Επανάσταση Δασκαλογιάννη
Post on 24-Mar-2016
229 Views
Preview:
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
Ο Ισάλλεο Βιάρνο γελλήζεθε ζηελ Αλώπνιε
θαθίσλ έλα νξεηλό ρσξηό ζε ύςνο 600κ πεξί ηα
δύν ρηιηόκεηξα από ηε ζάιαζζα ζηε ζέζε ηεο
αξραίαο νκώλπκεο πόιεο θένπδν ησλ θνξδηιώλ
θαηά ηε Βπδαληηλή πεξίνδν Η αθξηβήο εκεξνκελία
γελλήζεώο ηνπ δελ είλαη εμαθξηβσκέλε
Πηζαλνινγείηαη όκσο όηη γελλήζεθε ή ην 1722 ή ην
1730 (ζεσξείηαη πηζαλόηεξν)
Σν laquoΒιάρνοraquo δελ είλαη βέβαην αλ ήηαλ όλησο
αιεζηλό επίζεην ή πξνζσλύκην (πξνζσλύκηα είραλ
ηόηε ζρεδόλ όινη νη θαθηαλνί) Έκεηλε
πεξηζζόηεξν γλσζηόο ζηελ ηζηνξία κε ην πξνζσλύκην laquoΓαζθαινγηάλλεοraquo (θαη πνιύ
ιηγόηεξν ζαλ laquoΓαζθαιάθεοraquo) ιόγσ ηνπ όηη επεηδή ήηαλ πνιύ κνξθσκέλνο ηνλ
απνθαινύζαλ laquoδάζθαινraquo (Ο Γάζθαινο ν Γηάλλεο) Ο όξνο laquoΓαζθαινγηάλλεοraquo
ζεσξείηαη απζαίξεηνο παξrsquo όηη έρεη επηθξαηήζεη ζηηο κέξεο καο Ο Ισάλλεο Βιάρνο
έγηλε απνδεθηόο σο laquoΟ Γάζθαινο ν Γηάλλεοraquo θη έηζη απνθαινύληαλ ηόηε
Με ην όλνκα επίζεο ηνύην αλαθέξεηαη θαη ζε ηνπξθηθό έγγξαθν ηνπ 1750 laquoBente
Daskalo Vani Vazici Kasteli Mezbur=Ο δνύινο Γάζθαινο Γηάλλεο γξακκαηηθόο ηνπ
Καζηειίνπraquo
Κάπνηνη ηζρπξίζηεθαλ όηη ν Γαζθαινγηάλλεο laquoέζεξλεraquo από ηε λαπηηθή γεληά ησλ
Αλδξνπιαθάθεδσλ ηνπ Λνπηξνύ Πξνθαλώο έρνπλ επεξεαζζεί από ην γεγνλόο όηη νη
Σνύξθνη απνθαινύζαλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε laquoΙσάλλε πηόλ Αλδξένπraquo θαηά ηελ πξαθηηθή
ηεο επνρήο Μηα πξαθηηθή πνπ πεξηέξγσο έρεη αξραηνειιεληθή ξίδα Πξάγκαηη ππάξρεη
ηνπξθηθό έγγξαθν πνπ ηνλ απνθαιεί laquoΙσάλλε πηόλ Αλδξένπraquo Καη πξάγκαηη ν παηέξαο
ηνπ νλνκάδεην Αλδξέαο όπσο θαη ν πξώηνο ηνπ πηόο θαηά ην ζπλήζεην πνπ επηθξαηεί
πάληα
Σν αξρνληηθό ηνπ Γαζθαινγηάλλε δηαθξίλεηαη
αθόκε εξεηπσκέλν ζηελ Αλώπνιε πάλσ από ην
Λνπηξό Καη ν ζξύινο ηνπ δεη ζηα βνπλά θαη ζηα
θαξάγγηα θαη ζηηο άγξηεο αθξνγηαιηέο ηνπ
Ληβπθνύ
Ο Γαζθαινγηάλλεο ππήξμε έλαο από ηνπο πιένλ
εγγξάκκαηνπο κνξθσκέλνπο θαη
πνιπηαμηδεκέλνπο θαθηαλνύο Ο παηέξαο ηνπ
ήηαλ έλαο πινύζηνο θαξαβνθύξεο πνπ ηνλ κόξθσζε ζην εμσηεξηθό πηζαλόηαηα ζηελ
Ιηαιία όπνπ ζπνύδαδαλ ηόηε θη άιινη Κξεηηθνί αθνύ κηινύζε ηελ ηηαιηθή γιώζζαηελ
εκθάληζε ήηαλ άληξαο κεηξίνπ αλαζηήκαηνο αλδξνπξεπήο θαη εύραξηο ζαλ
ραξαθηήξαο Δίρε θπζηθή επθξάδεηα θαη έπεηζε εύθνια αθνύ είρε ην ζπάλην ράξηζκα
ηεο ξεηνξηθήο εγεζίαο
Η νηθνγέλεηά ηνπ απνηεινύληαλ από ηέζζεξα αδέξθηα ην Νηθόιαν ή Υαηδή
γνπξνκάιιε ηνλ Παύιν ην Μαλνύζν θαη ηνλ Γεώξγην Η γπλαίθα ηνπ ιεγόηαλ
γνπξνκαιιίλε ή Ξαλζνκαιιίλε κε θαηαγσγή από ην Ρέζπκλν θαη καδί ηεο είρε
απνθηήζεη ηέζζεξηο θόξεο θαη δύν γηνπο Σε Μαξία ηελ Αλζνύζα ηελ Διεπζεξνύζα ην
όλνκα ηεο ηέηαξηεο δελ αλαθέξεηαη πνπζελά ηνλ Αλδξέα θαη ην Νηθνιάθε
ηελ θαηνρή ηνπ ν Γαζθαινγηάλλεο είρε
ηέζζεξα ηξηθάηαξηα θαξάβηα θη ν ίδηνο
ηαμίδεπε κε απηά ζηα ιηκάληα ηεο Μεζνγείνπ
θαη ηεο Μαύξεο Θάιαζζαο Δίρε καδί κε ηrsquo
αδέξθηα ηνπ λαπηηθά laquoπξαθηνξείαraquo ζηα
θπξηόηεξα ιηκάληα θαη ζε πνιιά ειεύζεξα
ειιεληθά λεζηά όπσο ζηα Κύζεξα
Πξέπεη λα ζεκεησζεί όηη νη ζπκπαηξηώηεο ηνπ
νη θαθηαλνί ζε αληίζεζε κε ηνπο άιινπο
Κξεηηθνύο πνπ απερζάλνληαλ ηόηε ηε ζάιαζζα είραλ δεθάδεο θαξάβηα ζηε Μεζόγεην
κε βάζε ηνλ όξκν Λνπηξό ζην Ληβπθό δπηηθά ηεο Υώξαο θαθίσλ ζηα ίρλε ηνπ
αξραίνπ laquoδηιίκελνπraquo Φνίληθα Αιιά ήηαλ ν κόλνο θαθηαλόο ηεο επνρήο πνπ ηνικνύζε
λα θπθινθνξήζεη ζηελ επαξρία κε επξσπατθά ξνύρα ρσξίο λα ηνλ απνθαινύλ
laquoςαιηδόθσινraquo
Με ηηο ζπλαιιαγέο απηέο (ζηηο νπνίεο δελ ηνλ δπζθόιεπε ε γιώζζα θαζόινπ κηα θαη
εθηόο από ηηαιηθά κηινύζε θαη ξώζηθα) πνπ ηνλ είραλ θάλεη πινπζηόηαην θαη πξώην ζε
κόξθσζε θαθηαλό ηνπ δηλόηαλ θαη ε επθαηξία λα κειεηά ηνλ ηξόπν δσήο ησλ
ειεύζεξσλ αλζξώπσλ θαη λα ηνλ ζπγθξίλεη κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηελ ηπξαλλία επί
ησλ ζπκπαηξησηώλ ηνπ Ήηαλ ηέηνηα ε θαηάζηαζε ησλ ππόδνπισλ Υξηζηηαλώλ πνπ
έβιεπε όηη αλ ζπλερηζηεί ζα εμαθαληζηεί θαη ην παξακηθξό ίρλνο Υξηζηηαληζκνύ θαη
Διιεληζκνύ ζην λεζί
Κάησ από ηέηνηεο ζθέςεηο δελ άξγεζε λα βξεζεί ζηηο ζπζθέςεηο ησλ Διιήλσλ ηνπ
εμσηεξηθνύ πνπ γηλόηαλ ζηελ Σξηέζηε ππό ηελ ππνθίλεζε ηνπ Οξιόθ γηα επαλαζηαηηθό
θίλεκα ζηελ ζθιαβσκέλε Διιάδα Απνδέρεηαη ακέζσο ηελ πξόηαζε γηα επαλάζηαζε
δίλνληαο βάζε ζηα κεγάια ιόγηα θαη ηηο θνύθηεο ππνζρέζεηο πεξί ξσζηθήο βνήζεηαο θαη
ζπκπαξάζηαζεο
Η θαηάζηαζε ζηελ Κξήηε ηελ επνρή εθείλε
Οη Σνύξθνη θξαηνύζαλ έλαλ αηώλα ηελ Κξήηε θαη ηξεηο αηώλεο ηνλ Μνξηά θαη ηε
Ρνύκειε Σα θαθηά όκσο πνπ δελ εζύραζαλ πνηέ ζrsquo όιν ην κάθξνο ηεο ελεηηθήο
θαηνρήο είραλ κηα πεξίεξγε ηύρε Σν 1648 ελώ είραλ ππνηαρζεί όιεο νη γύξσ
επαξρίεο θαη ηα θάζηξα ήηαλ γθξεκηζκέλα δίρσο ην Μεγάιν νη θαθηαλνί βνεζνύζαλ
ηνλ Μαηζαίν Καιιέξγε θαη ηνπο Δλεηνύο ζηηο επηρεηξήζεηο ηνπ Αικπξνύ
Όπσο καο ιέεη ν Σνύξθνο ηζηνξηθόο
Νατκά laquoβαζηδόκελνη εηο ην νξεηλόλ θαη
δύζβαηνλ ηεο επαξρίαο ησλ δελ δηήγνλ
θηιεζύρσο θαη επί επνρήο ησλ απίζησλ
(Ελεηώλ) Γηα ηνλ ιόγν απηό -ζπλερίδεη ν
ηζηνξηθόο- έζηεηιαλ νη Σνύξθνη ηνλ
Κεηρνπληά ηεο Ρνύκειεο Κνπηνύδ Αιή
Αγά όζηηο θαηέιαβε ην θξνύξηνλ
θαηαδηώμαο θαη δηαζθνξπίζαο ηνπο
απεηζείο ηνύηνπο (θαθηαλνύο) Ο
αξρηζηξάηεγνο πξνζέθεξε δηάθνξα δώξα θαη επεδαςίιεπζε δηαθόξνπο
θηινθξνλήζεηο εηο ηνλ ξεζέληα Αιή Αγάλraquo
Άιινο όκσο Σνύξθνο ν γλσζηόο καο από ηελ πεξηήγεζή ηνπ ν Δβιηά Σδειεκπή
αλαθέξεη όηη ηα θαθηά ηα πάηεζε ν ίδηνο ν ζξπιηθόο γηα ην παξάζηεκα θαη ηελ αλδξεία
ηνπ Γειή Υνπζεΐλ Παζάο ν Γαδήο Μεηά ιίγα ρξόληα θαη ζπγθεθξηκέλα ην 1658
ύζηεξα από ζπλνκηιίεο κε ηνλ Υνπζεΐλ Παζά ηα θαθηά πνπ κέρξη ηόηε ήηαλ θένπδν
ηνπ ίδηνπ ηνπ Υνπζεΐλ ππάγνληαη ζην βαθνπθηθό ζύζηεκα Καη αθηεξώλνληαη ζηηο ηεξέο
πόιεηο Μέθθα θαη Μεδίλα
ηα θαθηά θαίλεηαη όηη έκεηλε γηα ιίγν
θαηξό Σνύξθνο αμησκαηνύρνο Αιιά θαλέλαο
δελ εγθαηαζηάζεθε κόληκα Σνπο θόξνπο
ηνπο πνπ ήηαλ έλα αζηείν πνζό γηα ηα
εκπνξεπόκελα ή πεηξαηηθά έζησ θαθηά
πόηε ηνπο πιήξσλαλ θαη πόηε όρη νη
θαθηαλνί Πόηε κε δηακαξηπξίεο ζηνλ ίδην
ηνλ ζνπιηάλν θαη πόηε κε δνξηιίθη
θαηάθεξλαλ λα γιηηώλνπλ
ηα ηνπξθηθά αξρεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ
πνπ κεηέθξαζε ν Ν ηαπξηλίδεο βξίζθνπκε νξγηζκέλα θηξκάληα ησλ ζνπιηάλσλ πνπ
δεηνύλ λα ιήμεη απηή ε θαηάζηαζε κε ηνπο θαθηαλνύο Να έλα γξακκέλν laquoηε
ηξηαθνζηή ηνπ κελόο Ρεηδέπ ηνπ έηνπο ρίιηα εθαηόλ εβδνκήθνληα δύν (18-3-1759)raquo
δέθα ρξόληα πξηλ από ηα γεγνλόηα πνπ εμηζηνξνύκε
hellipπαξά ηαύηα νη ξαγηάδεο ηεο ελ ιόγσ επαξρίαο (θαθίσλ) ζπλεξγαδόκελνη ζηελώο
κεηά ησλ απίζησλ ερζξώλ θνπξζάξσλ θαη όληεο ιίαλ παλνύξγνη θαη δόιηνη βαζηδόκελνη
δε θαη εηο ην δύζβαηνλ ησλ νδώλ ησλ θαη ην απξόζηηνλ ηεο Δπαξρίαο ησλ θαη
ζπκπεξηθεξόκελνη πάληνηε κεηά ζθαηόηεηνο αξλνύληαηhellip ηελ θαηαβνιήλ ησλ θόξσλ
ησλ πξνβάιινληεο άξλεζηλ θαη εκκνλήλ θαη αληίζηαζηλ ζπγθεληξσζέλησλ νύησ εηο
ρείξαο ησλ άλσ ησλ 40000 γξνζίσλhellip Οζάθηο δε απέζηεηιε (ν έθνξνο) αλζξώπνπο εηο
ηελ Δπαξρίαλ ησλ δηά λα δεηήζνπλhellip ηελ πιεξσκήλhellip όρη κόλνλ δελ επιήξσζαλ
ηνύηνπο αιιrsquo νύηε απάληεζηλ ηηλά έδσζαλhellip
ε παιηόηεξα θηξκάληα βξίζθνπκε ηηο ίδηεο θαηεγνξίεο ηνπ ζνπιηάλνπ γηα ηνπο
θαθηαλνύο πνπ laquoπεξηθέξνληαη έλνπινηraquo θαη πεξηθξνλνύλ ηνλ λόκνλ Κάπνπ-θάπνπ νη
δηαηαγέο ηνπ ζνπιηάλνπ γίλνληαη θηιηθέο πξνο ηνπο θαθηαλνύο θαη νξίδνπλ λα κε ηνπο
ελνριεί θαλέλαο λα κε ηνπο ππνβάιινπλ ζε ηαιαηπσξίεο όηαλ θαηεβαίλνπλ απrsquo ηα
βνπλά ηνπο λrsquo αγνξάζνπλ ζηάξη
Σα αληηθαηηθά θηξκάληα
Γηα ηα laquoδνζίκαηαraquo απηά ππάξρνπλ αξθεηά ηνύξθηθα ραξηηά Άιια είλαη νξγηζκέλα θαη
άιια θηιηθά
Ο γξακκαηηθόο ησλ θαθηαλώλ γνπξνκάιιεο Νηθνιόο
αλαγλσξίδεη ζύκθσλα κε έγγξαθν ηνπ 1767 όηη από ην
ρξένο ησλ θαθηαλώλ laquoδελ θαηεβιήζε νύηε ελ
άζπξνλ ή όβνιόο ηηοhellip αιιά παξακέλεη νιόθιεξνλ
ην πνζόλ ηνύην εηο ρξένο ησλ ξαγηάδσλ ηεο
επαξρίαοraquo θαη ππόζρεηαη πιεξσκή
Λίγν πξηλ ζε βαζηιηθό laquoΥάηηη Υνπκαγηνύλraquo ηεο 19εο
Ινπλίνπ 1765 κε ην πεξίθεκν ηδηόγξαθν laquoκνπηδεπίληδε
ακέι νινπλάraquo (ελεξγήζζσ ζπλσδά) ηνπ ζνπιηάλνπ
νξηδόηαλ όηη laquoΆκα ηε ιήςεη ελεξγνύληεο
ζπκθώλσο πξνο ηελ επί ηνύηνηο εθδνζείζαλ
δηαηαγήλ κνπhellip θξνληίζαηε λα ζέβεζζε ηελ
παιαηόζελ εηο ηα βαθνύθηα ειεπζεξίαλhellip Να κελ
επηηξέςεηε εηο ηνπο δξαγνπκάλνπο ή εηο άιινλ
ηηλά έμσζελ λα πξνβαίλνπλ εηο ελεξγείαο
αληηβαηλνύζαο ηνπο όξνπο αλεμαξηεζίαο απηώλraquo
Πνύ ζεκαίλεη όηη δελ ειάκβαλαλ εηδηθά κέηξα θαηά ησλ θαθίσλ δελ ηα εμαηξνύζαλ
από ηελ επλντθή κεηαρείξηζε ησλ βαθνπθίσλ παξά ηελ άξλεζε ησλ θαθηαλώλ λα
πιεξώλνπλ θόξνπο
Θξύινο αιιά θαη ηζηνξία έρνπλ κηα εμήγεζε γηα ηελ αληίθαζε Μηα γπλαίθα πξνζηάηεπε
ηα θαθηά κέζα ζηα ζεξάγηα ηνπ νπιηάλνπ εθείλν ηνλ θαηξό
laquoΗ εθ ησλ ελαξέησλ κνπζνπικαλίδσλ Φαηκά Χαηνύλ Χαλνύκ νπιηάλ είε
δηαξθήο ε αγλόηεο απηήοhellipraquo γξάθνπλ ηα ηεθηέξηα
Όηαλ ηνπο απεηινύζαλ νη Σνύξθνη νη κηζνί θαθηαλνί έκπαηλαλ ζηα θαξάβηα θαη
αλνίγνληαλ ζην πέιαγνο θαη νη άιινη κηζνί αλέβαηλαλ ζηα απάηεηα βνπλά θαη ζηα άγξηα
θαξάγγηα θαη δελ κπνξνύζε θαλείο λα ηνπο πεηξάμεη Γηαβάδνπκε ζε θηξκάλη ηεο
επνρήο
laquoΕάλ δε παξrsquo ειπίδα θζάζε απεζηαικέλνο ηηο εηο ηελ επαξρίαλ ησλ νη
θαηεξακέλνη θάηνηθνί ηεο θαη νη ππόινηπνη θαπεηαλαίνη ηνπο δηαθεύγνπλhellipraquo
ηνλ όξκν ηνπ Λνπηξνύ πνπ ήηαλ ην laquoθεληξηθό ιηκάληraquo ησλ θαθίσλ ππήξρε πινύηνο
θαη κεγαιείν ηελ Αλώπνιε ηεο νπνίαο επίλεην ήηαλ ην Λνπηξό ε αξρνληηά ήηαλ
έθδειε Καη όρη κόλνλ εθείλε ηελ επνρή ηα ραξηηά ησλ Δλεηώλ αλαθέξεηαη έλα
κεγαινπξεπέο γεύκα ηνπ θαπεηάλ Καηζνύιε Παηεξνδάπα ζηνλ γεληθό πξνβιεπηή
Κξήηεο Γεξώλπκν Καπέιν ν νπνίνο επηρεηξνύζε επίζθεςε θηιίαο ζηα θαθηά ην 1608
ην ηξαπέδη απηό ζύκθσλα κε ηα ραξηηά ησλ Δλεηώλ ν Αλσπνιίηεο θαπεηάληνο
άπισζε ηξηαθόζηα αξγπξά ζθεύε
Καη ζηε ρώξα θαθίσλ ζηνλ Οκπξόο Γηαιό laquoκε ηζrsquo εθαηόλ ηηο εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα
ζεξάγηαraquo θαηνηθνύζαλ άξρνληεο laquoθαιόζεηξνηraquo θαη λαύηεο laquoπαηλεκέλνηraquo
Η αληηδηθία θαθηαλώλ κε ηνπο laquoΠεδηλνύοraquo
Οη θαθηαλνί είραλ κηα άιινηε ζησπεξή θαη άιινηε
αηκαηεξή αληηδηθία κε ηνπο πεδηλνύο Κξεηηθνύο Ο
ηζηνξηθόο ησλ θαθίσλ Γξ Παπαδνπεηξάθεο
θαλαηηθόο ππέξ ησλ ζπκπαηξησηώλ ηνπ νκηιεί πεξί
ερζξόηεηνο πνπ νθείιεην ζηελ ππεξνρή ησλ
θαθηαλώλ θπιεηηθή θαη ςπρνινγηθή Οη θαθηαλνί
ήηαλ άλδξεο σξαίνη επζηαιείο γελλαίνη θαη
ζρεηηθώο επθαηάζηαηνη Αθόκε θαη νη εγθαηεζηεκέλνη
ζηα laquoθαησκέξηαraquo κε ηελ επθπΐα ηελ εξγαηηθόηεηα
θαη ηελ επειημία ηνπο ππεξείραλ ησλ άιισλ
Γεκηνπξγνύζαλ πεξηνπζίεο θαη ζρέζεηο θαη μερώξηδαλ
ζηηο θνηλσλίεο πνπ δνύζαλ ζε όιεο ηηο επνρέο
Έγγξαθα ηνπ θαηξνύ εθείλνπ νκηινύλ γηα δνινθνλίεο θαθηαλώλ από άιινπο
Κξεηηθνύο ζηελ πεξηνρή ηνπ Ηξαθιείνπ
Δπίζεο αλαθέξεηαη πεξηζηαηηθό θνξνινγηθήο κνξθήο Οη Σνύξθνη αθαίξεζαλ
θνξνινγηθά laquoδειηίαraquo από ηα θαθηά θαη ηα πξνζέζεζαλ ζε άιιεο επαξρίεο Πξνθαλώο
δηόηη δελ κπνξνύζαλ λα ηα εηζπξάμνπλ νη θνξαηδήδεο
Ο Γαζθαινγηάλλεο πξέπεη λα γλώξηδε όηη νη πεδηλνί Κξεηηθνί δελ ζα ζεθώλνληαλ καδί
ηνπ Ήηαλ άιισζηε έλαλ αηώλα άνπινη θαη άκαζνη ησλ όπισλ ζε αληίζεζε κε ηνπο
δηθνύο ηνπ πνπ νπινθνξνύζαλ από λήπηα Αθόκε ηα θαθηά ππήξρε κία ή θαη
πεξηζζόηεξεο νκάδεο θαηαδξνκέσλ
Η Ιζηνξία δηαζώδεη κία κε αξρεγό ηνλ Μάξθν γην ηνπ θαπεηάλ Γησξγάθε Η νκάδα ηνπ
Γησξγαθνκάξθνπ ξήκαδε ηα ππνζηαηηθά ησλ αγάδσλ πέξα από ηα θαθηά ζηα
απνθνξσληώηηθα θαη ηα ξεζεκληώηηθα ρσξηά Έπεθηαλ ηε λύρηα εμόλησλαλ ηνπο
αγάδεο θαη ηνπο αλζξώπνπο ηνπο θαη γύξηδαλ ζηα θαθηά θνξησκέλνη κε laquoθνύξζνοraquo
Ήηαλ δεηλνί λπρηνπνιεκηζηέο θαη νδνηπόξνη Οη Σνύξθνη ηνπο απνθαινύζαλ laquoετηάλ
ηαθηκίraquo θαη ηνλ αξρεγό ηνπο Γαηκνλάξρε
Οη θαθηαλνί είραλ θαη κόληκε αληηδηθία κε ηνλ
κεγάιν γαηνθηήκνλα θαη θηελνηξόθν Ικπξαήκ
Αιεδάθη έλαλ απόγνλν Δλεηώλ εμσκνηώλ πνπ
θξαηνύζε όιεο ηηο βνξηλέο πιεπξέο ησλ
θαθηαλώλ βνπλώλ Δίρε ζηήζεη κηηάηα πάεη λα
πεη ζηάλεο δεθαηέζζεξηο από ηα ζύλνξα ηνπ
Ρεζύκλνπ κέρξη ηε Μαιάμα ην βνπλό πνπ ζηέθεη
πάλσ από ηε νύδα
Ο πύξγνο ηνπ παιηό ελεηηθό θξνύξην θηηζκέλν
πάλσ ζηε κνλαδηθή έμνδν ησλ θαθηώλ ζηέγαδε
δεθάδεο ελόπινπο κεηαμύ ησλ νπνίσλ θαη
ρξηζηηαλνύο Καη νη πνηκέλεο ηνπ είραλ ζπλερείο
αληηδηθίεο κε ηνπο θαθηαλνύο
Ο Αιεδάθηο ήηαλ ν βαζηθόο επηηεξεηήο ησλ
θαθηαλώλ θαη ν πιεξνθνξηνδόηεο ησλ
Σνύξθσλ γηrsquo απηό θαη δελ ηνλ ρώλεπαλ νη άιινη αγάδεο ηεο πεξηνρήο θαη δελ
αληέδξαζαλ όηαλ ιίγα ρξόληα αξγόηεξα ηνλ εμόλησζαλ νη θαθηαλνί
Οη πξώηεο θήκεο ηεο επαλάζηαζεο
Παξά ηε κπζηηθόηεηα θήκεο πσο ηα θαθηά εηνηκάδνληαλ λα ζεθσζνύλ δηέηξεραλ ηηο
άγξηεο αθξνγηαιηέο θαηέβαηλαλ ζηα βάζε ησλ επηά κεγάισλ θαξαγγηώλ θαη έθηαλαλ
σο ηηο δεθάδεο θνξπθέο πνπ πςώλνπλ ην κεγαιείν ησλ Μαδάξσλ σο δπόκηζη
ρηιηόκεηξα ςειά Οη Σνύξθνη ήηαλ θνβηζκέλνη από ηηο θήκεο γηα ηνλ ξσζηθό ζηόιν πνπ
είρε θαηαθιύζεη ην Αηγαίν Καη πεξίκελαλ αλήζπρνη ηελ έθξεμε
Η επηζηξνθή ηνπ Δαζθαινγηάλλε θαη νη ξσζηθέο ππνζρέζεηο
Ο Γαζθαινγηάλλεο γπξλά ζηα θαθηά γεκάηνο όλεηξα θαη ελζνπζηαζκό γηα ηελ
απειεπζέξσζε ηνπ ηόπνπ ηνπ θαη κε ηόζα ραξνύκελα ζπλαηζζήκαηα δελ δπζθνιεύεηαη
θαζόινπ κηα θη έρεη θπζηθό εγεηηθό ράξηζκα λα εκςπρώζεη ηνπο ζπκπαηξηώηεο ηνπ
Σνπο θάλεη λα πηζηέςνπλ όηη ήξζε ε ώξα λα ειεπζεξσζεί ην γέλνο ησλ Διιήλσλ από
ηνπο Αγαξελνύο κε ηε βνήζεηα ηνπ μαλζνύ γέλνπο ησλ Ρώζσλ δειαδή όπσο
πξνέιεγε ν ρξεζκόο ηεο laquoΟπηαζίαοraquo ηνπ Αγαζαγγέινπ ελόο πεξίεξγνπ βηβιίνπ πνπ
θπθινθνξνύζε επξύηαηα ηνλ 18ν αηώλα Σν βηβιίν απηό όπνηνο θη αλ ήηαλ ν ζθνπόο
εθείλνπ πνπ ην έγξαςε θη αλεμάξηεηα ηεο πξνθεηηθήο ηνπ αμίαο είλαη γεγνλόο πσο είρε
κεγάιε επίδξαζε ζην θξόλεκα ησλ Διιήλσλ αλαπηέξσζε θαη ελίζρπζε
αλακθηζβήηεηα ηηο ειπίδεο γηα ηελ απειεπζέξσζε θαη αλάζηαζε ηεο εζληθήο
θιεξνλνκηάο
Ο Γαζθαινγηάλλεο αθνύ μεπέξαζε θάπνηνο από ηνπο ελδνηαζκνύο ησλ θαπεηαλαίσλ
θαη αθνύ ηνπο βεβαίσζε όηη ν Μόζθνβνο κάρεηαη θηόιαο ζηα ειιεληθά λεξά έθπγε γηα
ηελ Αδξηαηηθή θαη γύξηζε ηα Υξηζηνύγελλα ηνπ ίδηνπ ρξόλνπ θνξησκέλνο όπια θαη
ειπίδεο
laquoΜεζνύληνο ηνπ κελόο ηεβάιraquo δειαδή ην ηέινο Ιαλνπαξίνπ 1770 νη Σνύξθνη ησλ
Υαλίσλ αλαθέξνπλ ζηνλ ζνπιηάλν όηη όπσο απνθαιύπηνπλ laquoεμ αιιεπαιιήισλ πεγώλ
γξαπηαί πιεξνθνξίαηraquo δεθάδεο ξνύζηθα πινία εηζέβαιαλ ζηε Μεζόγεην από ην
Γηβξαιηάξ Φήκεο αιιά θαη αιεζηλέο εηδήζεηο πήγαηλαλ θαη ήξρνλην αλάκεζα ζηα Υαληά
θαη ηελ Κσλζηαληηλνύπνιε Οη παζάδεο ηεο Κξήηεο παληθόβιεηνη απαγόξεπζαλ ζηνπο
Υξηζηηαλνύο λα θνξνύλ ξνύρα όκνηα κε ησλ Σνύξθσλ ηηο πόξηεο ηνπο ράξαμαλ
δηαθξηηηθά ζεκάδηαhellip
Ο Αιέμηνο Οξιώθ πνπ βξηζθόηαλ ηόηε ζηε Πάξν κε ην ξώζηθν ζηόιν ζηέιλεη μαλά
επηζηνιή ζηνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ ππόζρεηαη γηα άιιε κηα θνξά βνήζεηα αθνύ
αξρίζεη ηνλ αγώλα Με ηε γξαπηή δηαβεβαίσζε ηνπ αξκόδηνπ εθπξνζώπνπ ηεο Ρσζίαο
δελ ήηαλ δπλαηόλ λα κε πηζηέςνπλ νηη κηα νκόδνμε απηνθξαηνξία κε ηόζεο
δπλαηόηεηεο κπνξνύζε λα ηνπο εγθαηαιείςεη ζηα λύρηα ηνπ αηκνβόξνπ ζεξίνπ γηα λα
ηνπο θαηαζπαξάμεη
Η επαλάζηαζε
Μεηά ηηο θαζηεξσκέλεο ζπλειεύζεηο ζηηο
νπνίεο όινη νη laquoάλδξεο ησλ αξκάησλraquo
ςήθηδαλ ζηηο απιέο ηεο πόιεκν ή εηξήλε
νη θαπεηάληνη θίλεζαλ θαλεξά πιένλ ηηο
πξνπαξαζθεπέο Με πξόζρεκα ην Πάζρα
έθεπγαλ από ηα Κάζηξα θαη ηα πεδηλά ρσξηά
νη θαθηαλνί laquoάπνηθνηraquo θαη καδεύνληαλ ζηα
θαθηά γηα λα αξκαησζνύλ θαη λα
θαηαηαρζνύλ ζηα επαλαζηαηηθά ζώκαηα
Σνπξθηθό έγγξαθν επηζεκαίλεη όηη νη άπηζηνη απηνί laquoαλερώξεζαλ θξπθίσο εθ ησλ
ρσξίσλ όπνπ δηέκελνλ θαη ζπλεθεληξώζεζαλ άπαληεο εηο ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo
Αιιά θαλέλαο άιινο laquoθαησκεξίηεοraquo δελ θηλήζεθε
ύκθσλα κε ηνλ ιατθό πνηεηή laquoΜπάξκπα Μπαηδειηόraquo ηνλ όκεξν ηνπ Γαζθαινγηάλλε
laquoκηα κέξα ηrsquo Απξηιηνύ σο ην θνιαηζηδάθηraquo νη θαθηαλνί νξγάλσζαλ ην ζηξαηόπεδό
ηνπο ζην κηθξό νξνπέδην Κξάπε ζηελ έμνδν ηνπ θαξαγγηνύ ηνπ Καηξέ ζηα ζύλνξα κε
ηνλ Απνθόξσλα Αιιά νη πιεξνθνξίεο ηνπ Μπαηδειηνύ δελ είλαη πάληα αθξηβείο Οη
επαλαζηαηηθέο ελέξγεηεο είραλ αξρίζεη από πξηλ Αζύδνηνη θαη αζπγθξάηεηνη λεαξνί
επαλαζηάηεο είραλ νξγαλώζεη ζπζηεκαηηθέο επηζέζεηο θαηά ησλ αγάδσλ
Σελ 25 Μαξηίνπ 1770 κηα κέξα πνπ αξγόηεξα ζα γίλεη εζληθό ζύκβνιν δεθάδεο
παπάδεο πάλνπινη θαη δύν ρηιηάδεο επαλαζηάηεο κε ηνπο θαπεηάληνπο ηνπο ύζηεξα από
κηα παλεγπξηθή ιεηηνπξγία κεηά ησλ απαξαηηήησλ ππξνβνιηζκώλ θήξπμαλ ηελ
επαλάζηαζε πςώλνληαο ηελ επαλαζηαηηθή ζεκαία ζηελ Αλώπνιε
Αξρεγνί ησλ επαλαζηαηώλ εθηόο από ηνλ Γαζθαινγηάλλε αλαθέξνληαη ν Μαλνύζαθαο
ν Γησξγάθεο ν Βνπξδνπκπάο ν Υνύξδνο ν Μπνπλάηνο ν παπα ήθεο ν Βνινύδεο ν
Μσξάθεο ν θνξδίιεο θαη αξθεηνί άιινη -νη θαθηαλνί είραλ από ηόηε ην πάζνο γηα ην
θαπεηαληιίθηhellip
Ο Γαζθαινγηάλλεο κε ηνπο δηθνύο ηνπ θαηέβεθε ζηνλ Απνθόξσλα νπιηζκέλνο απηή ηε
θνξά Καη ζην θεθάιη ηνπ ηύιημε καύξν θεθαινκάληηιν ζηε ζέζε ηνπ λαπηηθνύ
θαιπαθηνύ Άιινη θαπεηάληνη πέξαζαλ ζηα Ρεζεκληώηηθα Ο Γαζθαινγηάλλεο έθηαζε
ζηε Μαιάμα θαη κε ην λαπηηθό θαλνθηάιη εξεπλνύζε ην θξεηηθό πέιαγνο γηα λα
αλαθαιύςεη ηα ξνύζηθα θαξάβηα πνπ πεξίκελε Λίγεο κέξεο πξηλ είρε απαληήζεη κε έλα
laquoΜνιώλ Λαβέraquo ζηνπο απεζηαικέλνπο ησλ Σνύξθσλ ηεξσκέλνπο πνπ έθεξλαλ
πξόηαζε ζπλδηαιιαγήο laquoΚαηrsquo νπδέλα ηξόπνλ εζπράδνκελraquo
Όκσο ηειεπηαία ζηηγκή ν Αιέμηνο Οξιόθ κε ην ξώζηθν ζηόιν
αληί λα πιεύζεη πξνο ηα Υαληά όπσο είρε ππνζρεζεί κε ηελ
επηζηνιή πξνο ηνλ Γαζθαινγηάλλε έπιεπζε πξνο ηνλ Σζεζκέ
όπνπ θαη ζπκκάρεζε κε ηνλ ηνύξθηθν ζηόιν θαη ηνπ δόζεθε ν
ηίηινο laquoΣζεζκελεζθεraquo δειαδή ληθεηήο ηνπ Σζεζκέ Η θίλεζε
απηή έκεηλε ζηελ ηζηνξία ζαλ laquoΟξισθηθάraquo θη απέδεημε όηη νη
Έιιελεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζαλ αληηπεξηζπαζκόο ηεο Ρσζίαο
απέλαληη ηεο Σνπξθίαο θαζώο κε ηε ζπλζήθε Κηνπηζνύθ-
Κατλαξηδή νη ξσζηθέο δπλάκεηο απνρώξεζαλ εγθαηαιείπνληαο
ηνπο Έιιελεο
Ο Γαζθαινγηάλλεο βιέπεη ηα ζρέδηα ηνπ λα θαηαξξένπλ κεηά ηελ εγθαηάιεηςε ησλ
Ρώζσλ ελ ηνύηνηο δελ εγθαηαιείπεη ηνλ αγώλα Γελ ππνθύπηεη πλερίδεη έζησ θη αλ
αξρίδεη λα ράλεηαη θάζε ίρλνο ειπίδαο
Ο ζνπιηάλνο είρε πιεξνθνξεζεί από ηηο 10 Απξηιίνπ ηηο θηλεηνπνηήζεηο ηνπ
Γαζθαινγηάλλε Αιιά δελ ήζειε λα θηλεζεί ρσξίο λα εμαθξηβώζεη ηηο πιεξνθνξίεο ηηο
7 Μαΐνπ ηνπ 1770 έθηαζε ζην Μεγάιν Κάζηξν απηνθξαηνξηθό θηξκάλη πνπ όξηδε laquoΑλ
εμαθξηβώζεηε όηη πξάγκαηη νύηνη (νη θαθηαλνί) ηπγράλνπζη επαλαζηάηεο θαη
ζηαζηαζηέο εληζρύνπλ δε ηνπο ερζξνύο ηεο πίζηεσο θαη πξνβαίλνπλ εηο
πξάμεηο αλαηξεπηηθάοhellip ηόηε πάληεο πκείο ελ νκνθσλία εθζηξαηεύζαηε
ελαληίνλ ηνπο θαη πξνβήηε εηο ηελ ζθαγήλ θαη ηνλ αθαληζκόλ απηώλhellipraquo
ην κεηαμύ νη επαλαζηάηεο εμόλησλαλ ηνπο Σνπξθνθξεηηθνύο ηνπ θάκπνπ θαη ηηο
θξνπξέο ησλ κηθξώλ πύξγσλ
Καηά ηα ηνπξθηθά αξρεία ζηηο 28 Μαΐνπ ν αξρεγόο ηνπ ζηξαηνύ πνπ είρε εληνιή λα
ρηππήζεη ηνπο επαλαζηάηεο αλαθέξεη όηη νη πξνζπάζεηέο ηνπ λα εζπράζεη ηνπο
θαθηαλνύο απέηπραλ Ο εγνύκελνο ηνπ Πξέβειε θαη ν επίζθνπνο Αξθαδίαο (Μεζαξάο)
πνπ έζηεηιε γηα ζπκθσλίεο εθδηώρζεθαλ από ηνλ Γαζθαινγηάλλε Οη κάρεο κε ηνλ
ζηξαηό πνπ ζπγθεληξώζεθε ζηηο Βξύζεο άξρηζαλ ηηο ύζηεξεο κέξεο ηνπ Μαΐνπ
Οη ηνπξθηθέο δπλάκεηο ρηππνύζαλ ηα θαθηά από δπν κέξε Από ηελ αλαηνιηθή
δηάβαζε πεξηνρή Σζηιίβδηθα ndash Καιιηθξάηεο Καη θαηά κέησπνλ από ηελ Κξάπε πξνο
Ξπιόδεκα Οη ζπγθξνύζεηο ζπλερίδνληαλ λύρηα θαη κέξα θαη ην αίκα πιεκκύξηδε ηα
απρκεξά βνπλά θαη ην ηζηνξηθό ιαγθάδη ηνπ Καηξέ Οη πξώηνη λεθξνί όκσο δελ ήηαλ
νύηε Σνύξθνη νύηε επαλαζηάηεο Ήηαλ Υξηζηηαλνί άκαρνη πνπ νη Σνύξθνη
ρξεζηκνπνηνύζαλ γηα κεηαθνξείο -ζαθνπιηέξεδεο- θαη ηνπο έζηελαλ κπξνζηά από ηα
δηθά ηνπο ηκήκαηα γηα λα δερζνύλ πξώηνη ηα ππξά ησλ επαλαζηαηώλ
Η ύζηαηε κάρε
Η ππεξνρή ησλ Σνύξθσλ ζε αξηζκό θαη ε απνπζία βνήζεηαο αλάγθαζαλ ηνλ
Γαζθαινγηάλλε λα αλαδηπισζεί ζηα βνπλά θαη ηα πεξάζκαηα Ο αξρεγόο
απνγνεηεπκέλνο από ηελ απαηειή ζηάζε ησλ Ρώζσλ ζπγθέληξσζε όια ηα ηκήκαηα
ζηηο πύιεο ησλ θαθηώλ
Παξά ηελ ηεξάζηηα αξηζκεηηθή ππεξνρή ηνπ
ερζξνύ δίλεη θνληθόηαηε κάρε ζηα ζηελά ηεο
Νίκπξνπ πνπ θξαηά δύν νιόθιεξεο κέξεο Ο
ζθνπόο ηνπ δελ είλαη θπζηθά λα εκπνδίζεη ηε
πξνέιαζε ηνπ ερζξνύ αιιά λα ηελ θαζπζηεξήζεη
γηα λα δνζεί θαηξόο ζηα γπλαηθόπαηδα λα
επηβηβαζζνύλ ζηα θαξάβηα κηα θαη δελ ππήξρε
πηα άιιε ζσηεξία
Ο Σνύξθνο ζεξαζθέξεο αλαθέξεη γξαπηώο ζηνλ παζά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ ηελ 20ή
ηνπ κελόο αθέξ 1184 δειαδή ηελ 6ε Ινπλίνπ 1770 όηη laquoν ζηξαηόο έθζαζε εηο
ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo θαη επεηέζε laquoθαηά ησλ ιεζηώλraquo κε ηειεβόια
ηνπθέθηα θαη ινηπά πνιεκηθά όξγαλα () θαηαζθάδσλ θαη εμνινζξεύσλ
απηνύοraquo
Ο αγώλαο ήηαλ ζθιεξόο θαη άληζνο Αιιά ν ηόπνο επλννύζε ηνπο επαλαζηάηεο Οη
Σνύξθνη έπξεπε λα πεξάζνπλ από θαξάγγηα θαη άλπδξα βνπλά Οη θαθηαλνί ηνπο
πεξίκελαλ παληνύ ηνπο αηθληδίαδαλ θπινύζαλ αθόκε θαη βξάρνπο από ηηο πιαγηέο θαη
ηνπο απνδεθάηηδαλ Οη ζηξαηηώηεο πνπ πξνρσξνύζαλ ζπληεηαγκέλνη καδί κε ηα
ππνδύγηα δελ κπνξνύζαλ λα ακπλζνύλ ζrsquo απηή ηελ πξσηνθαλή κνξθή πνιέκνπ
Οη κέξεο πεξλνύζαλ Γίςα θαη δέζηε βαζάληδε ηνπο εηζβνιείο Οη θαθηαλνί έδηδαλ θαη
κάρεο laquoεθ παξαηάμεσοraquo ζηελ είζνδν θάζε ρσξηνύ Οη Σνύξθνη πεξλνύζαλ αθήλνληαο
εθαηνληάδεο λεθξνύο ζηα ιαγθνπεξάκαηα θαη ζηα πνξνθάξαγγα
Οη Σνύξθνη πιεξνθνξνύληαη όηη ηα γπλαηθόπαηδα έρνπλ ζθνπό λα επηβηβαζζνύλ ζηα
θαξάβηα γηα λα δξαπεηεύζνπλ θη ακέζσο 6000 ζηξαηόο θαηαθζάλεη ζηελ Αλώπνιε γηα
λα ηα εκπνδίζεη Δθηαθόζηνη σο νρηαθόζηνη θαθηαλνί πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή
ηξέρνπλ γηα λα ηα πξνζηαηεύζνπλ Πάλσ από ην Λνπηξό γίλεηαη άγξηα κάρε ζηήζνο κε
ζηήζνο κε ην καραίξη γηαηί κε ηα όπια ππήξρε θίλδπλνο λα θηππήζνπλ ηα
γπλαηθόπαηδα
Από ηνπο 700-800 άλδξεο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
έρνπλ ζθνησζεί νη 300 όκσο θαη νη Σνύξθνη
πιήξσζαλ κε ηίκεκα 1000 λεθξνύο αιιά κπαίλνπλ
ζην ηέινο ζηελ Αλώπνιε Άξρηζε άγξηα ζθαγή
Άλδξεο θαη γπλαίθεο πνιεκνύλ απεγλσζκέλα ώζπνπ
ζθνηώζεθαλ όινη θαη όιεο Μόλν εθαηό
γπλαηθόπαηδα πνπ αηρκαιώηηζαλ νη Σνύξθνη
επέδεζαλ από ηνύην ην άγξην καθειεηό Οη Σνύξθνη
απν εθεί θαη κεηά ζπλέρηδαλ ην εμνλησηηθό ηνπο
έξγν θόβνληαο δέληξα μεξηδώλνληαο ακπέιηα
Όζνπο άλδξεο ζπιιάκβαλαλ ηνπο έζθαδαλ επί
ηόπνπ ελώ ηηο άζρεκεο γπλαίθεο ηα παηδηά θαη ηνπο
γέξνπο ηνπο έξηρλαλ ζε γθξεκνύο γηα λα
δηαζθεδάζνπλ
ηε δηάξθεηα ηνύηεο ηεο θνληθήο κάρεο ν Γαζθαινγηάλλεο είρε ζηείιεη ηε γπλαίθα ηνπ
καδί κε ηηο δύν κεγάιεο ηνπ θόξεο ηε Μαξία θαη ηελ Αλζνύζα ζην Λνπηξό γηα λα
κπνπλ ζην θαξάβη ηνπ Όκσο ζην δξόκν ηξαπκαηίζηεθε ε γνπξνκαιιίλε θαη νη θόξεο
ηεο λνκίδνληαο όηη ζθνηώζεθε ηξέρνπλ απειπηζκέλεο ρσξίο λα μέξνπλ πνπ πεγαίλνπλ
κε απνηέιεζκα λα πέζνπλ ζηα ρέξηα ησλ Σνύξθσλ πνπ όηαλ έκαζαλ όηη είλαη θόξεο ηνπ
αξρεγνύ ηηο παξέδσζαλ ζην ζεξαζθέξε
Ο Γαζθαινγηάλλεο ελ ησ κεηαμύ θαηεβαίλεη ζην Λνπηξό καζαίλεη ην ρακό ησλ παηδηώλ
ηνπ βιέπεη ηε γεληθή θαηαζηξνθή θαη ζηε απειπηζία ηνπ πάλσ απνθαζίδεη λα
παξαδνζεί ζηνλ παζά Οη άιινη αξρεγνί όκσο δελ ηνλ αθήλνπλ λα πξαγκαηνπνηήζεη ηε
ζθέςε ηνπ
Ο παζάο ηνπ έζηεηιε επηζηνιή παξαθαιώληαο ηνλ λα παξαδνζεί θαη κε ηελ ππόζρεζε
νηη αλ θάλεη απηό πνπ ηνπ έιεγε όρη κόλν δελ ζα βιάςεη ηα θαθηά αιιά ζα θύγεη
ακέζσο απν εθεί Ο Γαζθαινγηάλλεο ζπγθαιεί γεληθή ζπλέιεπζε ζηα Κξνύζηα γηα λα
ηνπο αλαθνηλώζεη ηελ πξόηαζε όκσο ε ζπλέιεπζε απνθαζίδεη νκόθσλα όηη ζα
ζπλερίζεη ηνλ αγώλα θαη απαληνύλ ζην παζά νηη δελ ζα παξαδνζνύλ πνηέ Καη ε
ηειεπηαία πξάμε ηνπ αηκαηεξνύ δξάκαηνο παίδεηαη ζην θαξάγγη ηεο Αξάδαηλαο έλα από
ηα πην σξαία θαη επηβιεηηθά θαξάγγηα ησλ Λεπθώλ Οξέσλ κε θαηαθόξπθεο πιεπξέο
εθαηνληάδσλ κέηξσλ
Οη Σνύξθνη καδεύηεθαλ ρακειά θαη ζηξαηνπέδεπζαλ ζην Φξαγθνθάζηειιν όπνπ
ππάξρεη λεξό γηαηί νη θαθηαλνί δειεηεξίαζαλ όια ηα πεγάδηα ηεο πεξηνρήο Καη από
θεη κε επηδξνκέο θαη ελέδξεο πξνζπαζνύζαλ λα
ζπιιάβνπλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε Η εληνιή ηνπ παζά
ήηαλ ξεηή Να ζπιιεθζεί δσληαλόο ν αξρεγόο
Αιιηώο ν ζηξαηόο παξά ηηο απώιεηεο θαη ηηο δαπάλεο
δελ ζα έθεπγε από ηα θαθηά
Αιιά θαη νη θαθηαλνί βξίζθνληαλ ζε ηξαγηθή ζέζε
Όια ηα ρσξηά θακέλα Σα θνπάδηα ηα ζπίηηα νη
ζνδεηέο ιεειαηεκέλεο Καη έθηαλαλ νη ςπρξέο κέξεο
ηνπ Φζηλνπώξνπ ε ιίγν ζα θαηέβαηλαλ ρηόληα ζηα
βνπλά Οη ζάιαζζεο ζα αγξίεπαλ Σα γπλαηθόπαηδα ζα
αθαλίδνληαλ Μέζα ζrsquo απηό ην ηξνκεξό θιίκα ν
Γαζθαινγηάλλεο απνθάζηζε λα δερζεί ηηο επίκνλεο
πξνηάζεηο ησλ παζάδσλ Οη θήξπθεο θξαύγαδαλ θάζε
κέξα
laquoΑλ παξαδνζεί ν Δαζθαινγηάλλεο εκείο ζα θύγνπκε από ηα θαθηά θαη ζα
ρνξεγήζνπκε γεληθή ακλεζηία Ο Δαζθαινγηάλλεο ζα θξαηεζεί γηα έλα
δηάζηεκα ζαλ εγγύεζε όηη δελ ζα ζπλερηζζεί ε επαλάζηαζεraquo
Παξά ηελ θπζηθή θάιπςε ηνπ γλώξηκνπ ηόπνπ ε λίθε ήηαλ αδύλαηε γηα ηνπο
θαθηαλνύο Γξήγνξα νη Σνύξθνη ηνπο πεξηθπθιώλνπλ θαη όζνη επέδεζαλ
αλαγθάζηεθαλ λα δηαζθνξπηζηνύλ ζηα όξε γηα λα ζσζεί ν θαζέλαο όπσο κπνξνύζε
Μεξηθνί ηόηε έθπγαλ από ηε Κξήηε θαη δελ μαλαγύξηζαλ πνηέ πηα Όζνη παξέκεηλαλ
θαηέβαηλαλ ζαλ αεηνί ηε λύθηα από ηηο θνξπθέο ησλ βνπλώλ ζηα ηνπξθνρώξηα ησλ
γύξσ επαξρηώλ ζθνηώλνληαο όζνπο αγάδεο ζπλαληνύζαλ θαη άξπαδαλ όηη έβξηζθαλ
γηα λα ζξέςνπλ ηα πεηλαζκέλα παηδηά ηνπο Οη αγάδεο δελ ηνικνύζαλ λα βγνπλ από ηα
ζπίηηα ηνπο θαη παξά ηε λίθε ηνπο ήηαλ ηξνκνθξαηεκέλνη Κη ν παζάο δελ ήζειε λα
αθήζεη ηα θαθηά ξεκαγκέλα αιιά αθόκε αλππόηαθηα αθνύ θαλέλαο δελ laquoεκνύηηζεraquo
δελ εδήισζε ππνηαγή
Γηα λα ελζαξξύλεη ην Γαζθαινγηάλλε λα παξαδνζεί ηνπ ζηέιλεη θη άιιν γξάκκα ζε
ήπην ηόλν όκσο ηνύηε ηε θνξά
αλ έξζεηο λα κηιήζσκε θαη ζαλ αληακσζνύκε νύια ζε λα ζπκπαζεζηνύλ θαη θίινη ζα
γελνύκε
Κη εθείλνο θάησ από ην βάξνο ηεο επζύλεο γηα ηέηνηα πξσηνθαλή θαηαζηξνθή έζησ
θαη αλ ε πξόζεζή ηνπ δελ ήηαλ θακηά άιιε πέξα από ηε επηζπκία λα ειεπζεξώζεη ηνλ
ηόπν ηνπ από ην δπγό ησλ ηπξάλλσλ ζεσξεί ηνλ εαπηό ηνπ ζαλ θύξην ππεύζπλν θαη
απνθαζίδεη λα παξαδνζεί λνκίδνληαο όηη έηζη ζα εμηιεσζεί
Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη
κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ
εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο
Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ
Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο
αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε
εληειώο
Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα
παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε
ηνπ
Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ
ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο
Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη
ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα
Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν
ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ
Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην
παζά
Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο
αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα
θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε
Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο
Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ
παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε
νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο
Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά
λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ
ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο
Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε
θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ
ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ
Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ
κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα
βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα
δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα
Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί
ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο
άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο
ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε
ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή
λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ
Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα
παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο
ηνπ
Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ
πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
ηνπ
Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε
ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο
βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν
- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία
Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα
ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo
όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο
ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία
ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη
Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη
εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν
Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ
ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό
- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν
δήκηνο
Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα
ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη
έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην
πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην
επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ
λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε
Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη
πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ
Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ
κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ
μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ
σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα
ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο
- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο
Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ
δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ
άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ
Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε
Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ
πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο
πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ
αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν
Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο
πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ
θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο
Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή
Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ
ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε
ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο
δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo
Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ
θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν
Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν
θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα
δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό
ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά
Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη
θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ
εθδίθεζε
πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ
παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν
ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ
Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα
γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο
γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ
επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ
αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo
Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο
πιαηείαο Διεπζεξίαο
Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από
έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ
Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ
ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ
πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο
ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα
θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο
άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ
θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο
Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη
όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο
πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή
ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ
έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ
βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo
Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε
Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ
Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην
Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην
ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε
ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε
πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο
Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ
Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα
Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί
πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ
Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην
ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο
Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά
ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ
άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην
γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο
ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα
θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε
ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν
ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ
αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν
λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα
ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα
έκκεηξν κπζηζηόξεκα
Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο
ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε
παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)
Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ
θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη
ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo
Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ
έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι
Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο
ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ
ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη
ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο
Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη
όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά
ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην
Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ
Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο
(17 Ινπλίνπ 1771)
Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ
ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ
ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo
εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη
(πξώην κέξνο)
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη
λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ
Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη
λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε
Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε
θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε
νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε
κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]
Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν
θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ
λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ
Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo
Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο
Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο
Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη
λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε
λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα
θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα
λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν
πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν
Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo
laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ
θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ
Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα
θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα
Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα
λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα
νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ
θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ
θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο
ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο
Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα
Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα
θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη
ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo
Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο
θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο
πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]
θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ
θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε
λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο
λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο
θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε
ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo
laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη
Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη
κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη
ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη
Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην
γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo
Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ
laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ
νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ
θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη
θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη
θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη
δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]
θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη
θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo
Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ
γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ
Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία
παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία
Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε
πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ
θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ
θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ
θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ
Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε
λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ
θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν
Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη
laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη
επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε
Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε
ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo
Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]
εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη
Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη
λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo
Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ
πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν
θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε
πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]
θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα
θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα
Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη
λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη
Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη
ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη
laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη
πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη
κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε
ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε
άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα
ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo
Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]
θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη
λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]
θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη
Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν
γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ
γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε
γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη
Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο
πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο
ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη
θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη
laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]
γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ
Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ
θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ
πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ
πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]
λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ
θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα
λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα
λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]
ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo
Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη
θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]
ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ
κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ
πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ
λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ
λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο
γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo
Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]
νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη
ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ
κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ
ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη
θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη
θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα
ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα
Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα
παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα
έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη
ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]
Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]
θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη
αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη
ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε
λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη
Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο
θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο
κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη
ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]
θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]
laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο
λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο
κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]
θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη
άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ
γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo
Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα
θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα
Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα
θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα
Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν
λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην
γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη
λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε
Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα
λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα
Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]
θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο
Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε
θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ
λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ
κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε
θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη
θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα
ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια
Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο
ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]
θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη
θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη
πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα
πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα
ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα
θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ
ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ
Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα
από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα
ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε
θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη
Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη
θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]
Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη
γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο
πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο
πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα
εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα
Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ
θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]
θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα
κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα
Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα
επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα
Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο
αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο
θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ
νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν
Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη
θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη
Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα
θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα
Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ
εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ
Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα
κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα
κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ
θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ
ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]
αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα
Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]
θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]
Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]
εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο
ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα
ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα
πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα
κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα
Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο
πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]
αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα
πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα
ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε
άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε
Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα
Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα
ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα
απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα
θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα
θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα
ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη
θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη
θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα
νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα
θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ
θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ
Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε
νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε
Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν
σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν
ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ
θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip
(δεύηεξν κέξνο)
Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο
πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο
ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]
εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο
ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]
θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα
κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα
Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
Η νηθνγέλεηά ηνπ απνηεινύληαλ από ηέζζεξα αδέξθηα ην Νηθόιαν ή Υαηδή
γνπξνκάιιε ηνλ Παύιν ην Μαλνύζν θαη ηνλ Γεώξγην Η γπλαίθα ηνπ ιεγόηαλ
γνπξνκαιιίλε ή Ξαλζνκαιιίλε κε θαηαγσγή από ην Ρέζπκλν θαη καδί ηεο είρε
απνθηήζεη ηέζζεξηο θόξεο θαη δύν γηνπο Σε Μαξία ηελ Αλζνύζα ηελ Διεπζεξνύζα ην
όλνκα ηεο ηέηαξηεο δελ αλαθέξεηαη πνπζελά ηνλ Αλδξέα θαη ην Νηθνιάθε
ηελ θαηνρή ηνπ ν Γαζθαινγηάλλεο είρε
ηέζζεξα ηξηθάηαξηα θαξάβηα θη ν ίδηνο
ηαμίδεπε κε απηά ζηα ιηκάληα ηεο Μεζνγείνπ
θαη ηεο Μαύξεο Θάιαζζαο Δίρε καδί κε ηrsquo
αδέξθηα ηνπ λαπηηθά laquoπξαθηνξείαraquo ζηα
θπξηόηεξα ιηκάληα θαη ζε πνιιά ειεύζεξα
ειιεληθά λεζηά όπσο ζηα Κύζεξα
Πξέπεη λα ζεκεησζεί όηη νη ζπκπαηξηώηεο ηνπ
νη θαθηαλνί ζε αληίζεζε κε ηνπο άιινπο
Κξεηηθνύο πνπ απερζάλνληαλ ηόηε ηε ζάιαζζα είραλ δεθάδεο θαξάβηα ζηε Μεζόγεην
κε βάζε ηνλ όξκν Λνπηξό ζην Ληβπθό δπηηθά ηεο Υώξαο θαθίσλ ζηα ίρλε ηνπ
αξραίνπ laquoδηιίκελνπraquo Φνίληθα Αιιά ήηαλ ν κόλνο θαθηαλόο ηεο επνρήο πνπ ηνικνύζε
λα θπθινθνξήζεη ζηελ επαξρία κε επξσπατθά ξνύρα ρσξίο λα ηνλ απνθαινύλ
laquoςαιηδόθσινraquo
Με ηηο ζπλαιιαγέο απηέο (ζηηο νπνίεο δελ ηνλ δπζθόιεπε ε γιώζζα θαζόινπ κηα θαη
εθηόο από ηηαιηθά κηινύζε θαη ξώζηθα) πνπ ηνλ είραλ θάλεη πινπζηόηαην θαη πξώην ζε
κόξθσζε θαθηαλό ηνπ δηλόηαλ θαη ε επθαηξία λα κειεηά ηνλ ηξόπν δσήο ησλ
ειεύζεξσλ αλζξώπσλ θαη λα ηνλ ζπγθξίλεη κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηελ ηπξαλλία επί
ησλ ζπκπαηξησηώλ ηνπ Ήηαλ ηέηνηα ε θαηάζηαζε ησλ ππόδνπισλ Υξηζηηαλώλ πνπ
έβιεπε όηη αλ ζπλερηζηεί ζα εμαθαληζηεί θαη ην παξακηθξό ίρλνο Υξηζηηαληζκνύ θαη
Διιεληζκνύ ζην λεζί
Κάησ από ηέηνηεο ζθέςεηο δελ άξγεζε λα βξεζεί ζηηο ζπζθέςεηο ησλ Διιήλσλ ηνπ
εμσηεξηθνύ πνπ γηλόηαλ ζηελ Σξηέζηε ππό ηελ ππνθίλεζε ηνπ Οξιόθ γηα επαλαζηαηηθό
θίλεκα ζηελ ζθιαβσκέλε Διιάδα Απνδέρεηαη ακέζσο ηελ πξόηαζε γηα επαλάζηαζε
δίλνληαο βάζε ζηα κεγάια ιόγηα θαη ηηο θνύθηεο ππνζρέζεηο πεξί ξσζηθήο βνήζεηαο θαη
ζπκπαξάζηαζεο
Η θαηάζηαζε ζηελ Κξήηε ηελ επνρή εθείλε
Οη Σνύξθνη θξαηνύζαλ έλαλ αηώλα ηελ Κξήηε θαη ηξεηο αηώλεο ηνλ Μνξηά θαη ηε
Ρνύκειε Σα θαθηά όκσο πνπ δελ εζύραζαλ πνηέ ζrsquo όιν ην κάθξνο ηεο ελεηηθήο
θαηνρήο είραλ κηα πεξίεξγε ηύρε Σν 1648 ελώ είραλ ππνηαρζεί όιεο νη γύξσ
επαξρίεο θαη ηα θάζηξα ήηαλ γθξεκηζκέλα δίρσο ην Μεγάιν νη θαθηαλνί βνεζνύζαλ
ηνλ Μαηζαίν Καιιέξγε θαη ηνπο Δλεηνύο ζηηο επηρεηξήζεηο ηνπ Αικπξνύ
Όπσο καο ιέεη ν Σνύξθνο ηζηνξηθόο
Νατκά laquoβαζηδόκελνη εηο ην νξεηλόλ θαη
δύζβαηνλ ηεο επαξρίαο ησλ δελ δηήγνλ
θηιεζύρσο θαη επί επνρήο ησλ απίζησλ
(Ελεηώλ) Γηα ηνλ ιόγν απηό -ζπλερίδεη ν
ηζηνξηθόο- έζηεηιαλ νη Σνύξθνη ηνλ
Κεηρνπληά ηεο Ρνύκειεο Κνπηνύδ Αιή
Αγά όζηηο θαηέιαβε ην θξνύξηνλ
θαηαδηώμαο θαη δηαζθνξπίζαο ηνπο
απεηζείο ηνύηνπο (θαθηαλνύο) Ο
αξρηζηξάηεγνο πξνζέθεξε δηάθνξα δώξα θαη επεδαςίιεπζε δηαθόξνπο
θηινθξνλήζεηο εηο ηνλ ξεζέληα Αιή Αγάλraquo
Άιινο όκσο Σνύξθνο ν γλσζηόο καο από ηελ πεξηήγεζή ηνπ ν Δβιηά Σδειεκπή
αλαθέξεη όηη ηα θαθηά ηα πάηεζε ν ίδηνο ν ζξπιηθόο γηα ην παξάζηεκα θαη ηελ αλδξεία
ηνπ Γειή Υνπζεΐλ Παζάο ν Γαδήο Μεηά ιίγα ρξόληα θαη ζπγθεθξηκέλα ην 1658
ύζηεξα από ζπλνκηιίεο κε ηνλ Υνπζεΐλ Παζά ηα θαθηά πνπ κέρξη ηόηε ήηαλ θένπδν
ηνπ ίδηνπ ηνπ Υνπζεΐλ ππάγνληαη ζην βαθνπθηθό ζύζηεκα Καη αθηεξώλνληαη ζηηο ηεξέο
πόιεηο Μέθθα θαη Μεδίλα
ηα θαθηά θαίλεηαη όηη έκεηλε γηα ιίγν
θαηξό Σνύξθνο αμησκαηνύρνο Αιιά θαλέλαο
δελ εγθαηαζηάζεθε κόληκα Σνπο θόξνπο
ηνπο πνπ ήηαλ έλα αζηείν πνζό γηα ηα
εκπνξεπόκελα ή πεηξαηηθά έζησ θαθηά
πόηε ηνπο πιήξσλαλ θαη πόηε όρη νη
θαθηαλνί Πόηε κε δηακαξηπξίεο ζηνλ ίδην
ηνλ ζνπιηάλν θαη πόηε κε δνξηιίθη
θαηάθεξλαλ λα γιηηώλνπλ
ηα ηνπξθηθά αξρεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ
πνπ κεηέθξαζε ν Ν ηαπξηλίδεο βξίζθνπκε νξγηζκέλα θηξκάληα ησλ ζνπιηάλσλ πνπ
δεηνύλ λα ιήμεη απηή ε θαηάζηαζε κε ηνπο θαθηαλνύο Να έλα γξακκέλν laquoηε
ηξηαθνζηή ηνπ κελόο Ρεηδέπ ηνπ έηνπο ρίιηα εθαηόλ εβδνκήθνληα δύν (18-3-1759)raquo
δέθα ρξόληα πξηλ από ηα γεγνλόηα πνπ εμηζηνξνύκε
hellipπαξά ηαύηα νη ξαγηάδεο ηεο ελ ιόγσ επαξρίαο (θαθίσλ) ζπλεξγαδόκελνη ζηελώο
κεηά ησλ απίζησλ ερζξώλ θνπξζάξσλ θαη όληεο ιίαλ παλνύξγνη θαη δόιηνη βαζηδόκελνη
δε θαη εηο ην δύζβαηνλ ησλ νδώλ ησλ θαη ην απξόζηηνλ ηεο Δπαξρίαο ησλ θαη
ζπκπεξηθεξόκελνη πάληνηε κεηά ζθαηόηεηνο αξλνύληαηhellip ηελ θαηαβνιήλ ησλ θόξσλ
ησλ πξνβάιινληεο άξλεζηλ θαη εκκνλήλ θαη αληίζηαζηλ ζπγθεληξσζέλησλ νύησ εηο
ρείξαο ησλ άλσ ησλ 40000 γξνζίσλhellip Οζάθηο δε απέζηεηιε (ν έθνξνο) αλζξώπνπο εηο
ηελ Δπαξρίαλ ησλ δηά λα δεηήζνπλhellip ηελ πιεξσκήλhellip όρη κόλνλ δελ επιήξσζαλ
ηνύηνπο αιιrsquo νύηε απάληεζηλ ηηλά έδσζαλhellip
ε παιηόηεξα θηξκάληα βξίζθνπκε ηηο ίδηεο θαηεγνξίεο ηνπ ζνπιηάλνπ γηα ηνπο
θαθηαλνύο πνπ laquoπεξηθέξνληαη έλνπινηraquo θαη πεξηθξνλνύλ ηνλ λόκνλ Κάπνπ-θάπνπ νη
δηαηαγέο ηνπ ζνπιηάλνπ γίλνληαη θηιηθέο πξνο ηνπο θαθηαλνύο θαη νξίδνπλ λα κε ηνπο
ελνριεί θαλέλαο λα κε ηνπο ππνβάιινπλ ζε ηαιαηπσξίεο όηαλ θαηεβαίλνπλ απrsquo ηα
βνπλά ηνπο λrsquo αγνξάζνπλ ζηάξη
Σα αληηθαηηθά θηξκάληα
Γηα ηα laquoδνζίκαηαraquo απηά ππάξρνπλ αξθεηά ηνύξθηθα ραξηηά Άιια είλαη νξγηζκέλα θαη
άιια θηιηθά
Ο γξακκαηηθόο ησλ θαθηαλώλ γνπξνκάιιεο Νηθνιόο
αλαγλσξίδεη ζύκθσλα κε έγγξαθν ηνπ 1767 όηη από ην
ρξένο ησλ θαθηαλώλ laquoδελ θαηεβιήζε νύηε ελ
άζπξνλ ή όβνιόο ηηοhellip αιιά παξακέλεη νιόθιεξνλ
ην πνζόλ ηνύην εηο ρξένο ησλ ξαγηάδσλ ηεο
επαξρίαοraquo θαη ππόζρεηαη πιεξσκή
Λίγν πξηλ ζε βαζηιηθό laquoΥάηηη Υνπκαγηνύλraquo ηεο 19εο
Ινπλίνπ 1765 κε ην πεξίθεκν ηδηόγξαθν laquoκνπηδεπίληδε
ακέι νινπλάraquo (ελεξγήζζσ ζπλσδά) ηνπ ζνπιηάλνπ
νξηδόηαλ όηη laquoΆκα ηε ιήςεη ελεξγνύληεο
ζπκθώλσο πξνο ηελ επί ηνύηνηο εθδνζείζαλ
δηαηαγήλ κνπhellip θξνληίζαηε λα ζέβεζζε ηελ
παιαηόζελ εηο ηα βαθνύθηα ειεπζεξίαλhellip Να κελ
επηηξέςεηε εηο ηνπο δξαγνπκάλνπο ή εηο άιινλ
ηηλά έμσζελ λα πξνβαίλνπλ εηο ελεξγείαο
αληηβαηλνύζαο ηνπο όξνπο αλεμαξηεζίαο απηώλraquo
Πνύ ζεκαίλεη όηη δελ ειάκβαλαλ εηδηθά κέηξα θαηά ησλ θαθίσλ δελ ηα εμαηξνύζαλ
από ηελ επλντθή κεηαρείξηζε ησλ βαθνπθίσλ παξά ηελ άξλεζε ησλ θαθηαλώλ λα
πιεξώλνπλ θόξνπο
Θξύινο αιιά θαη ηζηνξία έρνπλ κηα εμήγεζε γηα ηελ αληίθαζε Μηα γπλαίθα πξνζηάηεπε
ηα θαθηά κέζα ζηα ζεξάγηα ηνπ νπιηάλνπ εθείλν ηνλ θαηξό
laquoΗ εθ ησλ ελαξέησλ κνπζνπικαλίδσλ Φαηκά Χαηνύλ Χαλνύκ νπιηάλ είε
δηαξθήο ε αγλόηεο απηήοhellipraquo γξάθνπλ ηα ηεθηέξηα
Όηαλ ηνπο απεηινύζαλ νη Σνύξθνη νη κηζνί θαθηαλνί έκπαηλαλ ζηα θαξάβηα θαη
αλνίγνληαλ ζην πέιαγνο θαη νη άιινη κηζνί αλέβαηλαλ ζηα απάηεηα βνπλά θαη ζηα άγξηα
θαξάγγηα θαη δελ κπνξνύζε θαλείο λα ηνπο πεηξάμεη Γηαβάδνπκε ζε θηξκάλη ηεο
επνρήο
laquoΕάλ δε παξrsquo ειπίδα θζάζε απεζηαικέλνο ηηο εηο ηελ επαξρίαλ ησλ νη
θαηεξακέλνη θάηνηθνί ηεο θαη νη ππόινηπνη θαπεηαλαίνη ηνπο δηαθεύγνπλhellipraquo
ηνλ όξκν ηνπ Λνπηξνύ πνπ ήηαλ ην laquoθεληξηθό ιηκάληraquo ησλ θαθίσλ ππήξρε πινύηνο
θαη κεγαιείν ηελ Αλώπνιε ηεο νπνίαο επίλεην ήηαλ ην Λνπηξό ε αξρνληηά ήηαλ
έθδειε Καη όρη κόλνλ εθείλε ηελ επνρή ηα ραξηηά ησλ Δλεηώλ αλαθέξεηαη έλα
κεγαινπξεπέο γεύκα ηνπ θαπεηάλ Καηζνύιε Παηεξνδάπα ζηνλ γεληθό πξνβιεπηή
Κξήηεο Γεξώλπκν Καπέιν ν νπνίνο επηρεηξνύζε επίζθεςε θηιίαο ζηα θαθηά ην 1608
ην ηξαπέδη απηό ζύκθσλα κε ηα ραξηηά ησλ Δλεηώλ ν Αλσπνιίηεο θαπεηάληνο
άπισζε ηξηαθόζηα αξγπξά ζθεύε
Καη ζηε ρώξα θαθίσλ ζηνλ Οκπξόο Γηαιό laquoκε ηζrsquo εθαηόλ ηηο εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα
ζεξάγηαraquo θαηνηθνύζαλ άξρνληεο laquoθαιόζεηξνηraquo θαη λαύηεο laquoπαηλεκέλνηraquo
Η αληηδηθία θαθηαλώλ κε ηνπο laquoΠεδηλνύοraquo
Οη θαθηαλνί είραλ κηα άιινηε ζησπεξή θαη άιινηε
αηκαηεξή αληηδηθία κε ηνπο πεδηλνύο Κξεηηθνύο Ο
ηζηνξηθόο ησλ θαθίσλ Γξ Παπαδνπεηξάθεο
θαλαηηθόο ππέξ ησλ ζπκπαηξησηώλ ηνπ νκηιεί πεξί
ερζξόηεηνο πνπ νθείιεην ζηελ ππεξνρή ησλ
θαθηαλώλ θπιεηηθή θαη ςπρνινγηθή Οη θαθηαλνί
ήηαλ άλδξεο σξαίνη επζηαιείο γελλαίνη θαη
ζρεηηθώο επθαηάζηαηνη Αθόκε θαη νη εγθαηεζηεκέλνη
ζηα laquoθαησκέξηαraquo κε ηελ επθπΐα ηελ εξγαηηθόηεηα
θαη ηελ επειημία ηνπο ππεξείραλ ησλ άιισλ
Γεκηνπξγνύζαλ πεξηνπζίεο θαη ζρέζεηο θαη μερώξηδαλ
ζηηο θνηλσλίεο πνπ δνύζαλ ζε όιεο ηηο επνρέο
Έγγξαθα ηνπ θαηξνύ εθείλνπ νκηινύλ γηα δνινθνλίεο θαθηαλώλ από άιινπο
Κξεηηθνύο ζηελ πεξηνρή ηνπ Ηξαθιείνπ
Δπίζεο αλαθέξεηαη πεξηζηαηηθό θνξνινγηθήο κνξθήο Οη Σνύξθνη αθαίξεζαλ
θνξνινγηθά laquoδειηίαraquo από ηα θαθηά θαη ηα πξνζέζεζαλ ζε άιιεο επαξρίεο Πξνθαλώο
δηόηη δελ κπνξνύζαλ λα ηα εηζπξάμνπλ νη θνξαηδήδεο
Ο Γαζθαινγηάλλεο πξέπεη λα γλώξηδε όηη νη πεδηλνί Κξεηηθνί δελ ζα ζεθώλνληαλ καδί
ηνπ Ήηαλ άιισζηε έλαλ αηώλα άνπινη θαη άκαζνη ησλ όπισλ ζε αληίζεζε κε ηνπο
δηθνύο ηνπ πνπ νπινθνξνύζαλ από λήπηα Αθόκε ηα θαθηά ππήξρε κία ή θαη
πεξηζζόηεξεο νκάδεο θαηαδξνκέσλ
Η Ιζηνξία δηαζώδεη κία κε αξρεγό ηνλ Μάξθν γην ηνπ θαπεηάλ Γησξγάθε Η νκάδα ηνπ
Γησξγαθνκάξθνπ ξήκαδε ηα ππνζηαηηθά ησλ αγάδσλ πέξα από ηα θαθηά ζηα
απνθνξσληώηηθα θαη ηα ξεζεκληώηηθα ρσξηά Έπεθηαλ ηε λύρηα εμόλησλαλ ηνπο
αγάδεο θαη ηνπο αλζξώπνπο ηνπο θαη γύξηδαλ ζηα θαθηά θνξησκέλνη κε laquoθνύξζνοraquo
Ήηαλ δεηλνί λπρηνπνιεκηζηέο θαη νδνηπόξνη Οη Σνύξθνη ηνπο απνθαινύζαλ laquoετηάλ
ηαθηκίraquo θαη ηνλ αξρεγό ηνπο Γαηκνλάξρε
Οη θαθηαλνί είραλ θαη κόληκε αληηδηθία κε ηνλ
κεγάιν γαηνθηήκνλα θαη θηελνηξόθν Ικπξαήκ
Αιεδάθη έλαλ απόγνλν Δλεηώλ εμσκνηώλ πνπ
θξαηνύζε όιεο ηηο βνξηλέο πιεπξέο ησλ
θαθηαλώλ βνπλώλ Δίρε ζηήζεη κηηάηα πάεη λα
πεη ζηάλεο δεθαηέζζεξηο από ηα ζύλνξα ηνπ
Ρεζύκλνπ κέρξη ηε Μαιάμα ην βνπλό πνπ ζηέθεη
πάλσ από ηε νύδα
Ο πύξγνο ηνπ παιηό ελεηηθό θξνύξην θηηζκέλν
πάλσ ζηε κνλαδηθή έμνδν ησλ θαθηώλ ζηέγαδε
δεθάδεο ελόπινπο κεηαμύ ησλ νπνίσλ θαη
ρξηζηηαλνύο Καη νη πνηκέλεο ηνπ είραλ ζπλερείο
αληηδηθίεο κε ηνπο θαθηαλνύο
Ο Αιεδάθηο ήηαλ ν βαζηθόο επηηεξεηήο ησλ
θαθηαλώλ θαη ν πιεξνθνξηνδόηεο ησλ
Σνύξθσλ γηrsquo απηό θαη δελ ηνλ ρώλεπαλ νη άιινη αγάδεο ηεο πεξηνρήο θαη δελ
αληέδξαζαλ όηαλ ιίγα ρξόληα αξγόηεξα ηνλ εμόλησζαλ νη θαθηαλνί
Οη πξώηεο θήκεο ηεο επαλάζηαζεο
Παξά ηε κπζηηθόηεηα θήκεο πσο ηα θαθηά εηνηκάδνληαλ λα ζεθσζνύλ δηέηξεραλ ηηο
άγξηεο αθξνγηαιηέο θαηέβαηλαλ ζηα βάζε ησλ επηά κεγάισλ θαξαγγηώλ θαη έθηαλαλ
σο ηηο δεθάδεο θνξπθέο πνπ πςώλνπλ ην κεγαιείν ησλ Μαδάξσλ σο δπόκηζη
ρηιηόκεηξα ςειά Οη Σνύξθνη ήηαλ θνβηζκέλνη από ηηο θήκεο γηα ηνλ ξσζηθό ζηόιν πνπ
είρε θαηαθιύζεη ην Αηγαίν Καη πεξίκελαλ αλήζπρνη ηελ έθξεμε
Η επηζηξνθή ηνπ Δαζθαινγηάλλε θαη νη ξσζηθέο ππνζρέζεηο
Ο Γαζθαινγηάλλεο γπξλά ζηα θαθηά γεκάηνο όλεηξα θαη ελζνπζηαζκό γηα ηελ
απειεπζέξσζε ηνπ ηόπνπ ηνπ θαη κε ηόζα ραξνύκελα ζπλαηζζήκαηα δελ δπζθνιεύεηαη
θαζόινπ κηα θη έρεη θπζηθό εγεηηθό ράξηζκα λα εκςπρώζεη ηνπο ζπκπαηξηώηεο ηνπ
Σνπο θάλεη λα πηζηέςνπλ όηη ήξζε ε ώξα λα ειεπζεξσζεί ην γέλνο ησλ Διιήλσλ από
ηνπο Αγαξελνύο κε ηε βνήζεηα ηνπ μαλζνύ γέλνπο ησλ Ρώζσλ δειαδή όπσο
πξνέιεγε ν ρξεζκόο ηεο laquoΟπηαζίαοraquo ηνπ Αγαζαγγέινπ ελόο πεξίεξγνπ βηβιίνπ πνπ
θπθινθνξνύζε επξύηαηα ηνλ 18ν αηώλα Σν βηβιίν απηό όπνηνο θη αλ ήηαλ ν ζθνπόο
εθείλνπ πνπ ην έγξαςε θη αλεμάξηεηα ηεο πξνθεηηθήο ηνπ αμίαο είλαη γεγνλόο πσο είρε
κεγάιε επίδξαζε ζην θξόλεκα ησλ Διιήλσλ αλαπηέξσζε θαη ελίζρπζε
αλακθηζβήηεηα ηηο ειπίδεο γηα ηελ απειεπζέξσζε θαη αλάζηαζε ηεο εζληθήο
θιεξνλνκηάο
Ο Γαζθαινγηάλλεο αθνύ μεπέξαζε θάπνηνο από ηνπο ελδνηαζκνύο ησλ θαπεηαλαίσλ
θαη αθνύ ηνπο βεβαίσζε όηη ν Μόζθνβνο κάρεηαη θηόιαο ζηα ειιεληθά λεξά έθπγε γηα
ηελ Αδξηαηηθή θαη γύξηζε ηα Υξηζηνύγελλα ηνπ ίδηνπ ρξόλνπ θνξησκέλνο όπια θαη
ειπίδεο
laquoΜεζνύληνο ηνπ κελόο ηεβάιraquo δειαδή ην ηέινο Ιαλνπαξίνπ 1770 νη Σνύξθνη ησλ
Υαλίσλ αλαθέξνπλ ζηνλ ζνπιηάλν όηη όπσο απνθαιύπηνπλ laquoεμ αιιεπαιιήισλ πεγώλ
γξαπηαί πιεξνθνξίαηraquo δεθάδεο ξνύζηθα πινία εηζέβαιαλ ζηε Μεζόγεην από ην
Γηβξαιηάξ Φήκεο αιιά θαη αιεζηλέο εηδήζεηο πήγαηλαλ θαη ήξρνλην αλάκεζα ζηα Υαληά
θαη ηελ Κσλζηαληηλνύπνιε Οη παζάδεο ηεο Κξήηεο παληθόβιεηνη απαγόξεπζαλ ζηνπο
Υξηζηηαλνύο λα θνξνύλ ξνύρα όκνηα κε ησλ Σνύξθσλ ηηο πόξηεο ηνπο ράξαμαλ
δηαθξηηηθά ζεκάδηαhellip
Ο Αιέμηνο Οξιώθ πνπ βξηζθόηαλ ηόηε ζηε Πάξν κε ην ξώζηθν ζηόιν ζηέιλεη μαλά
επηζηνιή ζηνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ ππόζρεηαη γηα άιιε κηα θνξά βνήζεηα αθνύ
αξρίζεη ηνλ αγώλα Με ηε γξαπηή δηαβεβαίσζε ηνπ αξκόδηνπ εθπξνζώπνπ ηεο Ρσζίαο
δελ ήηαλ δπλαηόλ λα κε πηζηέςνπλ νηη κηα νκόδνμε απηνθξαηνξία κε ηόζεο
δπλαηόηεηεο κπνξνύζε λα ηνπο εγθαηαιείςεη ζηα λύρηα ηνπ αηκνβόξνπ ζεξίνπ γηα λα
ηνπο θαηαζπαξάμεη
Η επαλάζηαζε
Μεηά ηηο θαζηεξσκέλεο ζπλειεύζεηο ζηηο
νπνίεο όινη νη laquoάλδξεο ησλ αξκάησλraquo
ςήθηδαλ ζηηο απιέο ηεο πόιεκν ή εηξήλε
νη θαπεηάληνη θίλεζαλ θαλεξά πιένλ ηηο
πξνπαξαζθεπέο Με πξόζρεκα ην Πάζρα
έθεπγαλ από ηα Κάζηξα θαη ηα πεδηλά ρσξηά
νη θαθηαλνί laquoάπνηθνηraquo θαη καδεύνληαλ ζηα
θαθηά γηα λα αξκαησζνύλ θαη λα
θαηαηαρζνύλ ζηα επαλαζηαηηθά ζώκαηα
Σνπξθηθό έγγξαθν επηζεκαίλεη όηη νη άπηζηνη απηνί laquoαλερώξεζαλ θξπθίσο εθ ησλ
ρσξίσλ όπνπ δηέκελνλ θαη ζπλεθεληξώζεζαλ άπαληεο εηο ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo
Αιιά θαλέλαο άιινο laquoθαησκεξίηεοraquo δελ θηλήζεθε
ύκθσλα κε ηνλ ιατθό πνηεηή laquoΜπάξκπα Μπαηδειηόraquo ηνλ όκεξν ηνπ Γαζθαινγηάλλε
laquoκηα κέξα ηrsquo Απξηιηνύ σο ην θνιαηζηδάθηraquo νη θαθηαλνί νξγάλσζαλ ην ζηξαηόπεδό
ηνπο ζην κηθξό νξνπέδην Κξάπε ζηελ έμνδν ηνπ θαξαγγηνύ ηνπ Καηξέ ζηα ζύλνξα κε
ηνλ Απνθόξσλα Αιιά νη πιεξνθνξίεο ηνπ Μπαηδειηνύ δελ είλαη πάληα αθξηβείο Οη
επαλαζηαηηθέο ελέξγεηεο είραλ αξρίζεη από πξηλ Αζύδνηνη θαη αζπγθξάηεηνη λεαξνί
επαλαζηάηεο είραλ νξγαλώζεη ζπζηεκαηηθέο επηζέζεηο θαηά ησλ αγάδσλ
Σελ 25 Μαξηίνπ 1770 κηα κέξα πνπ αξγόηεξα ζα γίλεη εζληθό ζύκβνιν δεθάδεο
παπάδεο πάλνπινη θαη δύν ρηιηάδεο επαλαζηάηεο κε ηνπο θαπεηάληνπο ηνπο ύζηεξα από
κηα παλεγπξηθή ιεηηνπξγία κεηά ησλ απαξαηηήησλ ππξνβνιηζκώλ θήξπμαλ ηελ
επαλάζηαζε πςώλνληαο ηελ επαλαζηαηηθή ζεκαία ζηελ Αλώπνιε
Αξρεγνί ησλ επαλαζηαηώλ εθηόο από ηνλ Γαζθαινγηάλλε αλαθέξνληαη ν Μαλνύζαθαο
ν Γησξγάθεο ν Βνπξδνπκπάο ν Υνύξδνο ν Μπνπλάηνο ν παπα ήθεο ν Βνινύδεο ν
Μσξάθεο ν θνξδίιεο θαη αξθεηνί άιινη -νη θαθηαλνί είραλ από ηόηε ην πάζνο γηα ην
θαπεηαληιίθηhellip
Ο Γαζθαινγηάλλεο κε ηνπο δηθνύο ηνπ θαηέβεθε ζηνλ Απνθόξσλα νπιηζκέλνο απηή ηε
θνξά Καη ζην θεθάιη ηνπ ηύιημε καύξν θεθαινκάληηιν ζηε ζέζε ηνπ λαπηηθνύ
θαιπαθηνύ Άιινη θαπεηάληνη πέξαζαλ ζηα Ρεζεκληώηηθα Ο Γαζθαινγηάλλεο έθηαζε
ζηε Μαιάμα θαη κε ην λαπηηθό θαλνθηάιη εξεπλνύζε ην θξεηηθό πέιαγνο γηα λα
αλαθαιύςεη ηα ξνύζηθα θαξάβηα πνπ πεξίκελε Λίγεο κέξεο πξηλ είρε απαληήζεη κε έλα
laquoΜνιώλ Λαβέraquo ζηνπο απεζηαικέλνπο ησλ Σνύξθσλ ηεξσκέλνπο πνπ έθεξλαλ
πξόηαζε ζπλδηαιιαγήο laquoΚαηrsquo νπδέλα ηξόπνλ εζπράδνκελraquo
Όκσο ηειεπηαία ζηηγκή ν Αιέμηνο Οξιόθ κε ην ξώζηθν ζηόιν
αληί λα πιεύζεη πξνο ηα Υαληά όπσο είρε ππνζρεζεί κε ηελ
επηζηνιή πξνο ηνλ Γαζθαινγηάλλε έπιεπζε πξνο ηνλ Σζεζκέ
όπνπ θαη ζπκκάρεζε κε ηνλ ηνύξθηθν ζηόιν θαη ηνπ δόζεθε ν
ηίηινο laquoΣζεζκελεζθεraquo δειαδή ληθεηήο ηνπ Σζεζκέ Η θίλεζε
απηή έκεηλε ζηελ ηζηνξία ζαλ laquoΟξισθηθάraquo θη απέδεημε όηη νη
Έιιελεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζαλ αληηπεξηζπαζκόο ηεο Ρσζίαο
απέλαληη ηεο Σνπξθίαο θαζώο κε ηε ζπλζήθε Κηνπηζνύθ-
Κατλαξηδή νη ξσζηθέο δπλάκεηο απνρώξεζαλ εγθαηαιείπνληαο
ηνπο Έιιελεο
Ο Γαζθαινγηάλλεο βιέπεη ηα ζρέδηα ηνπ λα θαηαξξένπλ κεηά ηελ εγθαηάιεηςε ησλ
Ρώζσλ ελ ηνύηνηο δελ εγθαηαιείπεη ηνλ αγώλα Γελ ππνθύπηεη πλερίδεη έζησ θη αλ
αξρίδεη λα ράλεηαη θάζε ίρλνο ειπίδαο
Ο ζνπιηάλνο είρε πιεξνθνξεζεί από ηηο 10 Απξηιίνπ ηηο θηλεηνπνηήζεηο ηνπ
Γαζθαινγηάλλε Αιιά δελ ήζειε λα θηλεζεί ρσξίο λα εμαθξηβώζεη ηηο πιεξνθνξίεο ηηο
7 Μαΐνπ ηνπ 1770 έθηαζε ζην Μεγάιν Κάζηξν απηνθξαηνξηθό θηξκάλη πνπ όξηδε laquoΑλ
εμαθξηβώζεηε όηη πξάγκαηη νύηνη (νη θαθηαλνί) ηπγράλνπζη επαλαζηάηεο θαη
ζηαζηαζηέο εληζρύνπλ δε ηνπο ερζξνύο ηεο πίζηεσο θαη πξνβαίλνπλ εηο
πξάμεηο αλαηξεπηηθάοhellip ηόηε πάληεο πκείο ελ νκνθσλία εθζηξαηεύζαηε
ελαληίνλ ηνπο θαη πξνβήηε εηο ηελ ζθαγήλ θαη ηνλ αθαληζκόλ απηώλhellipraquo
ην κεηαμύ νη επαλαζηάηεο εμόλησλαλ ηνπο Σνπξθνθξεηηθνύο ηνπ θάκπνπ θαη ηηο
θξνπξέο ησλ κηθξώλ πύξγσλ
Καηά ηα ηνπξθηθά αξρεία ζηηο 28 Μαΐνπ ν αξρεγόο ηνπ ζηξαηνύ πνπ είρε εληνιή λα
ρηππήζεη ηνπο επαλαζηάηεο αλαθέξεη όηη νη πξνζπάζεηέο ηνπ λα εζπράζεη ηνπο
θαθηαλνύο απέηπραλ Ο εγνύκελνο ηνπ Πξέβειε θαη ν επίζθνπνο Αξθαδίαο (Μεζαξάο)
πνπ έζηεηιε γηα ζπκθσλίεο εθδηώρζεθαλ από ηνλ Γαζθαινγηάλλε Οη κάρεο κε ηνλ
ζηξαηό πνπ ζπγθεληξώζεθε ζηηο Βξύζεο άξρηζαλ ηηο ύζηεξεο κέξεο ηνπ Μαΐνπ
Οη ηνπξθηθέο δπλάκεηο ρηππνύζαλ ηα θαθηά από δπν κέξε Από ηελ αλαηνιηθή
δηάβαζε πεξηνρή Σζηιίβδηθα ndash Καιιηθξάηεο Καη θαηά κέησπνλ από ηελ Κξάπε πξνο
Ξπιόδεκα Οη ζπγθξνύζεηο ζπλερίδνληαλ λύρηα θαη κέξα θαη ην αίκα πιεκκύξηδε ηα
απρκεξά βνπλά θαη ην ηζηνξηθό ιαγθάδη ηνπ Καηξέ Οη πξώηνη λεθξνί όκσο δελ ήηαλ
νύηε Σνύξθνη νύηε επαλαζηάηεο Ήηαλ Υξηζηηαλνί άκαρνη πνπ νη Σνύξθνη
ρξεζηκνπνηνύζαλ γηα κεηαθνξείο -ζαθνπιηέξεδεο- θαη ηνπο έζηελαλ κπξνζηά από ηα
δηθά ηνπο ηκήκαηα γηα λα δερζνύλ πξώηνη ηα ππξά ησλ επαλαζηαηώλ
Η ύζηαηε κάρε
Η ππεξνρή ησλ Σνύξθσλ ζε αξηζκό θαη ε απνπζία βνήζεηαο αλάγθαζαλ ηνλ
Γαζθαινγηάλλε λα αλαδηπισζεί ζηα βνπλά θαη ηα πεξάζκαηα Ο αξρεγόο
απνγνεηεπκέλνο από ηελ απαηειή ζηάζε ησλ Ρώζσλ ζπγθέληξσζε όια ηα ηκήκαηα
ζηηο πύιεο ησλ θαθηώλ
Παξά ηελ ηεξάζηηα αξηζκεηηθή ππεξνρή ηνπ
ερζξνύ δίλεη θνληθόηαηε κάρε ζηα ζηελά ηεο
Νίκπξνπ πνπ θξαηά δύν νιόθιεξεο κέξεο Ο
ζθνπόο ηνπ δελ είλαη θπζηθά λα εκπνδίζεη ηε
πξνέιαζε ηνπ ερζξνύ αιιά λα ηελ θαζπζηεξήζεη
γηα λα δνζεί θαηξόο ζηα γπλαηθόπαηδα λα
επηβηβαζζνύλ ζηα θαξάβηα κηα θαη δελ ππήξρε
πηα άιιε ζσηεξία
Ο Σνύξθνο ζεξαζθέξεο αλαθέξεη γξαπηώο ζηνλ παζά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ ηελ 20ή
ηνπ κελόο αθέξ 1184 δειαδή ηελ 6ε Ινπλίνπ 1770 όηη laquoν ζηξαηόο έθζαζε εηο
ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo θαη επεηέζε laquoθαηά ησλ ιεζηώλraquo κε ηειεβόια
ηνπθέθηα θαη ινηπά πνιεκηθά όξγαλα () θαηαζθάδσλ θαη εμνινζξεύσλ
απηνύοraquo
Ο αγώλαο ήηαλ ζθιεξόο θαη άληζνο Αιιά ν ηόπνο επλννύζε ηνπο επαλαζηάηεο Οη
Σνύξθνη έπξεπε λα πεξάζνπλ από θαξάγγηα θαη άλπδξα βνπλά Οη θαθηαλνί ηνπο
πεξίκελαλ παληνύ ηνπο αηθληδίαδαλ θπινύζαλ αθόκε θαη βξάρνπο από ηηο πιαγηέο θαη
ηνπο απνδεθάηηδαλ Οη ζηξαηηώηεο πνπ πξνρσξνύζαλ ζπληεηαγκέλνη καδί κε ηα
ππνδύγηα δελ κπνξνύζαλ λα ακπλζνύλ ζrsquo απηή ηελ πξσηνθαλή κνξθή πνιέκνπ
Οη κέξεο πεξλνύζαλ Γίςα θαη δέζηε βαζάληδε ηνπο εηζβνιείο Οη θαθηαλνί έδηδαλ θαη
κάρεο laquoεθ παξαηάμεσοraquo ζηελ είζνδν θάζε ρσξηνύ Οη Σνύξθνη πεξλνύζαλ αθήλνληαο
εθαηνληάδεο λεθξνύο ζηα ιαγθνπεξάκαηα θαη ζηα πνξνθάξαγγα
Οη Σνύξθνη πιεξνθνξνύληαη όηη ηα γπλαηθόπαηδα έρνπλ ζθνπό λα επηβηβαζζνύλ ζηα
θαξάβηα γηα λα δξαπεηεύζνπλ θη ακέζσο 6000 ζηξαηόο θαηαθζάλεη ζηελ Αλώπνιε γηα
λα ηα εκπνδίζεη Δθηαθόζηνη σο νρηαθόζηνη θαθηαλνί πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή
ηξέρνπλ γηα λα ηα πξνζηαηεύζνπλ Πάλσ από ην Λνπηξό γίλεηαη άγξηα κάρε ζηήζνο κε
ζηήζνο κε ην καραίξη γηαηί κε ηα όπια ππήξρε θίλδπλνο λα θηππήζνπλ ηα
γπλαηθόπαηδα
Από ηνπο 700-800 άλδξεο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
έρνπλ ζθνησζεί νη 300 όκσο θαη νη Σνύξθνη
πιήξσζαλ κε ηίκεκα 1000 λεθξνύο αιιά κπαίλνπλ
ζην ηέινο ζηελ Αλώπνιε Άξρηζε άγξηα ζθαγή
Άλδξεο θαη γπλαίθεο πνιεκνύλ απεγλσζκέλα ώζπνπ
ζθνηώζεθαλ όινη θαη όιεο Μόλν εθαηό
γπλαηθόπαηδα πνπ αηρκαιώηηζαλ νη Σνύξθνη
επέδεζαλ από ηνύην ην άγξην καθειεηό Οη Σνύξθνη
απν εθεί θαη κεηά ζπλέρηδαλ ην εμνλησηηθό ηνπο
έξγν θόβνληαο δέληξα μεξηδώλνληαο ακπέιηα
Όζνπο άλδξεο ζπιιάκβαλαλ ηνπο έζθαδαλ επί
ηόπνπ ελώ ηηο άζρεκεο γπλαίθεο ηα παηδηά θαη ηνπο
γέξνπο ηνπο έξηρλαλ ζε γθξεκνύο γηα λα
δηαζθεδάζνπλ
ηε δηάξθεηα ηνύηεο ηεο θνληθήο κάρεο ν Γαζθαινγηάλλεο είρε ζηείιεη ηε γπλαίθα ηνπ
καδί κε ηηο δύν κεγάιεο ηνπ θόξεο ηε Μαξία θαη ηελ Αλζνύζα ζην Λνπηξό γηα λα
κπνπλ ζην θαξάβη ηνπ Όκσο ζην δξόκν ηξαπκαηίζηεθε ε γνπξνκαιιίλε θαη νη θόξεο
ηεο λνκίδνληαο όηη ζθνηώζεθε ηξέρνπλ απειπηζκέλεο ρσξίο λα μέξνπλ πνπ πεγαίλνπλ
κε απνηέιεζκα λα πέζνπλ ζηα ρέξηα ησλ Σνύξθσλ πνπ όηαλ έκαζαλ όηη είλαη θόξεο ηνπ
αξρεγνύ ηηο παξέδσζαλ ζην ζεξαζθέξε
Ο Γαζθαινγηάλλεο ελ ησ κεηαμύ θαηεβαίλεη ζην Λνπηξό καζαίλεη ην ρακό ησλ παηδηώλ
ηνπ βιέπεη ηε γεληθή θαηαζηξνθή θαη ζηε απειπηζία ηνπ πάλσ απνθαζίδεη λα
παξαδνζεί ζηνλ παζά Οη άιινη αξρεγνί όκσο δελ ηνλ αθήλνπλ λα πξαγκαηνπνηήζεη ηε
ζθέςε ηνπ
Ο παζάο ηνπ έζηεηιε επηζηνιή παξαθαιώληαο ηνλ λα παξαδνζεί θαη κε ηελ ππόζρεζε
νηη αλ θάλεη απηό πνπ ηνπ έιεγε όρη κόλν δελ ζα βιάςεη ηα θαθηά αιιά ζα θύγεη
ακέζσο απν εθεί Ο Γαζθαινγηάλλεο ζπγθαιεί γεληθή ζπλέιεπζε ζηα Κξνύζηα γηα λα
ηνπο αλαθνηλώζεη ηελ πξόηαζε όκσο ε ζπλέιεπζε απνθαζίδεη νκόθσλα όηη ζα
ζπλερίζεη ηνλ αγώλα θαη απαληνύλ ζην παζά νηη δελ ζα παξαδνζνύλ πνηέ Καη ε
ηειεπηαία πξάμε ηνπ αηκαηεξνύ δξάκαηνο παίδεηαη ζην θαξάγγη ηεο Αξάδαηλαο έλα από
ηα πην σξαία θαη επηβιεηηθά θαξάγγηα ησλ Λεπθώλ Οξέσλ κε θαηαθόξπθεο πιεπξέο
εθαηνληάδσλ κέηξσλ
Οη Σνύξθνη καδεύηεθαλ ρακειά θαη ζηξαηνπέδεπζαλ ζην Φξαγθνθάζηειιν όπνπ
ππάξρεη λεξό γηαηί νη θαθηαλνί δειεηεξίαζαλ όια ηα πεγάδηα ηεο πεξηνρήο Καη από
θεη κε επηδξνκέο θαη ελέδξεο πξνζπαζνύζαλ λα
ζπιιάβνπλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε Η εληνιή ηνπ παζά
ήηαλ ξεηή Να ζπιιεθζεί δσληαλόο ν αξρεγόο
Αιιηώο ν ζηξαηόο παξά ηηο απώιεηεο θαη ηηο δαπάλεο
δελ ζα έθεπγε από ηα θαθηά
Αιιά θαη νη θαθηαλνί βξίζθνληαλ ζε ηξαγηθή ζέζε
Όια ηα ρσξηά θακέλα Σα θνπάδηα ηα ζπίηηα νη
ζνδεηέο ιεειαηεκέλεο Καη έθηαλαλ νη ςπρξέο κέξεο
ηνπ Φζηλνπώξνπ ε ιίγν ζα θαηέβαηλαλ ρηόληα ζηα
βνπλά Οη ζάιαζζεο ζα αγξίεπαλ Σα γπλαηθόπαηδα ζα
αθαλίδνληαλ Μέζα ζrsquo απηό ην ηξνκεξό θιίκα ν
Γαζθαινγηάλλεο απνθάζηζε λα δερζεί ηηο επίκνλεο
πξνηάζεηο ησλ παζάδσλ Οη θήξπθεο θξαύγαδαλ θάζε
κέξα
laquoΑλ παξαδνζεί ν Δαζθαινγηάλλεο εκείο ζα θύγνπκε από ηα θαθηά θαη ζα
ρνξεγήζνπκε γεληθή ακλεζηία Ο Δαζθαινγηάλλεο ζα θξαηεζεί γηα έλα
δηάζηεκα ζαλ εγγύεζε όηη δελ ζα ζπλερηζζεί ε επαλάζηαζεraquo
Παξά ηελ θπζηθή θάιπςε ηνπ γλώξηκνπ ηόπνπ ε λίθε ήηαλ αδύλαηε γηα ηνπο
θαθηαλνύο Γξήγνξα νη Σνύξθνη ηνπο πεξηθπθιώλνπλ θαη όζνη επέδεζαλ
αλαγθάζηεθαλ λα δηαζθνξπηζηνύλ ζηα όξε γηα λα ζσζεί ν θαζέλαο όπσο κπνξνύζε
Μεξηθνί ηόηε έθπγαλ από ηε Κξήηε θαη δελ μαλαγύξηζαλ πνηέ πηα Όζνη παξέκεηλαλ
θαηέβαηλαλ ζαλ αεηνί ηε λύθηα από ηηο θνξπθέο ησλ βνπλώλ ζηα ηνπξθνρώξηα ησλ
γύξσ επαξρηώλ ζθνηώλνληαο όζνπο αγάδεο ζπλαληνύζαλ θαη άξπαδαλ όηη έβξηζθαλ
γηα λα ζξέςνπλ ηα πεηλαζκέλα παηδηά ηνπο Οη αγάδεο δελ ηνικνύζαλ λα βγνπλ από ηα
ζπίηηα ηνπο θαη παξά ηε λίθε ηνπο ήηαλ ηξνκνθξαηεκέλνη Κη ν παζάο δελ ήζειε λα
αθήζεη ηα θαθηά ξεκαγκέλα αιιά αθόκε αλππόηαθηα αθνύ θαλέλαο δελ laquoεκνύηηζεraquo
δελ εδήισζε ππνηαγή
Γηα λα ελζαξξύλεη ην Γαζθαινγηάλλε λα παξαδνζεί ηνπ ζηέιλεη θη άιιν γξάκκα ζε
ήπην ηόλν όκσο ηνύηε ηε θνξά
αλ έξζεηο λα κηιήζσκε θαη ζαλ αληακσζνύκε νύια ζε λα ζπκπαζεζηνύλ θαη θίινη ζα
γελνύκε
Κη εθείλνο θάησ από ην βάξνο ηεο επζύλεο γηα ηέηνηα πξσηνθαλή θαηαζηξνθή έζησ
θαη αλ ε πξόζεζή ηνπ δελ ήηαλ θακηά άιιε πέξα από ηε επηζπκία λα ειεπζεξώζεη ηνλ
ηόπν ηνπ από ην δπγό ησλ ηπξάλλσλ ζεσξεί ηνλ εαπηό ηνπ ζαλ θύξην ππεύζπλν θαη
απνθαζίδεη λα παξαδνζεί λνκίδνληαο όηη έηζη ζα εμηιεσζεί
Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη
κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ
εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο
Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ
Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο
αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε
εληειώο
Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα
παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε
ηνπ
Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ
ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο
Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη
ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα
Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν
ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ
Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην
παζά
Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο
αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα
θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε
Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο
Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ
παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε
νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο
Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά
λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ
ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο
Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε
θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ
ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ
Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ
κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα
βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα
δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα
Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί
ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο
άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο
ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε
ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή
λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ
Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα
παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο
ηνπ
Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ
πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
ηνπ
Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε
ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο
βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν
- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία
Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα
ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo
όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο
ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία
ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη
Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη
εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν
Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ
ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό
- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν
δήκηνο
Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα
ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη
έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην
πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην
επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ
λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε
Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη
πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ
Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ
κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ
μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ
σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα
ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο
- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο
Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ
δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ
άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ
Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε
Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ
πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο
πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ
αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν
Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο
πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ
θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο
Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή
Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ
ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε
ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο
δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo
Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ
θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν
Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν
θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα
δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό
ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά
Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη
θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ
εθδίθεζε
πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ
παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν
ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ
Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα
γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο
γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ
επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ
αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo
Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο
πιαηείαο Διεπζεξίαο
Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από
έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ
Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ
ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ
πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο
ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα
θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο
άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ
θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο
Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη
όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο
πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή
ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ
έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ
βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo
Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε
Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ
Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην
Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην
ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε
ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε
πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο
Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ
Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα
Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί
πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ
Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην
ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο
Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά
ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ
άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην
γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο
ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα
θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε
ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν
ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ
αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν
λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα
ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα
έκκεηξν κπζηζηόξεκα
Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο
ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε
παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)
Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ
θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη
ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo
Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ
έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι
Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο
ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ
ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη
ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο
Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη
όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά
ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην
Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ
Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο
(17 Ινπλίνπ 1771)
Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ
ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ
ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo
εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη
(πξώην κέξνο)
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη
λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ
Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη
λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε
Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε
θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε
νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε
κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]
Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν
θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ
λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ
Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo
Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο
Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο
Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη
λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε
λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα
θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα
λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν
πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν
Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo
laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ
θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ
Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα
θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα
Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα
λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα
νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ
θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ
θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο
ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο
Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα
Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα
θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη
ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo
Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο
θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο
πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]
θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ
θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε
λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο
λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο
θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε
ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo
laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη
Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη
κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη
ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη
Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην
γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo
Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ
laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ
νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ
θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη
θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη
θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη
δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]
θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη
θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo
Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ
γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ
Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία
παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία
Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε
πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ
θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ
θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ
θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ
Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε
λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ
θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν
Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη
laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη
επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε
Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε
ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo
Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]
εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη
Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη
λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo
Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ
πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν
θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε
πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]
θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα
θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα
Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη
λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη
Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη
ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη
laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη
πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη
κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε
ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε
άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα
ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo
Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]
θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη
λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]
θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη
Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν
γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ
γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε
γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη
Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο
πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο
ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη
θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη
laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]
γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ
Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ
θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ
πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ
πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]
λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ
θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα
λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα
λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]
ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo
Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη
θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]
ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ
κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ
πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ
λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ
λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο
γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo
Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]
νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη
ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ
κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ
ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη
θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη
θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα
ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα
Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα
παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα
έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη
ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]
Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]
θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη
αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη
ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε
λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη
Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο
θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο
κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη
ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]
θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]
laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο
λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο
κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]
θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη
άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ
γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo
Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα
θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα
Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα
θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα
Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν
λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην
γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη
λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε
Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα
λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα
Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]
θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο
Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε
θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ
λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ
κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε
θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη
θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα
ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια
Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο
ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]
θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη
θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη
πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα
πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα
ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα
θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ
ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ
Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα
από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα
ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε
θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη
Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη
θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]
Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη
γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο
πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο
πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα
εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα
Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ
θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]
θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα
κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα
Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα
επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα
Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο
αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο
θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ
νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν
Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη
θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη
Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα
θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα
Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ
εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ
Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα
κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα
κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ
θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ
ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]
αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα
Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]
θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]
Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]
εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο
ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα
ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα
πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα
κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα
Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο
πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]
αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα
πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα
ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε
άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε
Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα
Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα
ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα
απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα
θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα
θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα
ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη
θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη
θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα
νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα
θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ
θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ
Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε
νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε
Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν
σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν
ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ
θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip
(δεύηεξν κέξνο)
Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο
πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο
ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]
εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο
ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]
θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα
κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα
Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
Όπσο καο ιέεη ν Σνύξθνο ηζηνξηθόο
Νατκά laquoβαζηδόκελνη εηο ην νξεηλόλ θαη
δύζβαηνλ ηεο επαξρίαο ησλ δελ δηήγνλ
θηιεζύρσο θαη επί επνρήο ησλ απίζησλ
(Ελεηώλ) Γηα ηνλ ιόγν απηό -ζπλερίδεη ν
ηζηνξηθόο- έζηεηιαλ νη Σνύξθνη ηνλ
Κεηρνπληά ηεο Ρνύκειεο Κνπηνύδ Αιή
Αγά όζηηο θαηέιαβε ην θξνύξηνλ
θαηαδηώμαο θαη δηαζθνξπίζαο ηνπο
απεηζείο ηνύηνπο (θαθηαλνύο) Ο
αξρηζηξάηεγνο πξνζέθεξε δηάθνξα δώξα θαη επεδαςίιεπζε δηαθόξνπο
θηινθξνλήζεηο εηο ηνλ ξεζέληα Αιή Αγάλraquo
Άιινο όκσο Σνύξθνο ν γλσζηόο καο από ηελ πεξηήγεζή ηνπ ν Δβιηά Σδειεκπή
αλαθέξεη όηη ηα θαθηά ηα πάηεζε ν ίδηνο ν ζξπιηθόο γηα ην παξάζηεκα θαη ηελ αλδξεία
ηνπ Γειή Υνπζεΐλ Παζάο ν Γαδήο Μεηά ιίγα ρξόληα θαη ζπγθεθξηκέλα ην 1658
ύζηεξα από ζπλνκηιίεο κε ηνλ Υνπζεΐλ Παζά ηα θαθηά πνπ κέρξη ηόηε ήηαλ θένπδν
ηνπ ίδηνπ ηνπ Υνπζεΐλ ππάγνληαη ζην βαθνπθηθό ζύζηεκα Καη αθηεξώλνληαη ζηηο ηεξέο
πόιεηο Μέθθα θαη Μεδίλα
ηα θαθηά θαίλεηαη όηη έκεηλε γηα ιίγν
θαηξό Σνύξθνο αμησκαηνύρνο Αιιά θαλέλαο
δελ εγθαηαζηάζεθε κόληκα Σνπο θόξνπο
ηνπο πνπ ήηαλ έλα αζηείν πνζό γηα ηα
εκπνξεπόκελα ή πεηξαηηθά έζησ θαθηά
πόηε ηνπο πιήξσλαλ θαη πόηε όρη νη
θαθηαλνί Πόηε κε δηακαξηπξίεο ζηνλ ίδην
ηνλ ζνπιηάλν θαη πόηε κε δνξηιίθη
θαηάθεξλαλ λα γιηηώλνπλ
ηα ηνπξθηθά αξρεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ
πνπ κεηέθξαζε ν Ν ηαπξηλίδεο βξίζθνπκε νξγηζκέλα θηξκάληα ησλ ζνπιηάλσλ πνπ
δεηνύλ λα ιήμεη απηή ε θαηάζηαζε κε ηνπο θαθηαλνύο Να έλα γξακκέλν laquoηε
ηξηαθνζηή ηνπ κελόο Ρεηδέπ ηνπ έηνπο ρίιηα εθαηόλ εβδνκήθνληα δύν (18-3-1759)raquo
δέθα ρξόληα πξηλ από ηα γεγνλόηα πνπ εμηζηνξνύκε
hellipπαξά ηαύηα νη ξαγηάδεο ηεο ελ ιόγσ επαξρίαο (θαθίσλ) ζπλεξγαδόκελνη ζηελώο
κεηά ησλ απίζησλ ερζξώλ θνπξζάξσλ θαη όληεο ιίαλ παλνύξγνη θαη δόιηνη βαζηδόκελνη
δε θαη εηο ην δύζβαηνλ ησλ νδώλ ησλ θαη ην απξόζηηνλ ηεο Δπαξρίαο ησλ θαη
ζπκπεξηθεξόκελνη πάληνηε κεηά ζθαηόηεηνο αξλνύληαηhellip ηελ θαηαβνιήλ ησλ θόξσλ
ησλ πξνβάιινληεο άξλεζηλ θαη εκκνλήλ θαη αληίζηαζηλ ζπγθεληξσζέλησλ νύησ εηο
ρείξαο ησλ άλσ ησλ 40000 γξνζίσλhellip Οζάθηο δε απέζηεηιε (ν έθνξνο) αλζξώπνπο εηο
ηελ Δπαξρίαλ ησλ δηά λα δεηήζνπλhellip ηελ πιεξσκήλhellip όρη κόλνλ δελ επιήξσζαλ
ηνύηνπο αιιrsquo νύηε απάληεζηλ ηηλά έδσζαλhellip
ε παιηόηεξα θηξκάληα βξίζθνπκε ηηο ίδηεο θαηεγνξίεο ηνπ ζνπιηάλνπ γηα ηνπο
θαθηαλνύο πνπ laquoπεξηθέξνληαη έλνπινηraquo θαη πεξηθξνλνύλ ηνλ λόκνλ Κάπνπ-θάπνπ νη
δηαηαγέο ηνπ ζνπιηάλνπ γίλνληαη θηιηθέο πξνο ηνπο θαθηαλνύο θαη νξίδνπλ λα κε ηνπο
ελνριεί θαλέλαο λα κε ηνπο ππνβάιινπλ ζε ηαιαηπσξίεο όηαλ θαηεβαίλνπλ απrsquo ηα
βνπλά ηνπο λrsquo αγνξάζνπλ ζηάξη
Σα αληηθαηηθά θηξκάληα
Γηα ηα laquoδνζίκαηαraquo απηά ππάξρνπλ αξθεηά ηνύξθηθα ραξηηά Άιια είλαη νξγηζκέλα θαη
άιια θηιηθά
Ο γξακκαηηθόο ησλ θαθηαλώλ γνπξνκάιιεο Νηθνιόο
αλαγλσξίδεη ζύκθσλα κε έγγξαθν ηνπ 1767 όηη από ην
ρξένο ησλ θαθηαλώλ laquoδελ θαηεβιήζε νύηε ελ
άζπξνλ ή όβνιόο ηηοhellip αιιά παξακέλεη νιόθιεξνλ
ην πνζόλ ηνύην εηο ρξένο ησλ ξαγηάδσλ ηεο
επαξρίαοraquo θαη ππόζρεηαη πιεξσκή
Λίγν πξηλ ζε βαζηιηθό laquoΥάηηη Υνπκαγηνύλraquo ηεο 19εο
Ινπλίνπ 1765 κε ην πεξίθεκν ηδηόγξαθν laquoκνπηδεπίληδε
ακέι νινπλάraquo (ελεξγήζζσ ζπλσδά) ηνπ ζνπιηάλνπ
νξηδόηαλ όηη laquoΆκα ηε ιήςεη ελεξγνύληεο
ζπκθώλσο πξνο ηελ επί ηνύηνηο εθδνζείζαλ
δηαηαγήλ κνπhellip θξνληίζαηε λα ζέβεζζε ηελ
παιαηόζελ εηο ηα βαθνύθηα ειεπζεξίαλhellip Να κελ
επηηξέςεηε εηο ηνπο δξαγνπκάλνπο ή εηο άιινλ
ηηλά έμσζελ λα πξνβαίλνπλ εηο ελεξγείαο
αληηβαηλνύζαο ηνπο όξνπο αλεμαξηεζίαο απηώλraquo
Πνύ ζεκαίλεη όηη δελ ειάκβαλαλ εηδηθά κέηξα θαηά ησλ θαθίσλ δελ ηα εμαηξνύζαλ
από ηελ επλντθή κεηαρείξηζε ησλ βαθνπθίσλ παξά ηελ άξλεζε ησλ θαθηαλώλ λα
πιεξώλνπλ θόξνπο
Θξύινο αιιά θαη ηζηνξία έρνπλ κηα εμήγεζε γηα ηελ αληίθαζε Μηα γπλαίθα πξνζηάηεπε
ηα θαθηά κέζα ζηα ζεξάγηα ηνπ νπιηάλνπ εθείλν ηνλ θαηξό
laquoΗ εθ ησλ ελαξέησλ κνπζνπικαλίδσλ Φαηκά Χαηνύλ Χαλνύκ νπιηάλ είε
δηαξθήο ε αγλόηεο απηήοhellipraquo γξάθνπλ ηα ηεθηέξηα
Όηαλ ηνπο απεηινύζαλ νη Σνύξθνη νη κηζνί θαθηαλνί έκπαηλαλ ζηα θαξάβηα θαη
αλνίγνληαλ ζην πέιαγνο θαη νη άιινη κηζνί αλέβαηλαλ ζηα απάηεηα βνπλά θαη ζηα άγξηα
θαξάγγηα θαη δελ κπνξνύζε θαλείο λα ηνπο πεηξάμεη Γηαβάδνπκε ζε θηξκάλη ηεο
επνρήο
laquoΕάλ δε παξrsquo ειπίδα θζάζε απεζηαικέλνο ηηο εηο ηελ επαξρίαλ ησλ νη
θαηεξακέλνη θάηνηθνί ηεο θαη νη ππόινηπνη θαπεηαλαίνη ηνπο δηαθεύγνπλhellipraquo
ηνλ όξκν ηνπ Λνπηξνύ πνπ ήηαλ ην laquoθεληξηθό ιηκάληraquo ησλ θαθίσλ ππήξρε πινύηνο
θαη κεγαιείν ηελ Αλώπνιε ηεο νπνίαο επίλεην ήηαλ ην Λνπηξό ε αξρνληηά ήηαλ
έθδειε Καη όρη κόλνλ εθείλε ηελ επνρή ηα ραξηηά ησλ Δλεηώλ αλαθέξεηαη έλα
κεγαινπξεπέο γεύκα ηνπ θαπεηάλ Καηζνύιε Παηεξνδάπα ζηνλ γεληθό πξνβιεπηή
Κξήηεο Γεξώλπκν Καπέιν ν νπνίνο επηρεηξνύζε επίζθεςε θηιίαο ζηα θαθηά ην 1608
ην ηξαπέδη απηό ζύκθσλα κε ηα ραξηηά ησλ Δλεηώλ ν Αλσπνιίηεο θαπεηάληνο
άπισζε ηξηαθόζηα αξγπξά ζθεύε
Καη ζηε ρώξα θαθίσλ ζηνλ Οκπξόο Γηαιό laquoκε ηζrsquo εθαηόλ ηηο εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα
ζεξάγηαraquo θαηνηθνύζαλ άξρνληεο laquoθαιόζεηξνηraquo θαη λαύηεο laquoπαηλεκέλνηraquo
Η αληηδηθία θαθηαλώλ κε ηνπο laquoΠεδηλνύοraquo
Οη θαθηαλνί είραλ κηα άιινηε ζησπεξή θαη άιινηε
αηκαηεξή αληηδηθία κε ηνπο πεδηλνύο Κξεηηθνύο Ο
ηζηνξηθόο ησλ θαθίσλ Γξ Παπαδνπεηξάθεο
θαλαηηθόο ππέξ ησλ ζπκπαηξησηώλ ηνπ νκηιεί πεξί
ερζξόηεηνο πνπ νθείιεην ζηελ ππεξνρή ησλ
θαθηαλώλ θπιεηηθή θαη ςπρνινγηθή Οη θαθηαλνί
ήηαλ άλδξεο σξαίνη επζηαιείο γελλαίνη θαη
ζρεηηθώο επθαηάζηαηνη Αθόκε θαη νη εγθαηεζηεκέλνη
ζηα laquoθαησκέξηαraquo κε ηελ επθπΐα ηελ εξγαηηθόηεηα
θαη ηελ επειημία ηνπο ππεξείραλ ησλ άιισλ
Γεκηνπξγνύζαλ πεξηνπζίεο θαη ζρέζεηο θαη μερώξηδαλ
ζηηο θνηλσλίεο πνπ δνύζαλ ζε όιεο ηηο επνρέο
Έγγξαθα ηνπ θαηξνύ εθείλνπ νκηινύλ γηα δνινθνλίεο θαθηαλώλ από άιινπο
Κξεηηθνύο ζηελ πεξηνρή ηνπ Ηξαθιείνπ
Δπίζεο αλαθέξεηαη πεξηζηαηηθό θνξνινγηθήο κνξθήο Οη Σνύξθνη αθαίξεζαλ
θνξνινγηθά laquoδειηίαraquo από ηα θαθηά θαη ηα πξνζέζεζαλ ζε άιιεο επαξρίεο Πξνθαλώο
δηόηη δελ κπνξνύζαλ λα ηα εηζπξάμνπλ νη θνξαηδήδεο
Ο Γαζθαινγηάλλεο πξέπεη λα γλώξηδε όηη νη πεδηλνί Κξεηηθνί δελ ζα ζεθώλνληαλ καδί
ηνπ Ήηαλ άιισζηε έλαλ αηώλα άνπινη θαη άκαζνη ησλ όπισλ ζε αληίζεζε κε ηνπο
δηθνύο ηνπ πνπ νπινθνξνύζαλ από λήπηα Αθόκε ηα θαθηά ππήξρε κία ή θαη
πεξηζζόηεξεο νκάδεο θαηαδξνκέσλ
Η Ιζηνξία δηαζώδεη κία κε αξρεγό ηνλ Μάξθν γην ηνπ θαπεηάλ Γησξγάθε Η νκάδα ηνπ
Γησξγαθνκάξθνπ ξήκαδε ηα ππνζηαηηθά ησλ αγάδσλ πέξα από ηα θαθηά ζηα
απνθνξσληώηηθα θαη ηα ξεζεκληώηηθα ρσξηά Έπεθηαλ ηε λύρηα εμόλησλαλ ηνπο
αγάδεο θαη ηνπο αλζξώπνπο ηνπο θαη γύξηδαλ ζηα θαθηά θνξησκέλνη κε laquoθνύξζνοraquo
Ήηαλ δεηλνί λπρηνπνιεκηζηέο θαη νδνηπόξνη Οη Σνύξθνη ηνπο απνθαινύζαλ laquoετηάλ
ηαθηκίraquo θαη ηνλ αξρεγό ηνπο Γαηκνλάξρε
Οη θαθηαλνί είραλ θαη κόληκε αληηδηθία κε ηνλ
κεγάιν γαηνθηήκνλα θαη θηελνηξόθν Ικπξαήκ
Αιεδάθη έλαλ απόγνλν Δλεηώλ εμσκνηώλ πνπ
θξαηνύζε όιεο ηηο βνξηλέο πιεπξέο ησλ
θαθηαλώλ βνπλώλ Δίρε ζηήζεη κηηάηα πάεη λα
πεη ζηάλεο δεθαηέζζεξηο από ηα ζύλνξα ηνπ
Ρεζύκλνπ κέρξη ηε Μαιάμα ην βνπλό πνπ ζηέθεη
πάλσ από ηε νύδα
Ο πύξγνο ηνπ παιηό ελεηηθό θξνύξην θηηζκέλν
πάλσ ζηε κνλαδηθή έμνδν ησλ θαθηώλ ζηέγαδε
δεθάδεο ελόπινπο κεηαμύ ησλ νπνίσλ θαη
ρξηζηηαλνύο Καη νη πνηκέλεο ηνπ είραλ ζπλερείο
αληηδηθίεο κε ηνπο θαθηαλνύο
Ο Αιεδάθηο ήηαλ ν βαζηθόο επηηεξεηήο ησλ
θαθηαλώλ θαη ν πιεξνθνξηνδόηεο ησλ
Σνύξθσλ γηrsquo απηό θαη δελ ηνλ ρώλεπαλ νη άιινη αγάδεο ηεο πεξηνρήο θαη δελ
αληέδξαζαλ όηαλ ιίγα ρξόληα αξγόηεξα ηνλ εμόλησζαλ νη θαθηαλνί
Οη πξώηεο θήκεο ηεο επαλάζηαζεο
Παξά ηε κπζηηθόηεηα θήκεο πσο ηα θαθηά εηνηκάδνληαλ λα ζεθσζνύλ δηέηξεραλ ηηο
άγξηεο αθξνγηαιηέο θαηέβαηλαλ ζηα βάζε ησλ επηά κεγάισλ θαξαγγηώλ θαη έθηαλαλ
σο ηηο δεθάδεο θνξπθέο πνπ πςώλνπλ ην κεγαιείν ησλ Μαδάξσλ σο δπόκηζη
ρηιηόκεηξα ςειά Οη Σνύξθνη ήηαλ θνβηζκέλνη από ηηο θήκεο γηα ηνλ ξσζηθό ζηόιν πνπ
είρε θαηαθιύζεη ην Αηγαίν Καη πεξίκελαλ αλήζπρνη ηελ έθξεμε
Η επηζηξνθή ηνπ Δαζθαινγηάλλε θαη νη ξσζηθέο ππνζρέζεηο
Ο Γαζθαινγηάλλεο γπξλά ζηα θαθηά γεκάηνο όλεηξα θαη ελζνπζηαζκό γηα ηελ
απειεπζέξσζε ηνπ ηόπνπ ηνπ θαη κε ηόζα ραξνύκελα ζπλαηζζήκαηα δελ δπζθνιεύεηαη
θαζόινπ κηα θη έρεη θπζηθό εγεηηθό ράξηζκα λα εκςπρώζεη ηνπο ζπκπαηξηώηεο ηνπ
Σνπο θάλεη λα πηζηέςνπλ όηη ήξζε ε ώξα λα ειεπζεξσζεί ην γέλνο ησλ Διιήλσλ από
ηνπο Αγαξελνύο κε ηε βνήζεηα ηνπ μαλζνύ γέλνπο ησλ Ρώζσλ δειαδή όπσο
πξνέιεγε ν ρξεζκόο ηεο laquoΟπηαζίαοraquo ηνπ Αγαζαγγέινπ ελόο πεξίεξγνπ βηβιίνπ πνπ
θπθινθνξνύζε επξύηαηα ηνλ 18ν αηώλα Σν βηβιίν απηό όπνηνο θη αλ ήηαλ ν ζθνπόο
εθείλνπ πνπ ην έγξαςε θη αλεμάξηεηα ηεο πξνθεηηθήο ηνπ αμίαο είλαη γεγνλόο πσο είρε
κεγάιε επίδξαζε ζην θξόλεκα ησλ Διιήλσλ αλαπηέξσζε θαη ελίζρπζε
αλακθηζβήηεηα ηηο ειπίδεο γηα ηελ απειεπζέξσζε θαη αλάζηαζε ηεο εζληθήο
θιεξνλνκηάο
Ο Γαζθαινγηάλλεο αθνύ μεπέξαζε θάπνηνο από ηνπο ελδνηαζκνύο ησλ θαπεηαλαίσλ
θαη αθνύ ηνπο βεβαίσζε όηη ν Μόζθνβνο κάρεηαη θηόιαο ζηα ειιεληθά λεξά έθπγε γηα
ηελ Αδξηαηηθή θαη γύξηζε ηα Υξηζηνύγελλα ηνπ ίδηνπ ρξόλνπ θνξησκέλνο όπια θαη
ειπίδεο
laquoΜεζνύληνο ηνπ κελόο ηεβάιraquo δειαδή ην ηέινο Ιαλνπαξίνπ 1770 νη Σνύξθνη ησλ
Υαλίσλ αλαθέξνπλ ζηνλ ζνπιηάλν όηη όπσο απνθαιύπηνπλ laquoεμ αιιεπαιιήισλ πεγώλ
γξαπηαί πιεξνθνξίαηraquo δεθάδεο ξνύζηθα πινία εηζέβαιαλ ζηε Μεζόγεην από ην
Γηβξαιηάξ Φήκεο αιιά θαη αιεζηλέο εηδήζεηο πήγαηλαλ θαη ήξρνλην αλάκεζα ζηα Υαληά
θαη ηελ Κσλζηαληηλνύπνιε Οη παζάδεο ηεο Κξήηεο παληθόβιεηνη απαγόξεπζαλ ζηνπο
Υξηζηηαλνύο λα θνξνύλ ξνύρα όκνηα κε ησλ Σνύξθσλ ηηο πόξηεο ηνπο ράξαμαλ
δηαθξηηηθά ζεκάδηαhellip
Ο Αιέμηνο Οξιώθ πνπ βξηζθόηαλ ηόηε ζηε Πάξν κε ην ξώζηθν ζηόιν ζηέιλεη μαλά
επηζηνιή ζηνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ ππόζρεηαη γηα άιιε κηα θνξά βνήζεηα αθνύ
αξρίζεη ηνλ αγώλα Με ηε γξαπηή δηαβεβαίσζε ηνπ αξκόδηνπ εθπξνζώπνπ ηεο Ρσζίαο
δελ ήηαλ δπλαηόλ λα κε πηζηέςνπλ νηη κηα νκόδνμε απηνθξαηνξία κε ηόζεο
δπλαηόηεηεο κπνξνύζε λα ηνπο εγθαηαιείςεη ζηα λύρηα ηνπ αηκνβόξνπ ζεξίνπ γηα λα
ηνπο θαηαζπαξάμεη
Η επαλάζηαζε
Μεηά ηηο θαζηεξσκέλεο ζπλειεύζεηο ζηηο
νπνίεο όινη νη laquoάλδξεο ησλ αξκάησλraquo
ςήθηδαλ ζηηο απιέο ηεο πόιεκν ή εηξήλε
νη θαπεηάληνη θίλεζαλ θαλεξά πιένλ ηηο
πξνπαξαζθεπέο Με πξόζρεκα ην Πάζρα
έθεπγαλ από ηα Κάζηξα θαη ηα πεδηλά ρσξηά
νη θαθηαλνί laquoάπνηθνηraquo θαη καδεύνληαλ ζηα
θαθηά γηα λα αξκαησζνύλ θαη λα
θαηαηαρζνύλ ζηα επαλαζηαηηθά ζώκαηα
Σνπξθηθό έγγξαθν επηζεκαίλεη όηη νη άπηζηνη απηνί laquoαλερώξεζαλ θξπθίσο εθ ησλ
ρσξίσλ όπνπ δηέκελνλ θαη ζπλεθεληξώζεζαλ άπαληεο εηο ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo
Αιιά θαλέλαο άιινο laquoθαησκεξίηεοraquo δελ θηλήζεθε
ύκθσλα κε ηνλ ιατθό πνηεηή laquoΜπάξκπα Μπαηδειηόraquo ηνλ όκεξν ηνπ Γαζθαινγηάλλε
laquoκηα κέξα ηrsquo Απξηιηνύ σο ην θνιαηζηδάθηraquo νη θαθηαλνί νξγάλσζαλ ην ζηξαηόπεδό
ηνπο ζην κηθξό νξνπέδην Κξάπε ζηελ έμνδν ηνπ θαξαγγηνύ ηνπ Καηξέ ζηα ζύλνξα κε
ηνλ Απνθόξσλα Αιιά νη πιεξνθνξίεο ηνπ Μπαηδειηνύ δελ είλαη πάληα αθξηβείο Οη
επαλαζηαηηθέο ελέξγεηεο είραλ αξρίζεη από πξηλ Αζύδνηνη θαη αζπγθξάηεηνη λεαξνί
επαλαζηάηεο είραλ νξγαλώζεη ζπζηεκαηηθέο επηζέζεηο θαηά ησλ αγάδσλ
Σελ 25 Μαξηίνπ 1770 κηα κέξα πνπ αξγόηεξα ζα γίλεη εζληθό ζύκβνιν δεθάδεο
παπάδεο πάλνπινη θαη δύν ρηιηάδεο επαλαζηάηεο κε ηνπο θαπεηάληνπο ηνπο ύζηεξα από
κηα παλεγπξηθή ιεηηνπξγία κεηά ησλ απαξαηηήησλ ππξνβνιηζκώλ θήξπμαλ ηελ
επαλάζηαζε πςώλνληαο ηελ επαλαζηαηηθή ζεκαία ζηελ Αλώπνιε
Αξρεγνί ησλ επαλαζηαηώλ εθηόο από ηνλ Γαζθαινγηάλλε αλαθέξνληαη ν Μαλνύζαθαο
ν Γησξγάθεο ν Βνπξδνπκπάο ν Υνύξδνο ν Μπνπλάηνο ν παπα ήθεο ν Βνινύδεο ν
Μσξάθεο ν θνξδίιεο θαη αξθεηνί άιινη -νη θαθηαλνί είραλ από ηόηε ην πάζνο γηα ην
θαπεηαληιίθηhellip
Ο Γαζθαινγηάλλεο κε ηνπο δηθνύο ηνπ θαηέβεθε ζηνλ Απνθόξσλα νπιηζκέλνο απηή ηε
θνξά Καη ζην θεθάιη ηνπ ηύιημε καύξν θεθαινκάληηιν ζηε ζέζε ηνπ λαπηηθνύ
θαιπαθηνύ Άιινη θαπεηάληνη πέξαζαλ ζηα Ρεζεκληώηηθα Ο Γαζθαινγηάλλεο έθηαζε
ζηε Μαιάμα θαη κε ην λαπηηθό θαλνθηάιη εξεπλνύζε ην θξεηηθό πέιαγνο γηα λα
αλαθαιύςεη ηα ξνύζηθα θαξάβηα πνπ πεξίκελε Λίγεο κέξεο πξηλ είρε απαληήζεη κε έλα
laquoΜνιώλ Λαβέraquo ζηνπο απεζηαικέλνπο ησλ Σνύξθσλ ηεξσκέλνπο πνπ έθεξλαλ
πξόηαζε ζπλδηαιιαγήο laquoΚαηrsquo νπδέλα ηξόπνλ εζπράδνκελraquo
Όκσο ηειεπηαία ζηηγκή ν Αιέμηνο Οξιόθ κε ην ξώζηθν ζηόιν
αληί λα πιεύζεη πξνο ηα Υαληά όπσο είρε ππνζρεζεί κε ηελ
επηζηνιή πξνο ηνλ Γαζθαινγηάλλε έπιεπζε πξνο ηνλ Σζεζκέ
όπνπ θαη ζπκκάρεζε κε ηνλ ηνύξθηθν ζηόιν θαη ηνπ δόζεθε ν
ηίηινο laquoΣζεζκελεζθεraquo δειαδή ληθεηήο ηνπ Σζεζκέ Η θίλεζε
απηή έκεηλε ζηελ ηζηνξία ζαλ laquoΟξισθηθάraquo θη απέδεημε όηη νη
Έιιελεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζαλ αληηπεξηζπαζκόο ηεο Ρσζίαο
απέλαληη ηεο Σνπξθίαο θαζώο κε ηε ζπλζήθε Κηνπηζνύθ-
Κατλαξηδή νη ξσζηθέο δπλάκεηο απνρώξεζαλ εγθαηαιείπνληαο
ηνπο Έιιελεο
Ο Γαζθαινγηάλλεο βιέπεη ηα ζρέδηα ηνπ λα θαηαξξένπλ κεηά ηελ εγθαηάιεηςε ησλ
Ρώζσλ ελ ηνύηνηο δελ εγθαηαιείπεη ηνλ αγώλα Γελ ππνθύπηεη πλερίδεη έζησ θη αλ
αξρίδεη λα ράλεηαη θάζε ίρλνο ειπίδαο
Ο ζνπιηάλνο είρε πιεξνθνξεζεί από ηηο 10 Απξηιίνπ ηηο θηλεηνπνηήζεηο ηνπ
Γαζθαινγηάλλε Αιιά δελ ήζειε λα θηλεζεί ρσξίο λα εμαθξηβώζεη ηηο πιεξνθνξίεο ηηο
7 Μαΐνπ ηνπ 1770 έθηαζε ζην Μεγάιν Κάζηξν απηνθξαηνξηθό θηξκάλη πνπ όξηδε laquoΑλ
εμαθξηβώζεηε όηη πξάγκαηη νύηνη (νη θαθηαλνί) ηπγράλνπζη επαλαζηάηεο θαη
ζηαζηαζηέο εληζρύνπλ δε ηνπο ερζξνύο ηεο πίζηεσο θαη πξνβαίλνπλ εηο
πξάμεηο αλαηξεπηηθάοhellip ηόηε πάληεο πκείο ελ νκνθσλία εθζηξαηεύζαηε
ελαληίνλ ηνπο θαη πξνβήηε εηο ηελ ζθαγήλ θαη ηνλ αθαληζκόλ απηώλhellipraquo
ην κεηαμύ νη επαλαζηάηεο εμόλησλαλ ηνπο Σνπξθνθξεηηθνύο ηνπ θάκπνπ θαη ηηο
θξνπξέο ησλ κηθξώλ πύξγσλ
Καηά ηα ηνπξθηθά αξρεία ζηηο 28 Μαΐνπ ν αξρεγόο ηνπ ζηξαηνύ πνπ είρε εληνιή λα
ρηππήζεη ηνπο επαλαζηάηεο αλαθέξεη όηη νη πξνζπάζεηέο ηνπ λα εζπράζεη ηνπο
θαθηαλνύο απέηπραλ Ο εγνύκελνο ηνπ Πξέβειε θαη ν επίζθνπνο Αξθαδίαο (Μεζαξάο)
πνπ έζηεηιε γηα ζπκθσλίεο εθδηώρζεθαλ από ηνλ Γαζθαινγηάλλε Οη κάρεο κε ηνλ
ζηξαηό πνπ ζπγθεληξώζεθε ζηηο Βξύζεο άξρηζαλ ηηο ύζηεξεο κέξεο ηνπ Μαΐνπ
Οη ηνπξθηθέο δπλάκεηο ρηππνύζαλ ηα θαθηά από δπν κέξε Από ηελ αλαηνιηθή
δηάβαζε πεξηνρή Σζηιίβδηθα ndash Καιιηθξάηεο Καη θαηά κέησπνλ από ηελ Κξάπε πξνο
Ξπιόδεκα Οη ζπγθξνύζεηο ζπλερίδνληαλ λύρηα θαη κέξα θαη ην αίκα πιεκκύξηδε ηα
απρκεξά βνπλά θαη ην ηζηνξηθό ιαγθάδη ηνπ Καηξέ Οη πξώηνη λεθξνί όκσο δελ ήηαλ
νύηε Σνύξθνη νύηε επαλαζηάηεο Ήηαλ Υξηζηηαλνί άκαρνη πνπ νη Σνύξθνη
ρξεζηκνπνηνύζαλ γηα κεηαθνξείο -ζαθνπιηέξεδεο- θαη ηνπο έζηελαλ κπξνζηά από ηα
δηθά ηνπο ηκήκαηα γηα λα δερζνύλ πξώηνη ηα ππξά ησλ επαλαζηαηώλ
Η ύζηαηε κάρε
Η ππεξνρή ησλ Σνύξθσλ ζε αξηζκό θαη ε απνπζία βνήζεηαο αλάγθαζαλ ηνλ
Γαζθαινγηάλλε λα αλαδηπισζεί ζηα βνπλά θαη ηα πεξάζκαηα Ο αξρεγόο
απνγνεηεπκέλνο από ηελ απαηειή ζηάζε ησλ Ρώζσλ ζπγθέληξσζε όια ηα ηκήκαηα
ζηηο πύιεο ησλ θαθηώλ
Παξά ηελ ηεξάζηηα αξηζκεηηθή ππεξνρή ηνπ
ερζξνύ δίλεη θνληθόηαηε κάρε ζηα ζηελά ηεο
Νίκπξνπ πνπ θξαηά δύν νιόθιεξεο κέξεο Ο
ζθνπόο ηνπ δελ είλαη θπζηθά λα εκπνδίζεη ηε
πξνέιαζε ηνπ ερζξνύ αιιά λα ηελ θαζπζηεξήζεη
γηα λα δνζεί θαηξόο ζηα γπλαηθόπαηδα λα
επηβηβαζζνύλ ζηα θαξάβηα κηα θαη δελ ππήξρε
πηα άιιε ζσηεξία
Ο Σνύξθνο ζεξαζθέξεο αλαθέξεη γξαπηώο ζηνλ παζά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ ηελ 20ή
ηνπ κελόο αθέξ 1184 δειαδή ηελ 6ε Ινπλίνπ 1770 όηη laquoν ζηξαηόο έθζαζε εηο
ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo θαη επεηέζε laquoθαηά ησλ ιεζηώλraquo κε ηειεβόια
ηνπθέθηα θαη ινηπά πνιεκηθά όξγαλα () θαηαζθάδσλ θαη εμνινζξεύσλ
απηνύοraquo
Ο αγώλαο ήηαλ ζθιεξόο θαη άληζνο Αιιά ν ηόπνο επλννύζε ηνπο επαλαζηάηεο Οη
Σνύξθνη έπξεπε λα πεξάζνπλ από θαξάγγηα θαη άλπδξα βνπλά Οη θαθηαλνί ηνπο
πεξίκελαλ παληνύ ηνπο αηθληδίαδαλ θπινύζαλ αθόκε θαη βξάρνπο από ηηο πιαγηέο θαη
ηνπο απνδεθάηηδαλ Οη ζηξαηηώηεο πνπ πξνρσξνύζαλ ζπληεηαγκέλνη καδί κε ηα
ππνδύγηα δελ κπνξνύζαλ λα ακπλζνύλ ζrsquo απηή ηελ πξσηνθαλή κνξθή πνιέκνπ
Οη κέξεο πεξλνύζαλ Γίςα θαη δέζηε βαζάληδε ηνπο εηζβνιείο Οη θαθηαλνί έδηδαλ θαη
κάρεο laquoεθ παξαηάμεσοraquo ζηελ είζνδν θάζε ρσξηνύ Οη Σνύξθνη πεξλνύζαλ αθήλνληαο
εθαηνληάδεο λεθξνύο ζηα ιαγθνπεξάκαηα θαη ζηα πνξνθάξαγγα
Οη Σνύξθνη πιεξνθνξνύληαη όηη ηα γπλαηθόπαηδα έρνπλ ζθνπό λα επηβηβαζζνύλ ζηα
θαξάβηα γηα λα δξαπεηεύζνπλ θη ακέζσο 6000 ζηξαηόο θαηαθζάλεη ζηελ Αλώπνιε γηα
λα ηα εκπνδίζεη Δθηαθόζηνη σο νρηαθόζηνη θαθηαλνί πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή
ηξέρνπλ γηα λα ηα πξνζηαηεύζνπλ Πάλσ από ην Λνπηξό γίλεηαη άγξηα κάρε ζηήζνο κε
ζηήζνο κε ην καραίξη γηαηί κε ηα όπια ππήξρε θίλδπλνο λα θηππήζνπλ ηα
γπλαηθόπαηδα
Από ηνπο 700-800 άλδξεο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
έρνπλ ζθνησζεί νη 300 όκσο θαη νη Σνύξθνη
πιήξσζαλ κε ηίκεκα 1000 λεθξνύο αιιά κπαίλνπλ
ζην ηέινο ζηελ Αλώπνιε Άξρηζε άγξηα ζθαγή
Άλδξεο θαη γπλαίθεο πνιεκνύλ απεγλσζκέλα ώζπνπ
ζθνηώζεθαλ όινη θαη όιεο Μόλν εθαηό
γπλαηθόπαηδα πνπ αηρκαιώηηζαλ νη Σνύξθνη
επέδεζαλ από ηνύην ην άγξην καθειεηό Οη Σνύξθνη
απν εθεί θαη κεηά ζπλέρηδαλ ην εμνλησηηθό ηνπο
έξγν θόβνληαο δέληξα μεξηδώλνληαο ακπέιηα
Όζνπο άλδξεο ζπιιάκβαλαλ ηνπο έζθαδαλ επί
ηόπνπ ελώ ηηο άζρεκεο γπλαίθεο ηα παηδηά θαη ηνπο
γέξνπο ηνπο έξηρλαλ ζε γθξεκνύο γηα λα
δηαζθεδάζνπλ
ηε δηάξθεηα ηνύηεο ηεο θνληθήο κάρεο ν Γαζθαινγηάλλεο είρε ζηείιεη ηε γπλαίθα ηνπ
καδί κε ηηο δύν κεγάιεο ηνπ θόξεο ηε Μαξία θαη ηελ Αλζνύζα ζην Λνπηξό γηα λα
κπνπλ ζην θαξάβη ηνπ Όκσο ζην δξόκν ηξαπκαηίζηεθε ε γνπξνκαιιίλε θαη νη θόξεο
ηεο λνκίδνληαο όηη ζθνηώζεθε ηξέρνπλ απειπηζκέλεο ρσξίο λα μέξνπλ πνπ πεγαίλνπλ
κε απνηέιεζκα λα πέζνπλ ζηα ρέξηα ησλ Σνύξθσλ πνπ όηαλ έκαζαλ όηη είλαη θόξεο ηνπ
αξρεγνύ ηηο παξέδσζαλ ζην ζεξαζθέξε
Ο Γαζθαινγηάλλεο ελ ησ κεηαμύ θαηεβαίλεη ζην Λνπηξό καζαίλεη ην ρακό ησλ παηδηώλ
ηνπ βιέπεη ηε γεληθή θαηαζηξνθή θαη ζηε απειπηζία ηνπ πάλσ απνθαζίδεη λα
παξαδνζεί ζηνλ παζά Οη άιινη αξρεγνί όκσο δελ ηνλ αθήλνπλ λα πξαγκαηνπνηήζεη ηε
ζθέςε ηνπ
Ο παζάο ηνπ έζηεηιε επηζηνιή παξαθαιώληαο ηνλ λα παξαδνζεί θαη κε ηελ ππόζρεζε
νηη αλ θάλεη απηό πνπ ηνπ έιεγε όρη κόλν δελ ζα βιάςεη ηα θαθηά αιιά ζα θύγεη
ακέζσο απν εθεί Ο Γαζθαινγηάλλεο ζπγθαιεί γεληθή ζπλέιεπζε ζηα Κξνύζηα γηα λα
ηνπο αλαθνηλώζεη ηελ πξόηαζε όκσο ε ζπλέιεπζε απνθαζίδεη νκόθσλα όηη ζα
ζπλερίζεη ηνλ αγώλα θαη απαληνύλ ζην παζά νηη δελ ζα παξαδνζνύλ πνηέ Καη ε
ηειεπηαία πξάμε ηνπ αηκαηεξνύ δξάκαηνο παίδεηαη ζην θαξάγγη ηεο Αξάδαηλαο έλα από
ηα πην σξαία θαη επηβιεηηθά θαξάγγηα ησλ Λεπθώλ Οξέσλ κε θαηαθόξπθεο πιεπξέο
εθαηνληάδσλ κέηξσλ
Οη Σνύξθνη καδεύηεθαλ ρακειά θαη ζηξαηνπέδεπζαλ ζην Φξαγθνθάζηειιν όπνπ
ππάξρεη λεξό γηαηί νη θαθηαλνί δειεηεξίαζαλ όια ηα πεγάδηα ηεο πεξηνρήο Καη από
θεη κε επηδξνκέο θαη ελέδξεο πξνζπαζνύζαλ λα
ζπιιάβνπλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε Η εληνιή ηνπ παζά
ήηαλ ξεηή Να ζπιιεθζεί δσληαλόο ν αξρεγόο
Αιιηώο ν ζηξαηόο παξά ηηο απώιεηεο θαη ηηο δαπάλεο
δελ ζα έθεπγε από ηα θαθηά
Αιιά θαη νη θαθηαλνί βξίζθνληαλ ζε ηξαγηθή ζέζε
Όια ηα ρσξηά θακέλα Σα θνπάδηα ηα ζπίηηα νη
ζνδεηέο ιεειαηεκέλεο Καη έθηαλαλ νη ςπρξέο κέξεο
ηνπ Φζηλνπώξνπ ε ιίγν ζα θαηέβαηλαλ ρηόληα ζηα
βνπλά Οη ζάιαζζεο ζα αγξίεπαλ Σα γπλαηθόπαηδα ζα
αθαλίδνληαλ Μέζα ζrsquo απηό ην ηξνκεξό θιίκα ν
Γαζθαινγηάλλεο απνθάζηζε λα δερζεί ηηο επίκνλεο
πξνηάζεηο ησλ παζάδσλ Οη θήξπθεο θξαύγαδαλ θάζε
κέξα
laquoΑλ παξαδνζεί ν Δαζθαινγηάλλεο εκείο ζα θύγνπκε από ηα θαθηά θαη ζα
ρνξεγήζνπκε γεληθή ακλεζηία Ο Δαζθαινγηάλλεο ζα θξαηεζεί γηα έλα
δηάζηεκα ζαλ εγγύεζε όηη δελ ζα ζπλερηζζεί ε επαλάζηαζεraquo
Παξά ηελ θπζηθή θάιπςε ηνπ γλώξηκνπ ηόπνπ ε λίθε ήηαλ αδύλαηε γηα ηνπο
θαθηαλνύο Γξήγνξα νη Σνύξθνη ηνπο πεξηθπθιώλνπλ θαη όζνη επέδεζαλ
αλαγθάζηεθαλ λα δηαζθνξπηζηνύλ ζηα όξε γηα λα ζσζεί ν θαζέλαο όπσο κπνξνύζε
Μεξηθνί ηόηε έθπγαλ από ηε Κξήηε θαη δελ μαλαγύξηζαλ πνηέ πηα Όζνη παξέκεηλαλ
θαηέβαηλαλ ζαλ αεηνί ηε λύθηα από ηηο θνξπθέο ησλ βνπλώλ ζηα ηνπξθνρώξηα ησλ
γύξσ επαξρηώλ ζθνηώλνληαο όζνπο αγάδεο ζπλαληνύζαλ θαη άξπαδαλ όηη έβξηζθαλ
γηα λα ζξέςνπλ ηα πεηλαζκέλα παηδηά ηνπο Οη αγάδεο δελ ηνικνύζαλ λα βγνπλ από ηα
ζπίηηα ηνπο θαη παξά ηε λίθε ηνπο ήηαλ ηξνκνθξαηεκέλνη Κη ν παζάο δελ ήζειε λα
αθήζεη ηα θαθηά ξεκαγκέλα αιιά αθόκε αλππόηαθηα αθνύ θαλέλαο δελ laquoεκνύηηζεraquo
δελ εδήισζε ππνηαγή
Γηα λα ελζαξξύλεη ην Γαζθαινγηάλλε λα παξαδνζεί ηνπ ζηέιλεη θη άιιν γξάκκα ζε
ήπην ηόλν όκσο ηνύηε ηε θνξά
αλ έξζεηο λα κηιήζσκε θαη ζαλ αληακσζνύκε νύια ζε λα ζπκπαζεζηνύλ θαη θίινη ζα
γελνύκε
Κη εθείλνο θάησ από ην βάξνο ηεο επζύλεο γηα ηέηνηα πξσηνθαλή θαηαζηξνθή έζησ
θαη αλ ε πξόζεζή ηνπ δελ ήηαλ θακηά άιιε πέξα από ηε επηζπκία λα ειεπζεξώζεη ηνλ
ηόπν ηνπ από ην δπγό ησλ ηπξάλλσλ ζεσξεί ηνλ εαπηό ηνπ ζαλ θύξην ππεύζπλν θαη
απνθαζίδεη λα παξαδνζεί λνκίδνληαο όηη έηζη ζα εμηιεσζεί
Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη
κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ
εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο
Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ
Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο
αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε
εληειώο
Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα
παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε
ηνπ
Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ
ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο
Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη
ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα
Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν
ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ
Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην
παζά
Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο
αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα
θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε
Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο
Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ
παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε
νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο
Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά
λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ
ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο
Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε
θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ
ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ
Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ
κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα
βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα
δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα
Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί
ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο
άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο
ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε
ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή
λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ
Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα
παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο
ηνπ
Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ
πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
ηνπ
Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε
ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο
βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν
- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία
Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα
ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo
όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο
ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία
ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη
Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη
εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν
Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ
ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό
- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν
δήκηνο
Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα
ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη
έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην
πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην
επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ
λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε
Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη
πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ
Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ
κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ
μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ
σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα
ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο
- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο
Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ
δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ
άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ
Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε
Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ
πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο
πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ
αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν
Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο
πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ
θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο
Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή
Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ
ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε
ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο
δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo
Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ
θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν
Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν
θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα
δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό
ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά
Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη
θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ
εθδίθεζε
πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ
παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν
ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ
Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα
γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο
γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ
επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ
αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo
Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο
πιαηείαο Διεπζεξίαο
Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από
έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ
Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ
ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ
πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο
ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα
θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο
άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ
θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο
Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη
όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο
πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή
ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ
έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ
βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo
Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε
Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ
Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην
Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην
ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε
ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε
πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο
Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ
Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα
Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί
πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ
Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην
ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο
Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά
ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ
άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην
γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο
ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα
θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε
ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν
ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ
αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν
λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα
ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα
έκκεηξν κπζηζηόξεκα
Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο
ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε
παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)
Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ
θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη
ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo
Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ
έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι
Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο
ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ
ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη
ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο
Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη
όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά
ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην
Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ
Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο
(17 Ινπλίνπ 1771)
Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ
ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ
ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo
εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη
(πξώην κέξνο)
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη
λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ
Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη
λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε
Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε
θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε
νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε
κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]
Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν
θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ
λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ
Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo
Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο
Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο
Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη
λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε
λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα
θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα
λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν
πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν
Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo
laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ
θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ
Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα
θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα
Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα
λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα
νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ
θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ
θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο
ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο
Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα
Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα
θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη
ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo
Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο
θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο
πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]
θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ
θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε
λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο
λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο
θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε
ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo
laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη
Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη
κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη
ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη
Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην
γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo
Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ
laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ
νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ
θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη
θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη
θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη
δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]
θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη
θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo
Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ
γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ
Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία
παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία
Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε
πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ
θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ
θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ
θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ
Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε
λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ
θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν
Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη
laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη
επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε
Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε
ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo
Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]
εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη
Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη
λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo
Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ
πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν
θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε
πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]
θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα
θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα
Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη
λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη
Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη
ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη
laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη
πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη
κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε
ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε
άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα
ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo
Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]
θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη
λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]
θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη
Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν
γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ
γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε
γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη
Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο
πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο
ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη
θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη
laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]
γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ
Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ
θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ
πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ
πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]
λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ
θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα
λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα
λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]
ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo
Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη
θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]
ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ
κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ
πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ
λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ
λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο
γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo
Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]
νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη
ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ
κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ
ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη
θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη
θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα
ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα
Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα
παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα
έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη
ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]
Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]
θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη
αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη
ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε
λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη
Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο
θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο
κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη
ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]
θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]
laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο
λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο
κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]
θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη
άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ
γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo
Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα
θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα
Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα
θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα
Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν
λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην
γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη
λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε
Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα
λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα
Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]
θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο
Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε
θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ
λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ
κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε
θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη
θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα
ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια
Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο
ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]
θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη
θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη
πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα
πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα
ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα
θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ
ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ
Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα
από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα
ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε
θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη
Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη
θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]
Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη
γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο
πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο
πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα
εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα
Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ
θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]
θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα
κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα
Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα
επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα
Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο
αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο
θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ
νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν
Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη
θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη
Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα
θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα
Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ
εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ
Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα
κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα
κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ
θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ
ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]
αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα
Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]
θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]
Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]
εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο
ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα
ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα
πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα
κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα
Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο
πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]
αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα
πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα
ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε
άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε
Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα
Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα
ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα
απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα
θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα
θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα
ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη
θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη
θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα
νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα
θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ
θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ
Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε
νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε
Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν
σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν
ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ
θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip
(δεύηεξν κέξνο)
Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο
πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο
ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]
εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο
ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]
θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα
κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα
Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
ηελ Δπαξρίαλ ησλ δηά λα δεηήζνπλhellip ηελ πιεξσκήλhellip όρη κόλνλ δελ επιήξσζαλ
ηνύηνπο αιιrsquo νύηε απάληεζηλ ηηλά έδσζαλhellip
ε παιηόηεξα θηξκάληα βξίζθνπκε ηηο ίδηεο θαηεγνξίεο ηνπ ζνπιηάλνπ γηα ηνπο
θαθηαλνύο πνπ laquoπεξηθέξνληαη έλνπινηraquo θαη πεξηθξνλνύλ ηνλ λόκνλ Κάπνπ-θάπνπ νη
δηαηαγέο ηνπ ζνπιηάλνπ γίλνληαη θηιηθέο πξνο ηνπο θαθηαλνύο θαη νξίδνπλ λα κε ηνπο
ελνριεί θαλέλαο λα κε ηνπο ππνβάιινπλ ζε ηαιαηπσξίεο όηαλ θαηεβαίλνπλ απrsquo ηα
βνπλά ηνπο λrsquo αγνξάζνπλ ζηάξη
Σα αληηθαηηθά θηξκάληα
Γηα ηα laquoδνζίκαηαraquo απηά ππάξρνπλ αξθεηά ηνύξθηθα ραξηηά Άιια είλαη νξγηζκέλα θαη
άιια θηιηθά
Ο γξακκαηηθόο ησλ θαθηαλώλ γνπξνκάιιεο Νηθνιόο
αλαγλσξίδεη ζύκθσλα κε έγγξαθν ηνπ 1767 όηη από ην
ρξένο ησλ θαθηαλώλ laquoδελ θαηεβιήζε νύηε ελ
άζπξνλ ή όβνιόο ηηοhellip αιιά παξακέλεη νιόθιεξνλ
ην πνζόλ ηνύην εηο ρξένο ησλ ξαγηάδσλ ηεο
επαξρίαοraquo θαη ππόζρεηαη πιεξσκή
Λίγν πξηλ ζε βαζηιηθό laquoΥάηηη Υνπκαγηνύλraquo ηεο 19εο
Ινπλίνπ 1765 κε ην πεξίθεκν ηδηόγξαθν laquoκνπηδεπίληδε
ακέι νινπλάraquo (ελεξγήζζσ ζπλσδά) ηνπ ζνπιηάλνπ
νξηδόηαλ όηη laquoΆκα ηε ιήςεη ελεξγνύληεο
ζπκθώλσο πξνο ηελ επί ηνύηνηο εθδνζείζαλ
δηαηαγήλ κνπhellip θξνληίζαηε λα ζέβεζζε ηελ
παιαηόζελ εηο ηα βαθνύθηα ειεπζεξίαλhellip Να κελ
επηηξέςεηε εηο ηνπο δξαγνπκάλνπο ή εηο άιινλ
ηηλά έμσζελ λα πξνβαίλνπλ εηο ελεξγείαο
αληηβαηλνύζαο ηνπο όξνπο αλεμαξηεζίαο απηώλraquo
Πνύ ζεκαίλεη όηη δελ ειάκβαλαλ εηδηθά κέηξα θαηά ησλ θαθίσλ δελ ηα εμαηξνύζαλ
από ηελ επλντθή κεηαρείξηζε ησλ βαθνπθίσλ παξά ηελ άξλεζε ησλ θαθηαλώλ λα
πιεξώλνπλ θόξνπο
Θξύινο αιιά θαη ηζηνξία έρνπλ κηα εμήγεζε γηα ηελ αληίθαζε Μηα γπλαίθα πξνζηάηεπε
ηα θαθηά κέζα ζηα ζεξάγηα ηνπ νπιηάλνπ εθείλν ηνλ θαηξό
laquoΗ εθ ησλ ελαξέησλ κνπζνπικαλίδσλ Φαηκά Χαηνύλ Χαλνύκ νπιηάλ είε
δηαξθήο ε αγλόηεο απηήοhellipraquo γξάθνπλ ηα ηεθηέξηα
Όηαλ ηνπο απεηινύζαλ νη Σνύξθνη νη κηζνί θαθηαλνί έκπαηλαλ ζηα θαξάβηα θαη
αλνίγνληαλ ζην πέιαγνο θαη νη άιινη κηζνί αλέβαηλαλ ζηα απάηεηα βνπλά θαη ζηα άγξηα
θαξάγγηα θαη δελ κπνξνύζε θαλείο λα ηνπο πεηξάμεη Γηαβάδνπκε ζε θηξκάλη ηεο
επνρήο
laquoΕάλ δε παξrsquo ειπίδα θζάζε απεζηαικέλνο ηηο εηο ηελ επαξρίαλ ησλ νη
θαηεξακέλνη θάηνηθνί ηεο θαη νη ππόινηπνη θαπεηαλαίνη ηνπο δηαθεύγνπλhellipraquo
ηνλ όξκν ηνπ Λνπηξνύ πνπ ήηαλ ην laquoθεληξηθό ιηκάληraquo ησλ θαθίσλ ππήξρε πινύηνο
θαη κεγαιείν ηελ Αλώπνιε ηεο νπνίαο επίλεην ήηαλ ην Λνπηξό ε αξρνληηά ήηαλ
έθδειε Καη όρη κόλνλ εθείλε ηελ επνρή ηα ραξηηά ησλ Δλεηώλ αλαθέξεηαη έλα
κεγαινπξεπέο γεύκα ηνπ θαπεηάλ Καηζνύιε Παηεξνδάπα ζηνλ γεληθό πξνβιεπηή
Κξήηεο Γεξώλπκν Καπέιν ν νπνίνο επηρεηξνύζε επίζθεςε θηιίαο ζηα θαθηά ην 1608
ην ηξαπέδη απηό ζύκθσλα κε ηα ραξηηά ησλ Δλεηώλ ν Αλσπνιίηεο θαπεηάληνο
άπισζε ηξηαθόζηα αξγπξά ζθεύε
Καη ζηε ρώξα θαθίσλ ζηνλ Οκπξόο Γηαιό laquoκε ηζrsquo εθαηόλ ηηο εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα
ζεξάγηαraquo θαηνηθνύζαλ άξρνληεο laquoθαιόζεηξνηraquo θαη λαύηεο laquoπαηλεκέλνηraquo
Η αληηδηθία θαθηαλώλ κε ηνπο laquoΠεδηλνύοraquo
Οη θαθηαλνί είραλ κηα άιινηε ζησπεξή θαη άιινηε
αηκαηεξή αληηδηθία κε ηνπο πεδηλνύο Κξεηηθνύο Ο
ηζηνξηθόο ησλ θαθίσλ Γξ Παπαδνπεηξάθεο
θαλαηηθόο ππέξ ησλ ζπκπαηξησηώλ ηνπ νκηιεί πεξί
ερζξόηεηνο πνπ νθείιεην ζηελ ππεξνρή ησλ
θαθηαλώλ θπιεηηθή θαη ςπρνινγηθή Οη θαθηαλνί
ήηαλ άλδξεο σξαίνη επζηαιείο γελλαίνη θαη
ζρεηηθώο επθαηάζηαηνη Αθόκε θαη νη εγθαηεζηεκέλνη
ζηα laquoθαησκέξηαraquo κε ηελ επθπΐα ηελ εξγαηηθόηεηα
θαη ηελ επειημία ηνπο ππεξείραλ ησλ άιισλ
Γεκηνπξγνύζαλ πεξηνπζίεο θαη ζρέζεηο θαη μερώξηδαλ
ζηηο θνηλσλίεο πνπ δνύζαλ ζε όιεο ηηο επνρέο
Έγγξαθα ηνπ θαηξνύ εθείλνπ νκηινύλ γηα δνινθνλίεο θαθηαλώλ από άιινπο
Κξεηηθνύο ζηελ πεξηνρή ηνπ Ηξαθιείνπ
Δπίζεο αλαθέξεηαη πεξηζηαηηθό θνξνινγηθήο κνξθήο Οη Σνύξθνη αθαίξεζαλ
θνξνινγηθά laquoδειηίαraquo από ηα θαθηά θαη ηα πξνζέζεζαλ ζε άιιεο επαξρίεο Πξνθαλώο
δηόηη δελ κπνξνύζαλ λα ηα εηζπξάμνπλ νη θνξαηδήδεο
Ο Γαζθαινγηάλλεο πξέπεη λα γλώξηδε όηη νη πεδηλνί Κξεηηθνί δελ ζα ζεθώλνληαλ καδί
ηνπ Ήηαλ άιισζηε έλαλ αηώλα άνπινη θαη άκαζνη ησλ όπισλ ζε αληίζεζε κε ηνπο
δηθνύο ηνπ πνπ νπινθνξνύζαλ από λήπηα Αθόκε ηα θαθηά ππήξρε κία ή θαη
πεξηζζόηεξεο νκάδεο θαηαδξνκέσλ
Η Ιζηνξία δηαζώδεη κία κε αξρεγό ηνλ Μάξθν γην ηνπ θαπεηάλ Γησξγάθε Η νκάδα ηνπ
Γησξγαθνκάξθνπ ξήκαδε ηα ππνζηαηηθά ησλ αγάδσλ πέξα από ηα θαθηά ζηα
απνθνξσληώηηθα θαη ηα ξεζεκληώηηθα ρσξηά Έπεθηαλ ηε λύρηα εμόλησλαλ ηνπο
αγάδεο θαη ηνπο αλζξώπνπο ηνπο θαη γύξηδαλ ζηα θαθηά θνξησκέλνη κε laquoθνύξζνοraquo
Ήηαλ δεηλνί λπρηνπνιεκηζηέο θαη νδνηπόξνη Οη Σνύξθνη ηνπο απνθαινύζαλ laquoετηάλ
ηαθηκίraquo θαη ηνλ αξρεγό ηνπο Γαηκνλάξρε
Οη θαθηαλνί είραλ θαη κόληκε αληηδηθία κε ηνλ
κεγάιν γαηνθηήκνλα θαη θηελνηξόθν Ικπξαήκ
Αιεδάθη έλαλ απόγνλν Δλεηώλ εμσκνηώλ πνπ
θξαηνύζε όιεο ηηο βνξηλέο πιεπξέο ησλ
θαθηαλώλ βνπλώλ Δίρε ζηήζεη κηηάηα πάεη λα
πεη ζηάλεο δεθαηέζζεξηο από ηα ζύλνξα ηνπ
Ρεζύκλνπ κέρξη ηε Μαιάμα ην βνπλό πνπ ζηέθεη
πάλσ από ηε νύδα
Ο πύξγνο ηνπ παιηό ελεηηθό θξνύξην θηηζκέλν
πάλσ ζηε κνλαδηθή έμνδν ησλ θαθηώλ ζηέγαδε
δεθάδεο ελόπινπο κεηαμύ ησλ νπνίσλ θαη
ρξηζηηαλνύο Καη νη πνηκέλεο ηνπ είραλ ζπλερείο
αληηδηθίεο κε ηνπο θαθηαλνύο
Ο Αιεδάθηο ήηαλ ν βαζηθόο επηηεξεηήο ησλ
θαθηαλώλ θαη ν πιεξνθνξηνδόηεο ησλ
Σνύξθσλ γηrsquo απηό θαη δελ ηνλ ρώλεπαλ νη άιινη αγάδεο ηεο πεξηνρήο θαη δελ
αληέδξαζαλ όηαλ ιίγα ρξόληα αξγόηεξα ηνλ εμόλησζαλ νη θαθηαλνί
Οη πξώηεο θήκεο ηεο επαλάζηαζεο
Παξά ηε κπζηηθόηεηα θήκεο πσο ηα θαθηά εηνηκάδνληαλ λα ζεθσζνύλ δηέηξεραλ ηηο
άγξηεο αθξνγηαιηέο θαηέβαηλαλ ζηα βάζε ησλ επηά κεγάισλ θαξαγγηώλ θαη έθηαλαλ
σο ηηο δεθάδεο θνξπθέο πνπ πςώλνπλ ην κεγαιείν ησλ Μαδάξσλ σο δπόκηζη
ρηιηόκεηξα ςειά Οη Σνύξθνη ήηαλ θνβηζκέλνη από ηηο θήκεο γηα ηνλ ξσζηθό ζηόιν πνπ
είρε θαηαθιύζεη ην Αηγαίν Καη πεξίκελαλ αλήζπρνη ηελ έθξεμε
Η επηζηξνθή ηνπ Δαζθαινγηάλλε θαη νη ξσζηθέο ππνζρέζεηο
Ο Γαζθαινγηάλλεο γπξλά ζηα θαθηά γεκάηνο όλεηξα θαη ελζνπζηαζκό γηα ηελ
απειεπζέξσζε ηνπ ηόπνπ ηνπ θαη κε ηόζα ραξνύκελα ζπλαηζζήκαηα δελ δπζθνιεύεηαη
θαζόινπ κηα θη έρεη θπζηθό εγεηηθό ράξηζκα λα εκςπρώζεη ηνπο ζπκπαηξηώηεο ηνπ
Σνπο θάλεη λα πηζηέςνπλ όηη ήξζε ε ώξα λα ειεπζεξσζεί ην γέλνο ησλ Διιήλσλ από
ηνπο Αγαξελνύο κε ηε βνήζεηα ηνπ μαλζνύ γέλνπο ησλ Ρώζσλ δειαδή όπσο
πξνέιεγε ν ρξεζκόο ηεο laquoΟπηαζίαοraquo ηνπ Αγαζαγγέινπ ελόο πεξίεξγνπ βηβιίνπ πνπ
θπθινθνξνύζε επξύηαηα ηνλ 18ν αηώλα Σν βηβιίν απηό όπνηνο θη αλ ήηαλ ν ζθνπόο
εθείλνπ πνπ ην έγξαςε θη αλεμάξηεηα ηεο πξνθεηηθήο ηνπ αμίαο είλαη γεγνλόο πσο είρε
κεγάιε επίδξαζε ζην θξόλεκα ησλ Διιήλσλ αλαπηέξσζε θαη ελίζρπζε
αλακθηζβήηεηα ηηο ειπίδεο γηα ηελ απειεπζέξσζε θαη αλάζηαζε ηεο εζληθήο
θιεξνλνκηάο
Ο Γαζθαινγηάλλεο αθνύ μεπέξαζε θάπνηνο από ηνπο ελδνηαζκνύο ησλ θαπεηαλαίσλ
θαη αθνύ ηνπο βεβαίσζε όηη ν Μόζθνβνο κάρεηαη θηόιαο ζηα ειιεληθά λεξά έθπγε γηα
ηελ Αδξηαηηθή θαη γύξηζε ηα Υξηζηνύγελλα ηνπ ίδηνπ ρξόλνπ θνξησκέλνο όπια θαη
ειπίδεο
laquoΜεζνύληνο ηνπ κελόο ηεβάιraquo δειαδή ην ηέινο Ιαλνπαξίνπ 1770 νη Σνύξθνη ησλ
Υαλίσλ αλαθέξνπλ ζηνλ ζνπιηάλν όηη όπσο απνθαιύπηνπλ laquoεμ αιιεπαιιήισλ πεγώλ
γξαπηαί πιεξνθνξίαηraquo δεθάδεο ξνύζηθα πινία εηζέβαιαλ ζηε Μεζόγεην από ην
Γηβξαιηάξ Φήκεο αιιά θαη αιεζηλέο εηδήζεηο πήγαηλαλ θαη ήξρνλην αλάκεζα ζηα Υαληά
θαη ηελ Κσλζηαληηλνύπνιε Οη παζάδεο ηεο Κξήηεο παληθόβιεηνη απαγόξεπζαλ ζηνπο
Υξηζηηαλνύο λα θνξνύλ ξνύρα όκνηα κε ησλ Σνύξθσλ ηηο πόξηεο ηνπο ράξαμαλ
δηαθξηηηθά ζεκάδηαhellip
Ο Αιέμηνο Οξιώθ πνπ βξηζθόηαλ ηόηε ζηε Πάξν κε ην ξώζηθν ζηόιν ζηέιλεη μαλά
επηζηνιή ζηνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ ππόζρεηαη γηα άιιε κηα θνξά βνήζεηα αθνύ
αξρίζεη ηνλ αγώλα Με ηε γξαπηή δηαβεβαίσζε ηνπ αξκόδηνπ εθπξνζώπνπ ηεο Ρσζίαο
δελ ήηαλ δπλαηόλ λα κε πηζηέςνπλ νηη κηα νκόδνμε απηνθξαηνξία κε ηόζεο
δπλαηόηεηεο κπνξνύζε λα ηνπο εγθαηαιείςεη ζηα λύρηα ηνπ αηκνβόξνπ ζεξίνπ γηα λα
ηνπο θαηαζπαξάμεη
Η επαλάζηαζε
Μεηά ηηο θαζηεξσκέλεο ζπλειεύζεηο ζηηο
νπνίεο όινη νη laquoάλδξεο ησλ αξκάησλraquo
ςήθηδαλ ζηηο απιέο ηεο πόιεκν ή εηξήλε
νη θαπεηάληνη θίλεζαλ θαλεξά πιένλ ηηο
πξνπαξαζθεπέο Με πξόζρεκα ην Πάζρα
έθεπγαλ από ηα Κάζηξα θαη ηα πεδηλά ρσξηά
νη θαθηαλνί laquoάπνηθνηraquo θαη καδεύνληαλ ζηα
θαθηά γηα λα αξκαησζνύλ θαη λα
θαηαηαρζνύλ ζηα επαλαζηαηηθά ζώκαηα
Σνπξθηθό έγγξαθν επηζεκαίλεη όηη νη άπηζηνη απηνί laquoαλερώξεζαλ θξπθίσο εθ ησλ
ρσξίσλ όπνπ δηέκελνλ θαη ζπλεθεληξώζεζαλ άπαληεο εηο ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo
Αιιά θαλέλαο άιινο laquoθαησκεξίηεοraquo δελ θηλήζεθε
ύκθσλα κε ηνλ ιατθό πνηεηή laquoΜπάξκπα Μπαηδειηόraquo ηνλ όκεξν ηνπ Γαζθαινγηάλλε
laquoκηα κέξα ηrsquo Απξηιηνύ σο ην θνιαηζηδάθηraquo νη θαθηαλνί νξγάλσζαλ ην ζηξαηόπεδό
ηνπο ζην κηθξό νξνπέδην Κξάπε ζηελ έμνδν ηνπ θαξαγγηνύ ηνπ Καηξέ ζηα ζύλνξα κε
ηνλ Απνθόξσλα Αιιά νη πιεξνθνξίεο ηνπ Μπαηδειηνύ δελ είλαη πάληα αθξηβείο Οη
επαλαζηαηηθέο ελέξγεηεο είραλ αξρίζεη από πξηλ Αζύδνηνη θαη αζπγθξάηεηνη λεαξνί
επαλαζηάηεο είραλ νξγαλώζεη ζπζηεκαηηθέο επηζέζεηο θαηά ησλ αγάδσλ
Σελ 25 Μαξηίνπ 1770 κηα κέξα πνπ αξγόηεξα ζα γίλεη εζληθό ζύκβνιν δεθάδεο
παπάδεο πάλνπινη θαη δύν ρηιηάδεο επαλαζηάηεο κε ηνπο θαπεηάληνπο ηνπο ύζηεξα από
κηα παλεγπξηθή ιεηηνπξγία κεηά ησλ απαξαηηήησλ ππξνβνιηζκώλ θήξπμαλ ηελ
επαλάζηαζε πςώλνληαο ηελ επαλαζηαηηθή ζεκαία ζηελ Αλώπνιε
Αξρεγνί ησλ επαλαζηαηώλ εθηόο από ηνλ Γαζθαινγηάλλε αλαθέξνληαη ν Μαλνύζαθαο
ν Γησξγάθεο ν Βνπξδνπκπάο ν Υνύξδνο ν Μπνπλάηνο ν παπα ήθεο ν Βνινύδεο ν
Μσξάθεο ν θνξδίιεο θαη αξθεηνί άιινη -νη θαθηαλνί είραλ από ηόηε ην πάζνο γηα ην
θαπεηαληιίθηhellip
Ο Γαζθαινγηάλλεο κε ηνπο δηθνύο ηνπ θαηέβεθε ζηνλ Απνθόξσλα νπιηζκέλνο απηή ηε
θνξά Καη ζην θεθάιη ηνπ ηύιημε καύξν θεθαινκάληηιν ζηε ζέζε ηνπ λαπηηθνύ
θαιπαθηνύ Άιινη θαπεηάληνη πέξαζαλ ζηα Ρεζεκληώηηθα Ο Γαζθαινγηάλλεο έθηαζε
ζηε Μαιάμα θαη κε ην λαπηηθό θαλνθηάιη εξεπλνύζε ην θξεηηθό πέιαγνο γηα λα
αλαθαιύςεη ηα ξνύζηθα θαξάβηα πνπ πεξίκελε Λίγεο κέξεο πξηλ είρε απαληήζεη κε έλα
laquoΜνιώλ Λαβέraquo ζηνπο απεζηαικέλνπο ησλ Σνύξθσλ ηεξσκέλνπο πνπ έθεξλαλ
πξόηαζε ζπλδηαιιαγήο laquoΚαηrsquo νπδέλα ηξόπνλ εζπράδνκελraquo
Όκσο ηειεπηαία ζηηγκή ν Αιέμηνο Οξιόθ κε ην ξώζηθν ζηόιν
αληί λα πιεύζεη πξνο ηα Υαληά όπσο είρε ππνζρεζεί κε ηελ
επηζηνιή πξνο ηνλ Γαζθαινγηάλλε έπιεπζε πξνο ηνλ Σζεζκέ
όπνπ θαη ζπκκάρεζε κε ηνλ ηνύξθηθν ζηόιν θαη ηνπ δόζεθε ν
ηίηινο laquoΣζεζκελεζθεraquo δειαδή ληθεηήο ηνπ Σζεζκέ Η θίλεζε
απηή έκεηλε ζηελ ηζηνξία ζαλ laquoΟξισθηθάraquo θη απέδεημε όηη νη
Έιιελεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζαλ αληηπεξηζπαζκόο ηεο Ρσζίαο
απέλαληη ηεο Σνπξθίαο θαζώο κε ηε ζπλζήθε Κηνπηζνύθ-
Κατλαξηδή νη ξσζηθέο δπλάκεηο απνρώξεζαλ εγθαηαιείπνληαο
ηνπο Έιιελεο
Ο Γαζθαινγηάλλεο βιέπεη ηα ζρέδηα ηνπ λα θαηαξξένπλ κεηά ηελ εγθαηάιεηςε ησλ
Ρώζσλ ελ ηνύηνηο δελ εγθαηαιείπεη ηνλ αγώλα Γελ ππνθύπηεη πλερίδεη έζησ θη αλ
αξρίδεη λα ράλεηαη θάζε ίρλνο ειπίδαο
Ο ζνπιηάλνο είρε πιεξνθνξεζεί από ηηο 10 Απξηιίνπ ηηο θηλεηνπνηήζεηο ηνπ
Γαζθαινγηάλλε Αιιά δελ ήζειε λα θηλεζεί ρσξίο λα εμαθξηβώζεη ηηο πιεξνθνξίεο ηηο
7 Μαΐνπ ηνπ 1770 έθηαζε ζην Μεγάιν Κάζηξν απηνθξαηνξηθό θηξκάλη πνπ όξηδε laquoΑλ
εμαθξηβώζεηε όηη πξάγκαηη νύηνη (νη θαθηαλνί) ηπγράλνπζη επαλαζηάηεο θαη
ζηαζηαζηέο εληζρύνπλ δε ηνπο ερζξνύο ηεο πίζηεσο θαη πξνβαίλνπλ εηο
πξάμεηο αλαηξεπηηθάοhellip ηόηε πάληεο πκείο ελ νκνθσλία εθζηξαηεύζαηε
ελαληίνλ ηνπο θαη πξνβήηε εηο ηελ ζθαγήλ θαη ηνλ αθαληζκόλ απηώλhellipraquo
ην κεηαμύ νη επαλαζηάηεο εμόλησλαλ ηνπο Σνπξθνθξεηηθνύο ηνπ θάκπνπ θαη ηηο
θξνπξέο ησλ κηθξώλ πύξγσλ
Καηά ηα ηνπξθηθά αξρεία ζηηο 28 Μαΐνπ ν αξρεγόο ηνπ ζηξαηνύ πνπ είρε εληνιή λα
ρηππήζεη ηνπο επαλαζηάηεο αλαθέξεη όηη νη πξνζπάζεηέο ηνπ λα εζπράζεη ηνπο
θαθηαλνύο απέηπραλ Ο εγνύκελνο ηνπ Πξέβειε θαη ν επίζθνπνο Αξθαδίαο (Μεζαξάο)
πνπ έζηεηιε γηα ζπκθσλίεο εθδηώρζεθαλ από ηνλ Γαζθαινγηάλλε Οη κάρεο κε ηνλ
ζηξαηό πνπ ζπγθεληξώζεθε ζηηο Βξύζεο άξρηζαλ ηηο ύζηεξεο κέξεο ηνπ Μαΐνπ
Οη ηνπξθηθέο δπλάκεηο ρηππνύζαλ ηα θαθηά από δπν κέξε Από ηελ αλαηνιηθή
δηάβαζε πεξηνρή Σζηιίβδηθα ndash Καιιηθξάηεο Καη θαηά κέησπνλ από ηελ Κξάπε πξνο
Ξπιόδεκα Οη ζπγθξνύζεηο ζπλερίδνληαλ λύρηα θαη κέξα θαη ην αίκα πιεκκύξηδε ηα
απρκεξά βνπλά θαη ην ηζηνξηθό ιαγθάδη ηνπ Καηξέ Οη πξώηνη λεθξνί όκσο δελ ήηαλ
νύηε Σνύξθνη νύηε επαλαζηάηεο Ήηαλ Υξηζηηαλνί άκαρνη πνπ νη Σνύξθνη
ρξεζηκνπνηνύζαλ γηα κεηαθνξείο -ζαθνπιηέξεδεο- θαη ηνπο έζηελαλ κπξνζηά από ηα
δηθά ηνπο ηκήκαηα γηα λα δερζνύλ πξώηνη ηα ππξά ησλ επαλαζηαηώλ
Η ύζηαηε κάρε
Η ππεξνρή ησλ Σνύξθσλ ζε αξηζκό θαη ε απνπζία βνήζεηαο αλάγθαζαλ ηνλ
Γαζθαινγηάλλε λα αλαδηπισζεί ζηα βνπλά θαη ηα πεξάζκαηα Ο αξρεγόο
απνγνεηεπκέλνο από ηελ απαηειή ζηάζε ησλ Ρώζσλ ζπγθέληξσζε όια ηα ηκήκαηα
ζηηο πύιεο ησλ θαθηώλ
Παξά ηελ ηεξάζηηα αξηζκεηηθή ππεξνρή ηνπ
ερζξνύ δίλεη θνληθόηαηε κάρε ζηα ζηελά ηεο
Νίκπξνπ πνπ θξαηά δύν νιόθιεξεο κέξεο Ο
ζθνπόο ηνπ δελ είλαη θπζηθά λα εκπνδίζεη ηε
πξνέιαζε ηνπ ερζξνύ αιιά λα ηελ θαζπζηεξήζεη
γηα λα δνζεί θαηξόο ζηα γπλαηθόπαηδα λα
επηβηβαζζνύλ ζηα θαξάβηα κηα θαη δελ ππήξρε
πηα άιιε ζσηεξία
Ο Σνύξθνο ζεξαζθέξεο αλαθέξεη γξαπηώο ζηνλ παζά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ ηελ 20ή
ηνπ κελόο αθέξ 1184 δειαδή ηελ 6ε Ινπλίνπ 1770 όηη laquoν ζηξαηόο έθζαζε εηο
ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo θαη επεηέζε laquoθαηά ησλ ιεζηώλraquo κε ηειεβόια
ηνπθέθηα θαη ινηπά πνιεκηθά όξγαλα () θαηαζθάδσλ θαη εμνινζξεύσλ
απηνύοraquo
Ο αγώλαο ήηαλ ζθιεξόο θαη άληζνο Αιιά ν ηόπνο επλννύζε ηνπο επαλαζηάηεο Οη
Σνύξθνη έπξεπε λα πεξάζνπλ από θαξάγγηα θαη άλπδξα βνπλά Οη θαθηαλνί ηνπο
πεξίκελαλ παληνύ ηνπο αηθληδίαδαλ θπινύζαλ αθόκε θαη βξάρνπο από ηηο πιαγηέο θαη
ηνπο απνδεθάηηδαλ Οη ζηξαηηώηεο πνπ πξνρσξνύζαλ ζπληεηαγκέλνη καδί κε ηα
ππνδύγηα δελ κπνξνύζαλ λα ακπλζνύλ ζrsquo απηή ηελ πξσηνθαλή κνξθή πνιέκνπ
Οη κέξεο πεξλνύζαλ Γίςα θαη δέζηε βαζάληδε ηνπο εηζβνιείο Οη θαθηαλνί έδηδαλ θαη
κάρεο laquoεθ παξαηάμεσοraquo ζηελ είζνδν θάζε ρσξηνύ Οη Σνύξθνη πεξλνύζαλ αθήλνληαο
εθαηνληάδεο λεθξνύο ζηα ιαγθνπεξάκαηα θαη ζηα πνξνθάξαγγα
Οη Σνύξθνη πιεξνθνξνύληαη όηη ηα γπλαηθόπαηδα έρνπλ ζθνπό λα επηβηβαζζνύλ ζηα
θαξάβηα γηα λα δξαπεηεύζνπλ θη ακέζσο 6000 ζηξαηόο θαηαθζάλεη ζηελ Αλώπνιε γηα
λα ηα εκπνδίζεη Δθηαθόζηνη σο νρηαθόζηνη θαθηαλνί πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή
ηξέρνπλ γηα λα ηα πξνζηαηεύζνπλ Πάλσ από ην Λνπηξό γίλεηαη άγξηα κάρε ζηήζνο κε
ζηήζνο κε ην καραίξη γηαηί κε ηα όπια ππήξρε θίλδπλνο λα θηππήζνπλ ηα
γπλαηθόπαηδα
Από ηνπο 700-800 άλδξεο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
έρνπλ ζθνησζεί νη 300 όκσο θαη νη Σνύξθνη
πιήξσζαλ κε ηίκεκα 1000 λεθξνύο αιιά κπαίλνπλ
ζην ηέινο ζηελ Αλώπνιε Άξρηζε άγξηα ζθαγή
Άλδξεο θαη γπλαίθεο πνιεκνύλ απεγλσζκέλα ώζπνπ
ζθνηώζεθαλ όινη θαη όιεο Μόλν εθαηό
γπλαηθόπαηδα πνπ αηρκαιώηηζαλ νη Σνύξθνη
επέδεζαλ από ηνύην ην άγξην καθειεηό Οη Σνύξθνη
απν εθεί θαη κεηά ζπλέρηδαλ ην εμνλησηηθό ηνπο
έξγν θόβνληαο δέληξα μεξηδώλνληαο ακπέιηα
Όζνπο άλδξεο ζπιιάκβαλαλ ηνπο έζθαδαλ επί
ηόπνπ ελώ ηηο άζρεκεο γπλαίθεο ηα παηδηά θαη ηνπο
γέξνπο ηνπο έξηρλαλ ζε γθξεκνύο γηα λα
δηαζθεδάζνπλ
ηε δηάξθεηα ηνύηεο ηεο θνληθήο κάρεο ν Γαζθαινγηάλλεο είρε ζηείιεη ηε γπλαίθα ηνπ
καδί κε ηηο δύν κεγάιεο ηνπ θόξεο ηε Μαξία θαη ηελ Αλζνύζα ζην Λνπηξό γηα λα
κπνπλ ζην θαξάβη ηνπ Όκσο ζην δξόκν ηξαπκαηίζηεθε ε γνπξνκαιιίλε θαη νη θόξεο
ηεο λνκίδνληαο όηη ζθνηώζεθε ηξέρνπλ απειπηζκέλεο ρσξίο λα μέξνπλ πνπ πεγαίλνπλ
κε απνηέιεζκα λα πέζνπλ ζηα ρέξηα ησλ Σνύξθσλ πνπ όηαλ έκαζαλ όηη είλαη θόξεο ηνπ
αξρεγνύ ηηο παξέδσζαλ ζην ζεξαζθέξε
Ο Γαζθαινγηάλλεο ελ ησ κεηαμύ θαηεβαίλεη ζην Λνπηξό καζαίλεη ην ρακό ησλ παηδηώλ
ηνπ βιέπεη ηε γεληθή θαηαζηξνθή θαη ζηε απειπηζία ηνπ πάλσ απνθαζίδεη λα
παξαδνζεί ζηνλ παζά Οη άιινη αξρεγνί όκσο δελ ηνλ αθήλνπλ λα πξαγκαηνπνηήζεη ηε
ζθέςε ηνπ
Ο παζάο ηνπ έζηεηιε επηζηνιή παξαθαιώληαο ηνλ λα παξαδνζεί θαη κε ηελ ππόζρεζε
νηη αλ θάλεη απηό πνπ ηνπ έιεγε όρη κόλν δελ ζα βιάςεη ηα θαθηά αιιά ζα θύγεη
ακέζσο απν εθεί Ο Γαζθαινγηάλλεο ζπγθαιεί γεληθή ζπλέιεπζε ζηα Κξνύζηα γηα λα
ηνπο αλαθνηλώζεη ηελ πξόηαζε όκσο ε ζπλέιεπζε απνθαζίδεη νκόθσλα όηη ζα
ζπλερίζεη ηνλ αγώλα θαη απαληνύλ ζην παζά νηη δελ ζα παξαδνζνύλ πνηέ Καη ε
ηειεπηαία πξάμε ηνπ αηκαηεξνύ δξάκαηνο παίδεηαη ζην θαξάγγη ηεο Αξάδαηλαο έλα από
ηα πην σξαία θαη επηβιεηηθά θαξάγγηα ησλ Λεπθώλ Οξέσλ κε θαηαθόξπθεο πιεπξέο
εθαηνληάδσλ κέηξσλ
Οη Σνύξθνη καδεύηεθαλ ρακειά θαη ζηξαηνπέδεπζαλ ζην Φξαγθνθάζηειιν όπνπ
ππάξρεη λεξό γηαηί νη θαθηαλνί δειεηεξίαζαλ όια ηα πεγάδηα ηεο πεξηνρήο Καη από
θεη κε επηδξνκέο θαη ελέδξεο πξνζπαζνύζαλ λα
ζπιιάβνπλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε Η εληνιή ηνπ παζά
ήηαλ ξεηή Να ζπιιεθζεί δσληαλόο ν αξρεγόο
Αιιηώο ν ζηξαηόο παξά ηηο απώιεηεο θαη ηηο δαπάλεο
δελ ζα έθεπγε από ηα θαθηά
Αιιά θαη νη θαθηαλνί βξίζθνληαλ ζε ηξαγηθή ζέζε
Όια ηα ρσξηά θακέλα Σα θνπάδηα ηα ζπίηηα νη
ζνδεηέο ιεειαηεκέλεο Καη έθηαλαλ νη ςπρξέο κέξεο
ηνπ Φζηλνπώξνπ ε ιίγν ζα θαηέβαηλαλ ρηόληα ζηα
βνπλά Οη ζάιαζζεο ζα αγξίεπαλ Σα γπλαηθόπαηδα ζα
αθαλίδνληαλ Μέζα ζrsquo απηό ην ηξνκεξό θιίκα ν
Γαζθαινγηάλλεο απνθάζηζε λα δερζεί ηηο επίκνλεο
πξνηάζεηο ησλ παζάδσλ Οη θήξπθεο θξαύγαδαλ θάζε
κέξα
laquoΑλ παξαδνζεί ν Δαζθαινγηάλλεο εκείο ζα θύγνπκε από ηα θαθηά θαη ζα
ρνξεγήζνπκε γεληθή ακλεζηία Ο Δαζθαινγηάλλεο ζα θξαηεζεί γηα έλα
δηάζηεκα ζαλ εγγύεζε όηη δελ ζα ζπλερηζζεί ε επαλάζηαζεraquo
Παξά ηελ θπζηθή θάιπςε ηνπ γλώξηκνπ ηόπνπ ε λίθε ήηαλ αδύλαηε γηα ηνπο
θαθηαλνύο Γξήγνξα νη Σνύξθνη ηνπο πεξηθπθιώλνπλ θαη όζνη επέδεζαλ
αλαγθάζηεθαλ λα δηαζθνξπηζηνύλ ζηα όξε γηα λα ζσζεί ν θαζέλαο όπσο κπνξνύζε
Μεξηθνί ηόηε έθπγαλ από ηε Κξήηε θαη δελ μαλαγύξηζαλ πνηέ πηα Όζνη παξέκεηλαλ
θαηέβαηλαλ ζαλ αεηνί ηε λύθηα από ηηο θνξπθέο ησλ βνπλώλ ζηα ηνπξθνρώξηα ησλ
γύξσ επαξρηώλ ζθνηώλνληαο όζνπο αγάδεο ζπλαληνύζαλ θαη άξπαδαλ όηη έβξηζθαλ
γηα λα ζξέςνπλ ηα πεηλαζκέλα παηδηά ηνπο Οη αγάδεο δελ ηνικνύζαλ λα βγνπλ από ηα
ζπίηηα ηνπο θαη παξά ηε λίθε ηνπο ήηαλ ηξνκνθξαηεκέλνη Κη ν παζάο δελ ήζειε λα
αθήζεη ηα θαθηά ξεκαγκέλα αιιά αθόκε αλππόηαθηα αθνύ θαλέλαο δελ laquoεκνύηηζεraquo
δελ εδήισζε ππνηαγή
Γηα λα ελζαξξύλεη ην Γαζθαινγηάλλε λα παξαδνζεί ηνπ ζηέιλεη θη άιιν γξάκκα ζε
ήπην ηόλν όκσο ηνύηε ηε θνξά
αλ έξζεηο λα κηιήζσκε θαη ζαλ αληακσζνύκε νύια ζε λα ζπκπαζεζηνύλ θαη θίινη ζα
γελνύκε
Κη εθείλνο θάησ από ην βάξνο ηεο επζύλεο γηα ηέηνηα πξσηνθαλή θαηαζηξνθή έζησ
θαη αλ ε πξόζεζή ηνπ δελ ήηαλ θακηά άιιε πέξα από ηε επηζπκία λα ειεπζεξώζεη ηνλ
ηόπν ηνπ από ην δπγό ησλ ηπξάλλσλ ζεσξεί ηνλ εαπηό ηνπ ζαλ θύξην ππεύζπλν θαη
απνθαζίδεη λα παξαδνζεί λνκίδνληαο όηη έηζη ζα εμηιεσζεί
Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη
κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ
εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο
Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ
Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο
αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε
εληειώο
Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα
παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε
ηνπ
Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ
ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο
Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη
ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα
Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν
ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ
Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην
παζά
Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο
αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα
θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε
Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο
Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ
παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε
νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο
Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά
λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ
ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο
Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε
θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ
ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ
Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ
κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα
βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα
δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα
Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί
ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο
άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο
ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε
ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή
λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ
Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα
παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο
ηνπ
Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ
πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
ηνπ
Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε
ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο
βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν
- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία
Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα
ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo
όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο
ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία
ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη
Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη
εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν
Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ
ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό
- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν
δήκηνο
Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα
ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη
έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην
πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην
επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ
λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε
Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη
πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ
Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ
κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ
μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ
σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα
ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο
- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο
Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ
δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ
άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ
Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε
Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ
πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο
πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ
αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν
Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο
πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ
θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο
Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή
Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ
ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε
ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο
δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo
Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ
θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν
Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν
θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα
δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό
ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά
Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη
θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ
εθδίθεζε
πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ
παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν
ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ
Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα
γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο
γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ
επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ
αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo
Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο
πιαηείαο Διεπζεξίαο
Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από
έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ
Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ
ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ
πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο
ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα
θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο
άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ
θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο
Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη
όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο
πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή
ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ
έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ
βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo
Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε
Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ
Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην
Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην
ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε
ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε
πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο
Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ
Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα
Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί
πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ
Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην
ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο
Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά
ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ
άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην
γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο
ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα
θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε
ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν
ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ
αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν
λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα
ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα
έκκεηξν κπζηζηόξεκα
Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο
ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε
παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)
Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ
θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη
ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo
Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ
έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι
Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο
ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ
ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη
ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο
Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη
όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά
ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην
Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ
Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο
(17 Ινπλίνπ 1771)
Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ
ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ
ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo
εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη
(πξώην κέξνο)
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη
λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ
Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη
λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε
Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε
θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε
νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε
κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]
Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν
θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ
λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ
Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo
Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο
Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο
Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη
λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε
λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα
θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα
λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν
πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν
Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo
laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ
θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ
Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα
θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα
Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα
λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα
νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ
θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ
θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο
ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο
Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα
Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα
θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη
ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo
Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο
θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο
πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]
θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ
θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε
λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο
λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο
θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε
ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo
laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη
Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη
κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη
ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη
Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην
γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo
Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ
laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ
νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ
θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη
θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη
θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη
δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]
θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη
θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo
Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ
γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ
Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία
παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία
Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε
πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ
θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ
θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ
θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ
Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε
λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ
θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν
Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη
laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη
επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε
Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε
ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo
Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]
εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη
Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη
λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo
Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ
πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν
θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε
πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]
θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα
θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα
Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη
λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη
Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη
ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη
laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη
πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη
κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε
ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε
άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα
ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo
Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]
θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη
λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]
θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη
Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν
γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ
γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε
γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη
Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο
πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο
ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη
θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη
laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]
γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ
Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ
θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ
πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ
πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]
λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ
θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα
λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα
λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]
ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo
Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη
θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]
ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ
κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ
πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ
λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ
λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο
γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo
Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]
νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη
ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ
κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ
ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη
θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη
θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα
ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα
Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα
παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα
έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη
ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]
Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]
θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη
αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη
ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε
λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη
Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο
θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο
κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη
ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]
θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]
laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο
λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο
κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]
θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη
άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ
γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo
Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα
θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα
Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα
θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα
Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν
λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην
γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη
λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε
Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα
λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα
Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]
θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο
Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε
θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ
λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ
κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε
θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη
θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα
ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια
Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο
ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]
θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη
θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη
πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα
πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα
ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα
θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ
ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ
Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα
από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα
ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε
θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη
Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη
θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]
Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη
γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο
πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο
πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα
εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα
Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ
θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]
θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα
κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα
Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα
επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα
Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο
αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο
θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ
νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν
Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη
θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη
Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα
θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα
Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ
εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ
Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα
κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα
κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ
θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ
ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]
αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα
Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]
θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]
Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]
εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο
ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα
ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα
πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα
κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα
Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο
πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]
αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα
πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα
ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε
άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε
Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα
Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα
ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα
απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα
θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα
θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα
ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη
θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη
θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα
νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα
θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ
θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ
Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε
νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε
Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν
σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν
ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ
θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip
(δεύηεξν κέξνο)
Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο
πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο
ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]
εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο
ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]
θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα
κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα
Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
laquoΕάλ δε παξrsquo ειπίδα θζάζε απεζηαικέλνο ηηο εηο ηελ επαξρίαλ ησλ νη
θαηεξακέλνη θάηνηθνί ηεο θαη νη ππόινηπνη θαπεηαλαίνη ηνπο δηαθεύγνπλhellipraquo
ηνλ όξκν ηνπ Λνπηξνύ πνπ ήηαλ ην laquoθεληξηθό ιηκάληraquo ησλ θαθίσλ ππήξρε πινύηνο
θαη κεγαιείν ηελ Αλώπνιε ηεο νπνίαο επίλεην ήηαλ ην Λνπηξό ε αξρνληηά ήηαλ
έθδειε Καη όρη κόλνλ εθείλε ηελ επνρή ηα ραξηηά ησλ Δλεηώλ αλαθέξεηαη έλα
κεγαινπξεπέο γεύκα ηνπ θαπεηάλ Καηζνύιε Παηεξνδάπα ζηνλ γεληθό πξνβιεπηή
Κξήηεο Γεξώλπκν Καπέιν ν νπνίνο επηρεηξνύζε επίζθεςε θηιίαο ζηα θαθηά ην 1608
ην ηξαπέδη απηό ζύκθσλα κε ηα ραξηηά ησλ Δλεηώλ ν Αλσπνιίηεο θαπεηάληνο
άπισζε ηξηαθόζηα αξγπξά ζθεύε
Καη ζηε ρώξα θαθίσλ ζηνλ Οκπξόο Γηαιό laquoκε ηζrsquo εθαηόλ ηηο εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα
ζεξάγηαraquo θαηνηθνύζαλ άξρνληεο laquoθαιόζεηξνηraquo θαη λαύηεο laquoπαηλεκέλνηraquo
Η αληηδηθία θαθηαλώλ κε ηνπο laquoΠεδηλνύοraquo
Οη θαθηαλνί είραλ κηα άιινηε ζησπεξή θαη άιινηε
αηκαηεξή αληηδηθία κε ηνπο πεδηλνύο Κξεηηθνύο Ο
ηζηνξηθόο ησλ θαθίσλ Γξ Παπαδνπεηξάθεο
θαλαηηθόο ππέξ ησλ ζπκπαηξησηώλ ηνπ νκηιεί πεξί
ερζξόηεηνο πνπ νθείιεην ζηελ ππεξνρή ησλ
θαθηαλώλ θπιεηηθή θαη ςπρνινγηθή Οη θαθηαλνί
ήηαλ άλδξεο σξαίνη επζηαιείο γελλαίνη θαη
ζρεηηθώο επθαηάζηαηνη Αθόκε θαη νη εγθαηεζηεκέλνη
ζηα laquoθαησκέξηαraquo κε ηελ επθπΐα ηελ εξγαηηθόηεηα
θαη ηελ επειημία ηνπο ππεξείραλ ησλ άιισλ
Γεκηνπξγνύζαλ πεξηνπζίεο θαη ζρέζεηο θαη μερώξηδαλ
ζηηο θνηλσλίεο πνπ δνύζαλ ζε όιεο ηηο επνρέο
Έγγξαθα ηνπ θαηξνύ εθείλνπ νκηινύλ γηα δνινθνλίεο θαθηαλώλ από άιινπο
Κξεηηθνύο ζηελ πεξηνρή ηνπ Ηξαθιείνπ
Δπίζεο αλαθέξεηαη πεξηζηαηηθό θνξνινγηθήο κνξθήο Οη Σνύξθνη αθαίξεζαλ
θνξνινγηθά laquoδειηίαraquo από ηα θαθηά θαη ηα πξνζέζεζαλ ζε άιιεο επαξρίεο Πξνθαλώο
δηόηη δελ κπνξνύζαλ λα ηα εηζπξάμνπλ νη θνξαηδήδεο
Ο Γαζθαινγηάλλεο πξέπεη λα γλώξηδε όηη νη πεδηλνί Κξεηηθνί δελ ζα ζεθώλνληαλ καδί
ηνπ Ήηαλ άιισζηε έλαλ αηώλα άνπινη θαη άκαζνη ησλ όπισλ ζε αληίζεζε κε ηνπο
δηθνύο ηνπ πνπ νπινθνξνύζαλ από λήπηα Αθόκε ηα θαθηά ππήξρε κία ή θαη
πεξηζζόηεξεο νκάδεο θαηαδξνκέσλ
Η Ιζηνξία δηαζώδεη κία κε αξρεγό ηνλ Μάξθν γην ηνπ θαπεηάλ Γησξγάθε Η νκάδα ηνπ
Γησξγαθνκάξθνπ ξήκαδε ηα ππνζηαηηθά ησλ αγάδσλ πέξα από ηα θαθηά ζηα
απνθνξσληώηηθα θαη ηα ξεζεκληώηηθα ρσξηά Έπεθηαλ ηε λύρηα εμόλησλαλ ηνπο
αγάδεο θαη ηνπο αλζξώπνπο ηνπο θαη γύξηδαλ ζηα θαθηά θνξησκέλνη κε laquoθνύξζνοraquo
Ήηαλ δεηλνί λπρηνπνιεκηζηέο θαη νδνηπόξνη Οη Σνύξθνη ηνπο απνθαινύζαλ laquoετηάλ
ηαθηκίraquo θαη ηνλ αξρεγό ηνπο Γαηκνλάξρε
Οη θαθηαλνί είραλ θαη κόληκε αληηδηθία κε ηνλ
κεγάιν γαηνθηήκνλα θαη θηελνηξόθν Ικπξαήκ
Αιεδάθη έλαλ απόγνλν Δλεηώλ εμσκνηώλ πνπ
θξαηνύζε όιεο ηηο βνξηλέο πιεπξέο ησλ
θαθηαλώλ βνπλώλ Δίρε ζηήζεη κηηάηα πάεη λα
πεη ζηάλεο δεθαηέζζεξηο από ηα ζύλνξα ηνπ
Ρεζύκλνπ κέρξη ηε Μαιάμα ην βνπλό πνπ ζηέθεη
πάλσ από ηε νύδα
Ο πύξγνο ηνπ παιηό ελεηηθό θξνύξην θηηζκέλν
πάλσ ζηε κνλαδηθή έμνδν ησλ θαθηώλ ζηέγαδε
δεθάδεο ελόπινπο κεηαμύ ησλ νπνίσλ θαη
ρξηζηηαλνύο Καη νη πνηκέλεο ηνπ είραλ ζπλερείο
αληηδηθίεο κε ηνπο θαθηαλνύο
Ο Αιεδάθηο ήηαλ ν βαζηθόο επηηεξεηήο ησλ
θαθηαλώλ θαη ν πιεξνθνξηνδόηεο ησλ
Σνύξθσλ γηrsquo απηό θαη δελ ηνλ ρώλεπαλ νη άιινη αγάδεο ηεο πεξηνρήο θαη δελ
αληέδξαζαλ όηαλ ιίγα ρξόληα αξγόηεξα ηνλ εμόλησζαλ νη θαθηαλνί
Οη πξώηεο θήκεο ηεο επαλάζηαζεο
Παξά ηε κπζηηθόηεηα θήκεο πσο ηα θαθηά εηνηκάδνληαλ λα ζεθσζνύλ δηέηξεραλ ηηο
άγξηεο αθξνγηαιηέο θαηέβαηλαλ ζηα βάζε ησλ επηά κεγάισλ θαξαγγηώλ θαη έθηαλαλ
σο ηηο δεθάδεο θνξπθέο πνπ πςώλνπλ ην κεγαιείν ησλ Μαδάξσλ σο δπόκηζη
ρηιηόκεηξα ςειά Οη Σνύξθνη ήηαλ θνβηζκέλνη από ηηο θήκεο γηα ηνλ ξσζηθό ζηόιν πνπ
είρε θαηαθιύζεη ην Αηγαίν Καη πεξίκελαλ αλήζπρνη ηελ έθξεμε
Η επηζηξνθή ηνπ Δαζθαινγηάλλε θαη νη ξσζηθέο ππνζρέζεηο
Ο Γαζθαινγηάλλεο γπξλά ζηα θαθηά γεκάηνο όλεηξα θαη ελζνπζηαζκό γηα ηελ
απειεπζέξσζε ηνπ ηόπνπ ηνπ θαη κε ηόζα ραξνύκελα ζπλαηζζήκαηα δελ δπζθνιεύεηαη
θαζόινπ κηα θη έρεη θπζηθό εγεηηθό ράξηζκα λα εκςπρώζεη ηνπο ζπκπαηξηώηεο ηνπ
Σνπο θάλεη λα πηζηέςνπλ όηη ήξζε ε ώξα λα ειεπζεξσζεί ην γέλνο ησλ Διιήλσλ από
ηνπο Αγαξελνύο κε ηε βνήζεηα ηνπ μαλζνύ γέλνπο ησλ Ρώζσλ δειαδή όπσο
πξνέιεγε ν ρξεζκόο ηεο laquoΟπηαζίαοraquo ηνπ Αγαζαγγέινπ ελόο πεξίεξγνπ βηβιίνπ πνπ
θπθινθνξνύζε επξύηαηα ηνλ 18ν αηώλα Σν βηβιίν απηό όπνηνο θη αλ ήηαλ ν ζθνπόο
εθείλνπ πνπ ην έγξαςε θη αλεμάξηεηα ηεο πξνθεηηθήο ηνπ αμίαο είλαη γεγνλόο πσο είρε
κεγάιε επίδξαζε ζην θξόλεκα ησλ Διιήλσλ αλαπηέξσζε θαη ελίζρπζε
αλακθηζβήηεηα ηηο ειπίδεο γηα ηελ απειεπζέξσζε θαη αλάζηαζε ηεο εζληθήο
θιεξνλνκηάο
Ο Γαζθαινγηάλλεο αθνύ μεπέξαζε θάπνηνο από ηνπο ελδνηαζκνύο ησλ θαπεηαλαίσλ
θαη αθνύ ηνπο βεβαίσζε όηη ν Μόζθνβνο κάρεηαη θηόιαο ζηα ειιεληθά λεξά έθπγε γηα
ηελ Αδξηαηηθή θαη γύξηζε ηα Υξηζηνύγελλα ηνπ ίδηνπ ρξόλνπ θνξησκέλνο όπια θαη
ειπίδεο
laquoΜεζνύληνο ηνπ κελόο ηεβάιraquo δειαδή ην ηέινο Ιαλνπαξίνπ 1770 νη Σνύξθνη ησλ
Υαλίσλ αλαθέξνπλ ζηνλ ζνπιηάλν όηη όπσο απνθαιύπηνπλ laquoεμ αιιεπαιιήισλ πεγώλ
γξαπηαί πιεξνθνξίαηraquo δεθάδεο ξνύζηθα πινία εηζέβαιαλ ζηε Μεζόγεην από ην
Γηβξαιηάξ Φήκεο αιιά θαη αιεζηλέο εηδήζεηο πήγαηλαλ θαη ήξρνλην αλάκεζα ζηα Υαληά
θαη ηελ Κσλζηαληηλνύπνιε Οη παζάδεο ηεο Κξήηεο παληθόβιεηνη απαγόξεπζαλ ζηνπο
Υξηζηηαλνύο λα θνξνύλ ξνύρα όκνηα κε ησλ Σνύξθσλ ηηο πόξηεο ηνπο ράξαμαλ
δηαθξηηηθά ζεκάδηαhellip
Ο Αιέμηνο Οξιώθ πνπ βξηζθόηαλ ηόηε ζηε Πάξν κε ην ξώζηθν ζηόιν ζηέιλεη μαλά
επηζηνιή ζηνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ ππόζρεηαη γηα άιιε κηα θνξά βνήζεηα αθνύ
αξρίζεη ηνλ αγώλα Με ηε γξαπηή δηαβεβαίσζε ηνπ αξκόδηνπ εθπξνζώπνπ ηεο Ρσζίαο
δελ ήηαλ δπλαηόλ λα κε πηζηέςνπλ νηη κηα νκόδνμε απηνθξαηνξία κε ηόζεο
δπλαηόηεηεο κπνξνύζε λα ηνπο εγθαηαιείςεη ζηα λύρηα ηνπ αηκνβόξνπ ζεξίνπ γηα λα
ηνπο θαηαζπαξάμεη
Η επαλάζηαζε
Μεηά ηηο θαζηεξσκέλεο ζπλειεύζεηο ζηηο
νπνίεο όινη νη laquoάλδξεο ησλ αξκάησλraquo
ςήθηδαλ ζηηο απιέο ηεο πόιεκν ή εηξήλε
νη θαπεηάληνη θίλεζαλ θαλεξά πιένλ ηηο
πξνπαξαζθεπέο Με πξόζρεκα ην Πάζρα
έθεπγαλ από ηα Κάζηξα θαη ηα πεδηλά ρσξηά
νη θαθηαλνί laquoάπνηθνηraquo θαη καδεύνληαλ ζηα
θαθηά γηα λα αξκαησζνύλ θαη λα
θαηαηαρζνύλ ζηα επαλαζηαηηθά ζώκαηα
Σνπξθηθό έγγξαθν επηζεκαίλεη όηη νη άπηζηνη απηνί laquoαλερώξεζαλ θξπθίσο εθ ησλ
ρσξίσλ όπνπ δηέκελνλ θαη ζπλεθεληξώζεζαλ άπαληεο εηο ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo
Αιιά θαλέλαο άιινο laquoθαησκεξίηεοraquo δελ θηλήζεθε
ύκθσλα κε ηνλ ιατθό πνηεηή laquoΜπάξκπα Μπαηδειηόraquo ηνλ όκεξν ηνπ Γαζθαινγηάλλε
laquoκηα κέξα ηrsquo Απξηιηνύ σο ην θνιαηζηδάθηraquo νη θαθηαλνί νξγάλσζαλ ην ζηξαηόπεδό
ηνπο ζην κηθξό νξνπέδην Κξάπε ζηελ έμνδν ηνπ θαξαγγηνύ ηνπ Καηξέ ζηα ζύλνξα κε
ηνλ Απνθόξσλα Αιιά νη πιεξνθνξίεο ηνπ Μπαηδειηνύ δελ είλαη πάληα αθξηβείο Οη
επαλαζηαηηθέο ελέξγεηεο είραλ αξρίζεη από πξηλ Αζύδνηνη θαη αζπγθξάηεηνη λεαξνί
επαλαζηάηεο είραλ νξγαλώζεη ζπζηεκαηηθέο επηζέζεηο θαηά ησλ αγάδσλ
Σελ 25 Μαξηίνπ 1770 κηα κέξα πνπ αξγόηεξα ζα γίλεη εζληθό ζύκβνιν δεθάδεο
παπάδεο πάλνπινη θαη δύν ρηιηάδεο επαλαζηάηεο κε ηνπο θαπεηάληνπο ηνπο ύζηεξα από
κηα παλεγπξηθή ιεηηνπξγία κεηά ησλ απαξαηηήησλ ππξνβνιηζκώλ θήξπμαλ ηελ
επαλάζηαζε πςώλνληαο ηελ επαλαζηαηηθή ζεκαία ζηελ Αλώπνιε
Αξρεγνί ησλ επαλαζηαηώλ εθηόο από ηνλ Γαζθαινγηάλλε αλαθέξνληαη ν Μαλνύζαθαο
ν Γησξγάθεο ν Βνπξδνπκπάο ν Υνύξδνο ν Μπνπλάηνο ν παπα ήθεο ν Βνινύδεο ν
Μσξάθεο ν θνξδίιεο θαη αξθεηνί άιινη -νη θαθηαλνί είραλ από ηόηε ην πάζνο γηα ην
θαπεηαληιίθηhellip
Ο Γαζθαινγηάλλεο κε ηνπο δηθνύο ηνπ θαηέβεθε ζηνλ Απνθόξσλα νπιηζκέλνο απηή ηε
θνξά Καη ζην θεθάιη ηνπ ηύιημε καύξν θεθαινκάληηιν ζηε ζέζε ηνπ λαπηηθνύ
θαιπαθηνύ Άιινη θαπεηάληνη πέξαζαλ ζηα Ρεζεκληώηηθα Ο Γαζθαινγηάλλεο έθηαζε
ζηε Μαιάμα θαη κε ην λαπηηθό θαλνθηάιη εξεπλνύζε ην θξεηηθό πέιαγνο γηα λα
αλαθαιύςεη ηα ξνύζηθα θαξάβηα πνπ πεξίκελε Λίγεο κέξεο πξηλ είρε απαληήζεη κε έλα
laquoΜνιώλ Λαβέraquo ζηνπο απεζηαικέλνπο ησλ Σνύξθσλ ηεξσκέλνπο πνπ έθεξλαλ
πξόηαζε ζπλδηαιιαγήο laquoΚαηrsquo νπδέλα ηξόπνλ εζπράδνκελraquo
Όκσο ηειεπηαία ζηηγκή ν Αιέμηνο Οξιόθ κε ην ξώζηθν ζηόιν
αληί λα πιεύζεη πξνο ηα Υαληά όπσο είρε ππνζρεζεί κε ηελ
επηζηνιή πξνο ηνλ Γαζθαινγηάλλε έπιεπζε πξνο ηνλ Σζεζκέ
όπνπ θαη ζπκκάρεζε κε ηνλ ηνύξθηθν ζηόιν θαη ηνπ δόζεθε ν
ηίηινο laquoΣζεζκελεζθεraquo δειαδή ληθεηήο ηνπ Σζεζκέ Η θίλεζε
απηή έκεηλε ζηελ ηζηνξία ζαλ laquoΟξισθηθάraquo θη απέδεημε όηη νη
Έιιελεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζαλ αληηπεξηζπαζκόο ηεο Ρσζίαο
απέλαληη ηεο Σνπξθίαο θαζώο κε ηε ζπλζήθε Κηνπηζνύθ-
Κατλαξηδή νη ξσζηθέο δπλάκεηο απνρώξεζαλ εγθαηαιείπνληαο
ηνπο Έιιελεο
Ο Γαζθαινγηάλλεο βιέπεη ηα ζρέδηα ηνπ λα θαηαξξένπλ κεηά ηελ εγθαηάιεηςε ησλ
Ρώζσλ ελ ηνύηνηο δελ εγθαηαιείπεη ηνλ αγώλα Γελ ππνθύπηεη πλερίδεη έζησ θη αλ
αξρίδεη λα ράλεηαη θάζε ίρλνο ειπίδαο
Ο ζνπιηάλνο είρε πιεξνθνξεζεί από ηηο 10 Απξηιίνπ ηηο θηλεηνπνηήζεηο ηνπ
Γαζθαινγηάλλε Αιιά δελ ήζειε λα θηλεζεί ρσξίο λα εμαθξηβώζεη ηηο πιεξνθνξίεο ηηο
7 Μαΐνπ ηνπ 1770 έθηαζε ζην Μεγάιν Κάζηξν απηνθξαηνξηθό θηξκάλη πνπ όξηδε laquoΑλ
εμαθξηβώζεηε όηη πξάγκαηη νύηνη (νη θαθηαλνί) ηπγράλνπζη επαλαζηάηεο θαη
ζηαζηαζηέο εληζρύνπλ δε ηνπο ερζξνύο ηεο πίζηεσο θαη πξνβαίλνπλ εηο
πξάμεηο αλαηξεπηηθάοhellip ηόηε πάληεο πκείο ελ νκνθσλία εθζηξαηεύζαηε
ελαληίνλ ηνπο θαη πξνβήηε εηο ηελ ζθαγήλ θαη ηνλ αθαληζκόλ απηώλhellipraquo
ην κεηαμύ νη επαλαζηάηεο εμόλησλαλ ηνπο Σνπξθνθξεηηθνύο ηνπ θάκπνπ θαη ηηο
θξνπξέο ησλ κηθξώλ πύξγσλ
Καηά ηα ηνπξθηθά αξρεία ζηηο 28 Μαΐνπ ν αξρεγόο ηνπ ζηξαηνύ πνπ είρε εληνιή λα
ρηππήζεη ηνπο επαλαζηάηεο αλαθέξεη όηη νη πξνζπάζεηέο ηνπ λα εζπράζεη ηνπο
θαθηαλνύο απέηπραλ Ο εγνύκελνο ηνπ Πξέβειε θαη ν επίζθνπνο Αξθαδίαο (Μεζαξάο)
πνπ έζηεηιε γηα ζπκθσλίεο εθδηώρζεθαλ από ηνλ Γαζθαινγηάλλε Οη κάρεο κε ηνλ
ζηξαηό πνπ ζπγθεληξώζεθε ζηηο Βξύζεο άξρηζαλ ηηο ύζηεξεο κέξεο ηνπ Μαΐνπ
Οη ηνπξθηθέο δπλάκεηο ρηππνύζαλ ηα θαθηά από δπν κέξε Από ηελ αλαηνιηθή
δηάβαζε πεξηνρή Σζηιίβδηθα ndash Καιιηθξάηεο Καη θαηά κέησπνλ από ηελ Κξάπε πξνο
Ξπιόδεκα Οη ζπγθξνύζεηο ζπλερίδνληαλ λύρηα θαη κέξα θαη ην αίκα πιεκκύξηδε ηα
απρκεξά βνπλά θαη ην ηζηνξηθό ιαγθάδη ηνπ Καηξέ Οη πξώηνη λεθξνί όκσο δελ ήηαλ
νύηε Σνύξθνη νύηε επαλαζηάηεο Ήηαλ Υξηζηηαλνί άκαρνη πνπ νη Σνύξθνη
ρξεζηκνπνηνύζαλ γηα κεηαθνξείο -ζαθνπιηέξεδεο- θαη ηνπο έζηελαλ κπξνζηά από ηα
δηθά ηνπο ηκήκαηα γηα λα δερζνύλ πξώηνη ηα ππξά ησλ επαλαζηαηώλ
Η ύζηαηε κάρε
Η ππεξνρή ησλ Σνύξθσλ ζε αξηζκό θαη ε απνπζία βνήζεηαο αλάγθαζαλ ηνλ
Γαζθαινγηάλλε λα αλαδηπισζεί ζηα βνπλά θαη ηα πεξάζκαηα Ο αξρεγόο
απνγνεηεπκέλνο από ηελ απαηειή ζηάζε ησλ Ρώζσλ ζπγθέληξσζε όια ηα ηκήκαηα
ζηηο πύιεο ησλ θαθηώλ
Παξά ηελ ηεξάζηηα αξηζκεηηθή ππεξνρή ηνπ
ερζξνύ δίλεη θνληθόηαηε κάρε ζηα ζηελά ηεο
Νίκπξνπ πνπ θξαηά δύν νιόθιεξεο κέξεο Ο
ζθνπόο ηνπ δελ είλαη θπζηθά λα εκπνδίζεη ηε
πξνέιαζε ηνπ ερζξνύ αιιά λα ηελ θαζπζηεξήζεη
γηα λα δνζεί θαηξόο ζηα γπλαηθόπαηδα λα
επηβηβαζζνύλ ζηα θαξάβηα κηα θαη δελ ππήξρε
πηα άιιε ζσηεξία
Ο Σνύξθνο ζεξαζθέξεο αλαθέξεη γξαπηώο ζηνλ παζά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ ηελ 20ή
ηνπ κελόο αθέξ 1184 δειαδή ηελ 6ε Ινπλίνπ 1770 όηη laquoν ζηξαηόο έθζαζε εηο
ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo θαη επεηέζε laquoθαηά ησλ ιεζηώλraquo κε ηειεβόια
ηνπθέθηα θαη ινηπά πνιεκηθά όξγαλα () θαηαζθάδσλ θαη εμνινζξεύσλ
απηνύοraquo
Ο αγώλαο ήηαλ ζθιεξόο θαη άληζνο Αιιά ν ηόπνο επλννύζε ηνπο επαλαζηάηεο Οη
Σνύξθνη έπξεπε λα πεξάζνπλ από θαξάγγηα θαη άλπδξα βνπλά Οη θαθηαλνί ηνπο
πεξίκελαλ παληνύ ηνπο αηθληδίαδαλ θπινύζαλ αθόκε θαη βξάρνπο από ηηο πιαγηέο θαη
ηνπο απνδεθάηηδαλ Οη ζηξαηηώηεο πνπ πξνρσξνύζαλ ζπληεηαγκέλνη καδί κε ηα
ππνδύγηα δελ κπνξνύζαλ λα ακπλζνύλ ζrsquo απηή ηελ πξσηνθαλή κνξθή πνιέκνπ
Οη κέξεο πεξλνύζαλ Γίςα θαη δέζηε βαζάληδε ηνπο εηζβνιείο Οη θαθηαλνί έδηδαλ θαη
κάρεο laquoεθ παξαηάμεσοraquo ζηελ είζνδν θάζε ρσξηνύ Οη Σνύξθνη πεξλνύζαλ αθήλνληαο
εθαηνληάδεο λεθξνύο ζηα ιαγθνπεξάκαηα θαη ζηα πνξνθάξαγγα
Οη Σνύξθνη πιεξνθνξνύληαη όηη ηα γπλαηθόπαηδα έρνπλ ζθνπό λα επηβηβαζζνύλ ζηα
θαξάβηα γηα λα δξαπεηεύζνπλ θη ακέζσο 6000 ζηξαηόο θαηαθζάλεη ζηελ Αλώπνιε γηα
λα ηα εκπνδίζεη Δθηαθόζηνη σο νρηαθόζηνη θαθηαλνί πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή
ηξέρνπλ γηα λα ηα πξνζηαηεύζνπλ Πάλσ από ην Λνπηξό γίλεηαη άγξηα κάρε ζηήζνο κε
ζηήζνο κε ην καραίξη γηαηί κε ηα όπια ππήξρε θίλδπλνο λα θηππήζνπλ ηα
γπλαηθόπαηδα
Από ηνπο 700-800 άλδξεο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
έρνπλ ζθνησζεί νη 300 όκσο θαη νη Σνύξθνη
πιήξσζαλ κε ηίκεκα 1000 λεθξνύο αιιά κπαίλνπλ
ζην ηέινο ζηελ Αλώπνιε Άξρηζε άγξηα ζθαγή
Άλδξεο θαη γπλαίθεο πνιεκνύλ απεγλσζκέλα ώζπνπ
ζθνηώζεθαλ όινη θαη όιεο Μόλν εθαηό
γπλαηθόπαηδα πνπ αηρκαιώηηζαλ νη Σνύξθνη
επέδεζαλ από ηνύην ην άγξην καθειεηό Οη Σνύξθνη
απν εθεί θαη κεηά ζπλέρηδαλ ην εμνλησηηθό ηνπο
έξγν θόβνληαο δέληξα μεξηδώλνληαο ακπέιηα
Όζνπο άλδξεο ζπιιάκβαλαλ ηνπο έζθαδαλ επί
ηόπνπ ελώ ηηο άζρεκεο γπλαίθεο ηα παηδηά θαη ηνπο
γέξνπο ηνπο έξηρλαλ ζε γθξεκνύο γηα λα
δηαζθεδάζνπλ
ηε δηάξθεηα ηνύηεο ηεο θνληθήο κάρεο ν Γαζθαινγηάλλεο είρε ζηείιεη ηε γπλαίθα ηνπ
καδί κε ηηο δύν κεγάιεο ηνπ θόξεο ηε Μαξία θαη ηελ Αλζνύζα ζην Λνπηξό γηα λα
κπνπλ ζην θαξάβη ηνπ Όκσο ζην δξόκν ηξαπκαηίζηεθε ε γνπξνκαιιίλε θαη νη θόξεο
ηεο λνκίδνληαο όηη ζθνηώζεθε ηξέρνπλ απειπηζκέλεο ρσξίο λα μέξνπλ πνπ πεγαίλνπλ
κε απνηέιεζκα λα πέζνπλ ζηα ρέξηα ησλ Σνύξθσλ πνπ όηαλ έκαζαλ όηη είλαη θόξεο ηνπ
αξρεγνύ ηηο παξέδσζαλ ζην ζεξαζθέξε
Ο Γαζθαινγηάλλεο ελ ησ κεηαμύ θαηεβαίλεη ζην Λνπηξό καζαίλεη ην ρακό ησλ παηδηώλ
ηνπ βιέπεη ηε γεληθή θαηαζηξνθή θαη ζηε απειπηζία ηνπ πάλσ απνθαζίδεη λα
παξαδνζεί ζηνλ παζά Οη άιινη αξρεγνί όκσο δελ ηνλ αθήλνπλ λα πξαγκαηνπνηήζεη ηε
ζθέςε ηνπ
Ο παζάο ηνπ έζηεηιε επηζηνιή παξαθαιώληαο ηνλ λα παξαδνζεί θαη κε ηελ ππόζρεζε
νηη αλ θάλεη απηό πνπ ηνπ έιεγε όρη κόλν δελ ζα βιάςεη ηα θαθηά αιιά ζα θύγεη
ακέζσο απν εθεί Ο Γαζθαινγηάλλεο ζπγθαιεί γεληθή ζπλέιεπζε ζηα Κξνύζηα γηα λα
ηνπο αλαθνηλώζεη ηελ πξόηαζε όκσο ε ζπλέιεπζε απνθαζίδεη νκόθσλα όηη ζα
ζπλερίζεη ηνλ αγώλα θαη απαληνύλ ζην παζά νηη δελ ζα παξαδνζνύλ πνηέ Καη ε
ηειεπηαία πξάμε ηνπ αηκαηεξνύ δξάκαηνο παίδεηαη ζην θαξάγγη ηεο Αξάδαηλαο έλα από
ηα πην σξαία θαη επηβιεηηθά θαξάγγηα ησλ Λεπθώλ Οξέσλ κε θαηαθόξπθεο πιεπξέο
εθαηνληάδσλ κέηξσλ
Οη Σνύξθνη καδεύηεθαλ ρακειά θαη ζηξαηνπέδεπζαλ ζην Φξαγθνθάζηειιν όπνπ
ππάξρεη λεξό γηαηί νη θαθηαλνί δειεηεξίαζαλ όια ηα πεγάδηα ηεο πεξηνρήο Καη από
θεη κε επηδξνκέο θαη ελέδξεο πξνζπαζνύζαλ λα
ζπιιάβνπλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε Η εληνιή ηνπ παζά
ήηαλ ξεηή Να ζπιιεθζεί δσληαλόο ν αξρεγόο
Αιιηώο ν ζηξαηόο παξά ηηο απώιεηεο θαη ηηο δαπάλεο
δελ ζα έθεπγε από ηα θαθηά
Αιιά θαη νη θαθηαλνί βξίζθνληαλ ζε ηξαγηθή ζέζε
Όια ηα ρσξηά θακέλα Σα θνπάδηα ηα ζπίηηα νη
ζνδεηέο ιεειαηεκέλεο Καη έθηαλαλ νη ςπρξέο κέξεο
ηνπ Φζηλνπώξνπ ε ιίγν ζα θαηέβαηλαλ ρηόληα ζηα
βνπλά Οη ζάιαζζεο ζα αγξίεπαλ Σα γπλαηθόπαηδα ζα
αθαλίδνληαλ Μέζα ζrsquo απηό ην ηξνκεξό θιίκα ν
Γαζθαινγηάλλεο απνθάζηζε λα δερζεί ηηο επίκνλεο
πξνηάζεηο ησλ παζάδσλ Οη θήξπθεο θξαύγαδαλ θάζε
κέξα
laquoΑλ παξαδνζεί ν Δαζθαινγηάλλεο εκείο ζα θύγνπκε από ηα θαθηά θαη ζα
ρνξεγήζνπκε γεληθή ακλεζηία Ο Δαζθαινγηάλλεο ζα θξαηεζεί γηα έλα
δηάζηεκα ζαλ εγγύεζε όηη δελ ζα ζπλερηζζεί ε επαλάζηαζεraquo
Παξά ηελ θπζηθή θάιπςε ηνπ γλώξηκνπ ηόπνπ ε λίθε ήηαλ αδύλαηε γηα ηνπο
θαθηαλνύο Γξήγνξα νη Σνύξθνη ηνπο πεξηθπθιώλνπλ θαη όζνη επέδεζαλ
αλαγθάζηεθαλ λα δηαζθνξπηζηνύλ ζηα όξε γηα λα ζσζεί ν θαζέλαο όπσο κπνξνύζε
Μεξηθνί ηόηε έθπγαλ από ηε Κξήηε θαη δελ μαλαγύξηζαλ πνηέ πηα Όζνη παξέκεηλαλ
θαηέβαηλαλ ζαλ αεηνί ηε λύθηα από ηηο θνξπθέο ησλ βνπλώλ ζηα ηνπξθνρώξηα ησλ
γύξσ επαξρηώλ ζθνηώλνληαο όζνπο αγάδεο ζπλαληνύζαλ θαη άξπαδαλ όηη έβξηζθαλ
γηα λα ζξέςνπλ ηα πεηλαζκέλα παηδηά ηνπο Οη αγάδεο δελ ηνικνύζαλ λα βγνπλ από ηα
ζπίηηα ηνπο θαη παξά ηε λίθε ηνπο ήηαλ ηξνκνθξαηεκέλνη Κη ν παζάο δελ ήζειε λα
αθήζεη ηα θαθηά ξεκαγκέλα αιιά αθόκε αλππόηαθηα αθνύ θαλέλαο δελ laquoεκνύηηζεraquo
δελ εδήισζε ππνηαγή
Γηα λα ελζαξξύλεη ην Γαζθαινγηάλλε λα παξαδνζεί ηνπ ζηέιλεη θη άιιν γξάκκα ζε
ήπην ηόλν όκσο ηνύηε ηε θνξά
αλ έξζεηο λα κηιήζσκε θαη ζαλ αληακσζνύκε νύια ζε λα ζπκπαζεζηνύλ θαη θίινη ζα
γελνύκε
Κη εθείλνο θάησ από ην βάξνο ηεο επζύλεο γηα ηέηνηα πξσηνθαλή θαηαζηξνθή έζησ
θαη αλ ε πξόζεζή ηνπ δελ ήηαλ θακηά άιιε πέξα από ηε επηζπκία λα ειεπζεξώζεη ηνλ
ηόπν ηνπ από ην δπγό ησλ ηπξάλλσλ ζεσξεί ηνλ εαπηό ηνπ ζαλ θύξην ππεύζπλν θαη
απνθαζίδεη λα παξαδνζεί λνκίδνληαο όηη έηζη ζα εμηιεσζεί
Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη
κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ
εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο
Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ
Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο
αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε
εληειώο
Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα
παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε
ηνπ
Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ
ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο
Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη
ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα
Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν
ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ
Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην
παζά
Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο
αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα
θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε
Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο
Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ
παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε
νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο
Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά
λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ
ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο
Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε
θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ
ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ
Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ
κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα
βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα
δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα
Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί
ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο
άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο
ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε
ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή
λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ
Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα
παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο
ηνπ
Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ
πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
ηνπ
Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε
ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο
βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν
- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία
Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα
ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo
όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο
ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία
ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη
Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη
εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν
Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ
ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό
- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν
δήκηνο
Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα
ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη
έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην
πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην
επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ
λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε
Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη
πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ
Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ
κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ
μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ
σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα
ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο
- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο
Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ
δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ
άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ
Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε
Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ
πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο
πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ
αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν
Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο
πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ
θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο
Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή
Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ
ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε
ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο
δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo
Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ
θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν
Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν
θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα
δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό
ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά
Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη
θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ
εθδίθεζε
πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ
παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν
ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ
Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα
γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο
γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ
επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ
αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo
Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο
πιαηείαο Διεπζεξίαο
Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από
έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ
Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ
ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ
πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο
ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα
θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο
άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ
θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο
Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη
όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο
πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή
ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ
έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ
βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo
Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε
Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ
Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην
Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην
ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε
ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε
πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο
Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ
Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα
Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί
πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ
Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην
ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο
Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά
ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ
άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην
γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο
ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα
θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε
ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν
ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ
αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν
λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα
ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα
έκκεηξν κπζηζηόξεκα
Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο
ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε
παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)
Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ
θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη
ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo
Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ
έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι
Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο
ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ
ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη
ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο
Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη
όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά
ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην
Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ
Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο
(17 Ινπλίνπ 1771)
Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ
ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ
ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo
εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη
(πξώην κέξνο)
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη
λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ
Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη
λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε
Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε
θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε
νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε
κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]
Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν
θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ
λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ
Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo
Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο
Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο
Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη
λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε
λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα
θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα
λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν
πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν
Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo
laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ
θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ
Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα
θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα
Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα
λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα
νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ
θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ
θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο
ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο
Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα
Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα
θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη
ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo
Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο
θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο
πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]
θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ
θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε
λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο
λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο
θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε
ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo
laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη
Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη
κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη
ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη
Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην
γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo
Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ
laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ
νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ
θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη
θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη
θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη
δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]
θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη
θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo
Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ
γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ
Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία
παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία
Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε
πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ
θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ
θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ
θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ
Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε
λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ
θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν
Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη
laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη
επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε
Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε
ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo
Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]
εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη
Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη
λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo
Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ
πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν
θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε
πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]
θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα
θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα
Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη
λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη
Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη
ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη
laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη
πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη
κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε
ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε
άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα
ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo
Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]
θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη
λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]
θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη
Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν
γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ
γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε
γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη
Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο
πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο
ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη
θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη
laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]
γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ
Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ
θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ
πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ
πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]
λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ
θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα
λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα
λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]
ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo
Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη
θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]
ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ
κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ
πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ
λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ
λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο
γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo
Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]
νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη
ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ
κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ
ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη
θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη
θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα
ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα
Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα
παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα
έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη
ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]
Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]
θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη
αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη
ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε
λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη
Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο
θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο
κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη
ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]
θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]
laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο
λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο
κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]
θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη
άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ
γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo
Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα
θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα
Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα
θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα
Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν
λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην
γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη
λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε
Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα
λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα
Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]
θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο
Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε
θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ
λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ
κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε
θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη
θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα
ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια
Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο
ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]
θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη
θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη
πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα
πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα
ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα
θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ
ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ
Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα
από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα
ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε
θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη
Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη
θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]
Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη
γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο
πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο
πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα
εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα
Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ
θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]
θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα
κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα
Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα
επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα
Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο
αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο
θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ
νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν
Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη
θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη
Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα
θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα
Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ
εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ
Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα
κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα
κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ
θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ
ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]
αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα
Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]
θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]
Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]
εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο
ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα
ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα
πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα
κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα
Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο
πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]
αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα
πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα
ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε
άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε
Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα
Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα
ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα
απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα
θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα
θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα
ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη
θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη
θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα
νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα
θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ
θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ
Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε
νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε
Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν
σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν
ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ
θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip
(δεύηεξν κέξνο)
Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο
πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο
ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]
εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο
ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]
θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα
κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα
Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
Ήηαλ δεηλνί λπρηνπνιεκηζηέο θαη νδνηπόξνη Οη Σνύξθνη ηνπο απνθαινύζαλ laquoετηάλ
ηαθηκίraquo θαη ηνλ αξρεγό ηνπο Γαηκνλάξρε
Οη θαθηαλνί είραλ θαη κόληκε αληηδηθία κε ηνλ
κεγάιν γαηνθηήκνλα θαη θηελνηξόθν Ικπξαήκ
Αιεδάθη έλαλ απόγνλν Δλεηώλ εμσκνηώλ πνπ
θξαηνύζε όιεο ηηο βνξηλέο πιεπξέο ησλ
θαθηαλώλ βνπλώλ Δίρε ζηήζεη κηηάηα πάεη λα
πεη ζηάλεο δεθαηέζζεξηο από ηα ζύλνξα ηνπ
Ρεζύκλνπ κέρξη ηε Μαιάμα ην βνπλό πνπ ζηέθεη
πάλσ από ηε νύδα
Ο πύξγνο ηνπ παιηό ελεηηθό θξνύξην θηηζκέλν
πάλσ ζηε κνλαδηθή έμνδν ησλ θαθηώλ ζηέγαδε
δεθάδεο ελόπινπο κεηαμύ ησλ νπνίσλ θαη
ρξηζηηαλνύο Καη νη πνηκέλεο ηνπ είραλ ζπλερείο
αληηδηθίεο κε ηνπο θαθηαλνύο
Ο Αιεδάθηο ήηαλ ν βαζηθόο επηηεξεηήο ησλ
θαθηαλώλ θαη ν πιεξνθνξηνδόηεο ησλ
Σνύξθσλ γηrsquo απηό θαη δελ ηνλ ρώλεπαλ νη άιινη αγάδεο ηεο πεξηνρήο θαη δελ
αληέδξαζαλ όηαλ ιίγα ρξόληα αξγόηεξα ηνλ εμόλησζαλ νη θαθηαλνί
Οη πξώηεο θήκεο ηεο επαλάζηαζεο
Παξά ηε κπζηηθόηεηα θήκεο πσο ηα θαθηά εηνηκάδνληαλ λα ζεθσζνύλ δηέηξεραλ ηηο
άγξηεο αθξνγηαιηέο θαηέβαηλαλ ζηα βάζε ησλ επηά κεγάισλ θαξαγγηώλ θαη έθηαλαλ
σο ηηο δεθάδεο θνξπθέο πνπ πςώλνπλ ην κεγαιείν ησλ Μαδάξσλ σο δπόκηζη
ρηιηόκεηξα ςειά Οη Σνύξθνη ήηαλ θνβηζκέλνη από ηηο θήκεο γηα ηνλ ξσζηθό ζηόιν πνπ
είρε θαηαθιύζεη ην Αηγαίν Καη πεξίκελαλ αλήζπρνη ηελ έθξεμε
Η επηζηξνθή ηνπ Δαζθαινγηάλλε θαη νη ξσζηθέο ππνζρέζεηο
Ο Γαζθαινγηάλλεο γπξλά ζηα θαθηά γεκάηνο όλεηξα θαη ελζνπζηαζκό γηα ηελ
απειεπζέξσζε ηνπ ηόπνπ ηνπ θαη κε ηόζα ραξνύκελα ζπλαηζζήκαηα δελ δπζθνιεύεηαη
θαζόινπ κηα θη έρεη θπζηθό εγεηηθό ράξηζκα λα εκςπρώζεη ηνπο ζπκπαηξηώηεο ηνπ
Σνπο θάλεη λα πηζηέςνπλ όηη ήξζε ε ώξα λα ειεπζεξσζεί ην γέλνο ησλ Διιήλσλ από
ηνπο Αγαξελνύο κε ηε βνήζεηα ηνπ μαλζνύ γέλνπο ησλ Ρώζσλ δειαδή όπσο
πξνέιεγε ν ρξεζκόο ηεο laquoΟπηαζίαοraquo ηνπ Αγαζαγγέινπ ελόο πεξίεξγνπ βηβιίνπ πνπ
θπθινθνξνύζε επξύηαηα ηνλ 18ν αηώλα Σν βηβιίν απηό όπνηνο θη αλ ήηαλ ν ζθνπόο
εθείλνπ πνπ ην έγξαςε θη αλεμάξηεηα ηεο πξνθεηηθήο ηνπ αμίαο είλαη γεγνλόο πσο είρε
κεγάιε επίδξαζε ζην θξόλεκα ησλ Διιήλσλ αλαπηέξσζε θαη ελίζρπζε
αλακθηζβήηεηα ηηο ειπίδεο γηα ηελ απειεπζέξσζε θαη αλάζηαζε ηεο εζληθήο
θιεξνλνκηάο
Ο Γαζθαινγηάλλεο αθνύ μεπέξαζε θάπνηνο από ηνπο ελδνηαζκνύο ησλ θαπεηαλαίσλ
θαη αθνύ ηνπο βεβαίσζε όηη ν Μόζθνβνο κάρεηαη θηόιαο ζηα ειιεληθά λεξά έθπγε γηα
ηελ Αδξηαηηθή θαη γύξηζε ηα Υξηζηνύγελλα ηνπ ίδηνπ ρξόλνπ θνξησκέλνο όπια θαη
ειπίδεο
laquoΜεζνύληνο ηνπ κελόο ηεβάιraquo δειαδή ην ηέινο Ιαλνπαξίνπ 1770 νη Σνύξθνη ησλ
Υαλίσλ αλαθέξνπλ ζηνλ ζνπιηάλν όηη όπσο απνθαιύπηνπλ laquoεμ αιιεπαιιήισλ πεγώλ
γξαπηαί πιεξνθνξίαηraquo δεθάδεο ξνύζηθα πινία εηζέβαιαλ ζηε Μεζόγεην από ην
Γηβξαιηάξ Φήκεο αιιά θαη αιεζηλέο εηδήζεηο πήγαηλαλ θαη ήξρνλην αλάκεζα ζηα Υαληά
θαη ηελ Κσλζηαληηλνύπνιε Οη παζάδεο ηεο Κξήηεο παληθόβιεηνη απαγόξεπζαλ ζηνπο
Υξηζηηαλνύο λα θνξνύλ ξνύρα όκνηα κε ησλ Σνύξθσλ ηηο πόξηεο ηνπο ράξαμαλ
δηαθξηηηθά ζεκάδηαhellip
Ο Αιέμηνο Οξιώθ πνπ βξηζθόηαλ ηόηε ζηε Πάξν κε ην ξώζηθν ζηόιν ζηέιλεη μαλά
επηζηνιή ζηνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ ππόζρεηαη γηα άιιε κηα θνξά βνήζεηα αθνύ
αξρίζεη ηνλ αγώλα Με ηε γξαπηή δηαβεβαίσζε ηνπ αξκόδηνπ εθπξνζώπνπ ηεο Ρσζίαο
δελ ήηαλ δπλαηόλ λα κε πηζηέςνπλ νηη κηα νκόδνμε απηνθξαηνξία κε ηόζεο
δπλαηόηεηεο κπνξνύζε λα ηνπο εγθαηαιείςεη ζηα λύρηα ηνπ αηκνβόξνπ ζεξίνπ γηα λα
ηνπο θαηαζπαξάμεη
Η επαλάζηαζε
Μεηά ηηο θαζηεξσκέλεο ζπλειεύζεηο ζηηο
νπνίεο όινη νη laquoάλδξεο ησλ αξκάησλraquo
ςήθηδαλ ζηηο απιέο ηεο πόιεκν ή εηξήλε
νη θαπεηάληνη θίλεζαλ θαλεξά πιένλ ηηο
πξνπαξαζθεπέο Με πξόζρεκα ην Πάζρα
έθεπγαλ από ηα Κάζηξα θαη ηα πεδηλά ρσξηά
νη θαθηαλνί laquoάπνηθνηraquo θαη καδεύνληαλ ζηα
θαθηά γηα λα αξκαησζνύλ θαη λα
θαηαηαρζνύλ ζηα επαλαζηαηηθά ζώκαηα
Σνπξθηθό έγγξαθν επηζεκαίλεη όηη νη άπηζηνη απηνί laquoαλερώξεζαλ θξπθίσο εθ ησλ
ρσξίσλ όπνπ δηέκελνλ θαη ζπλεθεληξώζεζαλ άπαληεο εηο ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo
Αιιά θαλέλαο άιινο laquoθαησκεξίηεοraquo δελ θηλήζεθε
ύκθσλα κε ηνλ ιατθό πνηεηή laquoΜπάξκπα Μπαηδειηόraquo ηνλ όκεξν ηνπ Γαζθαινγηάλλε
laquoκηα κέξα ηrsquo Απξηιηνύ σο ην θνιαηζηδάθηraquo νη θαθηαλνί νξγάλσζαλ ην ζηξαηόπεδό
ηνπο ζην κηθξό νξνπέδην Κξάπε ζηελ έμνδν ηνπ θαξαγγηνύ ηνπ Καηξέ ζηα ζύλνξα κε
ηνλ Απνθόξσλα Αιιά νη πιεξνθνξίεο ηνπ Μπαηδειηνύ δελ είλαη πάληα αθξηβείο Οη
επαλαζηαηηθέο ελέξγεηεο είραλ αξρίζεη από πξηλ Αζύδνηνη θαη αζπγθξάηεηνη λεαξνί
επαλαζηάηεο είραλ νξγαλώζεη ζπζηεκαηηθέο επηζέζεηο θαηά ησλ αγάδσλ
Σελ 25 Μαξηίνπ 1770 κηα κέξα πνπ αξγόηεξα ζα γίλεη εζληθό ζύκβνιν δεθάδεο
παπάδεο πάλνπινη θαη δύν ρηιηάδεο επαλαζηάηεο κε ηνπο θαπεηάληνπο ηνπο ύζηεξα από
κηα παλεγπξηθή ιεηηνπξγία κεηά ησλ απαξαηηήησλ ππξνβνιηζκώλ θήξπμαλ ηελ
επαλάζηαζε πςώλνληαο ηελ επαλαζηαηηθή ζεκαία ζηελ Αλώπνιε
Αξρεγνί ησλ επαλαζηαηώλ εθηόο από ηνλ Γαζθαινγηάλλε αλαθέξνληαη ν Μαλνύζαθαο
ν Γησξγάθεο ν Βνπξδνπκπάο ν Υνύξδνο ν Μπνπλάηνο ν παπα ήθεο ν Βνινύδεο ν
Μσξάθεο ν θνξδίιεο θαη αξθεηνί άιινη -νη θαθηαλνί είραλ από ηόηε ην πάζνο γηα ην
θαπεηαληιίθηhellip
Ο Γαζθαινγηάλλεο κε ηνπο δηθνύο ηνπ θαηέβεθε ζηνλ Απνθόξσλα νπιηζκέλνο απηή ηε
θνξά Καη ζην θεθάιη ηνπ ηύιημε καύξν θεθαινκάληηιν ζηε ζέζε ηνπ λαπηηθνύ
θαιπαθηνύ Άιινη θαπεηάληνη πέξαζαλ ζηα Ρεζεκληώηηθα Ο Γαζθαινγηάλλεο έθηαζε
ζηε Μαιάμα θαη κε ην λαπηηθό θαλνθηάιη εξεπλνύζε ην θξεηηθό πέιαγνο γηα λα
αλαθαιύςεη ηα ξνύζηθα θαξάβηα πνπ πεξίκελε Λίγεο κέξεο πξηλ είρε απαληήζεη κε έλα
laquoΜνιώλ Λαβέraquo ζηνπο απεζηαικέλνπο ησλ Σνύξθσλ ηεξσκέλνπο πνπ έθεξλαλ
πξόηαζε ζπλδηαιιαγήο laquoΚαηrsquo νπδέλα ηξόπνλ εζπράδνκελraquo
Όκσο ηειεπηαία ζηηγκή ν Αιέμηνο Οξιόθ κε ην ξώζηθν ζηόιν
αληί λα πιεύζεη πξνο ηα Υαληά όπσο είρε ππνζρεζεί κε ηελ
επηζηνιή πξνο ηνλ Γαζθαινγηάλλε έπιεπζε πξνο ηνλ Σζεζκέ
όπνπ θαη ζπκκάρεζε κε ηνλ ηνύξθηθν ζηόιν θαη ηνπ δόζεθε ν
ηίηινο laquoΣζεζκελεζθεraquo δειαδή ληθεηήο ηνπ Σζεζκέ Η θίλεζε
απηή έκεηλε ζηελ ηζηνξία ζαλ laquoΟξισθηθάraquo θη απέδεημε όηη νη
Έιιελεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζαλ αληηπεξηζπαζκόο ηεο Ρσζίαο
απέλαληη ηεο Σνπξθίαο θαζώο κε ηε ζπλζήθε Κηνπηζνύθ-
Κατλαξηδή νη ξσζηθέο δπλάκεηο απνρώξεζαλ εγθαηαιείπνληαο
ηνπο Έιιελεο
Ο Γαζθαινγηάλλεο βιέπεη ηα ζρέδηα ηνπ λα θαηαξξένπλ κεηά ηελ εγθαηάιεηςε ησλ
Ρώζσλ ελ ηνύηνηο δελ εγθαηαιείπεη ηνλ αγώλα Γελ ππνθύπηεη πλερίδεη έζησ θη αλ
αξρίδεη λα ράλεηαη θάζε ίρλνο ειπίδαο
Ο ζνπιηάλνο είρε πιεξνθνξεζεί από ηηο 10 Απξηιίνπ ηηο θηλεηνπνηήζεηο ηνπ
Γαζθαινγηάλλε Αιιά δελ ήζειε λα θηλεζεί ρσξίο λα εμαθξηβώζεη ηηο πιεξνθνξίεο ηηο
7 Μαΐνπ ηνπ 1770 έθηαζε ζην Μεγάιν Κάζηξν απηνθξαηνξηθό θηξκάλη πνπ όξηδε laquoΑλ
εμαθξηβώζεηε όηη πξάγκαηη νύηνη (νη θαθηαλνί) ηπγράλνπζη επαλαζηάηεο θαη
ζηαζηαζηέο εληζρύνπλ δε ηνπο ερζξνύο ηεο πίζηεσο θαη πξνβαίλνπλ εηο
πξάμεηο αλαηξεπηηθάοhellip ηόηε πάληεο πκείο ελ νκνθσλία εθζηξαηεύζαηε
ελαληίνλ ηνπο θαη πξνβήηε εηο ηελ ζθαγήλ θαη ηνλ αθαληζκόλ απηώλhellipraquo
ην κεηαμύ νη επαλαζηάηεο εμόλησλαλ ηνπο Σνπξθνθξεηηθνύο ηνπ θάκπνπ θαη ηηο
θξνπξέο ησλ κηθξώλ πύξγσλ
Καηά ηα ηνπξθηθά αξρεία ζηηο 28 Μαΐνπ ν αξρεγόο ηνπ ζηξαηνύ πνπ είρε εληνιή λα
ρηππήζεη ηνπο επαλαζηάηεο αλαθέξεη όηη νη πξνζπάζεηέο ηνπ λα εζπράζεη ηνπο
θαθηαλνύο απέηπραλ Ο εγνύκελνο ηνπ Πξέβειε θαη ν επίζθνπνο Αξθαδίαο (Μεζαξάο)
πνπ έζηεηιε γηα ζπκθσλίεο εθδηώρζεθαλ από ηνλ Γαζθαινγηάλλε Οη κάρεο κε ηνλ
ζηξαηό πνπ ζπγθεληξώζεθε ζηηο Βξύζεο άξρηζαλ ηηο ύζηεξεο κέξεο ηνπ Μαΐνπ
Οη ηνπξθηθέο δπλάκεηο ρηππνύζαλ ηα θαθηά από δπν κέξε Από ηελ αλαηνιηθή
δηάβαζε πεξηνρή Σζηιίβδηθα ndash Καιιηθξάηεο Καη θαηά κέησπνλ από ηελ Κξάπε πξνο
Ξπιόδεκα Οη ζπγθξνύζεηο ζπλερίδνληαλ λύρηα θαη κέξα θαη ην αίκα πιεκκύξηδε ηα
απρκεξά βνπλά θαη ην ηζηνξηθό ιαγθάδη ηνπ Καηξέ Οη πξώηνη λεθξνί όκσο δελ ήηαλ
νύηε Σνύξθνη νύηε επαλαζηάηεο Ήηαλ Υξηζηηαλνί άκαρνη πνπ νη Σνύξθνη
ρξεζηκνπνηνύζαλ γηα κεηαθνξείο -ζαθνπιηέξεδεο- θαη ηνπο έζηελαλ κπξνζηά από ηα
δηθά ηνπο ηκήκαηα γηα λα δερζνύλ πξώηνη ηα ππξά ησλ επαλαζηαηώλ
Η ύζηαηε κάρε
Η ππεξνρή ησλ Σνύξθσλ ζε αξηζκό θαη ε απνπζία βνήζεηαο αλάγθαζαλ ηνλ
Γαζθαινγηάλλε λα αλαδηπισζεί ζηα βνπλά θαη ηα πεξάζκαηα Ο αξρεγόο
απνγνεηεπκέλνο από ηελ απαηειή ζηάζε ησλ Ρώζσλ ζπγθέληξσζε όια ηα ηκήκαηα
ζηηο πύιεο ησλ θαθηώλ
Παξά ηελ ηεξάζηηα αξηζκεηηθή ππεξνρή ηνπ
ερζξνύ δίλεη θνληθόηαηε κάρε ζηα ζηελά ηεο
Νίκπξνπ πνπ θξαηά δύν νιόθιεξεο κέξεο Ο
ζθνπόο ηνπ δελ είλαη θπζηθά λα εκπνδίζεη ηε
πξνέιαζε ηνπ ερζξνύ αιιά λα ηελ θαζπζηεξήζεη
γηα λα δνζεί θαηξόο ζηα γπλαηθόπαηδα λα
επηβηβαζζνύλ ζηα θαξάβηα κηα θαη δελ ππήξρε
πηα άιιε ζσηεξία
Ο Σνύξθνο ζεξαζθέξεο αλαθέξεη γξαπηώο ζηνλ παζά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ ηελ 20ή
ηνπ κελόο αθέξ 1184 δειαδή ηελ 6ε Ινπλίνπ 1770 όηη laquoν ζηξαηόο έθζαζε εηο
ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo θαη επεηέζε laquoθαηά ησλ ιεζηώλraquo κε ηειεβόια
ηνπθέθηα θαη ινηπά πνιεκηθά όξγαλα () θαηαζθάδσλ θαη εμνινζξεύσλ
απηνύοraquo
Ο αγώλαο ήηαλ ζθιεξόο θαη άληζνο Αιιά ν ηόπνο επλννύζε ηνπο επαλαζηάηεο Οη
Σνύξθνη έπξεπε λα πεξάζνπλ από θαξάγγηα θαη άλπδξα βνπλά Οη θαθηαλνί ηνπο
πεξίκελαλ παληνύ ηνπο αηθληδίαδαλ θπινύζαλ αθόκε θαη βξάρνπο από ηηο πιαγηέο θαη
ηνπο απνδεθάηηδαλ Οη ζηξαηηώηεο πνπ πξνρσξνύζαλ ζπληεηαγκέλνη καδί κε ηα
ππνδύγηα δελ κπνξνύζαλ λα ακπλζνύλ ζrsquo απηή ηελ πξσηνθαλή κνξθή πνιέκνπ
Οη κέξεο πεξλνύζαλ Γίςα θαη δέζηε βαζάληδε ηνπο εηζβνιείο Οη θαθηαλνί έδηδαλ θαη
κάρεο laquoεθ παξαηάμεσοraquo ζηελ είζνδν θάζε ρσξηνύ Οη Σνύξθνη πεξλνύζαλ αθήλνληαο
εθαηνληάδεο λεθξνύο ζηα ιαγθνπεξάκαηα θαη ζηα πνξνθάξαγγα
Οη Σνύξθνη πιεξνθνξνύληαη όηη ηα γπλαηθόπαηδα έρνπλ ζθνπό λα επηβηβαζζνύλ ζηα
θαξάβηα γηα λα δξαπεηεύζνπλ θη ακέζσο 6000 ζηξαηόο θαηαθζάλεη ζηελ Αλώπνιε γηα
λα ηα εκπνδίζεη Δθηαθόζηνη σο νρηαθόζηνη θαθηαλνί πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή
ηξέρνπλ γηα λα ηα πξνζηαηεύζνπλ Πάλσ από ην Λνπηξό γίλεηαη άγξηα κάρε ζηήζνο κε
ζηήζνο κε ην καραίξη γηαηί κε ηα όπια ππήξρε θίλδπλνο λα θηππήζνπλ ηα
γπλαηθόπαηδα
Από ηνπο 700-800 άλδξεο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
έρνπλ ζθνησζεί νη 300 όκσο θαη νη Σνύξθνη
πιήξσζαλ κε ηίκεκα 1000 λεθξνύο αιιά κπαίλνπλ
ζην ηέινο ζηελ Αλώπνιε Άξρηζε άγξηα ζθαγή
Άλδξεο θαη γπλαίθεο πνιεκνύλ απεγλσζκέλα ώζπνπ
ζθνηώζεθαλ όινη θαη όιεο Μόλν εθαηό
γπλαηθόπαηδα πνπ αηρκαιώηηζαλ νη Σνύξθνη
επέδεζαλ από ηνύην ην άγξην καθειεηό Οη Σνύξθνη
απν εθεί θαη κεηά ζπλέρηδαλ ην εμνλησηηθό ηνπο
έξγν θόβνληαο δέληξα μεξηδώλνληαο ακπέιηα
Όζνπο άλδξεο ζπιιάκβαλαλ ηνπο έζθαδαλ επί
ηόπνπ ελώ ηηο άζρεκεο γπλαίθεο ηα παηδηά θαη ηνπο
γέξνπο ηνπο έξηρλαλ ζε γθξεκνύο γηα λα
δηαζθεδάζνπλ
ηε δηάξθεηα ηνύηεο ηεο θνληθήο κάρεο ν Γαζθαινγηάλλεο είρε ζηείιεη ηε γπλαίθα ηνπ
καδί κε ηηο δύν κεγάιεο ηνπ θόξεο ηε Μαξία θαη ηελ Αλζνύζα ζην Λνπηξό γηα λα
κπνπλ ζην θαξάβη ηνπ Όκσο ζην δξόκν ηξαπκαηίζηεθε ε γνπξνκαιιίλε θαη νη θόξεο
ηεο λνκίδνληαο όηη ζθνηώζεθε ηξέρνπλ απειπηζκέλεο ρσξίο λα μέξνπλ πνπ πεγαίλνπλ
κε απνηέιεζκα λα πέζνπλ ζηα ρέξηα ησλ Σνύξθσλ πνπ όηαλ έκαζαλ όηη είλαη θόξεο ηνπ
αξρεγνύ ηηο παξέδσζαλ ζην ζεξαζθέξε
Ο Γαζθαινγηάλλεο ελ ησ κεηαμύ θαηεβαίλεη ζην Λνπηξό καζαίλεη ην ρακό ησλ παηδηώλ
ηνπ βιέπεη ηε γεληθή θαηαζηξνθή θαη ζηε απειπηζία ηνπ πάλσ απνθαζίδεη λα
παξαδνζεί ζηνλ παζά Οη άιινη αξρεγνί όκσο δελ ηνλ αθήλνπλ λα πξαγκαηνπνηήζεη ηε
ζθέςε ηνπ
Ο παζάο ηνπ έζηεηιε επηζηνιή παξαθαιώληαο ηνλ λα παξαδνζεί θαη κε ηελ ππόζρεζε
νηη αλ θάλεη απηό πνπ ηνπ έιεγε όρη κόλν δελ ζα βιάςεη ηα θαθηά αιιά ζα θύγεη
ακέζσο απν εθεί Ο Γαζθαινγηάλλεο ζπγθαιεί γεληθή ζπλέιεπζε ζηα Κξνύζηα γηα λα
ηνπο αλαθνηλώζεη ηελ πξόηαζε όκσο ε ζπλέιεπζε απνθαζίδεη νκόθσλα όηη ζα
ζπλερίζεη ηνλ αγώλα θαη απαληνύλ ζην παζά νηη δελ ζα παξαδνζνύλ πνηέ Καη ε
ηειεπηαία πξάμε ηνπ αηκαηεξνύ δξάκαηνο παίδεηαη ζην θαξάγγη ηεο Αξάδαηλαο έλα από
ηα πην σξαία θαη επηβιεηηθά θαξάγγηα ησλ Λεπθώλ Οξέσλ κε θαηαθόξπθεο πιεπξέο
εθαηνληάδσλ κέηξσλ
Οη Σνύξθνη καδεύηεθαλ ρακειά θαη ζηξαηνπέδεπζαλ ζην Φξαγθνθάζηειιν όπνπ
ππάξρεη λεξό γηαηί νη θαθηαλνί δειεηεξίαζαλ όια ηα πεγάδηα ηεο πεξηνρήο Καη από
θεη κε επηδξνκέο θαη ελέδξεο πξνζπαζνύζαλ λα
ζπιιάβνπλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε Η εληνιή ηνπ παζά
ήηαλ ξεηή Να ζπιιεθζεί δσληαλόο ν αξρεγόο
Αιιηώο ν ζηξαηόο παξά ηηο απώιεηεο θαη ηηο δαπάλεο
δελ ζα έθεπγε από ηα θαθηά
Αιιά θαη νη θαθηαλνί βξίζθνληαλ ζε ηξαγηθή ζέζε
Όια ηα ρσξηά θακέλα Σα θνπάδηα ηα ζπίηηα νη
ζνδεηέο ιεειαηεκέλεο Καη έθηαλαλ νη ςπρξέο κέξεο
ηνπ Φζηλνπώξνπ ε ιίγν ζα θαηέβαηλαλ ρηόληα ζηα
βνπλά Οη ζάιαζζεο ζα αγξίεπαλ Σα γπλαηθόπαηδα ζα
αθαλίδνληαλ Μέζα ζrsquo απηό ην ηξνκεξό θιίκα ν
Γαζθαινγηάλλεο απνθάζηζε λα δερζεί ηηο επίκνλεο
πξνηάζεηο ησλ παζάδσλ Οη θήξπθεο θξαύγαδαλ θάζε
κέξα
laquoΑλ παξαδνζεί ν Δαζθαινγηάλλεο εκείο ζα θύγνπκε από ηα θαθηά θαη ζα
ρνξεγήζνπκε γεληθή ακλεζηία Ο Δαζθαινγηάλλεο ζα θξαηεζεί γηα έλα
δηάζηεκα ζαλ εγγύεζε όηη δελ ζα ζπλερηζζεί ε επαλάζηαζεraquo
Παξά ηελ θπζηθή θάιπςε ηνπ γλώξηκνπ ηόπνπ ε λίθε ήηαλ αδύλαηε γηα ηνπο
θαθηαλνύο Γξήγνξα νη Σνύξθνη ηνπο πεξηθπθιώλνπλ θαη όζνη επέδεζαλ
αλαγθάζηεθαλ λα δηαζθνξπηζηνύλ ζηα όξε γηα λα ζσζεί ν θαζέλαο όπσο κπνξνύζε
Μεξηθνί ηόηε έθπγαλ από ηε Κξήηε θαη δελ μαλαγύξηζαλ πνηέ πηα Όζνη παξέκεηλαλ
θαηέβαηλαλ ζαλ αεηνί ηε λύθηα από ηηο θνξπθέο ησλ βνπλώλ ζηα ηνπξθνρώξηα ησλ
γύξσ επαξρηώλ ζθνηώλνληαο όζνπο αγάδεο ζπλαληνύζαλ θαη άξπαδαλ όηη έβξηζθαλ
γηα λα ζξέςνπλ ηα πεηλαζκέλα παηδηά ηνπο Οη αγάδεο δελ ηνικνύζαλ λα βγνπλ από ηα
ζπίηηα ηνπο θαη παξά ηε λίθε ηνπο ήηαλ ηξνκνθξαηεκέλνη Κη ν παζάο δελ ήζειε λα
αθήζεη ηα θαθηά ξεκαγκέλα αιιά αθόκε αλππόηαθηα αθνύ θαλέλαο δελ laquoεκνύηηζεraquo
δελ εδήισζε ππνηαγή
Γηα λα ελζαξξύλεη ην Γαζθαινγηάλλε λα παξαδνζεί ηνπ ζηέιλεη θη άιιν γξάκκα ζε
ήπην ηόλν όκσο ηνύηε ηε θνξά
αλ έξζεηο λα κηιήζσκε θαη ζαλ αληακσζνύκε νύια ζε λα ζπκπαζεζηνύλ θαη θίινη ζα
γελνύκε
Κη εθείλνο θάησ από ην βάξνο ηεο επζύλεο γηα ηέηνηα πξσηνθαλή θαηαζηξνθή έζησ
θαη αλ ε πξόζεζή ηνπ δελ ήηαλ θακηά άιιε πέξα από ηε επηζπκία λα ειεπζεξώζεη ηνλ
ηόπν ηνπ από ην δπγό ησλ ηπξάλλσλ ζεσξεί ηνλ εαπηό ηνπ ζαλ θύξην ππεύζπλν θαη
απνθαζίδεη λα παξαδνζεί λνκίδνληαο όηη έηζη ζα εμηιεσζεί
Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη
κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ
εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο
Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ
Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο
αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε
εληειώο
Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα
παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε
ηνπ
Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ
ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο
Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη
ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα
Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν
ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ
Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην
παζά
Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο
αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα
θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε
Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο
Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ
παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε
νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο
Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά
λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ
ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο
Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε
θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ
ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ
Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ
κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα
βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα
δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα
Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί
ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο
άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο
ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε
ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή
λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ
Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα
παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο
ηνπ
Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ
πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
ηνπ
Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε
ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο
βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν
- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία
Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα
ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo
όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο
ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία
ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη
Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη
εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν
Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ
ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό
- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν
δήκηνο
Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα
ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη
έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην
πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην
επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ
λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε
Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη
πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ
Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ
κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ
μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ
σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα
ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο
- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο
Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ
δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ
άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ
Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε
Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ
πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο
πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ
αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν
Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο
πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ
θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο
Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή
Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ
ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε
ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο
δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo
Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ
θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν
Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν
θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα
δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό
ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά
Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη
θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ
εθδίθεζε
πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ
παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν
ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ
Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα
γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο
γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ
επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ
αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo
Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο
πιαηείαο Διεπζεξίαο
Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από
έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ
Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ
ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ
πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο
ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα
θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο
άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ
θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο
Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη
όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο
πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή
ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ
έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ
βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo
Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε
Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ
Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην
Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην
ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε
ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε
πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο
Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ
Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα
Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί
πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ
Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην
ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο
Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά
ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ
άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην
γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο
ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα
θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε
ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν
ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ
αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν
λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα
ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα
έκκεηξν κπζηζηόξεκα
Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο
ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε
παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)
Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ
θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη
ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo
Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ
έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι
Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο
ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ
ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη
ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο
Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη
όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά
ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην
Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ
Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο
(17 Ινπλίνπ 1771)
Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ
ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ
ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo
εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη
(πξώην κέξνο)
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη
λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ
Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη
λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε
Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε
θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε
νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε
κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]
Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν
θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ
λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ
Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo
Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο
Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο
Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη
λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε
λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα
θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα
λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν
πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν
Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo
laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ
θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ
Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα
θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα
Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα
λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα
νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ
θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ
θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο
ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο
Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα
Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα
θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη
ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo
Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο
θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο
πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]
θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ
θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε
λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο
λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο
θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε
ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo
laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη
Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη
κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη
ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη
Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην
γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo
Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ
laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ
νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ
θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη
θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη
θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη
δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]
θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη
θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo
Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ
γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ
Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία
παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία
Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε
πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ
θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ
θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ
θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ
Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε
λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ
θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν
Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη
laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη
επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε
Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε
ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo
Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]
εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη
Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη
λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo
Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ
πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν
θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε
πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]
θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα
θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα
Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη
λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη
Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη
ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη
laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη
πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη
κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε
ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε
άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα
ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo
Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]
θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη
λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]
θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη
Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν
γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ
γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε
γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη
Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο
πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο
ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη
θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη
laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]
γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ
Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ
θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ
πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ
πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]
λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ
θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα
λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα
λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]
ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo
Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη
θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]
ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ
κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ
πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ
λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ
λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο
γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo
Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]
νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη
ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ
κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ
ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη
θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη
θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα
ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα
Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα
παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα
έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη
ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]
Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]
θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη
αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη
ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε
λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη
Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο
θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο
κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη
ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]
θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]
laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο
λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο
κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]
θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη
άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ
γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo
Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα
θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα
Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα
θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα
Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν
λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην
γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη
λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε
Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα
λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα
Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]
θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο
Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε
θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ
λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ
κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε
θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη
θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα
ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια
Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο
ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]
θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη
θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη
πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα
πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα
ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα
θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ
ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ
Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα
από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα
ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε
θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη
Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη
θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]
Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη
γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο
πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο
πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα
εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα
Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ
θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]
θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα
κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα
Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα
επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα
Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο
αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο
θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ
νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν
Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη
θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη
Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα
θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα
Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ
εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ
Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα
κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα
κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ
θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ
ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]
αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα
Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]
θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]
Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]
εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο
ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα
ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα
πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα
κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα
Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο
πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]
αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα
πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα
ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε
άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε
Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα
Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα
ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα
απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα
θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα
θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα
ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη
θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη
θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα
νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα
θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ
θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ
Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε
νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε
Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν
σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν
ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ
θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip
(δεύηεξν κέξνο)
Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο
πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο
ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]
εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο
ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]
θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα
κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα
Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
Ο Γαζθαινγηάλλεο αθνύ μεπέξαζε θάπνηνο από ηνπο ελδνηαζκνύο ησλ θαπεηαλαίσλ
θαη αθνύ ηνπο βεβαίσζε όηη ν Μόζθνβνο κάρεηαη θηόιαο ζηα ειιεληθά λεξά έθπγε γηα
ηελ Αδξηαηηθή θαη γύξηζε ηα Υξηζηνύγελλα ηνπ ίδηνπ ρξόλνπ θνξησκέλνο όπια θαη
ειπίδεο
laquoΜεζνύληνο ηνπ κελόο ηεβάιraquo δειαδή ην ηέινο Ιαλνπαξίνπ 1770 νη Σνύξθνη ησλ
Υαλίσλ αλαθέξνπλ ζηνλ ζνπιηάλν όηη όπσο απνθαιύπηνπλ laquoεμ αιιεπαιιήισλ πεγώλ
γξαπηαί πιεξνθνξίαηraquo δεθάδεο ξνύζηθα πινία εηζέβαιαλ ζηε Μεζόγεην από ην
Γηβξαιηάξ Φήκεο αιιά θαη αιεζηλέο εηδήζεηο πήγαηλαλ θαη ήξρνλην αλάκεζα ζηα Υαληά
θαη ηελ Κσλζηαληηλνύπνιε Οη παζάδεο ηεο Κξήηεο παληθόβιεηνη απαγόξεπζαλ ζηνπο
Υξηζηηαλνύο λα θνξνύλ ξνύρα όκνηα κε ησλ Σνύξθσλ ηηο πόξηεο ηνπο ράξαμαλ
δηαθξηηηθά ζεκάδηαhellip
Ο Αιέμηνο Οξιώθ πνπ βξηζθόηαλ ηόηε ζηε Πάξν κε ην ξώζηθν ζηόιν ζηέιλεη μαλά
επηζηνιή ζηνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ ππόζρεηαη γηα άιιε κηα θνξά βνήζεηα αθνύ
αξρίζεη ηνλ αγώλα Με ηε γξαπηή δηαβεβαίσζε ηνπ αξκόδηνπ εθπξνζώπνπ ηεο Ρσζίαο
δελ ήηαλ δπλαηόλ λα κε πηζηέςνπλ νηη κηα νκόδνμε απηνθξαηνξία κε ηόζεο
δπλαηόηεηεο κπνξνύζε λα ηνπο εγθαηαιείςεη ζηα λύρηα ηνπ αηκνβόξνπ ζεξίνπ γηα λα
ηνπο θαηαζπαξάμεη
Η επαλάζηαζε
Μεηά ηηο θαζηεξσκέλεο ζπλειεύζεηο ζηηο
νπνίεο όινη νη laquoάλδξεο ησλ αξκάησλraquo
ςήθηδαλ ζηηο απιέο ηεο πόιεκν ή εηξήλε
νη θαπεηάληνη θίλεζαλ θαλεξά πιένλ ηηο
πξνπαξαζθεπέο Με πξόζρεκα ην Πάζρα
έθεπγαλ από ηα Κάζηξα θαη ηα πεδηλά ρσξηά
νη θαθηαλνί laquoάπνηθνηraquo θαη καδεύνληαλ ζηα
θαθηά γηα λα αξκαησζνύλ θαη λα
θαηαηαρζνύλ ζηα επαλαζηαηηθά ζώκαηα
Σνπξθηθό έγγξαθν επηζεκαίλεη όηη νη άπηζηνη απηνί laquoαλερώξεζαλ θξπθίσο εθ ησλ
ρσξίσλ όπνπ δηέκελνλ θαη ζπλεθεληξώζεζαλ άπαληεο εηο ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo
Αιιά θαλέλαο άιινο laquoθαησκεξίηεοraquo δελ θηλήζεθε
ύκθσλα κε ηνλ ιατθό πνηεηή laquoΜπάξκπα Μπαηδειηόraquo ηνλ όκεξν ηνπ Γαζθαινγηάλλε
laquoκηα κέξα ηrsquo Απξηιηνύ σο ην θνιαηζηδάθηraquo νη θαθηαλνί νξγάλσζαλ ην ζηξαηόπεδό
ηνπο ζην κηθξό νξνπέδην Κξάπε ζηελ έμνδν ηνπ θαξαγγηνύ ηνπ Καηξέ ζηα ζύλνξα κε
ηνλ Απνθόξσλα Αιιά νη πιεξνθνξίεο ηνπ Μπαηδειηνύ δελ είλαη πάληα αθξηβείο Οη
επαλαζηαηηθέο ελέξγεηεο είραλ αξρίζεη από πξηλ Αζύδνηνη θαη αζπγθξάηεηνη λεαξνί
επαλαζηάηεο είραλ νξγαλώζεη ζπζηεκαηηθέο επηζέζεηο θαηά ησλ αγάδσλ
Σελ 25 Μαξηίνπ 1770 κηα κέξα πνπ αξγόηεξα ζα γίλεη εζληθό ζύκβνιν δεθάδεο
παπάδεο πάλνπινη θαη δύν ρηιηάδεο επαλαζηάηεο κε ηνπο θαπεηάληνπο ηνπο ύζηεξα από
κηα παλεγπξηθή ιεηηνπξγία κεηά ησλ απαξαηηήησλ ππξνβνιηζκώλ θήξπμαλ ηελ
επαλάζηαζε πςώλνληαο ηελ επαλαζηαηηθή ζεκαία ζηελ Αλώπνιε
Αξρεγνί ησλ επαλαζηαηώλ εθηόο από ηνλ Γαζθαινγηάλλε αλαθέξνληαη ν Μαλνύζαθαο
ν Γησξγάθεο ν Βνπξδνπκπάο ν Υνύξδνο ν Μπνπλάηνο ν παπα ήθεο ν Βνινύδεο ν
Μσξάθεο ν θνξδίιεο θαη αξθεηνί άιινη -νη θαθηαλνί είραλ από ηόηε ην πάζνο γηα ην
θαπεηαληιίθηhellip
Ο Γαζθαινγηάλλεο κε ηνπο δηθνύο ηνπ θαηέβεθε ζηνλ Απνθόξσλα νπιηζκέλνο απηή ηε
θνξά Καη ζην θεθάιη ηνπ ηύιημε καύξν θεθαινκάληηιν ζηε ζέζε ηνπ λαπηηθνύ
θαιπαθηνύ Άιινη θαπεηάληνη πέξαζαλ ζηα Ρεζεκληώηηθα Ο Γαζθαινγηάλλεο έθηαζε
ζηε Μαιάμα θαη κε ην λαπηηθό θαλνθηάιη εξεπλνύζε ην θξεηηθό πέιαγνο γηα λα
αλαθαιύςεη ηα ξνύζηθα θαξάβηα πνπ πεξίκελε Λίγεο κέξεο πξηλ είρε απαληήζεη κε έλα
laquoΜνιώλ Λαβέraquo ζηνπο απεζηαικέλνπο ησλ Σνύξθσλ ηεξσκέλνπο πνπ έθεξλαλ
πξόηαζε ζπλδηαιιαγήο laquoΚαηrsquo νπδέλα ηξόπνλ εζπράδνκελraquo
Όκσο ηειεπηαία ζηηγκή ν Αιέμηνο Οξιόθ κε ην ξώζηθν ζηόιν
αληί λα πιεύζεη πξνο ηα Υαληά όπσο είρε ππνζρεζεί κε ηελ
επηζηνιή πξνο ηνλ Γαζθαινγηάλλε έπιεπζε πξνο ηνλ Σζεζκέ
όπνπ θαη ζπκκάρεζε κε ηνλ ηνύξθηθν ζηόιν θαη ηνπ δόζεθε ν
ηίηινο laquoΣζεζκελεζθεraquo δειαδή ληθεηήο ηνπ Σζεζκέ Η θίλεζε
απηή έκεηλε ζηελ ηζηνξία ζαλ laquoΟξισθηθάraquo θη απέδεημε όηη νη
Έιιελεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζαλ αληηπεξηζπαζκόο ηεο Ρσζίαο
απέλαληη ηεο Σνπξθίαο θαζώο κε ηε ζπλζήθε Κηνπηζνύθ-
Κατλαξηδή νη ξσζηθέο δπλάκεηο απνρώξεζαλ εγθαηαιείπνληαο
ηνπο Έιιελεο
Ο Γαζθαινγηάλλεο βιέπεη ηα ζρέδηα ηνπ λα θαηαξξένπλ κεηά ηελ εγθαηάιεηςε ησλ
Ρώζσλ ελ ηνύηνηο δελ εγθαηαιείπεη ηνλ αγώλα Γελ ππνθύπηεη πλερίδεη έζησ θη αλ
αξρίδεη λα ράλεηαη θάζε ίρλνο ειπίδαο
Ο ζνπιηάλνο είρε πιεξνθνξεζεί από ηηο 10 Απξηιίνπ ηηο θηλεηνπνηήζεηο ηνπ
Γαζθαινγηάλλε Αιιά δελ ήζειε λα θηλεζεί ρσξίο λα εμαθξηβώζεη ηηο πιεξνθνξίεο ηηο
7 Μαΐνπ ηνπ 1770 έθηαζε ζην Μεγάιν Κάζηξν απηνθξαηνξηθό θηξκάλη πνπ όξηδε laquoΑλ
εμαθξηβώζεηε όηη πξάγκαηη νύηνη (νη θαθηαλνί) ηπγράλνπζη επαλαζηάηεο θαη
ζηαζηαζηέο εληζρύνπλ δε ηνπο ερζξνύο ηεο πίζηεσο θαη πξνβαίλνπλ εηο
πξάμεηο αλαηξεπηηθάοhellip ηόηε πάληεο πκείο ελ νκνθσλία εθζηξαηεύζαηε
ελαληίνλ ηνπο θαη πξνβήηε εηο ηελ ζθαγήλ θαη ηνλ αθαληζκόλ απηώλhellipraquo
ην κεηαμύ νη επαλαζηάηεο εμόλησλαλ ηνπο Σνπξθνθξεηηθνύο ηνπ θάκπνπ θαη ηηο
θξνπξέο ησλ κηθξώλ πύξγσλ
Καηά ηα ηνπξθηθά αξρεία ζηηο 28 Μαΐνπ ν αξρεγόο ηνπ ζηξαηνύ πνπ είρε εληνιή λα
ρηππήζεη ηνπο επαλαζηάηεο αλαθέξεη όηη νη πξνζπάζεηέο ηνπ λα εζπράζεη ηνπο
θαθηαλνύο απέηπραλ Ο εγνύκελνο ηνπ Πξέβειε θαη ν επίζθνπνο Αξθαδίαο (Μεζαξάο)
πνπ έζηεηιε γηα ζπκθσλίεο εθδηώρζεθαλ από ηνλ Γαζθαινγηάλλε Οη κάρεο κε ηνλ
ζηξαηό πνπ ζπγθεληξώζεθε ζηηο Βξύζεο άξρηζαλ ηηο ύζηεξεο κέξεο ηνπ Μαΐνπ
Οη ηνπξθηθέο δπλάκεηο ρηππνύζαλ ηα θαθηά από δπν κέξε Από ηελ αλαηνιηθή
δηάβαζε πεξηνρή Σζηιίβδηθα ndash Καιιηθξάηεο Καη θαηά κέησπνλ από ηελ Κξάπε πξνο
Ξπιόδεκα Οη ζπγθξνύζεηο ζπλερίδνληαλ λύρηα θαη κέξα θαη ην αίκα πιεκκύξηδε ηα
απρκεξά βνπλά θαη ην ηζηνξηθό ιαγθάδη ηνπ Καηξέ Οη πξώηνη λεθξνί όκσο δελ ήηαλ
νύηε Σνύξθνη νύηε επαλαζηάηεο Ήηαλ Υξηζηηαλνί άκαρνη πνπ νη Σνύξθνη
ρξεζηκνπνηνύζαλ γηα κεηαθνξείο -ζαθνπιηέξεδεο- θαη ηνπο έζηελαλ κπξνζηά από ηα
δηθά ηνπο ηκήκαηα γηα λα δερζνύλ πξώηνη ηα ππξά ησλ επαλαζηαηώλ
Η ύζηαηε κάρε
Η ππεξνρή ησλ Σνύξθσλ ζε αξηζκό θαη ε απνπζία βνήζεηαο αλάγθαζαλ ηνλ
Γαζθαινγηάλλε λα αλαδηπισζεί ζηα βνπλά θαη ηα πεξάζκαηα Ο αξρεγόο
απνγνεηεπκέλνο από ηελ απαηειή ζηάζε ησλ Ρώζσλ ζπγθέληξσζε όια ηα ηκήκαηα
ζηηο πύιεο ησλ θαθηώλ
Παξά ηελ ηεξάζηηα αξηζκεηηθή ππεξνρή ηνπ
ερζξνύ δίλεη θνληθόηαηε κάρε ζηα ζηελά ηεο
Νίκπξνπ πνπ θξαηά δύν νιόθιεξεο κέξεο Ο
ζθνπόο ηνπ δελ είλαη θπζηθά λα εκπνδίζεη ηε
πξνέιαζε ηνπ ερζξνύ αιιά λα ηελ θαζπζηεξήζεη
γηα λα δνζεί θαηξόο ζηα γπλαηθόπαηδα λα
επηβηβαζζνύλ ζηα θαξάβηα κηα θαη δελ ππήξρε
πηα άιιε ζσηεξία
Ο Σνύξθνο ζεξαζθέξεο αλαθέξεη γξαπηώο ζηνλ παζά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ ηελ 20ή
ηνπ κελόο αθέξ 1184 δειαδή ηελ 6ε Ινπλίνπ 1770 όηη laquoν ζηξαηόο έθζαζε εηο
ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo θαη επεηέζε laquoθαηά ησλ ιεζηώλraquo κε ηειεβόια
ηνπθέθηα θαη ινηπά πνιεκηθά όξγαλα () θαηαζθάδσλ θαη εμνινζξεύσλ
απηνύοraquo
Ο αγώλαο ήηαλ ζθιεξόο θαη άληζνο Αιιά ν ηόπνο επλννύζε ηνπο επαλαζηάηεο Οη
Σνύξθνη έπξεπε λα πεξάζνπλ από θαξάγγηα θαη άλπδξα βνπλά Οη θαθηαλνί ηνπο
πεξίκελαλ παληνύ ηνπο αηθληδίαδαλ θπινύζαλ αθόκε θαη βξάρνπο από ηηο πιαγηέο θαη
ηνπο απνδεθάηηδαλ Οη ζηξαηηώηεο πνπ πξνρσξνύζαλ ζπληεηαγκέλνη καδί κε ηα
ππνδύγηα δελ κπνξνύζαλ λα ακπλζνύλ ζrsquo απηή ηελ πξσηνθαλή κνξθή πνιέκνπ
Οη κέξεο πεξλνύζαλ Γίςα θαη δέζηε βαζάληδε ηνπο εηζβνιείο Οη θαθηαλνί έδηδαλ θαη
κάρεο laquoεθ παξαηάμεσοraquo ζηελ είζνδν θάζε ρσξηνύ Οη Σνύξθνη πεξλνύζαλ αθήλνληαο
εθαηνληάδεο λεθξνύο ζηα ιαγθνπεξάκαηα θαη ζηα πνξνθάξαγγα
Οη Σνύξθνη πιεξνθνξνύληαη όηη ηα γπλαηθόπαηδα έρνπλ ζθνπό λα επηβηβαζζνύλ ζηα
θαξάβηα γηα λα δξαπεηεύζνπλ θη ακέζσο 6000 ζηξαηόο θαηαθζάλεη ζηελ Αλώπνιε γηα
λα ηα εκπνδίζεη Δθηαθόζηνη σο νρηαθόζηνη θαθηαλνί πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή
ηξέρνπλ γηα λα ηα πξνζηαηεύζνπλ Πάλσ από ην Λνπηξό γίλεηαη άγξηα κάρε ζηήζνο κε
ζηήζνο κε ην καραίξη γηαηί κε ηα όπια ππήξρε θίλδπλνο λα θηππήζνπλ ηα
γπλαηθόπαηδα
Από ηνπο 700-800 άλδξεο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
έρνπλ ζθνησζεί νη 300 όκσο θαη νη Σνύξθνη
πιήξσζαλ κε ηίκεκα 1000 λεθξνύο αιιά κπαίλνπλ
ζην ηέινο ζηελ Αλώπνιε Άξρηζε άγξηα ζθαγή
Άλδξεο θαη γπλαίθεο πνιεκνύλ απεγλσζκέλα ώζπνπ
ζθνηώζεθαλ όινη θαη όιεο Μόλν εθαηό
γπλαηθόπαηδα πνπ αηρκαιώηηζαλ νη Σνύξθνη
επέδεζαλ από ηνύην ην άγξην καθειεηό Οη Σνύξθνη
απν εθεί θαη κεηά ζπλέρηδαλ ην εμνλησηηθό ηνπο
έξγν θόβνληαο δέληξα μεξηδώλνληαο ακπέιηα
Όζνπο άλδξεο ζπιιάκβαλαλ ηνπο έζθαδαλ επί
ηόπνπ ελώ ηηο άζρεκεο γπλαίθεο ηα παηδηά θαη ηνπο
γέξνπο ηνπο έξηρλαλ ζε γθξεκνύο γηα λα
δηαζθεδάζνπλ
ηε δηάξθεηα ηνύηεο ηεο θνληθήο κάρεο ν Γαζθαινγηάλλεο είρε ζηείιεη ηε γπλαίθα ηνπ
καδί κε ηηο δύν κεγάιεο ηνπ θόξεο ηε Μαξία θαη ηελ Αλζνύζα ζην Λνπηξό γηα λα
κπνπλ ζην θαξάβη ηνπ Όκσο ζην δξόκν ηξαπκαηίζηεθε ε γνπξνκαιιίλε θαη νη θόξεο
ηεο λνκίδνληαο όηη ζθνηώζεθε ηξέρνπλ απειπηζκέλεο ρσξίο λα μέξνπλ πνπ πεγαίλνπλ
κε απνηέιεζκα λα πέζνπλ ζηα ρέξηα ησλ Σνύξθσλ πνπ όηαλ έκαζαλ όηη είλαη θόξεο ηνπ
αξρεγνύ ηηο παξέδσζαλ ζην ζεξαζθέξε
Ο Γαζθαινγηάλλεο ελ ησ κεηαμύ θαηεβαίλεη ζην Λνπηξό καζαίλεη ην ρακό ησλ παηδηώλ
ηνπ βιέπεη ηε γεληθή θαηαζηξνθή θαη ζηε απειπηζία ηνπ πάλσ απνθαζίδεη λα
παξαδνζεί ζηνλ παζά Οη άιινη αξρεγνί όκσο δελ ηνλ αθήλνπλ λα πξαγκαηνπνηήζεη ηε
ζθέςε ηνπ
Ο παζάο ηνπ έζηεηιε επηζηνιή παξαθαιώληαο ηνλ λα παξαδνζεί θαη κε ηελ ππόζρεζε
νηη αλ θάλεη απηό πνπ ηνπ έιεγε όρη κόλν δελ ζα βιάςεη ηα θαθηά αιιά ζα θύγεη
ακέζσο απν εθεί Ο Γαζθαινγηάλλεο ζπγθαιεί γεληθή ζπλέιεπζε ζηα Κξνύζηα γηα λα
ηνπο αλαθνηλώζεη ηελ πξόηαζε όκσο ε ζπλέιεπζε απνθαζίδεη νκόθσλα όηη ζα
ζπλερίζεη ηνλ αγώλα θαη απαληνύλ ζην παζά νηη δελ ζα παξαδνζνύλ πνηέ Καη ε
ηειεπηαία πξάμε ηνπ αηκαηεξνύ δξάκαηνο παίδεηαη ζην θαξάγγη ηεο Αξάδαηλαο έλα από
ηα πην σξαία θαη επηβιεηηθά θαξάγγηα ησλ Λεπθώλ Οξέσλ κε θαηαθόξπθεο πιεπξέο
εθαηνληάδσλ κέηξσλ
Οη Σνύξθνη καδεύηεθαλ ρακειά θαη ζηξαηνπέδεπζαλ ζην Φξαγθνθάζηειιν όπνπ
ππάξρεη λεξό γηαηί νη θαθηαλνί δειεηεξίαζαλ όια ηα πεγάδηα ηεο πεξηνρήο Καη από
θεη κε επηδξνκέο θαη ελέδξεο πξνζπαζνύζαλ λα
ζπιιάβνπλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε Η εληνιή ηνπ παζά
ήηαλ ξεηή Να ζπιιεθζεί δσληαλόο ν αξρεγόο
Αιιηώο ν ζηξαηόο παξά ηηο απώιεηεο θαη ηηο δαπάλεο
δελ ζα έθεπγε από ηα θαθηά
Αιιά θαη νη θαθηαλνί βξίζθνληαλ ζε ηξαγηθή ζέζε
Όια ηα ρσξηά θακέλα Σα θνπάδηα ηα ζπίηηα νη
ζνδεηέο ιεειαηεκέλεο Καη έθηαλαλ νη ςπρξέο κέξεο
ηνπ Φζηλνπώξνπ ε ιίγν ζα θαηέβαηλαλ ρηόληα ζηα
βνπλά Οη ζάιαζζεο ζα αγξίεπαλ Σα γπλαηθόπαηδα ζα
αθαλίδνληαλ Μέζα ζrsquo απηό ην ηξνκεξό θιίκα ν
Γαζθαινγηάλλεο απνθάζηζε λα δερζεί ηηο επίκνλεο
πξνηάζεηο ησλ παζάδσλ Οη θήξπθεο θξαύγαδαλ θάζε
κέξα
laquoΑλ παξαδνζεί ν Δαζθαινγηάλλεο εκείο ζα θύγνπκε από ηα θαθηά θαη ζα
ρνξεγήζνπκε γεληθή ακλεζηία Ο Δαζθαινγηάλλεο ζα θξαηεζεί γηα έλα
δηάζηεκα ζαλ εγγύεζε όηη δελ ζα ζπλερηζζεί ε επαλάζηαζεraquo
Παξά ηελ θπζηθή θάιπςε ηνπ γλώξηκνπ ηόπνπ ε λίθε ήηαλ αδύλαηε γηα ηνπο
θαθηαλνύο Γξήγνξα νη Σνύξθνη ηνπο πεξηθπθιώλνπλ θαη όζνη επέδεζαλ
αλαγθάζηεθαλ λα δηαζθνξπηζηνύλ ζηα όξε γηα λα ζσζεί ν θαζέλαο όπσο κπνξνύζε
Μεξηθνί ηόηε έθπγαλ από ηε Κξήηε θαη δελ μαλαγύξηζαλ πνηέ πηα Όζνη παξέκεηλαλ
θαηέβαηλαλ ζαλ αεηνί ηε λύθηα από ηηο θνξπθέο ησλ βνπλώλ ζηα ηνπξθνρώξηα ησλ
γύξσ επαξρηώλ ζθνηώλνληαο όζνπο αγάδεο ζπλαληνύζαλ θαη άξπαδαλ όηη έβξηζθαλ
γηα λα ζξέςνπλ ηα πεηλαζκέλα παηδηά ηνπο Οη αγάδεο δελ ηνικνύζαλ λα βγνπλ από ηα
ζπίηηα ηνπο θαη παξά ηε λίθε ηνπο ήηαλ ηξνκνθξαηεκέλνη Κη ν παζάο δελ ήζειε λα
αθήζεη ηα θαθηά ξεκαγκέλα αιιά αθόκε αλππόηαθηα αθνύ θαλέλαο δελ laquoεκνύηηζεraquo
δελ εδήισζε ππνηαγή
Γηα λα ελζαξξύλεη ην Γαζθαινγηάλλε λα παξαδνζεί ηνπ ζηέιλεη θη άιιν γξάκκα ζε
ήπην ηόλν όκσο ηνύηε ηε θνξά
αλ έξζεηο λα κηιήζσκε θαη ζαλ αληακσζνύκε νύια ζε λα ζπκπαζεζηνύλ θαη θίινη ζα
γελνύκε
Κη εθείλνο θάησ από ην βάξνο ηεο επζύλεο γηα ηέηνηα πξσηνθαλή θαηαζηξνθή έζησ
θαη αλ ε πξόζεζή ηνπ δελ ήηαλ θακηά άιιε πέξα από ηε επηζπκία λα ειεπζεξώζεη ηνλ
ηόπν ηνπ από ην δπγό ησλ ηπξάλλσλ ζεσξεί ηνλ εαπηό ηνπ ζαλ θύξην ππεύζπλν θαη
απνθαζίδεη λα παξαδνζεί λνκίδνληαο όηη έηζη ζα εμηιεσζεί
Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη
κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ
εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο
Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ
Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο
αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε
εληειώο
Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα
παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε
ηνπ
Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ
ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο
Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη
ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα
Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν
ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ
Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην
παζά
Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο
αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα
θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε
Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο
Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ
παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε
νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο
Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά
λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ
ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο
Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε
θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ
ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ
Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ
κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα
βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα
δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα
Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί
ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο
άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο
ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε
ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή
λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ
Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα
παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο
ηνπ
Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ
πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
ηνπ
Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε
ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο
βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν
- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία
Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα
ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo
όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο
ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία
ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη
Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη
εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν
Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ
ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό
- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν
δήκηνο
Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα
ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη
έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην
πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην
επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ
λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε
Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη
πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ
Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ
κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ
μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ
σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα
ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο
- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο
Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ
δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ
άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ
Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε
Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ
πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο
πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ
αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν
Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο
πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ
θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο
Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή
Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ
ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε
ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο
δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo
Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ
θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν
Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν
θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα
δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό
ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά
Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη
θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ
εθδίθεζε
πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ
παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν
ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ
Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα
γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο
γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ
επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ
αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo
Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο
πιαηείαο Διεπζεξίαο
Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από
έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ
Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ
ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ
πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο
ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα
θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο
άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ
θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο
Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη
όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο
πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή
ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ
έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ
βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo
Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε
Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ
Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην
Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην
ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε
ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε
πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο
Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ
Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα
Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί
πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ
Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην
ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο
Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά
ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ
άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην
γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο
ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα
θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε
ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν
ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ
αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν
λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα
ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα
έκκεηξν κπζηζηόξεκα
Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο
ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε
παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)
Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ
θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη
ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo
Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ
έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι
Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο
ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ
ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη
ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο
Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη
όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά
ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην
Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ
Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο
(17 Ινπλίνπ 1771)
Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ
ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ
ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo
εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη
(πξώην κέξνο)
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη
λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ
Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη
λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε
Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε
θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε
νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε
κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]
Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν
θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ
λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ
Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo
Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο
Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο
Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη
λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε
λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα
θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα
λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν
πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν
Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo
laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ
θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ
Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα
θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα
Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα
λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα
νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ
θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ
θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο
ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο
Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα
Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα
θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη
ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo
Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο
θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο
πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]
θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ
θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε
λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο
λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο
θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε
ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo
laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη
Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη
κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη
ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη
Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην
γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo
Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ
laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ
νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ
θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη
θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη
θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη
δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]
θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη
θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo
Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ
γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ
Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία
παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία
Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε
πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ
θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ
θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ
θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ
Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε
λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ
θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν
Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη
laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη
επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε
Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε
ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo
Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]
εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη
Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη
λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo
Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ
πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν
θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε
πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]
θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα
θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα
Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη
λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη
Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη
ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη
laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη
πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη
κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε
ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε
άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα
ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo
Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]
θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη
λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]
θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη
Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν
γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ
γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε
γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη
Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο
πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο
ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη
θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη
laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]
γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ
Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ
θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ
πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ
πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]
λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ
θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα
λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα
λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]
ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo
Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη
θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]
ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ
κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ
πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ
λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ
λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο
γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo
Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]
νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη
ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ
κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ
ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη
θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη
θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα
ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα
Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα
παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα
έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη
ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]
Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]
θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη
αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη
ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε
λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη
Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο
θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο
κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη
ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]
θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]
laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο
λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο
κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]
θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη
άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ
γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo
Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα
θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα
Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα
θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα
Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν
λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην
γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη
λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε
Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα
λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα
Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]
θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο
Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε
θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ
λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ
κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε
θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη
θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα
ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια
Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο
ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]
θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη
θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη
πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα
πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα
ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα
θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ
ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ
Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα
από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα
ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε
θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη
Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη
θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]
Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη
γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο
πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο
πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα
εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα
Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ
θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]
θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα
κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα
Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα
επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα
Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο
αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο
θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ
νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν
Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη
θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη
Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα
θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα
Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ
εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ
Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα
κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα
κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ
θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ
ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]
αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα
Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]
θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]
Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]
εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο
ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα
ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα
πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα
κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα
Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο
πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]
αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα
πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα
ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε
άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε
Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα
Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα
ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα
απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα
θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα
θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα
ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη
θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη
θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα
νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα
θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ
θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ
Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε
νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε
Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν
σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν
ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ
θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip
(δεύηεξν κέξνο)
Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο
πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο
ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]
εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο
ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]
θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα
κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα
Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
κηα παλεγπξηθή ιεηηνπξγία κεηά ησλ απαξαηηήησλ ππξνβνιηζκώλ θήξπμαλ ηελ
επαλάζηαζε πςώλνληαο ηελ επαλαζηαηηθή ζεκαία ζηελ Αλώπνιε
Αξρεγνί ησλ επαλαζηαηώλ εθηόο από ηνλ Γαζθαινγηάλλε αλαθέξνληαη ν Μαλνύζαθαο
ν Γησξγάθεο ν Βνπξδνπκπάο ν Υνύξδνο ν Μπνπλάηνο ν παπα ήθεο ν Βνινύδεο ν
Μσξάθεο ν θνξδίιεο θαη αξθεηνί άιινη -νη θαθηαλνί είραλ από ηόηε ην πάζνο γηα ην
θαπεηαληιίθηhellip
Ο Γαζθαινγηάλλεο κε ηνπο δηθνύο ηνπ θαηέβεθε ζηνλ Απνθόξσλα νπιηζκέλνο απηή ηε
θνξά Καη ζην θεθάιη ηνπ ηύιημε καύξν θεθαινκάληηιν ζηε ζέζε ηνπ λαπηηθνύ
θαιπαθηνύ Άιινη θαπεηάληνη πέξαζαλ ζηα Ρεζεκληώηηθα Ο Γαζθαινγηάλλεο έθηαζε
ζηε Μαιάμα θαη κε ην λαπηηθό θαλνθηάιη εξεπλνύζε ην θξεηηθό πέιαγνο γηα λα
αλαθαιύςεη ηα ξνύζηθα θαξάβηα πνπ πεξίκελε Λίγεο κέξεο πξηλ είρε απαληήζεη κε έλα
laquoΜνιώλ Λαβέraquo ζηνπο απεζηαικέλνπο ησλ Σνύξθσλ ηεξσκέλνπο πνπ έθεξλαλ
πξόηαζε ζπλδηαιιαγήο laquoΚαηrsquo νπδέλα ηξόπνλ εζπράδνκελraquo
Όκσο ηειεπηαία ζηηγκή ν Αιέμηνο Οξιόθ κε ην ξώζηθν ζηόιν
αληί λα πιεύζεη πξνο ηα Υαληά όπσο είρε ππνζρεζεί κε ηελ
επηζηνιή πξνο ηνλ Γαζθαινγηάλλε έπιεπζε πξνο ηνλ Σζεζκέ
όπνπ θαη ζπκκάρεζε κε ηνλ ηνύξθηθν ζηόιν θαη ηνπ δόζεθε ν
ηίηινο laquoΣζεζκελεζθεraquo δειαδή ληθεηήο ηνπ Σζεζκέ Η θίλεζε
απηή έκεηλε ζηελ ηζηνξία ζαλ laquoΟξισθηθάraquo θη απέδεημε όηη νη
Έιιελεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζαλ αληηπεξηζπαζκόο ηεο Ρσζίαο
απέλαληη ηεο Σνπξθίαο θαζώο κε ηε ζπλζήθε Κηνπηζνύθ-
Κατλαξηδή νη ξσζηθέο δπλάκεηο απνρώξεζαλ εγθαηαιείπνληαο
ηνπο Έιιελεο
Ο Γαζθαινγηάλλεο βιέπεη ηα ζρέδηα ηνπ λα θαηαξξένπλ κεηά ηελ εγθαηάιεηςε ησλ
Ρώζσλ ελ ηνύηνηο δελ εγθαηαιείπεη ηνλ αγώλα Γελ ππνθύπηεη πλερίδεη έζησ θη αλ
αξρίδεη λα ράλεηαη θάζε ίρλνο ειπίδαο
Ο ζνπιηάλνο είρε πιεξνθνξεζεί από ηηο 10 Απξηιίνπ ηηο θηλεηνπνηήζεηο ηνπ
Γαζθαινγηάλλε Αιιά δελ ήζειε λα θηλεζεί ρσξίο λα εμαθξηβώζεη ηηο πιεξνθνξίεο ηηο
7 Μαΐνπ ηνπ 1770 έθηαζε ζην Μεγάιν Κάζηξν απηνθξαηνξηθό θηξκάλη πνπ όξηδε laquoΑλ
εμαθξηβώζεηε όηη πξάγκαηη νύηνη (νη θαθηαλνί) ηπγράλνπζη επαλαζηάηεο θαη
ζηαζηαζηέο εληζρύνπλ δε ηνπο ερζξνύο ηεο πίζηεσο θαη πξνβαίλνπλ εηο
πξάμεηο αλαηξεπηηθάοhellip ηόηε πάληεο πκείο ελ νκνθσλία εθζηξαηεύζαηε
ελαληίνλ ηνπο θαη πξνβήηε εηο ηελ ζθαγήλ θαη ηνλ αθαληζκόλ απηώλhellipraquo
ην κεηαμύ νη επαλαζηάηεο εμόλησλαλ ηνπο Σνπξθνθξεηηθνύο ηνπ θάκπνπ θαη ηηο
θξνπξέο ησλ κηθξώλ πύξγσλ
Καηά ηα ηνπξθηθά αξρεία ζηηο 28 Μαΐνπ ν αξρεγόο ηνπ ζηξαηνύ πνπ είρε εληνιή λα
ρηππήζεη ηνπο επαλαζηάηεο αλαθέξεη όηη νη πξνζπάζεηέο ηνπ λα εζπράζεη ηνπο
θαθηαλνύο απέηπραλ Ο εγνύκελνο ηνπ Πξέβειε θαη ν επίζθνπνο Αξθαδίαο (Μεζαξάο)
πνπ έζηεηιε γηα ζπκθσλίεο εθδηώρζεθαλ από ηνλ Γαζθαινγηάλλε Οη κάρεο κε ηνλ
ζηξαηό πνπ ζπγθεληξώζεθε ζηηο Βξύζεο άξρηζαλ ηηο ύζηεξεο κέξεο ηνπ Μαΐνπ
Οη ηνπξθηθέο δπλάκεηο ρηππνύζαλ ηα θαθηά από δπν κέξε Από ηελ αλαηνιηθή
δηάβαζε πεξηνρή Σζηιίβδηθα ndash Καιιηθξάηεο Καη θαηά κέησπνλ από ηελ Κξάπε πξνο
Ξπιόδεκα Οη ζπγθξνύζεηο ζπλερίδνληαλ λύρηα θαη κέξα θαη ην αίκα πιεκκύξηδε ηα
απρκεξά βνπλά θαη ην ηζηνξηθό ιαγθάδη ηνπ Καηξέ Οη πξώηνη λεθξνί όκσο δελ ήηαλ
νύηε Σνύξθνη νύηε επαλαζηάηεο Ήηαλ Υξηζηηαλνί άκαρνη πνπ νη Σνύξθνη
ρξεζηκνπνηνύζαλ γηα κεηαθνξείο -ζαθνπιηέξεδεο- θαη ηνπο έζηελαλ κπξνζηά από ηα
δηθά ηνπο ηκήκαηα γηα λα δερζνύλ πξώηνη ηα ππξά ησλ επαλαζηαηώλ
Η ύζηαηε κάρε
Η ππεξνρή ησλ Σνύξθσλ ζε αξηζκό θαη ε απνπζία βνήζεηαο αλάγθαζαλ ηνλ
Γαζθαινγηάλλε λα αλαδηπισζεί ζηα βνπλά θαη ηα πεξάζκαηα Ο αξρεγόο
απνγνεηεπκέλνο από ηελ απαηειή ζηάζε ησλ Ρώζσλ ζπγθέληξσζε όια ηα ηκήκαηα
ζηηο πύιεο ησλ θαθηώλ
Παξά ηελ ηεξάζηηα αξηζκεηηθή ππεξνρή ηνπ
ερζξνύ δίλεη θνληθόηαηε κάρε ζηα ζηελά ηεο
Νίκπξνπ πνπ θξαηά δύν νιόθιεξεο κέξεο Ο
ζθνπόο ηνπ δελ είλαη θπζηθά λα εκπνδίζεη ηε
πξνέιαζε ηνπ ερζξνύ αιιά λα ηελ θαζπζηεξήζεη
γηα λα δνζεί θαηξόο ζηα γπλαηθόπαηδα λα
επηβηβαζζνύλ ζηα θαξάβηα κηα θαη δελ ππήξρε
πηα άιιε ζσηεξία
Ο Σνύξθνο ζεξαζθέξεο αλαθέξεη γξαπηώο ζηνλ παζά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ ηελ 20ή
ηνπ κελόο αθέξ 1184 δειαδή ηελ 6ε Ινπλίνπ 1770 όηη laquoν ζηξαηόο έθζαζε εηο
ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo θαη επεηέζε laquoθαηά ησλ ιεζηώλraquo κε ηειεβόια
ηνπθέθηα θαη ινηπά πνιεκηθά όξγαλα () θαηαζθάδσλ θαη εμνινζξεύσλ
απηνύοraquo
Ο αγώλαο ήηαλ ζθιεξόο θαη άληζνο Αιιά ν ηόπνο επλννύζε ηνπο επαλαζηάηεο Οη
Σνύξθνη έπξεπε λα πεξάζνπλ από θαξάγγηα θαη άλπδξα βνπλά Οη θαθηαλνί ηνπο
πεξίκελαλ παληνύ ηνπο αηθληδίαδαλ θπινύζαλ αθόκε θαη βξάρνπο από ηηο πιαγηέο θαη
ηνπο απνδεθάηηδαλ Οη ζηξαηηώηεο πνπ πξνρσξνύζαλ ζπληεηαγκέλνη καδί κε ηα
ππνδύγηα δελ κπνξνύζαλ λα ακπλζνύλ ζrsquo απηή ηελ πξσηνθαλή κνξθή πνιέκνπ
Οη κέξεο πεξλνύζαλ Γίςα θαη δέζηε βαζάληδε ηνπο εηζβνιείο Οη θαθηαλνί έδηδαλ θαη
κάρεο laquoεθ παξαηάμεσοraquo ζηελ είζνδν θάζε ρσξηνύ Οη Σνύξθνη πεξλνύζαλ αθήλνληαο
εθαηνληάδεο λεθξνύο ζηα ιαγθνπεξάκαηα θαη ζηα πνξνθάξαγγα
Οη Σνύξθνη πιεξνθνξνύληαη όηη ηα γπλαηθόπαηδα έρνπλ ζθνπό λα επηβηβαζζνύλ ζηα
θαξάβηα γηα λα δξαπεηεύζνπλ θη ακέζσο 6000 ζηξαηόο θαηαθζάλεη ζηελ Αλώπνιε γηα
λα ηα εκπνδίζεη Δθηαθόζηνη σο νρηαθόζηνη θαθηαλνί πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή
ηξέρνπλ γηα λα ηα πξνζηαηεύζνπλ Πάλσ από ην Λνπηξό γίλεηαη άγξηα κάρε ζηήζνο κε
ζηήζνο κε ην καραίξη γηαηί κε ηα όπια ππήξρε θίλδπλνο λα θηππήζνπλ ηα
γπλαηθόπαηδα
Από ηνπο 700-800 άλδξεο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
έρνπλ ζθνησζεί νη 300 όκσο θαη νη Σνύξθνη
πιήξσζαλ κε ηίκεκα 1000 λεθξνύο αιιά κπαίλνπλ
ζην ηέινο ζηελ Αλώπνιε Άξρηζε άγξηα ζθαγή
Άλδξεο θαη γπλαίθεο πνιεκνύλ απεγλσζκέλα ώζπνπ
ζθνηώζεθαλ όινη θαη όιεο Μόλν εθαηό
γπλαηθόπαηδα πνπ αηρκαιώηηζαλ νη Σνύξθνη
επέδεζαλ από ηνύην ην άγξην καθειεηό Οη Σνύξθνη
απν εθεί θαη κεηά ζπλέρηδαλ ην εμνλησηηθό ηνπο
έξγν θόβνληαο δέληξα μεξηδώλνληαο ακπέιηα
Όζνπο άλδξεο ζπιιάκβαλαλ ηνπο έζθαδαλ επί
ηόπνπ ελώ ηηο άζρεκεο γπλαίθεο ηα παηδηά θαη ηνπο
γέξνπο ηνπο έξηρλαλ ζε γθξεκνύο γηα λα
δηαζθεδάζνπλ
ηε δηάξθεηα ηνύηεο ηεο θνληθήο κάρεο ν Γαζθαινγηάλλεο είρε ζηείιεη ηε γπλαίθα ηνπ
καδί κε ηηο δύν κεγάιεο ηνπ θόξεο ηε Μαξία θαη ηελ Αλζνύζα ζην Λνπηξό γηα λα
κπνπλ ζην θαξάβη ηνπ Όκσο ζην δξόκν ηξαπκαηίζηεθε ε γνπξνκαιιίλε θαη νη θόξεο
ηεο λνκίδνληαο όηη ζθνηώζεθε ηξέρνπλ απειπηζκέλεο ρσξίο λα μέξνπλ πνπ πεγαίλνπλ
κε απνηέιεζκα λα πέζνπλ ζηα ρέξηα ησλ Σνύξθσλ πνπ όηαλ έκαζαλ όηη είλαη θόξεο ηνπ
αξρεγνύ ηηο παξέδσζαλ ζην ζεξαζθέξε
Ο Γαζθαινγηάλλεο ελ ησ κεηαμύ θαηεβαίλεη ζην Λνπηξό καζαίλεη ην ρακό ησλ παηδηώλ
ηνπ βιέπεη ηε γεληθή θαηαζηξνθή θαη ζηε απειπηζία ηνπ πάλσ απνθαζίδεη λα
παξαδνζεί ζηνλ παζά Οη άιινη αξρεγνί όκσο δελ ηνλ αθήλνπλ λα πξαγκαηνπνηήζεη ηε
ζθέςε ηνπ
Ο παζάο ηνπ έζηεηιε επηζηνιή παξαθαιώληαο ηνλ λα παξαδνζεί θαη κε ηελ ππόζρεζε
νηη αλ θάλεη απηό πνπ ηνπ έιεγε όρη κόλν δελ ζα βιάςεη ηα θαθηά αιιά ζα θύγεη
ακέζσο απν εθεί Ο Γαζθαινγηάλλεο ζπγθαιεί γεληθή ζπλέιεπζε ζηα Κξνύζηα γηα λα
ηνπο αλαθνηλώζεη ηελ πξόηαζε όκσο ε ζπλέιεπζε απνθαζίδεη νκόθσλα όηη ζα
ζπλερίζεη ηνλ αγώλα θαη απαληνύλ ζην παζά νηη δελ ζα παξαδνζνύλ πνηέ Καη ε
ηειεπηαία πξάμε ηνπ αηκαηεξνύ δξάκαηνο παίδεηαη ζην θαξάγγη ηεο Αξάδαηλαο έλα από
ηα πην σξαία θαη επηβιεηηθά θαξάγγηα ησλ Λεπθώλ Οξέσλ κε θαηαθόξπθεο πιεπξέο
εθαηνληάδσλ κέηξσλ
Οη Σνύξθνη καδεύηεθαλ ρακειά θαη ζηξαηνπέδεπζαλ ζην Φξαγθνθάζηειιν όπνπ
ππάξρεη λεξό γηαηί νη θαθηαλνί δειεηεξίαζαλ όια ηα πεγάδηα ηεο πεξηνρήο Καη από
θεη κε επηδξνκέο θαη ελέδξεο πξνζπαζνύζαλ λα
ζπιιάβνπλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε Η εληνιή ηνπ παζά
ήηαλ ξεηή Να ζπιιεθζεί δσληαλόο ν αξρεγόο
Αιιηώο ν ζηξαηόο παξά ηηο απώιεηεο θαη ηηο δαπάλεο
δελ ζα έθεπγε από ηα θαθηά
Αιιά θαη νη θαθηαλνί βξίζθνληαλ ζε ηξαγηθή ζέζε
Όια ηα ρσξηά θακέλα Σα θνπάδηα ηα ζπίηηα νη
ζνδεηέο ιεειαηεκέλεο Καη έθηαλαλ νη ςπρξέο κέξεο
ηνπ Φζηλνπώξνπ ε ιίγν ζα θαηέβαηλαλ ρηόληα ζηα
βνπλά Οη ζάιαζζεο ζα αγξίεπαλ Σα γπλαηθόπαηδα ζα
αθαλίδνληαλ Μέζα ζrsquo απηό ην ηξνκεξό θιίκα ν
Γαζθαινγηάλλεο απνθάζηζε λα δερζεί ηηο επίκνλεο
πξνηάζεηο ησλ παζάδσλ Οη θήξπθεο θξαύγαδαλ θάζε
κέξα
laquoΑλ παξαδνζεί ν Δαζθαινγηάλλεο εκείο ζα θύγνπκε από ηα θαθηά θαη ζα
ρνξεγήζνπκε γεληθή ακλεζηία Ο Δαζθαινγηάλλεο ζα θξαηεζεί γηα έλα
δηάζηεκα ζαλ εγγύεζε όηη δελ ζα ζπλερηζζεί ε επαλάζηαζεraquo
Παξά ηελ θπζηθή θάιπςε ηνπ γλώξηκνπ ηόπνπ ε λίθε ήηαλ αδύλαηε γηα ηνπο
θαθηαλνύο Γξήγνξα νη Σνύξθνη ηνπο πεξηθπθιώλνπλ θαη όζνη επέδεζαλ
αλαγθάζηεθαλ λα δηαζθνξπηζηνύλ ζηα όξε γηα λα ζσζεί ν θαζέλαο όπσο κπνξνύζε
Μεξηθνί ηόηε έθπγαλ από ηε Κξήηε θαη δελ μαλαγύξηζαλ πνηέ πηα Όζνη παξέκεηλαλ
θαηέβαηλαλ ζαλ αεηνί ηε λύθηα από ηηο θνξπθέο ησλ βνπλώλ ζηα ηνπξθνρώξηα ησλ
γύξσ επαξρηώλ ζθνηώλνληαο όζνπο αγάδεο ζπλαληνύζαλ θαη άξπαδαλ όηη έβξηζθαλ
γηα λα ζξέςνπλ ηα πεηλαζκέλα παηδηά ηνπο Οη αγάδεο δελ ηνικνύζαλ λα βγνπλ από ηα
ζπίηηα ηνπο θαη παξά ηε λίθε ηνπο ήηαλ ηξνκνθξαηεκέλνη Κη ν παζάο δελ ήζειε λα
αθήζεη ηα θαθηά ξεκαγκέλα αιιά αθόκε αλππόηαθηα αθνύ θαλέλαο δελ laquoεκνύηηζεraquo
δελ εδήισζε ππνηαγή
Γηα λα ελζαξξύλεη ην Γαζθαινγηάλλε λα παξαδνζεί ηνπ ζηέιλεη θη άιιν γξάκκα ζε
ήπην ηόλν όκσο ηνύηε ηε θνξά
αλ έξζεηο λα κηιήζσκε θαη ζαλ αληακσζνύκε νύια ζε λα ζπκπαζεζηνύλ θαη θίινη ζα
γελνύκε
Κη εθείλνο θάησ από ην βάξνο ηεο επζύλεο γηα ηέηνηα πξσηνθαλή θαηαζηξνθή έζησ
θαη αλ ε πξόζεζή ηνπ δελ ήηαλ θακηά άιιε πέξα από ηε επηζπκία λα ειεπζεξώζεη ηνλ
ηόπν ηνπ από ην δπγό ησλ ηπξάλλσλ ζεσξεί ηνλ εαπηό ηνπ ζαλ θύξην ππεύζπλν θαη
απνθαζίδεη λα παξαδνζεί λνκίδνληαο όηη έηζη ζα εμηιεσζεί
Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη
κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ
εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο
Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ
Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο
αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε
εληειώο
Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα
παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε
ηνπ
Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ
ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο
Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη
ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα
Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν
ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ
Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην
παζά
Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο
αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα
θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε
Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο
Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ
παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε
νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο
Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά
λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ
ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο
Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε
θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ
ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ
Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ
κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα
βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα
δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα
Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί
ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο
άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο
ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε
ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή
λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ
Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα
παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο
ηνπ
Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ
πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
ηνπ
Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε
ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο
βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν
- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία
Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα
ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo
όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο
ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία
ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη
Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη
εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν
Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ
ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό
- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν
δήκηνο
Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα
ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη
έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην
πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην
επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ
λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε
Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη
πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ
Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ
κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ
μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ
σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα
ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο
- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο
Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ
δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ
άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ
Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε
Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ
πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο
πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ
αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν
Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο
πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ
θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο
Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή
Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ
ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε
ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο
δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo
Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ
θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν
Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν
θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα
δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό
ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά
Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη
θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ
εθδίθεζε
πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ
παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν
ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ
Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα
γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο
γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ
επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ
αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo
Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο
πιαηείαο Διεπζεξίαο
Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από
έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ
Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ
ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ
πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο
ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα
θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο
άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ
θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο
Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη
όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο
πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή
ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ
έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ
βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo
Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε
Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ
Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην
Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην
ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε
ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε
πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο
Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ
Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα
Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί
πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ
Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην
ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο
Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά
ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ
άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην
γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο
ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα
θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε
ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν
ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ
αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν
λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα
ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα
έκκεηξν κπζηζηόξεκα
Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο
ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε
παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)
Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ
θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη
ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo
Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ
έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι
Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο
ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ
ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη
ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο
Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη
όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά
ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην
Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ
Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο
(17 Ινπλίνπ 1771)
Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ
ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ
ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo
εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη
(πξώην κέξνο)
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη
λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ
Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη
λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε
Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε
θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε
νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε
κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]
Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν
θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ
λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ
Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo
Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο
Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο
Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη
λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε
λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα
θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα
λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν
πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν
Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo
laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ
θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ
Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα
θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα
Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα
λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα
νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ
θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ
θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο
ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο
Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα
Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα
θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη
ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo
Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο
θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο
πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]
θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ
θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε
λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο
λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο
θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε
ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo
laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη
Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη
κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη
ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη
Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην
γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo
Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ
laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ
νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ
θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη
θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη
θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη
δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]
θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη
θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo
Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ
γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ
Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία
παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία
Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε
πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ
θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ
θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ
θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ
Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε
λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ
θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν
Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη
laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη
επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε
Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε
ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo
Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]
εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη
Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη
λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo
Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ
πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν
θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε
πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]
θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα
θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα
Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη
λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη
Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη
ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη
laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη
πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη
κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε
ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε
άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα
ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo
Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]
θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη
λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]
θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη
Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν
γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ
γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε
γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη
Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο
πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο
ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη
θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη
laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]
γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ
Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ
θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ
πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ
πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]
λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ
θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα
λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα
λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]
ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo
Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη
θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]
ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ
κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ
πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ
λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ
λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο
γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo
Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]
νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη
ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ
κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ
ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη
θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη
θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα
ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα
Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα
παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα
έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη
ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]
Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]
θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη
αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη
ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε
λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη
Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο
θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο
κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη
ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]
θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]
laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο
λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο
κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]
θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη
άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ
γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo
Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα
θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα
Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα
θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα
Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν
λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην
γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη
λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε
Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα
λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα
Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]
θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο
Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε
θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ
λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ
κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε
θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη
θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα
ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια
Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο
ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]
θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη
θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη
πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα
πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα
ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα
θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ
ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ
Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα
από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα
ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε
θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη
Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη
θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]
Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη
γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο
πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο
πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα
εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα
Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ
θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]
θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα
κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα
Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα
επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα
Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο
αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο
θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ
νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν
Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη
θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη
Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα
θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα
Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ
εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ
Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα
κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα
κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ
θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ
ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]
αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα
Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]
θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]
Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]
εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο
ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα
ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα
πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα
κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα
Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο
πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]
αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα
πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα
ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε
άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε
Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα
Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα
ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα
απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα
θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα
θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα
ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη
θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη
θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα
νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα
θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ
θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ
Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε
νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε
Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν
σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν
ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ
θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip
(δεύηεξν κέξνο)
Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο
πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο
ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]
εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο
ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]
θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα
κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα
Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
θαθηαλνύο απέηπραλ Ο εγνύκελνο ηνπ Πξέβειε θαη ν επίζθνπνο Αξθαδίαο (Μεζαξάο)
πνπ έζηεηιε γηα ζπκθσλίεο εθδηώρζεθαλ από ηνλ Γαζθαινγηάλλε Οη κάρεο κε ηνλ
ζηξαηό πνπ ζπγθεληξώζεθε ζηηο Βξύζεο άξρηζαλ ηηο ύζηεξεο κέξεο ηνπ Μαΐνπ
Οη ηνπξθηθέο δπλάκεηο ρηππνύζαλ ηα θαθηά από δπν κέξε Από ηελ αλαηνιηθή
δηάβαζε πεξηνρή Σζηιίβδηθα ndash Καιιηθξάηεο Καη θαηά κέησπνλ από ηελ Κξάπε πξνο
Ξπιόδεκα Οη ζπγθξνύζεηο ζπλερίδνληαλ λύρηα θαη κέξα θαη ην αίκα πιεκκύξηδε ηα
απρκεξά βνπλά θαη ην ηζηνξηθό ιαγθάδη ηνπ Καηξέ Οη πξώηνη λεθξνί όκσο δελ ήηαλ
νύηε Σνύξθνη νύηε επαλαζηάηεο Ήηαλ Υξηζηηαλνί άκαρνη πνπ νη Σνύξθνη
ρξεζηκνπνηνύζαλ γηα κεηαθνξείο -ζαθνπιηέξεδεο- θαη ηνπο έζηελαλ κπξνζηά από ηα
δηθά ηνπο ηκήκαηα γηα λα δερζνύλ πξώηνη ηα ππξά ησλ επαλαζηαηώλ
Η ύζηαηε κάρε
Η ππεξνρή ησλ Σνύξθσλ ζε αξηζκό θαη ε απνπζία βνήζεηαο αλάγθαζαλ ηνλ
Γαζθαινγηάλλε λα αλαδηπισζεί ζηα βνπλά θαη ηα πεξάζκαηα Ο αξρεγόο
απνγνεηεπκέλνο από ηελ απαηειή ζηάζε ησλ Ρώζσλ ζπγθέληξσζε όια ηα ηκήκαηα
ζηηο πύιεο ησλ θαθηώλ
Παξά ηελ ηεξάζηηα αξηζκεηηθή ππεξνρή ηνπ
ερζξνύ δίλεη θνληθόηαηε κάρε ζηα ζηελά ηεο
Νίκπξνπ πνπ θξαηά δύν νιόθιεξεο κέξεο Ο
ζθνπόο ηνπ δελ είλαη θπζηθά λα εκπνδίζεη ηε
πξνέιαζε ηνπ ερζξνύ αιιά λα ηελ θαζπζηεξήζεη
γηα λα δνζεί θαηξόο ζηα γπλαηθόπαηδα λα
επηβηβαζζνύλ ζηα θαξάβηα κηα θαη δελ ππήξρε
πηα άιιε ζσηεξία
Ο Σνύξθνο ζεξαζθέξεο αλαθέξεη γξαπηώο ζηνλ παζά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ ηελ 20ή
ηνπ κελόο αθέξ 1184 δειαδή ηελ 6ε Ινπλίνπ 1770 όηη laquoν ζηξαηόο έθζαζε εηο
ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo θαη επεηέζε laquoθαηά ησλ ιεζηώλraquo κε ηειεβόια
ηνπθέθηα θαη ινηπά πνιεκηθά όξγαλα () θαηαζθάδσλ θαη εμνινζξεύσλ
απηνύοraquo
Ο αγώλαο ήηαλ ζθιεξόο θαη άληζνο Αιιά ν ηόπνο επλννύζε ηνπο επαλαζηάηεο Οη
Σνύξθνη έπξεπε λα πεξάζνπλ από θαξάγγηα θαη άλπδξα βνπλά Οη θαθηαλνί ηνπο
πεξίκελαλ παληνύ ηνπο αηθληδίαδαλ θπινύζαλ αθόκε θαη βξάρνπο από ηηο πιαγηέο θαη
ηνπο απνδεθάηηδαλ Οη ζηξαηηώηεο πνπ πξνρσξνύζαλ ζπληεηαγκέλνη καδί κε ηα
ππνδύγηα δελ κπνξνύζαλ λα ακπλζνύλ ζrsquo απηή ηελ πξσηνθαλή κνξθή πνιέκνπ
Οη κέξεο πεξλνύζαλ Γίςα θαη δέζηε βαζάληδε ηνπο εηζβνιείο Οη θαθηαλνί έδηδαλ θαη
κάρεο laquoεθ παξαηάμεσοraquo ζηελ είζνδν θάζε ρσξηνύ Οη Σνύξθνη πεξλνύζαλ αθήλνληαο
εθαηνληάδεο λεθξνύο ζηα ιαγθνπεξάκαηα θαη ζηα πνξνθάξαγγα
Οη Σνύξθνη πιεξνθνξνύληαη όηη ηα γπλαηθόπαηδα έρνπλ ζθνπό λα επηβηβαζζνύλ ζηα
θαξάβηα γηα λα δξαπεηεύζνπλ θη ακέζσο 6000 ζηξαηόο θαηαθζάλεη ζηελ Αλώπνιε γηα
λα ηα εκπνδίζεη Δθηαθόζηνη σο νρηαθόζηνη θαθηαλνί πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή
ηξέρνπλ γηα λα ηα πξνζηαηεύζνπλ Πάλσ από ην Λνπηξό γίλεηαη άγξηα κάρε ζηήζνο κε
ζηήζνο κε ην καραίξη γηαηί κε ηα όπια ππήξρε θίλδπλνο λα θηππήζνπλ ηα
γπλαηθόπαηδα
Από ηνπο 700-800 άλδξεο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
έρνπλ ζθνησζεί νη 300 όκσο θαη νη Σνύξθνη
πιήξσζαλ κε ηίκεκα 1000 λεθξνύο αιιά κπαίλνπλ
ζην ηέινο ζηελ Αλώπνιε Άξρηζε άγξηα ζθαγή
Άλδξεο θαη γπλαίθεο πνιεκνύλ απεγλσζκέλα ώζπνπ
ζθνηώζεθαλ όινη θαη όιεο Μόλν εθαηό
γπλαηθόπαηδα πνπ αηρκαιώηηζαλ νη Σνύξθνη
επέδεζαλ από ηνύην ην άγξην καθειεηό Οη Σνύξθνη
απν εθεί θαη κεηά ζπλέρηδαλ ην εμνλησηηθό ηνπο
έξγν θόβνληαο δέληξα μεξηδώλνληαο ακπέιηα
Όζνπο άλδξεο ζπιιάκβαλαλ ηνπο έζθαδαλ επί
ηόπνπ ελώ ηηο άζρεκεο γπλαίθεο ηα παηδηά θαη ηνπο
γέξνπο ηνπο έξηρλαλ ζε γθξεκνύο γηα λα
δηαζθεδάζνπλ
ηε δηάξθεηα ηνύηεο ηεο θνληθήο κάρεο ν Γαζθαινγηάλλεο είρε ζηείιεη ηε γπλαίθα ηνπ
καδί κε ηηο δύν κεγάιεο ηνπ θόξεο ηε Μαξία θαη ηελ Αλζνύζα ζην Λνπηξό γηα λα
κπνπλ ζην θαξάβη ηνπ Όκσο ζην δξόκν ηξαπκαηίζηεθε ε γνπξνκαιιίλε θαη νη θόξεο
ηεο λνκίδνληαο όηη ζθνηώζεθε ηξέρνπλ απειπηζκέλεο ρσξίο λα μέξνπλ πνπ πεγαίλνπλ
κε απνηέιεζκα λα πέζνπλ ζηα ρέξηα ησλ Σνύξθσλ πνπ όηαλ έκαζαλ όηη είλαη θόξεο ηνπ
αξρεγνύ ηηο παξέδσζαλ ζην ζεξαζθέξε
Ο Γαζθαινγηάλλεο ελ ησ κεηαμύ θαηεβαίλεη ζην Λνπηξό καζαίλεη ην ρακό ησλ παηδηώλ
ηνπ βιέπεη ηε γεληθή θαηαζηξνθή θαη ζηε απειπηζία ηνπ πάλσ απνθαζίδεη λα
παξαδνζεί ζηνλ παζά Οη άιινη αξρεγνί όκσο δελ ηνλ αθήλνπλ λα πξαγκαηνπνηήζεη ηε
ζθέςε ηνπ
Ο παζάο ηνπ έζηεηιε επηζηνιή παξαθαιώληαο ηνλ λα παξαδνζεί θαη κε ηελ ππόζρεζε
νηη αλ θάλεη απηό πνπ ηνπ έιεγε όρη κόλν δελ ζα βιάςεη ηα θαθηά αιιά ζα θύγεη
ακέζσο απν εθεί Ο Γαζθαινγηάλλεο ζπγθαιεί γεληθή ζπλέιεπζε ζηα Κξνύζηα γηα λα
ηνπο αλαθνηλώζεη ηελ πξόηαζε όκσο ε ζπλέιεπζε απνθαζίδεη νκόθσλα όηη ζα
ζπλερίζεη ηνλ αγώλα θαη απαληνύλ ζην παζά νηη δελ ζα παξαδνζνύλ πνηέ Καη ε
ηειεπηαία πξάμε ηνπ αηκαηεξνύ δξάκαηνο παίδεηαη ζην θαξάγγη ηεο Αξάδαηλαο έλα από
ηα πην σξαία θαη επηβιεηηθά θαξάγγηα ησλ Λεπθώλ Οξέσλ κε θαηαθόξπθεο πιεπξέο
εθαηνληάδσλ κέηξσλ
Οη Σνύξθνη καδεύηεθαλ ρακειά θαη ζηξαηνπέδεπζαλ ζην Φξαγθνθάζηειιν όπνπ
ππάξρεη λεξό γηαηί νη θαθηαλνί δειεηεξίαζαλ όια ηα πεγάδηα ηεο πεξηνρήο Καη από
θεη κε επηδξνκέο θαη ελέδξεο πξνζπαζνύζαλ λα
ζπιιάβνπλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε Η εληνιή ηνπ παζά
ήηαλ ξεηή Να ζπιιεθζεί δσληαλόο ν αξρεγόο
Αιιηώο ν ζηξαηόο παξά ηηο απώιεηεο θαη ηηο δαπάλεο
δελ ζα έθεπγε από ηα θαθηά
Αιιά θαη νη θαθηαλνί βξίζθνληαλ ζε ηξαγηθή ζέζε
Όια ηα ρσξηά θακέλα Σα θνπάδηα ηα ζπίηηα νη
ζνδεηέο ιεειαηεκέλεο Καη έθηαλαλ νη ςπρξέο κέξεο
ηνπ Φζηλνπώξνπ ε ιίγν ζα θαηέβαηλαλ ρηόληα ζηα
βνπλά Οη ζάιαζζεο ζα αγξίεπαλ Σα γπλαηθόπαηδα ζα
αθαλίδνληαλ Μέζα ζrsquo απηό ην ηξνκεξό θιίκα ν
Γαζθαινγηάλλεο απνθάζηζε λα δερζεί ηηο επίκνλεο
πξνηάζεηο ησλ παζάδσλ Οη θήξπθεο θξαύγαδαλ θάζε
κέξα
laquoΑλ παξαδνζεί ν Δαζθαινγηάλλεο εκείο ζα θύγνπκε από ηα θαθηά θαη ζα
ρνξεγήζνπκε γεληθή ακλεζηία Ο Δαζθαινγηάλλεο ζα θξαηεζεί γηα έλα
δηάζηεκα ζαλ εγγύεζε όηη δελ ζα ζπλερηζζεί ε επαλάζηαζεraquo
Παξά ηελ θπζηθή θάιπςε ηνπ γλώξηκνπ ηόπνπ ε λίθε ήηαλ αδύλαηε γηα ηνπο
θαθηαλνύο Γξήγνξα νη Σνύξθνη ηνπο πεξηθπθιώλνπλ θαη όζνη επέδεζαλ
αλαγθάζηεθαλ λα δηαζθνξπηζηνύλ ζηα όξε γηα λα ζσζεί ν θαζέλαο όπσο κπνξνύζε
Μεξηθνί ηόηε έθπγαλ από ηε Κξήηε θαη δελ μαλαγύξηζαλ πνηέ πηα Όζνη παξέκεηλαλ
θαηέβαηλαλ ζαλ αεηνί ηε λύθηα από ηηο θνξπθέο ησλ βνπλώλ ζηα ηνπξθνρώξηα ησλ
γύξσ επαξρηώλ ζθνηώλνληαο όζνπο αγάδεο ζπλαληνύζαλ θαη άξπαδαλ όηη έβξηζθαλ
γηα λα ζξέςνπλ ηα πεηλαζκέλα παηδηά ηνπο Οη αγάδεο δελ ηνικνύζαλ λα βγνπλ από ηα
ζπίηηα ηνπο θαη παξά ηε λίθε ηνπο ήηαλ ηξνκνθξαηεκέλνη Κη ν παζάο δελ ήζειε λα
αθήζεη ηα θαθηά ξεκαγκέλα αιιά αθόκε αλππόηαθηα αθνύ θαλέλαο δελ laquoεκνύηηζεraquo
δελ εδήισζε ππνηαγή
Γηα λα ελζαξξύλεη ην Γαζθαινγηάλλε λα παξαδνζεί ηνπ ζηέιλεη θη άιιν γξάκκα ζε
ήπην ηόλν όκσο ηνύηε ηε θνξά
αλ έξζεηο λα κηιήζσκε θαη ζαλ αληακσζνύκε νύια ζε λα ζπκπαζεζηνύλ θαη θίινη ζα
γελνύκε
Κη εθείλνο θάησ από ην βάξνο ηεο επζύλεο γηα ηέηνηα πξσηνθαλή θαηαζηξνθή έζησ
θαη αλ ε πξόζεζή ηνπ δελ ήηαλ θακηά άιιε πέξα από ηε επηζπκία λα ειεπζεξώζεη ηνλ
ηόπν ηνπ από ην δπγό ησλ ηπξάλλσλ ζεσξεί ηνλ εαπηό ηνπ ζαλ θύξην ππεύζπλν θαη
απνθαζίδεη λα παξαδνζεί λνκίδνληαο όηη έηζη ζα εμηιεσζεί
Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη
κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ
εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο
Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ
Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο
αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε
εληειώο
Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα
παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε
ηνπ
Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ
ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο
Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη
ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα
Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν
ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ
Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην
παζά
Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο
αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα
θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε
Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο
Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ
παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε
νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο
Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά
λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ
ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο
Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε
θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ
ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ
Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ
κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα
βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα
δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα
Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί
ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο
άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο
ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε
ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή
λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ
Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα
παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο
ηνπ
Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ
πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
ηνπ
Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε
ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο
βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν
- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία
Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα
ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo
όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο
ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία
ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη
Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη
εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν
Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ
ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό
- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν
δήκηνο
Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα
ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη
έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην
πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην
επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ
λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε
Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη
πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ
Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ
κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ
μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ
σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα
ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο
- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο
Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ
δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ
άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ
Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε
Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ
πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο
πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ
αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν
Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο
πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ
θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο
Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή
Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ
ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε
ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο
δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo
Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ
θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν
Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν
θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα
δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό
ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά
Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη
θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ
εθδίθεζε
πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ
παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν
ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ
Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα
γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο
γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ
επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ
αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo
Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο
πιαηείαο Διεπζεξίαο
Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από
έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ
Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ
ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ
πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο
ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα
θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο
άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ
θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο
Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη
όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο
πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή
ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ
έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ
βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo
Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε
Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ
Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην
Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην
ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε
ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε
πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο
Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ
Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα
Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί
πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ
Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην
ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο
Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά
ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ
άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην
γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο
ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα
θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε
ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν
ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ
αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν
λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα
ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα
έκκεηξν κπζηζηόξεκα
Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο
ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε
παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)
Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ
θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη
ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo
Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ
έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι
Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο
ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ
ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη
ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο
Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη
όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά
ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην
Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ
Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο
(17 Ινπλίνπ 1771)
Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ
ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ
ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo
εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη
(πξώην κέξνο)
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη
λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ
Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη
λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε
Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε
θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε
νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε
κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]
Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν
θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ
λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ
Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo
Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο
Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο
Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη
λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε
λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα
θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα
λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν
πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν
Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo
laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ
θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ
Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα
θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα
Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα
λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα
νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ
θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ
θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο
ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο
Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα
Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα
θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη
ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo
Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο
θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο
πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]
θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ
θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε
λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο
λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο
θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε
ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo
laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη
Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη
κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη
ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη
Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην
γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo
Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ
laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ
νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ
θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη
θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη
θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη
δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]
θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη
θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo
Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ
γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ
Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία
παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία
Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε
πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ
θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ
θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ
θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ
Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε
λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ
θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν
Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη
laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη
επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε
Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε
ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo
Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]
εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη
Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη
λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo
Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ
πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν
θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε
πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]
θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα
θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα
Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη
λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη
Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη
ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη
laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη
πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη
κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε
ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε
άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα
ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo
Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]
θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη
λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]
θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη
Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν
γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ
γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε
γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη
Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο
πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο
ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη
θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη
laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]
γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ
Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ
θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ
πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ
πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]
λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ
θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα
λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα
λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]
ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo
Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη
θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]
ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ
κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ
πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ
λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ
λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο
γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo
Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]
νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη
ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ
κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ
ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη
θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη
θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα
ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα
Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα
παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα
έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη
ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]
Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]
θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη
αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη
ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε
λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη
Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο
θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο
κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη
ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]
θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]
laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο
λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο
κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]
θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη
άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ
γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo
Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα
θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα
Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα
θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα
Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν
λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην
γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη
λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε
Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα
λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα
Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]
θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο
Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε
θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ
λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ
κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε
θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη
θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα
ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια
Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο
ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]
θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη
θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη
πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα
πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα
ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα
θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ
ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ
Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα
από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα
ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε
θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη
Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη
θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]
Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη
γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο
πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο
πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα
εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα
Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ
θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]
θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα
κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα
Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα
επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα
Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο
αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο
θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ
νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν
Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη
θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη
Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα
θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα
Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ
εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ
Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα
κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα
κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ
θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ
ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]
αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα
Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]
θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]
Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]
εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο
ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα
ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα
πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα
κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα
Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο
πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]
αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα
πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα
ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε
άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε
Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα
Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα
ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα
απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα
θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα
θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα
ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη
θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη
θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα
νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα
θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ
θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ
Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε
νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε
Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν
σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν
ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ
θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip
(δεύηεξν κέξνο)
Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο
πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο
ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]
εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο
ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]
θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα
κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα
Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
Οη Σνύξθνη πιεξνθνξνύληαη όηη ηα γπλαηθόπαηδα έρνπλ ζθνπό λα επηβηβαζζνύλ ζηα
θαξάβηα γηα λα δξαπεηεύζνπλ θη ακέζσο 6000 ζηξαηόο θαηαθζάλεη ζηελ Αλώπνιε γηα
λα ηα εκπνδίζεη Δθηαθόζηνη σο νρηαθόζηνη θαθηαλνί πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή
ηξέρνπλ γηα λα ηα πξνζηαηεύζνπλ Πάλσ από ην Λνπηξό γίλεηαη άγξηα κάρε ζηήζνο κε
ζηήζνο κε ην καραίξη γηαηί κε ηα όπια ππήξρε θίλδπλνο λα θηππήζνπλ ηα
γπλαηθόπαηδα
Από ηνπο 700-800 άλδξεο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
έρνπλ ζθνησζεί νη 300 όκσο θαη νη Σνύξθνη
πιήξσζαλ κε ηίκεκα 1000 λεθξνύο αιιά κπαίλνπλ
ζην ηέινο ζηελ Αλώπνιε Άξρηζε άγξηα ζθαγή
Άλδξεο θαη γπλαίθεο πνιεκνύλ απεγλσζκέλα ώζπνπ
ζθνηώζεθαλ όινη θαη όιεο Μόλν εθαηό
γπλαηθόπαηδα πνπ αηρκαιώηηζαλ νη Σνύξθνη
επέδεζαλ από ηνύην ην άγξην καθειεηό Οη Σνύξθνη
απν εθεί θαη κεηά ζπλέρηδαλ ην εμνλησηηθό ηνπο
έξγν θόβνληαο δέληξα μεξηδώλνληαο ακπέιηα
Όζνπο άλδξεο ζπιιάκβαλαλ ηνπο έζθαδαλ επί
ηόπνπ ελώ ηηο άζρεκεο γπλαίθεο ηα παηδηά θαη ηνπο
γέξνπο ηνπο έξηρλαλ ζε γθξεκνύο γηα λα
δηαζθεδάζνπλ
ηε δηάξθεηα ηνύηεο ηεο θνληθήο κάρεο ν Γαζθαινγηάλλεο είρε ζηείιεη ηε γπλαίθα ηνπ
καδί κε ηηο δύν κεγάιεο ηνπ θόξεο ηε Μαξία θαη ηελ Αλζνύζα ζην Λνπηξό γηα λα
κπνπλ ζην θαξάβη ηνπ Όκσο ζην δξόκν ηξαπκαηίζηεθε ε γνπξνκαιιίλε θαη νη θόξεο
ηεο λνκίδνληαο όηη ζθνηώζεθε ηξέρνπλ απειπηζκέλεο ρσξίο λα μέξνπλ πνπ πεγαίλνπλ
κε απνηέιεζκα λα πέζνπλ ζηα ρέξηα ησλ Σνύξθσλ πνπ όηαλ έκαζαλ όηη είλαη θόξεο ηνπ
αξρεγνύ ηηο παξέδσζαλ ζην ζεξαζθέξε
Ο Γαζθαινγηάλλεο ελ ησ κεηαμύ θαηεβαίλεη ζην Λνπηξό καζαίλεη ην ρακό ησλ παηδηώλ
ηνπ βιέπεη ηε γεληθή θαηαζηξνθή θαη ζηε απειπηζία ηνπ πάλσ απνθαζίδεη λα
παξαδνζεί ζηνλ παζά Οη άιινη αξρεγνί όκσο δελ ηνλ αθήλνπλ λα πξαγκαηνπνηήζεη ηε
ζθέςε ηνπ
Ο παζάο ηνπ έζηεηιε επηζηνιή παξαθαιώληαο ηνλ λα παξαδνζεί θαη κε ηελ ππόζρεζε
νηη αλ θάλεη απηό πνπ ηνπ έιεγε όρη κόλν δελ ζα βιάςεη ηα θαθηά αιιά ζα θύγεη
ακέζσο απν εθεί Ο Γαζθαινγηάλλεο ζπγθαιεί γεληθή ζπλέιεπζε ζηα Κξνύζηα γηα λα
ηνπο αλαθνηλώζεη ηελ πξόηαζε όκσο ε ζπλέιεπζε απνθαζίδεη νκόθσλα όηη ζα
ζπλερίζεη ηνλ αγώλα θαη απαληνύλ ζην παζά νηη δελ ζα παξαδνζνύλ πνηέ Καη ε
ηειεπηαία πξάμε ηνπ αηκαηεξνύ δξάκαηνο παίδεηαη ζην θαξάγγη ηεο Αξάδαηλαο έλα από
ηα πην σξαία θαη επηβιεηηθά θαξάγγηα ησλ Λεπθώλ Οξέσλ κε θαηαθόξπθεο πιεπξέο
εθαηνληάδσλ κέηξσλ
Οη Σνύξθνη καδεύηεθαλ ρακειά θαη ζηξαηνπέδεπζαλ ζην Φξαγθνθάζηειιν όπνπ
ππάξρεη λεξό γηαηί νη θαθηαλνί δειεηεξίαζαλ όια ηα πεγάδηα ηεο πεξηνρήο Καη από
θεη κε επηδξνκέο θαη ελέδξεο πξνζπαζνύζαλ λα
ζπιιάβνπλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε Η εληνιή ηνπ παζά
ήηαλ ξεηή Να ζπιιεθζεί δσληαλόο ν αξρεγόο
Αιιηώο ν ζηξαηόο παξά ηηο απώιεηεο θαη ηηο δαπάλεο
δελ ζα έθεπγε από ηα θαθηά
Αιιά θαη νη θαθηαλνί βξίζθνληαλ ζε ηξαγηθή ζέζε
Όια ηα ρσξηά θακέλα Σα θνπάδηα ηα ζπίηηα νη
ζνδεηέο ιεειαηεκέλεο Καη έθηαλαλ νη ςπρξέο κέξεο
ηνπ Φζηλνπώξνπ ε ιίγν ζα θαηέβαηλαλ ρηόληα ζηα
βνπλά Οη ζάιαζζεο ζα αγξίεπαλ Σα γπλαηθόπαηδα ζα
αθαλίδνληαλ Μέζα ζrsquo απηό ην ηξνκεξό θιίκα ν
Γαζθαινγηάλλεο απνθάζηζε λα δερζεί ηηο επίκνλεο
πξνηάζεηο ησλ παζάδσλ Οη θήξπθεο θξαύγαδαλ θάζε
κέξα
laquoΑλ παξαδνζεί ν Δαζθαινγηάλλεο εκείο ζα θύγνπκε από ηα θαθηά θαη ζα
ρνξεγήζνπκε γεληθή ακλεζηία Ο Δαζθαινγηάλλεο ζα θξαηεζεί γηα έλα
δηάζηεκα ζαλ εγγύεζε όηη δελ ζα ζπλερηζζεί ε επαλάζηαζεraquo
Παξά ηελ θπζηθή θάιπςε ηνπ γλώξηκνπ ηόπνπ ε λίθε ήηαλ αδύλαηε γηα ηνπο
θαθηαλνύο Γξήγνξα νη Σνύξθνη ηνπο πεξηθπθιώλνπλ θαη όζνη επέδεζαλ
αλαγθάζηεθαλ λα δηαζθνξπηζηνύλ ζηα όξε γηα λα ζσζεί ν θαζέλαο όπσο κπνξνύζε
Μεξηθνί ηόηε έθπγαλ από ηε Κξήηε θαη δελ μαλαγύξηζαλ πνηέ πηα Όζνη παξέκεηλαλ
θαηέβαηλαλ ζαλ αεηνί ηε λύθηα από ηηο θνξπθέο ησλ βνπλώλ ζηα ηνπξθνρώξηα ησλ
γύξσ επαξρηώλ ζθνηώλνληαο όζνπο αγάδεο ζπλαληνύζαλ θαη άξπαδαλ όηη έβξηζθαλ
γηα λα ζξέςνπλ ηα πεηλαζκέλα παηδηά ηνπο Οη αγάδεο δελ ηνικνύζαλ λα βγνπλ από ηα
ζπίηηα ηνπο θαη παξά ηε λίθε ηνπο ήηαλ ηξνκνθξαηεκέλνη Κη ν παζάο δελ ήζειε λα
αθήζεη ηα θαθηά ξεκαγκέλα αιιά αθόκε αλππόηαθηα αθνύ θαλέλαο δελ laquoεκνύηηζεraquo
δελ εδήισζε ππνηαγή
Γηα λα ελζαξξύλεη ην Γαζθαινγηάλλε λα παξαδνζεί ηνπ ζηέιλεη θη άιιν γξάκκα ζε
ήπην ηόλν όκσο ηνύηε ηε θνξά
αλ έξζεηο λα κηιήζσκε θαη ζαλ αληακσζνύκε νύια ζε λα ζπκπαζεζηνύλ θαη θίινη ζα
γελνύκε
Κη εθείλνο θάησ από ην βάξνο ηεο επζύλεο γηα ηέηνηα πξσηνθαλή θαηαζηξνθή έζησ
θαη αλ ε πξόζεζή ηνπ δελ ήηαλ θακηά άιιε πέξα από ηε επηζπκία λα ειεπζεξώζεη ηνλ
ηόπν ηνπ από ην δπγό ησλ ηπξάλλσλ ζεσξεί ηνλ εαπηό ηνπ ζαλ θύξην ππεύζπλν θαη
απνθαζίδεη λα παξαδνζεί λνκίδνληαο όηη έηζη ζα εμηιεσζεί
Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη
κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ
εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο
Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ
Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο
αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε
εληειώο
Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα
παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε
ηνπ
Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ
ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο
Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη
ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα
Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν
ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ
Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην
παζά
Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο
αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα
θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε
Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο
Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ
παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε
νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο
Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά
λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ
ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο
Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε
θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ
ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ
Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ
κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα
βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα
δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα
Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί
ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο
άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο
ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε
ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή
λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ
Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα
παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο
ηνπ
Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ
πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
ηνπ
Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε
ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο
βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν
- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία
Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα
ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo
όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο
ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία
ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη
Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη
εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν
Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ
ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό
- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν
δήκηνο
Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα
ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη
έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην
πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην
επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ
λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε
Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη
πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ
Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ
κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ
μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ
σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα
ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο
- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο
Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ
δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ
άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ
Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε
Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ
πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο
πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ
αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν
Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο
πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ
θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο
Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή
Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ
ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε
ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο
δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo
Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ
θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν
Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν
θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα
δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό
ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά
Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη
θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ
εθδίθεζε
πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ
παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν
ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ
Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα
γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο
γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ
επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ
αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo
Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο
πιαηείαο Διεπζεξίαο
Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από
έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ
Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ
ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ
πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο
ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα
θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο
άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ
θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο
Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη
όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο
πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή
ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ
έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ
βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo
Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε
Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ
Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην
Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην
ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε
ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε
πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο
Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ
Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα
Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί
πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ
Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην
ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο
Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά
ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ
άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην
γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο
ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα
θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε
ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν
ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ
αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν
λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα
ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα
έκκεηξν κπζηζηόξεκα
Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο
ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε
παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)
Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ
θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη
ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo
Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ
έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι
Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο
ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ
ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη
ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο
Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη
όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά
ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην
Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ
Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο
(17 Ινπλίνπ 1771)
Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ
ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ
ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo
εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη
(πξώην κέξνο)
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη
λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ
Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη
λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε
Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε
θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε
νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε
κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]
Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν
θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ
λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ
Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo
Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο
Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο
Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη
λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε
λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα
θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα
λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν
πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν
Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo
laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ
θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ
Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα
θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα
Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα
λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα
νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ
θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ
θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο
ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο
Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα
Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα
θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη
ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo
Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο
θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο
πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]
θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ
θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε
λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο
λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο
θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε
ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo
laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη
Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη
κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη
ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη
Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην
γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo
Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ
laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ
νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ
θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη
θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη
θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη
δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]
θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη
θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo
Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ
γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ
Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία
παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία
Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε
πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ
θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ
θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ
θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ
Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε
λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ
θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν
Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη
laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη
επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε
Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε
ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo
Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]
εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη
Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη
λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo
Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ
πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν
θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε
πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]
θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα
θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα
Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη
λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη
Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη
ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη
laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη
πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη
κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε
ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε
άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα
ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo
Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]
θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη
λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]
θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη
Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν
γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ
γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε
γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη
Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο
πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο
ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη
θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη
laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]
γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ
Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ
θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ
πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ
πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]
λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ
θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα
λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα
λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]
ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo
Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη
θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]
ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ
κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ
πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ
λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ
λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο
γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo
Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]
νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη
ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ
κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ
ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη
θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη
θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα
ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα
Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα
παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα
έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη
ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]
Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]
θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη
αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη
ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε
λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη
Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο
θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο
κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη
ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]
θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]
laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο
λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο
κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]
θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη
άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ
γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo
Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα
θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα
Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα
θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα
Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν
λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην
γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη
λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε
Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα
λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα
Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]
θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο
Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε
θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ
λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ
κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε
θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη
θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα
ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια
Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο
ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]
θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη
θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη
πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα
πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα
ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα
θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ
ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ
Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα
από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα
ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε
θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη
Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη
θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]
Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη
γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο
πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο
πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα
εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα
Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ
θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]
θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα
κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα
Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα
επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα
Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο
αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο
θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ
νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν
Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη
θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη
Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα
θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα
Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ
εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ
Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα
κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα
κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ
θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ
ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]
αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα
Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]
θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]
Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]
εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο
ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα
ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα
πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα
κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα
Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο
πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]
αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα
πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα
ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε
άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε
Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα
Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα
ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα
απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα
θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα
θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα
ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη
θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη
θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα
νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα
θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ
θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ
Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε
νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε
Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν
σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν
ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ
θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip
(δεύηεξν κέξνο)
Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο
πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο
ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]
εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο
ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]
θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα
κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα
Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
Οη Σνύξθνη καδεύηεθαλ ρακειά θαη ζηξαηνπέδεπζαλ ζην Φξαγθνθάζηειιν όπνπ
ππάξρεη λεξό γηαηί νη θαθηαλνί δειεηεξίαζαλ όια ηα πεγάδηα ηεο πεξηνρήο Καη από
θεη κε επηδξνκέο θαη ελέδξεο πξνζπαζνύζαλ λα
ζπιιάβνπλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε Η εληνιή ηνπ παζά
ήηαλ ξεηή Να ζπιιεθζεί δσληαλόο ν αξρεγόο
Αιιηώο ν ζηξαηόο παξά ηηο απώιεηεο θαη ηηο δαπάλεο
δελ ζα έθεπγε από ηα θαθηά
Αιιά θαη νη θαθηαλνί βξίζθνληαλ ζε ηξαγηθή ζέζε
Όια ηα ρσξηά θακέλα Σα θνπάδηα ηα ζπίηηα νη
ζνδεηέο ιεειαηεκέλεο Καη έθηαλαλ νη ςπρξέο κέξεο
ηνπ Φζηλνπώξνπ ε ιίγν ζα θαηέβαηλαλ ρηόληα ζηα
βνπλά Οη ζάιαζζεο ζα αγξίεπαλ Σα γπλαηθόπαηδα ζα
αθαλίδνληαλ Μέζα ζrsquo απηό ην ηξνκεξό θιίκα ν
Γαζθαινγηάλλεο απνθάζηζε λα δερζεί ηηο επίκνλεο
πξνηάζεηο ησλ παζάδσλ Οη θήξπθεο θξαύγαδαλ θάζε
κέξα
laquoΑλ παξαδνζεί ν Δαζθαινγηάλλεο εκείο ζα θύγνπκε από ηα θαθηά θαη ζα
ρνξεγήζνπκε γεληθή ακλεζηία Ο Δαζθαινγηάλλεο ζα θξαηεζεί γηα έλα
δηάζηεκα ζαλ εγγύεζε όηη δελ ζα ζπλερηζζεί ε επαλάζηαζεraquo
Παξά ηελ θπζηθή θάιπςε ηνπ γλώξηκνπ ηόπνπ ε λίθε ήηαλ αδύλαηε γηα ηνπο
θαθηαλνύο Γξήγνξα νη Σνύξθνη ηνπο πεξηθπθιώλνπλ θαη όζνη επέδεζαλ
αλαγθάζηεθαλ λα δηαζθνξπηζηνύλ ζηα όξε γηα λα ζσζεί ν θαζέλαο όπσο κπνξνύζε
Μεξηθνί ηόηε έθπγαλ από ηε Κξήηε θαη δελ μαλαγύξηζαλ πνηέ πηα Όζνη παξέκεηλαλ
θαηέβαηλαλ ζαλ αεηνί ηε λύθηα από ηηο θνξπθέο ησλ βνπλώλ ζηα ηνπξθνρώξηα ησλ
γύξσ επαξρηώλ ζθνηώλνληαο όζνπο αγάδεο ζπλαληνύζαλ θαη άξπαδαλ όηη έβξηζθαλ
γηα λα ζξέςνπλ ηα πεηλαζκέλα παηδηά ηνπο Οη αγάδεο δελ ηνικνύζαλ λα βγνπλ από ηα
ζπίηηα ηνπο θαη παξά ηε λίθε ηνπο ήηαλ ηξνκνθξαηεκέλνη Κη ν παζάο δελ ήζειε λα
αθήζεη ηα θαθηά ξεκαγκέλα αιιά αθόκε αλππόηαθηα αθνύ θαλέλαο δελ laquoεκνύηηζεraquo
δελ εδήισζε ππνηαγή
Γηα λα ελζαξξύλεη ην Γαζθαινγηάλλε λα παξαδνζεί ηνπ ζηέιλεη θη άιιν γξάκκα ζε
ήπην ηόλν όκσο ηνύηε ηε θνξά
αλ έξζεηο λα κηιήζσκε θαη ζαλ αληακσζνύκε νύια ζε λα ζπκπαζεζηνύλ θαη θίινη ζα
γελνύκε
Κη εθείλνο θάησ από ην βάξνο ηεο επζύλεο γηα ηέηνηα πξσηνθαλή θαηαζηξνθή έζησ
θαη αλ ε πξόζεζή ηνπ δελ ήηαλ θακηά άιιε πέξα από ηε επηζπκία λα ειεπζεξώζεη ηνλ
ηόπν ηνπ από ην δπγό ησλ ηπξάλλσλ ζεσξεί ηνλ εαπηό ηνπ ζαλ θύξην ππεύζπλν θαη
απνθαζίδεη λα παξαδνζεί λνκίδνληαο όηη έηζη ζα εμηιεσζεί
Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη
κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ
εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο
Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ
Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο
αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε
εληειώο
Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα
παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε
ηνπ
Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ
ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο
Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη
ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα
Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν
ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ
Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην
παζά
Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο
αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα
θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε
Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο
Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ
παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε
νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο
Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά
λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ
ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο
Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε
θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ
ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ
Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ
κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα
βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα
δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα
Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί
ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο
άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο
ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε
ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή
λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ
Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα
παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο
ηνπ
Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ
πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
ηνπ
Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε
ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο
βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν
- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία
Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα
ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo
όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο
ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία
ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη
Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη
εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν
Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ
ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό
- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν
δήκηνο
Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα
ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη
έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην
πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην
επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ
λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε
Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη
πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ
Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ
κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ
μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ
σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα
ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο
- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο
Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ
δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ
άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ
Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε
Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ
πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο
πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ
αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν
Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο
πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ
θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο
Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή
Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ
ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε
ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο
δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo
Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ
θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν
Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν
θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα
δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό
ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά
Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη
θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ
εθδίθεζε
πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ
παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν
ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ
Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα
γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο
γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ
επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ
αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo
Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο
πιαηείαο Διεπζεξίαο
Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από
έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ
Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ
ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ
πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο
ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα
θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο
άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ
θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο
Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη
όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο
πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή
ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ
έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ
βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo
Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε
Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ
Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην
Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην
ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε
ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε
πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο
Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ
Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα
Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί
πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ
Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην
ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο
Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά
ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ
άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην
γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο
ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα
θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε
ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν
ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ
αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν
λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα
ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα
έκκεηξν κπζηζηόξεκα
Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο
ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε
παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)
Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ
θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη
ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo
Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ
έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι
Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο
ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ
ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη
ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο
Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη
όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά
ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην
Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ
Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο
(17 Ινπλίνπ 1771)
Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ
ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ
ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo
εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη
(πξώην κέξνο)
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη
λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ
Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη
λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε
Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε
θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε
νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε
κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]
Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν
θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ
λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ
Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo
Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο
Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο
Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη
λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε
λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα
θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα
λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν
πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν
Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo
laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ
θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ
Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα
θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα
Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα
λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα
νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ
θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ
θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο
ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο
Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα
Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα
θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη
ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo
Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο
θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο
πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]
θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ
θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε
λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο
λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο
θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε
ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo
laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη
Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη
κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη
ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη
Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην
γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo
Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ
laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ
νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ
θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη
θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη
θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη
δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]
θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη
θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo
Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ
γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ
Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία
παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία
Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε
πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ
θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ
θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ
θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ
Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε
λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ
θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν
Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη
laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη
επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε
Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε
ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo
Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]
εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη
Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη
λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo
Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ
πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν
θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε
πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]
θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα
θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα
Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη
λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη
Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη
ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη
laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη
πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη
κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε
ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε
άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα
ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo
Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]
θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη
λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]
θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη
Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν
γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ
γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε
γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη
Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο
πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο
ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη
θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη
laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]
γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ
Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ
θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ
πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ
πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]
λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ
θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα
λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα
λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]
ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo
Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη
θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]
ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ
κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ
πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ
λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ
λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο
γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo
Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]
νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη
ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ
κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ
ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη
θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη
θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα
ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα
Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα
παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα
έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη
ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]
Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]
θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη
αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη
ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε
λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη
Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο
θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο
κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη
ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]
θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]
laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο
λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο
κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]
θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη
άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ
γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo
Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα
θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα
Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα
θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα
Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν
λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην
γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη
λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε
Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα
λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα
Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]
θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο
Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε
θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ
λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ
κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε
θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη
θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα
ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια
Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο
ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]
θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη
θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη
πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα
πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα
ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα
θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ
ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ
Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα
από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα
ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε
θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη
Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη
θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]
Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη
γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο
πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο
πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα
εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα
Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ
θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]
θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα
κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα
Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα
επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα
Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο
αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο
θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ
νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν
Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη
θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη
Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα
θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα
Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ
εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ
Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα
κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα
κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ
θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ
ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]
αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα
Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]
θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]
Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]
εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο
ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα
ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα
πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα
κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα
Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο
πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]
αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα
πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα
ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε
άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε
Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα
Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα
ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα
απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα
θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα
θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα
ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη
θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη
θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα
νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα
θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ
θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ
Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε
νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε
Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν
σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν
ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ
θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip
(δεύηεξν κέξνο)
Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο
πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο
ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]
εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο
ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]
θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα
κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα
Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη
κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ
εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο
Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ
Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο
αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε
εληειώο
Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα
παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε
ηνπ
Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ
ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο
Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη
ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα
Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν
ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ
Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην
παζά
Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο
αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα
θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε
Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο
Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ
παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε
νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο
Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά
λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ
ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο
Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε
θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ
ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ
Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ
κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα
βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα
δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα
Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί
ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο
άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο
ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε
ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή
λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ
Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα
παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο
ηνπ
Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ
πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
ηνπ
Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε
ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο
βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν
- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία
Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα
ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo
όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο
ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία
ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη
Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη
εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν
Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ
ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό
- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν
δήκηνο
Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα
ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη
έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην
πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην
επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ
λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε
Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη
πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ
Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ
κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ
μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ
σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα
ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο
- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο
Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ
δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ
άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ
Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε
Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ
πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο
πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ
αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν
Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο
πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ
θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο
Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή
Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ
ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε
ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο
δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo
Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ
θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν
Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν
θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα
δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό
ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά
Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη
θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ
εθδίθεζε
πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ
παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν
ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ
Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα
γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο
γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ
επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ
αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo
Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο
πιαηείαο Διεπζεξίαο
Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από
έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ
Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ
ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ
πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο
ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα
θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο
άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ
θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο
Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη
όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο
πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή
ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ
έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ
βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo
Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε
Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ
Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην
Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην
ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε
ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε
πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο
Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ
Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα
Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί
πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ
Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην
ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο
Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά
ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ
άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην
γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο
ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα
θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε
ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν
ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ
αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν
λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα
ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα
έκκεηξν κπζηζηόξεκα
Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο
ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε
παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)
Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ
θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη
ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo
Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ
έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι
Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο
ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ
ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη
ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο
Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη
όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά
ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην
Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ
Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο
(17 Ινπλίνπ 1771)
Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ
ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ
ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo
εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη
(πξώην κέξνο)
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη
λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ
Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη
λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε
Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε
θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε
νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε
κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]
Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν
θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ
λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ
Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo
Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο
Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο
Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη
λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε
λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα
θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα
λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν
πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν
Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo
laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ
θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ
Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα
θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα
Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα
λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα
νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ
θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ
θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο
ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο
Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα
Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα
θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη
ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo
Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο
θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο
πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]
θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ
θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε
λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο
λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο
θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε
ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo
laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη
Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη
κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη
ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη
Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην
γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo
Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ
laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ
νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ
θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη
θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη
θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη
δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]
θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη
θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo
Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ
γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ
Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία
παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία
Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε
πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ
θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ
θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ
θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ
Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε
λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ
θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν
Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη
laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη
επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε
Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε
ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo
Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]
εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη
Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη
λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo
Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ
πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν
θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε
πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]
θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα
θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα
Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη
λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη
Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη
ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη
laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη
πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη
κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε
ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε
άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα
ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo
Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]
θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη
λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]
θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη
Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν
γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ
γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε
γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη
Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο
πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο
ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη
θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη
laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]
γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ
Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ
θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ
πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ
πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]
λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ
θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα
λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα
λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]
ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo
Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη
θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]
ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ
κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ
πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ
λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ
λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο
γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo
Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]
νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη
ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ
κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ
ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη
θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη
θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα
ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα
Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα
παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα
έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη
ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]
Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]
θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη
αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη
ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε
λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη
Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο
θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο
κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη
ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]
θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]
laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο
λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο
κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]
θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη
άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ
γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo
Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα
θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα
Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα
θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα
Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν
λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην
γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη
λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε
Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα
λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα
Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]
θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο
Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε
θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ
λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ
κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε
θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη
θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα
ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια
Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο
ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]
θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη
θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη
πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα
πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα
ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα
θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ
ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ
Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα
από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα
ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε
θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη
Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη
θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]
Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη
γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο
πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο
πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα
εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα
Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ
θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]
θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα
κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα
Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα
επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα
Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο
αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο
θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ
νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν
Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη
θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη
Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα
θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα
Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ
εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ
Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα
κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα
κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ
θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ
ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]
αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα
Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]
θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]
Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]
εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο
ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα
ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα
πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα
κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα
Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο
πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]
αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα
πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα
ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε
άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε
Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα
Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα
ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα
απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα
θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα
θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα
ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη
θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη
θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα
νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα
θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ
θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ
Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε
νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε
Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν
σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν
ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ
θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip
(δεύηεξν κέξνο)
Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο
πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο
ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]
εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο
ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]
θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα
κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα
Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε
ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή
λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ
Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα
παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο
ηνπ
Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ
πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
ηνπ
Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε
ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο
βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν
- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία
Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα
ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo
όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο
ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία
ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη
Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη
εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν
Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ
ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό
- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν
δήκηνο
Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα
ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη
έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην
πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην
επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ
λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε
Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη
πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ
Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ
κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ
μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ
σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα
ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο
- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο
Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ
δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ
άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ
Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε
Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ
πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο
πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ
αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν
Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο
πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ
θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο
Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή
Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ
ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε
ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο
δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo
Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ
θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν
Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν
θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα
δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό
ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά
Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη
θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ
εθδίθεζε
πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ
παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν
ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ
Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα
γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο
γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ
επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ
αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo
Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο
πιαηείαο Διεπζεξίαο
Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από
έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ
Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ
ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ
πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο
ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα
θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο
άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ
θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο
Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη
όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο
πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή
ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ
έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ
βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo
Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε
Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ
Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην
Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην
ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε
ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε
πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο
Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ
Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα
Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί
πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ
Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην
ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο
Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά
ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ
άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην
γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο
ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα
θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε
ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν
ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ
αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν
λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα
ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα
έκκεηξν κπζηζηόξεκα
Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο
ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε
παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)
Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ
θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη
ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo
Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ
έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι
Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο
ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ
ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη
ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο
Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη
όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά
ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην
Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ
Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο
(17 Ινπλίνπ 1771)
Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ
ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ
ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo
εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη
(πξώην κέξνο)
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη
λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ
Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη
λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε
Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε
θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε
νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε
κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]
Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν
θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ
λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ
Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo
Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο
Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο
Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη
λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε
λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα
θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα
λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν
πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν
Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo
laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ
θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ
Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα
θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα
Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα
λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα
νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ
θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ
θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο
ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο
Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα
Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα
θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη
ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo
Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο
θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο
πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]
θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ
θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε
λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο
λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο
θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε
ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo
laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη
Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη
κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη
ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη
Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην
γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo
Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ
laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ
νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ
θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη
θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη
θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη
δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]
θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη
θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo
Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ
γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ
Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία
παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία
Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε
πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ
θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ
θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ
θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ
Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε
λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ
θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν
Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη
laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη
επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε
Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε
ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo
Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]
εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη
Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη
λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo
Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ
πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν
θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε
πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]
θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα
θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα
Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη
λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη
Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη
ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη
laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη
πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη
κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε
ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε
άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα
ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo
Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]
θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη
λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]
θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη
Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν
γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ
γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε
γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη
Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο
πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο
ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη
θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη
laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]
γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ
Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ
θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ
πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ
πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]
λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ
θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα
λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα
λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]
ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo
Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη
θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]
ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ
κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ
πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ
λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ
λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο
γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo
Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]
νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη
ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ
κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ
ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη
θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη
θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα
ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα
Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα
παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα
έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη
ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]
Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]
θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη
αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη
ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε
λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη
Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο
θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο
κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη
ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]
θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]
laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο
λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο
κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]
θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη
άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ
γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo
Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα
θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα
Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα
θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα
Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν
λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην
γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη
λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε
Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα
λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα
Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]
θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο
Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε
θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ
λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ
κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε
θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη
θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα
ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια
Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο
ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]
θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη
θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη
πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα
πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα
ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα
θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ
ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ
Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα
από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα
ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε
θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη
Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη
θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]
Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη
γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο
πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο
πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα
εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα
Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ
θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]
θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα
κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα
Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα
επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα
Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο
αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο
θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ
νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν
Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη
θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη
Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα
θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα
Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ
εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ
Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα
κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα
κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ
θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ
ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]
αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα
Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]
θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]
Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]
εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο
ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα
ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα
πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα
κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα
Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο
πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]
αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα
πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα
ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε
άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε
Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα
Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα
ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα
απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα
θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα
θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα
ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη
θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη
θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα
νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα
θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ
θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ
Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε
νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε
Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν
σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν
ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ
θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip
(δεύηεξν κέξνο)
Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο
πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο
ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]
εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο
ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]
θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα
κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα
Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο
- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο
Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ
δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ
άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ
Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε
Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ
πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο
πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ
αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν
Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο
πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ
θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο
Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή
Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ
ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε
ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο
δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo
Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ
θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν
Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν
θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα
δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό
ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά
Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη
θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ
εθδίθεζε
πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ
παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν
ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ
Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ
Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα
γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο
γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ
επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ
αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo
Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο
πιαηείαο Διεπζεξίαο
Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από
έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ
Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ
ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ
πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο
ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα
θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο
άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ
θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο
Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη
όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο
πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή
ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ
έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ
βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo
Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε
Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ
Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην
Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην
ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε
ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε
πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο
Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ
Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα
Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί
πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ
Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην
ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο
Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά
ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ
άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην
γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο
ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα
θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε
ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν
ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ
αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν
λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα
ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα
έκκεηξν κπζηζηόξεκα
Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο
ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε
παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)
Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ
θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη
ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo
Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ
έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι
Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο
ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ
ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη
ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο
Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη
όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά
ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην
Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ
Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο
(17 Ινπλίνπ 1771)
Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ
ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ
ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo
εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη
(πξώην κέξνο)
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη
λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ
Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη
λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε
Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε
θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε
νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε
κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]
Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν
θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ
λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ
Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo
Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο
Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο
Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη
λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε
λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα
θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα
λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν
πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν
Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo
laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ
θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ
Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα
θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα
Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα
λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα
νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ
θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ
θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο
ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο
Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα
Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα
θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη
ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo
Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο
θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο
πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]
θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ
θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε
λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο
λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο
θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε
ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo
laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη
Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη
κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη
ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη
Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην
γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo
Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ
laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ
νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ
θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη
θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη
θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη
δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]
θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη
θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo
Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ
γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ
Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία
παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία
Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε
πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ
θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ
θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ
θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ
Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε
λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ
θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν
Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη
laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη
επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε
Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε
ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo
Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]
εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη
Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη
λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo
Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ
πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν
θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε
πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]
θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα
θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα
Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη
λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη
Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη
ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη
laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη
πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη
κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε
ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε
άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα
ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo
Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]
θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη
λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]
θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη
Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν
γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ
γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε
γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη
Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο
πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο
ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη
θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη
laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]
γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ
Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ
θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ
πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ
πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]
λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ
θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα
λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα
λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]
ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo
Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη
θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]
ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ
κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ
πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ
λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ
λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο
γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo
Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]
νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη
ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ
κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ
ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη
θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη
θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα
ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα
Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα
παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα
έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη
ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]
Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]
θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη
αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη
ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε
λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη
Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο
θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο
κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη
ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]
θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]
laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο
λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο
κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]
θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη
άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ
γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo
Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα
θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα
Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα
θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα
Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν
λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην
γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη
λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε
Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα
λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα
Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]
θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο
Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε
θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ
λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ
κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε
θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη
θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα
ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια
Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο
ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]
θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη
θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη
πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα
πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα
ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα
θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ
ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ
Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα
από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα
ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε
θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη
Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη
θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]
Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη
γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο
πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο
πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα
εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα
Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ
θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]
θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα
κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα
Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα
επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα
Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο
αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο
θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ
νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν
Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη
θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη
Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα
θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα
Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ
εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ
Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα
κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα
κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ
θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ
ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]
αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα
Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]
θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]
Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]
εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο
ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα
ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα
πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα
κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα
Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο
πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]
αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα
πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα
ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε
άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε
Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα
Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα
ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα
απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα
θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα
θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα
ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη
θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη
θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα
νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα
θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ
θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ
Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε
νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε
Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν
σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν
ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ
θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip
(δεύηεξν κέξνο)
Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο
πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο
ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]
εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο
ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]
θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα
κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα
Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο
πιαηείαο Διεπζεξίαο
Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από
έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ
Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ
ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ
πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο
ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα
θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο
άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ
θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο
Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη
όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο
πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή
ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ
έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ
βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo
Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε
Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ
Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην
Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην
ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε
ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε
πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο
Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ
Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα
Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί
πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ
Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην
ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο
Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά
ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ
άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην
γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο
ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα
θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε
ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν
ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ
αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν
λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα
ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα
έκκεηξν κπζηζηόξεκα
Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο
ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε
παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)
Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ
θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη
ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo
Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ
έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι
Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο
ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ
ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη
ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο
Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη
όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά
ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην
Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ
Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο
(17 Ινπλίνπ 1771)
Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ
ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ
ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo
εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη
(πξώην κέξνο)
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη
λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ
Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη
λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε
Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε
θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε
νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε
κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]
Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν
θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ
λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ
Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo
Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο
Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο
Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη
λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε
λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα
θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα
λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν
πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν
Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo
laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ
θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ
Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα
θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα
Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα
λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα
νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ
θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ
θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο
ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο
Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα
Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα
θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη
ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo
Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο
θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο
πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]
θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ
θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε
λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο
λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο
θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε
ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo
laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη
Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη
κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη
ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη
Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην
γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo
Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ
laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ
νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ
θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη
θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη
θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη
δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]
θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη
θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo
Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ
γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ
Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία
παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία
Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε
πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ
θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ
θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ
θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ
Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε
λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ
θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν
Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη
laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη
επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε
Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε
ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo
Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]
εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη
Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη
λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo
Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ
πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν
θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε
πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]
θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα
θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα
Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη
λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη
Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη
ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη
laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη
πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη
κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε
ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε
άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα
ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo
Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]
θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη
λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]
θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη
Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν
γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ
γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε
γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη
Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο
πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο
ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη
θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη
laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]
γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ
Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ
θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ
πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ
πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]
λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ
θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα
λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα
λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]
ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo
Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη
θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]
ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ
κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ
πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ
λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ
λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο
γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo
Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]
νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη
ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ
κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ
ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη
θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη
θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα
ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα
Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα
παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα
έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη
ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]
Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]
θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη
αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη
ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε
λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη
Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο
θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο
κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη
ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]
θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]
laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο
λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο
κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]
θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη
άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ
γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo
Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα
θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα
Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα
θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα
Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν
λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην
γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη
λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε
Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα
λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα
Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]
θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο
Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε
θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ
λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ
κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε
θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη
θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα
ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια
Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο
ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]
θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη
θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη
πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα
πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα
ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα
θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ
ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ
Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα
από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα
ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε
θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη
Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη
θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]
Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη
γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο
πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο
πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα
εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα
Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ
θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]
θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα
κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα
Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα
επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα
Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο
αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο
θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ
νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν
Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη
θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη
Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα
θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα
Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ
εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ
Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα
κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα
κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ
θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ
ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]
αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα
Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]
θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]
Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]
εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο
ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα
ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα
πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα
κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα
Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο
πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]
αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα
πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα
ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε
άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε
Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα
Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα
ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα
απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα
θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα
θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα
ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη
θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη
θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα
νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα
θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ
θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ
Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε
νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε
Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν
σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν
ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ
θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip
(δεύηεξν κέξνο)
Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο
πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο
ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]
εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο
ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]
θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα
κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα
Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν
ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ
αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν
λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα
ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα
έκκεηξν κπζηζηόξεκα
Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο
ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε
παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)
Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ
θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη
ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε
ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo
Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ
έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι
Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο
ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ
ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν
Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη
ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο
Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη
όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά
ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην
Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ
Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο
(17 Ινπλίνπ 1771)
Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ
ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ
ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo
εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη
(πξώην κέξνο)
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη
λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ
Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη
λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε
Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε
θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε
νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε
κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]
Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν
θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ
λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ
Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo
Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο
Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο
Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη
λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε
λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα
θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα
λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν
πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν
Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo
laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ
θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ
Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα
θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα
Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα
λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα
νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ
θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ
θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο
ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο
Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα
Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα
θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη
ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo
Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο
θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο
πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]
θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ
θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε
λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο
λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο
θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε
ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo
laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη
Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη
κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη
ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη
Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην
γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo
Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ
laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ
νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ
θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη
θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη
θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη
δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]
θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη
θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo
Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ
γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ
Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία
παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία
Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε
πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ
θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ
θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ
θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ
Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε
λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ
θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν
Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη
laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη
επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε
Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε
ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo
Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]
εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη
Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη
λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo
Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ
πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν
θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε
πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]
θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα
θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα
Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη
λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη
Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη
ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη
laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη
πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη
κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε
ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε
άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα
ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo
Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]
θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη
λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]
θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη
Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν
γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ
γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε
γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη
Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο
πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο
ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη
θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη
laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]
γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ
Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ
θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ
πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ
πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]
λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ
θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα
λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα
λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]
ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo
Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη
θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]
ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ
κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ
πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ
λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ
λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο
γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo
Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]
νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη
ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ
κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ
ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη
θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη
θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα
ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα
Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα
παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα
έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη
ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]
Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]
θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη
αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη
ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε
λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη
Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο
θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο
κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη
ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]
θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]
laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο
λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο
κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]
θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη
άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ
γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo
Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα
θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα
Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα
θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα
Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν
λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην
γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη
λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε
Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα
λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα
Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]
θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο
Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε
θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ
λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ
κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε
θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη
θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα
ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια
Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο
ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]
θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη
θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη
πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα
πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα
ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα
θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ
ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ
Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα
από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα
ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε
θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη
Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη
θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]
Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη
γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο
πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο
πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα
εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα
Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ
θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]
θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα
κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα
Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα
επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα
Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο
αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο
θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ
νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν
Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη
θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη
Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα
θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα
Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ
εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ
Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα
κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα
κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ
θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ
ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]
αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα
Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]
θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]
Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]
εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο
ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα
ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα
πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα
κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα
Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο
πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]
αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα
πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα
ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε
άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε
Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα
Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα
ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα
απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα
θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα
θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα
ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη
θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη
θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα
νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα
θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ
θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ
Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε
νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε
Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν
σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν
ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ
θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip
(δεύηεξν κέξνο)
Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο
πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο
ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]
εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο
ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]
θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα
κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα
Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε
θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε
νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε
κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]
Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν
θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ
λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ
Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo
Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο
Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο
Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη
λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε
λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα
θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα
λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν
πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν
Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo
laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα
εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ
θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ
Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα
θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα
Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο
έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα
λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα
νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ
θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ
θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο
ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο
Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα
Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα
θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη
ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo
Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο
θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο
πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]
θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ
θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε
λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο
λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο
θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε
ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo
laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη
Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη
κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη
ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη
Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην
γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo
Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ
laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ
νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ
θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη
θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη
θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη
δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]
θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη
θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo
Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ
γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ
Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία
παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία
Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε
πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ
θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ
θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ
θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ
Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε
λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ
θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν
Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη
laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη
επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε
Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε
ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo
Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]
εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη
Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη
λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo
Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ
πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν
θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε
πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]
θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα
θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα
Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη
λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη
Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη
ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη
laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη
πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη
κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε
ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε
άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα
ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo
Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]
θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη
λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]
θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη
Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν
γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ
γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε
γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη
Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο
πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο
ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη
θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη
laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]
γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ
Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ
θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ
πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ
πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]
λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ
θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα
λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα
λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]
ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo
Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη
θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]
ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ
κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ
πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ
λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ
λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο
γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo
Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]
νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη
ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ
κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ
ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη
θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη
θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα
ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα
Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα
παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα
έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη
ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]
Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]
θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη
αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη
ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε
λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη
Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο
θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο
κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη
ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]
θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]
laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο
λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο
κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]
θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη
άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ
γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo
Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα
θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα
Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα
θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα
Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν
λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην
γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη
λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε
Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα
λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα
Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]
θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο
Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε
θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ
λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ
κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε
θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη
θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα
ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια
Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο
ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]
θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη
θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη
πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα
πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα
ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα
θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ
ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ
Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα
από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα
ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε
θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη
Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη
θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]
Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη
γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο
πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο
πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα
εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα
Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ
θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]
θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα
κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα
Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα
επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα
Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο
αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο
θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ
νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν
Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη
θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη
Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα
θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα
Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ
εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ
Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα
κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα
κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ
θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ
ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]
αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα
Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]
θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]
Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]
εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο
ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα
ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα
πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα
κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα
Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο
πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]
αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα
πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα
ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε
άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε
Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα
Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα
ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα
απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα
θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα
θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα
ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη
θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη
θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα
νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα
θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ
θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ
Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε
νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε
Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν
σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν
ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ
θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip
(δεύηεξν κέξνο)
Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο
πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο
ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]
εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο
ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]
θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα
κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα
Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]
θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ
θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε
λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο
λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο
θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε
ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo
laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη
Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη
κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη
ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη
Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην
γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo
Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ
laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ
νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ
θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη
θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη
θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη
δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη
ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]
θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ
Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη
θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo
Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ
γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ
Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία
παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία
Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε
πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε
πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ
θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ
θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ
θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ
Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε
λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ
θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν
Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη
laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη
επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε
Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε
ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo
Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]
εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη
Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη
λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo
Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ
πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν
θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε
πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]
θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα
θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα
Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη
λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη
Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη
ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη
laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη
πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη
κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε
ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε
άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα
ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo
Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]
θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη
λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]
θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη
Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν
γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ
γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε
γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη
Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο
πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο
ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη
θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη
laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]
γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ
Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ
θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ
πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ
πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]
λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ
θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα
λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα
λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]
ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo
Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη
θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]
ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ
κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ
πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ
λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ
λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο
γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo
Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]
νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη
ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ
κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ
ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη
θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη
θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα
ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα
Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα
παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα
έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη
ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]
Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]
θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη
αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη
ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε
λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη
Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο
θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο
κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη
ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]
θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]
laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο
λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο
κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]
θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη
άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ
γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo
Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα
θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα
Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα
θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα
Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν
λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην
γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη
λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε
Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα
λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα
Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]
θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο
Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε
θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ
λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ
κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε
θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη
θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα
ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια
Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο
ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]
θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη
θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη
πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα
πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα
ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα
θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ
ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ
Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα
από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα
ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε
θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη
Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη
θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]
Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη
γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο
πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο
πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα
εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα
Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ
θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]
θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα
κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα
Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα
επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα
Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο
αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο
θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ
νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν
Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη
θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη
Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα
θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα
Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ
εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ
Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα
κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα
κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ
θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ
ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]
αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα
Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]
θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]
Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]
εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο
ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα
ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα
πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα
κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα
Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο
πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]
αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα
πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα
ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε
άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε
Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα
Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα
ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα
απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα
θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα
θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα
ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη
θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη
θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα
νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα
θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ
θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ
Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε
νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε
Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν
σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν
ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ
θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip
(δεύηεξν κέξνο)
Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο
πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο
ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]
εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο
ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]
θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα
κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα
Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ
θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν
Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη
θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη
laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη
επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε
Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε
ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo
Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]
εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη
Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη
λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo
Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ
πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν
θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε
πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]
θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα
θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα
Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη
λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη
Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη
ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη
laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη
πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη
κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε
ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε
άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα
ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo
Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]
θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη
λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]
θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη
Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν
γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ
γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε
γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη
Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο
πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο
ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη
θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη
laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]
γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ
Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ
θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ
πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ
πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]
λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ
θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα
λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα
λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]
ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo
Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη
θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]
ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ
κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ
πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ
λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ
λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο
γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo
Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]
νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη
ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ
κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ
ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη
θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη
θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα
ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα
Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα
παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα
έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη
ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]
Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]
θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη
αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη
ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε
λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη
Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο
θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο
κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη
ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]
θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]
laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο
λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο
κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]
θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη
άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ
γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo
Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα
θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα
Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα
θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα
Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν
λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην
γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη
λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε
Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα
λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα
Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]
θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο
Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε
θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ
λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ
κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε
θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη
θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα
ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια
Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο
ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]
θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη
θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη
πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα
πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα
ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα
θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ
ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ
Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα
από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα
ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε
θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη
Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη
θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]
Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη
γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο
πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο
πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα
εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα
Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ
θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]
θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα
κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα
Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα
επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα
Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο
αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο
θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ
νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν
Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη
θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη
Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα
θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα
Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ
εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ
Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα
κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα
κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ
θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ
ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]
αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα
Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]
θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]
Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]
εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο
ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα
ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα
πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα
κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα
Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο
πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]
αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα
πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα
ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε
άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε
Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα
Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα
ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα
απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα
θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα
θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα
ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη
θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη
θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα
νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα
θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ
θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ
Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε
νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε
Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν
σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν
ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ
θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip
(δεύηεξν κέξνο)
Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο
πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο
ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]
εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο
ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]
θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα
κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα
Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]
γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ
Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ
θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ
πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ
ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ
πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]
λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ
θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα
λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα
λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]
ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo
Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη
θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]
ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ
κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ
πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ
λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ
λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο
γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo
Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]
νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη
ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ
κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ
ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη
θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη
θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα
ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα
Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα
παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα
έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη
ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]
Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]
θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη
αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη
ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε
λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη
Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο
θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο
κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη
ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]
θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]
laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο
λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο
κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]
θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη
άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ
γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo
Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα
θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα
Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα
θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα
Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν
λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην
γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη
λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε
Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα
λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα
Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]
θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο
Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε
θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ
λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ
κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε
θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη
θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα
ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια
Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο
ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]
θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη
θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη
πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα
πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα
ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα
θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ
ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ
Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα
από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα
ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε
θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη
Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη
θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]
Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη
γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο
πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο
πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα
εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα
Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ
θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]
θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα
κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα
Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα
επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα
Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο
αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο
θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ
νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν
Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη
θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη
Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα
θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα
Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ
εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ
Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα
κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα
κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ
θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ
ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]
αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα
Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]
θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]
Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]
εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο
ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα
ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα
πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα
κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα
Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο
πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]
αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα
πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα
ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε
άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε
Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα
Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα
ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα
απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα
θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα
θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα
ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη
θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη
θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα
νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα
θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ
θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ
Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε
νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε
Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν
σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν
ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ
θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip
(δεύηεξν κέξνο)
Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο
πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο
ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]
εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο
ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]
θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα
κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα
Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη
ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]
θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]
laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο
λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο
κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]
θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη
άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ
γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo
Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα
θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα
Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα
θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα
Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν
λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην
γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη
λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε
Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα
λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα
Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]
θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο
Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε
θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ
λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ
κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε
θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη
θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα
ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια
Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο
ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]
θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη
θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη
πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα
πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα
πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν
πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα
ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα
θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ
ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ
Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα
από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα
ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε
θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη
Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη
θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]
Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη
γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο
πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο
πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα
εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα
Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ
θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]
θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα
κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα
Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα
επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα
Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο
αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο
θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ
νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν
Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη
θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη
Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα
θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα
Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ
εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ
Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα
κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα
κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ
θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ
ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]
αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα
Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]
θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]
Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]
εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο
ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα
ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα
πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα
κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα
Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο
πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]
αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα
πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα
ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε
άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε
Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα
Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα
ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα
απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα
θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα
θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα
ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη
θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη
θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα
νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα
θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ
θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ
Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε
νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε
Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν
σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν
ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ
θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip
(δεύηεξν κέξνο)
Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο
πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο
ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]
εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο
ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]
θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα
κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα
Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ
ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ
Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα
από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα
ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε
θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη
Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη
θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]
Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη
γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο
πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο
πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα
εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα
Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ
θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]
θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα
κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα
Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα
επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα
Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο
αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο
θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ
νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν
Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη
θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη
Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα
θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα
Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ
εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ
Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα
κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα
κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ
θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ
ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]
αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα
Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]
θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]
Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]
εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο
ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα
ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα
πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα
κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα
Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο
πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]
αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα
πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα
ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε
άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε
Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα
Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα
ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα
απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα
θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα
θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα
ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη
θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη
θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα
νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα
θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ
θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ
Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε
νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε
Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν
σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν
ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ
θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip
(δεύηεξν κέξνο)
Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο
πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο
ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]
εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο
ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]
θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα
κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα
Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα
ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα
πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα
κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα
Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο
πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]
αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα
πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα
ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε
άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε
Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα
Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα
ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα
απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα
θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα
θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα
ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη
θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη
θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα
νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα
θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ
θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ
Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε
νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε
Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν
σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν
ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ
θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip
(δεύηεξν κέξνο)
Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο
πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο
ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]
εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο
ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]
θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα
κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα
Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία
laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ
θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo
ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα
rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα
γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη
ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη
Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]
laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε
θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ
απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo
Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ
θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ
Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη
θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο
πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο
Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα
πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα
θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ
θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]
Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε
εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε
λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα
πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα
Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη
γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]
ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη
θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη
πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο
ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo
Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη
(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)
laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο
θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο
Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε
θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη
κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ
κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ
Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο
Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε
θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε
θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο
μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο
απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα
γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα
Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο
πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία
πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία
Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ
θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ
Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν
δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ
γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ
θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ
πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε
ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε
γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη
θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo
Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη
ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη
Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε
πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε
Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη
θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη
Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα
ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo
Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο
ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο
θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο
Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο
θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα
θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα
θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη
λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε
λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη
θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε
λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo
Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ
άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ
laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα
γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα
θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη
θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo
laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο
ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο
Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη
κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε
ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ
θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ
θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]
θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo
Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη
ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo
Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη
ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη
ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη
γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη
laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη
θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη
Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ
Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη
πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη
Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ
ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ
Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα
θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα
ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ
θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ
laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo
θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα
Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο
Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο
Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε
θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε
πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα
Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα
Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα
απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα
εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα
πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]
Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα
θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα
Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ
λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]
Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη
ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη
πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα
ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα
θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη
θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη
Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη
γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη
γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα
λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα
λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη
λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη
σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη
ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη
Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα
γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα
Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα
θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]
Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη
θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]
Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη
λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη
θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη
θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε
θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα
ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα
Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην
θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην
θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο
θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε
θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε
Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα
λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα
έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην
απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην
Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo
θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ
ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ
πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο
ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]
Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα
ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ
θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην
εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ
πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ
πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα
θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα
Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα
γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα
Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη
θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη
θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν
θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν
Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα
αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα
απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα
θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα
πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ
θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ
λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα
γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα
αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη
θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη
θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο
απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα
θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα
Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα
πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα
πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο
ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο
δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo
θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo
Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα
εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα
Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη
θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη
Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο
ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο
θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]
κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα
Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]
ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο
λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο
λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο
θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια
λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια
λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε
θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε
Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη
θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη
ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη
Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη
απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη
Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε
ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε
αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο
πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]
Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη
ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη
Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη
νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]
Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη
πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]
πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο
Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη
θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη
Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο
πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο
Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη
νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη
Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα
θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα
Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]
θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα
Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα
κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα
Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη
νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη
Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο
πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο
Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε
πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη
Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο
πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο
Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη
πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε
γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη
θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη
θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ
θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ
κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ
πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ
Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο
απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο
θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ
κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ
γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo
ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo
δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα
ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα
είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo
Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ
νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ
Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη
πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη
Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε
λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε
εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo
λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo
θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία
ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα
θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη
θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη
Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]
απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη
αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα
θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα
εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]
θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο
θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα
θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα
εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε
ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]
ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ
θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ
Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο
ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]
Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο
ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο
λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ
ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]
Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο
γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο
όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα
γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα
Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη
θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη
Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ
βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ
ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο
πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη
θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε
Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε
(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)
αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα
ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα
αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν
ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ
λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη
λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη
θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ
γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ
θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ
ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ
θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην
ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]
εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο
[1] Δλλνεί Διιεληθή
[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη
ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ
λα ειεπζεξσζνύλ
[3] Δλλνεί ην νπιηάλν
[4] Φόξνπο
[5] Πξόζηηκα
[6] Δμνληώζεηο
[7] ηηο πόιεηο
[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ
[9] Να ιπηξώζεη
[10] Να εηνηκάδεζαη
[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)
[12] Σα πινία
[13] Καη ηόηε
[14] Ώζπνπ
[15] Θα ιηγνζηέςνπλ
[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ
[17] Απάληεζε
[18] ύλεζε
[19] Σν Γνύλαβε
[20] Απόθαζε
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη
[22] Πνιεκνθόδηα
[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)
[24] Πηέδεη βηάδεη
[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)
[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο
είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)
[28] Πώο λα θεξζώ
[29] Αθελίαζαλ
[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ
[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)
[32] Πεξίκελε
[33] εκαία
[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)
[35] Πξσηλό
[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα
[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα
ακπλζεί)
[38] Δίδνο γεξαθηνύ
[39] Λεειάηεζαλ
[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα
[41] Σνπο νδεγνύλ
[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην
[43] Ακέζσο
[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο
[45] Γηνηθεηήο
[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)
[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)
[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ
[49] Ιππείο
[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα
[51] πκβνύιην
[52] Γόζηκν δώξν
[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)
[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά
θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε
θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα
ηνπ Γαζθαινγηάλλε)
[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ
εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε
ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε
Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν
[57] Κνξπθέο πςώκαηα
[58] Όξε βνπλά
[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo
[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά
[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο
[62] πλαληνύζαλ
[63] Καίλε
[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ
[65] Σνλ παηέξα ηεο
[66] Έζπεπζαλ
[67] Μάιιηλν παιηό
εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο
[1] Σνπο ζηέιλεη
[2] πκβνύιην
[3] Μεζνιαβεηέο
[4] Σα ιεθηά ζνπ
[5] Δλλνεί ην νπιηάλν
[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ
[7] Πνξζειάληλν
[8] Δλλνεί θαθέ
[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()
[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε
[11] Δλλνεί ρξόλνη
[12] Σνπο εαπηνύο ησλ
[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα
[14] Σνπο θέξεζηε
[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε
[16] Σίπνηε
[17] Να θαιύςεη
[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ
[19] Γε κε ππάθνπζαλ
[20] Μέρξη
[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)
[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν
[23] Καηζίθη
[24] Σν θαληαδόζαζηαλ
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
[25] Υάδηα
[26] Σνπο ππόινηπνπο
[27] Να κελ θνηηάμνπλ
[28] Τπέθεξαλ
[29] Σνπο βαζάληδαλ
[30] Αληνρή
[31] Οη θξνπξνί
[32] Ακέζσο
[33] ηα όξε
[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε
[35] Τπνδήκαηα
[36] Κξπςώλα
[37] Αγγειηνθόξν
[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα
θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε
[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)
[40] ηα βνπλά
[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα
[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα
[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη
[44] Λνπινύδηα
[45] θνπεπηέο
[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα
[47] Πξόθξηηνη
[48] Παξαπνλεκέλα
[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη
[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν
[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα
ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ
θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα
κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο
πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ
Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ
θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή
ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από
ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)
θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη
[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν
ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)
[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
[54] Πίθξεο
[55] Θπκόηαλ
[56] Σελ θαηάληηα ηνπο
[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν
δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)
Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr
Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
ChaniaCrete 2011
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
- Daskalogianis1
-
- Page 1
-
- 125
- daskalogiannis2
-
- Page 1
-
top related