4 kineziologija - anatomske i fizioloske osnove kretanja

KINEZIOLOGIJAKINESIOLOGY

Dr Nedeljko RodićDr Zoran Đokić

1

PREDAVANJE 4LECTURE 4

2

ANATOMSKE I FIZIOLOŠKE OSNOVE KRETANJA

ANATOMSKE I FIZOLOŠKE OSNOVE KRETANJA

TEMATSKE CELINE:(ANATOMSKE OSNOVE KRETANJA)

n KOŽNI (POKROVNI) SISTEM.n KOŠTANO ZGLOBNI (POTPORNI) SISTEM.n MIŠIĆNI (POKRETAČKI) SISTEM.n DIGESTIVNI (PROBAVNI) SISTEM.n RESPIRATORNI SISTEM.n KARDIO VASKULARNI SISTEM.n NERVNI SISTEM.n MOKRAĆNI SISTEM.n ENDOKRINI SISTEM.

(FIZIOLOŠKE OSNOVE KRETANJA)n UPRAVLJANJE KRETANJEM.n ENERGETSKE OSNOVE.

3

ANATOMSKE OSNOVE KRETANJA

n KOŽNI (POKROVNI) SISTEM.

n KOŠTANO ZGLOBNI (POTPORNI) SISTEM.

n MIŠIĆNI (POKRETAČKI) SISTEM.

n DIGESTIVNI (PROBAVNI) SISTEM.

n RESPIRATORNI SISTEM.

n KARDIO VASKULARNI SISTEM.

n NERVNI SISTEM.

n MOKRAĆNI SISTEM.

n ENDOKRINI SISTEM.

4

LOKOMOTORNI SISTEM

• Kosti.

• Zglobne veze – ligamenti.

• Mišići.

5

IZVOĐENJE POKRETA

U tri ravni i oko tri osovine:

• Poprečna (frontalna) ravan.

• Uzdužna (sagitalna) ravan.

• Vodoravna (transverzalna) ravan.

• Poprečna osovina.

• Uzdužna osovina.

• Uspravna osovina.

6

IZVOĐENJE POKRETA

Pokreti oko poprečne osovine vrši se u uzdužnoj ravni:

• Npr. pregibanje i opružanje podlaktice, pregibanje i opruža-nje natkolenice, pregibanje i opružanje trupa (pretklon, za-klon).

7

IZVOĐENJE POKRETA

Pokreti oko uzdužne osovine vrši se u poprečnoj ravni:

n Npr. otklon trupa u stranu, odmicanje i primicanje nadlaktice,odmicanje i primicanje natkolenice.

8

IZVOĐENJE POKRETA

Pokreti oko uspravne osovine vrši se u vodoravnoj ravni:

n Npr. rotacija trupa (zasuk, odsuk), rotacija natkolenice (unutraš-nja, spoljašnja), pronacija-supinacija podlaktice.

9

MIŠIĆI

• GLATKI MIŠIĆI – u zidovima šupljina organa i krvnih sudova.

• POPREČNO-PRUGASTI ILI SKELETNI MIŠIĆI.

• SRČANI MIŠIĆ.

10

PODELA MIŠIĆA U ODNOSU NA FUNKCIJU

• AGONISTI.

• ANTAGONISTI.

• SINERGISTI.

11

MIŠIĆI

• MIŠIĆI AGONISTI: Proizvode željenu kretnju (npr. m. bicepsbrachii kod fleksije podlaktice).

• MIŠIĆI ANTAGONISTI: Suprotni mišići, dok agonisti “rade”,odnosno kontrahuju se, antagonisti se opuštaju i izdužuju, npr.m. triceps brachii kod fleksije podlaktice.

• MIŠIĆI SINERGISTI: Pomažu mišićima agonistima u izvođenju ikorekciji željenog pokreta (potpomažući mišići).

12

VRSTE MIŠIĆNE KONTRAKCIJE

• IZOTONIČKA KONTRAKCIJA

Mišić se skraćuje i proizvodi kretanje.

• IZOMETRIJSKA KONTRAKCIJA

Mišić se ne skraćuje, ali se kontrahuje.

13

SKELETNI MIŠIĆI

n Voljno se aktiviraju.

n Funkcija skeletnih mišića je kontrakcija (skraćivanje) iopuštanje (istezanje), povlače kosti i na taj način vršekretanje.

n Sastoje se od mišićnih vlakana.

14

MOTORNA JEDINICA

• Sastoji se od jednog živca, s njegovim aksonom kojizavršava na jednom ili do nekoliko stotina mišićnihvlakana.

• Motorna ploča – mesto gde nervno vlakno stoji uvezi s mišićem.

15

VRSTE MIŠIĆNIH VLAKANA

16

MEHANIZAM MIŠIĆNE KONTRAKCIJE

17

MEHANIZAM MIŠIĆNE KONTRAKCIJE

18

MIŠIĆI TRUPA - TRBUŠNI MIŠIĆI

• Funkcija trbušnih mišića: vrše pritisak na trbušne organe(porođaj), potpomažu fiziološke funkcije, potpomažu disanjejer deluju na dijafragmu i grudni koš, potpomažu držanje tela,zaštita unutrašnjih organa.

• Pokreti: pregibanje trupa prema napred i pregibanje karliceprema napred, rotacija trupa.

• U ovim pokretima najviše sudeluju trbušni mišići: m. rectusabdominis, m. obliquus abdominis externus, m. obliquus abdo-minis internus, ....

19

MIŠIĆI TRUPA-LEĐNI MIŠIĆI

• Funkcija leđnih mišića: osiguravaju stabilnost kičme, održa-vaju ravnotežu tela, omoguju uspravan stav.

• Pokreti: opružanje-podizanje trupa i glave (zaklon) i rotacijatrupa.

• U ovim pokretima sudeluju brojni mišići, a neki od naj-važnijih su: m. trapezius, m. latissimus dorsi, m. rhombo-ideus, m. longissimus.

20

POKRETI U ZGLOBU RAMENA

Pokreti: podizanje i spuštanje ruke, odmicanje i primicanje,kruženje rukom (cirkumdukcija), horizontalno primicanje iodmicanje.

Učestvuju: m. deltoideus, m. supraspinatus, m. coracho-brahialis ......

21

POKRETI U ZGLOBU LAKTA

n Pregibanje (fleksija), opružanje (ekstenzija) podlaktice, unu-trašnja i spoljašnja rotacija podlaktice (pronacija, supinacija).

n Učestvuju: m. biceps brachii, m. triceps brachii, m. brachialis...

22

POKRETI U ZGLOBU KUKA

• Fleksija i ekstenzija natkolenice, spoljašnja i unutrašnja rotacijanatkolenice, odmicanje i primicanje natkolenice.

• Učestvuju: m. gluteus maximus, m. iliopsoas, m. gluteus mini-mus ....

23

POKRETI U ZGLOBU KOLENA

n Fleksija i ekstenzija potkolenice, spoljašnja i unutrašnja rotacijapotkolenice.

n Učestvuju: m. quadriceps (najsnažniji mišić), m. sartorius, m.biceps femoris, ....

24

POKRETI U SKOČNOM ZGLOBU

• Fleksija i ekstenzija stopala, unutrašnja i spoljašnja rotacija sto-pala.

• Učestvuju: m. gastrochnemius, m. soleus, m. tibialis anterior, ...

25

FIZIOLOŠKE OSNOVE KRETANJA

n UPRAVLJANJE KRETANJEM.

n ENERGETSKE OSNOVE.

26

UPRAVLJANJE - NIVOI FUNKCIJE NERVNOG SISTEMA

n Nivo kičmene moždine, automatsko delovanje (refleksno delo-vanje, npr. refleks istezanja).

n Nivo nižih delova mozga – subkortikalni nivo (produženamoždina, bazalni gangliji, hipotalamus...) podsvesna kontroladisanja, pritiska, ravnoteže, dakle osnovnih vitalnih funkcija –VEGETATIVNI SISTEM.

n Nivo viših delova mozga - kortikalni nivo, svesno delovanje, odposebnog značaja za kineziologiju – SOMATIČNI, reagovanje nanadražaje iz okoline.

27

ENERGETSKE OSNOVE

n Disanje (snabdevanje kiseonikom).

n Krvotok i srce (transport kiseonika i hranjivih mate-rija).

n Energetski procesi.

28

DISANJETRI NIVOA:

n Razmena gasova u plućima.

n Prenošenje kiseonika iz pluća u tkiva putem krvi.

n Razmena gasova između krvi i tkiva.

29

FUNKCIJA ALVEOLA

n Difuzija, izmena kiseonika i ugljen monoksida.

n Preko membrane na osnovu razlike u parcijalnimpritiscima gasova u krvi i alveolama.

30

EFIKASNOST DISANJA

n Putem spirometrije i spiroergometrije.

n Respiratorni parametri (protok vazduha, disajniotpori).

n Disajni volumeni i kapaciteti (respiratorni, rezi-dualni, rezervni inspiratorni, vitalni, sekundni, ...).

31

VITALNI KAPACITET PLUĆA

n Maksimalna količina vazduha koja se može istisnuti izpluća najvećim naporom posle maksimalnog udisaja.

32

KRVOTOK I SRCE

n Transport energetskih i otpadnih materija.

n Srce, arterije, vene i kapilari.

n Arterijska krv: prenosi kiseonik od pluća do tkiva.

n Venska krv: prenosi ugljen dioksid do pluća i pro-dukte metabolizma do organa za izlučivanje.

33

PARAMETRI SRČANE FUNKCIJE

n SRČANA FREKVENCIJA.

n UDARNI VOLUMEN SRCA.

n SRČANI MINUTNI VOLUMEN.

n KRVNI PRITISAK.

34

SRČANA FREKVENCIJA

n Broj otkucaja srca u minuti.

n Regulisana nadražajima iz sinus-atrijalnog čvora i vegetativnog sistema.

n Povećava se linearno u odnosu na intenzitet rada.

n Kod rođenja oko 130 otkucaja u minuti.

n Kod četvorogodišnjaka oko 90 o/min.

n Kod odrasle osobe oko 70-80 o/min.

n Kod treniranih sportista oko 50 o/min.

35

UDARNI VOLUMEN SRCA

n Količina krvi koju srce istisne iz leve komore sa svakomsistolom-kontrakcijom, oko 80 cm3.

n Zavisi od zapremine srca (veličine) i efikasnosti sistole.

36

SRČANI MINUTNI VOLUMEN

n Zapremina krvi koju srce iz leve komore izbaci u jednoj minuti.

n Proizvod udarnog volumena i srčane frekvencije.

n U mirovanju kod odrasle osobe oko 5 litre u minuti.

n Kod sportista prilikom intenzivnog treninga i do 42 l/min.

37

KRVNI PRITISAK

n Sistolni – kontrakcija i pražnjenje krvi iz srca.

n Dijastolni – širenje i punjenje srca krvlju.

n Prosečne vrednosti zdrave osobe srednje dobi 120/90.

n Kod napora dijastolni se pritisak tek minimalno poveća,a sistolni u znatno većoj meri.

38

PRIJEM KISEONIKA

MAKSIMALNI PRIJEM KISEONIKA = AEROBNI KAPACITET

• To je ona količina prijema kiseonika pri kojoj dalje povećanjeradnog opterećenja ne dovodi više do povećanja prijemakiseonika.

• Računa se u litrama/minuti.

39

MAKSIMALNI PRIJEM KISEONIKA

Zavisi od:

• Ventilacije pluća.

• Difuzije kiseonika iz alveola u hemoglobin.

• Količine hemoglobina.

• Udarnog i srčanog minutnog volumena.

• Difuzije kiseonika iz kapilara do aktivnih ćelija.

• Efikasnosti mitohondrija.

• Motivacije.

40

RELATIVNI MAKSIMALNI PRIJEM KISEONIKA

• Maksimalni prijem kiseonika podeljen sa telesnom težinom.

• Računa se u ml O2/kg težine.

• Prosečna netrenirana osoba u dobi od 25 god. 35-40 ml O2/kg.

• Vrhunski sportisti 65-85 ml O2/kg.

41

ATP – OSNOVNI IZVOR ENERGIJE ZA MIŠIĆNI RAD

• ADENOZIN-TRIFOSFAT (ATP) – visokoenergetski fosfatni spojkoji se nalazi u ćelijama.

• Hidrolizom (odvajanjem) jedne fosfatne grupe oslobađa seenergija.

• Ova je energija dovoljna samo za kratkotrajni mišićni rad (od 1do 3 kontrakcije, za 1-2 sekunde).

• Zato je prisutna stalna resinteza ATP-a putem razgradnjekreatinfosfata (KP) čije su zalihe dovoljne za 10 sekundiintenzivnog mišićnog rada.

42

ENERGETSKI PROCESI

Fiziološka koncentracija ATP-a i KP-a održava se u organizmu nadva načina:

• Oksidacijom hranjivih materija uz prisustvo kiseonika (aerobnienergetski proces).

• Anaerobnom razgradnjom glukoze do mlečne kiseline – glikoliza(anerobni energetski proces).

43

AEROBNI ENERGETSKI PROCESI

• Kod nižeg intenziteta rada koji duže traje (2 minute – više sati), kada se ATP može obnavljati u aerobnim uslovima.

• Oksidacija hranjivih materija u mitohondrijima (šećeri, belan-čevine, masti) - oksidativna fosforilacija.

• To je proces koji osigurava najviše energije.

44

ANAEROBNI ENERGETSKI PROCESI

• Kod visokog intenziteta rada koji traje od 10 sec do 2 minute.

• Glikoliza (razgradnja glikogena) bez prisustva kiseonika.

• Pojava mlečne kiseline.

• Kiseonički dug.

45

KISEONIČKI DUG

• Količina kiseonika koja se u oporavku koristi za obnavljanjeenergetskih rezervi.

• LAKTATNA KOMPONENTA - oksidacija mlečne kiseline.

• ALAKTATNA KOMPONENTA - resinteza energetskih fosfata.

46

ANATOMSKE I FIZOLOŠKE OSNOVE KRETANJA

TEMATSKE CELINE:(ANATOMSKE OSNOVE KRETANJA)

n KOŽNI (POKROVNI) SISTEM.n KOŠTANO ZGLOBNI (POTPORNI) SISTEM.n MIŠIĆNI (POKRETAČKI) SISTEM.n DIGESTIVNI (PROBAVNI) SISTEM.n RESPIRATORNI SISTEM.n KARDIO VASKULARNI SISTEM.n NERVNI SISTEM.n MOKRAĆNI SISTEM.n ENDOKRINI SISTEM.

(FIZIOLOŠKE OSNOVE KRETANJA)n UPRAVLJANJE KRETANJEM.n ENERGETSKE OSNOVE.

47

P I T A N J A ?

48

HVALA NA PAŽNJI !

49

PREDAVANJE 4LECTURE 4

50

ANATOMSKE I FIZIOLOŠKE OSNOVE KRETANJA