การจัดการความรู้ด้านการวิจัยเพื่อพัฒนาท้องถิ่น...

การจดการความรดานการวจยเพอพฒนาทองถน

Knowledge Management of Community Based Research

สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม

โครงการอบรม “การจดการความรดานการวจยเพอพฒนาทองถน” วนท 9 มกราคม 2556 ณ หองประชมชน 2 อาคารคณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม

การจดการความรคออะไร?

O เปนเครองมอเพอการบรรลเปาหมาย งาน

คน

องคกร

ชมชน/ หมคณะ

ทมา: การจดการความรฉบบนกปฏบต, วจารณ พานช

การจดการความร

Knowledge Management

O เครองมอของนกปฏบตเพอการบรรลเปาหมาย พฒนางาน พฒนาคน พฒนาองคกรใหเปน

องคกรแหงการเรยนร และเกดความเอออาทรระหวางกนในการท างาน

O เปนการด าเนนการเกยวกบการก าหนดความรหลกทจ าเปนหรอส าคญตองาน การเสาะหา

ความรทตองการ การปรบปรง หรอสรางความรบางสวนใหเหมาะกบงานของตน การ

ประยกตใชความรในงานของตน การน าประสบการณจากการท างานและการประยกตใช

ความรมาแลกเปลยนเรยนร และสกด ”ขมความร” การจดบนทก “ขมความร” และ “แกน

ความร” ส าหรบไวใชงาน ปรบปรงเปนชดความรทครบถวน ลมลกและเชอมโยง เหมาะตอ

การใชงานมากขน

O แหลงความรม 2 แหลงใหญๆ คอ

1) ความรทมอยในตวคน (Tacit knowledge)

2) ความรชดแจงทถกบนทกไวเปนต ารา ทฤษฎ ตางๆ (Explicit knowledge)

การวจย Research

O การแสวงหาความรโดยใชวธการทางวทยาศาสตรในการหา

ค าตอบ (Research as a method) เปนองคความรทเรา

สามารถทดสอบได ตรวจสอบได และหาทผดได (Research

as a body of knowledge)

O ผลของการวจย ไดองคความรใหมตอยอดจากองคความรทม

อยเดม องคความรถกสงสมตอยอดขนไปเรอยๆ

ประเดนปญหาการวจย

Problematic

variable

Ideology

Concept Phenomena

Curiosity

การวจย VS การจดการความร

การจดการ งานวจย ความร

กจกรรม นกวจย นกปฏบตงาน

วธการ สรางความร และเผยแพรไปยงผใช ใชและสรางความรพรอมๆ กน

ความร ความรชดแจง (Explicit Knowledge) เปน

ความรทแยกสวนชดเจน และพสจนไดใน

เชงทฤษฎ

ความรฝงลก (Tacit Knowledge) เปน

ความรบรณาการทไมคอยชดเจน แตพสจน

ไดจากการใชประโยชน/ปฏบต

ทกษะ วเคราหขอมล สงเคราะหขอมล

ผลลพธ เอกสารรายงานวจย การจดบนทกเพอการใชงานตอของผปฏบต

หรอเพอแลกเปลยนเรยนร

ทมา: ปรบปรงจากประชาคมวจย ปท 12 ฉบบท 71, วจารณ พานช

การจดการความรในงานวจย

O มมานานแลว

O ในงานวจยทมทปรกษางานวจย ซงท าหนาทเปนพเลยง

(Mentor) ผใหค าปรกษา (Consult) ผฝกสอน (Coaching)

การท าหนาทตาม

O การใชเครองมอการจดการความร (KM - tools) เพอ

ถายทอดประสบการณ (Socialization) ตามหลก SECI Model

SECI Model

Source: Nonaka and Takeuchi, 1994

งานวจยสถาบน (Institutional Research)

O การศกษาตนเองเกยวกบปญหาทางการบรหารหรอเพอการประเมนผลโครงการทสถาบนไดด าเนนการ หรอเพอหาแนวทางทจะท า

ใหมลคาความพงพอใจเพมขน

O ขอคนพบจากงานวจยจะเปนสารสนเทศ หรอความรใหผบรหารใชในการตดสนใจ แกไขและพฒนาสถาบนใหด ารงอย ท าหนาทให

บรรลวตถประสงคดขนอยางตอเนอง

O มกระบวนการดงน

O รวมเลอกเรองหรอปญหาทจะทาการวจย

O รวมพจารณาหรอทบทวนเรองหรอปญหาทจะท าการวจย

O รวมศกษาคนควาเอกสารทเกยวของ

O รวมก าหนดวตถประสงคการวจย

O รวมก าหนดความส าคญ หรอประโยชนของการวจย

O รวมก าหนดขอบเขตการวจย

O รวมตงสมมตฐานการวจย (ตามประเภทการวจย)

O รวมออกแบบการวจย

O รวมเขยนโครงการวจย

O รวมสรางเครองมอเพอจดเกบขอมล

O รวมจดเกบขอมล

การวจยในงาน (On the Job Research: OJR)

O ความรทมอยมากมายในการท างานทกประเภทไมวาจะเปนงานประจ าหรอไมใชงานประจ า

เปนความรทเรยนมาหรอไปฝกอบรมมา (Explicit Knowledge: EK)

O เกดแนวคดใหม ท าในสงทคนอนใหความสนใจนอย (Niche market) หรอในตลาดทมการ

แขงขนนอย (Blue ocean)

O ดงเอาความรความสามารถทสงสมและตกผลก ถกจดเกบเอาไว (Tacit Knowledge: TK)

ออกมาใช

O วธการ OJR ผปฏบตงานสามารถใชเปนเครองมอเพอสรางความรจากงานทท าเพอเปน

ฐานความรทใชพฒนางานและเผยแพรใหเกดการเรยนรและเครอขายการเรยนรทท าใหเกด

กลมผสนใจรวมกบ (Community of Interest: CoI) ทจะพฒนาไปสการเปนชมชนนกปฏบต

(Community of Practice: CoP) ทมธรรมชาตการเรยนรตอดเวลาเพอสรางนวตกรรมมา

ขบเคลอนองคกรใหมผลปฏบตทเปนเลศ (Learning Organization: LO)

งานวจยเพอทองถน

O กระบวนการ ทคนในชมชนไดมารวมคดทบทวนสถานการณ ตงค าถาม วางแผน

หาขอมล ทดลองท า วเคราะห สรปค าตอบ และถอดบทเรยนเพอปรบปรงงานตอไป

O เปนเครองมอทเนนการให “คน” ในชมชน เขามารวมในกระบวนการวจย

ตงแตการเรมคด การตงค าถาม การวางแผน และคนหาค าตอบอยางเปนระบบ โดย

มการเรยนรจากการปฏบตจรง (Action Research) ท าใหชมชนไดเรยนร ไดผลงาน

และเกงขนในการแกปญหาของตนเอง ตลอดจนยกระดบการแกปญหาใหมความ

นาเชอถอสง และสามารถ ใชกระบวนการน ในการแกไขปญหาอนๆ

O มกระบวนการศกษาเรยนรอยางเปนเหต เปนผล มากกวา “ผลลพธ” ซง

จะตองอาศย “เวท” เปนเครองมอ เพอใหคนในชมชนไดมสวนรวมใช “ปญญา” ใน

กระบวนการวจย

ลกษณะส าคญงานวจยเพอทองถน

O เปนเรองทคนทองถนเหนวาส าคญ

O ชมชนมสวนรวม ในกระบวนการคนหาค าตอบรวมกน

O มการด าเนนงานรวบรวมขอมล และทดลองปฏบตการ

O เปนการวจยปลายทาง เพอทดลองประยกตใชความร หรอเทคโนโลย

ในบรบทของทองถน

O อาจมการสรางทฤษฎใหมจากขอมลภายในประเทศ

O เปนการวจยแบบองครวม (Holistic หรอ Integrated)

ระบบการวจยเพอทองถน

O ระบบทรพยากร

O หนวยงานจดการงานวจยเพอทองถน

O นกบรหารวจยเพอทองถน

O สถาบนวจยเพอทองถน

O นกวจยเพอทองถน

O นกวจยเชงทฤษฎ

O ระบบขอมลเพอการวจยทองถน

ผลทคาดหวงของงานวจยเพอทองถน

1. ในระดบโครงการ

1.1 ชมชนสามารถแกปญหาไดดวยตนเอง สามารถพงพาตนเองได โดยอาศย การ

ตดสนใจ ผานขอมล ความรทไดจากการศกษา

1.2 เกดความรในทองถน และเปนประโยชนกบทองถนโดยตรง

1.3 เกดกระบวนการเรยนร โดยคนทองถนเอง ท าใหคนทองถน “เกง” ขน

1.4 เกดกลไกการจดการ หรอองคกรภายในชมชน ทจะด าเนนงานตอไป

2. ในระดบเหนอโครงการ องคความรทไดจากโครงการวจยเพอทองถนสามารถ

น ามาสงเคราะห เชอมโยงระหวางงานวจย และพฒนา เพอยกระดบองคความร และ

สามารถผลกดนแนวคด มาตรการ นโยบาย หรอระบบ และกลไก ภายในประเทศ ท

จะเออตอการพฒนา คณภาพชวตของชมชนทองถนมากขน

รปแบบการสนบสนนงานวจยเพอทองถน

การวจยแบบเตมรปแบบ (PAR)

“เปนปญหาของชาวบาน ชาวบานเปนทมวจย และมปฏบตการเพอแกปญหา”

สรางความรจากภมปญญาทองถนทชมชนสงสมมา และจากบทเรยนการท างานของ

ทองถนในอดต เพอน าความรทไดไปใชในการทดลอง แกปญหาของตนเอง ทงระดบบคคล

ครอบครว กลมคน ชมชน ทองถน และระดบเครอขาย ผานการวางแผน ด าเนนการ ตดตาม

ประเมน สรปผล และรบผดชอบรวมกนของชมชน

เนนกระบวนการแกปญหาสงคมในทกประเดน ศกษากระบวนการเคลอนตวของ

ชมชนทองถน ในบรบทหนงๆ ตอการแกปญหาทชมชนทองถนรวมกนด าเนนการ

เนนการทดลองเปรยบเทยบ และทดสอบปจจยตางๆ ศกษา ทดลอง ทดสอบหลายๆ

ทางเลอก เพอหาทางเลอกทมประสทธภาพ คมคาและคมทนทสด โดยเนนการพงตนเองเปน

หลก

รปแบบการสนบสนนงานวจยเพอทองถน

การวจยทางเลอกใหมเพอทองถน

พฒนามาจากแบบแรก เพอใหสอดคลองกบศกยภาพ ของทองถน และกลมคน

การวจยเบองตน เปนกระบวนการพฒนาโจทยวจย และการรวบรวมความร รวมถงการ

เตรยมชมชน เตรยมทมวจยชาวบาน เพอวางแผน และแกปญหาในเบองตน หรอพฒนา ไปสงานวจย

เตมรปแบบตอไป

การวจยทเนนการถอดความรและรวบรวมองคความรจากการท างานพฒนาของ

ชมชน เปนเรองทชมชนอยากร อยากรวบรวมความรของตนเอง และชมชนรวมกน ท างานวจย โดย

ไมไดมง แกปญหาชมชนมากนก

การวจยเชงความรวมมอ เปนการสนบสนน การสรางความร รวมกบหนวยงาน หรอภาค

อนๆ เพอใหเกดความรวมมอ ในการท างานเพอชมชนทองถน เปนความรวมมอ ทงในแงการม

เปาหมายเพอทองถน ความรวมมอของคนหรอทมงาน การสนบสนนปจจย และทนด าเนนการรวมกน

งานวจยลกษณะน จะมงสรางวธการท างาน ทเปนทางเลอกใหม ของภาคภายนอก รวมกบคน

ทองถน ตอการพฒนา และแกปญหาทองถน โดยมงสรางสงตอไปน

แหลงทนสนบสนนการวจยเพอทองถน

O ในองคกร (มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม)

O ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

O ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

O องคกรปกครองสวนทองถน

การวจยเบองตน

การวจยเบองตน

การวจยเบองตน

การวจยเบองตน

การวจยเบองตน

การวจยเบองตน

การวจยถอดและรวบรวมองคความร

การวจยถอดและรวบรวมองคความร

การวจยถอดและรวบรวมองคความร

การวจยถอดและรวบรวมองคความร

การวจยถอดและรวบรวมองคความร

การวจยถอดและรวบรวมองคความร

การวจยถอดและรวบรวมองคความร

การวจยถอดและรวบรวมองคความร

การวจยเชงความรวมมอ

การวจยกบหนวยงานทองถน

ขอบคณคะ