสงฆราชเหนไพรพลเหลอตายแตกกลบมาถงเมอง จงรบพาลกศษยทอยดวย จะไปชวยองควณฬา ใหพวกพองปาวรองชาวเมองวาถาใครมกตญญกใหตามตนมา

ไปชวยเจาคราวนเสยททพ จะสญลบศกราชศาสนาแมเจาตายฝายฝรงทงลงกา จะเปนขาครอกเขาชาวชมพ

ฯลฯ           

บรรดาชาวเมองชายหญงเหนจรงดวย กพากนควาอาวธรวบรวมกนไดหาพนคน

ไดหาพนบรรดาซงมาดวย จะไปชวยลกสาวเจาสงหลใหถอคบครบทวทกตวคน แลวแบงพลกองละพน

สำาคญคบฯลฯ

  ค ฝายปโปบาลมหนงสอใหหญงถอมาถงวงอยขางหนา

สงใหทลมลกจพระธดา นางสลาลแจงจงแขงใจฯลฯ

            นางสลาล อานไดความวา

ถารบพงพวกฝรงสนทงหลาย จะลมตายพายแพคดแกไข

ใหพวกพองขององคพระอภยชวงชงชยจงจะเสรจสำาเรจการ

ฯลฯ           

แลวนางกไปเฝาพระอภยวากองทพฝายเมองผลกรกเขามาเกอบถงวงแลว พระชนนพผกา ทงนางสะหรกหายสญไปตงแตใกลรง พระอภยไดฟงกตกใจเรยกศรสวรรณ สนสมท สดสาคร มาแจงความตามทนางสลาลเลา นางสลาลกรองไหแกลงออนวอนพระอภยใหเหนแกโอรส พระอภยไดฟงกโกรธแคน

พระทรงฟงคงแคนแทนวณฬาจงตรสวาพอจะไปชงชยเอง

ใครฆาฟนวณฬาจะฆาเสยถงลกเมยไมเอาไวใหขมเหง

ฯลฯ           

แลวใหจดไพรพลหาหมนจดคบเพลงทกคน ใหพระนองกบสองโอรส แยกกนไปคนหาองคละเวง แบงเปนกองทพละหมนคน แสงคบเพลงสวางไปทวดงกลางวน            

ฝายทพสามพราหมณกบสามกษตรยไลตดตามองควณฬาไปจนพบกบกองทพของบาทหลวง กรบกนทพบาทหลวงกแตกถอยเขาไปในปาหนาม พอกองทพศรสวรรณตามมาทนเพอเรงหาองควณฬา

เหนพวกพองกองทพกระสบกระสาย

ตางเรยงรายรวมกนเขาบรรจบ

นางเสาวคนธคนนอยกถอยรบ ฝรงหลบหลกไปในไพรวลย           

ฝายสามพราหมณกบพนองสองกษตรยรบกบฝรงลงกาจนใกลรง ฆาฟนฝรงตายไปนบหมนพน ทาวทศวงศเหนวาไพรพลออนกำาลงลง และพวกฝรงชาวเมองกหนนเนองมาเกรงจะสไมได จงใหไปพลบพลาพกพลใหหายเหนอย และใหกนอาหารในคายใหญทตงลอมเมองลงกาอย            

ฝายองคละเวงตามบาทหลวงกลบเขาเมอง ไดยนเสยงโหรองคดวาขาศกมาแซงสกด จงคดลดหนสงใหดบคบเพลงแลวขนไปซอนตวอยบนเขา แลวจดคนไปสงขาวนางสลาลวนในเมองใหแบงไพรพลบนเชงเทนมาสมทบกองทพ พวกทอยบนภผาทงหาพนกเกณฑกนใหเกบศลาไวเตรยมรบ

            ฝายพระอภยคมไพรพลเทยวหาองควณฬามาถง

ปาแดง ประหลาดใจทเสยงปนเงยบหายไปเมอยามศก จนจวนเวลาแจงแลวกยงไมพบพวกทรบกน จงคดจะเปาปเรยกองคละเวง

  ค จะเปาปลองเรยกนองรกใหประจกษแจงความมาตามผว

ทงพวกเราชาวผลกรสกตว จะเกรงกลวลมป หลบหนไปฯลฯ

            เมอไดยนเสยงปองคละเวงจงหารอกบอาจารยสงฆราช

วาควรกลบไปหาหรอวาหลบไปเสย พระบาทหลวงบอกใหกลบไปหา แลวขอใหพระอภยไปรบกบพนอง

จะตงจตคดอานทราญรอน ไปวงวอนวาผวใหมวมนตจะฆาตพนองพวกพองเขา คงตามเราสารพดไมขดสน

ฯลฯ

  ค ทงสนางตางเขาไปเฝาผวทำาสนรวกลวแกลงกนแสงศลย

นางวณฬาวาพระองคใหพงศพนธ

มาฆาฟนไพรฟาไมปราณ

ฯลฯ

  ค พระฟงนางทางวานจจาเอยอยาแคลงเลยพไมทงมงสมร

ซงเผาพงศวงศวานมาราญรอนมโทษกรณกฎหมายถงวายวาง

ฯลฯ           

ฝายองคละเวงเหนพระอภยเมามวมนตจงทลใหพระอภยเปาป

พระโปรดเกลาเปาปขนดกวาใหโยธาทงหลายหญงชายหลบ

พอใหหลายปราบปรามทงสามทพ

เพยงแตจบเอาไปสงเสยคงคา ฯ

            องคละเวงออกมาลอบสงชาวลงกาใหหาดนปนและฟน

ไฟ เมอเหนกองทพหลบสนแลวใหเอาดนออกไปจดไฟคลอกทงกองทพ แลวใหสามกองทพไปตงอยชายทงรมกรง

แลวไปทลความแกพระอภยมณ พระอภยจงตรสสงนองกบโอรสรวมทงยพา สลาล และสะหร ยกกำาลงไปชวยลอมไว

พวกฝรงลงกามดหญาแฝก บางกแบกดนปะสวหวเขนงจะไปเผาผวไมกลวเกรง นางละเวงสมถวลกยนด

ฯลฯ           

ฝายเกาองคพงศกษตรย ใหพราหมณจพลรบคอยปองกนตนแลว พอไดรบแจงจากกองนอกวาฝายลงกายกพลออกมาเปนอนมาก ทาวทศวงศเหนวา ผคนฝายพระองคมนอยควรจะถอยหน แตพระมเหสกบองคเกษราขอสตาย ทาวทศวงศสงสารจงตกลงใจอยรบไมหลบหน แตเกรงปพระอภย จะทำาใหกองทพหลบ จงไปปรกษาปาโมกขโลกเชษฐ ปาโมกขจงคดหาทางชวยดวยวธการตาง ๆ

แตจะชวยดวยวชาสถาผล อยาใหคนเขนฆาใหอาสญ

ซงเปาปขผงกอนหนงนนเอาปดกรรณเสยเหนไมเปนไร

ฯลฯ           

แลวบอกวาจะไปทำาพธเชญโยคทเกาะแกวมาชวย

แมโยคมชวยจะมวยมอด เอาตวรอดเถดทาวเหลาทหาร

ขาจะอยภผาสมาทานกระทำาการแกไขชวยไพรพล

แมขาศกมาอยาเพอรบสงบอยคอยเปดหดสงเกตซงเหตผล

พระองคกบมเหสนฤมล เสาวคนธกบกษตรยหสไชยฯลฯ

            ใหออกทามทพรบพระอภย ถาคลมคลงเขาชงชยจง

ปลอยใหปกษาเขาราว แลวเสกเขมใหใสพกไวจะกลายเปนนกการวกคอยจกผ เสกสายกายสทธใหไพรพลไวจะไดคงกะพน และแคลวคลาด จากนนกพาเดกขนไปบนเขาตงพธถงพระฤาษ

จงจดเทยนเขยนชอพระฤาษ ทำาพธตงสตยอธษฐานเอาจตวางทางกสณอภญญาณ ไปถงทานโยคผปรชา ฯ           

ฝายลกสาวเจาลงกา นางรำาภาสะหร นางผกา และสลาล ยกไพรพลโยธาออกมาพรอมสาม พอมาถงคายใหญกเขาลอมไว            

ฝายทาวทศวงศ พระมเหสและพระธดา และพระหลานขนทรงรถ มสามพรามหณคอยรายระวง ตรงออกไปยงทพศรสวรรณ บอกฝรงวาเจาเมองรมจกรใหหาพระอนชาลงกาพรอมกบนางรมภา พวกฝรงลอมรถไวแตไมกลาทำาอนตราย

ดวยเกรงเหนวาเปนพงศพนธ เกรงตนจะไดรบโทษทณฑ จงบอกตอไปใหทลศรสวรรณ ศรสวรรณพรอมนางรำาภา สะหร ออกมาเหนพระบตรพรอมชนน ปตเรศ กรสกองคลงจากมาทนง แตนางรำาภาเขาเปาคาถากกลบคลงขนหลงมา แลวตวาดไลลกเมย องคเกษราเสยใจบอกวานางจะยอมเปนขานางรมภา ฝายองคอรณรศมกลบแคน

  ค นางอรณลมแคนวาแสนชาต

กหาปรารถนาเปนขาไม

ถงบดาฆาฟนใหบรรลย กกไมคบหาสมาคม ฯ           

นางรำาภาตอบคำาอรณรศม หาวานางเกยวพระบดา ทาวทศวงศจงตรสหามหลานไววาอยาไปพดจากบทาส ศรสวรรณนนฟ นเฟอนคดไดแลวกกลบไหลหลงใหม พราหมณพเลยงจงเขาพดจาปลอบศรสวรรณ            

ฝายเสาวคนธทรงสงหออกจากคาย เหนสดสาครอยเคยงกบนางสลาลวนกยงคดแคน จงโตตอบคำากบสดสาครดวยประการตาง ๆ แลวเขารกรบสลาลวน สดสาครกคอยปองกนใหนางไว            

ฝายองคสวรรณมาลกบลกนอย สรอยสวรรณจนทรสดา พรอมทงหสไชยทขบรถใหออกจากคายตรงไปยงรถของพระอภย

  ค ฝายละเวงเกรงผวกลวจะกลบ

คอยกำากบเสกเปาเปนเกาหน

แลวยคมเชงชงจะจบเมออบจนพระตองมนตนางวณฬาลมมาล

ฯลฯ           

องคสวรรณมาลและสองพระธดา ออนวอนพระอภยดวยประการตาง ๆ

คราวนปะพระองคดำารงราชยขอเชญบาทปรเมศไปเขตขณฑ

บำารงราษฎรศาสนาเปนสามญ เปนฉตรกนเกศาประชาชนฯลฯ

            องคลกสาวเจาลงกาเหนวาพระอภยจะไมฆาลกเมย จง

แกลงพดวากลาวเสยดสพระมเหสดวยประการตาง ๆ แลวใหไพรพลเขาลอมไว  องคสวรรณมาลไมกลว รองทาใหองคละเวงมาสกนตวตอตว  นางจงขอใหพระอภยเปาป ใหหลบแลวจะจบเปน            

พระอภยจบป ทใสไวในเสอ พระบตรเหนจงปลอยนกออกไปสองตว

นกกาสกปกษเหนผสาง เขาจกนางการวกเขาจกผวจะตรนมนเทาไรมนไมกลว จะจบตวกไมอยมนสรบ           

พระอภยไมทนไดเปาป เฝาแตปดนกอย ปพลดตกลง  องคละเวงกขบไพรพลเขารกรบ แลวทงสองฝายกเขารบกนเปนหลายค นายทพฝายเมองผลกปลอยนกใหชวยจกตนายทพฝายเมองลงกา            

ฝายบาทหลวงเปนหวงลกสาวเจาสงหล จงขนไปบนปอมดไพรพลโยธเขาตคายอยจนบายเยน คายกยงไมแตก จงใหกองนอกบอกพวกทเขาปลนคายหลกทางปน แลวยงปนใหญถกคายทลายลง แลวยงพลบพลาทลายลงอกหลายหลง ทงสองฝายรบกนอยางไมลดละ

  ค พออากาศฟาดเปรยงเสยงสนน

เปนหมอกควนมดมดทกทศา

พวกรบสดเหมอนไมมตา ไมรวาจะไปหนตำาบลใดประเดยวดงหงงเหงงเสยงเครงครก

ลนพลกโลกาสธาไหว

เปนฝนฟงทงทาพนาลยทกนายไพรหนาวทวทกตวคน

ฯลฯ

แตบรรดาขาศกไมนกราย ทงสองฝายเหลอทนปนกน

ไดดวยเพลงอนรนเบยดเสยดเขาไป

ทงนายไพรลอมรอบขอบคร

บรรดาเหลาเผาพงศองคกษตรย

มาเยยดยดอยกบเหลานางสาวศร

เพลงสวางตางอนเหนมน  พระโยคนงอยในกองไฟฮอกบปาโมกขโลกเชษฐสงเกตแน ดรแทพวกทพตางนบถอทงหอกดาบกราบกมประนมมอ ไมองอออบอบซบซบกน

ทตองถกหยกยาถกฟาฝน กสรางมนตเหมอนกอนดงนอนฝน

ฝายพวกพระอภยมณศรสวรรณมาพรอมกนกราบกมประนมกร

ฯลฯ           

ฝายพวกนางละเวงกเกรงหมด บรรดาไพรพลไดฝนชวยจงไมตาย แลวกพากนแลดพระมน  พระโยคจงเทศนาวา

ถอรปรสกลนเสยงไมเทยงแทยอมเฒาแกเกดโรคโศกสงสาร

ความตายหนงพงใหเหนเปนประธาน

หวงนพพานพนทกขสนกสบาย

ซงชาวเมองเคองเขญถงเชนนเพราะโลกยตณหาพาฉบหาย

อนศลหาวาอยาทำาใหจำาตาย จะตกอบายภมขมนรกฯลฯ

อยาโกรธขงหงสาพยาบาทนกวาชาตกอนกรรมจะทำาไฉน

เหมอนดมวงกงเกวยนวนเวยนไป

อยาโทษใครนเพราะกรรมจงจำาเปน

ประการหนงซงขาดพระศาสนาทงโลกาเกดทกขถงยคเขญ

ซงจะกลบดบรอนใหผอนเยน กตองเปนไมตรปรานกนฯลฯ

อยาโทษเขาเรากผดใหคดเหนจงจะเปนสตยธรรมในสณฐาน

จะปรองดองครองสตยปฏญาณถอศลทานเถดอยาหมายทำาลายกน

ฯลฯ

  ค ฝายกษตรยขตตยาสบหากษตรย

ตางจบหตถสาธสะพระฤาษ

โปรดปรกษาวาใหเหนเปนไมตรขาเหนดพรอมพรกจะรกกน

ฯลฯ

  ค พระโยคปรดาวาสาธ สบอายยนยงอสงไขยแลวเคลอนคลายหายวบไปฉบไว อโณทยใสสวางกระจางตา

ฯลฯ            องคละเวงวณฬาเชญกษตรยทกองคเขาพกในนเวศนวง แลวขอใหประทบอยลงกาใหนานหนอยแลวคอยไป            

ฝายพระอภยไดทรงสนทนาปราศรยกบพระญาตพรอมทงเสาวคนธและหสไชย ฝายสามนางตางกราบไหวขอสมา นาง รมภามาอภวาทองคเกษรา นางยพาสลาลวนมาอญชลพระบตรเสาวคนธ ทงสององคกรบคำานบรบคำาแลวพดจาปราศรยเปนไมตร ตางสนสงหงสากน            

ฝายทศาปาโมกขเอาไมเทาทฤาษฝากไวมาสงใหสดสาคร แลวบอกความตามหนงสอทพระฤาษเขยนไวทแผนผาหนาสงขร แลวลากลบไป  สดสาครดใจยงนกทไดไมเทากลบคนมา

จบพระคณมนเหนอศโรตมดวยมาโนชกตญญตอครเฒา

เคยดบรอนสอนสงแตยงเยาวยงโปรดเกลากรณาถงคราน ฯ

ฝายสบหากษตรยใครแจงอรรถตามหนงสอพระฤาษ จงพากนมาทแผนผาหนาคร เหนบาลจารกไวเปนอกษรวา

วาทกขสขชวดเปนสสงใหชายหญงหยงคดเปนปรศนา

กบขอหนงซงเกดกำาเนดมา มหตาปากจมกสนทกคนฯลฯ

เมอใครไมเหนหนาหากระจกจะชวยยกเงาสองใหผองศร

อนงนนตณหาตาไมมไมเหนททางสวรรคเปนสนดาน

อนงวาตาบอดสองตาเหนใหคดเปนทางธรรมพระกรรมฐาน

สบกศลผลผลาปรชาชาญ  ตามโบราณรกษาสจจาใจ ฯ           

แลวกษตรยทงหมดกเขาไปพกในวง องคละเวงจดแจงแตงโตะทองของเสวยสามเวลา เลยงบรรดาพงศกษตรยทงหมด แลวทลพระอภยกบองคอครชายาวา ททายวงมภเขาทเกดเพชรนล

อนรงแกวแวววาวเขยวขาวเหลอง

อรามเรองรายงอกออกนอกหน

แลวรวงหลนกลนกลาดดาษ ไมรสนสบสำาหรบกบลงกา

แผนดนฯลฯ

            ตองกอกำาแพงลอมรอบมคนเฝารกษา สำาหรบใหเจา

แผนดนลงกาเกบจนดาไปขาย เอาเงนมาใหทาน แลวเชญทกพระองคไปชมสถานทดงกลาว

ตอนท ๔๕ นางเสาวคนธขดโคตรเพชร

  ฝายพระอภยคดจะพาองควณฬาไปอยรวมเมอง กเกรงองคสวรรณมาลจะไมยอม จงตรสวา พรงนจะไปชมสวนเพชรนลจนดา แลวจะพกอยสกสองสามเวลา จากนนจะเลกทพกลบไปเมองรมจกร เพออภเษกหลานรก แลวจะไปเมองการะเวก คดจะอภเษกปลกฝงทงลกหลาน คดจะใหองควณฬาไปชวยงานอภเษกเอกโอรส แตไมมคนอยเมองลงกา หนทางกไกลเกรงจะเกดกบฎ จงขอใหนางอยครองเมองเลยงโอรสในครรภ เมอพระองควางธระแลวจะมาหา องคละเวงทลตอบวา ไดฤกษดเมอใดจะววาห นางจะขอตามไป และถาเมองลงกาไมมภย กจะตามไปเมองผลกกบพนางสวรรณมาล

  ค ฝายสวรรณมาลปรานสนองสงสารนองหาไหนจะไดเหมอน

จะรกใครใหสนทไมบดเบอน ประสาเพอนผหญงไมทง

กนฯลฯ

            แลวชวนองคละเวงไปเมองดวยกน แตองคละเวงทลวา

รตฝรงในลงกานน เมอสนบญแมพอลกเตาจะเอาศพไปฝง แลวคอยระวงอยรกษา ถาทงไปคนจะพากนนนทาไปทวเมอง

วาทงญาตศาสนาพวกฝรง จะรมชงรบพงเอากรงศรนคมคามพราหมณหมกระดมพ ไมมทพงพาจะอาดร

ฯลฯ           

จงขออยทเมองลงกาปหนง เมอระลกถงแลวจะไดไปหา แลวสองนางกษตรยกลาพระสามกลบไปหองของนาง พระอภยมเชงฉลาดในเลหเสนหา กรทำานองของทงสองนาง

อนถานเกาเถาคงจะตอตด แตใหคดเขนขวยดวยอดสแลวหวนฮกนกวาเรากเจาช ถงจะขคงปลอบใหชอบใจ

ฯลฯ           

แลวพระอภยกไปหององคสวรรณมาลตรสกบนางวา ไดจากกนไปสองปตอนนไดคดทผดพลงไป นางไดฟงกตรสตอบวา เชญพระอภยไปหองนางละเวงอยางเคย นางไมหงหวงแตอยางใด พระอภยกตรสออนวอน โดยทาวความไปถงเมอครงนางออกบวช

แตจากนองสองปเขานแลวตองคลาดแคลวมไดเหนเหมอนเชนเขา

ครนมาหาวาใหนอบกคอนเอาจะใหเปลาไปแลวหรอทำาดอดง ฯ

            องคสวรรณมาลกกลาวกระทบกระเทยบเปรยบเปรย

ตดพอวาดวยประการตาง ๆ

หรอพระมทรกไมพกเรยกเคยสำาเนยกนกไดทนใจหรอ

นองจนใจไมสนทดใหหดปรอตองดงดอดวยวบากกระดากกระเดน ฯ

            พระอภยไดฟงจงตรสตอบงองอนดวยประการตาง ๆ

นอยหรอเจาเฝาแตแกะแคะทเจบ

ทงเขยวเลบซอนไวมใหเหน

เจาแหละหรอซอราวกบลาวเปน เคยรเชนชาวผลกทลกซงฯลฯ

            องคสวรรณมาลกกลาวแกยอนคำาพระอภย ดวยคารม

คมคาย จนพระอภยออกพระโอษฐยอมแพ

มาประเดยวเฉยวฉนใหขนขน เหมอนเงยนฝ นใฝฝน

หนหนหวน

วาชกชาทางกรรมทำากระบวน พระจะดวนไปขางไหนหรอใครคอย ฯ

  ค พระแกลงวาขานแพแกไมหยด

เจามนสดแสนงอนดงชอนหอย

กลบถามไตใครเลาเฝาตะบอยใหขาคอยขางเดยวตองเทยวเชอน

ฯลฯ

เกอบจะเปนเชนเขารำารองจำาจแมมายขคอนเรอมะเขอเปราะ

อยากจะใครไดลกมาปลกเพาะกลบกระเทาะหนาแวนเพราะแสนงอน

ฯลฯ

ประคองนางวางแทนแสนสวาท  สมผสพาดเพมจตพสมยอศจรรยลนเลอนสะเทอนไป ทถานไฟเกาดบกกลบโพลง

ฯลฯ           

ฝายศรสวรรณกเขาไปหาองคเกษราตรสขออภยททำาผดไป นางไดฟงกมไดถอโทษ เพราะเขาใจดวาพระสวามถกเวทมนต จงเสยทหลงเสนห

เดชะบญทลกระหมอมอยพรอม คดความหลงแลวกใหจตใจ

พรง หาย

ไมหงหวงจวงจาบใหหยาบคายขอถวายความสตยปฎญาณ

ฯลฯ

ตงแตพมไดพบประสบเจา  ดโศกเศราซบลงนาสงสาร

เพราะเรดรางหางชมมานมนานอยาอยงานเลยขยบมาหลบนอน

ฯลฯ

อศจรรยหวนไหวไมเรงรดเปนลมพดเรอย ๆ เฉอยเฉอยฉว

ชอใบไมไหวกระดกรกรกรวระทวยหวหอบระเหยเลยหลบไป ฯ

  ค ฝายนงเยาวเสาวคนธวมลสมร

อนาถนอนนงตรบไมหลบไหล

ฟงปรกษาวาจะกลบกองทพไปสองกรงไกรเรมงานการววาห

ฯลฯ               

เหนทวาสดสาครจะไปขอตนตอพระบดา  แตแคนสดสาครทไมรกหนา มามเมยเสยกอน จนมลกกบนางฝรง นางนนกจะหาวาตนมาชงผว คดไปแลวกหมองมว

แมมพนจนใจจะใหอย คงจะสซอกซอนสญจรหนพรงนเชาเราจะลาไปธาน อยทนอทมฬจะนนทา

ฯลฯ               

ฝายองคอรณรศมกมความขนใจโกรธสนสมททไปมเมยเสยกอน

จะเสกสองครองคดเปนนอยตองตำาตอยเตมอายสตายเสย

คะนงนอนรอนใจดงไฟเลย นำาตาเรยรดแขนแนนอรา               

องคอรณรศมไดยนเสยงสะอนของเสาวคนธ จงเขาไปไตถามสาเหต  เสาวคนธจงเลาความในใจใหทราบ

เกดเปนหญงสงสำาหรบอปยศตองถอยยศศกดศรเพราะมผว

พเคราะหดบรษกสดมวนองนกลวจะเปนนอยถงยอยยบ

จะตงสตยตดขาดในชาตน ไมขอมคครองรวมหองหบ

ขอพนางตางพยานทการลบแมกลายกลบกมใชใจสตร ฯ

                องคอรณรศมไดฟงกบอกวาตนเองกเปนเชนนนและจะ

ไมขอมคเชนกน

ตางคาดคนสญญาประสารนใหเฉยวฉนขนของไมตรองตรก

ตางหยบมดกรดหตถาเหมอนจารก

ลมรำาลกจะไดเหนเหมอนเชนตรา

ฯลฯ               

พอรงเชา เสาวคนธจงลอบมาบอกนางพราหมณวาตนจะกลบไปเมองการะเกด ใหไปตามบรรดาสาวสรรคกำานลในมา นางพราหมณเหนผดสงเกตจงทลวา องควณฬาจะพาไปชมดอกไมแกวเตรจกบเพชรนล ใหองคเสาวคนธเลอกเกบเพชรคแผนดนอยในมวกหน อยาไปเกบเพชรทอยนอกหน

อยกลางโขดโคตรเพชรเปนเมดเอก

สเหมอนเมฆหมอกหมดสดสลว

แมเขาใหไดมาแลวอยากลว จะลอทวไททาวทกดาวแดนฯลฯ

                แลวใหเอาเพชรเมดนนไปใสในภเขาเมองการะเกด กจะ

เกดเพชรงอกออกมาเหมอนรงแตน  นางไดฟงแลวกรบคำานางพราหมณเฒา  บรรดาพนกงานกเตรยมเครองอานไวคอยทาเจานายแตเชา                

ฝายองควณฬา รงขนกมาเฝาพระอภย เชญไปชมสวนพรอมกนทงสบหากษตรย  เมอพาขนเนนเพชรแลวกเชญใหทกองคเลอกเกบเอาไปไดตามทตองการ

เรองจำารสรศมสตาง ๆบางเขยวดางสกหราดงตากกง

บางเหลอบลายพรายแพรวแววนกยง

อรามรงเรองงามอยวามแวม

ฯลฯ               

แตองคเสาวคนธไมเกบเพชรนลจนดาใด ๆ เลย  องคละเวงจงถามถงสาเหต

นางนบนอบตอบวาถาแมโปรด จะขอโคตรไขเพชรกอนเตรจหน

นางวณฬาวาสงไรในแผนดน ฉนใหสนสารพดไมขดใจนางเสาวคนธคนเพชรพบเตรจงอก

ดดงดอกบษบงไมสงสย

คอยสนคลอนถอนหลดหลากสดใจ

แผนดนไหวเลอนลนเสยงครนครน

ฯลฯ               

ทกคนพากนประหลาดใจ องคละเวงตรสถามพระอภยถงเหตนซงไมเคยมมากอน พระอภยไมรจงตรสตอบวาวนน

ฤกษดมาก ไดมาชมเตรจเพชรนล แผนดนจงไหว เพราะจะไดปรากฏเปนยศศกด  จากนนองคละเวงกเชญกษตรยขนสรงชลบนบลลงก แลวไขสายกลไกขางใตดน

นำาทะลพพลงขนฟงฟาดดงหาฝนกระจายเปนสายสนธ

ลงโซมองคสรงชลสนมลทน ระรนกลนลนฟงจรงใจฯลฯ

                พอเวลาตหาโมง องควณฬากพาพระอภยและกษตรย

ทงสนมาหยดพกทตกโถงทหองทองพระโรงอยใตพมพฤกษ

ตนไมรมลมเรอยเฉอยเฉอยพดโตะเขาจดแตงไวทงซายขวา

พอพรอมกนลนระฆงสงสญญาโตะกมาเกลอนกลนดวยกลไก

ลกลอกลงวงเวยนเหมอนเกวยนขบ

พรอมสำารบหวานคาวขวดเหลาใส

เสยงกรงกรางตางเขมนไมเหนใคร

แตโตะใหญไปถงทวทกตวคน

ฯลฯ               

องคหสไชยชมเหลาจนเมา แลวชวนสองนองนอยใหลองเสวยสราดวยจนเมา แลวตอวาหสไชยแลวเขาหยกต

ขวน หนอกษตรยปดปองและไดกลนอายแอบองสองนาง จงชงปลำาถอดธำามรงคใสนวสองนาง

เพชรรงแตนแหวนมณฑปนพรตน

มาใสหตถชนชมสมประสงค

แกลงเลยนลอขอนองทงสององค

นางโฉมยงยกใหมไดแคลง ฯ

            ฝายนงเยาวเสาวคนธเหนพระญาตวงศพงศาอยพรอม

หนากนแลวจงทลขอลากลบเมอง พระอภยมณและพระมเหสกมความรก และอาลยทนางจะตองลาจากไป  หสไชยจำาตองกลบไปกบพระพนาง กมความอาลยในสองพระธดาสรอยสวรรณจนทรสดายงนก                

ฝายสดสาครเหนเสาวคนธทลลาไปกตกใจ เหนวานางคงเคองเรองของตน จงขอทลลากลบเมองการะเกดพรอมกบสองนองรก ทำาใหพระอภยมณและพระมเหสอาลยทงสามองคยงนก

  ค ฝายสลาลวนมครรภออน สดสาครเขาจะไปกใจหายเหนงวงเหงาเศราหมองคอยนองชาย 

ทำาเดนกรายเขาไปใกลกไมทก

ฯลฯ               

นางไดเขามากราบสดสาครแลวครำาครวญดวยความอาลยรก

ไมมครรภฉนหมายจะวายวอดไมขอรอดอยเปนคนใหหมนหมอง

นเวทนาอาลยลกในทองจงจะตองอยเปนคนทนทรมาน

ฯลฯ

  ค สดสาครรอนใจอาลยรก แตเกรงนกดวยพระนองทงสองศร

สกลนกลนชลนาแลวพาท จงอยดเถดขาจะลาแลวฯลฯ

แลวถอดแหวนแทนองคออกสงให

จงใสไวแหวนยนตไดกนผ

แมคลอดลกผกหตถสวสดกลบไปทเถดเจาอยาเศราใจ ฯ

  ค ฝายสลาลวนกลบสะอนนำาตาขนกกลบตกซกซกไหล

เฝาอวยพรวอนวงทกสงไปประเดยวใจพระจะกลบไปลบองค

ขอนงอยดใหเตมนยนเนตรพระป นเกศกษตรยชาตราชหงส

ถงหมนปมไดพบประสบองคธำามรงคลกรกตางพกตรา ฯ

            ฝายนงเยาวเสาวคนธเตรยมพลไวพรอมแลว เหนพระ

เชษฐาสดสาครยงสงเสยกนกบนางสลาลวน กใหยกพลออกเดนทางในกลางคน สดสาครรวานางออกเดนทาง กตกใจเรยกหสไชยออกจากวง เดนทางตามไปทนรถของเสาวคนธ แลวถามนางวาขดเคองตนดวยเรองอนใด เสาวคนธตอบวา ตนไมมหวงอะไรจงยกออกมาตามสบาย ไมเหมอนพระพสดสาคร ทมหวงตดรกหกสวาทไดไมขาดหาย

  ค สดสาครถอนใจไฉนหนอมาเสยดสอรอนใจดงไฟเผา

ปลอบประโลมโฉมยงวานงเยาวเนอความเกาเหมอนดงกายพวายชนม

ฯลฯ           

บอกวาทชานนเพราะสองนองนชยดตวหสไชยไว สงความตามทจะตองจากมา สวนนางสลาลวนนนมาขอขมา ตอนนตนจะไดชวยปองกนนางและกองทพให เสาวคนธตอบวา นางมครเฒาชวยปองกนใหแลว สดสาครไดฟงคำานางกเศราเสยใจยงนก

สงสารนองหมองเศราเพราะเรา สดจะคดคนดเจาพเอย

ผด

คะนงนกตรกความถงทรามเชยจนหลบเลยอยบนหลงมามงกร ฯ

            ฝายหนอกษตรยหสไชย คดถงสองพระธดาเมอจากมา

กใหอาลยอาวรณ

จะเรยนรำาทำาอะไรไมลำาบากมนยอดยากอยางเดยวเกยวผหญง

ถงยามดกนกนอนแนบหมอนองเรไรหรงเรอยรมหมวาฯลฯ

            ฝายลกสาวเจาลงกา สงสยทเกดอาเพศแผนดนไหว จง

ตรสใชนางรำาภาใหไปถามพระสงฆราชวา เปนเรองดรายประการใด พระสงฆราชจบยามดแลว บอกวาผหญงจะหนไปเอาหวใจเมองออกไปดวย

ไปบอกเลาเจามงหมายพงผวไมรอดตวเชนบำารงซงกรงศร

เรงรำาลกตรกตรองคนของด มาไวทลงกาใหถาวร ฯ           

นางรำาภานำาความมาทลองควณฬาตามคำาของสงฆราช นางไดฟงแลวกเปนทกข เหนวาเปนเคราะหกรรมใหเผอญเปนไป จงไมบอกกลาวแกผใด เอาดนถนนไปถวายองค

สวรรณมาล และแบงใหสองพระธดาดวย เลาความเปนมาของดนถนนใหทราบ พระมเหสดพระทยยงนก

ความรกพดจรงทกสงสน สมเปนป นปถพทมศกดทงชาตนพกบนองจะครองรก สามภกดพงพาพระบารม

ฯลฯ

ตอนท ๔๖ พระอภยมณกลบเมอง

ฝายพระอภย ชวนนองรกศรสวรรณมาปรกษาวา จะเลกทพกลบเมอง แลวจะแตงววาหสนสมทรกบพระบตรอรณรศม องคศรสวรรณกเหนดวย พระอภยจงสงนองใหเตรยมยกพลกลบในวนพรงนเชา            

ฝายพระอนชาศรสวรรณตรสบอกกบพระมเหสเกษราวา นางรำาภามครรภแลว

พจะใครใหของสำาคญไวแหวนกำาไลปะวะหลำาเครองทำาขวญ

สำาหรบผกลกเตาเปนเผาพนธ จะไดกนครหาขางหนาไปนางทลตอบขอบคณทลกระหมอม

ซงโอบออมเออเฟ อแกเนอไข

พระเอนดกมารประการใด นองมไดเของขดเปนสจจาฯลฯ

            แลวใหไปตามนางรำาภามาพบ

  ค มเหสดใจปราศยทกสงสารนกชนษาออนกวาฉน

ไดรวมครจกจะรกกนเหมอนพงศพนธพนองอยาหมองใจ

ฯลฯ           

แลวตรสวา เมอนางรำาภามโอรสกจะไดเปนนองพระบตร แลวถอดแหวนเพชรเจดกะรต จากพระหตถใหนางรำาภา นางรบไวดวยไมตรแลวทลวา ทตนผดพลงครงในสงคราม ขอใหอภยแกนางดวย

  ค นางรบคำารำาวาประสาซอ มไดถอสงครามตามวสยไมดถกลกผหญงอยากรงใจ จะรกใครใหเหมอนเพอนชว

ฯลฯ           

องคอนชาศรสวรรณตรสบอก นางรำาภาวาพระองคจะยกกองทพกลบแลว จะชวนนางไปดวย

จะชวนเจาเยาวลกษณไปนคเรศจะถอเพศพทธกจหรอคดไฉน

หรอรกรตกดขวางเปนอยางไร กตามใจใชจะขดอธยา           

นางรำาภาทลวานางเปนชาตฝรงเกาะลงกา ไมสนทดในภาษาไทย อนงเจาลงกาไดเมตตาเลยงตนไว มพระคณเพยงแผนดน ในชาตนถาชวตยงไมสน กตงใจจะอยเปนขาองคละเวง

เชญพระองคนงลกษณไปนคเรศ

คอประเทศธานนทรถนสถาน

แตหนหลงพลงผดกจการโปรดประทานโทษาอยาราค ฯ

            พระอนชาศรสวรรณไดฟงนางแลว กตรสตอบตามใจ

นาง แลวประทานของรองพานใหนางและบตร

สรอยสงวาลบานพบสำาหรบบตร อยาใหสดสนเชอเปนเนอไข

รำาลกถงจงคอยพาลกยาไปชมเมองไทยบางเถดนางอยางหมางเมน

ฯลฯ           

ฝายนางยพาผกาเขาไปขอสมาสนสมทร แลวขอใหสนสมทรกรณาลกทอยในครรภ

ความทกขทนลนเหลอแตเมอคลอด

จะไดรอดชวาหรออาสญ

ขอบญญาฝาละอองชวยปองกน อยาใหอนตรายมทางนเลย           

สนสมทรไดฟงจงตอบนางไปวา คดจะพานางไปเมองดวย แตเกรงเผาพงศวงศวาน จะวาใหเปนราค เมอแคลวคลาดกนแลว ถงนางจะมผวใหมกไมหาม

แตลกเตาเอามาใหขาเลยงตงชอเสยงตามขาภาษาสยาม

เปนเชอไขไวยศใหงดงาม ไดถอตามภาษาพาราเราฯลฯ

            นางรำาภาไดฟงจงทลประชดตอบกลบไปวา ทตน

นอบนอมยอมอยกบสนสมทร กเพราะรบแพ สำาหรบฝรงนนไมมผวสอง ดงนนทโปรดใหตนมผวใหมนน ไมมทางเปนไปได ขอมเพยงสนสมทรแตผเดยว ถาเปนอยางอนขอใหลงอาญา

จะคอยจบปรบไหมขายฝรง เฆยนใหหลงลายสงไปโรงสขอพงบญมลกาเปนสาม  พอไพรรทวไดกลวเกรง ฯ           

แลวสนสมทกถอดธำามรงคบษยใหนางเกบไวใหลก แลวพดปลอบประโลมนาง

จะกลบมาหาเจาอยาเศราสรอย ไมขาดคอยลมมตรพสมยพลางลบหลงตามเคยชะเลยใจ  เหมอนเปลวไฟฝอยนดก

ตดเชอฯลฯ

            ฝายพระอภยจะไปสงลาองควณฬา จงออกปากกบพระ

มเหส นางกไมขดขวาง พระอภยจงเสดจไปหาองคละเวงยงตกทอง

  ค พระลบโลมโฉมเฉลาเยาวรกษ

ไมสนรกรวมชวตพสมย

ถงตวพนจะพรากจากเจาไป แตจตใจอยเฝาทกเชาเยนฯลฯ

แลวเปลยนเปลองเครองทรงทงมงกฎ

ใหนงนชนางวณฬามารศร

สำาหรบทรงองคโอรสเครองยศน

เหมอนตวพผบดาสถาวร ฯ

            องควณฬารบประทานแลว ใสพานตงไวบนบลลงกรม

สวรรณบรรจถรณ แลวครำาครวญอาลยรก

พระจากไปไหนจะมาเหนหนานอง เหมอนเดอนสองภพไตรใครจะเหมอน

จะนบปมไดกลบมาเยยมเยอนยงกวาเดอนลบฟาเหลออาลย

จะแลเหลยวเปลยวเปลาทกเชาคำา

โอวากรรมนองสรางแตปางไหน

นางครวญครำากำาสรดระทดฤทย สะอนไหไมวายฟายนำาตา ฯ           

พระอภยสงเสยและสมรกกบนางอยจนตสบเอด จงลานางกลบ

แลวสงความทรามสงวนวาจวนรง

จะจากกรงเตรยมองคตามวงศา

แมเนอคอยจงดพขอลานางโศกากอดบาทไมคลาดคลาย

ทลกระหมอมจอมทวปประทปแกว 

จะลบแลวเชาเยนไมเหนหาย

ไมมทองนองจะขอเชอดคอตาย ไมเสยดายชวตสกนดเลยฯลฯ

ถงคนอยผอนสกหมนแสนไมเหมอนแมนทลกระหมอมจอมเกศา

จะเยนเยยบเงยบทงเกาะลงกา กนนำาตาตางขาวทงเชาเยนฯลฯ

            พระอภยรบขวญองควณฬา แลวกไปสรง แลวแตง

องคทรงเครองเสรจแลว กลบมาหนาพระลาน พวกองควณฬาตามมาสงทพลบพลาหนาปอม

มาตามสงตรงพลบพลาทหนาปอม

ประณตนอมยอกรใหพรผว

พอฤกษดตฆองใหหมองมวจะทรงตวมใครไหวฤทยระทวย ฯ

            ระหวางทางพระอภยใหอาลยถงองคละเวงยงนก พระ

มเหสเขามาปลอบโยนใหคลายใจ             เมอไพรพลเดนทางมาถงฝ งสมทรเมองลงกา พระอภยกใหหยดโยธาแลวใหยกโทษฝรง ทงระเดนทจบคมขงเอาไว พรอมทงคนของขาไทใหกลบคนไป บรรดาแขกฝรงทงบาวนาย กกราบถวายบงคมลาไปธาน

  ค ฝายทกองคพงศกษตรยตางจดทพ

ลงเรอกลบขามคงไปกรงศร

ตางถงเมองเรองสำาราญผานบรพอเดอนยยามหนาวคราวเหมนต ฯ

            ฝายนงเยาวเสาวคนธ สดสาครกบหสไชยกลบมาถง

เมอง พรอมทงพราหมณเฒากเขาไปเฝาองคกษตรย พระองคไดตรสถามถงความหลง พราหมณพฤฒากทลแถลงตงแตตน จนถงกลบมากรงไกร สดสาครรอนใจและกำาสลดเศรา ทลวาตนไดทำาผดพลงเหมอนชวตจะปลดจาก

กาย เมอสนธระแลวตนกจะขอรองบาทไปจนตาย            

ฝายนงเยาวเสาวคนธไมยอมอยใกลสดสาคร ไปหมอบอยกบพวกแสนสาว แลวถวายเพชรเตรจแกว ใหกษตรยไปทงสององคตอหนาพราหมณ ทลวาเปนโครเพชรเพราะยายพราหมณบอกใหทราบ

  ค ฝายปาโมกขโลกเชษฐรเหตใหญ

จะเกดไพรเบยนเปนเสยนหนาม

จงทลทาวเจาเมองตามเรองความ

โทษยายพราหมณคราวนถงทตาย

ฯลฯ           

ดวยเหตทไมหามเสาวคนธแตกลบแนะใหแกะเตรจ ทำาใหเพชรของเขาสญหาย ชาวเมองเคองแคนเสยดาย จะตามมารบพงถงเมองการะเกด             องคกษตรยจงตรสวาเปนบญกรรม ถาจะคนเขาไปกจะดอดสใจ จงใหประจไวทภผานอกเมอง

ใหชอเขาเนาวรตนจดสำาเรจเมอเกดเพชรจะไดชมสมถวล

ฝายพฤฒาลาทาวเจาแผนดนไปสถนฐานพราหมณตามสำาราญ ฯ

ตอนท ๔๗ อภเษกสนสมทร

            ฝายพระอภยใหอาลกษณจำาลองสารไปนดฤกษกบพระอนชา เพอจดงานววาห อกฉบบหนงมไปยงเมองการะเวก            

ศรสวรรณอานสารมความวาขอพระราชบตรใหสนสมทร แลวจะเสกใหทงสองครองเมองแทนพระองค ศรสวรรณทราบความในสารแลว กสมถวลทจนดาใหทตหยดพกอยกอน แลวเอาสารพระอภยไปถวายอานให ทาวทศวงศทรงทราบ ทาวเธอกชนชมสมประสงค

มเหสดใจดงไดแกวเปนรแลวพนทกขทงลกหลาน

แลวสงสาวสรรคพนกงานตระเตรยมการไวเสยเจยวประเดยวน ฯ

            ศรสวรรณทลลาออกมาตอบสาร และใหบรรณาการ

มอบใหทตไป ทตทลลามาลงเรอไปกรงการะเกด ใชเวลาครงเดอน เมอถงทาแลวกแจงความใหลามทราบ

  ค ฝายเสนสนายครนสายแสงตางตกแตงตามกำาหนดมยศถา

แลวเชญเครองบรรณาการกบ ตามเสนานำาเขาไปในพระ

สารตรา โรง ฯ

  ค กรมวงบงคมบรมนาถ ทลเบกราชทตถอหนงสอสาร

มาเฝาพรอมนอมประณตบทมาลย

อาลกษณอานออกความตามกจจา ฯ

            ในสารมความวาพระเชษฐาเจรญราชไมตรกบพระอนชา

ผครองเมองการะเวกไดกรณาตอสดสาครเหมอนเปนบดา เลยงดแทนตน ทงเสาวคนธและหสไชยไดตามไปชวยรบเมองลงกา สองพระธดาสรอยสวรรณ จนทรสดา พระอนชากชวยเลยงเหมอนเปนบตร สวนเสาวคนธและสดสาครนน กสดแตพระอนชาจะปราณ ในเดอนสจะทำาการววาหสนสมทรกบอรณรศม หลงจากนนเผาพงศวงศกษตรยจงจะมาเมองการะเกดของพระนอง เพอสมานไมตร

  ค พระชนชมสมหวงสงอำามาตย

ใหนำาราชทตาไปอาศย

แลวจากอาสนยาตรยางเขาปรางคใน

ตรสบอกใหอคเรศแจงเหตการณ

            องคจนทวดกเหนดวย และเหนวาหสไชยอาสาไปทำาศก

ลงกานน เจาเมองผลกจะใครไดเปนเขย เจาเมองการะเกดจงตรสวา พระองคคดทจะใหทงสองไดแตงงานกน เพอได

เปนลกจะปลกฝง            

ครนรงเชาเจาเมองการะเกดจงใหตอบสารเปนขอความมไมตร ใหทตถอกลบไปเมอง เมอทตมาถงเมองแลว กถวายสารของสองเมองแกพระอภย ในสารของพระอนชาศรสวรรณตอบมาวา ไมขดของ และขอเชญพระเชษฐามาในงานววาห สวนสารของเจาเมองการะเวกตอบมาขอบพระคณ และทลวาหลานนอยสรอยสวรรณ จนทรสดานน มชนษาใกลกบหสไชย

ขอรบเลยงเพยงบตรสจรตถนอมสนทเหมอนหนงในเชอไข

การววาหถาจะเลอนไปเดอนใดตามพระทยไมขดพระอชฌา ฯ

            พระอภยทราบความในสารแลว กชนชมโสมนสจงตรส

สงบรรดาเสนาอำามาตยใหเตรยม กำาปนพนลำาพรอมผคน เครองเลน พวกเตนรำา รวมทงมวยปลำา และละคร โขน ไปรวมงานแตงงาน

มาทอดทาหนาแพเรอแหแหน อเนกแนนในมหาชลาสนธบางรองรำาทำาเพลงบรรเลงพณ คอยทาบนปถพดวยปรดา ฯ           

ฝายองคพระอภยพรอมพระมเหสและโอรส แตงองคทรงเครองแลวพากนมาลงเรอ ออกเดนทางไปเมองรมจกร

พอออกจากปากนำากคำาพลบจดเพลงคบโคมรายขนปลายเสา

เปนเดนอสามยามหนาวลมขาวเบา

พดเพลาเพลาพอไดใชใบสบาย

ลำาทนงดงกนเปนหลนแลน ไปตามแผนททะเลคะเนหมาย

ลวนเคยคลนชนใจทงไพรนาย นงสบายบงลมแลชมดาวฯลฯ

บอกบตรชหตถแลวตรสวาทกลางฟาเรองยาวนนดาวไถ

โนนดาวธงตรงหนาอาชาไนยดาวลกไกเขากเรยกสำาเหนยกนาม

ฯลฯ

ไมขดของลองลมถงรมจกรเสยงคกคกฆองกลองแซซองเสยง

ทหารโหโลลอมมาพรอมเพรยงเขาทอดเคยงรายทาหนาธาน ฯ

            ทาวทศวงศทรงจดทพกใหฝายพระอภยตามฐานานรป

  ค หยดสบายหลายคนตางชนแชม

พอเดอนแรมฤกษดพธไสย

ใหหมายเวรเกณฑบอกสมนอกใน

ทงนายไพรพรอมพระวงศพงศประยร

ปลกโรงราชพธสบสหอง มมขชองมณฑปนภศลประดบเครองเรองแอรมแจมจำารญ 

ทพนพนปนลาดดาดศลา

ฯลฯ  ค ฝายพวกถกปลกโรงสำาหรบเลน

บางลากเขนลอเกวยนบางเขยนแผง

ผกภเขาเอาไมดดขนจดแจงตางคดแตงตางกนประชนโรง

ฯลฯ

หนละครมอญรำาทำาโรงงวเปนแถวทวสองขางทางถนน

เดกผใหญไพรฟาประชาชนมาเกลอนกลนกลาดกลมประชมกน ฯ

  ค สมเดจทาวเจาบรรมจกรเหนพรอมพรกยนดจะมไหน

ใหโหราหาฤกษเจรญชยประจวบไดเจดคำาเปนสำาคญ

ฯลฯ

ปโรหตตดเทยนคอยเวยนแวนพลคะแนนจนทนเจมเฉลมศร

โหรคอยทาหาฤกษเบกบบดพลระวงตฆองสำาคญเปนสญญา ฯ

            ฝายองคอรณรศมมความขนของเมอรเรองการววาห ก

คดถงองคเสาวคนธทไดใหทณฑบนกนไว ทวงเมองลงกาวาชาตนจะไมมค แตกกลวพระบดา และเชษฐา คดจะมดกรดคอใหตาย แตกไมกลาทำา

จะตองดอถอสตยขดรบสง สทนทงตดาประสาหญง

แกลงทำาหลบจบไขไมไหวตงบรรทมนงนกสะอนฝนฤทย ฯ

            ฝายองคเกษราไมเหนอรณรศมกไปตามเหนลกรกนอน

อยจงตรสวาเวลานกำาลงตงพธววาหอยใหไปเขาพธ นางกทลตอบวาตนไมสบาย เมอถกคาดคนกจำาตองทลความตามจรงวา ตนไดสาบานตวกบเสาวคนธวาจะไมมค ตวสนสมทรเองกมเมยแลวมลกอยในทอง

ทงลกเตาเลากยงอยในทอง จะไปตองนอยหนาชาตทาสมขออยสตายวายชว พระชนนโปรดดวยชวยสก

ครา ฯ           

องคเกษราไดฟงกทำาเปนโกรธพดจาหวานลอมดวยประการตาง ๆ แตไมเปนผล

  ค ฝายโหรนงตงนาฬกากำากบ กำาหนดนบนาทสรยฉาน

พอฤกษดตฆองกองกงวานพนกงานสงขแตรขนแซซอง

ฯลฯ           

พระอภยเหนผดทำานองคงจะมเหตขดของขางในวง ทาวทศวงศเขาไปตอวาพระมเหส พระนางจงตามไปปรางคขององคอรณรศม เหนองคเกษรากรวขาไทอย กโกรธพระบตรทปลอยใหลกเขยคอยทาอย พระธดากทลบตอบวาไดปลอบนางแลว ไมเชอขอใหพระมารดาไปถามเนอความด เมอนางพระยาเขาไปพบหลานเศราหมองอยกถามความ นางกตอบความใหทราบ และยนยนยอมตาย ไมยอมทำาการววาห

ดวยเกดมาอาภพใหลบเสยไมเปนเมยนอยหญงชาวสงหล

จงโปรดใหไปภเษกเสาวคนธเขามณฑลตอทหลงขอรงรอ ฯ

พระอยกตรสวา สดสาครเปนนองตองรอทหลง ตวเปนพตองตงกอน ในทสดนางทนออนวอนจากบรรดาพระญาตวงศผใหญไมได จงยอมเขาพธอยางมเงอนไข

แลวทลวาถาหมอมฉนทำาขวญแลว

อยาใหแผวพาลพบประสบสม

ยายรบคำาซำาวาอยาปรารมภใหนงหมขาวผองละอององค

ฯลฯ

  ค เขามณฑลมณฑปอภวาท ประยรยาตรโยคฤาษไสย

มโหระทกกกกองทงฆองชยพระอภยนอมประณตทาวทศวงศ

ฯลฯ

ปโรหตตดเทยนใหเวยนแวนมาขางแทนถวายทาวเจากรงศร

ทาวทศวงศสงใหพระอยก สมาลเกษราธดาดวงฯลฯ

ถวนสำาเรจเจดรอบไดชอบโชคดบเทยนโบกควนเฉลมเจมถวาย

ใหสององคทรงตรารปนารายณ เปนทฝายหนาพระชนกาตางอำานวยอวยพรสนทรสวสด ทวกษตรยสรยวงศเผา

พงศาสวนสององคลงจากทองกองจนดา

นางกมลาหลกไปเสยในวง ฯ

            เสรจการอภเษกแลวทาวทศวงศพรอมพงศกษตรย

ออกมานงในพลบพลาหนากำาแพงดการเลนตาง ๆ

พวกรำาเตนเลนงานละครโขนเสยงตระโพนกลองประชนลวนขนแขง

พวกโมงครมทมกลองเลนกลางแปลง

คลาแตงตวดเดนตไม

เลนประชนกนกบวงพวกโหมงครม

เปนกลมกลมกลางแปลงแทงวสย

หกตะเมนเลนหนาพลบพลาชยขนกระไดดาบทะลวงลอดบวงเพลง

บางขนไตไมสงสามตอตงรำาแพนทงโจนรมตามลมเหลง

บางสรวลเสเฮฮาเสยงราเรง ทำาชนเชงรำาเตนเลนประชนฯลฯ

เสยงกลองโยนโขนเมองผลกเลน 

ทำาเปนบทละครดวยชวยฉลอง

เลนบตรลบพลบคำาตองจำาจองขนขาหยงนงยองยองนองนำาตา

ฯลฯ

ผหญงดอยขางโขนเมองผลก บางกนกเวทนานำาตาไหล

หนละครมอญรำาระบำาไทยเพลงปรมไกเทพทองรองคางคาว

ฯลฯ

  ค ฝายกระบมคสกบดงบงคมตงทาเวยนทำาเหยนหน

ตางเยองกรายรายเรยวเขาเคยวกน

ตงประจญตามทำานองตกลองแปลง

ฯลฯ           

ฝายพระหนอสนสมทรทราบวา องคอรณรศม เคองดวยเรองทผานมา ตงแตเสรจงานววาห กคอยทาอยถงสบหาวนกไมเหนสงองคอรณมารวมแทน กใหโศกเศรายงนก และนกอายผคน จนจบไขเปนลม บรรดาสาวสรางคจงนำาความไปทลพระบตรงคพระวงศวาน พระอภยไดฟงหยงรวาอดส จงตรสชวนพระมเหสกบสองพระธดาไปเยยมสนสมทร พระอนชาศรสวรรณกบองคเกษราทราบเรองกรวานดดาเปนไขรก

อนยาดมสำาหรบแกกบโรคจะดบโศกนนไมไดทงไตรจกร

เมอหนมสาวคราวเรากเศรานกอนหลานรกนกเปนเหมอนเชนเรา

ฯลฯ

พระอคเรศเกษราสารภาพพระไมทราบเหลอปญญาจะวาขาน

เหมอนคเชนทรเจนขอเหลอหมอควาญ

กระหมอมฉานวอนวาสารพน

ฯลฯ           

แลวพระศรสวรรณกมายงหองสนสมทร ไดพบพระอภยทมาอยกอนแลว สวนองคเกษราไปเฝาพระชนน พบพระธดาอยดวยจงทลขอใหชวยบงคบ องคอรณรศมไปเยยมสนสมทร

  ค ฝายอรณขนหมองเพราะครองสตย

สทลทดพจนาอชฌาสย

เมอทำาขวญบญชาใหคลาไตคล กตามใจไมขดพระอชฌา

  ค ฝายโฉมยงองคอรณรศมเหนพกตรพเผอดลงกสงสาร

เพราะโศกเศราเปลาใจอาลยลานนางรำาคาญของขดดวยสจจา

ฯลฯ

  ค สนสมทสดชนระรนรส ดวยโอสถเสนหามารศรสรางประชวรสรวลสนตไดทนท พระอยกดใจกระไรเลย

ฯลฯ

  ค ฝายพระวงศพงศาคณาญาต

เหนหนอนาถอมเอมเกษมศร

ตางชนชมสมถวลดวยยนด เหนชอบทกษตรากลาไป            

ฝายพระอภยครนลกรกสรางโศกแลว กปรกษากบพระอนชาวาวนพรงนเดอนหก จะยกพลไปเมองการะเวกเพอเสกโอรสทำาการววาห พระอนชากนอมรบแลวมาเตรยมพล เพอออกเดนทาง

  ค ฝายโฉมยงองคอรณรศม สถตทแทนทองของเชษฐาไมพบพานมารดรและบดา จนออกมาถงทะเลวาเหวใจ

ฯลฯ

  ค จะยกหนอนรทรสนสมท ไดนงนชมาดวยกนกหรรษา

สถตแทนแสนสบายทายเภตราคอยเวลาทจะลอบไปปลอบนาง

ฯลฯ

เขานงแนบแอบนองนางรองหวด

ขยบมดเมนประคองของสงวน

แลวถอยถดลดเลอนเบอนกระบวน

จะมากวนกอกรรมใหจำาตาย

ฯลฯ

พระปตราชมาตรงคกปลงใหควรหรอใจจงมาเดอดไมเหอดหาย

มเมตตาปรานแลวพชายจะไดตายเสยดวยกนขยนด ฯ

            นางไดฟงคำากทลตอบวา เมออยทวงลงกาไดพดตกลง

กบองคเสาวคนธ เปนทณฑบนตว

แลวทลความตามซอเพราะถอสตย

จงของขดขอนไมมผว

จะยอมอยคสองกหมองมว จะฆาตวเสยใหตายวายชวาฯลฯ

            แลวทลวา ถาสนสมทรรกใครอาลยตน กขอไดโปรดเปน

เหมอนเชษฐา ขอใหเมตตาอยาใหตนตองตาย

  ค สนสมทรสดซอกลดมอนงประหลาดจรงใจหนอใจคอหาย

แมขนใจเหนไมรอดจะวอดวาย จะลงรายวาเราพามาฆาตฯลฯ

สนสมทรคดสงหนงขนมาได จงกลาวแกนางวา

ไปพาราการะเวกเสกพระนองเปนคครองศฤงคารตามสารศร

แมของขดตดใจไมใยดทำาใหพอบอายเพยงวายปราณ ฯ

            องคอรณรศมไดฟงกสงสารจงยอมโอนออนวา ถาองค

เสาวคนธยอมแตงงานแลว

เขายอมอยคครองแลวนองรก จะเปนอคเรศพระเชษฐา

นางวงวอนผอนผนจำานรรจาดวยมารยาแยบคายใหตายใจ ฯ

ตอนท ๔๘ นางเสาวคนธหน

  ค จะกลบกลาวเจาพาราการะเวก

หวงภเษกลกรกเปนศกดศร

ดวยเดอนเจดเสรจพระอภยมณ มาบรเรมงานการววาห           

พอถงเดอนหกกตรสสงใหแตงวง สำาหรบใหเปนทประทบของวงศาไวสามแหง ใหหนอกษตรยหสไชยไปกำากบงาน

  ค ฝายนงเยาวเสาวคนธวมลโฉม

เปนทกขโทมนสในฤทยถวล

แตทตถอหนงสอมาถงธานนทรนางทราบสนศภสารการววาห

ฯลฯ           

นางเหนวาครนจะอยสดอดวยถอสตย กสดทจะขดพระบดาได นางจงคดเตรยมการเปนความลบ ลอบทำาสำาเภายาวเกาเสน สำาหรบแลนออกทะเลลกเพอฝกทหารได จดเตรยมผคนและเสบยงไวพรอม            

ฝายพระอภยแลนเรอมาไดเดอนหนง กถงเมองการะเวก เจาเมองการะเวกกออกไปรบ

  ค ฝายปนปกนคราการะเวก จงสงเอกเสนาอชฌาสย

จดเกณฑแหแตรสงขเรอดงไวเราจะไปรบกษตรยขตตวงศ ฯ

           เมอมาถงแลว กใหการตอนรบตามประเพณอยางครบ

ถวน แลวกทลลาแยกยายไปยงวงทจดเตรยมไวใหประทบ เมอตอนใกลพลบคำา

  ค ฝายนงเยาวเสาวคนธวมลสมร จะจำาจรจากประเทศหน

เชษฐาคดอาลยในพระอนชา ทงบดามารดรจะรอนรน

ฯลฯ

จงตรสสงทงหลายฝายขาหลวงใหทงปวงปดความใครถามหา

บอกวาเราเขาบำาเพญภาวนาไมพดจาวาจะเสรจสกเจดวน

            แลงเขยนคำาอำาลาสมาโทษ กบเพลงยาวครงทอยลงกา

ไวบนทนอน แลวปดประตใสสลกไว พอใกลพลบคำาจงหลบออกจากปราสาทไปลงเรอ แลวใชขบแลนไปทางทศพายพ หมายจะเขาไปยงอาวสนธมดถลา

  ค จะกลบกลาวเจาพาราการะเวก

จวนอภเษกฤกษแรมอนแจมใส

แตบตรศรสวสดกบหสไชยไปไหนไมเหนหายหลายเวลา

ฯลฯ           

เมอนางกษตรยไปตามทหองนางไดพบสารอานดรความแลว เสยใจจนสลบไป พวกทาวนางนำาความไปทลเจานครการะเกด พระองคไดอานสารทราบความแลว กเสยใจสลบไปอกองคหนง พระอภยพรอมทงพระอนชา พระมเหส

พระธดา พระโอรส และหสไชยพากนไปยงหองเสาวคนธ เจาเมองการะเวกใหอานสารของนางใหทกองคทราบ เมอจบแลวกใหอานสารของสดสาคร ทมถงเสาวคนธเมอครงอยลงกา

  ค พอจบเรองเคองจตพระปตเรศ

จงวาเหตนดหนงมาหงสา

หนงสอนอลวนใชปญญาประดษฐแตงแกลงวาสดสาคร

ฯลฯ

  ค พระอภยใหระทดกำาสรดเศราสงสารเสาวคนธนอยละหอยหา

ทงพระนองสองนางตางโศกา เวทนานงเยาวเสาวคนธฯลฯ

            พระอภยจงทลทาวเจาเมองการะเวกวา พระองคกบพระ

อนชาจะออกตามหาองคเสาวคนธเอง กษตรยสรโยทยกนอมรบ และทลวาเมอตามพระธดามาไดแลว กจะไดววาหเสกสองใหครองกน

  ค สดสาครถอนสะอนคอยฝนพกตร

ทลทรงศกดตามจรงทกสงสรรพ

อนหนงสอคออลาลวน กระหมอมฉนมไดทรายท

หยาบคายฯลฯ

            แลวขอบงคมลาไปตามนางจนกวาจะพบ แลวจะไปฆาส

ลาลวนเอาศรษะมาใหนาง สดสาครคดแคนจนสลบไป พระสรโยทยจงไกลเกลยตรสวา อยาไปโกรธฝรงททำาหนงสอนเพราะวามนเปนกลศก

อยาเพอคดตดตามคอยถามขาวไดเรองราวมนหมายจงผายผน

อนฝรงลงกาอยาฆาฟนเสยสตยธรรมทศพธผดโบราณ ฯ

            สดสาครรอนอกถงนองรกทตองจากไป

แมพบปะจะไดใหความสตยศรสวสดจะสรางทหมางหมอง

ประการหนงถงมอยเปนคครองเปนพนองอยดวยกนจนวนตาย

ฯลฯ           

พระปตราชมาตรงคและวงศวาน ตางพากนสงสารจงใหโหรทำานาย โหรชำาระพระชะตาของพระธดาแลว เหนวาเปนคราวเคราะหวบต แลวทลความวาพระธดาไปทางทศพายพ

เมอตามไปกจะพบแตมเหตกลบกลายหลายสถาน ตอเมอสบสปแลว จงจะไดกลบมา            

กรงกษตรยไดฟงคำาทำานาย จงตรสใหแตงกำาปนไปเทยวตามหาพระธดา สดสาครบอกวาตนจะขมามงกรออกตามนางเอง แลวทลลาทาวการะเกดออกเดนทางไปโดยไมรอชา

  ค หนอนรนทรสนสมทรกสดเศรา

แตหมอบเฝาฟงรหสเหนขดสน

หมายวานองสองสมรเขาผอนปรน

จะพลอยพนทกขดวยกปวยการ

ฯลฯ           

เมอเหนวาไมสมคะเนแลว กโศกเศราจนเปนลมนงไป สามกษตรยแกไหขใหฟ นขน หนอกษตรยหสไชยกรองไหถงพยา ทงอาลยในธดาเจาเมองผลก ฝายองคพระอภยไดทลทาวเจากรงการะเวกวา พรงนจะลงเรอไป แลวลากลบมาทประทบ สวนหสไชยกไปพบสองพระธดา

คอยสงสอนนองนอยละหอยละเหย

ตางสงเสยเศราหมองไมผองใส

นางใหลกตกตากบผาสไบพระหสไชยใหแหวนทดแทนกน ฯ

            สวนองคสวรรณมาลเหนสนสมทรเศราโศกเสยใจ จง

ไปหาสนสมทรยงเรอกำาปน แลวไตถามความใน เมอทราบความแลว จงแกลงตรสเปรยบเปรยวา

อนวสยใจจรงหญงมนษย รกบรษสดรกสมครหมาย

ซงมารยาพาทเพราะมอายเขาไมตายจรงหรอกบอกใหร

ดวยรนราวสาวแสแลวแตแรกเปรยบเหมอนแขกคดเดยดดวยเกลยดหม

ตอเมอไรไดเปนเหมอนเชนช จงกลบรรกชายถวายตวฯลฯ

            เมอฤกษดแลว กพากนออกเดนทางแยกยายกนไป พระ

อนชาศรสวรรณไปเมองรมจกร พระอภยกไปอกทางหนง พบลกคากไตถามถงองคเสาวคนธ แตกไมไดขาวคราวแตอยางใด            

ฝายสนสมทรระหวางเดนทางมากลางนำาไดไปหาองคอรณรศม เขารบขวญนางแตถกนางบายเบยงตามสญญา ตอนนองคเสาวคนธหนไปแลวเปนแคลวกน

ยงกลบมาหาสทำาจจ ประเดยวนกไดวนระหนหนมาทำาเทยมเลยมเลนเหมอนเชน ผดกฉนเชอดคอใหมรณา ฯ

กน           

สนสมทรกกลาวแกดวยเหตผลวา จะคอยอยตอไปคงไมได เพราะตนไดแตงงานกบนางแลว ตามทรบสงประทานมาให

มเคยงคตามความรบสงเหมอนชงชงจงไมชมประสมสอง

จะเคองขดอธยาฝาละอองจงจำาตองตามรบสงไมฟงกน ฯ

            นางไดฟงเหนวาสนสมทรตฝปากไดดขนมากกวาแต

กอน หรอวาใครสอนมาจงคดจะลองดทวงท

ซงโปรดใหใชจะสงใหสงวาสใหรบราชกจการผานกรงศร

จงตองตามความรบสงมาดงน หมายพระพคงจะไมทำานองฯลฯ

ไมออนนอมยอมตามความรบสงพกยงมใหเจาไปสวรรค

แมจะใครไดตายงายงายนนจงผอนผนพอไดหวานเปนวานเครอ

ฯลฯ

พระกอดเกยเชยปรางถออยาง เสยงฟอดฟอดเฟนซาย

ยอด แลวยายขวา

ถนอมแนบแอบอรณอนอราเหมอนสายฟาแลบรอบขอบทะเล

ฯลฯ

เมอเดมทพนองรวมหองหบแลวกกลบไดเสยเปนเมยผว

นางนองสาวคราวออนวอนฝากตว

ฉนไดชวดดวยชวยเอนด

ฯลฯ           

ฝายองคพระอภยกบศรสวรรณ เกณฑกำาปนออกไปตดตามองคเสาวคนธทกทศ แตยงไมพบ

ตอนท ๔๙ นางเสาวคนธแปลงเปนฤาษ

            ฝายนงเยาวเสาวคนธแปลงองคเปนพราหมณ มบรวารตดตามไปพนรอยคน แลนเรอไปไดเดอนเศษเขาเขตเมองวาหโลม ทางขนโรมวสย อนเปนเมองใหญของพวกพราหมณ

เหนเกาะเพลงเรงแรงแสงสวางลกอยกลางเกาะเองนาเกรงขาม

ตนสงขรลอนโลงพลมโพลงพลาม

ยาวสกสามสบเสนลวนเปนไฟ

ฯลฯ           

เมอดในแผนทกรวาเกาะนชอชมเพลงเชงไศล มเรองเลาวาทเกาะใหญมพระยานาคอยเปนจำานวนมาก ไดพนพษดงเพลงเปนควนฟงฟาดน ถกเทวดาสารพดสตวตาย พระนารายณรเรองจงไดเขามาแกไข

มาปดปลองชองชวากทนาคผดถอนพษภชงครายใหหายสย

เหลอเปลวปลองตรงปลองเหมอนกองกณฑ 

เปนไฟพนสกเทาเขาครน ฯ

  ค นางอานดรโฉลกโลกเชษฐทเขาเขตขวางแดงกระแสสนธ

วาไหลมาแตสวรรคชนพระอนทรผใดกนแกบาปอาบกด

ตายจะไดไปกำาเนดเกดสวรรคลำานำานนมาแตหนาพาราณส

พวกถอไสยในจงหวดปถพเอาซากผนนมาทงทงหญงชาย

ฯลฯ           

นางอานดรเรองแลวจงแปลงองคทรงหนงเสอเปนฤาษ เปลยนชอเปนพระอคค นำาพวกขาไทไพรพลทงหญง

ชายแปลงตนเปนชพราหมณ เปลยนนามตามทบวชทกคน บอกวาพวกตนเปนชาวกบลพสด เทยวโปรดสตวตามกจของฤาษ แลวเขยนสำาเภาอกขระปลกเสกเลขยนตเอาเรอนนลอยลงในนำา ใครตามมากจะเหนเปนสำาเภาของนาง เพอใหสดสาครเทยวหลงทาง แลวใหนำาเรอเขาอาววาหโลม

เหนปากนำาทำาปอมครอมภเขา จำาเพาะเขาออกเดนเนนไศล

แลพลกตกกวานสำาราญใจเขาจอดใกลเมองดานชานบร

ฯลฯ           

สงเกตเหนผคนบนตลง ทงชายหญงโพกผมนงหมดวยผาส พวกเจานายและเสนแตงเครองขาว พวกไพรนายฝายทหารใสเสอดำา สวนพลเรอนแตงกายสหมอก  

ลวนเสอกลบจบนงคาดพงทบ ไมสลบสไหนกใหเหมอน

เหนเรอจอดทอดทาลงมาเยอนดเดนเกลอนตามตลงทงหญงชาย

ฯลฯ           

ฝายนางดานใหลามเขามาถามวาเรอทมานจะมารบหรอมาคาขาย ฝายขอเฝาจงแจงเปนอบายไปวาพวกตนเปนชาวเมองกบลพสด รกษาศลสตยเปนฤาษเทยวทำาประโยชนโปรดสตวในแผนดน ทมานกเพอเทยวชมโรมวสย แลวถามลามวาเมองนเปนเมองใดใครเปนเจาเมอง ลามตอบวาเขต

เมองโรมวสยนนไกลมาก เดนทางทนไปเวลาถงปเศษ ถงเมองวาหโลมเปนทสนเขตแดน

อนเมองกลางทางไปทงใหญนอย

กนบรอยพลโจษนบโกฏแสน

นบถอผรไตรเพททกเขตแควน บชาแทนเทวดาเปนอาจารยฯลฯ

            แลวนบถอพระอาทตยซงมคณยงนก แลวถามวาฤาษม

ความเชยวชาญในเรองใดจงมาเทยวโปรดสตว ฝายฤาษพเลยงจงบอกกบลามวาคนทรตามตำารา ไมควรสรรเสรญใหเกนการ เปนเดรจฉานวชา พวกตนถอภมพทธ รกษาศล แกวแหวนเงนทองนนเหมอนดน มแลวกสนสญไป อนกศลเปนผลใหเปนสมบต ใครถอธรรมจำาศลอภญญาณ จะถงนพพาน

แมจะใครไดสดบรบโอวาททำาธรรมาสนพทธเพทเทศนา

จะใหศลภญโญในโลกา ทคดสารพดไดดงใจปอง ฯ           

ฝายลามไดฟงดงนนกอยากใครจะไดฟงจงมาปรกษากน จะลองดใหเหนจรง จงจดแจงแตงธรรมาสน แลวบอกพวกพองใหไปฟงผวเศษจะเทศนธรรม ศลฤาษผใดไดรบ

แลวดกวาทรพยสนทกอยาง บรรดาชาวเมองตางสำาคญวาเปนของทตองการ

บางแบกกระบงถงไดไปใสศลมาพรอมสนซายขวาแนนหนาฉาน

แลวลามตรงลงเภตราวาอาจารย

นมนตทานเทศนธรรมเหมอนสญญา ฯ

  ค ฝายนงลกษณอคคฤาษเอก อดเรกรธรรมคำาสกขา

คดประโยชนโปรดทมฬดงจนดาจงครองผาผกคาดราดประคต

ฯลฯ           

ฝายพวกทมฬไมนบถอพระฤาษ ตางมองดไมเหนมของทตองการ จงถามกนวาศลทฤาษเอามาวาจะใหนนไมเหนม องคฤาษบอกอานสงสศลหาวาผใดฟงทงหมดเมอตายแลวบญจะสงไปสวรรคชนวมาน ไดเสวยอาหารทพย ถาอตสาหสรางกศลผลทานกจะถงนพพานมความสขทกวน พอจบคำา พวกทมฬ กหวเราะเยาะเยยหยนวาศล มขปดหมดทงนน ลวงใหตนเอากระบงถงยามมาใสเปนการลอลวง แลวพากนขบไล

ขนดานไลไพรพลทบนปอมลงพรกพรอมนายไพรไลฤาษ

ฝายโฉมยงนงลกษณพระอคค เหนเสยทถอยมารมสายชล

ฯ           

พวกในสำาเภาเหนชาวดานไลรบมากฉวยอาวธวงขนบกมาชวยรกรบ

พวกฤาษชพราหมณคกคามข ใครรบสขนขดจะตดหว

แมไมสกไมฆาดอกอยากลวแลวหามตวนายดานขนศาลกลาง ฯ

            พวกเหลอตายนายมลหมนขนนาง บางกหลบหนบางก

เขามาหาเปนขาไท พอจวนเยนเหนแตพวกแกเฒามาขอพบพระฤาษอคค นางกออกไปตอนรบ พวกเฒาแกทลวา เหนทหารของทานฆาตชาวเมอง

จงอตสาหมาหามตามขนบธรรมเนยมรบเมองไดเหมอนใจหมาย

แมครองแควนแดนดาวเปนเจานาย

คนทงหลายกจะมาเปนขาไท

ฯลฯ            พระฤาษอคคจงตอบวา ทมาหานนนดนกใหชวยไปบอกวา ผใดไมตอสฆาฟนทำาอนตรายแลว กใหกลบมาทำามาหากนตามถนฐานดงเดม สวนพวกตนเมอพกผอนพอสบายแลวกจะลาไป

ประการหนงซงเราถอเปนฤาษ ใครเหนดโดยจรงจงทงไสยมาถอพทธสดดไมมภย อาวธไมตองตนเปนมลทน

ฯลฯ           

พอเวลากลางคนมเดกชายหญงสองคน มาทศาลากลางบอกวาพอของตนถกฆา พวกตนจะขอตายตามแตขอพบศพบดากอน พระอคคไดฟงแลวมใจสงสารเหนรปรางหนาตาแปลกกวาทมฬทงหลาย จงเรยกมาไตถามไดความวาเปนบตรของนายดาน พสาวอายสบเอด นองชายอายไดเจดป จงคดใครไดเปนลก จงกลาวกบเดกทงสองวา

มาตามศพพบพอจะขอมวยเราจะชวยชบชวตเหมอนคดหมาย

ใหพอฟ นคนรอดไมวอดวายจะถอฝายพทธหรอจะดอดง ฯ

            เดกทงสองไดฟงจงตอบวา ถาแมพอของตนฟ นขนมา

ได แมเลอดเนอของตนกจะเถอใหได

จะนบถอฤาษผวเศษ จะฟงเทศนถอพทธไมมสา

ถาชบขนคนชวตใหบดาจะเปนขาพระฤาษทงพนอง ฯ

พระอคคดใจทจะไดลก จงแกไขนายดานทตองศรสลบไปใหฟ นคนมา นายดานเหนลกทงสองมานงอยดวย ในพวกพองขาศกกนกสงสย จงเรยกลกมาไตถามครนรแจงแลวกคดคณ หมอบคำานบพระฤาษทมนำาใจด ชวยชบชวตใหตน แลวใหคำามนสญญาวา

จะทงชาตศาสนาขางวาห ขอสาธถอศลพระชนสห

อนพนองสองราบตรขานแมไมมอปถมภเหมอนกำาพรา

ถวายไวในพระองคจงชวยบวช ใหรสวดศกราชพระศาสนา

ทงขานมไดขดอธยาพระสทธาสงสอนจะผอนตาม ฯ

            พระอคครบคำานายดานแลว จงไตถามถงประเทศ

ขอบเขตคน

  ค นายดานเลาวาเจาวาหโลมราช

กษตรยชาตเชอยกษมกกะสน

เลยงนกไกไวกนสนทงนน สารพนสตวทมปกบนฯลฯ

            แลวเอาขนมาทำาเปนเครองประดบแตงกาย มเครองยก

เหมอนนก เมอเอามาสวมองคกบนไดไกลรอยเสนเศษ ได

ปราบประเทศทงรอยเอด มอาณาเขตจรดเขตประเทศพราหมณ

ขาอยดานชานสมทเปนสดถนคมทมฬหมนเศษเฝาเขตขณฑ

ขนไปนมเมองเนองเนองกน ยสบวนถงพาราวาหโลม           

แลวทลวา เจาเมองมบตร รพระเวทชอ วาโหม บดาใชใหไปยอมออนนอมถงเมองโรมวสย จงไดวชามาอายไดสบสป ตวอวนเปนพอม จะไดเปนเจาเมององคตอไป สำาหรบทางไปเมองโรมวสยนนไกลมาก

จะบอกกลาวราวเรองไปเมองหลวง

ตามกระทรวงทลเหตแจงเขตขณฑ

ขอเบกดานทานใหเสรจทงเจดชน

ไดผายผนไปตามความสบาย ฯ

            พระอคคไดฟงแลว กตอบขอบใจนายดาน เมอเหนวา

ดกแลว จงพาบตรทงสองพนอง ไปสงเมอคดถงจงไปทเรอ

  ค ฝายทหารดานแตกเมอแรกพบ

ทหลกหลบเหลาชายพลดพรายหน

เทยวบอกเลาเจาเมอง เอกโทตรวาโจรตดานไดนายใหญตาย

บรรดาดานตางกบอกขาวไปยงเมองหลวง จะยกทพไปจบโจร พอพวกนายดานถอหนงสอมา อานดรความเปนทประจกษใจ จงรบสงมาใชถอหนงสอไปเฝาเจาเมอง            

ฝายทาวเจาวาหโลม เปนกษตรยชาตเชอยกษ มชนษาไดหาสบ มโอรสชอ วาโหม ครนรงเชาเสนาไดทลความตามหนงสอสองฉบบ มความไมเหมอนกน ฉบบแรกบอกวาฤาษเขาตดาน ฉบบตอมาบอกวาฤาษมเวทมนต ชบชวตคนตายใหฟ นได มคนนบถอไปทว จะเดนทางไปเมองโรมวสย   ค พระทราบเรองเคองขดตรสประภาษ

มนสามารถมหนงสอรบฤาษ

สรรเสรญเกนสงเกตอนเหตน เหนทวงทถายเททำาเลหกลฯลฯ

            แลวสงใหเสนาในบอกเมองตะวน ดานชนสามไปปราบปรามดานมหาชลาไหล ฆานายดานสองหนาเสยใหสนโคตร รวมทงฤาษดวยอยาใหมเหลอจะเปนเชอตอไป เสนาจงมาสงเสมยนใหเขยนขอรบสง ใหมาใชถอไปสงทกเมองแจงเรองความ

  ค ฝายเสนาราหคนผเฒา

ซงเปนเจาเมองตะวนดานชนสาม

รเวทมนตรทนคงเคยสงครามครนทราบความตามรบสงไมรงรา

ฯลฯ           

ใหเกณฑทหารสบสหมน ยกออกไปจากเมองดานไปตามลำาดบ            

ฝายองคอคคพกอยในดาน คอยทาผถอหนงสอไปขอเบกดาน โดยมบตรนายดานสองคนอยปรนนบต นางใหนามคนพวา ธดา คนนองวา โอรส รอฟงขาวเจาประเทศอยสองเดอนเศษ นายดานกลนลานมาบอกวา มาใชทถอหนงสอไปขอเบกดาน ถกทานวาเปนขบถ ใหยกทพลงมา

วาราหผเฒาจะเอาโทษ ใหสนโคตรคนทถอพระฤาษ

เปนเคราะหกรรมจำาตายวายชวพระมนจะคดอานประการใด ฯ

  ค ฝายนงเยาวเสาวคนธรกลศก

ฉลาดลกแหลมปญญาอชฌาสย

จงเสแสรงแกลงตอบวาขอบใจทรกใครเจานายสวายปราณ

แตตวดมไดผดเขาคดโกรธจะฆาโคตรพลอยถกทงลกหลาน

ไมไตถามความสตยปฎญาณผดโบราณเรองราวทาวพระยา

แลวบอกวา ตนเปนฤาษไมฆาตชวต จะตอสดฝมอใหปรากฎ คดรกษาครอบครวอยาไปกลวมน

ทำาไมกบทพทมฬเหมอนรนลอง มาเขากองไฟฟาจะอาสญนายดานนงฟงยพลอยดดน จรงกระนนคณวาไมนาตาย           

แลววานานอยใจทหาวาเปนขบถ จงขอสตายรวมกบเทาของฤาษ แลวลามาเทยวตรวจดทหารเตรยมปองกนระวงภย

  ค ฝายราหแมทพกบทหาร มาถงดานแดนมหาชลาไหล

ใหตงคายรายเรยงเคยงกนไปปกธงชยเมองตะวนเปนสญญา

ฯลฯ           

แลวขกเลนมาหนาปอมปนรองเรยกใหนายดานออกไปพดจากน บอกวาตนถอรบสงมาจะไกลเกลยใหคอยหายผด และเรงเปดประตรบทพของตนเขาเมอง จะพนโทษไมตาย นายดานไดออกไปเจรจาบอกวา ถาราหจะชวยทลเรองใหเจาเมอง หายขดเคองตนกจะไปเฝา ราหกตอบวา ถาจะเขาเฝาตนกจะชวยสงไปให นายดานพาซอบอกวาราหปรานตนเหมอนพนอง ตนของตรกตรองดกอนสกเวลา แลวไปถาดาบสสงความใหฟง แลวบอกวาตนจะไปเฝาเจาเมองหลวง ถงตนจะถกฆากตายคนเดยว

อนลกหลานวานเครอในเชอสาย ขอถวายไวธระพระฤาษ

ชวยรกษาอยาใหตายวายชววนพรงนขาจะลาพระคลาไคล

            พระอคคเหนอาเพศสมสงเกตกยนดยงนก จงจบยามก

เหนวาไมเปนไร จงวาจะไปเฝากไมหาม แตใหมแยบคาย คดรายคนเขาปลอมอยในเมองสกยสบคน คอยสงเกตดเหตผล แลวบอกใหนายดานรการกล เมออบจนจะไดแกไขกน

นายดานวาสาธสะพระคณชวยจะรอดดวยกลเมดไมเขดขาม

แลวเรยกบาวเหลาสนทมาคดความ

ใหปลอมตามไปอยทกบร ฯ

            ฝายพระอคคเขยนบาลใหกระเทยทเคยใชปลอมไปดวย

เมอมทกขรอนใหเอาอกษรมาดเพอแกไข ทหารดทกำากบไปนางกสอนใหรทวทกตวคน แลวจดแจงแปลงกายตามนายดาน กบพวกทหารรอยเศษ พอรงสายนายดาน กนำาไพรพลตรงไปคายนายทพ แลวพดกบราหวา ตนเปนคนถอมนกตญญ ไมสรบจะไมเฝาเจาชวต

ทลใหทราบบาปบญทคณโทษทานชวยโปรดผอนปรนใหพนผด

แมปลดปลอยรอดตายไมวายคดพระคณตดกจะตองสนอง

คณ ฯ

  ค ฝายราหผเฒาคนเจาเลหสมคะเนหนวงเหนยวไมเฉยวฉน

จะยกไวไมฆาดวยการณชวยทำาคณขงกรงบอกสงไป

ฯลฯ

ยสบวนบรรลถงเมองหลวง สงกระทรวงกรมทาเจาภาษ

กราบทลทาวเจาจงหวดปถพเหมอนคำาทนายดานใหการมา

ฯลฯ

จอมกษตรยตรสวาขานอกเจาชาตโฉดเขลาชาวทะเลเดรจฉาน

ชางเชอถอฤาษพวกชพาลมาใหการสรรเสรญจนเกนด

ฯลฯ

นแกลงบอกหลอกเจาขาวนอกหมอ

กไมขอคบฆาใหอาสญ

ตระเวณไปใหรอบขอบเขตคนอยาใหมนดเยยงทงเวยงชย

ใหราหผเปนฝายนายทหารจบชาวดานแดนมหาชลาไหล

ทนบถอฤาษมเทาไรฆาเสยใหสนเสรจสำาเรจการ ฯ

  ค มนตรรบอภวาทมาบาตรหมาย

ตำาแหนงนายเพชรฆาตอนอาจหาญ

ถอดาบแดงแซงสลอนนครบาลเอานายดานปากนำามาจำาจอง

ตดคาขอมอใสขอเลกสายโซเหลกลามรงไวทงสอง

พวกตรวจตรดพศดเดนตฆองสอนใหรองโทษทณฑทพนพว

ฯลฯ

  ค ฝายมาลามาลยไพรชาวดาน เหนเกนการแกไขกใจหาย

ฉกหนงสอฤาษออกคลคลายไดแยบคายเขาไปอยแทรกผคม

ฯลฯ           

แลวบอกอบายนายดานเปนการลบ นายดานจงแกลงรองไหผคนทมาดใหรวา เดมใหตนมาเฝาแลวกลบมาเอาโทษ ไมมโจทกแลวจะจบตนฆาเสย แลวกลาวทาทายเจาเมองอกดวยประการตาง ๆ

พวกผคมรมตมใหวาแกลงเหวยงคาตบปากแลวลากขง

แตชายหญงวงฮอเสยงออองจนทราบถงองคทาวเจานคร ฯ

  ค เจาพาราวาหโลมเหงอโซมหนา

มนหยาบชาแคนจตดงพษศร

แมฆาตายฝายอำามาตยราษฎรจะขอคอนวามนมาแลวฆาฟน

ฯลฯ

ดำารพลางทางหาเขามาข มงจะสฝมอกหรอไฉนยงไมฆาถากจะปลอยไป กลวจะไมตอตจะหนก ฯ

  ค นายดานเหนเปนตอหวรอราใหเหมอนวาแตสกหนจะบนหม

อยาพกเยยเลยถาปลอยจงคอยด

แมไมสภวนยไมใชชาย

ฯลฯ           

ทาวเจาเมองราหโลมจงใหมหนงสอไปบอกวา นายดานแดนมหาชลาไหลคดการขบถ ผใดจะเขาดวยนายดานกไมหามปราม

แลวเอาตรามาประทบคำารบสง อยากกขงเขนฆาใหอาสญแลวปลดเปลองเครองพฆาตราชทณฑ

ธงสำาคญสงใหรบไคลคลา ฯ

  ค นายดานรบจบธงเดนตรง แกลงโบกบอกหญงชาย

ออก ทงซายขวาเราจะไปใหผรวชา มาเขนฆาโคตรทาวเจาบร

ฯลฯ

ตอนท ๕๐ นางเสวคนธไดเมองวาหโลม

            ฝายชาวบานดานสมทรนบถอพระฤาษเปนทสด สวนนางโฉมยงอคคกขนไปอยทปอมทกคนวน บรรดาพเลยงคาดวานายดาน ไปเมองหลวงเหนทจะถกเจาเมองฆา การทนางไมหามไวนน จะเปนกลศกหรออยางไร นางจงตอบวา

ถงเจาเมองเคองขดจะตดหวตายแตตวนายกองกรรมของเขา

ฝายพวกพองตองโทษทงโคตรเคา

จะชวยเรารบรดจนสดมอ

ฯลฯ

อนนายดานฉนใหไปมไดหามดวยจบยามเหนวายงไมสงขาร

ใหหนงสอถอไปมาลยมาลาใชปญญาดสกครงจะอยางไร

ฯลฯ           

ฝายนายดานเกลยกลอมผคนไดหลายรอย กลบมาถงดานแลวเขาพบพระอคค เลาความทงปวงใหทราบ แลวกลาวชมพระอคค

ชางฉลาดคาดแนเหมอนแลเหน หรอพระเปนเทวดาในราศร

โปรดประหารผลาญทาวเจาบรขนนงทแทนกษตรยขตตยา ฯ

            พระดาบสกลาววาไมนยมสมบตของกษตรย เพราะมง

หมายแตโสดาแดนสวรรคชนวมาน แตเมอเปนเชนนแลว ถาไมชวยกสงสารศษย และบรรดาไพรพลโยธา ถาเขามารบกอนจงจะเขารบ

จงหดใหไพรพลรกลรบทหลกหลบไลลอมพรอมกนหมด

เดนกระบวนสวนเดยวไมเลยวลด

ชอวาทศโยธาแสนยากร

ฯลฯ           

นายดานกไปเตรยมการตามสง

เปนสบหมรกนสำาคญฆอง ใหตกลองวองไวทไลหน

สงบใหเขามารบราวจงตามตตดพนเหมอนสญญา ฯ

ฝายราหรขาววา ทาวเจาเมองปลอยคนโทษ พรอมทงมตราสงกำาชบมาใหจบเปน เหนวาเปนการวปรต ไมเคยมมากอน จะทำาใหราษฎรไดทกเขญ แตจำาเปนตองฉลองคณ จงใหเตรยมกำาลงรบ ยกมาลอมปอมปราการไว แลวรองประกาศใหนายดานออกรบ

แนนงอยกจะเขาไปเอาโทษ ใหสนโคตรคนถอพระฤาษ

ใครนบถอซอตอเจาธรณมาภกดจะโปรดทโทษกรณ ฯ

            ฝายพวกพลบนเชงเทนหอเนนรบ กรองดาวาราหท

หลอกลวงใหนายของตน ออกไปหาแลวจบตวสงเมองหลวง ราหไดฟงกโกรธขบทหารเขาหกดาน ฝายองคอคคเหนไดทวงทกยกกำาลงทงสบทพ ออกจากประตเมองไปเขาตกองทพของราห

พวกดานหอมลอมรมกลมสกด ตางพงซดศสตราดงหาฟน

ถกราหสดำารงดวยคงทนถงอบจนคนเดยวสนเรยวแรง ฯ

            นายดานชานสมทรออกรบกบราห จบราหไวไดมดตว

เอาไว กองทพราหกแตกหนไป

พวกโยธาราหไมสรบ ลงนอบนบนงไหวยอมให

จบ

พระอคคตกลองเรยกกองทพตางคนกลบเกลอนมาหนาปราการ ฯ

            พระอคคเหนราหกคดสงสาร ใหแกมดแลวบำารงบำาเรอ

ตาง ๆ ใหเปนไมตร บอกวาตนเปนฤาษคดโปรดสตว หมายจะไปชมเมองโรมวสย แตเจาเมองใหญใชราหมาไลฆาคน จงจำาตองสแลวบอกวา

เราจบไดใหสงสารทานราห อยาไปอยแปดปนกบคนผด

จะยกโทษโปรดใหไวชวตจะสตยซอหรอจะคดบดเบอนไป ฯ

            ราหไดฟงกพลอยเหนชอบ เหนพระคณของพระฤาษ

ยอมอยเปนขาจนตาย พระอคคจงใหราหชวยกำากบเปนทพหนา ไปปราบปรามเมองทมฬทงหลาย ราหกลามาเตรยมไพรพลไดหาหมน พอไดฤกษกตฆองกลองสำาคญ ยกกำาลงออกไป            

ฝายพระอคค เมอทพหนายกออกไปไดคอนวน แลวกยกกำาลงออกจากดาน

รบเดนทางกลางวนไดพนเสนครนจวนเยนทำาพลบพลาอยอาศย

ครนเชาตามทพหนาเคลอนคลาไคล

ตลอดไปตามทางหวางคร ฯ

            ฝายราหเมอเขาเขตดาน กหามชาวบานไมใหหนไปไหน

แลวบอกเลาเจาเมองเอก โท ตร วาพระมนมบญกรณา

เมองเลกนอยพลอยเปนเชนราหไมรบสสามภกดนนหนกหนา

คอยรบทพคบคงตงบชาลวงดานมาหาชนไมอนตราย ฯ

            กลาวถงเมองดานมทหารเอกชอ ตรเมฆ คมเหลาทมฬ

ทงสนอย ครนรวาราหคบผราย แลวมาชวนตนใหไปเขาดวย จงคดชวยเจาทำาการปราบปรามราห แลวยกกำาลงออกนอกดานเปนจำานวนสหมน เมอเผชญหนากบราหจงรองวาไปวา เหตใดจงไปเขานบถอพระฤาษ เสยแรงทเจาเมองประทานบานเมอง และเครองยศให เหตไฉนจงคดคด ยกกำาลงมาราว            

ฝายราหจงเลาเรองเดมใหฟง แลวบอกวาฤาษมประโยชนจะโปรดสตว ตนนำาหนามาแถลงใหแจงการณวา ไมไดจะทำาการรกรานผใด ขอใหตรเมฆ ยกทพกลบไปแลวทลเจาเมองใหภกดตอพระดาบส

จะกอศกฮกหาญเปนการชวจะรอนทวทกประเทศทงเขตขณฑ

ทานกบเราเลากมไมตรกนจะผอนผนพอใหควรอยาลวนลาม ฯ

ตรเมฆวาราหคบผรายคดอบายเบยดเบยนเปนเสยนหนาม

เปนขาครอกนอกเจาขาวนอกชาม

ชวยตดตามรบราญดานเขามา

ฯลฯ           

แลวใหราหถอยทพกลบไปใหพน พรอมกบขจะตดเอาศรษะเสยบประจาน ฯ ราหไดฟงกโกรธดาวาตรเมฆ แลวกขบกเลนเขารบกบตรเมฆ ไพรพลของทงสองฝายกเขารบกน พอนายดานชานชลายกตามมาทนกเขาชวยรมรบ ตรเมฆเสยทตกจากหลงแรด ทหารจบตวมดไวได พอทพของพระอคคมาถงทรบกใหตงพลบพลา ทงสองทพจบไดชาวดานมาไดประมาณสามหมน ราหนำาตรเมฆมาใหหมอบตรงหนาพระอคค แลวทลความการสรบทผานมา พระอคคสงใหแกมดตรเมฆออก แลวบอกวาตนถอศลจนตนารกษากจ เจานายของตรเมฆไมควรทำาลวนลาม นายดานหามกไมฟง จะฆานายดานทงโคตร ตนจงจำาตองชวย แลวหมายจะมาวากลาวกบทาวเจาเมอง

ใหถอธรรมจำาศลสนมานะ แลวเราจะขนไปชมโรมวสย

ทานซอตรงจงบำารงเจากรงไกร ใหอยในศลสตยสวสด ฯ           

ตรเมฆไดฟงกนอมประณตนบถอพระฤาษ และขอใหเปนทพงของตน แลวบอกวาตนจะไปดวยชวยสงถงเมองหลวง จะขอใหเปดดานชนเจด แลวจะไปทลทาวเจาแผนดนใหหายดราย ไมทำาบาปและรกษาศล ใหไพรฟาไดเยนใจ และจะไดภญโญยศปรากฎไป จากนนกเชญพระอคคเขาไปในดาน ปาวรองใหชาวดานแตงสำารบ ขาวและเหลายามาเลยงไพรพลของพระอคค บอกใหเหลาทมฬทงสนมานบถอพระฤาษ แลวบอกวาพรงนเชา ตนจะเปนททพหนาเดนทางลวงหนาไปกอน

ไปบอกเลาเจานครเขอนเพลงนน

ใหดานชนเจดแจงแถลงไข

เปดทางทพรบพระองคใหตรงไปเหนจะไดดวยเปนมตรสนทกน ฯ

            พระอคคไดฟงกดใจ ใหตรเมฆทำาตามความคดของตน

ตรเมฆจงขนนงหลงแรด พาทหารชาวดานหมนหาคน ออกเดนทางไป พระอคคใหราหยกกำาลงตามไป พอตะวนบายนายดานปากนำา กยกทพนำาเสดจไป            

ฝายพระกาลชาญสมร เจานครเขอนเพลง อยเชงเขา คมทหารอยชนในเมอรขาววาราหกบตรเมฆคดคบขบถ จง

เขยนจดหมายไปทลเจาเมอง แลวเตรยมกำาลงไพรพล เพอคอยรบทพศก

ใหลงขวากลากปนเขาอกชองทกหมวดกองเกณฑกำาลงลวนขนแขง

หอรบรายคายปอมใหซอมแปลง รบจดแจงอาวธยทธนา ฯ           

ฝายตรเมฆไปถงนครเขอนเพลง แลวจงใหตงคายทชายทง พอยำารงใหเสมยนเขยนอกษรแลว ใหบาวเอาไปเมองแจงเรอง เจาเมองรบสารมาอานมความวา ตนคอราหไดออกตานตจนกองทพของตน ตองแตกไดรบความอบอาย พระอคคจบไดไมฆา เหนวาฤาษนมฤทธ ใครเขาสรบดวยจะอนตราย คนทงหลายกเลอมใส

จงรเถดเปดดานใหทานดวย จะไดชวยโปรดใหไปสวรรคเราบอกตามความจรงทกสงอน แมปองกนกดฤาษจะมภย ฯ           

พระกาลไดฟงขอความในสารกโกรธ แตแกลงตอบวาขอบใจทชกชวนมา ทงบอกเลาเรองใหรเหต ถาเปนจรงดงนน กบอกใหตรเมฆมาพดจากน

ฝายผถอหนงสอลบกลบมาคายบอกความนายตามจรงทกสงสรรค

ตรเมฆฟงนงรำาพงอยครงวน คดพรนพรนเพอนเราจะ

เผาเรอนฯลฯ

            แลวเหนวา ถาไมไปกเหมอนขขลาด เมอพระกาลใหบาวมาเตอนตรเมฆจงเรยกบาวสามคน เขาเมองดาน ฝายพระกาลจงใหจบตรเมฆลงเหลกไว แลวถามวาตวเปนขาไดยศศกด เคยถอนำาทำาสตยปฎญาณ ใหไปกนเมองดาน เหตใดจงทรยศเปนขบถตอเจานคร แลวมาชวนตนใหเขาดวย เคยเปนมตรกนมาทำาอยางน ผดวสยจะเอาตวเขากรงสงไป จะวาไรกใหเรงวามา

ตรเมฆฟงคงแคนแหงนหวรอ กไมงอขอชวตไมคดหนนกวาเพอนเหมอนเขาวาเพราะปราณ

มงกลบตเอาเรอไมเชอฟง

ฯลฯ           

ฝายราหเมอยกทพหนามาใกลนครเขอนเพลง จงใหหยดทพอยหลงเขา ใหมาใชไปฟงขาวทราบวา ตรเมฆถกจบไปขงกรงไว จงสงการใหไพรพลคอยดคายชาวเมอง ถาพระกาลยกทหารออกมาใหเขาหอมลอมเอาไว แลวไพรพลของฝายตนจะเขาต เหนจะชงเมองได            

ฝายพระกาลปรกษากบพวกขนนาง เหนวาไพรพลของตรเมฆไมออกมาออนนอม เหนจะรอรบเพออยคอยทากองทพ จงคดไปลอมจบเสยกอนในวนน แลวยกพลสกอง

ออกรบสมทบกน            

ฝายราหรวาคนออกปลนคาย กขบไพรพลเขาตกระทบรวมกบไพรพลของตรเมฆ ฝายพระกาลเหนขาศกลอมทหารฝายตน กยกทพออกจากเมอง ตนเองขโลโต ออกขบไพรพลออกรบ พอทพของพระอคคกบพเลยง ไดยนเสยงการรบอยเซงแซ กเรงทหารเขาแซงสกดลดทางขางพระกาล เขาฆาฟนชาวดานลมตายเกลอนกลาดดาษดา            

ฝายพวกพองของฤาษทงยสบคน คอยอยในดาน ปลอมตนดผคนอยบนเสมา เหนกองทพของพระอคคยกมากเปดประต ออกไปรบพระฤาษเขามาในเมอง ไลฆาตรพลบนกำาแพงเมอง ฝายพระกาลเหนศกเหลอกำาลง จงขบโลโตหนไปเมองหลวง พระอคคกถอดตรเมฆอออกจากจองจำาแลว ตงเปนเอกอำามาตย            

กลาวถงทาววาหโลม รขาวเมองพระกาลเสยดานหกกตกใจ คดจะออกไปรบเอง พอพระกาลหนมาถงแลว เขาไปเฝาทลเรองราวการรบจนเสยดานเมองหลวง ทาวเจาเมองไดฟงกเดอดดาล ดาวาราหกบตรเมฆแลวใหจดทพจำานวนสองแสนออกไปรบ แลวขหลงพยคฆเคลอนพลออกจากเมอง            

ฝายพระอคคอยทดานฝกฝนทหารไวเตรยมรบ แลวเรยกราห ตรเมฆกบนายดาน ใหไปบอกนายรองกองรอยใหรความ เปนคบสามสบกองคอยปองกน

จะลวงหนาพากนไปแมใครรบ เลยวตลบลอมทพใหขบขนคอยวงเวยนเปลยนผลดสกดฟน 

ชอ กลกนโขลงชางจบกลางแปลง

            พวกนายทพทลลาแลว พากนออกไปจดทพใหพวก

ปากนำานำาหนา พวกตรเมฆยกหนนไปใหหางกนรอยเสน พอเหนกน แลวราหเปนทพหลง ทพพระอคคคมพลสหมน ยกตามกนไป             เมอทพทงสองฝายพบกน พระกาลเขารบกบนายดาน เจาวาหโลมขบเสอเขารกไล เหนนายดานปากนำากรองดา และทาใหมาสกน นายดานแกลงลวงลอใหทาวเจาเมองไลตาม แลวใหไพรพลเขาลอมหม ทาวเจาเมองเหนหนาราหกรองดาวา แลวขบเสอเขารบกบราห แตราหกสหน แลวแกลงรบรบขบทหารเขาตอตาน พอมาพบตรเมฆเขามาขวางหนาไว รองทลวาฤาษนประเสรฐนก ตงใจทำาบญไมตองการสมบตพสถาน โปรดแตจะไปสวรรค

เดยวนเลาเขากลอมไวพรอมพรง

เหมอนเสอขงกรงสนดนไมไหว

มโอนออนผอนปรนใหพนภย จะเสยไพรเสยองคพระทรง

ยศ ฯ           

ทาวเจาเมองไดฟงกชหนาดาวาตรเมฆ พลางเขาโถมตตรเมฆ แตตรเมฆกคอยปดปองและนำาทหารปดทางไว เจาพาราวาหโลมจะออกดานไหน กไมใครพน บรรดาไพรพลกรวนเร จนพลบคำากเหนคบลอมอยพรอมพรง จะออกไปทางไหนกไมได

พระอคคมจตคดสงสาร ใหทหารเรยกพหลพลขนธใครออกมาหาเราเขาดวยกน ไมทำาอนตรายสบายด ฯ           

บรรดาพวกไพรพลไดฟงตางกพากนมานอบนบนบถอพระฤาษ ฝายเจาพาราวาหโลมเทยวขบเสออยองคเดยว จนรงเชาไปพบกบพระกาล ไมมทหารเหลออยเลย จงถามพระกาลวา จะคดอานทำาประการใด พระกาลทลวาใหพระองคตหกออกไป ถงกรงแลวเตรยมทพกลบมารบ

จะขบเคยวเดยวนแมมถอย เหมอนนำานอยดบไฟไมสงบดวยขาศกฝกฝนพลสมทบ จงรมรบครงนไดมชย ฯ           

พระไดฟงกเหนชอบแลวขอหยดพกอยใตพมไม สวนพระกาลคอยเฝาระวงรกษาอย            

ฝายพระอคคครนรงเชา เหนไพรพลพรอมอย แตไพรพลของทาวราหโลมนนตายอยเกลอนกลาด ตรเมฆกบ

พระราหพรอมทงนายดานชานชลามาทลวา จะใสปกบนหนไปเมองแลวคดมารบใหม จงใหกองตระเวณไปสกดตามทางระหวางภเขา เมอเหนอยกจะลงพกในปา ใหไลตอนตามจบมา

            ฝายทาวเจาวาหโลมจะหกทพกบพระกาล จงใสปกกบ

สองกร แลวแตงองคขนทรงพยคฆ นำาพระกาลออกฝาวงลอมจนอาวธหลดจากหตถ แลวจงกระพอปกบนขนไปบนทองฟา พวกไพรพลกพากนตดตามไป ฝายพระกาลรบจนหมดกำาลงเปนลมลมลง ตรเมฆจงใหไพรพลผกมดมา            

ฝายทาวเจาเมองบนหนไปถงเนนผา ใหเหนอยออนจงรอนลงรมปา พวกทพซมกรมจบไวได มดแลวนำาตวเขาไปยงทอยของพระมน พระนกสทธพศดแลว เหนทวงททาวเจาพารานบถอตว ไมกลวตายแตกสงสาร จงใหแกมดเชญใหนงแทนแผนศลา แลวอภปรายปราศรยเปนไมตร บอกวาตนสรางพรตเพราะวา ถอเปนฤาษไมนยมสมบตในแผนดน ทมานนกจะใครใหไดบญ แตเปนเพราะเคราะหกรรมตองทำาศก ทจบไดมานจะไมฆา และจะทำาคณคนไพรพลให

จะปลอยใหไปสำาราญผานสมบตรกษาสตยสบสรางทางกศล

ถอศลธรรมกรณาประชาชน จะไดพนภยพาลสำาราญใจ ฯ           

ทาวทมฬไดยนคำาคอยหายโกรธ จงตรสตอบวาขอบใจ แตตนกลวตาย ดวยเสยทพไปใหคดอดส ขอใหฆาตนเสย พระอคคมจตสงเวชจงตรสเทศนาวา ธรรมดาสามญคำาโบราณวาไว

อนตอตมแตแพชนะ มใชจะเสยชาตวาสนา

เราจบไดไมสงหารผลาญชวาทานจะมาชงตายเสยดายนก

ฯลฯ           

ทาวทมฬจงตรสตอบตามวสย นำาใจหาญ วาเปนชายชาญตามจามร

สงวนศกดรกยศสปลดปลดรกชวตเหมอนไมรกยศศกดศร

ซงรำาปลอบขอบคณพระมน เราจะมหนงสอใหถอไปฯลฯ

            ใหวาโหม ผเปนพระลกยาเขาใจในเรองราวทเกดขน

แลวใหพระกาลถอหนงสอไปแจงการใหทราบ จากนนกเอามดกรดศอเชอดคอตาย พระอคคมจตสงสารจงใหทำามณฑปศพทาวเจาเมอง

ใหพระกาลดานในไพรทงหลาย ทเหลอตายหลายหมนคนไป

หมดตางรบสงพรงพรอมนอมประณต

จากบรรพตหมายมงไปกรงไกร ฯ

            พระกาลเดนทางสองวนครงกถงเมองวาหโลม เขาไป

เฝาวาโหม ผเปนหนอทาวเจาพารา ทลเรองราวใหทราบ วาโหมอานสารทสไบ ทพระบดาเขยนมามความวา พระบดาไปรบแลวแพพระฤาษไมไดคดฆา แตจะตองตายดวยขายพระพกตร ขอใหลกยาขนครองเมอง

อยารบพงมงรายเมอภายหลง จงเชอฟงนบถอพระฤาษอปถมภทำาบญกบมน เอาเปนทพงพาขางหนาไป

ฯลฯ           

วาโหม อานสารรความกเศราโศกเสยใจ อาลยในพระบดายงนก ครำาครวญถงพระบดาดวยประการตาง ๆ เมอพระชนนทราบเรองกกนแสงโศกา ครวญครำารำาไหดวยความอาลยจนสลบไป เมอสรางโศกแลว นางกษตรยจงใหจดรถ พรอมเครองยศแหนแห พระนางพรอมพระวงศพงศาเสนาใน กออกเดนทางจากกรงไกร มายงพลบพลาหนามณฑป ไปนอบนบนบถอพระฤาษ ฝายพระอคคเหนเทววาโหม มาหากยนดตรสปราศยถงความเปนมาใหพระนางทราบ

วนนวงศพงศาพวกเขาเฝา มาถงเรายนดจะมไหน

เชญขนบนมณฑปชกศพไป ทำาบญใหไดสวรรคชนพมาน ฯ

            นางกษตรยไดฟงกตรสวาสาธ แลวนมนตพระอคคไป

ยงกรงวาหโลม ทลวาพระลกยายงเยาว ขอใหพระสทธาเมตตาการญ ชวยสงสอนเหมอนอยางบตร แลวจงกรลกยาใหมาไหวพระอคค พระอคคถามวนชนษา กทราบวามชนษาไดสบสป

นางกษตรยตรสใหเชญพระศพ  จากมณฑปใสโกศขนรถามจามรชอนตะวนเปนหลนมา มยราฉตรพชนว

โยงผาขาวดาบสขนรถชกพงพนกอานหนงสอพระฤาษ

ออกจากเนนเดนทางหวางครพระอคคนำาหนาเคลอนคลาไคล

ฯลฯ            เมอถงเมองวาหโลมแลว

แลวขดหนศลาปลกปราสาทประชมญาตยกศพไปกลบฝง

คอยนะบมบญกรณงจะมาสงบญบาปจงทราบความ ฯ

แลวเชญพระอคคใหอยทปรางครตน บรรดาขอเฝาและลกศษยตางกไดรบความสขทวทกตวคน แตพระอคคยงมกงวลกลววา จะไมพนจากการตามหาของพระเชษฐาสดสาคร จงปรกษาพเลยง

อนแวนแควนแดนทมฬถนประเทศ

มขอบเขตขางเหนอนนเหลอหลาย

ลวนถอไสยใจบาปทงหยาบคายไมกลวตายรายกาจชาตทมฬ

            คดวาจะไปชมโรมวสยกเหนวา ยงอยไกล และไมมผ

ศรทธารกษาศล กจะมาสมทบรบสกบเราทกเมอง ศกครงนยงตองใชเวลาถงหนงไป รสกระอาใจ จะคดแกไขอยางไรด พระพเลยงจงใหความเหนวา แมวาไปพบเหลาชาวทมฬ แลวตองรบกนกอาจเสยทไพรพลลมตาย

โบราณวาสเทายงกาวพลาดเปนนกปราชญแลวกยงรพลงผด

อนทำาศกเหมอนสกบงพษจงทรงคดใครครวญใหควรการ

            แลวทลแนะนำาใหกลบไปสำาเภา แลวเทยวชมบรรดาบาน

เมองในถนตาง ๆ กจะพนจากพาลไพร แตนางตรสตอบวา

เรองอน ๆ นนไมยาก เพราะมทหลกหลบ แตเกรงวาพระพยาสดสาครจะตามมาพบ

  ค พเลยงวานาสมเพชพระเชษฐา

จะตรกตราโกรธขงไปถงไหน

แตดาบตดกทลยงมใมยหรอตดใจขาดเดดไมเมตตา ฯ

ฯลฯ           

นางไดฟงกไมตรสวาขานประการใด ใหอกอวนปวนใจอดอนอาดร เศราพระทยไมสบาย จนซบผอม นางพระยาวาโหมกพลอยทกขใจ ใหมดหมอมาพยาบาลอยนานหลายเดอน

ตอนท  ๕๑ สดสาครตามนางเสาวคนธ

            กลาวถงสดสาครตามพระกนษฐาเสาวคนธมาถงอาวสนธถนนาคา เหนเหลานาคขนไลกนกงปลา กรวาเปนปลองนาค จงขามไปเสย แลเหนสำาเภาทเสาวคนธทำาดวยมนต เพอใหหมายวาเปนลำาทนางทรงอย จงออกไลตดตามอยสามวน เหนสำาเภาอยขางหนา ขางหลงบาง เหนผดท

จงลงเลขเสกเปาไมเทาทพยชอมนตนพพาวนาแกอาถรรพ

ชสำาเภาเปาไปเปนไฟกลป สำาเภานนหายวบไปกบตา ฯ           

หลงจากนน กไปพบเกาะยาวใหญ ขวางทางอยจงขบมาขนไปบนเกาะนนมชอวา เกาะคางคาว พบผเฒามผหญงสาวอยดวยเปนจำานวนมาก ประมาณรอยคนจงเขาไปถามความ ผเฒาเลาวาตนเปนชาวเมองสาวตถ เมอหนมไมมภรรยา เมอไปเกยวผหญงกถกดาทอ

จนขอสผใหญยกใหพรอมยงไมยอมเปนเมยตองเสยหอ

อายมนษยสดกำาลงไมรงรอ จะผกคอเสยใหตายวายชวา          

ตอมาไปไดลายแทงจงทราบถงเลหเสนหา จนมผหญงมามจตพสมยตนเปนจำานวนมาก เมอรถงทาวเจาเมองกคดเคองตน แกลงหาวาตนเปนกาล จงเอาตนมาปลอยอาวเมองสาวตถ สดสาครไดฟงกใครจะไดวชาดงกลาว จงเลาความตามเรองทเคองของ ผเฒากรบสอนให จากนนสดสาครกถามวา ไดเหนเรอแลนผานมาทางนหรอไม ผเฒากตอบวาเหนเรอแลนผานมา ตงแตเดอนสปกลาย แลนขนไปทางเหนอ เปนเรอใหญกวาเรอสนคาทงหลาย สงเกตดตามแผนทจะแลนไปทางฝ งเมองวาหโลม แลวจบยามทำานายวา ถาตามไปกจะไดพบ            

สดสาครไดฟงกบอกลาผเฒา แลวออกเดนทางไปขางทศอดร เมอเดนทางไปไดสบหาวน กแลเหนดานมปราการ

ครอมภเขาอย และสำาเภาจอดอยรมทา กแนใจวานางเสาวคนธมาเรอลำาน

เมอแรกทำาจำาไดทงใบเสาผดสำาเภาชาวเมองมเครองส

ขบมาทรงตรงมาในราตร กถงทฝ งทะเลขนเภตราฯลฯ

            ไดพบคนรจกจงซกถามไดความตงแตจากเมองมา

จนถงชงชยไดเมองวาหโลม สดสาครทราบเรองแลวกคดจะลองวชา ของครเฒา

แมนสมนกสกชเหมอนอเหนา ไมปลอบเปลาเปลองทอดสจะบวชตามทรามวยลอบไปด มใหผอนแจงจะแพรงพราย

ฯลฯ           

จงแปลงองคทรงนงหนงเสอเหลอง พอรงแจงจงสงนายพวกทเฝาสำาเภาทรงใหจางชาวดานบานปากนำา ไดคนนำาทางแลวขนหลงมานลมงกร เดนทางเขาแดนบานปา            

กลาวถงพระอคคไมหายจากโรคทเศกเศรา ดวยมพระชนษาไดยสบหาป พเลยงปรกษากนเหนวา

เปนคราวพระเคราะหเพราะวาพระราห

มาสมสสรยาในราศ

องคารถงซงพฤหสบดตองตกทชางฉนทนตอนตราย

            จงสกหาลาพรตใหปลดเปลอง แลวแตงเครองพล

กรรมถวายเปนการสะเดาะพระเคราะหราย นางเชอคำาจงอำาลาพรตแลว ทรงเครองอยางพราหมณจงคอยฟ นองค พอตกกลางคนไดยามสามกทรงสบน

วาองคพระอนนตนาคราชเผนผงาดมาทางลำาแมนำาสนธ

เขารดนางกลางคนจะกลนกนรองจนสนเสยงสะดงพอรงราง

            จงตรสเรยกสพเลยงมาเลาความฝนใหฟง พเลยง

ทำานายฝนพระพสดสาครผกใจอยกบตวนาง ไมใชเปนเรองของศกเสอเหนอใต แตอยางใด นางไดฟงกใหขวยเขนรญจวนปนปวนใจ            

กลาวถงสดสาครเดนทางไดยสบวน กถงกรงวาหโลม แลวกตรงไปหนาวง หยดนงอยหนาศาลาลย พอพวกขอเฝาของนางมาพบสดสาคร กไตถามถงนางเขากทลตอบใหทราบทกประการ

อนฤาษทเปนหมอพวกขอเฝา เคยเดนเขาออกไดดงใจ

หวง

เชญพระองคตรงไปเขาในวงอยาใหทงปวงแจงจะแพรงพราย ฯ

            เมอฤาษสดสาครมาพบเสาวคนธกเขานงประคอง แลว

ลองตำาราจากครเฒา นางแกลงผลกใสแลววา เปนฤาษไมกลวบาปหรอ สดสาครจงปลดเปลองเครองครองออก แลวเขารบขวญเสาวคนธ

อนตวพนเหมอนแมงภผง มาพบซงเสาวรสอนสดใส

สดจะหามความรกหกฤทยพลางรปไลโลมนองประคองเชย

ฯลฯ

พอสมเชงเรงรนชชนแชมตางยมแยมหยอนตามไมหามหวง

มณฑาทพยกลนหมเปนพมพวงขยายดวงเดนกระจางเมอกลางวน

ฯลฯพระคลงเคลาเยายวนใหปวนปลม

นางกลบลมหลงเลหเสนหา

พระเอนแอบแนบชดวนดาอนอราพลอยหลบระงบไป ฯ

ทงสององคอยรวมรกกนจนลมทกสงทกอยางเปนเวลาหลายเดอน อยมาวนหนงองคเสาวคนธคดอายพวกทมฬ ถามผรความแพรงพรายออกไป ทงคดถงเรองทจะทรงครรภ จงแจงเหตใหเชษฐาวา ตวนางตองเปนมนออกนงทแทนสวรรณ เสรจธระแลวจะไดไปเสยใหลบ             ครนรงขนองคเสาวคนธกทรงพรตเปนฤาษ ออกนงทแทนรตนชชวาล พรอมเสนาขาเฝาเหลาอำามาตยแลว พระอคคกดำารสตามโบราณ มอบสมบตใหโอรสองควาโหมครองเมองวาหโลม นางธดาอายสบหาป ใหเปนทอคเรศเกศกำานล นายดานชานชลาเปนอปราช ราหเปนเจาเมองตะวน ตรเมฆเปนมหาเสนาบด พระกาลดานใหเปนผรงดานชานกรง นอกนนบรรดาทชวยรบใหแทนทตรเมฆ ราห เปนผรง บตรชายนายดานอายไดสบป เปนผรงเมองดานชานชลา แลวพระอคคกสงวาโหม ใหอปถมภบำารงชาวกรง ใหตงอยในยตธรรม

ปรกษาความตามบทในกฎหมายอยากลบกลายวากลาวใหกาวเฉยง

ผใดดมวชาเอามาเลยงจงตองเยยงอยางกษตรยขตตยา

คดกำาจดศตรโจรผราย ใหหญงชายชนจตทกทศามโทษกรณผอนผนกรณา ใหเยนใจไพรฟาประชาชนหนงมารถคชสารทหารรบ ใหรจบเจนศกเฝาฝกฝนแมมผยยงอยางหลงกล อยาคบคนสอพลอ

ทรลกษณ

ใครของขดทดทานอยาหาญฮกคอยตรองตรกชอบผดคดหนวงหนก

แมมผรมาสาพภกดใหยศศกดสมควรอยาชวนชง

            แลวบอกลาวาโหมกลบไปลงเรอเดนทางตอไปในทะเล

เพอโปรดสตวตอไป วาโหมไดฟงกอาลยในพระอคค จงทลตนคดวาพระอคคเปนเหมอนพระบดา เมอเดนทางไปเปนทสบายสนกงวลแลว กขอนมนตกลบมายงธาน พระอคครบคำาแลว พอเวลาโพลเพลกออกเดนทาง            

พระอคคมไดลาสกขาบท สวนพวกขอเฝาพากนสก สดสาครกอดใจรออยจนสามเดอน ในทสดกเขาไปไตถามองคเสาวคนธ

จะบวชไปใหเปนขรวใชตวเปลาเปนเมยเขาเจาของยงครองหวง

เหมอนเปนหนมใชนอยเขาคอยทวง

จะลลวงไปไดหรอเขาดอดง

ฯลฯ           

สดสาครเขาเลาโลมจนองคเสาวคนธตองลาพรต สดสาครถามนางวา ทหนมานนหมายจะไมกลบเมอง สน

อาลยในชนกชนนแลวหรอ ตนจะไดลานางไป นางกตอบวาเปนเพราะเคราะหกรรมททำาไว จะกลบไปเฝากแสนอาย อยไปกแสนอายจงขอลากมหนาตาย สดสาครกปลอบประโลมนางบอกวา ตนแกลงวาเลนเพอหยอกนาง แลวบอกวาเดมทมไดตรก ใหลกซงจะกลบไปพระบดาพระมารดา คงยงขดเคองอย

ถาหากวาฝาละอองสองกษตรยเกดวบตแปรปรวนประชวรไข

หรอธานมศกนกจะไป ทำาชอบใหหายผดทตดพน ฯ           

สดสาครจงใหแตงเรอนอยคอยเหตไปคอยเฝาคอยเหต ถามอนตรายมาถงเมองกจะไปชวย เพอทดแทนความผดทคดหนมา

ตอนท ๕๒ พระอภยมณทำาศพทาวสทศน

กลาวถงเรองเมองลงกา ตงแตผวกลบกองทพไปตางครองครรภรดทนสลดจต จนครรภไดสบเดอน องคละเวงวณฬาคลอดหนอนาถเปนชายเหมอนพระบดา พระมารดาใหชอวา พระมงคลา นางรำาภาสะหรมโอรส เหมอนพระศรสวรรณชอ วลายดา นางยพามบตรเหมอนสนสมทรชอ วายพฒน นางสลาลมบตรเหมอนสดสาครชอ หสกน            

พระมงคลากบวลายดา อยกบบาทหลวง  วายพฒนกบหสกนอยกบพระปโป

ตงพากเพยรเรยนหนงสอถอฝรง

อาจารยสงสอนสกขาเยวาโห

ดตำาราฟาดนคอยภญโญ ไมมโรคาพานสำาราญใจ ฯ           

กลาวถงเจาเมองการะเวก ครนผเกยวดองยกทพกลบไปแลว พระหสไชยกสรอยเศราเปลาใจ คดคะนงถงลกสาวเจาเมองผลก สรอยสวรรณ จนทรสดา

แตดนโดยโหยหวนครำาครวญคด

มรลมปลมจตกนษฐา

จำาจะคดบดผนจำานรรจา ลาบดาชนนตามพนางฯลฯ

            แลวจะไดไปเมองผลกไดพบกบสองนองนาง พอรง

สวางโสรจสรงทรงเครองแลว กไปเฝาพระชนน กรงกษตรยตรสถามพระโอรสวา มทกขรอนเรองใด พระโอรสทลวา พระพนางออกเดนทางไปโดยไมทราบเหต พระเชษฐาตามไปกหายสญไปดวย จงขอทลลาเทยวตามหาทงสององค

พระฟงคำาหามบตรสดสวาทเขาตดขาดเชอสายจงหนายหน

อยาตามไปใหลำาบากยากโยธ อยบรเชาคำาใหสำาราญ ฯ

            พระหสไชยไดฟงกทลตอบวา ตนมความอาลยพระพ

นางยงนก ดวยเหนพบเหนพระพกตรกนสองพนอง ทงพระพนางกเปนหญง ไมรวาจะผนหนาไปหาใคร พระปตรงคไดฟงกสงสาร รำาคาญใจจงตรสวา

จงวาพอไมหามตามแตจต เมอขนคดรกใครกไปหาตามลำาพงพนองกนสองรา แตอยาวาขาใชใหไปตาม ฯ           

พระหสไชยไดฟงกทลลาพระบดามาเตรยมตวออกเดนทาง โดยทางเรอใชเรอกำาปนมคนประจำาหนงพนคน พอรงขนกออกเดนทางตงเขมจะไปเขาอาวเมองผลก ระหวางทางไดชมฝงปลา และบรรดาสตวนำาตาง ๆ ในทะเลไปตามลำาดบ และรำาพงถงพระพนางกบลกสาวเจาเมองผลก

ทงกงกงมงกรสลอนสลาง  บางดำาบางผดฟเปนคสอง

พวกเหรามานำาคลำาคะนอง บางพนฟองฟงฟาฝงปลาวาฬ

ฯลฯเงอกมนษยผดกลมทงหนมสาว ลวนผมยาวประบามตาหบางเหมอนแพะแกะกายกลายเปนง

ขนฟองฟคลนเสยงครนเครง

ฯลฯ

คดคะนงถงพเปนทรกเคยพรอมพกตรปรดเปรมเกษมสรวล

เคยคดบอกดอกสรอยนองคอยทวน

เคยชชวนชมฟาดาราราย

ฯลฯ

แลวรำาพงถกลกสาวเจาผลก จะรำาลกถงพมงหรอทงสอง

ฝาแฝดคดดทงพนองประไพพรมยมยองละอองนวล

ฯลฯ

ดเรอชากวาทกครงสงคนใชใหแทรกใบซายขวาผกผาขง

ทกคนคำารำาใชใบตะบงจนเขาถงอาวผลกดกสองยาม

            ใหเรอจอดทอดสมออยหนาดาน ทหารเหนรจกดวยม

ความเกยวดองของทงสองเมอง จงปลอยใหเขาไปวง

กำาป นจอดทอดทาหนาฉนวนขนนางชวนกนมารบคอยคบคง

พระทรงอาสนราชสวรรณบลลงก

เขาในวงคอยเฝาเจานคร ฯ

พระอภยเรยกหสไชยเขาไปเฝา แลวตรสถามถงสองกษตรยและขาวคราวของพระพนาง หสไชยทลวา สองกษตรยพรอมทงเสนาใน และไพรพลอยพรอมดบรบรณ แตพระพนางกบพระเชษฐาหายสญไป ไมทราบวาดรายประการใด พระอภยไดฟงจงตรสวา พระองคกไมไดนอนใจ ใหเวยนไปสบเรองยงทกเมอง

แตเรอใชใหญนอยสกรอยเศษคอยฟงเหตเชาเยนกเหนหาย

หมอดดทไหนกใหทาย วาไมตายแตจะมายงชานาน           

แลวตรสชวนใหพระหสไชยคอยฟงขาวอยทเมองผลก เมอใครไปพบกจะพากนไปตามพระพนาง ฝายพระมเหสไดพบพระหสไชยกดพระทย ตรสวารำาลกถงอยเสมอ เพราะเคยเพอนชวตทสนทสนม พระหสไชยทลตอบวา นำาใจของตนนนมความผกพนกบพระมเหส เหมอนเปนพระชนนผใหกำาเนด ตนออกตามพระพนางมไดแจงกจจา จงแวะมาอภวาทบาทบงส พระมเหสจงเรยกพระบตรพนองทงสององค ใหมาอญชลพระพยาหสไชย แลวจดใหหสไชยพกอยปราสาทเดยวกน             พระหสไชยสองพระบตรรวมเสวย แตทงสองนางแกลงหนออกนอกฉากไปจากหอง พระหสไชยตรสรองเรยกกไมกลบไปหา พระหสไชยไมยอมเสวยเลยหลบไป พระมเหสเหนเครองอานพานตงอยคางอย จงถามนางกำานลในได

ความแลว จงไปวากลาวสองพระธดา ทงสองนางไมอาจขดจงหกความอาย แลวไปปลกหสไชยใหมาเสวยดวยกน พระหสไชยตอวาสองนางทไมทำาตวเหมอนเมอครงอยทลงกา สองนางกกลาวแกตวดวยประการตาง ๆ ในทสดกทลวา

นองกรในจตวาสทธขาดเปนขาบาทบทเรศพระเชษฐา

ฆากตายขายกขาดตามอาชญาจงเมตตาอยางใหนองนตองต ฯ

            พระหสไชยใหสองนางรวมเสวยดวย และไตถามนาม

กบขาว สองนางกทลชถวายตางตางกน

ไกพะแนงแกงเผดกบเปดหน หอหมกมนจนลอนสกรหน

ทงแกงสมตมขงทกสงอนกงทอดมนมาอวนแกงบวนเนอ

ฯลฯ           

พระหสไชยคดรำาพงถงสองพระธดาตงแตครงเมอยงเยาว มาจนถงปจจบน

ดทำานองสององคพระนงนช ยงซอสจรตรกเราหนกหนาแตคราวเคราะหเพราะมาพองกนสองรา

ตองเกยวฝาแฝดคอยจรงจรง

ฯลฯ           

ฝายพระสนสมทรเปนอปราชเมองผลก ทราบวาหสไชยมาถงเมองกชวนอรณรศมไปถามขาวเสาวคนธ จงพากนไปเฝาพระชนน ไดพบสองพระธดากบหสไชย จงตรสถามหสไชยถงองคเสาวคนธ พระหสไชยกทลความใหทราบวา

เทยวสบถามตามรอบทกขอบเขต

ทวประเทศใหญนอยรอยภาษา

ไมไดขาวหราวทพระพยาทงเชษฐาสญความไปตามกน ฯ

            พระสนสมทรไดฟงจงตรสวา ทเปนดงนนเพราะเทว

เสาวคนธมเวทมนตขยน คนอนจงตามไปไมทน แตสดสาครตามไปคงจะพบ อกไมนานกคงไดกลบคนมา จงขอใหหสไชยอยชมบานเมองของตน ใหปรดากอนแมวาประสงคจำานงใด กจะหามาใหสมมาดปรารถนา ฝายอรณรศมบอกวา ถารวาองคเสาวคนธคดหนตนจะขอไปดวย เพอสรางพรตบวชเรยนสวดมนต สนสมทรไดฟงจงวา

สนสมทรวานแนแมอรณอยากไดบญงายดอกจะบอกให

ถอศลหาอยาหงโกรธขงใคร กจะไดโสดาไมชาทฯลฯ

            กลบกลาวถงทาวสทศนเจาเมองรตนา พระชนมไดรอย

ยสบป มพระอาการลมหลง เปนลมปะทะพระหทยแลว สวรรคตเมอเวลาไกขน พระมเหสเหนพระสามสวรรคตกโศกกำาสรดสนกำาลง ประกอบกบทรงชราภาพจงสวรรคตไปอกองค ฝายเสนาบดจงแตงสารทลเรองราวไปยงพระโอรส            

อำามาตยผถอสารเดนทางโดยเรอสำาเภาใชเวลาสามเดอนครงถงเมองรมจกร แลวถวายใบบอกกษตรยศรสวรรณ ไดทรงทราบแลวกพระทยวบ เศราโศกยงนกจงซกถามวา

อายพวกแพทยพทยาโหราศาสตร

มนไมคาดชนษาอยหาไหน

หนงแสนสาวทาวนางพวกขางในทำาไมไมรทจะนพพาน ฯ           

ฝายอำามาตยกทลตอบใหชอบใจดวยประการตาง ๆ

เมอวนพระจะนพพานสำาราญรนจนเทยงคนฟงศพทเหมอนหลบไหล

เงยบสงดตดบวงไมหวงใย ทงเวยงชยชมบญมลกา ฯ           

พระศรสวรรณจงสงใหอำามาตยผถอสารไปทลมลเหต เชญพระเชษฐารบเดนทางแลวใหทลวา พระองคพรอมเหลา

พหลพลนกาย จะถวายบงคมลาลวงหนาไปกอน            

ครนถงเวลาเชาพระศรสวรรณกบพระมเหสเกษรา พรอมเสนสนมกรมในลงกำาปนออกเดนทาง เปนเวลาสามเดอนกถงเมองรตนา เขาไปอภวาทพระศพครวญครำารำาพนถงพระชนกชนน ดวยประการตาง ๆ เปนอนมาก เมอบรรเทาโศกแลว จงตรสสงเสนาในใหทำาพระเมร และเตรยมการตาง ๆ ไวคอยทาพระเชษฐา            

ฝายทตถอหนงสอถงเมองผลก พวกเสนาพาเขาเฝาพระอภยแลว ใหอานสารมความวา พระชนกชนนนนเมอ

เดอนแปดปวอกตะวนสายณหคำาสบเอดคำาพธวนขนบรรจถรณ

ฤกษอรณทลกระหมอมจอมนกร สองภธรทาวสวรรคครรไลจงจดแจงแตงพระศพครบเยยงอยาง

ไวบนปรางคปราสาททองอนผองใส

ตองขนปอมลอมวงระวงภยจงทราบใตบาทบงสพระทรงยศ ฯ

            พระอภยไดฟงสารแลว ดงหนงใจจะขาดมความโศก

กำาสรดยงนก แลวตรสสงสนสมทใหเตรยมพหลพลขนธออกเดนทาง ในเชาวนรงขน เกณฑกำาปนไปยสบลำา จากนนจง

เสดจไปบอกพระมเหสบอกใหอยดแลเมองแทนพระองค พระมเหสไดฟงกสงเวช และขอตดตามไปดวยจะไดชวยการ

แมใหอยดเหมอนเฉยแกลงเลยละ

ขางฝายพระอนชาจะวาขาน

ขอใหไดประณตบทมาลยสงสกการภวเรศเหมอนเกศรา ฯ

  ค พระโลมเลาโฉมเฉลาวาเจาพ พระชนนชรานกอยรกษาทงลกนอยสรอยสวรรณ จนทรสดา

เหมอนมณฑามาลซงมรส

ภมรนป นเคลาแมเจาของไมปกปองดอกดวงจะลวงหมด

อนนำาตาลหวานวางไวขางมดมดจะอดไดหรอนองตรกตรองด

แตเทามสเทายงกาวพลาด จะเสยชาตเสยยศไดอดสคำาโบราณทานวาไวเปนคร เจาจงอยสอนสงระวงระไว           

พระมเหสทลวา หนอกษตรยหสไชยนนเมอครงรบลงกา มความจงรกภกดเปนทสด เหมอนเปนบตรสดสวาท หาไมแลวสองธดาคงจะไมรอดกลบมา อนงเจาเมองการะเวกกหวงอภเษกหนอไทสดสาครเปนเขย จงไมไดหามใหเปนไปตามบญ ดวยคนเคยกน และเหนวาสองลกนอยสรอยสวรรณ จนทรสดานนไมผาเหลา และวา

จะดววชวดกทหาง จะดนางดแมเหมอนแลเหน

แมลกยางหางตนหลนกระเดนกจะเปนตามเหลาตามเผาพนธ ฯ

            พระอภยไดฟงจงตรสวา พระองคกรกหสไชยมากจะ

หวงลกไวทำาไม แตจะใครใหงามตามกษตรยมอบสมบต และจดการอภเษกให ขณะนหสไชยกไดมาอยในเมองผลกดวย แลวถาพาพระธดาไปกจะเหมอนวา แกลงพรากจากกนกจะเกด ความรดทดเศราหมอง จะใหลกอยกเหมอนเปนใจ จะแกลงใหลกยาเปนราค แลวสรปวา

เจาอยดวยชวยบำารงกรงผลก ทงขาศกเกรงสงามารศร

จดแตเหลาสาวสรรคพวกขนทไปกบพแตพอใหชวงใชการ ฯ

            ฝายสนสมทรจดแตงกำาป นยสบลำา ปนประจำาลำาละรอย

กระบอก เมอทงหมดพรอมแลว พอลมสงกออกทะเลลก ตงเขมขางทศเหนอ ใชเวลาเจดเดอนกถงเมองรตนา แลวเขาไปอญชลพระศพพระชนกชนน

  ค หนอนรนทรสนสมททงนชนอง

กมกราบสองพระศพซบเกศา

ทงสองคพงศกษตรยขตตยา ชลนานองตกซกกระเซน ฯ

ตอนท ๕๓ มงคลาครองเมองลงกา

            กลาวถงเมองลงกาขององควณฬา ครนหนอนาถกบนดดาเตบใหญขนและมความกลาหาญ องคมงคลามชนษาสบหาป

รวสยไตรเพทประเทศถน ภมแผนดนทงทวาทศราศ

ทงพระนองสองนดดาปญญาดเกดรวมปเปนแตแกเดอนตรา ฯ

            ฝายองคละเวงไดไปหาบาทหลวงแลวปรกษาวา จะเสก

หนอนาถและราชนดดาใหครองเมองลงกา

เจาวลายดาปรชาฉลาดเปนอปราชราชวงนรงสรรค

ฝายซายขวาวายพฒนเจาหสกนไดฤกษวนใดพระคณกรณา ฯ

  ค ฝายฝรงสงฆราชพระบาทหลวง

ลงเลขดวงลคนจนทรดชนษา

จงวาเดอนสฤกษเบกราชา ขนสบหาคำานนเปนวนดฯลฯ

            แลวบาทหลวงกขอใหองควณฬา จดแตงสารไปขอองค

เสาวคนธทเอาเพชรเตรจตรส จากเมองลงกาไปมาใหแกพระ

นดดา องคละเวงไดฟงกเกรงจะเกดการววาท จงตอบไปวาของทใหเขาไปแลว จะเอามานน

เหมอนยอนยอกกลอกกลบอปยศ

ตองเสยยศดวยเขาจะครหา

ในเดอนสนจะสงตงราชาแลวกราบลาเขาในเขตนเวศนวง ฯ

ฝายองคพระมงคลาไดฟงความจงถามบาทหลวงถงความหลง บาทหลวงกเลาใหฟง แลวกลาวถงเรองเพชรเอกวา

เมอลกสาวเจาพาราการะเวกเอาเพชรเอกออกจากหนแผนดนไหว

จงเมองเราเศราหมองเสยของไป

เขาเอาไวเมองเขาเกดนวรตน

ถาแมหลานผานพาราลงกาแลวคดคนแกวโคตรเพชรอนเตรจตรส

กลบมาไวใหอดมโสมนส ใหสมบตมงคงในลงกา

จะสตยซอถอพระเยวาโหเหมอนกบโมเซสงวาสพระศาสนา

อยาไปคดกจการกบมารดามนจะวากสอนคอยผอนปรน

ฯลฯ           

แลวสอนใหคดเกลยกลอมหดทหารใหชำานาญการศก ใหหาผวเศษทรงเวทมนตรมาปรนปรอใหเปนทลอชา ใหเอายองตอดทเคยใชเมอคราวรบเมองมาเลยงไว

แมคนดมมากไมยากจตจงคอยคดปราบปรามตามวสย

ไปขอเพชรเตรจตรสถาขดไว จงยกไปคนเอาของเรามาฯลฯ

            ฝายองคมงคลากรบคำาบาทหลวงวาจะทำาตาม

            วนรงขนนางพระยาวณฬาออกวาราชการ ไดตรสสง

เสนาใหญมหาดไทยกบฝายทหารวา พระนางครองเมองลงกามานานแลว จะแตงงานอภเษกโอรสใหทรงตราราห เปนเจาชวตฝรงทงหมด ใหวลายดาเปนฝายหนา หสกนเปนฝายซาย วายพฒนเปนฝายขวา

  ค ขนนางพรอมนอมคำานบอภวาท 

เขยนประกาศบาดหมายแจกซายขวา

ใหเมองนอยรอยเอดเขตลงกามาเปลยนตราถอนำาตามธรรมเนยม

ฯลฯ

ถงวนฤกษเบกอรณพนสวสด อโณทยไตรตรสจำารสศร

พวกเสนาพฤฒามาตยราชกวมาพรอมทพระโรงรตนชชวาล ฯ

            เมอทกอยางพรอมแลว องควณฬากทำาพธมอบ

ตำาแหนงเจาลงกาใหองคมงคลา

  ค ฝายพวกพระเยวาโหปโรหตยนแปดทศถอบวชสวดคาถา

แลวขนนางตางจบจอกสรา ถวายพระมงคลาเจาธานฯลฯ

ตางชนชวยอวยพรถาวรสวสดใหสบวงศทรงสมบตพสถาน

เลยบกรงไกรไปจนรอบขอบปราการ

แสนสำาราญรถยาพอสายณห

ฯลฯ

อนไพรฟาขาแผนดนสนทงหลาย

ทงหญงชายชนชมดวยสมหวง

ทกถนฐานบานชองฆองกลองดง

พวกฝรงเรงรนทกคนวน ฯ

ฝายองคพระมงคลาปรชาฉลาดบำารงราษฎรราชยมไหสวรรย

จะทำาศกตรกตรองคดปองกนทขอบขณฑเขตแควนแดนลงกา

ฯลฯ

จะกอปอมซอมแปลงกำาแพงใหมใหสงใหญไวเหมอนเปนเขอนขณฑ

ใหพระนองครองดานชนในกน ดงตาลนนนดดาวายพฒนฯลฯ

อนงเลาเราจะทำาคำาหนงสอใหคนถอไปทกเขตประเทศสถาน

เกลยกลอมผตำาราวชาการทเชยวชาญชวยบำารงกรงลงกา

ฯลฯ

  ค พระทรงฟงสงใหทำาคำาประกาศ

พวกนกปราชญเปรยบเหมอนเพชรทงเจดส

ไมมทองรองรบเปนเรอนมณ รศมไมสวางกระจางตา

เหมอนคนนดมครซงรรอบไมทำาชอบชวยกษตรยขดยศถา

ตองตกอบลบชอทลอชา ดงจนดาไรเรอนกเหมอนกน

อนตวเราเจาลงกาอาณาจกรบำารงรกษนดเรศของเขตขณฑ

จะเลยงผรวชาสารพน ใหควรกนกบความชอบ

ประกอบการประการหนงซงผรตำารบ เปนแมทพทำาศกฝกทหารรกลแกแพชนะรประมาณ รรอนราญราวใหมชยหนงเรยนกลอบายใหตายจต ปจจามตรลมหลงไมสงสย

รแอบออมปลอยพลสกลไกรเขาเปนไสศกสงหารผลาญไพร

ฯลฯ

หนงเรยนรดดาวสำาแดงเหต รมนตเวทปลกเสกเมฆฉาย

รดดนถนทจะดรายรอบายเกลยกลอมใหพรอมใจ

รสบขาวราวเรองบานเมองอน หนงคนตนเซงแซรแกไขหนงรดำานำาทนรหามฝนไฟ ทำากลไกอาวธยทธนา

ฯลฯ

รจดการบานเมองเครองประดบ รตำารบดรายทำานายฝนรสงเกตเทจจรงทกสงอน รแกกนผสางขบรางควาน

ฯลฯ

หนงผรอกษรกาพยกลอนกลาวเรยบเรยงราวเรองความตามวสย

รกฎหมายฝายขนนางฝายขางใน

รพชยสงครามตามกระทรวง

รตงคายหลายชนปองกนศก รตนลกแลคะเนทะเลหลวง

รแปลความตามภาษาทงปวง รลอลวงราวใหมชย

หนงชำานาญปนใหญยงไวแนแกอาถรรพผนแปรแกคณไสย

รเลดลอดสอดแนมสบความใน ทำานาไดผลดรททำาอนวชาหาสบประการน ผใดมเราจะชบอปถมภแตอยางเดยวเจยวถาแมนรแมนยำา

ดงดดคำาเขยนหมกบนทกไว

ฯลฯ

แลวเกณฑไพรใหพระนองกบสองหลาน 

ไปสรางดานสามตำาบลคนละแสน

ตอกำาปนพนลำาประจำาแดนสำาหรบแลนลาดตระเวณทเกณฑการ ฯ

            แลวพระมงคลากอตสาหออกดการฝกหดทหารใหชำาน

ชำานาญในการรบทงไพรนาย            

ฝายฝรงลงกาทงหลาย เมอรความตามประกาศแลว บรรดาผทรวชากพากนมาถวายตวกบพระมงคลา เมอไดทำาการทดลองวา มความรความสามารถตามทแจงมาแลว กใหทอยใหยศศกด และใหเงนทองตามความรความสามารถ ฝายองควลายดาคมโยธาทำาทดานประการใน

ใหกอปอมครอมทางปดหวางเขา จำาเพาะเขาออกเดนเนนโศล

ปกกานนชนบนลวนกลไกทลอไลลวนสงหารผลาญไพร

ฯลฯ

  ค ฝายวายพฒนนดดาปรชาหาญ

อยดงตาลดานกลางหวางสงขร

ปอมกำาแพงแตงการไวราญรอนเปนมงกรกนปลาตำาราเรยน

ฯลฯ

  ค เจาหสกนนนตงอยเมองใหมกอปอมใหญแปดปอมลอมเขอนขณฑ

กำาแพงหนศลาปกกากนชอกลจนจบพยคฆดกกญชร

ฯลฯ

ไดลทธบาลปโปฝก รกลศกสารพดหดทหาร

แตงเรอใชไปไมขาดสบราชการตระเวณดานฟงเหตทกเขตคน ฯ

  ค ฝายขาเฝาเจาลงกาปลอมพาณช

ไปทกทศจนถงยกษมกกะสน

เทยวหาผรวชาสารพนเมองสตนเมองชลามะคาวล

เมองฉามะหรมอนไมโสมโข ไอคปโตโกสมพระดระถน

กะนาอนบนดระเมองกะรนเมองกบลพสดเมองมดชนะ

เมองมะหด กสสตรา วลาศละหมาน

กรบสวานเมองสงกสหสสละ

เมองโกบลสนธทะเลเมองเอละเมองสเหรา มะเกามะกะ เมองละวน

ไดจนจามพราหมณฝรงแขกองกฤษ

ลวนหาญจตเจนศกไดฝกฝน

ทงผรวเศษทางเวทมนต รทำากลตางตางชางชำานาญฯลฯ

            ฝายองคหสกนอยดานชนนอกสด พวกตระเวนสมทร

กลบมาแจงวา พระธดาเมองการะเวกหนการอภเษกไป โอรสกตามไปดวย และไดขาววาเจาเมองผลก และเจาเมองรมจกร ยกกำาลงไปเมองรตนา คงเหลออยแตองคสวรรณมาล จงเอาความดงกลาวไปทลพระมงคลา ฝายพระมงคลาเหนไดททจะทำาศกตามทคดไว จงไปเฝาพระมารดา ทลลาไปตรวจตราดานชานนคร องควณฬากอนญาต พระมงคลาจงออกมาเตรยมไพรพลออกเดนทาง พอรงขนกออกเดนทาง พอตกเยนจงหยดพก ครนลวงสามยามไดยนเสยงดงกกกอง บนทองฟาแลวเกดเปนสายฟาผาลงมา เสยงดงสนนเหนเหมอนสรง พงลงมาทพลบพลาทพระมงคลาประทบ แลวเปนรปนางเนอเหลอง มเสนเกษาสชาด ใสคราบงดดงเสอ จกษดำาดงนล อายประมาณสบขวบเศษ พระมงคลาถามวา

นางคอใคร อยแหงหนตำาบลใด แตนางไมตอบ พวกฝรงจงลอมนางไว จะจบตว พอเขาใกลนางกกางนวออก กลายเปนนาคหลดออกจากนวมอทงหาหว ออกรกไลไพรพลทจะเขามาจบ จนตองหนลมลกคลกคลานไปตามกน แลวนางกนงทหลงศลาหนาถำา รองลำานำาวาเมอไรจะไดพบพระมงคลา            

ฝายองคพระมงคลาไดฟงคำาลำานำากมความพศวงสงสย จงปรกษาพวกขาเฝา ฝายอำามาตยราชครจงทลวา สตรนประเสรฐนก ชนวเปนนาคราชชรอยจะเปนนาค นบวาเปนบญบนดาลทใหไดนางผนมา แลวเลาความเหมอนยองตออ ยอดทหารของพระมารดา แตนางผนดวายองตอดควรเลยงเอาไว            

พระมงคลาทราบเรองกมความยนด จงเขาไปใกลนางแลววา ตนเปนเจาเมองชอ พระมงคลา แลวตรสเชญนางไปนงทพลบพลา นางพศดพระพกตรลกษณาแลว กรวาเปนดาวศรษะจระเข แตแสรงกลาวบดผนวา มของสำาคญสงใดมา แสดงใหนางร พระมงคลาจงหยบตราพระราหออกมาใหนางด

  ค นางเหนตราราหคทวปดงประทปเทยนสวางกระจางฉาย

คกเคารพนบนอบนงยอบกาย ยอมถวายกายาเปนขาไทฯลฯ

เลยงเปนนางขางทดวยมฤทธอยใกลชดเชญพระแสงตำาแหนงขวา

เครองนากทองของสำาหรบประดบประดา

ทงเสอผาสารพดจดประทาน

แลวตงนามตามมาเมอฟาฟาดใหชอ นางสนบาตดวยอาจหาญ

แลวยกทพนบหมนดนดงดาลมาถงดานแดนเขาเจาประจญ ฯ

            พระอนชาออกมาคำานบนอม เทยวตรวจดปอมปนประตคเขอนขณฑ หยดพกแรมอยสวนแลวสมทบกนยกมาเมองปาตาล วายพฒนนดดาออกมารบหยดตรวจตราไพรพลโยธา กำาแพงลอมปอมปราการ แลวเกณฑพลรบสมทบกน ยกไปยงเมองใหม พระหสกนออกมารบเขาไปอยในวง

ตอนท ๕๔  มงคลาชงโคตรเพชร

            พระมงคลาปรกษาการสงครามกบสองพระนอง และสองนดดาวา เมองการะเวกไมใชวงศญาตไดมาหมนประมาท เมองลงกาเอาโคตรเพชรของเมองลงกาไป คดจะไปตเอาคน พวกอำามาตยราชเสนากบบรรดาขนนาง จะมความเหนอยางไร            

ฝายผเฒาไดฟงรบสงจงทลทดทานวา เมองการะเวกเปนเมองใหญมไพรพลมาก มราชครชอ โลกเชษฐเปนผวเศษ มเวทมนตรดลคาถา ทหารเสอกลวนแกลวกลาในการรบ แกวเกจเพชรนนพระเสาวคนธไดขอจากพระชนน และพระชนนกใหไปดวยไมตร จงไมควรหาญหกยกทพไปรบ ถารเรองไปถงเมองผลกกบเมองรมจกร กจะพรอมกนมาชวยรกรบ จะเสยไพรพลและตองทนทกขทงเกาะลงกา

เสยไมตรมหนำาเสยอำานาจตองขาดญาตขาดวงศเผาพงศา

แมจะใครไดเพชรแกวเกจมาควรพดจาปราศรยเปนไมตร

เขาขอเราเรากขอตอเขาบางตามเยยงอยางตางบำารงซงกรงศร

ขอพระองคทรงจงหวดปถพอยาใหมเสยนศกจงตรกการ ฯ

            พระหสกนวาคำาของอำามาตยนน เหมอนสตรขขลาด

กลวเหนอยยาก ทำาใหเสอมเกยรตยศศกด

ถงขดเคองเมองผลกรมจกร พระไมรกชาตเชอนบเนอไขเขากลบเราเลากจะกลวอะไร ใครตไดดกนสมนเกออนเกดมาสามญเปนอนขาด ยอมรกชาตชวไมมเสมอ

พระชบยอมหมอมฉานเปนหลานเธอ

ขออยาเพอดวนเสดจเหนดเหนอยองค

ฯลฯ           

แลวขออาสาไปเมองการะเวก เอาเพชรเอกกลบมา ถาทำาไมไดกขอใหลงโทษผลาญชวตตน พระมงคลาไดฟงกเหนดวย

อนพวกเราเหลาฝรงเชอฟงพระไมปนปะเปนญาตนอกศาสนา

เจายกไปใหทตเขาพดจาฟงเจาการะเวกกอนคดผอนปรน

ฯลฯ           

แลวใหวายพฒน จดทพไปกำากบพระอนชาหสกน ใหเปนกองหนน ทงสองพระนดดารบบรรหารแลว กออกไปจดไพรพลไปประจำาเรอ ทพหนามรอยลำา ทพหลงมหารอยลำา เสรจแลวออกเดนทางไป            

กลาวถงเจาเมองการะเวก เมอบตรหาย บตรชายราง กใหเศราโศกอาลย บรรดาขาเฝาทาวพระยาเสนาใน กพลอยหมนไหม เศราโศกเสยใจไปดวยเจานาย กลางคนเกดมดาวหางเปนลางเมอง

อากาศลนครนครนเหมอนปนกอง

กากรองเอาลาทองฟาเหลอง

อกกาบาตผาดพงแสงรงเรองตกกลางเมองมลางตางตางกน ฯ

            คนหนงเจาเมองนมตฝนวา จระเขเหราไลมาเขาคาบ ขบ

กดองคเจบปวดลมลง ลยเลนตกนำาแลวดำาหน สองพระหนอมาชวยขบไลฆาตเหราจระเขาไป แลวอมองคขนแทนรตนทรงเครองเรองจำารสชชวาล พอมเสยงขานฆองรง กสะดงตนรวาฝนราย จงตรสบอกพระมเหส พระนางทลใหไปเชญทศาปาโมกขโลกเชษฐมาทำานายฝน

  ค ฝายพราหมณครผใหญอยในตก 

กบเมยนกสนกนงอยทงสอง

เลนดอกสรอยปลอยแกแกกนลอง

ทานยายรองตารบหนาทพตาม

ถงทอนปลายกลายรองเปนอณรท

ยายเปนอษาเมนขวยเขนขาม

ทานตารำาทำาบทดงดงามโลมยายพราหมณตามทำานองยมยองกน

ฯลฯ           

พอเสยงเขามาเรยกกรวาเจาเมองมรบสงใหหาจงไปเขาเฝาทงสองคน เมอไปถงวงแลวกลงจากพระเสลยงทอง

ทไปรบมาเดนขนบนปรางคปราสาทชย เจาเมองเชญใหไปนงบนแทนทองทงสองคน นมสการแลวตรสเลาความฝนใหทำานาย

  ค ฝายทศาปาโมกขโลกเชษฐแจงเหตฝน

ลงเลขวนยามนมตสอบดถ

กรความตามวสยวาไพร  จะยำายหยาบชาใหอาดร

แลวชำาระพระเคราะหจำาเพาะรายจะพลดพรายโภคยเสยไอศรย

ราหเสารเขาถงทระวมลจงเทยบทลทำานายวารายนก

ฯลฯ           

แลวทลวา อนจระเขเหราคอขาศก จะทำาใหเสยยศศกด แตหนอนาถราชบตรจะพรอมกนผลาญไพร ใหพระองคทรงมหาอานภาพได ปราบปรปกษสงศกดศร ขาตนรายปลายมอจะด ใหเดอนสจะไดรบผลรายหลายประการ

เหมอนพระรามขามสมทรไปหยดทพ

ไมยราพจบจำาขงแทบสงขาร

ตองสะเดาะเคราะหชำาระพระชะตา

ตามตำาราแกไขพอใหคลาย ฯ

แลวปาโมกขโลกเชษฐกทำาพธแกอนตราย และสะเดาะหเคราะหใหเจาเมองอยในศลสตย

  ค ฝายเสนาขาเฝาเหลาทหารตงเตรยมการรบศกไมนกหน

กรมวงนงยามตามอคคขนหนาททกตำาแหนงจดแจงการ ฯ

            ฝายฝรงลงกาทเปนกองหนา มพระหสกนเปนายทพ

ตางกแลนเรอตามเขม มงหนามาทศอาคเนย มาถงสะดอสมทร เหลากำาปนกหวนหนเห คลนทะเลใหญขยอนเรอจนคลอนโคลง

ยายแยกแตกกระบวนบางทวนกลบ

ยงปนรบเรยกกนขวนโขมง

ตองคลคลายสายขางระยางโยง ใหใบโปรงเปดสงพยงลำาฯลฯ

            ครนเขาเขตเมองการะเวก ตนหนกเอาแผนทถวาย พระหสกนกสองกลองเหนเรอรายอยไกล             ฝายเรอตระเวณดานของเมองการะเวก มอยประมาณรอยเศษ ออกตรวจเขตขณฑ เหนกำาป นแลนมาจงยงปนเปนสญญา แลนสวนออกไปเขาใกลจนเหนหนาคนแขก จงใหลามรองถามไปวา ฝรงอยางไรจงไมหยด ฝายฝรงลงกาไมราใบ เมอเรอมาใกลจงแกลงลวงวา จะไปเฝา

เจาเมองการะเวก เคยมตรามาไปเปนไมตรถงจะไมใหไปกไมฟง

ชาวดานวาอยาเขาไปยงไมชอบผดระบอบเยยงอยางแตปางหลง

ถงไมตรมมาตราทกครงตองหยดยงอยแตนอกจะบอกไป

ฯลฯ

  ค ฝรงวาถาเปนทตถอรบสงควรยบยงตามบทในกฎหมาย

นองคทานหลานทาวเปนเจานายมาแตฝายฟากฝ งกรงลงกา

ฯลฯ

กองตระเวนเจนสมทรจงพดแกอยาวาแตสรยวงศพระองคไหน

ถงหนอนาถราชโอรสยศไกรมาแตไกลกตองหามตามทำานอง

ฯลฯ           

ฝายฝรงลงกายงดอดงแลนเรอฝาเขาไป กองตระเวณเขาสะกดกนเกดสรบกน แลวกองตระเวณกใหเรอใช ไปกราบทลทาวเจาเมองการะเวก กรงกษตรยทราบเรองวา หส

กนบตรสดสาครยกมากใหกรมทา ออกไปรบหสกนเขาเมอง พระหสกนกลาวแกลงแถลงไข แกอำามาตยทไปรบวา

เพราะลกสาวเจาพาราการะเวกลกเพชรเอามาไวในไอศวรรย

จะมาทวงดวงจนดาพดจากน พวกมงนนกนการปดทางไวฯลฯ

            แลวถามวาโคตรกอนแกวเกจเปนเจดสนน เอาไปไวทใด

อำามาตยกตอบวา เมอคราวไปลงกานน ตนกไปดวยและไดตามหนอไทไปเทยว ดเมององควณฬาไดพาเดนไปบนเนนเพชร ไดใหแกวเกจกบพระธดา เมอเลกทพกลบมายงเมองการะเวกกไดนำาไปไวทเขาเนาวรตน การทหสกนมาหาวา ลกเพชรมานนเหมอนเแกลงพาล พดดอไมถอสตย แลวตอวาหสกนไปหลายประการ หสกนไดฟงกโกรธใหจบอำามาตยลงอาญา แลวสงใหไพรพลกระทำาการ

ใหรมเขาเผาพาราการะเวกมนโหยกเหยกแยงรบใหฉบหาย

แตสาวสาวเอาไวใชอยาใหตาย พบผชายจงฟนใหบรรลย ฯ  ค ฝายนายทพรบสงแลวตงโห เฮโลโลกำาป นเสยงหวนไหวตางรบเขาอาวเมองแนนเนองไปไมมใครรบสทงบร

ฯลฯ             

ชาวเมองหมายวามาโดยด จงยนดอยรมตลงทงหญงชาย พอทพหนาลงกามาถงวงกขนฝ ง จดเพลงไหมเผาบานเมอง พอทพหลงมาถงกชวยทพหนาจดไฟเผา ชาวเมองตางตนตกใจหนแตกกระจดกระจาย             

ฝายทาวเจาเมองการะเวกกบองคเอกมเหส พรอมทงบรรดาแสนสรางคพอเพลงไหม มาใกลวงกจะหนออกนอกประตวง แตทานครหามไว

จะหนออกนอกประตทานครหามรวายามเคราะหคอยคดถอยหลง

จนคำาไฟไหมครนเสยงปนดง อตสาหนงนงภาวนามนต ฯ           

แลวทศาปาโมกขโลกเชษฐกอานพระเวทยเปนหาฝนใหไฟดบ ทำาใหไพรพลโยธาของขาศก ถกฝนโซมตองกลบไปกำาป น พอรงเชาชาวเมองตางหนเรน และฝนกหาย กองทพเมองลงกาจงตงคายไว รายรอบขอบกำาแพงเมอง   ค เจาาวายพฒนหสกนเกณฑทหาร

ใหถอขวานคนละเลมลวนเขมแขง

ฟนประตดประหลาดพลวพลาดแพลง

จนสนแรงรวาฤทธวทยา

ฯลฯ           

ทหารทพยายามปนกำาแพงเมองมอนเปนไปดวยประการตาง ๆ จงคดอบายถายเททำาเลหกล ใหพวกพลรองบอกชาวเมองวา กองทพลงกามาตงลอมเมองไวหมดแลว เปรยบเหมอนขงไวมใหหน ถาผใดออกมาหาแตโดยด จะใหมชอเสยงและชบเลยงไว ขอใหเรงเปดประตเมองออกมา            

ฝายบรรดาขาเฝาชาวเมองไดรายรกษาเมองทกหนาท แลวรองตอบไปวา พวกฝรงลงกานน

ทงลวงหลอกยอกยอนทำาซอนเงอน

เผาบานเรอนรายกาจนอกศาสนา

หากพระองคทรงคดถงบดาโปรดใหมามงจงไดมาใกลกราย

ฯลฯ

  ค เจาหสกนสงใหไพรวาอายโงมงเหมอนโคคอกขงจะสงขาร

วสยศกลกลำาเปนธรรมดามปญญายอมจะไดดวยงายดาย

ผใดเซอะเคอะคะจะเปนเหยอเปรยบเหมอนเนอทงปวงตดบวงหวาย

จงกลบใจไหวกราบอยาหยาบคาย

บอกเจานายมงใหรวากน

ฯลฯ

            บอกวาตนตามมาทวงดวงเพชรอนเตรจตรส แลว

ทาทายใหออกมารบกน

  ค พวกขนนางตางวาเหวยฝรงพระจอมวงวรนาถเหมอนราชหงส

จะสกาหนาดำาทตำาวงศจะเสยทรงเสยนวลไมควรเลย

            แลวกกลาวลำาเลกไปถงนางยพา นางสลาล ทเปนแม

ของวายพฒน และหสกน ทงสององคไดฟงกใหตนจต คดคงแคนจะตหกเขาเมอง กตองมนตมอตนออน จงคดแกไขใหฆาไกเปด แพะแกะ โคควาย เอาเลอดไปสาดรอบทงขอบเขต เพอทำาลายเวทมนตไสยใหเสอมหาย แลวเรงทพเขาตเมองแตไมเปนผล ทงสององคเหนจะเขาตเมองตอไปไมไหว จงใหเสนยเมองการะเวก ทตองจำาอยนนนำาไปขดหนไดแกวเกจโคตรเพชรมา

ทลายเขาเนาวรตนดวยขดแคนเกบหวแหวนเกดใหมไดหนกหนา

ใหกองทพจบเหลาชาวพาราลงเรอลาเลกทพถอยกลบไป ฯ

ฝายทาวเจาเมองการะเวกตองถอยยศ บานเมองไหมไพรนายลมตาย

เปนคราวเคราะหเพราะประมาทจงพลาดพลง

แทบเสยทงนเวศนขอบเขตขณฑ

หากทานครผเฒาเหมอนเผาพนธ

ชวยผนแปรแกกนอนตราย

            แลวทรงปรารภกบพระมเหสวา มลกเตาไมเหมอนเพอน

ทงหลาย พากนสญหายไปหมด เหมอนลกยางหางตนหลดลอนไป แลวทลเปนเหต เพราะเคราะหวบตใหพรดพรากไป พอเคราะหดกจะกลบมาเอง  ทเกดศกเขญครงนเพราะไปแกพระอภย ทงพระธดาและพระโอรสไปชวยรบกบกรงลงกา ทำาใหฝรงคงแคน จงมาแกแคน จงควรใหทหารถอสารไปแจงกบพระอภยมณ

ดวยพวกพองของทานลวนหลานลก

มาดถกรบพงเผากรงศร

ใหทราบความตามวสยเปนไมตร ดทวงทเธอบางจะอยางไร ฯ           

ทาวเจาเมองการะเวกไดฟงกเหนจงใหแตงสาร ตามเรองเมองลงกาไปถงทาวเจาเมองผลก

ตอนท ๕๕ มงคลาจบนางสวรรณมาลและทาวทศวงศ

            ฝายทพลงกาลาทพกลบมากรงลงกาไดทรพยสนมาดวยเปนจำานวนมาก เมอมาถงเมองใหมกไปเฝาเจาสงหล ทลความใหทราบแลวถวายเพชรเตรจตรสใหเหน พระมงคลากลวความจะทราบไปถงพระชนน จงใหมนตรลอบเอาฝงไวทลงกา แลวหามมใหใครพดถงโคตรเพชร สวนพวกชาวเมองการะเวกทไดมาเจดพนคนนนให

ใชสขาวเชาคำาตองตรำาตราก ตำาดนตากตกนำาทำาถนน

เวลารงหงขาวเลยงชาวพลใชแบกขนขดลากเหนอยยากครน ฯ

            ฝายมนตรตวโปรดเอาโคตรเพชรไปลอบฝง แผนดนก

ลนครนครกจนเวยงวงเจยนจะควำา อเลงนำาเปนระลอกกระฉอก ตนไมไกวกวดสะบดโบก ชางมาลาลมลกคลกคลาน ทะเลลกเปนคลนคลงแผนดนไหวอยสามวน ผคนตางสงสยโจษกนจำานรรจา            

ฝายองคละเวงนกประหลาด จงไปหาบาทหลวงถามความตามทสงสย แตบาทหลวงไมอาจบอก แกลงพดนอกคอกไปเรองอน นางจงลากลบเรยก รำาภา  ยพา สลาลวน แลวตรสถามสามนางถงลางทเกด นางยพาทลวา

ซงดนไหวตามตำาราไมผาสข จะเกดยคยทธนาโกลาหลขาจบยามตามตำาราจลาจล ตงแตตนปเถาะเปนเคราะห

ครน ฯ           

องคละเวงไดฟงกหวาดวโยคโศกศลย จงตรสถามวาจะแกกนไดอยางไร นางยพาทลวาใหไพรฟา ขาเฝาทงทาวไทตงอยในศลสตย ทงบวงสรวงดวงชะตาสรารกษ ซงพทกษทวาทศราศ ใหปลกศาลรอบขอบจงหวดตงบตรพล ตดโลภ หลง ละเมยผว กนแตถวผกงารกษาศล ไหวลมไฟนำา และฟาดน เปนเวลาหนงป จงจะสนมลทนภย

  ค นางวณฬาวาตำารบบงคบขาด

ประชาราษฎรหรอมนจะละวสย

ตองถอศลกนบวชนนรวดไป เหนไมไดดงตำาราทงธาน           

จะเกดเขญเปนทกขถงลกหลาน แลวคดจะไปตรวจดานกลววาจะทำาลำาเหลอ จะเชอดไปเทยวตเมองอน ดวยเยาวความถงมชยชนะกไมสนราชศตร เกดความพยาบาทเบยดเบยนเปนเสยนหนาม

อนลกเราเยาวอยไมรทกข จะอาจอกทำาเขญเปนไฉนจะรายดมไดรดวยอยไกล หรอจะใหหามาเสยธาน ฯ           

นางรำาภาทลวา วสยไตรดายค ยอมเปนศกแลวเปนสขทกเมอง เมอถงคราวชาวนครจะรอนนน จะปองกนอยางไรก

ไมหาย ไมถงกรรมทำาอยางไรกไมตาย ถาถงกรรมทำาลายตองวายปราณ การไปเทยวตรวจตราบานเมองนนมคณ

ใหอยวงดงสตรแมมศก ทตนลกไมสนทดจะขดสนเสดจไปไดสงเกตเหตตำาบล ทขมพลกลศกไดฝกปรอจะหนทกขยคเขญเหมอนเชนวา อยใตฟาหนฝนจะพนหรอ

แมเมองใดใชคนดมฝมอจะเลองชอลอเลศประเสรฐชาย

    ฯลฯ           

องคละเวงไดฟงคำานางรำาพาแลวกวาชอบเชงความตามวสย แตเหนวาหนอกษตรยยงเยาว กจะใหทำาคำาสอนไปไวเพอเตอนใจ แลวเขยนคำากำาหนดทศพธ ใสกลองแกวใหมาใชนำาไปใหหนอกษตรย            

ฝายพระมงคลาออกอำามาตยอยเกดแผนดนไหวอยสามวน พระมงคลาลอบสงโหรใหทำานายทายความดไว ใหเปนทชนใจไพรพล โหรวาเพชรแกวเกจเอกจากการะเวกมาถงถนจงเกดแผนดนไหว พระมงคลาไดทรงฟงโหรกใหรางวลแกโหรเฒา พอผถอหนงสอสารของพระมารดามา กมความยนดใหอานสารมความวา เรองแผนดนไหวนนเปนลางใหญบานเมองจะเคองเขญ ใหพระมงคลารกษาแตเมองลงกา อยาคดไปตบานเมองอนใหเคองกนและสอนวา

ประเพณทอดมบรมจกร บำารงรกษราชยมไหศวรรย

เสวยสขทกเวลาทวาวนเพราะทรงธรรมทศพธวสดาร

ประการหนงซงรกษาเมตตาตงใหสตวทงปวงเปนสขทกสถาน

ใครยากเยนเขญใจจงใหทาน อภบาลบำารงทงกรงไกรฯลฯ

หนงอยาคดรษยาพยาบาทอยามงมาดหมายถวลรปกลนเสยง

คนสอพลอทรลกษณอยารกเลยง 

ใหแทเทยงทรงธรรมจงจำาเรญ

ฯลฯ           

เมออานสารจบแลวกเหนชอบดวยทงสน แลวเกบสารของพระมารดาซอนไวในทไสยา จากนนกทำาการหดสงครามทกเชาเยนในทองสนาม คอยรอฟงความสามเมองจากลกคาคอยเหตอย            

ฝายเสนาเมองการะเวกถอสารไปเมองผลก ใชเวลาเดอนเศษกถงพบพระหสไชย เมอทลความแลวพระหสไชยกมความคงแคน เขาไปเฝาพระชนน พระชนนใหอานสารมความวา ฝรงลงกาใหวายพฒน และหสกนคมกำาปน หกรอยลำาเขาเผาเมองการะเวก บอกวา พระธดาลกเพชรแกวเกจไว

แมแกวเกจเพชรเขาชาวสงหลเสาวคนธลอบลกผดหนกหนา

พระทราบเหตเภทเผาแตตนมาโปรดบญชาชแถลงใหแจงใจ ฯ

  ค พอจบสารสมาลดอระนอยหรอชะเคลอบแคลงแถลงไข

แมนงเยาวเสาวคนธขอเพชรไป เรากไดรเหนเปนพยานฯลฯ

              แลวตรสกบเสนาชาวการะเวก วาขอใหรอพระอภยกลบ

มากอนคงจะไดแกแคนแทนพระบดา มไดเขาดวยฝรงคงแกแทนแทนพระอนชาในเวลาไมชา            

พระหสไชยมความแคนฝรงยงนก จะขอยกทพไปรบ แตองคสวรรณมาลทดทานไวใหรงรอไวกอน

แมจะใหไปเชญเสดจกลบทงกองทพพระเจาอามาบรรจบ

ทงลกยามาดวยชวยสมทบ เขารมรบไพรใหมชย ฯ  ค พระนบนอบตอบวาพวกฝรง แตลกยงเยาวอยยงสได

ถงมนมากหยากเยอถกเชอไฟจะผลาญใหสนทงเกาะลงกา ฯ

องคสวรรณมาลไดฟงตรสหามซำาวา ครงนนมพยาอยดวยไดชวยกน อยาดถกขาศกใหมความหนกหนวงไว มฉะนนจะเสยทวงทพาคนไปตายได แตทจะกลบไปกรงการะเวกนน เปนการสมควร

พระแมจะทำาคำาสารสงไปดวย เราจงชวยชแจงแถลงไขแลวแตงสารอานสอบขอบพระทย

ใสกลองใหผถอหนงสอมา ฯ

            หนอกษตรยหสไชยไปลาสองนองนอย ตางกมความ

อาลยซงกนและกน พระหสไชยสญญาวา

เสรจธระจะมาไมชานกไมลมรกพกตรนองอยาหมองศร

มเหมอนหมายสายสวาทแลวชาตน

พไมมเมยแลวนะแกวตา

ฯลฯ           

พระหสไชยไปลาองคสวรรณมาล แลวมาลงเรอกำาปนออกเดนทางไปทางทศอาคเนย

รบใชใบไปตามคลนทกคนคำา เหนแตนำาในทะเลกบเวหาไมคลาดเคลอนเดอนครงตะบงมา

ถงกรงการะเวกเขาอาวบร

ฯลฯ           

พระหสไชยเขาเฝาพระบดา พรอมอำามาตยถอสารขององคสวรรณมาล องคทาวเจาเมองการะเวก จงสงใหอาลกษณอานสารมเนอความวา ดวยองคพระชนกชนนของพระอภยถงแกนคาลย พระเชษฐาพาพระวงศไปปลงศพ เมอปมะแม เดอนเจด ยงไมไดกลบมาเมองผลก ททางเมองการะเวกสงสารแจงการศกวาฝรงลงกาเขามาเผาเมอง หาวาพระบตรลกเพชรแกวเกจมานน

มนโกหกยกโทษเพราะโกรธแคนเหมอนตดแผนดนขาดนอกศาสนา

ซงแกวเกจเพชรนนนางวณฬา ใหธดากไดรอยดวยกนพระรบเคราะหเพราะเรองเมองผลก

จงเกดศกพาเหตถงเขตขณฑ

ฝายยดาวายพฒนหสกนลวนพงศพนธภสดาชะลาลาม

เปนธระผบำารงกรงผลกจะปราบศกเสยใหเตยนทเสยนหนาม

ไมควรเคองเมองพระองคตองสงคราม

จงตองตามยตธรรมพนธมตร

ฯลฯ           

แลววาองคพระอภยยอมเปนเชอชาตบรษสจรต ถงลกหลานหวานเครอทำาผดกจะไมละเวน ขอใหรอองคพระอภยกลบมากอน เมอมาถงเมอไรฝายขาศกจะถงแกชวต

อนเมองผลกกบพาราการะเวก จะรวมเอกฉตรชยไอศวรรย

จนสดสนดนฟาทงสามญโดยทรงธรรมทศพธสนทใน ฯ

            พอจบสารพระป นนก การะเวกกตรสชมองคสวรรณ

มาลวา สมเปนใหญยอดสตรเธอดจรง แลวเคองขดหสไชยวามวแตไปเทยวเกยวผหญงไมไดระวงบานเมอง พระหสไชยทลตอบวา ทตนผดพลงครงนควรถงแกชวตดวยความทตนเบาจต แลวขอตอสงครามไปกำาจดศตร ทมาทำาการดหมน            

องคทาวเจาเมองการะเวกไดฟงจงตรสกบพระมเหสวาตามสาร การไมตรนนกตองทอยทกขอ ควรรอฟง ถาแมพระอภยไมไปรบเราจงจะยกทพไปรบลงกาเอง

นลกเตาเขาผดคดถงพอจงรงรอบอกกลาวไมราวฉาน

คำาโบราณทานวาชาเปนการถงจะนานกเปนคณอยาวนวาย

วสยศกตรกตรองจงตองท ยกไปตกใหไดดงใจหมายแมยอยยบถอยกลบกอบอาย ยงซำารายขายหนาประชาชน

ฯลฯ           

ใหเรอใชไปฟงกำาลงดกใหรตนลก คอยรงรอฝกไพรพลใหรกลการอาวธยทธนา            

พระหสไชยไดฟงคำาตรสสอน กรบมาดวยความยนด แลวทลลาออกมาสงอำามาตย จดเสนาตวดไดสนาย ใหคมเรอขาวสารนำาตาล ทำาแปลงปลอมไปเทยวคาขายยงลงกา ใหกองตระเวนคอยฟงเหตทกเขตคน ตรงหนาวงตงคายเปนหลายดาน ใหฝกหดไพรพล ทพเรอเหนอใตจดไวพรอมทงทางหนและทไล            

ฝายองคมเหสสวรรณมาลใหกองทะเลเสนารบเดนทางไปกรงรตนา เชญพระอภยกลบแลวแตงสารถงองควณฬา ใหเสนนายทหารถอสารไป เมอไปถงฟากฝ งลงกาเหนเรอรบจอดอยเรยงราย พวกกองทพจบตวมาถามแลวคมตวขนไปเฝา พระมงคลา พระมงคลาถามเสนทถอหนงสอมาวา ความในสารนนมเนอความวากระไร ฝายขาเฝาชาวผลกจงตอบวา จะไปใหถงวงตามพระเสาวนย

ถวายองคนงเยาวเจาสงหลไมใหคนอนอานเรองสารศร

อยาทานทดขดขวางทางไมตรจะเสยทอยางเยยงพระเวยงชย ฯ

            พระมงคลาวาตนเปนจอมพลเจาสงหล ควรจะไดรบสาร

แทนมารดา ใหทหารคนสารมาแลวฉกตราอานเนอความวา เราพนองครองสตยไมมราคเคอง เสาวคนธไดขอเพชรเอกไป นดดาวายพฒนกบหสกน ไปรบเมองการะเวกแลวเผาเมอง เอาแกวคนมาแลว เอาขาวของเงนทองกวาดตอน ผคนมาเมองลงกา

แมกรอยวากรงการะเวกรวมภเษกสบเนอเปนเชอไข

ขนคดทำายำายดงนไซรเขาวาไวหยกเลบแลวเจบเนอ

จะตดญาตขาดมตรไมคดบางเหมอนลบลางเหลากอไมหลอเหลอ

อนงหนอวรนาถเปนชาตเชอ ไมไวเยอใยตดผดโบราณ           

ไมรวาองควณฬารเหนเปนใจหรอไม พเคราะหดแลวยงไมแจงจงแตงสารมา ใหทราบเรองทเคองรำาคาญ ควรจะสมานไมตรทมมาไว ถาแมเหนดไมไดคดถงญาต กควรขาดราชวงศเผาพงศา สามประเทศทอยบนแผนดนเดยวกน กจะขาดไมตรกบลงกา จงขอใหองควณฬาดำารตรตรองด เพราะถาเกดศกแลว ผคนทงหลายไมวาเดกผใหญ ไพรผดกจะพากนเดอดรอนไปทว

พกบเจาเลากจตสนทนกจงลอบลกเลาแจงแถลงไข

ถงลกเตาเบาความสวนทรามวยเปนผใหญอยาใหมราคเคอง ฯ

            พอจบสารพระมงคลากดาลเดอด หาวาองคสวรรณมาล

พดเขาขางชาวเมองการะเวก แลวตามอนชาวายพฒนกบหสกนวา มความเหนอยางไร ทงสามองคกเหนดวยกบพระมงคลา พระมงคลาจงใหจำาผนำาสาร แลวปรกษานองกบสองนดดาวา ถาแมกองทพกลบมาเมองผลก คงจะเกดศกมาถงกรงลงกา พระบดากบพระอาทงสองเมองจะรมตเมองลงกา            

พระอนชาเหนวาจะตองแกการโดยยกกำาลงไปรกรบ จบเอาพงศพนธพวกพองของทงสองเมอง มาขงไวใหเปนหวงเหมอน หนวงศกใหไดเปนตอ พระมงคลาเหนดวยจงใหแยกกนไปจดพลคนละกอง ใหอนชาไปรมจกร สองนดดายกไปเมองผลก

  ค ฝายวายพฒนจดพลเปนกลศก 

เอาเรอผลกลวงไปกอนซอนทหาร

ทงสามลำานำาตำาบลชลธารไปประมาณครงวนตามสญญา

ฯลฯ           

แลวหสกนคมกองเรอสองรอย สะกดรอยเรยงรายไปทงซายขวา พอลบตาวายพฒนกออกเรอสามรอยลำาแลนตามไป ฝายทพพระอนชามเรอหารอยลำา กออกเรอรบรดไปเมองรมจกร            

ฝายกองหนาวายพฒนแลนเรอมาไดสบหาคน กเขาปากอาวเมองผลก ชาวตระเวนเหนแตไกลจำาไดวา เปนเรอของผถอหนงสอ เดนทางกลบมาจงไมหามปรามถามทก คดวารจกแนปลอยใหเรอแลนเขาถงหนาเมองผลก ตอนดกสามยาม

ขนฝ งลำาละพนแยกกนออกเขาทางตรอกบานชองทองสนาม

เทยวจดไฟไหมโขมงพลงโพลงพลาม

แสงเพลงลามลกรอบขอบบร

ฯลฯ           

ฝายองคพระมเหสเหนเพลงไหมใกลปราสาทราชฐาน กพาพระมารดากบพระธดาทงสองออกมานอกมณเฑยร จะไปไหนกไมพนเทยววนเวยนอย            

ฝายพวกกองตระเวนเหนกำาป นแลน หลามมาตามหลงจงยงปนใหญหามไว แตขาศกกไมฟง เมอเหนวาตวมกำาลงนอย จงถอยเขาอาวปากนำา เหนเพลงไหมอยรอบปราการ

และพวกขาศกโหรองอยกกกอง ตางกไมหาญรบ หลบขนตลงวงหลบหนไป พอรงเชาพวกฝรงกขนบกมาคบคง ชาวเมองหนกระจดพลดพรายไป พวกกองทพลงกาตงลอมรอบกำาแพงไว วายพฒนจดทหารถอขวานระดมฟนประตวงพงทลายลง

  ค ฝายองคพระมเหสถอตวสขวางประตหามฝรงสนทงหลาย

จะเขามาวากระไรใครเปนนาย อยาวนวายบอกเราใหเขาใจฯลฯ

            หสกนถามวา พระมเหสกบพระธดาอยทไหน บอกวาเจา

กรงลงกามบญชาใหรบไปดวย เปนวงศเผาพงศพนธ พระมเหสทราบวาฝรงมาตงรบ จะหลกหลบไปเหนไมพน จงวาเจาลงกานน ถานบกนกเปนนองของสองพระบตร แลวตรสวา

เหตไฉนไมคดถงปตราช มาองอาจรบพงถงกรงศร

ตวเราหรอชอสวรรณมาลนบตรสรอยสวรรณจนทรสดา

ถาแมหนอวรนาถรกชาตเชอ จะกอเกอเชอวงศเผาพงศาจงเลกทพกลบหลงไปลงกา จะเหนวาสจรตตอบดร ฯ            

หสกนวาบรรดาโยธาหาญนนเปนพวกเจาละมานมาเผาเมอง ตนจงรบรอนมารบองคพระมเหสกบพระบตรไปใหพอรจกศกดตระกลประยรวงศ แลวจะมาสงกลบเมองในไมชา

  ค นางรทาเขาใจแตไมตรส ถาขนขดจะไมกลบทพทหารไปตามเคราะหเพราะไมพนพวกคนพาล

จงกราบกรานชนนชลลา

ฯลฯ

แลวกลนกลนกนแสนเทวษพระชลเนตรพรงพรายทงซายขวา

ชวนลกนอยสรอยสวรรณจนทรสดา

ลลามานอกเขตนเวศนวง

ฯลฯ

  ค วายพฒนหสกนกลนฆองเรยกพวกพองพลนกายทงซายขวา

โยธาทพจบเหลาชาวพารา ทงเสนานายไพรไลลงเรอฯลฯ

  ค ฝายโยธาขาเฝาชาวผลก

เมอเกดศกซอนหนตามวสย

ครนทพกลบลบลตางดใจ ทงนายไพรกลบมาเขาธานฯลฯ

  ค พวกเสนาสารภาพกราบพระบาท

ขอรบราชอาญาถงอาสญ

ดวยศตรจมาไลฆาฟน ใครไมทนรทวทกตวคนครนเพลงไหมไพรนายพรดพรายหม

ขารบสไมถนดจงขดสน

ซงเสยพระมเหสนฤมลความผดลนพนทจะพรรณนา

ถาใสบทกฎหมายตายทงโคตรแมยกโทษขาทงหลายหมายอาสา

ไปรบรบจบฝรงเกาะลงกาพฆาตฆาโคตรมนใหบรรลย ฯ

            ฝายกองทพฝรงลงกาเมอกลบมาถงทาเรอฟากฝ ง

ลงกา สองนดดาพากนขนไปเฝากราบทลเจาลงกาวาไดเผาเมองผลก และไดองคสวรรณมาลกบสองพระบตรมา พระมงคลาไดฟงกตรสสรรเสรญแลวใหจดแจงแตงโตะตงสราเลยงโยธากบขนนางใหรางวลประทานเครองประดบเนองเนาวรตนลวนแกสองนดดา สำาหรบองคพระมเหสกบสองพระธดาพรอมทงครวบรรดานายไดไพรมานน

ใหสงไปไวทดานดงตาลตงทหารพรงพรอมพรกอยรกษา

เกณฑชายใชไขนำาตงทำานา หญงเยบผาเสอหมวกแจก

พวกพล ฯ           

ฝายองคพระวลายดาคมกำาปนแลนไปไดเดอนครงจงเขาอาวเมองรมจกร ใหหยดพกพลนกายกองซายขวา ใหปลอมตนแตงตวเปนชาวเมอง ใครถามใหตอบวาเปนขาเฝาของทาวอเทน

กองละรอยคอยตามกนสามทพ ปนสำาหรบรบทงโลดงเขนรบใชขบไปพอปะกองตระเวน หสเกนสงใหไพรใสแวนตา           

แลวยงปนกลบนอากาศเปนควนคลมมดมวไปทวทะเลและเวหา กองตระเวนเมองผลกหยดเรอไมรวาใตเหนอจงตองทอดเรอราย แตพวกฝรงยงเหนทางดวยมแวนจงเขาไปในดานได

พอกองทพขบพลขนบนฝ งเขาในวงโหลนเสยงหวนไหว

พวกขาเฝาเจาพระยาเสนาใน ไมมใครรบสทงบรฯลฯ

แลวเชญองคทรงศกดกบอคราช

ประยรญาตวงศทาวสาวสนม

ลงกำาปนลนฆองกลองระดมชาวเมองรมจกรตนเสยงครนครก

ฯลฯ

ลองออกจากปากนำาพบกำาป นคอยหนนทพรบกนตางหรรษา

กราบทลพระวลายดานชา ดงไดทาวเจาพาราฝงนาร ฯ             

พระวลายดาชนชมโสมนส แลวตรสสงไมใหกกขงใหขนของหมองศร สงใหใชไปแลนกำาปนกลบไปยงกรงลงกา

  ค ฝายบตรพราหมณสามนายเปนชายฉลาด

ลวนทรงศาสตรไสยเวทวเศษขยน

ทลกยาสานนอบลนนชอยขนความคดเหมอนบดร

คนหนงนามพราหมณมะหดบตรวเชยร

พอใหเรยนรบสธนศร

บตรเจาโมราพราหมณนามมงกร

เหมอนบดรชำานาญในทางกล

เมอศรสวรรณนนจะไปมไดสงพเลยงทงสามประเทศเกรงเหตผล

ตางเกณฑไพรใหเจาพราหมณบตรสามคน

คมพวกพลคนละพนปองกนเมอง ฯ

  ค ทงศรสดานารมโอรสกบทรงยศศรสวรรณผวพรรณเหลอง

ชอองคพระกฤษณาเดชาเรอง อยนอกเมองมวงลำาพงเธอ

ฯลฯ              บตรพราหมณทงสามนายกบหนอนาถรกใครไปหากนอยเสมอ เมอโยธาฝรงเขาวงเหนหมอกควนมดสนทกถนฐาน ทหารไมเหนทางดวยตาฟางเฟอน ตอรงเชาจงรวาเสยกษตรยถกพาองคไปกตกใจ

  ค พระกฤษณาวาพงกลบดอก ยงไมออกลกซงไปถงไหนเรวเถดเราเจาพราหมณรบตามไป

เหนพรอมใจจดแจงแตงนาวา

ฯลฯ               

มพลประจำากำาป นรบลำาละพน จำานวนสลำาแลนตดตามกองทพฝายลงกาไป             

ฝายวเชยร โมรากบสานนทรวาเสยเมองแลวแขกชวา พระองคกษตรยพรอมพระมเหสไปจากเมอง กตกใจ จงเกณฑพลรบมายงธาน สอบถามอำามาตยไดความวา หนอนาถกบลกชายออกตดตามไปแลว จงพากนลงกำาปนคนละลำาลองนำาไป

พอออกจากปากอาวเหนชาวดานเกณฑทหารใหรบนำาสายนำาไหล

เปนนาวาหาสบสามตามหนอไทรบใชไปตามคลนทกคนวน ฯ

                ฝายองคพระกฤษณากบบตรของสามพราหมณแลน

เรอมาไดสบหาวนกทนฝรงพวกลงกาไมเหนวาเปนแขก แตลวนเปนฝรง ครนแลนเขาไปใกลจงใหลามถามวา ไดพาพระอยกามาหรอไม ใหเรงสงคนสองกษตรย ถาไมสงจะจดไฟเผาเรอไมใหเหลอตาย            

ฝายพระวลายดาไดฟงกถามกลบไปบางวาทเรยกอยกา แสดงวาเปนหลานชาย แตกลบมาคดรายตนผมคณ

แขกชวาพาหนเราตไดดวยนบในญาตเชอชวยเกอหนน

จะพาไปไวพาราดวยการญ ยงมาวนวายวาจะราว

อนเราหรอชอวลายดานาถโอรสราชรมจกรทรงศกดศร

ตวมาตามนามใดไพรผดเมอแขกตเมองทำาไมจงไมชง

ฯลฯ

  ค ฝายองคพระกฤษณาฟงฝรง

รความหลงตอบความตามประสงค

ตวเราหรอคอโอรสยศยง ชอวาองคกฤษณาอยธาน

อนนองขาเจาวลายดานนเกดกบครรภมารดารำาภาสะหร

แมจรงจงดงวาเหมอนพาท เราเปนพมใชใครหาไหนมาฯลฯ

            ฝายวลายดารวาพระกฤษณาเปนพ จงตอบวาตนตงใจ

จะไปอภวาทบาทยคล แตเดยวนองคพระทรงภพไปปลงศพสองกษตรยอยจะรอทาชานานไป จะเปนกงวลกบทางวงลงกา ทงสองทาวกนบญาตอยากใหรกกนใหมาก จะพาไปใหสนทกนจนกวาพระบดาเสดจกลบเมอง ขอใหทลพระบดาอกปหนง จะเชญทงสององคกลบไปสงนครเรศนเวศนวง

พกลบไปไอศวรรยฟงฉนวาแขกชวามนจะยกเขาวกหลง

เหมอนคราวนพประมาทจงพลาดพลง

อยารอรงกลบกองทพไป ฯ

            พระกฤษณาไดฟงจงตรสปรกษาพราหมณ พวก

พราหมณไมเชอพระอนชา เหนวา

แมนองรกตองเคารพนอบนบพ นทวงทถอชาตนอกศาสนาแมมสงองคพระอยกา มนเปนขาศกแนมาแกมอ

ถงรบพงกรงไกรอายฝรงแกลงทำาดงแขกเหรออยาเชอถอ

ขาจะอานอาคมใหลมฮอพดกระพอทวนทพใหกลบไป

ฯลฯ           

แลวใหฝายเราเขาเรอเหนอลมไลเผาเรอฝรงใหตายสน พระกฤษณาเหนดวยกบพราหมณจงรองบอกแกอนชาวาสองกษตรยไมควรพลดพระนเวศนเขตสถาน ถานบถอซอตรงเปนวงศวาน กอยาทำาเกนพระราชอาญา

จงรอรงยงหยดพระนชนองคนสงของทรงเดชใหเชษฐา

แมขนขดตดขาดญาตกา กเปนขาศกจะไดผดใจกน ฯ           

ฝายฝรงไดฟงคำาจงตอบวา ไดบอกความจรงไปแลวกยงไมผอนผนและ

จะคดขอกอกวนชวนววาท เรากชาตชายใชวสยหญง

มฟงหามลามลวงจะชวงชงกเหนจรงทจะขาดญาตวงศวาน ฯ

            พระกฤษณาไดฟงกคงแคน สงใหพลรบเตรยมคบไว

แลวใหยขนอานอาคมาเรยกลม

เปดมหาวาโยเตโชธาต นภากาศวปรตเหนผดผน

โพยมพยบเปนพายขนปจจบนทวนกำาปนพวกฝรงถอยหลงมา ฯ

เรอบตรพราหมณสามนายกบหนอกษตรยตางหลกลดแลนรายไปซายขวาขนเหนอลม แลวสงใหเสนามดฟาง ชมชนนำามนยาง โยนเชอไฟใสเรอกำาปน ไหมเปนควนพลงโพลงตดใบเพลาเสากระโดง บางจมบางคลนซำาคลำาไป เรอฝรงทเหลอระดมปน ยงสนนหวนไหว พระกฤษณาแกวงคบไฟเขาจดไหมในเรอของวายดา เรอตางกระแทกกนแตกจมลงเปนอนมาก

พอพลบคำากำาลงลมยงพดแตกกระจดกระจายกนเสยงหวนไหว

สกสองยามพราหมณยขนกลบพลนใจ

บนดาลใหลมหายเคลอนคลายลง ฯ

            เรอฝายเมองผลกเหลออยเจดลำา แตเรอของขาศกยง

เหลออยหลายรอยลำา ฝายเมองผลกจงหยดจอดทอดสมอเรอ แลวปรกษากนทจะคดหกหาญศก            

ฝายพวกสามพรามหณ พเลยงออกเดนทางไปไดสบหาวนกพบกบลกยาทงสามพรอมกบพระกฤษณา จงสอบถามถงพระอยกาวาแขกชวาพาไปแหงหนตำาบลใด

  ค หนอนราฝรงสนทงนน อยาสำาคญแขกชวาหามไดแลวเลาความตามจรงเหมอนชงชย

เขาลยไลไฟจดไมหยดยง

ฯลฯ           

บอกวาเกอบจบแมทพไดและเรอจมนำาจงรอดไปได แลวเลาเรองทไดพดจากบวลายดา

  ค พราหมณฟงวาขาเจายงเยาวนก

จะหาญหกรบรอนตองผอนผน

นทำาดวยมทะลดเดอดดนไมเปนอนจะไดองคพระทรงยศ

ฯลฯ

ครนเสรจสอนถอนสมอไมรอรง

รบเขายงนคเรศเขตสถาน

เขยนบอกกลาวขาวนครทรอนราญ

ไปทลสารสองกษตรยเมองรตนา ฯ

  ค ฝายฝรงทงหลายแลนพรายพลด

เทยวเลยวลดเกาะแกงแสวงหา

แตลำาทรงองคทาวเจาพารา มนรบพาไปทางกลางทะเลฯลฯ

  ค ฝายองควลายดานนทอดกำาป นรอรบพวกทพหลง

สญญาปนครนเครงสงเสยงดง

มาพรอมพรงพลเรอทเหลอไฟ

ฯลฯ            เมอรวบรวมกนไดแลวกออกเดนทางกลบเขาลงกา ไป

เฝาพระมงคลากราบทลเรองการรบใหทราบ พระมงคลาไดทราบเรองกตรสชมเชย แลวปลดเปลองเครองกษตรยให พรอมทงรางวลพวกไพรพล ตรสสงใหพาสองทาวและขาไทไปรกษาไวทปาตาล แลวใหหสกนคอยตระเวนดานในทะเล

ตอนท ๕๖ หสไชยตดานเมองลงกา

            กลาวถงเสวคนธกบสดสาคร คอยฟงขาวของสองทาวไทอย พอเรอใชกลบมาทลเรองฝรงลงกายกทพมาเผาบานเมอง เอาเพชรแกวเกจไป พรอมไพรพลหญงชายกลบไปสงหล พระภวนาถราษฎรไดรบความเดอดรอนทกตำาบล องคเสาวคนธไดทราบกคงแคนฝรงยงนก สดสาครกบอกอยารอชาใหเกณฑไพรพลวาหโลม เขามาสมทบยกไปรบเมองลงกา แลวจดแจงแตงหนงสอ ใหทตถอไปยงวาโหมเจาเมองวาหโลม

  ค เจาวาโหมโสมนสจบหตถรบ เปนคำานบนบถอพระฤาษ

แลวใหอานสารวาพระอคคพบพระพมาแถลงใหแจงการ

ฯลฯ           

วาฝรงลงกาบงอาจมารบถงเมองการะเวก พระบดาพระมารดาทงวงศวาน เดอดรอนรำาคาญไปหมด

จะสกออกบอกโยมวาโหมดวยยกไปชวยปราบปรามตามวสย

ทงสองเมองเบองหนาไดมาไปเปนมตรไมตรกนไมฉนทา ฯ

  ค ฝายวาโหมโสมนสตรสประภาษ

สงอำามาตยมลนายทงซายขวา

พระอคคนเราคดเหมอนบดาจะอาสาซอตรงตอทรงธรรม

ฯลฯ           

แลวใหจดพหลพลโยธาไดหาหมน กบเรอใชใหญนอยไดรอยเศษไปปราบประเทศลงกา แลวยกทพตดทางไปยงดานชานสมทร องคเสาวคนธตองแขงใจ แตงองคเปนอยางพราหมณ ออกไปยงพลบพลาไชยพรอมพยาสดสาคร บอกวาตนตองลาพรตดวยจะตองไปรบฝรงเมองลงกา แลวแนะนำาสดสาครแกวาโหม

พระองคพเราจงเคารพ เลศลบลอฤทธทกทศา

เปนแมทพรบสงฟงบญชาพงพระเดชเชษฐาขางหนาไป ฯ

  ค เจาวาโหมโสมนสไมขดของ ประสานสองหตถประนม

บงคมไหว

หนอกษตรยตรสชวยอำานวยชยแลวปราศยสนทนาประสาชาย

ฯลฯ           

แลววาโหม กรบออกมาจดกำาลงพลนกายทงซายขวา ใหลงเรอรบลำาละหารอย ใหเจาโอรสคมทหารดานปากนำา สบหาลำา ลำาละรอยเปนกองหนานำาไป            

ฝายพระหนอสดสาครกบองคเสาวคนธบอกเรองเมองผลกวา ขาศกตเมองไดแลวพาองคพระมเหสกบพระบตรไป ขงไวเมองลงกา กแคนใจนก

จงทลองคทรงฤทธปตราชลกเปนชาตเชอชายคดอายเขา

จะนงใหอายศตรมนดเบาเหมอนหนงเรารบแพไมแกแคน

            แลวทลขอพาทหารไปรบ ถาหากเพลยงพลำาแกชาว

ลงกา กขอใหตดศรษะตน พระจอมวงการะเงกไดฟง พระลกรกกตรสวา พระองคไมหามแตเตอนวา อยาเบาความใหคอยรบทพเมองผลกกบเมองรมจกร ใหพรอมกนทงสามกองทพ อยาประมาทในสงคราม

จงหยดทพยบยงบอกหนงสอ ใหทตถอมาแจงแถลงไขไวธระบดาไมนอนใจ จะยกไปไลลางใหวางวาย

ฯลฯ           

องคหสไชยไดฟงแลว บงคมลามารบจดพหลพลโยธา เปนเรอหารอยลำาคนประจำาลำาละรอย ยกออกจากปากนำาเมองการะเวกไป

  ค เขาแวนแควนแดนลงกาเปนฝรง

ตระเวณระวงจงหวดสะกดกน

ไมรอรงสงใหรกรบบกบน ยงกำาป นปนปงตมตงตงฯลฯ

            เรอลงกาตอตานแตมกำาลงนอยกวาตองถอยไป

กองทพเมองการะเวกกไลยงจบไดเรอขาศก ไดสองรอยยสบลำา กพอตกพลบคำา

  ค พระหนอนาถฆาตกลองหยดกองทพ

ตางตรบเรยกกนเขาบรรจบ

ทอดสมอรอรงตงสมทบตามขนบนาคราชไมคลาดคลา

ฯลฯ            ฝายฝรงลงกาตางหลกหลบถอยทพกนสบสน พวกพลบนบกตางกตนตกใจ

ประจปนยนรายทกคายตงออกคบคงคอยรบจดคบไสว

ทกหมหมวดตรวจพลสกลไกรทงนายไพรพรงพรอมปอมเสมา

ฯลฯ           

ฝายพระมงคลา วลายดากบทงวายพฒน หสกน ตางรวาขาศกมาฮกหาญตเรอดานแตก จงใหคอยปลอยปนกะปตน ยงกำาปนเชอไฟใหจมไป แลเกณฑกำาป นกนฝรง ออกตงรบไมใหขาศก กองทพขาศกรกเขามาในเวลากลางคน            

ฝายองคหสไชยปรกษาอำามาตยเอกชอ ราชสห วาจะรงรอไปถงวนพรงน จงจะยกเขาตเมอง จะมความเหนอยางไร อำามาตยทลวา เราหกดานมชยในวนน ไพรพลของเรากออนกำาลง ถาเรายกขนบก ถาขาศกโอบออมเขาลอมหลงจะเสยเรอเหลอกำาลง จงควร

จงรออยดไพรกอนจะแขงออนผอนปรนเลหกลไฉน

เหนชนะไดรกบกเขาไปตเมองใหมไลลางใหวางวาย ฯ

พระหสไชยไดฟงกเหนชอบดวย แลวสงใหไพรพลผลดกนอยงานตามหนาท            

ฝายพระมงคลาเหนกองทพเมองการะเวก เรยงรนกนราวกบนาค จงปรกษากนวาศกครงนมความจดเจน

จะฆาฟนกนตายเสยดายเหลอมนเหมอนเกลอแกลบจะรมแลกพมเสน

จะคดใหไพรนายตายระเนนแลวสงเกณฑกลศกเหมอนตรกตรา

ฯลฯ           

ใหวายพฒนลดลองเรอสองรอยไปคอยชดทางอยขางขวา ใหหสกนนำาเรอสองรอยหาสบ ไปปดทางขางซาย เรอกลางขางละรอย คอยสมทบรบลอใหไล

เหนจวนใกลไดทเรอสรอยสองขางคอยโอบออมออกลอมหลง

ยงปนใหญไฟจดอยาหยดยงเผาเสยทงกองทพใหยบเยน ฯ

            ทงหมดออกไปจดแจงแตงทพตามรบสง พระมงคลา

กบวลายดาคอยรกษาฟากฝ ง

แมไพรหนตายขนชายหาด ยงปนสาดซำาฆาใหอาสญ

ฝายกองกลางฟางหญาผานำามนตระเตรยมกนครบทวทกตวคน ฯ

            พอไดฤกษดเรอสองรอยกออกแลนไป กองเรอของพระ

หสไชยแลวรองถามตามอบายทงสองฝาย รองตอบโตกน แลวกลาวหมนประมาทพวกการะเวกวา เคยตกเปนชะเลยของลงกามาแลว พระหสไชยไดฟงกคงแคน จงปรกษากนวาเรอขาศกมาเพยงสองรอย นอยกวาฝายการะเวก

เขารกโรมโหมหกเสยพกน ระดมตเมองใหมเอาไฟเผา

แมละไวอายศตรจะดเบาเหนลมเขาเราจะไดดวยงายดาย ฯ

            ฝายเสนาเหนวาเรอขาศกมนอย จะคอยลอใหฝายเราไล

แลวจะซมพลรมรบเอาเปนกลอบาย ขอใหแบงกำาลงออกสดกำาลง ขอใหพระหสไชยกำากบทพเรอใหญ เผอพวกขาศกจะยกมาวกหลง จงแยกกนรบทพละรอย ถาฝรงไมใชอบายกใหดกองหนา ถายกขนบกไดกจะจดไฟเปนสำาคญ แลวใหพระหสไชยระดมกำาลงเขาสมทบรมรบขาศกใหไดชยชนะ

  ค พระเหนชอบตอบวาปญญาลก

คาดขาศกสดดจะมไหน

ทานคมทพสประยทธขนจดไฟขางหลงไวเปนธระจะระวง  ฯ

            เมอเขารบกนพวกฝรงลงกาแกลงลาลอ หลกเลยงหลบ

ถอยหลงรบ พอพระหสไชยยกกองหลวงสามรอยลำา เขาหนนหลง ฝรงลงกากลบแลนหลกชกปกกา วายพฒน หสกน นำากำาปนรบเลยวตลบลอมรายรอบซายขวา ระดมปนยงเปนสญญาเขารกรบ ทงคบเพลงใสเรอจนกองทพการะเวกตองรบเขาฝ ง ยกพลขนบก พวกพลบนฝรงชาวลงกากเขาสะกดไว            

พระหสไชยขนตลงพรอมไพรพลหลายพน จนพลบคำาจงรวมตวกนได พอตกดกจงมาปรกษากนเหนวา กำาลงยงนอยอยจงหยดยงคดผอนผน ฝายฝรงลงกาคอยปองกนกองทพจะจบเปน แตเหนวามดคำามองไมเหน จะคอยวนรงขน

แลวสบฝ นกนเหลาทงบาวไพรประมาทใจไมระวงนอนนงเฉย

สบกญชามาระกอยเหมอนเคยตางคนเลยหลบนอนผอนสำาราญ ฯ

  ค ฝายกษตรยหสไชยยงใจชนจนกลางคนคอยคมชมนมทหาร

ใหนบไดไพรนายเหลอวายปราณมากประมาณสามหมนยงชนใจ

ฯลฯ

            สงเกตดผคนทบนฝ งเหนเงยบหลบไหลอย จงปรกษา

เสนาในวาเราไมมเสบยง จะเลยงไพรพล จะรบพงกนตอนเชาฝายขาศกมมาก ฝายเราจะอดอยาก จงจะเขาตขาศกเสยแตตอนดก ขณะทขาศกหลบอย พวกเสนากเหนดวย แลวสงใหไพรพล เอาผาเปยกนำาโพกหวทกตวคน จดกำาลงเปนกองละพนเขาโจมตขาศก

เทยวหำาหนฟนฟาดเสยงฉาดฉบบางคอพบหวกระเดนกลายเปนผ

บางทมแทงแกวงขวานผลาญไพร

ลอบฆาตตายดนนบหมนพน

ฯลฯ

  ค ฝายองคพระมงคลาตรวจหนาท

เหนไพรเรยวแรงเขมแขงขน

ใหนดดากบวลายดานน ออกชวยกนไลไพรรบไพร ฯ           

กลาวถงทพสดสาครมาถงทวปลงกาเหนเพลงไหมเรอถกไฟไหมลมอยทวไป พบไพรพลการะเวกวายนำาอย จงรบขนเรอถามความรวา เปนทพหสไชยจงรบเขาฝ งเมองลงกา สดสาครทรงหลงมามงกรขนไปกอน เหนพระอนชาหสไชยกำาลงรบอยกบฝรง กเขาชวยรบ พวกโยธาการะเวก เหนหนอนาถสดสาครมาชวย กมกำาลงใจเขารกรบขาศก

  ค ฝายนงเยาวเสาวคนธวมลโฉม

ชวนวาโหมขนบกยกทหาร

ขบโยธาวาหโลมโถมทะยานเขารกรานรบฝรงเมองลงกา

ฯลฯ           

ฝายฝรงเมองลงกาสไมได จงถอยเขาไปตงมนในกำาแพงเมองใหม

ขนรกษาหนาททงสดานปอมปราการเกณฑกนลวนขนแขง

ทงซายขวาสารวตตรวจจดแจงตามตำาแหนงนายทพกำากบพล ฯ

            ฝายพระหสไชยตงคายรมชายฝ ง เสาวคนธและ

สดสาครกยกกำาลงขนตงบนฝ งนำา หสไชยไปพบพระพนางแลว เลาความบานเมองแตเรองหลงใหทราบ องคเสาวคนธกเลาเรองของนางใหฟง ตงแตตนจนปลาย

แลวเสาวคนธบนวาแมขาศกพอจะตรกตรองกำาจดไมขดขวาง

นเหลากอหนอเนอเปนเชอยางจะรบลางลกหลานรำาคาญใจ

แลวบอกหสไชยใหรอไวคอยทาสองธาน

เปนธระพระบดาพาราผลกจะปราบศกบำารงสามกรงศร

จะทำาเองเกรงขาดราชไมตรพอควรทผอนผนตามบญชา

ฯลฯ           

สดสาครชวยผอนผนพดจากบหสไชย ใหทำาตามคำาขององคเสาวคนธแลววา พรงนจะไปพบมงคลาเพอพดจากนใหคนนอง สององควงศกษตรย ถาแมนขดขนจงคอยฆาเสย เมอพระบดากบพระอา มาถงกคงจะมาชวยรบ

พอบอกเหตเชษฐาใหขาเฝาไปเมองเราทลประณตบทศร

ใหทราบถงพระชนกชนนพอคลายทกรวโกรธไดโปรดปราน

ฯลฯ           

แลวบอกความตามทไดมารบศก ใหเมองผลกสงเสบยงมาเลยงทหาร พระหสไชยกคำานบรบคำาสง แลวแตงหนงสอใหทตถอไปตามความประสงค พอพลบคำาตางกไปประจำาอยทคายของตน

ตอนท ๕๗ สดสาครปราบมงคลา

            ฝายพระมงคลาเหนศกสมทบหลายทพเปนทคบขน จงปรกษาขนนาง แลวถามคนเกาวาเคยรเหนมาแตปางกอนหรอไม ขนนางผเฒาจงทลวา ผทขหลงมามงกรคอ สดสาคร สวนผทขสงหคอ เสาวคนธ แตพวกทเหมอนนกนน ไมเคยมมากอน แลวเลาการศกครงกอนทมารบทเมองใหม ใหทราบ            

พระมงคลาวาทหารลงกาประมาท จงพลงพลาดเพราะหลบไหล และวา

อนแยบยลกลหนสพยคฆ เรารจกจงไมไดดงใจหมายทแปลกอยางตางหากมมากมาย จะยกยายแกไขผลาญไพร

ฯลฯ

จะใหพวกชาวละหมานทหารเสอ ลอบเผาเรอขนททาชลาไหล

ใหพวกพองกองทพลงดบไฟเราลอมไลใหมนลงขางคงคา

ฯลฯ           

แลวชงเอาคายชายฝงไว ใหเกณฑไพรพลออกไปสกแสน พวกฝรงจงไปจดโยธาหาหมน ถอปนรบอกหาหมน ถอ

ทวนยาวหลาวแหลน เมอเหนเพลงไหมใหออกสมทบ เขารมรบพรอมกนตามสญญา

  ค ฝายพวกพองกองละหมานทหารยกษ

เกลยกลอมมาสามภกดรกอาสา

ออกหลงปอมออมลงขางคงคา ตางประดานำาทบดำาดนไปฯลฯ

            ขนเรอรบครบรอยเหนพวกกองเรอนอนหลบอย กจด

ชดไฟเผาไหมเชอชนนำามนยาง แลวฆาคนบนเรอ ฝายคนบนคายเหนเพลงไหมเรอ กลงไปชวยดบ

  ค ฝายฝรงลงกาเหนขาศก อกทกทกทพสงสบสน

เปดทวารดานใตตอนไพรพลออกเกลอนกลนกลางคนยงปนไฟ

ฯลฯ

  ค ฝายฝรงทงหลายชงคายไดทงนายไพรพรอมพรกเขารกษา

ฝายนงเยาวเสาวคนธถอยพลมา พบเชษฐากบทงพระหสไชยฯลฯ

            ฝายโยธาวาหโลมนน ถงเสยทกมไดพรน ตางตฆองกลองสำาหรบเรยกทพประชมไพรพล รมฝ งนำามกำาลงพลเหลอตายอยหลายหมน ยกขนไปตงอยหลงถนน ฝาย

องคเสาวคนธจงวา จะละไวใหชาไมได ทหารจะหวโหยโรยกำาลง จะยกทพกลบไปตเมองใหมพรงนเชา แลวออกอบายใหไพรพลแตงตวเปนฝรงไดพนคน

ตางแอบออมปลอบเขาไปแตในศก

กำาลงศกสบสนพลขนธ

เขาเมองมงบางอยคายเรยงรายกน

ใครไมทนเพงพศไมคดแคลง ฯ

  ค สวนนงเยาวเสาวคนธแบงพลทพ

นายกำากบกองละพนลวนขนแขง

หาสบสองกองสกดคดจดแจงตามตำาแหนงหนนกนใหทนท

            ใหพระเชษฐาพาทหารไปชานเขา คอยจบพระมงคลาท

ลาหน กองหนาใหวาหโลมเขาโจมต ทเหลอเขาไปในเมอง สกดฆาฝรงใหสน พอจวนแจงแสงทองตางกยกกำาลงเนองหนนตามกนไป พอถงคายรายฝ งกตงโหกกกอง แลวเขาหกโหมรกโรมรน จนรงเชาพวกฝรงลงกาตางถอยทพกลบเขาไปในกำาแพง พวกปลอมแปลงพลกพลอยปนเขาไปดวย แลวไลฆาเหลาเฝาประต จากนนกเปดประตรบทพทงปวงของฝายตนเขาไป

พระมงคลาขาเฝาเหลาทหารเหลอตานทานทพลอมเขาพรอมพรง

ขนทรงมาพาสนมกรมวงออกทางหลงเมองใหมพลดไพรพล ฯ

            พระหสไชยกบองคเสาวคนธไลฆาพวกฝรง พอพบนอง

สองหลานชวยกนรบ เลยวหลบหลกไป พบสดสาครขวางทางไว

ตวาดถามความวาเหวยฝรง ตวชอมงคลาหรอไฉนลงจากมามาดดอยาหนไป จงจะไวชวาไมฆาฟน ฯ           

ฝายพระมงคลาควบมาหนไปพรอมกบนางสนย พระหนอไทสดสาครไลสกดทนแลว จบพระมงคลาไว พอนางสนยเขามาชวยพนเปนควนออกจากปาก เหมอนเพลงพรายสายรงพลงพลง สดสาครออนกำาลงถอยหลงหนแลว นางสนยกบพระมงคลากหายไปจากทนน สดสาครรายมนตเปากหายมนเมา แลวขนนงหลงนลสนธพ ออกตดตามาพบวายพฒน

เหนเหมอนพสเขยวมเขยวแฝงทงเนตรแดงดพลางขวางสกด

ฝายฝรงยงหยดยนเยยดยด พอเหนหสกนมาเหมอนลาลฯลฯ

จงรองถามวา สองคนนเปนลกลาลกบยพาหรอวาไร สองพนองดรวาเปนอาและพอ แตแกลงกลาวลวงลอวา ขอใหบอกชอของตนบาง

  ค สดสาครฟงคำาทำาหวรอ กเปนพอไมรจกมาซกถามแมไมบอกดอกหรอไมเขาใจความ

กนนามชอวา สดสาคร

ฯลฯ           

แลววากลาววายพฒนกบหสกนดวยประการตาง ๆ  บอกวาจะสงตวถวายพระชนกา ตามจะโปรดโทษทดอดงไมซอตรงตอวงศา

  ค วายพฒนหสกนพรนพรนจตมไดคดนบนอบตอบสนอง

ถงชวดมสตตองตรตรองไมฟงฟองฝายโจทกกลาวโทษทณฑ

ฯลฯ

จะมดผกลกเตาใหเขาอน ไมผดขนจะวาผดคดไฉนสวนพวกพองของทานเขากนไป ผดวสยธรรมดาในฟาดนแมพอแมแลเหนลกเหลนหลาน ยอมสงสารมจตคดถวล

แตรายกาจชาตเชอเหลอทมฬกไมกนลกหลานวงศวานเครอ

สดสาครออนใจอาลยบตร และสงเวชลกของเชษฐา แลวกลบคดผดพลงแตหนหลง จงตอบไปวา

แมลกชวหวดอทำาซอร จนพปายาปไมรจกผลาญพงศเผาเหลากอทรลกษณ

ชอวา อกตญญดงงพษ

            ไดวากลาวลกกบหลานอกหลายประการ แลวขบมา

ถาโถมเขาโจมจบ วายพฒนกบหสกนพากนหลบหนเขาปาไป สดสาครไลตามไปไมพบ พอตกกลางคนจงกลบมาพาไพรพลกบมาเมองใหม ฝายเมองการะเวกจบฝรงลงกาไดกวาหมน สวนชาวการะเวกทถกจบมากอนหนานน สามพนคนใหสงคนกลบไปเมองการะเวก            

ฝายพวกฝรงลงกากหนดนดนกลบมายงเมองปาตาล วายพฒนกบหสกนหนดนดนไปยงดานกลาง            

ฝายพระมงคลานน สนบาตอมหลบหนไปจนคำา ถงธารนำามภเขาขวางอย พอตกดกจงคอยฟ นองค เหนแตหนานางสนแตผเดยว รวานางไดชวยชวตตนไว จงคดขอบใจนาง

  ค แลวเอนองคลงบรรทมพนมมาศ

สนบาตนนอตสาหหาบปผา

มาโรยรายถวายพระมงคลา แลวอตสาหนวดฟ นให

บรรทมฯลฯ

            นางสนบาตเหนพระมงคลาทกขรอนนอนไมหลบ จง

รองขบกลอมบรรยายความธรรมชาตไดไพเราะ พระมงคลาไดฟงกชอบใจ จงคอยเลาโลมนาง แตนางไดตอบคำาวาตนนนไมสมควร และเมอเสรจธระแลว กจะขอลาไป พระมงคลาไดฟงกสงสยจงถาม นางตอบวา องคพระมหาสราลยบญชาใหตน ลงมาเปนทารกเพอชวยธระของพระมงคลา

ชวยธระพระองคใหคงชพแลวกลบรบไปรกษาพลาหก

แมมผวชวชาอลามกจะตองตกอยแผนดนสดสนฤทธ

    ฯลฯ

จะไดเดนเชญพระองคไปสงดานเปนทหารแลวจงจะเปนสนม

พลางแอบองคทรงธรรมใหบรรทม

เคลมหลบในไพรพนมใตรมรง ฯ

            พอเชาวนรงขน นางสนบาตกพาพระมงคลาขนบา แบก

พาเดนไปทางทศหรด ไปดวยความรวดเรวดจเหาะเหน ระหวางทางไดชมนกชมไมมาตลอด จนถงเวลาพลบจงพบ