ปรัชญาอัตถิภาวนิยม existentialism

2

“หนงความคดอนสมควรแกเวลา อาจยงใหญกวากองทพอนเกรยงไกร”

-Victor Marie Hugo (1802 - 1885)-

บทท ๑ ความรทวไปของปรชญาอตถภาวนยม

• ขอบขายเนอหา

๑) ประวตปรชญาตะวนตกโดยสงเขป

๒) ความหมายและลกษณะ ของปรชญาอตถภาวะ

๓) ขบวนการอตถภาวะ

๔) การสงเสรมเสรภาพบคคลของปรชญา

3

4

5

Philosophy is…..

the art of wondering.

How to live? What is truth? What is the

ultimate value of life?

10

ตนไมลมในปาลก ไมมคน ไมมสตว ..ทานคดวาจะมเสยงลมมย?

Philosophy

Beliefs

Assumptions

Values

Who?

What?

When?

Why?

How?

Mental Health Warning!

How do you see the world?

Philosophy is:

a set of assumptions

which may be true or false

which we hold

consciously or subconsciously

about the world around us

• Ancients

Earth, Air, Fire, Water

• Socrates (470-399BC)

Asked questions

• Plato (427-327BC)

Theory of ideas

• Aristotle (384-322BC)

Logic, Physics

Traditionalism

Who am I?

Where did the

world come

from?

What is it

made of?

Plato and Socrates

Crisis in Physics

• There is no ‘objective’

observer

Existentialism

• Criticism of positivism,

rationalism, empiricism

Critical Theory

• Mind and culture

influence knowledge

Postmodernism

Werner

Heisenberg (1901-1976)

Albert Einstein (1875-1955)

Soren

Kierkegaard (1813-1855)

Friedrich

Nietzsche (1800-1899)

16

เราจะศกษาปรชญาไปเพออะไรกน?

นอกจากการไดร ปรชญามประโยชนอะไรบาง ?

17

So… do we just agree to

disagree with others who hold

different philosophies to our own?

ANDREW WYETH

Christina’s World (1948)

A complex philosophy

emphasizing the

absurdity of reality

and the human

responsibility to make

choices and accept

consequences!

Why do I exist? Why am I here?

What is my

purpose in life?

What is my

essence?

EXISTENTIALISM

Existence

Essence

Freedom to

Choose

Responsibility

?

? ?

?

EXISTENTIALISM

Existence

Essence

Freedom to

Choose

Responsibility

From the Latin words…

ex (out)

stare

(to stand)

Exsistere

(to stand out) ความมอย

อตถ (เปนยย)

ภาวะ (สภาพ)

What is EXISTENCE?

To appear To arise

To become To be ยตถภาวะ

What is ESSENCE?

Meaning Purpose

What it is Nature สารตถะ

อตถภาวะของเสอคออะไร?

สารตถะของเสอคออะไร?

คดวาเพลโตจะใหความส าคญ กบอะไรมากกวากน?

30

เมอมคนไมเหนดวยกบสงทเราท า ถกปฏเสธนดหมาย ถกปฏเสธค าขอรอง หรอถกปฏเสธรก เรารสกอยางไร? เหมอนเสยเซลฟใชไหม? หรอ เหมอนดไรศกดศรหรอเปลา? หรอ รสกวาตวเองไมมคาไปเลย ใชไหม?

31

ค าวา ด ารงอย จงหมายถง การมอยจรงของตวตน ณ แหงหนใด ในทามกลางผคน หรอ คนอน หรอสงคม

ลกษณะทวไปของปรชญาอตถภาวนยม

• เปนปรชญาของยคหลงสมยนยม (Post-Modernism)

• เปนทาทของความคดทมปฏกรยาตอปรชญาระบบ มากกวาจะเปนระบบปรชญาทสรางขนใหม

• เปนปรชญาทเนนการอธบายมนษยโดยเนน “การด ารงอยของมนษย” (human existence) ในการอธบายมนษยแทนทจะเปน “สารตถะ” (essence) ดงทไดมมาในประวตศาสตรปรชญาตะวนตกกอนหนา อยางปรชญากรกและปรชญายคกลาง

32

ลกษณะทวไปของปรชญาอตถภาวนยม

• เชอวาการคนหาสารตถะ ท าใหผคดออกหางจากความเปนจรง ความเปนจรงทแทกคออตถภาวะของแตละคน

• มทาทปฏเสธปรชญาระบบทมงแสวงหาความจรง เกยวกบชวต โลก และจกรวาลแตอยางเดยว

• ไมมสารตถะทตายตวส าหรบการสรางแบบแผนในชวตมนษย

33

34

หอคอยงาชางคออะไร?

ลกษณะทวไปของปรชญาอตถภาวนยม

• มเนอหาเกยวของกบประสบการณในชวตประจ าวนของคนทวไปมากกวาเรองอน

• ใหความส าคญแกปจเจกภาพมากกวาสากลภาพ ใหความส าคญตอเสรภาพมากกวา ระเบยบกฎเกณฑ

• เนนการสรางสรรคมากกวาอนรกษระเบยบแบบแผน

• ใชความรสกมากกวาเหตผล และใหความส าคญแกความรเชงอตนย

• เปนแนวมนษยนยม เพราะไมพงพาพระเจาและศาสนาในการตอบค าถามตางๆ

35

GEORGIA O’KEEFFE

Sky Above White Clouds I (1962)

Human existence cannot be captured by

reason or objectivity –– it must include

passion, emotion and the subjective.

Each of us is responsible for

everything and to every

human being. –Simone de Beauvoir

ลกษณะทวไปของปรชญาอตถภาวนยม

• สงท เนนมากคอ ในเมอเรามเสรภาพในการเลอกแลว สงทตองตามมาดวยเสมอคอ ความรบผดชอบ เราตองรบผดชอบในการกระท าทกอยางทตวเราเองท า และตองไมโทษคนอนหรอสงภายนอกเสมอในทกๆ เรองทเกดขนกบเรา

37

• “เดกาสต" .. กลาวสจวาทะ เปนถอยค าอมตะอนโดดเดน ...

“ฉนคด ดงนนฉนจงเปน" ฉนจงเหนเชนน ฉะนฉะนน ...

• “ณองปอลชารต" ผตนต าหรบคด “เอกซสตเตนเชยลลสต" ไมผดผน ... หลกแหงสทธเสรภาพเทาเทยมกน ยงคงความเปน “ฉน" ไมผนแปร ...

38 เนาวรตน พงษไพบลย

จดมงหมายของปรชญา

• ปรชญาทแทจรงจะตองเปนระบบความคดทชวยใหแตละคนศกษาเขาใจตวเอง รปญหาตวเองและแกไขปญหาของตวเอง

39

40

หนาทของปรชญา

• กระตนใหผคนคดวา เขามปญหาอะไร แลวแสวงหาแนวทางแกไขปญหาของเขาเอง รวาสถานการณนเราจะแกไขปญหาชวตอยางไร

41

แนวคดพนฐาน

ความเปนปจเจกชนนนไมสามารถ น าความคดหรอเหตผลใดๆ มาอธบายได 1.

มนษยคอฐานในการศกษาปรชญา 2.

ปจเจกชนมเสรภาพในการเลอกและตดสนใจดวยตนเองมใชใหคนสวนใหญเปนผก าหนดตามวถสงคม

3.

50

การมชวตทแทจรงเนนหนกอยกบการเลอกทเปนอสระและผลพวงของความรบผดชอบทตามมา

4.

51

ความทกขของมนษยคอความกลวทเกดจากความรสกแปลกแยกจากอตถภาวะของตนเองกบโลกภายนอก

5.

52

ความตายท าใหมนษยหมดโอกาสทจะเลอกก าหนดชวตของตวเอง 6.

แนวคดอตถภาวะเกดขนไดอยางไร ?

53

ทาทอตถภาวะ (Existential attitude) • เกดจากความไมพอใจสงคม จงเลอกด าเนนชวตตามทตนเอง

ตองการ

54

โสเครตส (470-399 B.C.) เปนนกปรชญาตะวนตกคนแรก ทใหความสนใจในอตถภาวะ ของมนษย มากกวาการแสวงหาความจรงจากโลกภายนอก

55

ปรชญาของโสคราตส

• โสคราตส ไดปฏเสธปรชญาธรรมชาต เพราะความรเรองปฐมธาตของโลก หรอจกรวาลมประโยชนนอยมาก ความรเรองนไมชวยใหมนษยด าเนนชวตไดถกตองมากขน ความรทนกปรชญาแสวงหาควรเปนความรเกยวกบมนษยและหนาทของมนษย เพราะมนษยสามารถน าความรเหลานไปปรบปรงชวตใหดขน

พระเยซครสต กมทาทปฏเสธมากอน ทรงปฏเสธหลกค าสอนของคนรวมสมยของพระองคทวา ความดของมนษยอยทการถอตามบทบญญตของโมเสส พระเยซครสตทรงชกชวนใหมนษย แตละคนเผชญหนากบพระเจาเปนสวนตวและตะหนกดวยตนเองวา พระเจาตองการใหตนท าอะไร และตดสนใจท าสงนนดวยตนเอง

ในสมยตอมานกบญออกสตน ( 893-973) นกปรชญาครสตศาสนาในสมยกลาง ไดตงค าถามอนเกดจากความสงสย ในขอบเขตบางอยางเกยวกบความลกลบของมนษย ทไมสามารถน าวธการทางปรชญามาหาค าตอบได ความเคลอนไหวของแนวคด อตถภาวะนนเดนชดมากขน

57

58

ในสมยของปาสคาล (1623-1662) ซงเปนนกปรชญารวมสมยกบ เดคารตส กลาวคอ ในขณะท เดคารตสสนใจมนษยในเรองสารตถะ(Essence)แตไมสนใจเรองการมอยของมนษย(Existence) ผดกบปาสคาลทใหความสนใจมนษยในแงของการด ารงอยของมนษย อยางไรกตาม เรากไมเรยกนกปรชญาทเปนนกคดยคแรกๆเหลานวา เปนนกอตถภาวนยม

ขบวนการการอตถภาวะนยม (Existential Movement)

59

• Kierkegaard Nietzsche Husserl Jaspers Heidegger Sartre de Beauvoir Buber Camus Merleau Ponty Foucault

• ขบวนการอตถภาวนยมเรมมขนจรงจงในศตวรรษท19

• เกดขนจากส านกในความลมสลายของวฒนธรรมทางจตใจในประเทศยโรป

• เกดความไมสมดลขนระหวางความกาวหนาของความรทางวทยาศาสตรกบความไรสมรรถภาพของมนษยในการแกปญหาชวต

• ความจรงทางวทยาศาสตรนนเปนสงไรความหมาย ดงนนความสมพนธระหวางมนษยกบวตถเปนสงทไมมคณคา

• ลกษณะรปแบบของชวตในสงคมสมยใหมท าใหมนษยรสกคบของใจ และขดแยงกบความเปนปจเจกชน

60

61

• บดาของอตถภาวนยมสมยใหมกคอเกยรเกอการด

• เปนคนแรกทเสนอใหใชประสบการณสวนตวส าหรบสรางความคดปรชญาขน

• ปรชญาจงเปนเรองสวนบคคล แตละคนมปรชญาของตนเองโดยเฉพาะ

62

Sӧren Kierkegaard (1813-1855)

63

Sӧren Kierkegaard (1813-1855)

• ปฏเสธวามความจรงทเปนระบบ ทสามารถใชอธบายทกเหตการณดวยกฎเกณฑเดยว

• ปฏเสธปรชญาของเฮเกล ผซงเสนอปรชญาเกยวกบความเปนจรงทเปนระบบของสรรพสง

KIERKEGAARD

In the early 1800’s, philosophy was dominated by the work of idealists like Hegel, whose thought postulated grand theories that explained how thought, societies and nations changed and

evolved over time.

i.e. Hegel’s Thesis + Antithesis = Synthesis

Important Announcement:

OBJECTIVE TRUTH

Comes from Externals

(Things Beyond Us)

SUBJECTIVE TRUTH

Comes from Within Us

KIERKEGAARD

This may have been great for explaining the inception of a nation, ideology or economic system, but it reduces the individual to a mere faceless cog in the workings of the universe.

“Hey! Look at me!”

67

Grew up after WW2 in war torn Netherlands

Terror of Cold War period especially Suez crisis and nuclear threat

What happens when life is hard?

Migrant mother in USA depression 1936

Nazi occupation of Paris

Buchenwald

Auschwitz

Bia

fra 1

96

7

• ถาการใชเหตผลแลวมนษยจะมสนตแตสงครามโลกครงท ๑ และ ๒ กลบชใหเหนวาเหตผลเปนเครองมอของการแสวงหาอ านาจไปแลว หาใชเครองมอของการสรางสนตภาพแตอยางใดไม ท าใหมนษยขาดความศรทธาในการใชปญญาแสวงหาความร

75

เราใชเหตผลเพอสรางสนต หรอแสวงหาอ านาจกนแน?

Survival is an issue

77

Frederick Nietzsche (1844-1900)

นกอตถภาวนยมคนตอมาคอ นทซเช เขาเปนนกปรชญาทมชอเสยงอยางมากในปจจบน และมอทธพลไมเพยงกบตอนกอตถภาวนยมเทานน แตรวมไปถงนกประพนธและศลปนในรนตอมาดวย โดยเขาตงสมมตฐาน จากความกาวหนาทางวทยาศาสตรและการศกษาประวตศาสตรทางตะวนตกวา มนษยไมมศกยภาพทจะสามารถเขาใจถงอตรภาพ (Transcendence)ได ซงน ามาถงประโยคทส าคญของเขาทวา “God is Dead” ซงหมายถง พระผเปนเจาตายไปเสยแลว และคณคาทางจรยธรรมใดๆ ทขนอยกบพระผเปนเจาไมมอยในโลกอกตอไป

NIETZSCHE

Nietzsche predicted that gradually, belief in

religion and philosophy would diminish, moving civilization towards a day where people would have no “belief” in anything. Nietzsche called

this “belief in nothing”

NIHILISM

NIETZSCHE

Nietzsche proclaimed the dawning of this era of nihilism and atheism with his famous statement:

“God is Dead.”

NIETZSCHE

Man is Free

(without God – really free)

This will further unleash the individual’s

WILL TO POWER

that drives the ascent of civilization.

This would free the strong-willed to lord over the weak-minded.

Karl Jaspers (1883–1969)

จากงานของเกยรเกอการด และการคนพบงานเขยนของนทซเช ไดกอใหเกดประโยชนตอแนวคด ของนกปรชญาเยอรมน ชวงสมยสงครามโลกครงท1 ไดแก คารล แจสเปอร ซงเปนทงนกจตวทยาและนกปรชญาดวย โดยแจสเปอรเปนคนแรกทน าค าวา “ปรชญาชวตการด ารงอย ” (Philosophy of existence) มาใชในงานของเขา 81

82

Martin Heidegger 1889-1976

มารตน ไฮเดกเกอร ซงไดรบอทธพลจากเกยรเกอการด เขาเรยกกระบวนการความคดนวา “ ปรชญาชวต” (Philosophy of life) โดยเขาไดเขยนงานทยงใหญชอ Being and Time (1927) ซงเปนการวเคราะหเกยวกบการด ารงอยของชวตมนษย โดยมจดมงหมายทจะบรรยายถงชวต จากจดยนทวามนษยเปนสงทมอยในโลก (being-in-the-world)โดยไฮเดกเกอรไดน าเอาวธการทางปรากฏวทยา (Phenomenology) ของเอดมนด ฮสโซล (1859-1938) มาใชในการวเคราะหทฤษฎของเขา

83

Jean Paul Sartre 1905-1980 • ซาตรเปนชาวฝรงเศส และเปน

นกปรชญาอตถภาวนยมทมชอเสยงมากทสด

• ซาตรไมใหความส าคญตอปญหาอภปรชญา

• เปนผทใหชอ Existentialism ซงกอนหนานน ปรชญานเปนเพยง Movement หรอขบวนการหนงทมคนคดคลายๆกน

โดยเขากลาววา แนวความคดทพวกอตถภาวนยมมรวมกนกคอ “ชวตการด ารงอย ยอมตองมหรอเกดขนมากอนสารตถะ”(Existence percedes Essence) ซงนกวจารณมความเหนวา การทนกอตถภาวนยมมจดยนรวมกนตอแนวคดน ถอไดวาเปนแกนทส าคญทสด เพราะเปนการจ าแนกปรชญาอตถภาวนยมใหแตกตางจากปรชญาอนอยางชดเจน

84

Existence percedes Essence

SARTRE

“Existence Precedes Essence”

Therefore, according to Sartre, we have an existence, but no essence (a “nature” or purpose

for which we were designed).

• อตถภาวะนยมกลายเปนลทธ คนหนมสาวนบพนรสกหลงใหลมนและมกจะนงสนทนากนถงความพลกพลนของชวตมนษย

• มนเปนแรงบนดาลในใหเกดนวนยาย บทละคร และภาพยนตร

• มนเปนปรชญาทผคนน าไปใชในการตดสนใจของแตละคน

86

อทธพลของปรชญาอตถภาวะนยม

Existential Literature Three people to know: Jean-Paul Sartre (1905-80),

Albert Camus (1913-60) and Simone de Beauvoir (1908-86)

88

การสงเสรมเสรภาพบคคลของปรชญา

89

• สงทมสวนจบใจคนศตวรรษท 20 ของปรชญาอตถภาวะนยมกคอการปฏเสธความคดแบบเดม คอ ความเชอมนในความรทเปนระบบ ซงแกปญหาอะไรในสงคมไมได

• แนวคดนกระตนใหคนหนกลบมาเปนตวเอง โดยชใหเหนวาปรชญาทแทจรงคคอ ปรชญาหรอความคดทเกดจากการเลอกทจะเปนดวยตนเอง

• ปรชญาอตถภาวะจงมลกษณะกระตนใหคนตระหนกถงเสรภาพของตนเอง

90

93

94

95

96

97

98

99

ค าถามชวนคด

ปรชญามหลายระบบ ระบบไหนจรงกวากน?

ทาทอตถภาวะนยมเกดกบทกคนหรอไม?

ค าถามชวนคด

ค าถามชวนคด

การด ารงอยอยางแทจรงเปนอยางไร? (Authentic existence)

เอกสารอางองและหนงสออานเพมเตม

(ดร . มล . )นพาดา เทวกล . ปรชญายตถภาวนยม . กร ง เทพมหานคร : ภาควชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลย เกษตรศาสตร , ๒๕๔๙. ( เยกสารประกยบการสยน )

ปานทพ ย ศภนค ร . ป รชญา เ ย ก ซส เ ต น เ ชย ล ลส ต . ก ร ง เ ทพมหานค ร : ส า นก พมพมห า วท ย าลยรามค าแหง , ๒๕๔๓.

ก ร ต บญ เ จย . ป รชญาลท ธยต ถภ า วนยม . ก ร ง เ ทพฯ : บ รษท ส า นกพมพ ไ ทย วฒนาพานช จ า กด , ๒๕๒๒.

พนจ รตนกล . ปรชญาชวตขยงฌยง – ปยล – ซารตร . กร ง เทพฯ : ส านกพมพสามญชน , ๒๕๓๙.

วทย วศทเวทย . ปรชญาท ว ไป มนษย โลก และความหมายขยงชวต . (พมพคร งท ๑๖) . กร ง เทพฯ : ยกษรเจรญทศน , ๒๕๔๓.

สมภ า ร พ ร มท า . ม นษ ยกบ ก า ร แ ส ว ง ห า ค ว า ม จ ร ง แ ล ะ ค ว า มห ม า ย ข ย ง ชว ต . ( พม พค ร ง ท ๒ ) . กร ง เทพฯ : ส านกพมพศยาม , ๒๕๔๕.

H.J . B lackham. S ix Ex is tent ia l is t Th inkers . London : Rout ledge , 1997.

Kur t F . Re inhardt . The Ex is tent ia l is t Revo l t : The Main Themes and Phases o f Ex is tent ia l ism. New York : F reder ick Ungar Pub l ish ing Co.

ตดตามผลงานอนๆ ของเราไดท

www.padvee.com Education for all.