Ο Ισάλλεο Βιάρνο γελλήζεθε ζηελ Αλώπνιε

θαθίσλ έλα νξεηλό ρσξηό ζε ύςνο 600κ πεξί ηα

δύν ρηιηόκεηξα από ηε ζάιαζζα ζηε ζέζε ηεο

αξραίαο νκώλπκεο πόιεο θένπδν ησλ θνξδηιώλ

θαηά ηε Βπδαληηλή πεξίνδν Η αθξηβήο εκεξνκελία

γελλήζεώο ηνπ δελ είλαη εμαθξηβσκέλε

Πηζαλνινγείηαη όκσο όηη γελλήζεθε ή ην 1722 ή ην

1730 (ζεσξείηαη πηζαλόηεξν)

Σν laquoΒιάρνοraquo δελ είλαη βέβαην αλ ήηαλ όλησο

αιεζηλό επίζεην ή πξνζσλύκην (πξνζσλύκηα είραλ

ηόηε ζρεδόλ όινη νη θαθηαλνί) Έκεηλε

πεξηζζόηεξν γλσζηόο ζηελ ηζηνξία κε ην πξνζσλύκην laquoΓαζθαινγηάλλεοraquo (θαη πνιύ

ιηγόηεξν ζαλ laquoΓαζθαιάθεοraquo) ιόγσ ηνπ όηη επεηδή ήηαλ πνιύ κνξθσκέλνο ηνλ

απνθαινύζαλ laquoδάζθαινraquo (Ο Γάζθαινο ν Γηάλλεο) Ο όξνο laquoΓαζθαινγηάλλεοraquo

ζεσξείηαη απζαίξεηνο παξrsquo όηη έρεη επηθξαηήζεη ζηηο κέξεο καο Ο Ισάλλεο Βιάρνο

έγηλε απνδεθηόο σο laquoΟ Γάζθαινο ν Γηάλλεοraquo θη έηζη απνθαινύληαλ ηόηε

Με ην όλνκα επίζεο ηνύην αλαθέξεηαη θαη ζε ηνπξθηθό έγγξαθν ηνπ 1750 laquoBente

Daskalo Vani Vazici Kasteli Mezbur=Ο δνύινο Γάζθαινο Γηάλλεο γξακκαηηθόο ηνπ

Καζηειίνπraquo

Κάπνηνη ηζρπξίζηεθαλ όηη ν Γαζθαινγηάλλεο laquoέζεξλεraquo από ηε λαπηηθή γεληά ησλ

Αλδξνπιαθάθεδσλ ηνπ Λνπηξνύ Πξνθαλώο έρνπλ επεξεαζζεί από ην γεγνλόο όηη νη

Σνύξθνη απνθαινύζαλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε laquoΙσάλλε πηόλ Αλδξένπraquo θαηά ηελ πξαθηηθή

ηεο επνρήο Μηα πξαθηηθή πνπ πεξηέξγσο έρεη αξραηνειιεληθή ξίδα Πξάγκαηη ππάξρεη

ηνπξθηθό έγγξαθν πνπ ηνλ απνθαιεί laquoΙσάλλε πηόλ Αλδξένπraquo Καη πξάγκαηη ν παηέξαο

ηνπ νλνκάδεην Αλδξέαο όπσο θαη ν πξώηνο ηνπ πηόο θαηά ην ζπλήζεην πνπ επηθξαηεί

πάληα

Σν αξρνληηθό ηνπ Γαζθαινγηάλλε δηαθξίλεηαη

αθόκε εξεηπσκέλν ζηελ Αλώπνιε πάλσ από ην

Λνπηξό Καη ν ζξύινο ηνπ δεη ζηα βνπλά θαη ζηα

θαξάγγηα θαη ζηηο άγξηεο αθξνγηαιηέο ηνπ

Ληβπθνύ

Ο Γαζθαινγηάλλεο ππήξμε έλαο από ηνπο πιένλ

εγγξάκκαηνπο κνξθσκέλνπο θαη

πνιπηαμηδεκέλνπο θαθηαλνύο Ο παηέξαο ηνπ

ήηαλ έλαο πινύζηνο θαξαβνθύξεο πνπ ηνλ κόξθσζε ζην εμσηεξηθό πηζαλόηαηα ζηελ

Ιηαιία όπνπ ζπνύδαδαλ ηόηε θη άιινη Κξεηηθνί αθνύ κηινύζε ηελ ηηαιηθή γιώζζαηελ

εκθάληζε ήηαλ άληξαο κεηξίνπ αλαζηήκαηνο αλδξνπξεπήο θαη εύραξηο ζαλ

ραξαθηήξαο Δίρε θπζηθή επθξάδεηα θαη έπεηζε εύθνια αθνύ είρε ην ζπάλην ράξηζκα

ηεο ξεηνξηθήο εγεζίαο

Η νηθνγέλεηά ηνπ απνηεινύληαλ από ηέζζεξα αδέξθηα ην Νηθόιαν ή Υαηδή

γνπξνκάιιε ηνλ Παύιν ην Μαλνύζν θαη ηνλ Γεώξγην Η γπλαίθα ηνπ ιεγόηαλ

γνπξνκαιιίλε ή Ξαλζνκαιιίλε κε θαηαγσγή από ην Ρέζπκλν θαη καδί ηεο είρε

απνθηήζεη ηέζζεξηο θόξεο θαη δύν γηνπο Σε Μαξία ηελ Αλζνύζα ηελ Διεπζεξνύζα ην

όλνκα ηεο ηέηαξηεο δελ αλαθέξεηαη πνπζελά ηνλ Αλδξέα θαη ην Νηθνιάθε

ηελ θαηνρή ηνπ ν Γαζθαινγηάλλεο είρε

ηέζζεξα ηξηθάηαξηα θαξάβηα θη ν ίδηνο

ηαμίδεπε κε απηά ζηα ιηκάληα ηεο Μεζνγείνπ

θαη ηεο Μαύξεο Θάιαζζαο Δίρε καδί κε ηrsquo

αδέξθηα ηνπ λαπηηθά laquoπξαθηνξείαraquo ζηα

θπξηόηεξα ιηκάληα θαη ζε πνιιά ειεύζεξα

ειιεληθά λεζηά όπσο ζηα Κύζεξα

Πξέπεη λα ζεκεησζεί όηη νη ζπκπαηξηώηεο ηνπ

νη θαθηαλνί ζε αληίζεζε κε ηνπο άιινπο

Κξεηηθνύο πνπ απερζάλνληαλ ηόηε ηε ζάιαζζα είραλ δεθάδεο θαξάβηα ζηε Μεζόγεην

κε βάζε ηνλ όξκν Λνπηξό ζην Ληβπθό δπηηθά ηεο Υώξαο θαθίσλ ζηα ίρλε ηνπ

αξραίνπ laquoδηιίκελνπraquo Φνίληθα Αιιά ήηαλ ν κόλνο θαθηαλόο ηεο επνρήο πνπ ηνικνύζε

λα θπθινθνξήζεη ζηελ επαξρία κε επξσπατθά ξνύρα ρσξίο λα ηνλ απνθαινύλ

laquoςαιηδόθσινraquo

Με ηηο ζπλαιιαγέο απηέο (ζηηο νπνίεο δελ ηνλ δπζθόιεπε ε γιώζζα θαζόινπ κηα θαη

εθηόο από ηηαιηθά κηινύζε θαη ξώζηθα) πνπ ηνλ είραλ θάλεη πινπζηόηαην θαη πξώην ζε

κόξθσζε θαθηαλό ηνπ δηλόηαλ θαη ε επθαηξία λα κειεηά ηνλ ηξόπν δσήο ησλ

ειεύζεξσλ αλζξώπσλ θαη λα ηνλ ζπγθξίλεη κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηελ ηπξαλλία επί

ησλ ζπκπαηξησηώλ ηνπ Ήηαλ ηέηνηα ε θαηάζηαζε ησλ ππόδνπισλ Υξηζηηαλώλ πνπ

έβιεπε όηη αλ ζπλερηζηεί ζα εμαθαληζηεί θαη ην παξακηθξό ίρλνο Υξηζηηαληζκνύ θαη

Διιεληζκνύ ζην λεζί

Κάησ από ηέηνηεο ζθέςεηο δελ άξγεζε λα βξεζεί ζηηο ζπζθέςεηο ησλ Διιήλσλ ηνπ

εμσηεξηθνύ πνπ γηλόηαλ ζηελ Σξηέζηε ππό ηελ ππνθίλεζε ηνπ Οξιόθ γηα επαλαζηαηηθό

θίλεκα ζηελ ζθιαβσκέλε Διιάδα Απνδέρεηαη ακέζσο ηελ πξόηαζε γηα επαλάζηαζε

δίλνληαο βάζε ζηα κεγάια ιόγηα θαη ηηο θνύθηεο ππνζρέζεηο πεξί ξσζηθήο βνήζεηαο θαη

ζπκπαξάζηαζεο

Η θαηάζηαζε ζηελ Κξήηε ηελ επνρή εθείλε

Οη Σνύξθνη θξαηνύζαλ έλαλ αηώλα ηελ Κξήηε θαη ηξεηο αηώλεο ηνλ Μνξηά θαη ηε

Ρνύκειε Σα θαθηά όκσο πνπ δελ εζύραζαλ πνηέ ζrsquo όιν ην κάθξνο ηεο ελεηηθήο

θαηνρήο είραλ κηα πεξίεξγε ηύρε Σν 1648 ελώ είραλ ππνηαρζεί όιεο νη γύξσ

επαξρίεο θαη ηα θάζηξα ήηαλ γθξεκηζκέλα δίρσο ην Μεγάιν νη θαθηαλνί βνεζνύζαλ

ηνλ Μαηζαίν Καιιέξγε θαη ηνπο Δλεηνύο ζηηο επηρεηξήζεηο ηνπ Αικπξνύ

Όπσο καο ιέεη ν Σνύξθνο ηζηνξηθόο

Νατκά laquoβαζηδόκελνη εηο ην νξεηλόλ θαη

δύζβαηνλ ηεο επαξρίαο ησλ δελ δηήγνλ

θηιεζύρσο θαη επί επνρήο ησλ απίζησλ

(Ελεηώλ) Γηα ηνλ ιόγν απηό -ζπλερίδεη ν

ηζηνξηθόο- έζηεηιαλ νη Σνύξθνη ηνλ

Κεηρνπληά ηεο Ρνύκειεο Κνπηνύδ Αιή

Αγά όζηηο θαηέιαβε ην θξνύξηνλ

θαηαδηώμαο θαη δηαζθνξπίζαο ηνπο

απεηζείο ηνύηνπο (θαθηαλνύο) Ο

αξρηζηξάηεγνο πξνζέθεξε δηάθνξα δώξα θαη επεδαςίιεπζε δηαθόξνπο

θηινθξνλήζεηο εηο ηνλ ξεζέληα Αιή Αγάλraquo

Άιινο όκσο Σνύξθνο ν γλσζηόο καο από ηελ πεξηήγεζή ηνπ ν Δβιηά Σδειεκπή

αλαθέξεη όηη ηα θαθηά ηα πάηεζε ν ίδηνο ν ζξπιηθόο γηα ην παξάζηεκα θαη ηελ αλδξεία

ηνπ Γειή Υνπζεΐλ Παζάο ν Γαδήο Μεηά ιίγα ρξόληα θαη ζπγθεθξηκέλα ην 1658

ύζηεξα από ζπλνκηιίεο κε ηνλ Υνπζεΐλ Παζά ηα θαθηά πνπ κέρξη ηόηε ήηαλ θένπδν

ηνπ ίδηνπ ηνπ Υνπζεΐλ ππάγνληαη ζην βαθνπθηθό ζύζηεκα Καη αθηεξώλνληαη ζηηο ηεξέο

πόιεηο Μέθθα θαη Μεδίλα

ηα θαθηά θαίλεηαη όηη έκεηλε γηα ιίγν

θαηξό Σνύξθνο αμησκαηνύρνο Αιιά θαλέλαο

δελ εγθαηαζηάζεθε κόληκα Σνπο θόξνπο

ηνπο πνπ ήηαλ έλα αζηείν πνζό γηα ηα

εκπνξεπόκελα ή πεηξαηηθά έζησ θαθηά

πόηε ηνπο πιήξσλαλ θαη πόηε όρη νη

θαθηαλνί Πόηε κε δηακαξηπξίεο ζηνλ ίδην

ηνλ ζνπιηάλν θαη πόηε κε δνξηιίθη

θαηάθεξλαλ λα γιηηώλνπλ

ηα ηνπξθηθά αξρεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ

πνπ κεηέθξαζε ν Ν ηαπξηλίδεο βξίζθνπκε νξγηζκέλα θηξκάληα ησλ ζνπιηάλσλ πνπ

δεηνύλ λα ιήμεη απηή ε θαηάζηαζε κε ηνπο θαθηαλνύο Να έλα γξακκέλν laquoηε

ηξηαθνζηή ηνπ κελόο Ρεηδέπ ηνπ έηνπο ρίιηα εθαηόλ εβδνκήθνληα δύν (18-3-1759)raquo

δέθα ρξόληα πξηλ από ηα γεγνλόηα πνπ εμηζηνξνύκε

hellipπαξά ηαύηα νη ξαγηάδεο ηεο ελ ιόγσ επαξρίαο (θαθίσλ) ζπλεξγαδόκελνη ζηελώο

κεηά ησλ απίζησλ ερζξώλ θνπξζάξσλ θαη όληεο ιίαλ παλνύξγνη θαη δόιηνη βαζηδόκελνη

δε θαη εηο ην δύζβαηνλ ησλ νδώλ ησλ θαη ην απξόζηηνλ ηεο Δπαξρίαο ησλ θαη

ζπκπεξηθεξόκελνη πάληνηε κεηά ζθαηόηεηνο αξλνύληαηhellip ηελ θαηαβνιήλ ησλ θόξσλ

ησλ πξνβάιινληεο άξλεζηλ θαη εκκνλήλ θαη αληίζηαζηλ ζπγθεληξσζέλησλ νύησ εηο

ρείξαο ησλ άλσ ησλ 40000 γξνζίσλhellip Οζάθηο δε απέζηεηιε (ν έθνξνο) αλζξώπνπο εηο

ηελ Δπαξρίαλ ησλ δηά λα δεηήζνπλhellip ηελ πιεξσκήλhellip όρη κόλνλ δελ επιήξσζαλ

ηνύηνπο αιιrsquo νύηε απάληεζηλ ηηλά έδσζαλhellip

ε παιηόηεξα θηξκάληα βξίζθνπκε ηηο ίδηεο θαηεγνξίεο ηνπ ζνπιηάλνπ γηα ηνπο

θαθηαλνύο πνπ laquoπεξηθέξνληαη έλνπινηraquo θαη πεξηθξνλνύλ ηνλ λόκνλ Κάπνπ-θάπνπ νη

δηαηαγέο ηνπ ζνπιηάλνπ γίλνληαη θηιηθέο πξνο ηνπο θαθηαλνύο θαη νξίδνπλ λα κε ηνπο

ελνριεί θαλέλαο λα κε ηνπο ππνβάιινπλ ζε ηαιαηπσξίεο όηαλ θαηεβαίλνπλ απrsquo ηα

βνπλά ηνπο λrsquo αγνξάζνπλ ζηάξη

Σα αληηθαηηθά θηξκάληα

Γηα ηα laquoδνζίκαηαraquo απηά ππάξρνπλ αξθεηά ηνύξθηθα ραξηηά Άιια είλαη νξγηζκέλα θαη

άιια θηιηθά

Ο γξακκαηηθόο ησλ θαθηαλώλ γνπξνκάιιεο Νηθνιόο

αλαγλσξίδεη ζύκθσλα κε έγγξαθν ηνπ 1767 όηη από ην

ρξένο ησλ θαθηαλώλ laquoδελ θαηεβιήζε νύηε ελ

άζπξνλ ή όβνιόο ηηοhellip αιιά παξακέλεη νιόθιεξνλ

ην πνζόλ ηνύην εηο ρξένο ησλ ξαγηάδσλ ηεο

επαξρίαοraquo θαη ππόζρεηαη πιεξσκή

Λίγν πξηλ ζε βαζηιηθό laquoΥάηηη Υνπκαγηνύλraquo ηεο 19εο

Ινπλίνπ 1765 κε ην πεξίθεκν ηδηόγξαθν laquoκνπηδεπίληδε

ακέι νινπλάraquo (ελεξγήζζσ ζπλσδά) ηνπ ζνπιηάλνπ

νξηδόηαλ όηη laquoΆκα ηε ιήςεη ελεξγνύληεο

ζπκθώλσο πξνο ηελ επί ηνύηνηο εθδνζείζαλ

δηαηαγήλ κνπhellip θξνληίζαηε λα ζέβεζζε ηελ

παιαηόζελ εηο ηα βαθνύθηα ειεπζεξίαλhellip Να κελ

επηηξέςεηε εηο ηνπο δξαγνπκάλνπο ή εηο άιινλ

ηηλά έμσζελ λα πξνβαίλνπλ εηο ελεξγείαο

αληηβαηλνύζαο ηνπο όξνπο αλεμαξηεζίαο απηώλraquo

Πνύ ζεκαίλεη όηη δελ ειάκβαλαλ εηδηθά κέηξα θαηά ησλ θαθίσλ δελ ηα εμαηξνύζαλ

από ηελ επλντθή κεηαρείξηζε ησλ βαθνπθίσλ παξά ηελ άξλεζε ησλ θαθηαλώλ λα

πιεξώλνπλ θόξνπο

Θξύινο αιιά θαη ηζηνξία έρνπλ κηα εμήγεζε γηα ηελ αληίθαζε Μηα γπλαίθα πξνζηάηεπε

ηα θαθηά κέζα ζηα ζεξάγηα ηνπ νπιηάλνπ εθείλν ηνλ θαηξό

laquoΗ εθ ησλ ελαξέησλ κνπζνπικαλίδσλ Φαηκά Χαηνύλ Χαλνύκ νπιηάλ είε

δηαξθήο ε αγλόηεο απηήοhellipraquo γξάθνπλ ηα ηεθηέξηα

Όηαλ ηνπο απεηινύζαλ νη Σνύξθνη νη κηζνί θαθηαλνί έκπαηλαλ ζηα θαξάβηα θαη

αλνίγνληαλ ζην πέιαγνο θαη νη άιινη κηζνί αλέβαηλαλ ζηα απάηεηα βνπλά θαη ζηα άγξηα

θαξάγγηα θαη δελ κπνξνύζε θαλείο λα ηνπο πεηξάμεη Γηαβάδνπκε ζε θηξκάλη ηεο

επνρήο

laquoΕάλ δε παξrsquo ειπίδα θζάζε απεζηαικέλνο ηηο εηο ηελ επαξρίαλ ησλ νη

θαηεξακέλνη θάηνηθνί ηεο θαη νη ππόινηπνη θαπεηαλαίνη ηνπο δηαθεύγνπλhellipraquo

ηνλ όξκν ηνπ Λνπηξνύ πνπ ήηαλ ην laquoθεληξηθό ιηκάληraquo ησλ θαθίσλ ππήξρε πινύηνο

θαη κεγαιείν ηελ Αλώπνιε ηεο νπνίαο επίλεην ήηαλ ην Λνπηξό ε αξρνληηά ήηαλ

έθδειε Καη όρη κόλνλ εθείλε ηελ επνρή ηα ραξηηά ησλ Δλεηώλ αλαθέξεηαη έλα

κεγαινπξεπέο γεύκα ηνπ θαπεηάλ Καηζνύιε Παηεξνδάπα ζηνλ γεληθό πξνβιεπηή

Κξήηεο Γεξώλπκν Καπέιν ν νπνίνο επηρεηξνύζε επίζθεςε θηιίαο ζηα θαθηά ην 1608

ην ηξαπέδη απηό ζύκθσλα κε ηα ραξηηά ησλ Δλεηώλ ν Αλσπνιίηεο θαπεηάληνο

άπισζε ηξηαθόζηα αξγπξά ζθεύε

Καη ζηε ρώξα θαθίσλ ζηνλ Οκπξόο Γηαιό laquoκε ηζrsquo εθαηόλ ηηο εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα

ζεξάγηαraquo θαηνηθνύζαλ άξρνληεο laquoθαιόζεηξνηraquo θαη λαύηεο laquoπαηλεκέλνηraquo

Η αληηδηθία θαθηαλώλ κε ηνπο laquoΠεδηλνύοraquo

Οη θαθηαλνί είραλ κηα άιινηε ζησπεξή θαη άιινηε

αηκαηεξή αληηδηθία κε ηνπο πεδηλνύο Κξεηηθνύο Ο

ηζηνξηθόο ησλ θαθίσλ Γξ Παπαδνπεηξάθεο

θαλαηηθόο ππέξ ησλ ζπκπαηξησηώλ ηνπ νκηιεί πεξί

ερζξόηεηνο πνπ νθείιεην ζηελ ππεξνρή ησλ

θαθηαλώλ θπιεηηθή θαη ςπρνινγηθή Οη θαθηαλνί

ήηαλ άλδξεο σξαίνη επζηαιείο γελλαίνη θαη

ζρεηηθώο επθαηάζηαηνη Αθόκε θαη νη εγθαηεζηεκέλνη

ζηα laquoθαησκέξηαraquo κε ηελ επθπΐα ηελ εξγαηηθόηεηα

θαη ηελ επειημία ηνπο ππεξείραλ ησλ άιισλ

Γεκηνπξγνύζαλ πεξηνπζίεο θαη ζρέζεηο θαη μερώξηδαλ

ζηηο θνηλσλίεο πνπ δνύζαλ ζε όιεο ηηο επνρέο

Έγγξαθα ηνπ θαηξνύ εθείλνπ νκηινύλ γηα δνινθνλίεο θαθηαλώλ από άιινπο

Κξεηηθνύο ζηελ πεξηνρή ηνπ Ηξαθιείνπ

Δπίζεο αλαθέξεηαη πεξηζηαηηθό θνξνινγηθήο κνξθήο Οη Σνύξθνη αθαίξεζαλ

θνξνινγηθά laquoδειηίαraquo από ηα θαθηά θαη ηα πξνζέζεζαλ ζε άιιεο επαξρίεο Πξνθαλώο

δηόηη δελ κπνξνύζαλ λα ηα εηζπξάμνπλ νη θνξαηδήδεο

Ο Γαζθαινγηάλλεο πξέπεη λα γλώξηδε όηη νη πεδηλνί Κξεηηθνί δελ ζα ζεθώλνληαλ καδί

ηνπ Ήηαλ άιισζηε έλαλ αηώλα άνπινη θαη άκαζνη ησλ όπισλ ζε αληίζεζε κε ηνπο

δηθνύο ηνπ πνπ νπινθνξνύζαλ από λήπηα Αθόκε ηα θαθηά ππήξρε κία ή θαη

πεξηζζόηεξεο νκάδεο θαηαδξνκέσλ

Η Ιζηνξία δηαζώδεη κία κε αξρεγό ηνλ Μάξθν γην ηνπ θαπεηάλ Γησξγάθε Η νκάδα ηνπ

Γησξγαθνκάξθνπ ξήκαδε ηα ππνζηαηηθά ησλ αγάδσλ πέξα από ηα θαθηά ζηα

απνθνξσληώηηθα θαη ηα ξεζεκληώηηθα ρσξηά Έπεθηαλ ηε λύρηα εμόλησλαλ ηνπο

αγάδεο θαη ηνπο αλζξώπνπο ηνπο θαη γύξηδαλ ζηα θαθηά θνξησκέλνη κε laquoθνύξζνοraquo

Ήηαλ δεηλνί λπρηνπνιεκηζηέο θαη νδνηπόξνη Οη Σνύξθνη ηνπο απνθαινύζαλ laquoετηάλ

ηαθηκίraquo θαη ηνλ αξρεγό ηνπο Γαηκνλάξρε

Οη θαθηαλνί είραλ θαη κόληκε αληηδηθία κε ηνλ

κεγάιν γαηνθηήκνλα θαη θηελνηξόθν Ικπξαήκ

Αιεδάθη έλαλ απόγνλν Δλεηώλ εμσκνηώλ πνπ

θξαηνύζε όιεο ηηο βνξηλέο πιεπξέο ησλ

θαθηαλώλ βνπλώλ Δίρε ζηήζεη κηηάηα πάεη λα

πεη ζηάλεο δεθαηέζζεξηο από ηα ζύλνξα ηνπ

Ρεζύκλνπ κέρξη ηε Μαιάμα ην βνπλό πνπ ζηέθεη

πάλσ από ηε νύδα

Ο πύξγνο ηνπ παιηό ελεηηθό θξνύξην θηηζκέλν

πάλσ ζηε κνλαδηθή έμνδν ησλ θαθηώλ ζηέγαδε

δεθάδεο ελόπινπο κεηαμύ ησλ νπνίσλ θαη

ρξηζηηαλνύο Καη νη πνηκέλεο ηνπ είραλ ζπλερείο

αληηδηθίεο κε ηνπο θαθηαλνύο

Ο Αιεδάθηο ήηαλ ν βαζηθόο επηηεξεηήο ησλ

θαθηαλώλ θαη ν πιεξνθνξηνδόηεο ησλ

Σνύξθσλ γηrsquo απηό θαη δελ ηνλ ρώλεπαλ νη άιινη αγάδεο ηεο πεξηνρήο θαη δελ

αληέδξαζαλ όηαλ ιίγα ρξόληα αξγόηεξα ηνλ εμόλησζαλ νη θαθηαλνί

Οη πξώηεο θήκεο ηεο επαλάζηαζεο

Παξά ηε κπζηηθόηεηα θήκεο πσο ηα θαθηά εηνηκάδνληαλ λα ζεθσζνύλ δηέηξεραλ ηηο

άγξηεο αθξνγηαιηέο θαηέβαηλαλ ζηα βάζε ησλ επηά κεγάισλ θαξαγγηώλ θαη έθηαλαλ

σο ηηο δεθάδεο θνξπθέο πνπ πςώλνπλ ην κεγαιείν ησλ Μαδάξσλ σο δπόκηζη

ρηιηόκεηξα ςειά Οη Σνύξθνη ήηαλ θνβηζκέλνη από ηηο θήκεο γηα ηνλ ξσζηθό ζηόιν πνπ

είρε θαηαθιύζεη ην Αηγαίν Καη πεξίκελαλ αλήζπρνη ηελ έθξεμε

Η επηζηξνθή ηνπ Δαζθαινγηάλλε θαη νη ξσζηθέο ππνζρέζεηο

Ο Γαζθαινγηάλλεο γπξλά ζηα θαθηά γεκάηνο όλεηξα θαη ελζνπζηαζκό γηα ηελ

απειεπζέξσζε ηνπ ηόπνπ ηνπ θαη κε ηόζα ραξνύκελα ζπλαηζζήκαηα δελ δπζθνιεύεηαη

θαζόινπ κηα θη έρεη θπζηθό εγεηηθό ράξηζκα λα εκςπρώζεη ηνπο ζπκπαηξηώηεο ηνπ

Σνπο θάλεη λα πηζηέςνπλ όηη ήξζε ε ώξα λα ειεπζεξσζεί ην γέλνο ησλ Διιήλσλ από

ηνπο Αγαξελνύο κε ηε βνήζεηα ηνπ μαλζνύ γέλνπο ησλ Ρώζσλ δειαδή όπσο

πξνέιεγε ν ρξεζκόο ηεο laquoΟπηαζίαοraquo ηνπ Αγαζαγγέινπ ελόο πεξίεξγνπ βηβιίνπ πνπ

θπθινθνξνύζε επξύηαηα ηνλ 18ν αηώλα Σν βηβιίν απηό όπνηνο θη αλ ήηαλ ν ζθνπόο

εθείλνπ πνπ ην έγξαςε θη αλεμάξηεηα ηεο πξνθεηηθήο ηνπ αμίαο είλαη γεγνλόο πσο είρε

κεγάιε επίδξαζε ζην θξόλεκα ησλ Διιήλσλ αλαπηέξσζε θαη ελίζρπζε

αλακθηζβήηεηα ηηο ειπίδεο γηα ηελ απειεπζέξσζε θαη αλάζηαζε ηεο εζληθήο

θιεξνλνκηάο

Ο Γαζθαινγηάλλεο αθνύ μεπέξαζε θάπνηνο από ηνπο ελδνηαζκνύο ησλ θαπεηαλαίσλ

θαη αθνύ ηνπο βεβαίσζε όηη ν Μόζθνβνο κάρεηαη θηόιαο ζηα ειιεληθά λεξά έθπγε γηα

ηελ Αδξηαηηθή θαη γύξηζε ηα Υξηζηνύγελλα ηνπ ίδηνπ ρξόλνπ θνξησκέλνο όπια θαη

ειπίδεο

laquoΜεζνύληνο ηνπ κελόο ηεβάιraquo δειαδή ην ηέινο Ιαλνπαξίνπ 1770 νη Σνύξθνη ησλ

Υαλίσλ αλαθέξνπλ ζηνλ ζνπιηάλν όηη όπσο απνθαιύπηνπλ laquoεμ αιιεπαιιήισλ πεγώλ

γξαπηαί πιεξνθνξίαηraquo δεθάδεο ξνύζηθα πινία εηζέβαιαλ ζηε Μεζόγεην από ην

Γηβξαιηάξ Φήκεο αιιά θαη αιεζηλέο εηδήζεηο πήγαηλαλ θαη ήξρνλην αλάκεζα ζηα Υαληά

θαη ηελ Κσλζηαληηλνύπνιε Οη παζάδεο ηεο Κξήηεο παληθόβιεηνη απαγόξεπζαλ ζηνπο

Υξηζηηαλνύο λα θνξνύλ ξνύρα όκνηα κε ησλ Σνύξθσλ ηηο πόξηεο ηνπο ράξαμαλ

δηαθξηηηθά ζεκάδηαhellip

Ο Αιέμηνο Οξιώθ πνπ βξηζθόηαλ ηόηε ζηε Πάξν κε ην ξώζηθν ζηόιν ζηέιλεη μαλά

επηζηνιή ζηνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ ππόζρεηαη γηα άιιε κηα θνξά βνήζεηα αθνύ

αξρίζεη ηνλ αγώλα Με ηε γξαπηή δηαβεβαίσζε ηνπ αξκόδηνπ εθπξνζώπνπ ηεο Ρσζίαο

δελ ήηαλ δπλαηόλ λα κε πηζηέςνπλ νηη κηα νκόδνμε απηνθξαηνξία κε ηόζεο

δπλαηόηεηεο κπνξνύζε λα ηνπο εγθαηαιείςεη ζηα λύρηα ηνπ αηκνβόξνπ ζεξίνπ γηα λα

ηνπο θαηαζπαξάμεη

Η επαλάζηαζε

Μεηά ηηο θαζηεξσκέλεο ζπλειεύζεηο ζηηο

νπνίεο όινη νη laquoάλδξεο ησλ αξκάησλraquo

ςήθηδαλ ζηηο απιέο ηεο πόιεκν ή εηξήλε

νη θαπεηάληνη θίλεζαλ θαλεξά πιένλ ηηο

πξνπαξαζθεπέο Με πξόζρεκα ην Πάζρα

έθεπγαλ από ηα Κάζηξα θαη ηα πεδηλά ρσξηά

νη θαθηαλνί laquoάπνηθνηraquo θαη καδεύνληαλ ζηα

θαθηά γηα λα αξκαησζνύλ θαη λα

θαηαηαρζνύλ ζηα επαλαζηαηηθά ζώκαηα

Σνπξθηθό έγγξαθν επηζεκαίλεη όηη νη άπηζηνη απηνί laquoαλερώξεζαλ θξπθίσο εθ ησλ

ρσξίσλ όπνπ δηέκελνλ θαη ζπλεθεληξώζεζαλ άπαληεο εηο ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo

Αιιά θαλέλαο άιινο laquoθαησκεξίηεοraquo δελ θηλήζεθε

ύκθσλα κε ηνλ ιατθό πνηεηή laquoΜπάξκπα Μπαηδειηόraquo ηνλ όκεξν ηνπ Γαζθαινγηάλλε

laquoκηα κέξα ηrsquo Απξηιηνύ σο ην θνιαηζηδάθηraquo νη θαθηαλνί νξγάλσζαλ ην ζηξαηόπεδό

ηνπο ζην κηθξό νξνπέδην Κξάπε ζηελ έμνδν ηνπ θαξαγγηνύ ηνπ Καηξέ ζηα ζύλνξα κε

ηνλ Απνθόξσλα Αιιά νη πιεξνθνξίεο ηνπ Μπαηδειηνύ δελ είλαη πάληα αθξηβείο Οη

επαλαζηαηηθέο ελέξγεηεο είραλ αξρίζεη από πξηλ Αζύδνηνη θαη αζπγθξάηεηνη λεαξνί

επαλαζηάηεο είραλ νξγαλώζεη ζπζηεκαηηθέο επηζέζεηο θαηά ησλ αγάδσλ

Σελ 25 Μαξηίνπ 1770 κηα κέξα πνπ αξγόηεξα ζα γίλεη εζληθό ζύκβνιν δεθάδεο

παπάδεο πάλνπινη θαη δύν ρηιηάδεο επαλαζηάηεο κε ηνπο θαπεηάληνπο ηνπο ύζηεξα από

κηα παλεγπξηθή ιεηηνπξγία κεηά ησλ απαξαηηήησλ ππξνβνιηζκώλ θήξπμαλ ηελ

επαλάζηαζε πςώλνληαο ηελ επαλαζηαηηθή ζεκαία ζηελ Αλώπνιε

Αξρεγνί ησλ επαλαζηαηώλ εθηόο από ηνλ Γαζθαινγηάλλε αλαθέξνληαη ν Μαλνύζαθαο

ν Γησξγάθεο ν Βνπξδνπκπάο ν Υνύξδνο ν Μπνπλάηνο ν παπα ήθεο ν Βνινύδεο ν

Μσξάθεο ν θνξδίιεο θαη αξθεηνί άιινη -νη θαθηαλνί είραλ από ηόηε ην πάζνο γηα ην

θαπεηαληιίθηhellip

Ο Γαζθαινγηάλλεο κε ηνπο δηθνύο ηνπ θαηέβεθε ζηνλ Απνθόξσλα νπιηζκέλνο απηή ηε

θνξά Καη ζην θεθάιη ηνπ ηύιημε καύξν θεθαινκάληηιν ζηε ζέζε ηνπ λαπηηθνύ

θαιπαθηνύ Άιινη θαπεηάληνη πέξαζαλ ζηα Ρεζεκληώηηθα Ο Γαζθαινγηάλλεο έθηαζε

ζηε Μαιάμα θαη κε ην λαπηηθό θαλνθηάιη εξεπλνύζε ην θξεηηθό πέιαγνο γηα λα

αλαθαιύςεη ηα ξνύζηθα θαξάβηα πνπ πεξίκελε Λίγεο κέξεο πξηλ είρε απαληήζεη κε έλα

laquoΜνιώλ Λαβέraquo ζηνπο απεζηαικέλνπο ησλ Σνύξθσλ ηεξσκέλνπο πνπ έθεξλαλ

πξόηαζε ζπλδηαιιαγήο laquoΚαηrsquo νπδέλα ηξόπνλ εζπράδνκελraquo

Όκσο ηειεπηαία ζηηγκή ν Αιέμηνο Οξιόθ κε ην ξώζηθν ζηόιν

αληί λα πιεύζεη πξνο ηα Υαληά όπσο είρε ππνζρεζεί κε ηελ

επηζηνιή πξνο ηνλ Γαζθαινγηάλλε έπιεπζε πξνο ηνλ Σζεζκέ

όπνπ θαη ζπκκάρεζε κε ηνλ ηνύξθηθν ζηόιν θαη ηνπ δόζεθε ν

ηίηινο laquoΣζεζκελεζθεraquo δειαδή ληθεηήο ηνπ Σζεζκέ Η θίλεζε

απηή έκεηλε ζηελ ηζηνξία ζαλ laquoΟξισθηθάraquo θη απέδεημε όηη νη

Έιιελεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζαλ αληηπεξηζπαζκόο ηεο Ρσζίαο

απέλαληη ηεο Σνπξθίαο θαζώο κε ηε ζπλζήθε Κηνπηζνύθ-

Κατλαξηδή νη ξσζηθέο δπλάκεηο απνρώξεζαλ εγθαηαιείπνληαο

ηνπο Έιιελεο

Ο Γαζθαινγηάλλεο βιέπεη ηα ζρέδηα ηνπ λα θαηαξξένπλ κεηά ηελ εγθαηάιεηςε ησλ

Ρώζσλ ελ ηνύηνηο δελ εγθαηαιείπεη ηνλ αγώλα Γελ ππνθύπηεη πλερίδεη έζησ θη αλ

αξρίδεη λα ράλεηαη θάζε ίρλνο ειπίδαο

Ο ζνπιηάλνο είρε πιεξνθνξεζεί από ηηο 10 Απξηιίνπ ηηο θηλεηνπνηήζεηο ηνπ

Γαζθαινγηάλλε Αιιά δελ ήζειε λα θηλεζεί ρσξίο λα εμαθξηβώζεη ηηο πιεξνθνξίεο ηηο

7 Μαΐνπ ηνπ 1770 έθηαζε ζην Μεγάιν Κάζηξν απηνθξαηνξηθό θηξκάλη πνπ όξηδε laquoΑλ

εμαθξηβώζεηε όηη πξάγκαηη νύηνη (νη θαθηαλνί) ηπγράλνπζη επαλαζηάηεο θαη

ζηαζηαζηέο εληζρύνπλ δε ηνπο ερζξνύο ηεο πίζηεσο θαη πξνβαίλνπλ εηο

πξάμεηο αλαηξεπηηθάοhellip ηόηε πάληεο πκείο ελ νκνθσλία εθζηξαηεύζαηε

ελαληίνλ ηνπο θαη πξνβήηε εηο ηελ ζθαγήλ θαη ηνλ αθαληζκόλ απηώλhellipraquo

ην κεηαμύ νη επαλαζηάηεο εμόλησλαλ ηνπο Σνπξθνθξεηηθνύο ηνπ θάκπνπ θαη ηηο

θξνπξέο ησλ κηθξώλ πύξγσλ

Καηά ηα ηνπξθηθά αξρεία ζηηο 28 Μαΐνπ ν αξρεγόο ηνπ ζηξαηνύ πνπ είρε εληνιή λα

ρηππήζεη ηνπο επαλαζηάηεο αλαθέξεη όηη νη πξνζπάζεηέο ηνπ λα εζπράζεη ηνπο

θαθηαλνύο απέηπραλ Ο εγνύκελνο ηνπ Πξέβειε θαη ν επίζθνπνο Αξθαδίαο (Μεζαξάο)

πνπ έζηεηιε γηα ζπκθσλίεο εθδηώρζεθαλ από ηνλ Γαζθαινγηάλλε Οη κάρεο κε ηνλ

ζηξαηό πνπ ζπγθεληξώζεθε ζηηο Βξύζεο άξρηζαλ ηηο ύζηεξεο κέξεο ηνπ Μαΐνπ

Οη ηνπξθηθέο δπλάκεηο ρηππνύζαλ ηα θαθηά από δπν κέξε Από ηελ αλαηνιηθή

δηάβαζε πεξηνρή Σζηιίβδηθα ndash Καιιηθξάηεο Καη θαηά κέησπνλ από ηελ Κξάπε πξνο

Ξπιόδεκα Οη ζπγθξνύζεηο ζπλερίδνληαλ λύρηα θαη κέξα θαη ην αίκα πιεκκύξηδε ηα

απρκεξά βνπλά θαη ην ηζηνξηθό ιαγθάδη ηνπ Καηξέ Οη πξώηνη λεθξνί όκσο δελ ήηαλ

νύηε Σνύξθνη νύηε επαλαζηάηεο Ήηαλ Υξηζηηαλνί άκαρνη πνπ νη Σνύξθνη

ρξεζηκνπνηνύζαλ γηα κεηαθνξείο -ζαθνπιηέξεδεο- θαη ηνπο έζηελαλ κπξνζηά από ηα

δηθά ηνπο ηκήκαηα γηα λα δερζνύλ πξώηνη ηα ππξά ησλ επαλαζηαηώλ

Η ύζηαηε κάρε

Η ππεξνρή ησλ Σνύξθσλ ζε αξηζκό θαη ε απνπζία βνήζεηαο αλάγθαζαλ ηνλ

Γαζθαινγηάλλε λα αλαδηπισζεί ζηα βνπλά θαη ηα πεξάζκαηα Ο αξρεγόο

απνγνεηεπκέλνο από ηελ απαηειή ζηάζε ησλ Ρώζσλ ζπγθέληξσζε όια ηα ηκήκαηα

ζηηο πύιεο ησλ θαθηώλ

Παξά ηελ ηεξάζηηα αξηζκεηηθή ππεξνρή ηνπ

ερζξνύ δίλεη θνληθόηαηε κάρε ζηα ζηελά ηεο

Νίκπξνπ πνπ θξαηά δύν νιόθιεξεο κέξεο Ο

ζθνπόο ηνπ δελ είλαη θπζηθά λα εκπνδίζεη ηε

πξνέιαζε ηνπ ερζξνύ αιιά λα ηελ θαζπζηεξήζεη

γηα λα δνζεί θαηξόο ζηα γπλαηθόπαηδα λα

επηβηβαζζνύλ ζηα θαξάβηα κηα θαη δελ ππήξρε

πηα άιιε ζσηεξία

Ο Σνύξθνο ζεξαζθέξεο αλαθέξεη γξαπηώο ζηνλ παζά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ ηελ 20ή

ηνπ κελόο αθέξ 1184 δειαδή ηελ 6ε Ινπλίνπ 1770 όηη laquoν ζηξαηόο έθζαζε εηο

ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo θαη επεηέζε laquoθαηά ησλ ιεζηώλraquo κε ηειεβόια

ηνπθέθηα θαη ινηπά πνιεκηθά όξγαλα () θαηαζθάδσλ θαη εμνινζξεύσλ

απηνύοraquo

Ο αγώλαο ήηαλ ζθιεξόο θαη άληζνο Αιιά ν ηόπνο επλννύζε ηνπο επαλαζηάηεο Οη

Σνύξθνη έπξεπε λα πεξάζνπλ από θαξάγγηα θαη άλπδξα βνπλά Οη θαθηαλνί ηνπο

πεξίκελαλ παληνύ ηνπο αηθληδίαδαλ θπινύζαλ αθόκε θαη βξάρνπο από ηηο πιαγηέο θαη

ηνπο απνδεθάηηδαλ Οη ζηξαηηώηεο πνπ πξνρσξνύζαλ ζπληεηαγκέλνη καδί κε ηα

ππνδύγηα δελ κπνξνύζαλ λα ακπλζνύλ ζrsquo απηή ηελ πξσηνθαλή κνξθή πνιέκνπ

Οη κέξεο πεξλνύζαλ Γίςα θαη δέζηε βαζάληδε ηνπο εηζβνιείο Οη θαθηαλνί έδηδαλ θαη

κάρεο laquoεθ παξαηάμεσοraquo ζηελ είζνδν θάζε ρσξηνύ Οη Σνύξθνη πεξλνύζαλ αθήλνληαο

εθαηνληάδεο λεθξνύο ζηα ιαγθνπεξάκαηα θαη ζηα πνξνθάξαγγα

Οη Σνύξθνη πιεξνθνξνύληαη όηη ηα γπλαηθόπαηδα έρνπλ ζθνπό λα επηβηβαζζνύλ ζηα

θαξάβηα γηα λα δξαπεηεύζνπλ θη ακέζσο 6000 ζηξαηόο θαηαθζάλεη ζηελ Αλώπνιε γηα

λα ηα εκπνδίζεη Δθηαθόζηνη σο νρηαθόζηνη θαθηαλνί πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή

ηξέρνπλ γηα λα ηα πξνζηαηεύζνπλ Πάλσ από ην Λνπηξό γίλεηαη άγξηα κάρε ζηήζνο κε

ζηήζνο κε ην καραίξη γηαηί κε ηα όπια ππήξρε θίλδπλνο λα θηππήζνπλ ηα

γπλαηθόπαηδα

Από ηνπο 700-800 άλδξεο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

έρνπλ ζθνησζεί νη 300 όκσο θαη νη Σνύξθνη

πιήξσζαλ κε ηίκεκα 1000 λεθξνύο αιιά κπαίλνπλ

ζην ηέινο ζηελ Αλώπνιε Άξρηζε άγξηα ζθαγή

Άλδξεο θαη γπλαίθεο πνιεκνύλ απεγλσζκέλα ώζπνπ

ζθνηώζεθαλ όινη θαη όιεο Μόλν εθαηό

γπλαηθόπαηδα πνπ αηρκαιώηηζαλ νη Σνύξθνη

επέδεζαλ από ηνύην ην άγξην καθειεηό Οη Σνύξθνη

απν εθεί θαη κεηά ζπλέρηδαλ ην εμνλησηηθό ηνπο

έξγν θόβνληαο δέληξα μεξηδώλνληαο ακπέιηα

Όζνπο άλδξεο ζπιιάκβαλαλ ηνπο έζθαδαλ επί

ηόπνπ ελώ ηηο άζρεκεο γπλαίθεο ηα παηδηά θαη ηνπο

γέξνπο ηνπο έξηρλαλ ζε γθξεκνύο γηα λα

δηαζθεδάζνπλ

ηε δηάξθεηα ηνύηεο ηεο θνληθήο κάρεο ν Γαζθαινγηάλλεο είρε ζηείιεη ηε γπλαίθα ηνπ

καδί κε ηηο δύν κεγάιεο ηνπ θόξεο ηε Μαξία θαη ηελ Αλζνύζα ζην Λνπηξό γηα λα

κπνπλ ζην θαξάβη ηνπ Όκσο ζην δξόκν ηξαπκαηίζηεθε ε γνπξνκαιιίλε θαη νη θόξεο

ηεο λνκίδνληαο όηη ζθνηώζεθε ηξέρνπλ απειπηζκέλεο ρσξίο λα μέξνπλ πνπ πεγαίλνπλ

κε απνηέιεζκα λα πέζνπλ ζηα ρέξηα ησλ Σνύξθσλ πνπ όηαλ έκαζαλ όηη είλαη θόξεο ηνπ

αξρεγνύ ηηο παξέδσζαλ ζην ζεξαζθέξε

Ο Γαζθαινγηάλλεο ελ ησ κεηαμύ θαηεβαίλεη ζην Λνπηξό καζαίλεη ην ρακό ησλ παηδηώλ

ηνπ βιέπεη ηε γεληθή θαηαζηξνθή θαη ζηε απειπηζία ηνπ πάλσ απνθαζίδεη λα

παξαδνζεί ζηνλ παζά Οη άιινη αξρεγνί όκσο δελ ηνλ αθήλνπλ λα πξαγκαηνπνηήζεη ηε

ζθέςε ηνπ

Ο παζάο ηνπ έζηεηιε επηζηνιή παξαθαιώληαο ηνλ λα παξαδνζεί θαη κε ηελ ππόζρεζε

νηη αλ θάλεη απηό πνπ ηνπ έιεγε όρη κόλν δελ ζα βιάςεη ηα θαθηά αιιά ζα θύγεη

ακέζσο απν εθεί Ο Γαζθαινγηάλλεο ζπγθαιεί γεληθή ζπλέιεπζε ζηα Κξνύζηα γηα λα

ηνπο αλαθνηλώζεη ηελ πξόηαζε όκσο ε ζπλέιεπζε απνθαζίδεη νκόθσλα όηη ζα

ζπλερίζεη ηνλ αγώλα θαη απαληνύλ ζην παζά νηη δελ ζα παξαδνζνύλ πνηέ Καη ε

ηειεπηαία πξάμε ηνπ αηκαηεξνύ δξάκαηνο παίδεηαη ζην θαξάγγη ηεο Αξάδαηλαο έλα από

ηα πην σξαία θαη επηβιεηηθά θαξάγγηα ησλ Λεπθώλ Οξέσλ κε θαηαθόξπθεο πιεπξέο

εθαηνληάδσλ κέηξσλ

Οη Σνύξθνη καδεύηεθαλ ρακειά θαη ζηξαηνπέδεπζαλ ζην Φξαγθνθάζηειιν όπνπ

ππάξρεη λεξό γηαηί νη θαθηαλνί δειεηεξίαζαλ όια ηα πεγάδηα ηεο πεξηνρήο Καη από

θεη κε επηδξνκέο θαη ελέδξεο πξνζπαζνύζαλ λα

ζπιιάβνπλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε Η εληνιή ηνπ παζά

ήηαλ ξεηή Να ζπιιεθζεί δσληαλόο ν αξρεγόο

Αιιηώο ν ζηξαηόο παξά ηηο απώιεηεο θαη ηηο δαπάλεο

δελ ζα έθεπγε από ηα θαθηά

Αιιά θαη νη θαθηαλνί βξίζθνληαλ ζε ηξαγηθή ζέζε

Όια ηα ρσξηά θακέλα Σα θνπάδηα ηα ζπίηηα νη

ζνδεηέο ιεειαηεκέλεο Καη έθηαλαλ νη ςπρξέο κέξεο

ηνπ Φζηλνπώξνπ ε ιίγν ζα θαηέβαηλαλ ρηόληα ζηα

βνπλά Οη ζάιαζζεο ζα αγξίεπαλ Σα γπλαηθόπαηδα ζα

αθαλίδνληαλ Μέζα ζrsquo απηό ην ηξνκεξό θιίκα ν

Γαζθαινγηάλλεο απνθάζηζε λα δερζεί ηηο επίκνλεο

πξνηάζεηο ησλ παζάδσλ Οη θήξπθεο θξαύγαδαλ θάζε

κέξα

laquoΑλ παξαδνζεί ν Δαζθαινγηάλλεο εκείο ζα θύγνπκε από ηα θαθηά θαη ζα

ρνξεγήζνπκε γεληθή ακλεζηία Ο Δαζθαινγηάλλεο ζα θξαηεζεί γηα έλα

δηάζηεκα ζαλ εγγύεζε όηη δελ ζα ζπλερηζζεί ε επαλάζηαζεraquo

Παξά ηελ θπζηθή θάιπςε ηνπ γλώξηκνπ ηόπνπ ε λίθε ήηαλ αδύλαηε γηα ηνπο

θαθηαλνύο Γξήγνξα νη Σνύξθνη ηνπο πεξηθπθιώλνπλ θαη όζνη επέδεζαλ

αλαγθάζηεθαλ λα δηαζθνξπηζηνύλ ζηα όξε γηα λα ζσζεί ν θαζέλαο όπσο κπνξνύζε

Μεξηθνί ηόηε έθπγαλ από ηε Κξήηε θαη δελ μαλαγύξηζαλ πνηέ πηα Όζνη παξέκεηλαλ

θαηέβαηλαλ ζαλ αεηνί ηε λύθηα από ηηο θνξπθέο ησλ βνπλώλ ζηα ηνπξθνρώξηα ησλ

γύξσ επαξρηώλ ζθνηώλνληαο όζνπο αγάδεο ζπλαληνύζαλ θαη άξπαδαλ όηη έβξηζθαλ

γηα λα ζξέςνπλ ηα πεηλαζκέλα παηδηά ηνπο Οη αγάδεο δελ ηνικνύζαλ λα βγνπλ από ηα

ζπίηηα ηνπο θαη παξά ηε λίθε ηνπο ήηαλ ηξνκνθξαηεκέλνη Κη ν παζάο δελ ήζειε λα

αθήζεη ηα θαθηά ξεκαγκέλα αιιά αθόκε αλππόηαθηα αθνύ θαλέλαο δελ laquoεκνύηηζεraquo

δελ εδήισζε ππνηαγή

Γηα λα ελζαξξύλεη ην Γαζθαινγηάλλε λα παξαδνζεί ηνπ ζηέιλεη θη άιιν γξάκκα ζε

ήπην ηόλν όκσο ηνύηε ηε θνξά

αλ έξζεηο λα κηιήζσκε θαη ζαλ αληακσζνύκε νύια ζε λα ζπκπαζεζηνύλ θαη θίινη ζα

γελνύκε

Κη εθείλνο θάησ από ην βάξνο ηεο επζύλεο γηα ηέηνηα πξσηνθαλή θαηαζηξνθή έζησ

θαη αλ ε πξόζεζή ηνπ δελ ήηαλ θακηά άιιε πέξα από ηε επηζπκία λα ειεπζεξώζεη ηνλ

ηόπν ηνπ από ην δπγό ησλ ηπξάλλσλ ζεσξεί ηνλ εαπηό ηνπ ζαλ θύξην ππεύζπλν θαη

απνθαζίδεη λα παξαδνζεί λνκίδνληαο όηη έηζη ζα εμηιεσζεί

Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη

κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ

εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο

Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ

Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο

αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε

εληειώο

Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα

παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε

ηνπ

Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ

ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο

Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη

ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα

Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν

ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ

Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην

παζά

Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο

αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα

θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε

Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο

Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ

παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε

νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο

Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά

λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ

ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο

Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε

θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ

ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ

Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ

κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα

βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα

δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα

Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί

ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο

άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο

ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε

ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή

λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ

Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα

παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο

ηνπ

Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ

πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

ηνπ

Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε

ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο

βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν

- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία

Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα

ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo

όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο

ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία

ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη

Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη

εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν

Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ

ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό

- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν

δήκηνο

Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα

ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη

έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην

πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην

επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ

λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε

Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη

πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ

Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ

κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ

μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ

σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα

ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο

- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο

Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ

δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ

άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ

Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε

Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ

πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο

πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ

αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν

Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο

πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ

θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο

Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή

Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ

ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε

ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο

δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo

Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ

θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν

Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν

θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα

δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό

ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά

Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη

θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ

εθδίθεζε

πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ

παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν

ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ

Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα

γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο

γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ

επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ

αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo

Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο

πιαηείαο Διεπζεξίαο

Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από

έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ

Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ

ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ

πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο

ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα

θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο

άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ

θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο

Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη

όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο

πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή

ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ

έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ

βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo

Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε

Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ

Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην

Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην

ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε

ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε

πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο

Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ

Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα

Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί

πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ

Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην

ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο

Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά

ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ

άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην

γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο

ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα

θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε

ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν

ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ

αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν

λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα

ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα

έκκεηξν κπζηζηόξεκα

Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο

ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε

παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)

Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ

θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη

ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo

Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ

έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι

Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο

ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ

ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη

ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο

Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη

όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά

ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην

Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ

Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο

(17 Ινπλίνπ 1771)

Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ

ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ

ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo

εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη

(πξώην κέξνο)

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη

λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ

Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη

λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε

Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε

θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε

νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε

κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]

Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν

θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ

λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ

Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo

Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο

Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο

Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη

λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε

λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα

θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα

λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν

πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν

Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo

laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ

θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ

Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα

θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα

Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα

λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα

νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ

θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ

θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο

ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο

Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα

Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα

θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη

ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo

Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο

θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο

πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]

θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ

θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε

λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο

λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο

θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε

ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo

laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη

Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη

κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη

ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη

Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην

γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo

Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ

laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ

νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ

θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη

θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη

θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη

δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]

θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη

θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo

Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ

γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ

Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία

παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία

Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε

πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ

θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ

θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ

θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ

Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε

λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ

θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν

Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη

laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη

επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε

Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε

ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo

Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]

εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη

Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη

λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo

Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ

πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν

θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε

πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]

θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα

θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα

Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη

λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη

Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη

ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη

laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη

πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη

κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε

ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε

άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα

ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo

Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]

θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη

λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]

θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη

Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν

γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ

γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε

γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη

Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο

πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο

ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη

θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη

laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]

γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ

Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ

θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ

πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ

πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]

λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ

θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα

λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα

λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]

ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo

Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη

θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]

ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ

κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ

πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ

λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ

λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο

γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo

Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]

νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη

ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ

κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ

ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη

θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη

θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα

ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα

Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα

παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα

έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη

ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]

Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]

θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη

αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη

ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε

λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη

Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο

θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο

κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη

ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]

θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]

laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο

λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο

κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]

θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη

άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ

γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo

Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα

θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα

Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα

θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα

Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν

λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην

γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη

λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε

Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα

λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα

Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]

θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο

Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε

θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ

λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ

κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε

θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη

θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα

ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια

Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο

ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]

θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη

θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη

πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα

πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα

ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα

θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ

ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ

Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα

από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα

ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε

θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη

Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη

θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]

Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη

γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο

πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο

πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα

εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα

Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ

θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]

θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα

κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα

Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα

επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα

Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο

αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο

θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ

νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν

Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη

θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη

Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα

θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα

Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ

εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ

Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα

κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα

κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ

θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ

ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]

αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα

Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]

θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]

Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]

εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο

ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα

ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα

πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα

κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα

Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο

πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]

αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα

πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα

ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε

άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε

Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα

Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα

ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα

απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα

θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα

θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα

ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη

θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη

θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα

νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα

θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ

θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ

Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε

νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε

Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν

σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν

ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ

θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip

(δεύηεξν κέξνο)

Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο

πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο

ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]

εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο

ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]

θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα

κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα

Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

Η νηθνγέλεηά ηνπ απνηεινύληαλ από ηέζζεξα αδέξθηα ην Νηθόιαν ή Υαηδή

γνπξνκάιιε ηνλ Παύιν ην Μαλνύζν θαη ηνλ Γεώξγην Η γπλαίθα ηνπ ιεγόηαλ

γνπξνκαιιίλε ή Ξαλζνκαιιίλε κε θαηαγσγή από ην Ρέζπκλν θαη καδί ηεο είρε

απνθηήζεη ηέζζεξηο θόξεο θαη δύν γηνπο Σε Μαξία ηελ Αλζνύζα ηελ Διεπζεξνύζα ην

όλνκα ηεο ηέηαξηεο δελ αλαθέξεηαη πνπζελά ηνλ Αλδξέα θαη ην Νηθνιάθε

ηελ θαηνρή ηνπ ν Γαζθαινγηάλλεο είρε

ηέζζεξα ηξηθάηαξηα θαξάβηα θη ν ίδηνο

ηαμίδεπε κε απηά ζηα ιηκάληα ηεο Μεζνγείνπ

θαη ηεο Μαύξεο Θάιαζζαο Δίρε καδί κε ηrsquo

αδέξθηα ηνπ λαπηηθά laquoπξαθηνξείαraquo ζηα

θπξηόηεξα ιηκάληα θαη ζε πνιιά ειεύζεξα

ειιεληθά λεζηά όπσο ζηα Κύζεξα

Πξέπεη λα ζεκεησζεί όηη νη ζπκπαηξηώηεο ηνπ

νη θαθηαλνί ζε αληίζεζε κε ηνπο άιινπο

Κξεηηθνύο πνπ απερζάλνληαλ ηόηε ηε ζάιαζζα είραλ δεθάδεο θαξάβηα ζηε Μεζόγεην

κε βάζε ηνλ όξκν Λνπηξό ζην Ληβπθό δπηηθά ηεο Υώξαο θαθίσλ ζηα ίρλε ηνπ

αξραίνπ laquoδηιίκελνπraquo Φνίληθα Αιιά ήηαλ ν κόλνο θαθηαλόο ηεο επνρήο πνπ ηνικνύζε

λα θπθινθνξήζεη ζηελ επαξρία κε επξσπατθά ξνύρα ρσξίο λα ηνλ απνθαινύλ

laquoςαιηδόθσινraquo

Με ηηο ζπλαιιαγέο απηέο (ζηηο νπνίεο δελ ηνλ δπζθόιεπε ε γιώζζα θαζόινπ κηα θαη

εθηόο από ηηαιηθά κηινύζε θαη ξώζηθα) πνπ ηνλ είραλ θάλεη πινπζηόηαην θαη πξώην ζε

κόξθσζε θαθηαλό ηνπ δηλόηαλ θαη ε επθαηξία λα κειεηά ηνλ ηξόπν δσήο ησλ

ειεύζεξσλ αλζξώπσλ θαη λα ηνλ ζπγθξίλεη κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηελ ηπξαλλία επί

ησλ ζπκπαηξησηώλ ηνπ Ήηαλ ηέηνηα ε θαηάζηαζε ησλ ππόδνπισλ Υξηζηηαλώλ πνπ

έβιεπε όηη αλ ζπλερηζηεί ζα εμαθαληζηεί θαη ην παξακηθξό ίρλνο Υξηζηηαληζκνύ θαη

Διιεληζκνύ ζην λεζί

Κάησ από ηέηνηεο ζθέςεηο δελ άξγεζε λα βξεζεί ζηηο ζπζθέςεηο ησλ Διιήλσλ ηνπ

εμσηεξηθνύ πνπ γηλόηαλ ζηελ Σξηέζηε ππό ηελ ππνθίλεζε ηνπ Οξιόθ γηα επαλαζηαηηθό

θίλεκα ζηελ ζθιαβσκέλε Διιάδα Απνδέρεηαη ακέζσο ηελ πξόηαζε γηα επαλάζηαζε

δίλνληαο βάζε ζηα κεγάια ιόγηα θαη ηηο θνύθηεο ππνζρέζεηο πεξί ξσζηθήο βνήζεηαο θαη

ζπκπαξάζηαζεο

Η θαηάζηαζε ζηελ Κξήηε ηελ επνρή εθείλε

Οη Σνύξθνη θξαηνύζαλ έλαλ αηώλα ηελ Κξήηε θαη ηξεηο αηώλεο ηνλ Μνξηά θαη ηε

Ρνύκειε Σα θαθηά όκσο πνπ δελ εζύραζαλ πνηέ ζrsquo όιν ην κάθξνο ηεο ελεηηθήο

θαηνρήο είραλ κηα πεξίεξγε ηύρε Σν 1648 ελώ είραλ ππνηαρζεί όιεο νη γύξσ

επαξρίεο θαη ηα θάζηξα ήηαλ γθξεκηζκέλα δίρσο ην Μεγάιν νη θαθηαλνί βνεζνύζαλ

ηνλ Μαηζαίν Καιιέξγε θαη ηνπο Δλεηνύο ζηηο επηρεηξήζεηο ηνπ Αικπξνύ

Όπσο καο ιέεη ν Σνύξθνο ηζηνξηθόο

Νατκά laquoβαζηδόκελνη εηο ην νξεηλόλ θαη

δύζβαηνλ ηεο επαξρίαο ησλ δελ δηήγνλ

θηιεζύρσο θαη επί επνρήο ησλ απίζησλ

(Ελεηώλ) Γηα ηνλ ιόγν απηό -ζπλερίδεη ν

ηζηνξηθόο- έζηεηιαλ νη Σνύξθνη ηνλ

Κεηρνπληά ηεο Ρνύκειεο Κνπηνύδ Αιή

Αγά όζηηο θαηέιαβε ην θξνύξηνλ

θαηαδηώμαο θαη δηαζθνξπίζαο ηνπο

απεηζείο ηνύηνπο (θαθηαλνύο) Ο

αξρηζηξάηεγνο πξνζέθεξε δηάθνξα δώξα θαη επεδαςίιεπζε δηαθόξνπο

θηινθξνλήζεηο εηο ηνλ ξεζέληα Αιή Αγάλraquo

Άιινο όκσο Σνύξθνο ν γλσζηόο καο από ηελ πεξηήγεζή ηνπ ν Δβιηά Σδειεκπή

αλαθέξεη όηη ηα θαθηά ηα πάηεζε ν ίδηνο ν ζξπιηθόο γηα ην παξάζηεκα θαη ηελ αλδξεία

ηνπ Γειή Υνπζεΐλ Παζάο ν Γαδήο Μεηά ιίγα ρξόληα θαη ζπγθεθξηκέλα ην 1658

ύζηεξα από ζπλνκηιίεο κε ηνλ Υνπζεΐλ Παζά ηα θαθηά πνπ κέρξη ηόηε ήηαλ θένπδν

ηνπ ίδηνπ ηνπ Υνπζεΐλ ππάγνληαη ζην βαθνπθηθό ζύζηεκα Καη αθηεξώλνληαη ζηηο ηεξέο

πόιεηο Μέθθα θαη Μεδίλα

ηα θαθηά θαίλεηαη όηη έκεηλε γηα ιίγν

θαηξό Σνύξθνο αμησκαηνύρνο Αιιά θαλέλαο

δελ εγθαηαζηάζεθε κόληκα Σνπο θόξνπο

ηνπο πνπ ήηαλ έλα αζηείν πνζό γηα ηα

εκπνξεπόκελα ή πεηξαηηθά έζησ θαθηά

πόηε ηνπο πιήξσλαλ θαη πόηε όρη νη

θαθηαλνί Πόηε κε δηακαξηπξίεο ζηνλ ίδην

ηνλ ζνπιηάλν θαη πόηε κε δνξηιίθη

θαηάθεξλαλ λα γιηηώλνπλ

ηα ηνπξθηθά αξρεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ

πνπ κεηέθξαζε ν Ν ηαπξηλίδεο βξίζθνπκε νξγηζκέλα θηξκάληα ησλ ζνπιηάλσλ πνπ

δεηνύλ λα ιήμεη απηή ε θαηάζηαζε κε ηνπο θαθηαλνύο Να έλα γξακκέλν laquoηε

ηξηαθνζηή ηνπ κελόο Ρεηδέπ ηνπ έηνπο ρίιηα εθαηόλ εβδνκήθνληα δύν (18-3-1759)raquo

δέθα ρξόληα πξηλ από ηα γεγνλόηα πνπ εμηζηνξνύκε

hellipπαξά ηαύηα νη ξαγηάδεο ηεο ελ ιόγσ επαξρίαο (θαθίσλ) ζπλεξγαδόκελνη ζηελώο

κεηά ησλ απίζησλ ερζξώλ θνπξζάξσλ θαη όληεο ιίαλ παλνύξγνη θαη δόιηνη βαζηδόκελνη

δε θαη εηο ην δύζβαηνλ ησλ νδώλ ησλ θαη ην απξόζηηνλ ηεο Δπαξρίαο ησλ θαη

ζπκπεξηθεξόκελνη πάληνηε κεηά ζθαηόηεηνο αξλνύληαηhellip ηελ θαηαβνιήλ ησλ θόξσλ

ησλ πξνβάιινληεο άξλεζηλ θαη εκκνλήλ θαη αληίζηαζηλ ζπγθεληξσζέλησλ νύησ εηο

ρείξαο ησλ άλσ ησλ 40000 γξνζίσλhellip Οζάθηο δε απέζηεηιε (ν έθνξνο) αλζξώπνπο εηο

ηελ Δπαξρίαλ ησλ δηά λα δεηήζνπλhellip ηελ πιεξσκήλhellip όρη κόλνλ δελ επιήξσζαλ

ηνύηνπο αιιrsquo νύηε απάληεζηλ ηηλά έδσζαλhellip

ε παιηόηεξα θηξκάληα βξίζθνπκε ηηο ίδηεο θαηεγνξίεο ηνπ ζνπιηάλνπ γηα ηνπο

θαθηαλνύο πνπ laquoπεξηθέξνληαη έλνπινηraquo θαη πεξηθξνλνύλ ηνλ λόκνλ Κάπνπ-θάπνπ νη

δηαηαγέο ηνπ ζνπιηάλνπ γίλνληαη θηιηθέο πξνο ηνπο θαθηαλνύο θαη νξίδνπλ λα κε ηνπο

ελνριεί θαλέλαο λα κε ηνπο ππνβάιινπλ ζε ηαιαηπσξίεο όηαλ θαηεβαίλνπλ απrsquo ηα

βνπλά ηνπο λrsquo αγνξάζνπλ ζηάξη

Σα αληηθαηηθά θηξκάληα

Γηα ηα laquoδνζίκαηαraquo απηά ππάξρνπλ αξθεηά ηνύξθηθα ραξηηά Άιια είλαη νξγηζκέλα θαη

άιια θηιηθά

Ο γξακκαηηθόο ησλ θαθηαλώλ γνπξνκάιιεο Νηθνιόο

αλαγλσξίδεη ζύκθσλα κε έγγξαθν ηνπ 1767 όηη από ην

ρξένο ησλ θαθηαλώλ laquoδελ θαηεβιήζε νύηε ελ

άζπξνλ ή όβνιόο ηηοhellip αιιά παξακέλεη νιόθιεξνλ

ην πνζόλ ηνύην εηο ρξένο ησλ ξαγηάδσλ ηεο

επαξρίαοraquo θαη ππόζρεηαη πιεξσκή

Λίγν πξηλ ζε βαζηιηθό laquoΥάηηη Υνπκαγηνύλraquo ηεο 19εο

Ινπλίνπ 1765 κε ην πεξίθεκν ηδηόγξαθν laquoκνπηδεπίληδε

ακέι νινπλάraquo (ελεξγήζζσ ζπλσδά) ηνπ ζνπιηάλνπ

νξηδόηαλ όηη laquoΆκα ηε ιήςεη ελεξγνύληεο

ζπκθώλσο πξνο ηελ επί ηνύηνηο εθδνζείζαλ

δηαηαγήλ κνπhellip θξνληίζαηε λα ζέβεζζε ηελ

παιαηόζελ εηο ηα βαθνύθηα ειεπζεξίαλhellip Να κελ

επηηξέςεηε εηο ηνπο δξαγνπκάλνπο ή εηο άιινλ

ηηλά έμσζελ λα πξνβαίλνπλ εηο ελεξγείαο

αληηβαηλνύζαο ηνπο όξνπο αλεμαξηεζίαο απηώλraquo

Πνύ ζεκαίλεη όηη δελ ειάκβαλαλ εηδηθά κέηξα θαηά ησλ θαθίσλ δελ ηα εμαηξνύζαλ

από ηελ επλντθή κεηαρείξηζε ησλ βαθνπθίσλ παξά ηελ άξλεζε ησλ θαθηαλώλ λα

πιεξώλνπλ θόξνπο

Θξύινο αιιά θαη ηζηνξία έρνπλ κηα εμήγεζε γηα ηελ αληίθαζε Μηα γπλαίθα πξνζηάηεπε

ηα θαθηά κέζα ζηα ζεξάγηα ηνπ νπιηάλνπ εθείλν ηνλ θαηξό

laquoΗ εθ ησλ ελαξέησλ κνπζνπικαλίδσλ Φαηκά Χαηνύλ Χαλνύκ νπιηάλ είε

δηαξθήο ε αγλόηεο απηήοhellipraquo γξάθνπλ ηα ηεθηέξηα

Όηαλ ηνπο απεηινύζαλ νη Σνύξθνη νη κηζνί θαθηαλνί έκπαηλαλ ζηα θαξάβηα θαη

αλνίγνληαλ ζην πέιαγνο θαη νη άιινη κηζνί αλέβαηλαλ ζηα απάηεηα βνπλά θαη ζηα άγξηα

θαξάγγηα θαη δελ κπνξνύζε θαλείο λα ηνπο πεηξάμεη Γηαβάδνπκε ζε θηξκάλη ηεο

επνρήο

laquoΕάλ δε παξrsquo ειπίδα θζάζε απεζηαικέλνο ηηο εηο ηελ επαξρίαλ ησλ νη

θαηεξακέλνη θάηνηθνί ηεο θαη νη ππόινηπνη θαπεηαλαίνη ηνπο δηαθεύγνπλhellipraquo

ηνλ όξκν ηνπ Λνπηξνύ πνπ ήηαλ ην laquoθεληξηθό ιηκάληraquo ησλ θαθίσλ ππήξρε πινύηνο

θαη κεγαιείν ηελ Αλώπνιε ηεο νπνίαο επίλεην ήηαλ ην Λνπηξό ε αξρνληηά ήηαλ

έθδειε Καη όρη κόλνλ εθείλε ηελ επνρή ηα ραξηηά ησλ Δλεηώλ αλαθέξεηαη έλα

κεγαινπξεπέο γεύκα ηνπ θαπεηάλ Καηζνύιε Παηεξνδάπα ζηνλ γεληθό πξνβιεπηή

Κξήηεο Γεξώλπκν Καπέιν ν νπνίνο επηρεηξνύζε επίζθεςε θηιίαο ζηα θαθηά ην 1608

ην ηξαπέδη απηό ζύκθσλα κε ηα ραξηηά ησλ Δλεηώλ ν Αλσπνιίηεο θαπεηάληνο

άπισζε ηξηαθόζηα αξγπξά ζθεύε

Καη ζηε ρώξα θαθίσλ ζηνλ Οκπξόο Γηαιό laquoκε ηζrsquo εθαηόλ ηηο εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα

ζεξάγηαraquo θαηνηθνύζαλ άξρνληεο laquoθαιόζεηξνηraquo θαη λαύηεο laquoπαηλεκέλνηraquo

Η αληηδηθία θαθηαλώλ κε ηνπο laquoΠεδηλνύοraquo

Οη θαθηαλνί είραλ κηα άιινηε ζησπεξή θαη άιινηε

αηκαηεξή αληηδηθία κε ηνπο πεδηλνύο Κξεηηθνύο Ο

ηζηνξηθόο ησλ θαθίσλ Γξ Παπαδνπεηξάθεο

θαλαηηθόο ππέξ ησλ ζπκπαηξησηώλ ηνπ νκηιεί πεξί

ερζξόηεηνο πνπ νθείιεην ζηελ ππεξνρή ησλ

θαθηαλώλ θπιεηηθή θαη ςπρνινγηθή Οη θαθηαλνί

ήηαλ άλδξεο σξαίνη επζηαιείο γελλαίνη θαη

ζρεηηθώο επθαηάζηαηνη Αθόκε θαη νη εγθαηεζηεκέλνη

ζηα laquoθαησκέξηαraquo κε ηελ επθπΐα ηελ εξγαηηθόηεηα

θαη ηελ επειημία ηνπο ππεξείραλ ησλ άιισλ

Γεκηνπξγνύζαλ πεξηνπζίεο θαη ζρέζεηο θαη μερώξηδαλ

ζηηο θνηλσλίεο πνπ δνύζαλ ζε όιεο ηηο επνρέο

Έγγξαθα ηνπ θαηξνύ εθείλνπ νκηινύλ γηα δνινθνλίεο θαθηαλώλ από άιινπο

Κξεηηθνύο ζηελ πεξηνρή ηνπ Ηξαθιείνπ

Δπίζεο αλαθέξεηαη πεξηζηαηηθό θνξνινγηθήο κνξθήο Οη Σνύξθνη αθαίξεζαλ

θνξνινγηθά laquoδειηίαraquo από ηα θαθηά θαη ηα πξνζέζεζαλ ζε άιιεο επαξρίεο Πξνθαλώο

δηόηη δελ κπνξνύζαλ λα ηα εηζπξάμνπλ νη θνξαηδήδεο

Ο Γαζθαινγηάλλεο πξέπεη λα γλώξηδε όηη νη πεδηλνί Κξεηηθνί δελ ζα ζεθώλνληαλ καδί

ηνπ Ήηαλ άιισζηε έλαλ αηώλα άνπινη θαη άκαζνη ησλ όπισλ ζε αληίζεζε κε ηνπο

δηθνύο ηνπ πνπ νπινθνξνύζαλ από λήπηα Αθόκε ηα θαθηά ππήξρε κία ή θαη

πεξηζζόηεξεο νκάδεο θαηαδξνκέσλ

Η Ιζηνξία δηαζώδεη κία κε αξρεγό ηνλ Μάξθν γην ηνπ θαπεηάλ Γησξγάθε Η νκάδα ηνπ

Γησξγαθνκάξθνπ ξήκαδε ηα ππνζηαηηθά ησλ αγάδσλ πέξα από ηα θαθηά ζηα

απνθνξσληώηηθα θαη ηα ξεζεκληώηηθα ρσξηά Έπεθηαλ ηε λύρηα εμόλησλαλ ηνπο

αγάδεο θαη ηνπο αλζξώπνπο ηνπο θαη γύξηδαλ ζηα θαθηά θνξησκέλνη κε laquoθνύξζνοraquo

Ήηαλ δεηλνί λπρηνπνιεκηζηέο θαη νδνηπόξνη Οη Σνύξθνη ηνπο απνθαινύζαλ laquoετηάλ

ηαθηκίraquo θαη ηνλ αξρεγό ηνπο Γαηκνλάξρε

Οη θαθηαλνί είραλ θαη κόληκε αληηδηθία κε ηνλ

κεγάιν γαηνθηήκνλα θαη θηελνηξόθν Ικπξαήκ

Αιεδάθη έλαλ απόγνλν Δλεηώλ εμσκνηώλ πνπ

θξαηνύζε όιεο ηηο βνξηλέο πιεπξέο ησλ

θαθηαλώλ βνπλώλ Δίρε ζηήζεη κηηάηα πάεη λα

πεη ζηάλεο δεθαηέζζεξηο από ηα ζύλνξα ηνπ

Ρεζύκλνπ κέρξη ηε Μαιάμα ην βνπλό πνπ ζηέθεη

πάλσ από ηε νύδα

Ο πύξγνο ηνπ παιηό ελεηηθό θξνύξην θηηζκέλν

πάλσ ζηε κνλαδηθή έμνδν ησλ θαθηώλ ζηέγαδε

δεθάδεο ελόπινπο κεηαμύ ησλ νπνίσλ θαη

ρξηζηηαλνύο Καη νη πνηκέλεο ηνπ είραλ ζπλερείο

αληηδηθίεο κε ηνπο θαθηαλνύο

Ο Αιεδάθηο ήηαλ ν βαζηθόο επηηεξεηήο ησλ

θαθηαλώλ θαη ν πιεξνθνξηνδόηεο ησλ

Σνύξθσλ γηrsquo απηό θαη δελ ηνλ ρώλεπαλ νη άιινη αγάδεο ηεο πεξηνρήο θαη δελ

αληέδξαζαλ όηαλ ιίγα ρξόληα αξγόηεξα ηνλ εμόλησζαλ νη θαθηαλνί

Οη πξώηεο θήκεο ηεο επαλάζηαζεο

Παξά ηε κπζηηθόηεηα θήκεο πσο ηα θαθηά εηνηκάδνληαλ λα ζεθσζνύλ δηέηξεραλ ηηο

άγξηεο αθξνγηαιηέο θαηέβαηλαλ ζηα βάζε ησλ επηά κεγάισλ θαξαγγηώλ θαη έθηαλαλ

σο ηηο δεθάδεο θνξπθέο πνπ πςώλνπλ ην κεγαιείν ησλ Μαδάξσλ σο δπόκηζη

ρηιηόκεηξα ςειά Οη Σνύξθνη ήηαλ θνβηζκέλνη από ηηο θήκεο γηα ηνλ ξσζηθό ζηόιν πνπ

είρε θαηαθιύζεη ην Αηγαίν Καη πεξίκελαλ αλήζπρνη ηελ έθξεμε

Η επηζηξνθή ηνπ Δαζθαινγηάλλε θαη νη ξσζηθέο ππνζρέζεηο

Ο Γαζθαινγηάλλεο γπξλά ζηα θαθηά γεκάηνο όλεηξα θαη ελζνπζηαζκό γηα ηελ

απειεπζέξσζε ηνπ ηόπνπ ηνπ θαη κε ηόζα ραξνύκελα ζπλαηζζήκαηα δελ δπζθνιεύεηαη

θαζόινπ κηα θη έρεη θπζηθό εγεηηθό ράξηζκα λα εκςπρώζεη ηνπο ζπκπαηξηώηεο ηνπ

Σνπο θάλεη λα πηζηέςνπλ όηη ήξζε ε ώξα λα ειεπζεξσζεί ην γέλνο ησλ Διιήλσλ από

ηνπο Αγαξελνύο κε ηε βνήζεηα ηνπ μαλζνύ γέλνπο ησλ Ρώζσλ δειαδή όπσο

πξνέιεγε ν ρξεζκόο ηεο laquoΟπηαζίαοraquo ηνπ Αγαζαγγέινπ ελόο πεξίεξγνπ βηβιίνπ πνπ

θπθινθνξνύζε επξύηαηα ηνλ 18ν αηώλα Σν βηβιίν απηό όπνηνο θη αλ ήηαλ ν ζθνπόο

εθείλνπ πνπ ην έγξαςε θη αλεμάξηεηα ηεο πξνθεηηθήο ηνπ αμίαο είλαη γεγνλόο πσο είρε

κεγάιε επίδξαζε ζην θξόλεκα ησλ Διιήλσλ αλαπηέξσζε θαη ελίζρπζε

αλακθηζβήηεηα ηηο ειπίδεο γηα ηελ απειεπζέξσζε θαη αλάζηαζε ηεο εζληθήο

θιεξνλνκηάο

Ο Γαζθαινγηάλλεο αθνύ μεπέξαζε θάπνηνο από ηνπο ελδνηαζκνύο ησλ θαπεηαλαίσλ

θαη αθνύ ηνπο βεβαίσζε όηη ν Μόζθνβνο κάρεηαη θηόιαο ζηα ειιεληθά λεξά έθπγε γηα

ηελ Αδξηαηηθή θαη γύξηζε ηα Υξηζηνύγελλα ηνπ ίδηνπ ρξόλνπ θνξησκέλνο όπια θαη

ειπίδεο

laquoΜεζνύληνο ηνπ κελόο ηεβάιraquo δειαδή ην ηέινο Ιαλνπαξίνπ 1770 νη Σνύξθνη ησλ

Υαλίσλ αλαθέξνπλ ζηνλ ζνπιηάλν όηη όπσο απνθαιύπηνπλ laquoεμ αιιεπαιιήισλ πεγώλ

γξαπηαί πιεξνθνξίαηraquo δεθάδεο ξνύζηθα πινία εηζέβαιαλ ζηε Μεζόγεην από ην

Γηβξαιηάξ Φήκεο αιιά θαη αιεζηλέο εηδήζεηο πήγαηλαλ θαη ήξρνλην αλάκεζα ζηα Υαληά

θαη ηελ Κσλζηαληηλνύπνιε Οη παζάδεο ηεο Κξήηεο παληθόβιεηνη απαγόξεπζαλ ζηνπο

Υξηζηηαλνύο λα θνξνύλ ξνύρα όκνηα κε ησλ Σνύξθσλ ηηο πόξηεο ηνπο ράξαμαλ

δηαθξηηηθά ζεκάδηαhellip

Ο Αιέμηνο Οξιώθ πνπ βξηζθόηαλ ηόηε ζηε Πάξν κε ην ξώζηθν ζηόιν ζηέιλεη μαλά

επηζηνιή ζηνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ ππόζρεηαη γηα άιιε κηα θνξά βνήζεηα αθνύ

αξρίζεη ηνλ αγώλα Με ηε γξαπηή δηαβεβαίσζε ηνπ αξκόδηνπ εθπξνζώπνπ ηεο Ρσζίαο

δελ ήηαλ δπλαηόλ λα κε πηζηέςνπλ νηη κηα νκόδνμε απηνθξαηνξία κε ηόζεο

δπλαηόηεηεο κπνξνύζε λα ηνπο εγθαηαιείςεη ζηα λύρηα ηνπ αηκνβόξνπ ζεξίνπ γηα λα

ηνπο θαηαζπαξάμεη

Η επαλάζηαζε

Μεηά ηηο θαζηεξσκέλεο ζπλειεύζεηο ζηηο

νπνίεο όινη νη laquoάλδξεο ησλ αξκάησλraquo

ςήθηδαλ ζηηο απιέο ηεο πόιεκν ή εηξήλε

νη θαπεηάληνη θίλεζαλ θαλεξά πιένλ ηηο

πξνπαξαζθεπέο Με πξόζρεκα ην Πάζρα

έθεπγαλ από ηα Κάζηξα θαη ηα πεδηλά ρσξηά

νη θαθηαλνί laquoάπνηθνηraquo θαη καδεύνληαλ ζηα

θαθηά γηα λα αξκαησζνύλ θαη λα

θαηαηαρζνύλ ζηα επαλαζηαηηθά ζώκαηα

Σνπξθηθό έγγξαθν επηζεκαίλεη όηη νη άπηζηνη απηνί laquoαλερώξεζαλ θξπθίσο εθ ησλ

ρσξίσλ όπνπ δηέκελνλ θαη ζπλεθεληξώζεζαλ άπαληεο εηο ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo

Αιιά θαλέλαο άιινο laquoθαησκεξίηεοraquo δελ θηλήζεθε

ύκθσλα κε ηνλ ιατθό πνηεηή laquoΜπάξκπα Μπαηδειηόraquo ηνλ όκεξν ηνπ Γαζθαινγηάλλε

laquoκηα κέξα ηrsquo Απξηιηνύ σο ην θνιαηζηδάθηraquo νη θαθηαλνί νξγάλσζαλ ην ζηξαηόπεδό

ηνπο ζην κηθξό νξνπέδην Κξάπε ζηελ έμνδν ηνπ θαξαγγηνύ ηνπ Καηξέ ζηα ζύλνξα κε

ηνλ Απνθόξσλα Αιιά νη πιεξνθνξίεο ηνπ Μπαηδειηνύ δελ είλαη πάληα αθξηβείο Οη

επαλαζηαηηθέο ελέξγεηεο είραλ αξρίζεη από πξηλ Αζύδνηνη θαη αζπγθξάηεηνη λεαξνί

επαλαζηάηεο είραλ νξγαλώζεη ζπζηεκαηηθέο επηζέζεηο θαηά ησλ αγάδσλ

Σελ 25 Μαξηίνπ 1770 κηα κέξα πνπ αξγόηεξα ζα γίλεη εζληθό ζύκβνιν δεθάδεο

παπάδεο πάλνπινη θαη δύν ρηιηάδεο επαλαζηάηεο κε ηνπο θαπεηάληνπο ηνπο ύζηεξα από

κηα παλεγπξηθή ιεηηνπξγία κεηά ησλ απαξαηηήησλ ππξνβνιηζκώλ θήξπμαλ ηελ

επαλάζηαζε πςώλνληαο ηελ επαλαζηαηηθή ζεκαία ζηελ Αλώπνιε

Αξρεγνί ησλ επαλαζηαηώλ εθηόο από ηνλ Γαζθαινγηάλλε αλαθέξνληαη ν Μαλνύζαθαο

ν Γησξγάθεο ν Βνπξδνπκπάο ν Υνύξδνο ν Μπνπλάηνο ν παπα ήθεο ν Βνινύδεο ν

Μσξάθεο ν θνξδίιεο θαη αξθεηνί άιινη -νη θαθηαλνί είραλ από ηόηε ην πάζνο γηα ην

θαπεηαληιίθηhellip

Ο Γαζθαινγηάλλεο κε ηνπο δηθνύο ηνπ θαηέβεθε ζηνλ Απνθόξσλα νπιηζκέλνο απηή ηε

θνξά Καη ζην θεθάιη ηνπ ηύιημε καύξν θεθαινκάληηιν ζηε ζέζε ηνπ λαπηηθνύ

θαιπαθηνύ Άιινη θαπεηάληνη πέξαζαλ ζηα Ρεζεκληώηηθα Ο Γαζθαινγηάλλεο έθηαζε

ζηε Μαιάμα θαη κε ην λαπηηθό θαλνθηάιη εξεπλνύζε ην θξεηηθό πέιαγνο γηα λα

αλαθαιύςεη ηα ξνύζηθα θαξάβηα πνπ πεξίκελε Λίγεο κέξεο πξηλ είρε απαληήζεη κε έλα

laquoΜνιώλ Λαβέraquo ζηνπο απεζηαικέλνπο ησλ Σνύξθσλ ηεξσκέλνπο πνπ έθεξλαλ

πξόηαζε ζπλδηαιιαγήο laquoΚαηrsquo νπδέλα ηξόπνλ εζπράδνκελraquo

Όκσο ηειεπηαία ζηηγκή ν Αιέμηνο Οξιόθ κε ην ξώζηθν ζηόιν

αληί λα πιεύζεη πξνο ηα Υαληά όπσο είρε ππνζρεζεί κε ηελ

επηζηνιή πξνο ηνλ Γαζθαινγηάλλε έπιεπζε πξνο ηνλ Σζεζκέ

όπνπ θαη ζπκκάρεζε κε ηνλ ηνύξθηθν ζηόιν θαη ηνπ δόζεθε ν

ηίηινο laquoΣζεζκελεζθεraquo δειαδή ληθεηήο ηνπ Σζεζκέ Η θίλεζε

απηή έκεηλε ζηελ ηζηνξία ζαλ laquoΟξισθηθάraquo θη απέδεημε όηη νη

Έιιελεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζαλ αληηπεξηζπαζκόο ηεο Ρσζίαο

απέλαληη ηεο Σνπξθίαο θαζώο κε ηε ζπλζήθε Κηνπηζνύθ-

Κατλαξηδή νη ξσζηθέο δπλάκεηο απνρώξεζαλ εγθαηαιείπνληαο

ηνπο Έιιελεο

Ο Γαζθαινγηάλλεο βιέπεη ηα ζρέδηα ηνπ λα θαηαξξένπλ κεηά ηελ εγθαηάιεηςε ησλ

Ρώζσλ ελ ηνύηνηο δελ εγθαηαιείπεη ηνλ αγώλα Γελ ππνθύπηεη πλερίδεη έζησ θη αλ

αξρίδεη λα ράλεηαη θάζε ίρλνο ειπίδαο

Ο ζνπιηάλνο είρε πιεξνθνξεζεί από ηηο 10 Απξηιίνπ ηηο θηλεηνπνηήζεηο ηνπ

Γαζθαινγηάλλε Αιιά δελ ήζειε λα θηλεζεί ρσξίο λα εμαθξηβώζεη ηηο πιεξνθνξίεο ηηο

7 Μαΐνπ ηνπ 1770 έθηαζε ζην Μεγάιν Κάζηξν απηνθξαηνξηθό θηξκάλη πνπ όξηδε laquoΑλ

εμαθξηβώζεηε όηη πξάγκαηη νύηνη (νη θαθηαλνί) ηπγράλνπζη επαλαζηάηεο θαη

ζηαζηαζηέο εληζρύνπλ δε ηνπο ερζξνύο ηεο πίζηεσο θαη πξνβαίλνπλ εηο

πξάμεηο αλαηξεπηηθάοhellip ηόηε πάληεο πκείο ελ νκνθσλία εθζηξαηεύζαηε

ελαληίνλ ηνπο θαη πξνβήηε εηο ηελ ζθαγήλ θαη ηνλ αθαληζκόλ απηώλhellipraquo

ην κεηαμύ νη επαλαζηάηεο εμόλησλαλ ηνπο Σνπξθνθξεηηθνύο ηνπ θάκπνπ θαη ηηο

θξνπξέο ησλ κηθξώλ πύξγσλ

Καηά ηα ηνπξθηθά αξρεία ζηηο 28 Μαΐνπ ν αξρεγόο ηνπ ζηξαηνύ πνπ είρε εληνιή λα

ρηππήζεη ηνπο επαλαζηάηεο αλαθέξεη όηη νη πξνζπάζεηέο ηνπ λα εζπράζεη ηνπο

θαθηαλνύο απέηπραλ Ο εγνύκελνο ηνπ Πξέβειε θαη ν επίζθνπνο Αξθαδίαο (Μεζαξάο)

πνπ έζηεηιε γηα ζπκθσλίεο εθδηώρζεθαλ από ηνλ Γαζθαινγηάλλε Οη κάρεο κε ηνλ

ζηξαηό πνπ ζπγθεληξώζεθε ζηηο Βξύζεο άξρηζαλ ηηο ύζηεξεο κέξεο ηνπ Μαΐνπ

Οη ηνπξθηθέο δπλάκεηο ρηππνύζαλ ηα θαθηά από δπν κέξε Από ηελ αλαηνιηθή

δηάβαζε πεξηνρή Σζηιίβδηθα ndash Καιιηθξάηεο Καη θαηά κέησπνλ από ηελ Κξάπε πξνο

Ξπιόδεκα Οη ζπγθξνύζεηο ζπλερίδνληαλ λύρηα θαη κέξα θαη ην αίκα πιεκκύξηδε ηα

απρκεξά βνπλά θαη ην ηζηνξηθό ιαγθάδη ηνπ Καηξέ Οη πξώηνη λεθξνί όκσο δελ ήηαλ

νύηε Σνύξθνη νύηε επαλαζηάηεο Ήηαλ Υξηζηηαλνί άκαρνη πνπ νη Σνύξθνη

ρξεζηκνπνηνύζαλ γηα κεηαθνξείο -ζαθνπιηέξεδεο- θαη ηνπο έζηελαλ κπξνζηά από ηα

δηθά ηνπο ηκήκαηα γηα λα δερζνύλ πξώηνη ηα ππξά ησλ επαλαζηαηώλ

Η ύζηαηε κάρε

Η ππεξνρή ησλ Σνύξθσλ ζε αξηζκό θαη ε απνπζία βνήζεηαο αλάγθαζαλ ηνλ

Γαζθαινγηάλλε λα αλαδηπισζεί ζηα βνπλά θαη ηα πεξάζκαηα Ο αξρεγόο

απνγνεηεπκέλνο από ηελ απαηειή ζηάζε ησλ Ρώζσλ ζπγθέληξσζε όια ηα ηκήκαηα

ζηηο πύιεο ησλ θαθηώλ

Παξά ηελ ηεξάζηηα αξηζκεηηθή ππεξνρή ηνπ

ερζξνύ δίλεη θνληθόηαηε κάρε ζηα ζηελά ηεο

Νίκπξνπ πνπ θξαηά δύν νιόθιεξεο κέξεο Ο

ζθνπόο ηνπ δελ είλαη θπζηθά λα εκπνδίζεη ηε

πξνέιαζε ηνπ ερζξνύ αιιά λα ηελ θαζπζηεξήζεη

γηα λα δνζεί θαηξόο ζηα γπλαηθόπαηδα λα

επηβηβαζζνύλ ζηα θαξάβηα κηα θαη δελ ππήξρε

πηα άιιε ζσηεξία

Ο Σνύξθνο ζεξαζθέξεο αλαθέξεη γξαπηώο ζηνλ παζά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ ηελ 20ή

ηνπ κελόο αθέξ 1184 δειαδή ηελ 6ε Ινπλίνπ 1770 όηη laquoν ζηξαηόο έθζαζε εηο

ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo θαη επεηέζε laquoθαηά ησλ ιεζηώλraquo κε ηειεβόια

ηνπθέθηα θαη ινηπά πνιεκηθά όξγαλα () θαηαζθάδσλ θαη εμνινζξεύσλ

απηνύοraquo

Ο αγώλαο ήηαλ ζθιεξόο θαη άληζνο Αιιά ν ηόπνο επλννύζε ηνπο επαλαζηάηεο Οη

Σνύξθνη έπξεπε λα πεξάζνπλ από θαξάγγηα θαη άλπδξα βνπλά Οη θαθηαλνί ηνπο

πεξίκελαλ παληνύ ηνπο αηθληδίαδαλ θπινύζαλ αθόκε θαη βξάρνπο από ηηο πιαγηέο θαη

ηνπο απνδεθάηηδαλ Οη ζηξαηηώηεο πνπ πξνρσξνύζαλ ζπληεηαγκέλνη καδί κε ηα

ππνδύγηα δελ κπνξνύζαλ λα ακπλζνύλ ζrsquo απηή ηελ πξσηνθαλή κνξθή πνιέκνπ

Οη κέξεο πεξλνύζαλ Γίςα θαη δέζηε βαζάληδε ηνπο εηζβνιείο Οη θαθηαλνί έδηδαλ θαη

κάρεο laquoεθ παξαηάμεσοraquo ζηελ είζνδν θάζε ρσξηνύ Οη Σνύξθνη πεξλνύζαλ αθήλνληαο

εθαηνληάδεο λεθξνύο ζηα ιαγθνπεξάκαηα θαη ζηα πνξνθάξαγγα

Οη Σνύξθνη πιεξνθνξνύληαη όηη ηα γπλαηθόπαηδα έρνπλ ζθνπό λα επηβηβαζζνύλ ζηα

θαξάβηα γηα λα δξαπεηεύζνπλ θη ακέζσο 6000 ζηξαηόο θαηαθζάλεη ζηελ Αλώπνιε γηα

λα ηα εκπνδίζεη Δθηαθόζηνη σο νρηαθόζηνη θαθηαλνί πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή

ηξέρνπλ γηα λα ηα πξνζηαηεύζνπλ Πάλσ από ην Λνπηξό γίλεηαη άγξηα κάρε ζηήζνο κε

ζηήζνο κε ην καραίξη γηαηί κε ηα όπια ππήξρε θίλδπλνο λα θηππήζνπλ ηα

γπλαηθόπαηδα

Από ηνπο 700-800 άλδξεο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

έρνπλ ζθνησζεί νη 300 όκσο θαη νη Σνύξθνη

πιήξσζαλ κε ηίκεκα 1000 λεθξνύο αιιά κπαίλνπλ

ζην ηέινο ζηελ Αλώπνιε Άξρηζε άγξηα ζθαγή

Άλδξεο θαη γπλαίθεο πνιεκνύλ απεγλσζκέλα ώζπνπ

ζθνηώζεθαλ όινη θαη όιεο Μόλν εθαηό

γπλαηθόπαηδα πνπ αηρκαιώηηζαλ νη Σνύξθνη

επέδεζαλ από ηνύην ην άγξην καθειεηό Οη Σνύξθνη

απν εθεί θαη κεηά ζπλέρηδαλ ην εμνλησηηθό ηνπο

έξγν θόβνληαο δέληξα μεξηδώλνληαο ακπέιηα

Όζνπο άλδξεο ζπιιάκβαλαλ ηνπο έζθαδαλ επί

ηόπνπ ελώ ηηο άζρεκεο γπλαίθεο ηα παηδηά θαη ηνπο

γέξνπο ηνπο έξηρλαλ ζε γθξεκνύο γηα λα

δηαζθεδάζνπλ

ηε δηάξθεηα ηνύηεο ηεο θνληθήο κάρεο ν Γαζθαινγηάλλεο είρε ζηείιεη ηε γπλαίθα ηνπ

καδί κε ηηο δύν κεγάιεο ηνπ θόξεο ηε Μαξία θαη ηελ Αλζνύζα ζην Λνπηξό γηα λα

κπνπλ ζην θαξάβη ηνπ Όκσο ζην δξόκν ηξαπκαηίζηεθε ε γνπξνκαιιίλε θαη νη θόξεο

ηεο λνκίδνληαο όηη ζθνηώζεθε ηξέρνπλ απειπηζκέλεο ρσξίο λα μέξνπλ πνπ πεγαίλνπλ

κε απνηέιεζκα λα πέζνπλ ζηα ρέξηα ησλ Σνύξθσλ πνπ όηαλ έκαζαλ όηη είλαη θόξεο ηνπ

αξρεγνύ ηηο παξέδσζαλ ζην ζεξαζθέξε

Ο Γαζθαινγηάλλεο ελ ησ κεηαμύ θαηεβαίλεη ζην Λνπηξό καζαίλεη ην ρακό ησλ παηδηώλ

ηνπ βιέπεη ηε γεληθή θαηαζηξνθή θαη ζηε απειπηζία ηνπ πάλσ απνθαζίδεη λα

παξαδνζεί ζηνλ παζά Οη άιινη αξρεγνί όκσο δελ ηνλ αθήλνπλ λα πξαγκαηνπνηήζεη ηε

ζθέςε ηνπ

Ο παζάο ηνπ έζηεηιε επηζηνιή παξαθαιώληαο ηνλ λα παξαδνζεί θαη κε ηελ ππόζρεζε

νηη αλ θάλεη απηό πνπ ηνπ έιεγε όρη κόλν δελ ζα βιάςεη ηα θαθηά αιιά ζα θύγεη

ακέζσο απν εθεί Ο Γαζθαινγηάλλεο ζπγθαιεί γεληθή ζπλέιεπζε ζηα Κξνύζηα γηα λα

ηνπο αλαθνηλώζεη ηελ πξόηαζε όκσο ε ζπλέιεπζε απνθαζίδεη νκόθσλα όηη ζα

ζπλερίζεη ηνλ αγώλα θαη απαληνύλ ζην παζά νηη δελ ζα παξαδνζνύλ πνηέ Καη ε

ηειεπηαία πξάμε ηνπ αηκαηεξνύ δξάκαηνο παίδεηαη ζην θαξάγγη ηεο Αξάδαηλαο έλα από

ηα πην σξαία θαη επηβιεηηθά θαξάγγηα ησλ Λεπθώλ Οξέσλ κε θαηαθόξπθεο πιεπξέο

εθαηνληάδσλ κέηξσλ

Οη Σνύξθνη καδεύηεθαλ ρακειά θαη ζηξαηνπέδεπζαλ ζην Φξαγθνθάζηειιν όπνπ

ππάξρεη λεξό γηαηί νη θαθηαλνί δειεηεξίαζαλ όια ηα πεγάδηα ηεο πεξηνρήο Καη από

θεη κε επηδξνκέο θαη ελέδξεο πξνζπαζνύζαλ λα

ζπιιάβνπλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε Η εληνιή ηνπ παζά

ήηαλ ξεηή Να ζπιιεθζεί δσληαλόο ν αξρεγόο

Αιιηώο ν ζηξαηόο παξά ηηο απώιεηεο θαη ηηο δαπάλεο

δελ ζα έθεπγε από ηα θαθηά

Αιιά θαη νη θαθηαλνί βξίζθνληαλ ζε ηξαγηθή ζέζε

Όια ηα ρσξηά θακέλα Σα θνπάδηα ηα ζπίηηα νη

ζνδεηέο ιεειαηεκέλεο Καη έθηαλαλ νη ςπρξέο κέξεο

ηνπ Φζηλνπώξνπ ε ιίγν ζα θαηέβαηλαλ ρηόληα ζηα

βνπλά Οη ζάιαζζεο ζα αγξίεπαλ Σα γπλαηθόπαηδα ζα

αθαλίδνληαλ Μέζα ζrsquo απηό ην ηξνκεξό θιίκα ν

Γαζθαινγηάλλεο απνθάζηζε λα δερζεί ηηο επίκνλεο

πξνηάζεηο ησλ παζάδσλ Οη θήξπθεο θξαύγαδαλ θάζε

κέξα

laquoΑλ παξαδνζεί ν Δαζθαινγηάλλεο εκείο ζα θύγνπκε από ηα θαθηά θαη ζα

ρνξεγήζνπκε γεληθή ακλεζηία Ο Δαζθαινγηάλλεο ζα θξαηεζεί γηα έλα

δηάζηεκα ζαλ εγγύεζε όηη δελ ζα ζπλερηζζεί ε επαλάζηαζεraquo

Παξά ηελ θπζηθή θάιπςε ηνπ γλώξηκνπ ηόπνπ ε λίθε ήηαλ αδύλαηε γηα ηνπο

θαθηαλνύο Γξήγνξα νη Σνύξθνη ηνπο πεξηθπθιώλνπλ θαη όζνη επέδεζαλ

αλαγθάζηεθαλ λα δηαζθνξπηζηνύλ ζηα όξε γηα λα ζσζεί ν θαζέλαο όπσο κπνξνύζε

Μεξηθνί ηόηε έθπγαλ από ηε Κξήηε θαη δελ μαλαγύξηζαλ πνηέ πηα Όζνη παξέκεηλαλ

θαηέβαηλαλ ζαλ αεηνί ηε λύθηα από ηηο θνξπθέο ησλ βνπλώλ ζηα ηνπξθνρώξηα ησλ

γύξσ επαξρηώλ ζθνηώλνληαο όζνπο αγάδεο ζπλαληνύζαλ θαη άξπαδαλ όηη έβξηζθαλ

γηα λα ζξέςνπλ ηα πεηλαζκέλα παηδηά ηνπο Οη αγάδεο δελ ηνικνύζαλ λα βγνπλ από ηα

ζπίηηα ηνπο θαη παξά ηε λίθε ηνπο ήηαλ ηξνκνθξαηεκέλνη Κη ν παζάο δελ ήζειε λα

αθήζεη ηα θαθηά ξεκαγκέλα αιιά αθόκε αλππόηαθηα αθνύ θαλέλαο δελ laquoεκνύηηζεraquo

δελ εδήισζε ππνηαγή

Γηα λα ελζαξξύλεη ην Γαζθαινγηάλλε λα παξαδνζεί ηνπ ζηέιλεη θη άιιν γξάκκα ζε

ήπην ηόλν όκσο ηνύηε ηε θνξά

αλ έξζεηο λα κηιήζσκε θαη ζαλ αληακσζνύκε νύια ζε λα ζπκπαζεζηνύλ θαη θίινη ζα

γελνύκε

Κη εθείλνο θάησ από ην βάξνο ηεο επζύλεο γηα ηέηνηα πξσηνθαλή θαηαζηξνθή έζησ

θαη αλ ε πξόζεζή ηνπ δελ ήηαλ θακηά άιιε πέξα από ηε επηζπκία λα ειεπζεξώζεη ηνλ

ηόπν ηνπ από ην δπγό ησλ ηπξάλλσλ ζεσξεί ηνλ εαπηό ηνπ ζαλ θύξην ππεύζπλν θαη

απνθαζίδεη λα παξαδνζεί λνκίδνληαο όηη έηζη ζα εμηιεσζεί

Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη

κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ

εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο

Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ

Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο

αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε

εληειώο

Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα

παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε

ηνπ

Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ

ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο

Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη

ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα

Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν

ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ

Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην

παζά

Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο

αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα

θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε

Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο

Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ

παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε

νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο

Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά

λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ

ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο

Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε

θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ

ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ

Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ

κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα

βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα

δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα

Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί

ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο

άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο

ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε

ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή

λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ

Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα

παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο

ηνπ

Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ

πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

ηνπ

Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε

ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο

βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν

- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία

Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα

ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo

όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο

ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία

ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη

Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη

εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν

Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ

ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό

- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν

δήκηνο

Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα

ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη

έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην

πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην

επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ

λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε

Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη

πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ

Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ

κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ

μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ

σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα

ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο

- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο

Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ

δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ

άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ

Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε

Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ

πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο

πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ

αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν

Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο

πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ

θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο

Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή

Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ

ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε

ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο

δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo

Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ

θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν

Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν

θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα

δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό

ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά

Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη

θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ

εθδίθεζε

πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ

παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν

ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ

Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα

γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο

γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ

επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ

αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo

Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο

πιαηείαο Διεπζεξίαο

Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από

έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ

Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ

ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ

πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο

ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα

θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο

άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ

θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο

Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη

όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο

πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή

ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ

έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ

βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo

Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε

Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ

Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην

Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην

ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε

ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε

πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο

Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ

Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα

Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί

πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ

Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην

ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο

Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά

ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ

άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην

γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο

ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα

θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε

ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν

ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ

αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν

λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα

ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα

έκκεηξν κπζηζηόξεκα

Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο

ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε

παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)

Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ

θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη

ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo

Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ

έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι

Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο

ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ

ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη

ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο

Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη

όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά

ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην

Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ

Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο

(17 Ινπλίνπ 1771)

Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ

ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ

ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo

εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη

(πξώην κέξνο)

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη

λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ

Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη

λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε

Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε

θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε

νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε

κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]

Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν

θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ

λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ

Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo

Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο

Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο

Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη

λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε

λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα

θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα

λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν

πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν

Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo

laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ

θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ

Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα

θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα

Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα

λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα

νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ

θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ

θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο

ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο

Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα

Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα

θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη

ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo

Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο

θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο

πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]

θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ

θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε

λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο

λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο

θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε

ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo

laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη

Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη

κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη

ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη

Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην

γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo

Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ

laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ

νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ

θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη

θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη

θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη

δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]

θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη

θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo

Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ

γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ

Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία

παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία

Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε

πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ

θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ

θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ

θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ

Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε

λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ

θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν

Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη

laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη

επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε

Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε

ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo

Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]

εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη

Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη

λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo

Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ

πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν

θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε

πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]

θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα

θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα

Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη

λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη

Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη

ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη

laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη

πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη

κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε

ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε

άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα

ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo

Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]

θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη

λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]

θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη

Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν

γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ

γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε

γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη

Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο

πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο

ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη

θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη

laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]

γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ

Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ

θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ

πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ

πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]

λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ

θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα

λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα

λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]

ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo

Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη

θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]

ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ

κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ

πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ

λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ

λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο

γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo

Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]

νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη

ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ

κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ

ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη

θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη

θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα

ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα

Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα

παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα

έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη

ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]

Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]

θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη

αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη

ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε

λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη

Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο

θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο

κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη

ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]

θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]

laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο

λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο

κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]

θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη

άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ

γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo

Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα

θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα

Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα

θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα

Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν

λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην

γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη

λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε

Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα

λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα

Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]

θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο

Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε

θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ

λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ

κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε

θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη

θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα

ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια

Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο

ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]

θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη

θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη

πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα

πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα

ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα

θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ

ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ

Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα

από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα

ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε

θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη

Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη

θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]

Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη

γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο

πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο

πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα

εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα

Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ

θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]

θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα

κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα

Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα

επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα

Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο

αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο

θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ

νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν

Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη

θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη

Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα

θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα

Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ

εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ

Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα

κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα

κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ

θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ

ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]

αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα

Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]

θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]

Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]

εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο

ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα

ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα

πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα

κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα

Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο

πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]

αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα

πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα

ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε

άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε

Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα

Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα

ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα

απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα

θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα

θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα

ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη

θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη

θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα

νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα

θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ

θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ

Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε

νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε

Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν

σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν

ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ

θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip

(δεύηεξν κέξνο)

Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο

πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο

ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]

εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο

ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]

θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα

κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα

Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

Όπσο καο ιέεη ν Σνύξθνο ηζηνξηθόο

Νατκά laquoβαζηδόκελνη εηο ην νξεηλόλ θαη

δύζβαηνλ ηεο επαξρίαο ησλ δελ δηήγνλ

θηιεζύρσο θαη επί επνρήο ησλ απίζησλ

(Ελεηώλ) Γηα ηνλ ιόγν απηό -ζπλερίδεη ν

ηζηνξηθόο- έζηεηιαλ νη Σνύξθνη ηνλ

Κεηρνπληά ηεο Ρνύκειεο Κνπηνύδ Αιή

Αγά όζηηο θαηέιαβε ην θξνύξηνλ

θαηαδηώμαο θαη δηαζθνξπίζαο ηνπο

απεηζείο ηνύηνπο (θαθηαλνύο) Ο

αξρηζηξάηεγνο πξνζέθεξε δηάθνξα δώξα θαη επεδαςίιεπζε δηαθόξνπο

θηινθξνλήζεηο εηο ηνλ ξεζέληα Αιή Αγάλraquo

Άιινο όκσο Σνύξθνο ν γλσζηόο καο από ηελ πεξηήγεζή ηνπ ν Δβιηά Σδειεκπή

αλαθέξεη όηη ηα θαθηά ηα πάηεζε ν ίδηνο ν ζξπιηθόο γηα ην παξάζηεκα θαη ηελ αλδξεία

ηνπ Γειή Υνπζεΐλ Παζάο ν Γαδήο Μεηά ιίγα ρξόληα θαη ζπγθεθξηκέλα ην 1658

ύζηεξα από ζπλνκηιίεο κε ηνλ Υνπζεΐλ Παζά ηα θαθηά πνπ κέρξη ηόηε ήηαλ θένπδν

ηνπ ίδηνπ ηνπ Υνπζεΐλ ππάγνληαη ζην βαθνπθηθό ζύζηεκα Καη αθηεξώλνληαη ζηηο ηεξέο

πόιεηο Μέθθα θαη Μεδίλα

ηα θαθηά θαίλεηαη όηη έκεηλε γηα ιίγν

θαηξό Σνύξθνο αμησκαηνύρνο Αιιά θαλέλαο

δελ εγθαηαζηάζεθε κόληκα Σνπο θόξνπο

ηνπο πνπ ήηαλ έλα αζηείν πνζό γηα ηα

εκπνξεπόκελα ή πεηξαηηθά έζησ θαθηά

πόηε ηνπο πιήξσλαλ θαη πόηε όρη νη

θαθηαλνί Πόηε κε δηακαξηπξίεο ζηνλ ίδην

ηνλ ζνπιηάλν θαη πόηε κε δνξηιίθη

θαηάθεξλαλ λα γιηηώλνπλ

ηα ηνπξθηθά αξρεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ

πνπ κεηέθξαζε ν Ν ηαπξηλίδεο βξίζθνπκε νξγηζκέλα θηξκάληα ησλ ζνπιηάλσλ πνπ

δεηνύλ λα ιήμεη απηή ε θαηάζηαζε κε ηνπο θαθηαλνύο Να έλα γξακκέλν laquoηε

ηξηαθνζηή ηνπ κελόο Ρεηδέπ ηνπ έηνπο ρίιηα εθαηόλ εβδνκήθνληα δύν (18-3-1759)raquo

δέθα ρξόληα πξηλ από ηα γεγνλόηα πνπ εμηζηνξνύκε

hellipπαξά ηαύηα νη ξαγηάδεο ηεο ελ ιόγσ επαξρίαο (θαθίσλ) ζπλεξγαδόκελνη ζηελώο

κεηά ησλ απίζησλ ερζξώλ θνπξζάξσλ θαη όληεο ιίαλ παλνύξγνη θαη δόιηνη βαζηδόκελνη

δε θαη εηο ην δύζβαηνλ ησλ νδώλ ησλ θαη ην απξόζηηνλ ηεο Δπαξρίαο ησλ θαη

ζπκπεξηθεξόκελνη πάληνηε κεηά ζθαηόηεηνο αξλνύληαηhellip ηελ θαηαβνιήλ ησλ θόξσλ

ησλ πξνβάιινληεο άξλεζηλ θαη εκκνλήλ θαη αληίζηαζηλ ζπγθεληξσζέλησλ νύησ εηο

ρείξαο ησλ άλσ ησλ 40000 γξνζίσλhellip Οζάθηο δε απέζηεηιε (ν έθνξνο) αλζξώπνπο εηο

ηελ Δπαξρίαλ ησλ δηά λα δεηήζνπλhellip ηελ πιεξσκήλhellip όρη κόλνλ δελ επιήξσζαλ

ηνύηνπο αιιrsquo νύηε απάληεζηλ ηηλά έδσζαλhellip

ε παιηόηεξα θηξκάληα βξίζθνπκε ηηο ίδηεο θαηεγνξίεο ηνπ ζνπιηάλνπ γηα ηνπο

θαθηαλνύο πνπ laquoπεξηθέξνληαη έλνπινηraquo θαη πεξηθξνλνύλ ηνλ λόκνλ Κάπνπ-θάπνπ νη

δηαηαγέο ηνπ ζνπιηάλνπ γίλνληαη θηιηθέο πξνο ηνπο θαθηαλνύο θαη νξίδνπλ λα κε ηνπο

ελνριεί θαλέλαο λα κε ηνπο ππνβάιινπλ ζε ηαιαηπσξίεο όηαλ θαηεβαίλνπλ απrsquo ηα

βνπλά ηνπο λrsquo αγνξάζνπλ ζηάξη

Σα αληηθαηηθά θηξκάληα

Γηα ηα laquoδνζίκαηαraquo απηά ππάξρνπλ αξθεηά ηνύξθηθα ραξηηά Άιια είλαη νξγηζκέλα θαη

άιια θηιηθά

Ο γξακκαηηθόο ησλ θαθηαλώλ γνπξνκάιιεο Νηθνιόο

αλαγλσξίδεη ζύκθσλα κε έγγξαθν ηνπ 1767 όηη από ην

ρξένο ησλ θαθηαλώλ laquoδελ θαηεβιήζε νύηε ελ

άζπξνλ ή όβνιόο ηηοhellip αιιά παξακέλεη νιόθιεξνλ

ην πνζόλ ηνύην εηο ρξένο ησλ ξαγηάδσλ ηεο

επαξρίαοraquo θαη ππόζρεηαη πιεξσκή

Λίγν πξηλ ζε βαζηιηθό laquoΥάηηη Υνπκαγηνύλraquo ηεο 19εο

Ινπλίνπ 1765 κε ην πεξίθεκν ηδηόγξαθν laquoκνπηδεπίληδε

ακέι νινπλάraquo (ελεξγήζζσ ζπλσδά) ηνπ ζνπιηάλνπ

νξηδόηαλ όηη laquoΆκα ηε ιήςεη ελεξγνύληεο

ζπκθώλσο πξνο ηελ επί ηνύηνηο εθδνζείζαλ

δηαηαγήλ κνπhellip θξνληίζαηε λα ζέβεζζε ηελ

παιαηόζελ εηο ηα βαθνύθηα ειεπζεξίαλhellip Να κελ

επηηξέςεηε εηο ηνπο δξαγνπκάλνπο ή εηο άιινλ

ηηλά έμσζελ λα πξνβαίλνπλ εηο ελεξγείαο

αληηβαηλνύζαο ηνπο όξνπο αλεμαξηεζίαο απηώλraquo

Πνύ ζεκαίλεη όηη δελ ειάκβαλαλ εηδηθά κέηξα θαηά ησλ θαθίσλ δελ ηα εμαηξνύζαλ

από ηελ επλντθή κεηαρείξηζε ησλ βαθνπθίσλ παξά ηελ άξλεζε ησλ θαθηαλώλ λα

πιεξώλνπλ θόξνπο

Θξύινο αιιά θαη ηζηνξία έρνπλ κηα εμήγεζε γηα ηελ αληίθαζε Μηα γπλαίθα πξνζηάηεπε

ηα θαθηά κέζα ζηα ζεξάγηα ηνπ νπιηάλνπ εθείλν ηνλ θαηξό

laquoΗ εθ ησλ ελαξέησλ κνπζνπικαλίδσλ Φαηκά Χαηνύλ Χαλνύκ νπιηάλ είε

δηαξθήο ε αγλόηεο απηήοhellipraquo γξάθνπλ ηα ηεθηέξηα

Όηαλ ηνπο απεηινύζαλ νη Σνύξθνη νη κηζνί θαθηαλνί έκπαηλαλ ζηα θαξάβηα θαη

αλνίγνληαλ ζην πέιαγνο θαη νη άιινη κηζνί αλέβαηλαλ ζηα απάηεηα βνπλά θαη ζηα άγξηα

θαξάγγηα θαη δελ κπνξνύζε θαλείο λα ηνπο πεηξάμεη Γηαβάδνπκε ζε θηξκάλη ηεο

επνρήο

laquoΕάλ δε παξrsquo ειπίδα θζάζε απεζηαικέλνο ηηο εηο ηελ επαξρίαλ ησλ νη

θαηεξακέλνη θάηνηθνί ηεο θαη νη ππόινηπνη θαπεηαλαίνη ηνπο δηαθεύγνπλhellipraquo

ηνλ όξκν ηνπ Λνπηξνύ πνπ ήηαλ ην laquoθεληξηθό ιηκάληraquo ησλ θαθίσλ ππήξρε πινύηνο

θαη κεγαιείν ηελ Αλώπνιε ηεο νπνίαο επίλεην ήηαλ ην Λνπηξό ε αξρνληηά ήηαλ

έθδειε Καη όρη κόλνλ εθείλε ηελ επνρή ηα ραξηηά ησλ Δλεηώλ αλαθέξεηαη έλα

κεγαινπξεπέο γεύκα ηνπ θαπεηάλ Καηζνύιε Παηεξνδάπα ζηνλ γεληθό πξνβιεπηή

Κξήηεο Γεξώλπκν Καπέιν ν νπνίνο επηρεηξνύζε επίζθεςε θηιίαο ζηα θαθηά ην 1608

ην ηξαπέδη απηό ζύκθσλα κε ηα ραξηηά ησλ Δλεηώλ ν Αλσπνιίηεο θαπεηάληνο

άπισζε ηξηαθόζηα αξγπξά ζθεύε

Καη ζηε ρώξα θαθίσλ ζηνλ Οκπξόο Γηαιό laquoκε ηζrsquo εθαηόλ ηηο εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα

ζεξάγηαraquo θαηνηθνύζαλ άξρνληεο laquoθαιόζεηξνηraquo θαη λαύηεο laquoπαηλεκέλνηraquo

Η αληηδηθία θαθηαλώλ κε ηνπο laquoΠεδηλνύοraquo

Οη θαθηαλνί είραλ κηα άιινηε ζησπεξή θαη άιινηε

αηκαηεξή αληηδηθία κε ηνπο πεδηλνύο Κξεηηθνύο Ο

ηζηνξηθόο ησλ θαθίσλ Γξ Παπαδνπεηξάθεο

θαλαηηθόο ππέξ ησλ ζπκπαηξησηώλ ηνπ νκηιεί πεξί

ερζξόηεηνο πνπ νθείιεην ζηελ ππεξνρή ησλ

θαθηαλώλ θπιεηηθή θαη ςπρνινγηθή Οη θαθηαλνί

ήηαλ άλδξεο σξαίνη επζηαιείο γελλαίνη θαη

ζρεηηθώο επθαηάζηαηνη Αθόκε θαη νη εγθαηεζηεκέλνη

ζηα laquoθαησκέξηαraquo κε ηελ επθπΐα ηελ εξγαηηθόηεηα

θαη ηελ επειημία ηνπο ππεξείραλ ησλ άιισλ

Γεκηνπξγνύζαλ πεξηνπζίεο θαη ζρέζεηο θαη μερώξηδαλ

ζηηο θνηλσλίεο πνπ δνύζαλ ζε όιεο ηηο επνρέο

Έγγξαθα ηνπ θαηξνύ εθείλνπ νκηινύλ γηα δνινθνλίεο θαθηαλώλ από άιινπο

Κξεηηθνύο ζηελ πεξηνρή ηνπ Ηξαθιείνπ

Δπίζεο αλαθέξεηαη πεξηζηαηηθό θνξνινγηθήο κνξθήο Οη Σνύξθνη αθαίξεζαλ

θνξνινγηθά laquoδειηίαraquo από ηα θαθηά θαη ηα πξνζέζεζαλ ζε άιιεο επαξρίεο Πξνθαλώο

δηόηη δελ κπνξνύζαλ λα ηα εηζπξάμνπλ νη θνξαηδήδεο

Ο Γαζθαινγηάλλεο πξέπεη λα γλώξηδε όηη νη πεδηλνί Κξεηηθνί δελ ζα ζεθώλνληαλ καδί

ηνπ Ήηαλ άιισζηε έλαλ αηώλα άνπινη θαη άκαζνη ησλ όπισλ ζε αληίζεζε κε ηνπο

δηθνύο ηνπ πνπ νπινθνξνύζαλ από λήπηα Αθόκε ηα θαθηά ππήξρε κία ή θαη

πεξηζζόηεξεο νκάδεο θαηαδξνκέσλ

Η Ιζηνξία δηαζώδεη κία κε αξρεγό ηνλ Μάξθν γην ηνπ θαπεηάλ Γησξγάθε Η νκάδα ηνπ

Γησξγαθνκάξθνπ ξήκαδε ηα ππνζηαηηθά ησλ αγάδσλ πέξα από ηα θαθηά ζηα

απνθνξσληώηηθα θαη ηα ξεζεκληώηηθα ρσξηά Έπεθηαλ ηε λύρηα εμόλησλαλ ηνπο

αγάδεο θαη ηνπο αλζξώπνπο ηνπο θαη γύξηδαλ ζηα θαθηά θνξησκέλνη κε laquoθνύξζνοraquo

Ήηαλ δεηλνί λπρηνπνιεκηζηέο θαη νδνηπόξνη Οη Σνύξθνη ηνπο απνθαινύζαλ laquoετηάλ

ηαθηκίraquo θαη ηνλ αξρεγό ηνπο Γαηκνλάξρε

Οη θαθηαλνί είραλ θαη κόληκε αληηδηθία κε ηνλ

κεγάιν γαηνθηήκνλα θαη θηελνηξόθν Ικπξαήκ

Αιεδάθη έλαλ απόγνλν Δλεηώλ εμσκνηώλ πνπ

θξαηνύζε όιεο ηηο βνξηλέο πιεπξέο ησλ

θαθηαλώλ βνπλώλ Δίρε ζηήζεη κηηάηα πάεη λα

πεη ζηάλεο δεθαηέζζεξηο από ηα ζύλνξα ηνπ

Ρεζύκλνπ κέρξη ηε Μαιάμα ην βνπλό πνπ ζηέθεη

πάλσ από ηε νύδα

Ο πύξγνο ηνπ παιηό ελεηηθό θξνύξην θηηζκέλν

πάλσ ζηε κνλαδηθή έμνδν ησλ θαθηώλ ζηέγαδε

δεθάδεο ελόπινπο κεηαμύ ησλ νπνίσλ θαη

ρξηζηηαλνύο Καη νη πνηκέλεο ηνπ είραλ ζπλερείο

αληηδηθίεο κε ηνπο θαθηαλνύο

Ο Αιεδάθηο ήηαλ ν βαζηθόο επηηεξεηήο ησλ

θαθηαλώλ θαη ν πιεξνθνξηνδόηεο ησλ

Σνύξθσλ γηrsquo απηό θαη δελ ηνλ ρώλεπαλ νη άιινη αγάδεο ηεο πεξηνρήο θαη δελ

αληέδξαζαλ όηαλ ιίγα ρξόληα αξγόηεξα ηνλ εμόλησζαλ νη θαθηαλνί

Οη πξώηεο θήκεο ηεο επαλάζηαζεο

Παξά ηε κπζηηθόηεηα θήκεο πσο ηα θαθηά εηνηκάδνληαλ λα ζεθσζνύλ δηέηξεραλ ηηο

άγξηεο αθξνγηαιηέο θαηέβαηλαλ ζηα βάζε ησλ επηά κεγάισλ θαξαγγηώλ θαη έθηαλαλ

σο ηηο δεθάδεο θνξπθέο πνπ πςώλνπλ ην κεγαιείν ησλ Μαδάξσλ σο δπόκηζη

ρηιηόκεηξα ςειά Οη Σνύξθνη ήηαλ θνβηζκέλνη από ηηο θήκεο γηα ηνλ ξσζηθό ζηόιν πνπ

είρε θαηαθιύζεη ην Αηγαίν Καη πεξίκελαλ αλήζπρνη ηελ έθξεμε

Η επηζηξνθή ηνπ Δαζθαινγηάλλε θαη νη ξσζηθέο ππνζρέζεηο

Ο Γαζθαινγηάλλεο γπξλά ζηα θαθηά γεκάηνο όλεηξα θαη ελζνπζηαζκό γηα ηελ

απειεπζέξσζε ηνπ ηόπνπ ηνπ θαη κε ηόζα ραξνύκελα ζπλαηζζήκαηα δελ δπζθνιεύεηαη

θαζόινπ κηα θη έρεη θπζηθό εγεηηθό ράξηζκα λα εκςπρώζεη ηνπο ζπκπαηξηώηεο ηνπ

Σνπο θάλεη λα πηζηέςνπλ όηη ήξζε ε ώξα λα ειεπζεξσζεί ην γέλνο ησλ Διιήλσλ από

ηνπο Αγαξελνύο κε ηε βνήζεηα ηνπ μαλζνύ γέλνπο ησλ Ρώζσλ δειαδή όπσο

πξνέιεγε ν ρξεζκόο ηεο laquoΟπηαζίαοraquo ηνπ Αγαζαγγέινπ ελόο πεξίεξγνπ βηβιίνπ πνπ

θπθινθνξνύζε επξύηαηα ηνλ 18ν αηώλα Σν βηβιίν απηό όπνηνο θη αλ ήηαλ ν ζθνπόο

εθείλνπ πνπ ην έγξαςε θη αλεμάξηεηα ηεο πξνθεηηθήο ηνπ αμίαο είλαη γεγνλόο πσο είρε

κεγάιε επίδξαζε ζην θξόλεκα ησλ Διιήλσλ αλαπηέξσζε θαη ελίζρπζε

αλακθηζβήηεηα ηηο ειπίδεο γηα ηελ απειεπζέξσζε θαη αλάζηαζε ηεο εζληθήο

θιεξνλνκηάο

Ο Γαζθαινγηάλλεο αθνύ μεπέξαζε θάπνηνο από ηνπο ελδνηαζκνύο ησλ θαπεηαλαίσλ

θαη αθνύ ηνπο βεβαίσζε όηη ν Μόζθνβνο κάρεηαη θηόιαο ζηα ειιεληθά λεξά έθπγε γηα

ηελ Αδξηαηηθή θαη γύξηζε ηα Υξηζηνύγελλα ηνπ ίδηνπ ρξόλνπ θνξησκέλνο όπια θαη

ειπίδεο

laquoΜεζνύληνο ηνπ κελόο ηεβάιraquo δειαδή ην ηέινο Ιαλνπαξίνπ 1770 νη Σνύξθνη ησλ

Υαλίσλ αλαθέξνπλ ζηνλ ζνπιηάλν όηη όπσο απνθαιύπηνπλ laquoεμ αιιεπαιιήισλ πεγώλ

γξαπηαί πιεξνθνξίαηraquo δεθάδεο ξνύζηθα πινία εηζέβαιαλ ζηε Μεζόγεην από ην

Γηβξαιηάξ Φήκεο αιιά θαη αιεζηλέο εηδήζεηο πήγαηλαλ θαη ήξρνλην αλάκεζα ζηα Υαληά

θαη ηελ Κσλζηαληηλνύπνιε Οη παζάδεο ηεο Κξήηεο παληθόβιεηνη απαγόξεπζαλ ζηνπο

Υξηζηηαλνύο λα θνξνύλ ξνύρα όκνηα κε ησλ Σνύξθσλ ηηο πόξηεο ηνπο ράξαμαλ

δηαθξηηηθά ζεκάδηαhellip

Ο Αιέμηνο Οξιώθ πνπ βξηζθόηαλ ηόηε ζηε Πάξν κε ην ξώζηθν ζηόιν ζηέιλεη μαλά

επηζηνιή ζηνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ ππόζρεηαη γηα άιιε κηα θνξά βνήζεηα αθνύ

αξρίζεη ηνλ αγώλα Με ηε γξαπηή δηαβεβαίσζε ηνπ αξκόδηνπ εθπξνζώπνπ ηεο Ρσζίαο

δελ ήηαλ δπλαηόλ λα κε πηζηέςνπλ νηη κηα νκόδνμε απηνθξαηνξία κε ηόζεο

δπλαηόηεηεο κπνξνύζε λα ηνπο εγθαηαιείςεη ζηα λύρηα ηνπ αηκνβόξνπ ζεξίνπ γηα λα

ηνπο θαηαζπαξάμεη

Η επαλάζηαζε

Μεηά ηηο θαζηεξσκέλεο ζπλειεύζεηο ζηηο

νπνίεο όινη νη laquoάλδξεο ησλ αξκάησλraquo

ςήθηδαλ ζηηο απιέο ηεο πόιεκν ή εηξήλε

νη θαπεηάληνη θίλεζαλ θαλεξά πιένλ ηηο

πξνπαξαζθεπέο Με πξόζρεκα ην Πάζρα

έθεπγαλ από ηα Κάζηξα θαη ηα πεδηλά ρσξηά

νη θαθηαλνί laquoάπνηθνηraquo θαη καδεύνληαλ ζηα

θαθηά γηα λα αξκαησζνύλ θαη λα

θαηαηαρζνύλ ζηα επαλαζηαηηθά ζώκαηα

Σνπξθηθό έγγξαθν επηζεκαίλεη όηη νη άπηζηνη απηνί laquoαλερώξεζαλ θξπθίσο εθ ησλ

ρσξίσλ όπνπ δηέκελνλ θαη ζπλεθεληξώζεζαλ άπαληεο εηο ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo

Αιιά θαλέλαο άιινο laquoθαησκεξίηεοraquo δελ θηλήζεθε

ύκθσλα κε ηνλ ιατθό πνηεηή laquoΜπάξκπα Μπαηδειηόraquo ηνλ όκεξν ηνπ Γαζθαινγηάλλε

laquoκηα κέξα ηrsquo Απξηιηνύ σο ην θνιαηζηδάθηraquo νη θαθηαλνί νξγάλσζαλ ην ζηξαηόπεδό

ηνπο ζην κηθξό νξνπέδην Κξάπε ζηελ έμνδν ηνπ θαξαγγηνύ ηνπ Καηξέ ζηα ζύλνξα κε

ηνλ Απνθόξσλα Αιιά νη πιεξνθνξίεο ηνπ Μπαηδειηνύ δελ είλαη πάληα αθξηβείο Οη

επαλαζηαηηθέο ελέξγεηεο είραλ αξρίζεη από πξηλ Αζύδνηνη θαη αζπγθξάηεηνη λεαξνί

επαλαζηάηεο είραλ νξγαλώζεη ζπζηεκαηηθέο επηζέζεηο θαηά ησλ αγάδσλ

Σελ 25 Μαξηίνπ 1770 κηα κέξα πνπ αξγόηεξα ζα γίλεη εζληθό ζύκβνιν δεθάδεο

παπάδεο πάλνπινη θαη δύν ρηιηάδεο επαλαζηάηεο κε ηνπο θαπεηάληνπο ηνπο ύζηεξα από

κηα παλεγπξηθή ιεηηνπξγία κεηά ησλ απαξαηηήησλ ππξνβνιηζκώλ θήξπμαλ ηελ

επαλάζηαζε πςώλνληαο ηελ επαλαζηαηηθή ζεκαία ζηελ Αλώπνιε

Αξρεγνί ησλ επαλαζηαηώλ εθηόο από ηνλ Γαζθαινγηάλλε αλαθέξνληαη ν Μαλνύζαθαο

ν Γησξγάθεο ν Βνπξδνπκπάο ν Υνύξδνο ν Μπνπλάηνο ν παπα ήθεο ν Βνινύδεο ν

Μσξάθεο ν θνξδίιεο θαη αξθεηνί άιινη -νη θαθηαλνί είραλ από ηόηε ην πάζνο γηα ην

θαπεηαληιίθηhellip

Ο Γαζθαινγηάλλεο κε ηνπο δηθνύο ηνπ θαηέβεθε ζηνλ Απνθόξσλα νπιηζκέλνο απηή ηε

θνξά Καη ζην θεθάιη ηνπ ηύιημε καύξν θεθαινκάληηιν ζηε ζέζε ηνπ λαπηηθνύ

θαιπαθηνύ Άιινη θαπεηάληνη πέξαζαλ ζηα Ρεζεκληώηηθα Ο Γαζθαινγηάλλεο έθηαζε

ζηε Μαιάμα θαη κε ην λαπηηθό θαλνθηάιη εξεπλνύζε ην θξεηηθό πέιαγνο γηα λα

αλαθαιύςεη ηα ξνύζηθα θαξάβηα πνπ πεξίκελε Λίγεο κέξεο πξηλ είρε απαληήζεη κε έλα

laquoΜνιώλ Λαβέraquo ζηνπο απεζηαικέλνπο ησλ Σνύξθσλ ηεξσκέλνπο πνπ έθεξλαλ

πξόηαζε ζπλδηαιιαγήο laquoΚαηrsquo νπδέλα ηξόπνλ εζπράδνκελraquo

Όκσο ηειεπηαία ζηηγκή ν Αιέμηνο Οξιόθ κε ην ξώζηθν ζηόιν

αληί λα πιεύζεη πξνο ηα Υαληά όπσο είρε ππνζρεζεί κε ηελ

επηζηνιή πξνο ηνλ Γαζθαινγηάλλε έπιεπζε πξνο ηνλ Σζεζκέ

όπνπ θαη ζπκκάρεζε κε ηνλ ηνύξθηθν ζηόιν θαη ηνπ δόζεθε ν

ηίηινο laquoΣζεζκελεζθεraquo δειαδή ληθεηήο ηνπ Σζεζκέ Η θίλεζε

απηή έκεηλε ζηελ ηζηνξία ζαλ laquoΟξισθηθάraquo θη απέδεημε όηη νη

Έιιελεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζαλ αληηπεξηζπαζκόο ηεο Ρσζίαο

απέλαληη ηεο Σνπξθίαο θαζώο κε ηε ζπλζήθε Κηνπηζνύθ-

Κατλαξηδή νη ξσζηθέο δπλάκεηο απνρώξεζαλ εγθαηαιείπνληαο

ηνπο Έιιελεο

Ο Γαζθαινγηάλλεο βιέπεη ηα ζρέδηα ηνπ λα θαηαξξένπλ κεηά ηελ εγθαηάιεηςε ησλ

Ρώζσλ ελ ηνύηνηο δελ εγθαηαιείπεη ηνλ αγώλα Γελ ππνθύπηεη πλερίδεη έζησ θη αλ

αξρίδεη λα ράλεηαη θάζε ίρλνο ειπίδαο

Ο ζνπιηάλνο είρε πιεξνθνξεζεί από ηηο 10 Απξηιίνπ ηηο θηλεηνπνηήζεηο ηνπ

Γαζθαινγηάλλε Αιιά δελ ήζειε λα θηλεζεί ρσξίο λα εμαθξηβώζεη ηηο πιεξνθνξίεο ηηο

7 Μαΐνπ ηνπ 1770 έθηαζε ζην Μεγάιν Κάζηξν απηνθξαηνξηθό θηξκάλη πνπ όξηδε laquoΑλ

εμαθξηβώζεηε όηη πξάγκαηη νύηνη (νη θαθηαλνί) ηπγράλνπζη επαλαζηάηεο θαη

ζηαζηαζηέο εληζρύνπλ δε ηνπο ερζξνύο ηεο πίζηεσο θαη πξνβαίλνπλ εηο

πξάμεηο αλαηξεπηηθάοhellip ηόηε πάληεο πκείο ελ νκνθσλία εθζηξαηεύζαηε

ελαληίνλ ηνπο θαη πξνβήηε εηο ηελ ζθαγήλ θαη ηνλ αθαληζκόλ απηώλhellipraquo

ην κεηαμύ νη επαλαζηάηεο εμόλησλαλ ηνπο Σνπξθνθξεηηθνύο ηνπ θάκπνπ θαη ηηο

θξνπξέο ησλ κηθξώλ πύξγσλ

Καηά ηα ηνπξθηθά αξρεία ζηηο 28 Μαΐνπ ν αξρεγόο ηνπ ζηξαηνύ πνπ είρε εληνιή λα

ρηππήζεη ηνπο επαλαζηάηεο αλαθέξεη όηη νη πξνζπάζεηέο ηνπ λα εζπράζεη ηνπο

θαθηαλνύο απέηπραλ Ο εγνύκελνο ηνπ Πξέβειε θαη ν επίζθνπνο Αξθαδίαο (Μεζαξάο)

πνπ έζηεηιε γηα ζπκθσλίεο εθδηώρζεθαλ από ηνλ Γαζθαινγηάλλε Οη κάρεο κε ηνλ

ζηξαηό πνπ ζπγθεληξώζεθε ζηηο Βξύζεο άξρηζαλ ηηο ύζηεξεο κέξεο ηνπ Μαΐνπ

Οη ηνπξθηθέο δπλάκεηο ρηππνύζαλ ηα θαθηά από δπν κέξε Από ηελ αλαηνιηθή

δηάβαζε πεξηνρή Σζηιίβδηθα ndash Καιιηθξάηεο Καη θαηά κέησπνλ από ηελ Κξάπε πξνο

Ξπιόδεκα Οη ζπγθξνύζεηο ζπλερίδνληαλ λύρηα θαη κέξα θαη ην αίκα πιεκκύξηδε ηα

απρκεξά βνπλά θαη ην ηζηνξηθό ιαγθάδη ηνπ Καηξέ Οη πξώηνη λεθξνί όκσο δελ ήηαλ

νύηε Σνύξθνη νύηε επαλαζηάηεο Ήηαλ Υξηζηηαλνί άκαρνη πνπ νη Σνύξθνη

ρξεζηκνπνηνύζαλ γηα κεηαθνξείο -ζαθνπιηέξεδεο- θαη ηνπο έζηελαλ κπξνζηά από ηα

δηθά ηνπο ηκήκαηα γηα λα δερζνύλ πξώηνη ηα ππξά ησλ επαλαζηαηώλ

Η ύζηαηε κάρε

Η ππεξνρή ησλ Σνύξθσλ ζε αξηζκό θαη ε απνπζία βνήζεηαο αλάγθαζαλ ηνλ

Γαζθαινγηάλλε λα αλαδηπισζεί ζηα βνπλά θαη ηα πεξάζκαηα Ο αξρεγόο

απνγνεηεπκέλνο από ηελ απαηειή ζηάζε ησλ Ρώζσλ ζπγθέληξσζε όια ηα ηκήκαηα

ζηηο πύιεο ησλ θαθηώλ

Παξά ηελ ηεξάζηηα αξηζκεηηθή ππεξνρή ηνπ

ερζξνύ δίλεη θνληθόηαηε κάρε ζηα ζηελά ηεο

Νίκπξνπ πνπ θξαηά δύν νιόθιεξεο κέξεο Ο

ζθνπόο ηνπ δελ είλαη θπζηθά λα εκπνδίζεη ηε

πξνέιαζε ηνπ ερζξνύ αιιά λα ηελ θαζπζηεξήζεη

γηα λα δνζεί θαηξόο ζηα γπλαηθόπαηδα λα

επηβηβαζζνύλ ζηα θαξάβηα κηα θαη δελ ππήξρε

πηα άιιε ζσηεξία

Ο Σνύξθνο ζεξαζθέξεο αλαθέξεη γξαπηώο ζηνλ παζά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ ηελ 20ή

ηνπ κελόο αθέξ 1184 δειαδή ηελ 6ε Ινπλίνπ 1770 όηη laquoν ζηξαηόο έθζαζε εηο

ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo θαη επεηέζε laquoθαηά ησλ ιεζηώλraquo κε ηειεβόια

ηνπθέθηα θαη ινηπά πνιεκηθά όξγαλα () θαηαζθάδσλ θαη εμνινζξεύσλ

απηνύοraquo

Ο αγώλαο ήηαλ ζθιεξόο θαη άληζνο Αιιά ν ηόπνο επλννύζε ηνπο επαλαζηάηεο Οη

Σνύξθνη έπξεπε λα πεξάζνπλ από θαξάγγηα θαη άλπδξα βνπλά Οη θαθηαλνί ηνπο

πεξίκελαλ παληνύ ηνπο αηθληδίαδαλ θπινύζαλ αθόκε θαη βξάρνπο από ηηο πιαγηέο θαη

ηνπο απνδεθάηηδαλ Οη ζηξαηηώηεο πνπ πξνρσξνύζαλ ζπληεηαγκέλνη καδί κε ηα

ππνδύγηα δελ κπνξνύζαλ λα ακπλζνύλ ζrsquo απηή ηελ πξσηνθαλή κνξθή πνιέκνπ

Οη κέξεο πεξλνύζαλ Γίςα θαη δέζηε βαζάληδε ηνπο εηζβνιείο Οη θαθηαλνί έδηδαλ θαη

κάρεο laquoεθ παξαηάμεσοraquo ζηελ είζνδν θάζε ρσξηνύ Οη Σνύξθνη πεξλνύζαλ αθήλνληαο

εθαηνληάδεο λεθξνύο ζηα ιαγθνπεξάκαηα θαη ζηα πνξνθάξαγγα

Οη Σνύξθνη πιεξνθνξνύληαη όηη ηα γπλαηθόπαηδα έρνπλ ζθνπό λα επηβηβαζζνύλ ζηα

θαξάβηα γηα λα δξαπεηεύζνπλ θη ακέζσο 6000 ζηξαηόο θαηαθζάλεη ζηελ Αλώπνιε γηα

λα ηα εκπνδίζεη Δθηαθόζηνη σο νρηαθόζηνη θαθηαλνί πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή

ηξέρνπλ γηα λα ηα πξνζηαηεύζνπλ Πάλσ από ην Λνπηξό γίλεηαη άγξηα κάρε ζηήζνο κε

ζηήζνο κε ην καραίξη γηαηί κε ηα όπια ππήξρε θίλδπλνο λα θηππήζνπλ ηα

γπλαηθόπαηδα

Από ηνπο 700-800 άλδξεο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

έρνπλ ζθνησζεί νη 300 όκσο θαη νη Σνύξθνη

πιήξσζαλ κε ηίκεκα 1000 λεθξνύο αιιά κπαίλνπλ

ζην ηέινο ζηελ Αλώπνιε Άξρηζε άγξηα ζθαγή

Άλδξεο θαη γπλαίθεο πνιεκνύλ απεγλσζκέλα ώζπνπ

ζθνηώζεθαλ όινη θαη όιεο Μόλν εθαηό

γπλαηθόπαηδα πνπ αηρκαιώηηζαλ νη Σνύξθνη

επέδεζαλ από ηνύην ην άγξην καθειεηό Οη Σνύξθνη

απν εθεί θαη κεηά ζπλέρηδαλ ην εμνλησηηθό ηνπο

έξγν θόβνληαο δέληξα μεξηδώλνληαο ακπέιηα

Όζνπο άλδξεο ζπιιάκβαλαλ ηνπο έζθαδαλ επί

ηόπνπ ελώ ηηο άζρεκεο γπλαίθεο ηα παηδηά θαη ηνπο

γέξνπο ηνπο έξηρλαλ ζε γθξεκνύο γηα λα

δηαζθεδάζνπλ

ηε δηάξθεηα ηνύηεο ηεο θνληθήο κάρεο ν Γαζθαινγηάλλεο είρε ζηείιεη ηε γπλαίθα ηνπ

καδί κε ηηο δύν κεγάιεο ηνπ θόξεο ηε Μαξία θαη ηελ Αλζνύζα ζην Λνπηξό γηα λα

κπνπλ ζην θαξάβη ηνπ Όκσο ζην δξόκν ηξαπκαηίζηεθε ε γνπξνκαιιίλε θαη νη θόξεο

ηεο λνκίδνληαο όηη ζθνηώζεθε ηξέρνπλ απειπηζκέλεο ρσξίο λα μέξνπλ πνπ πεγαίλνπλ

κε απνηέιεζκα λα πέζνπλ ζηα ρέξηα ησλ Σνύξθσλ πνπ όηαλ έκαζαλ όηη είλαη θόξεο ηνπ

αξρεγνύ ηηο παξέδσζαλ ζην ζεξαζθέξε

Ο Γαζθαινγηάλλεο ελ ησ κεηαμύ θαηεβαίλεη ζην Λνπηξό καζαίλεη ην ρακό ησλ παηδηώλ

ηνπ βιέπεη ηε γεληθή θαηαζηξνθή θαη ζηε απειπηζία ηνπ πάλσ απνθαζίδεη λα

παξαδνζεί ζηνλ παζά Οη άιινη αξρεγνί όκσο δελ ηνλ αθήλνπλ λα πξαγκαηνπνηήζεη ηε

ζθέςε ηνπ

Ο παζάο ηνπ έζηεηιε επηζηνιή παξαθαιώληαο ηνλ λα παξαδνζεί θαη κε ηελ ππόζρεζε

νηη αλ θάλεη απηό πνπ ηνπ έιεγε όρη κόλν δελ ζα βιάςεη ηα θαθηά αιιά ζα θύγεη

ακέζσο απν εθεί Ο Γαζθαινγηάλλεο ζπγθαιεί γεληθή ζπλέιεπζε ζηα Κξνύζηα γηα λα

ηνπο αλαθνηλώζεη ηελ πξόηαζε όκσο ε ζπλέιεπζε απνθαζίδεη νκόθσλα όηη ζα

ζπλερίζεη ηνλ αγώλα θαη απαληνύλ ζην παζά νηη δελ ζα παξαδνζνύλ πνηέ Καη ε

ηειεπηαία πξάμε ηνπ αηκαηεξνύ δξάκαηνο παίδεηαη ζην θαξάγγη ηεο Αξάδαηλαο έλα από

ηα πην σξαία θαη επηβιεηηθά θαξάγγηα ησλ Λεπθώλ Οξέσλ κε θαηαθόξπθεο πιεπξέο

εθαηνληάδσλ κέηξσλ

Οη Σνύξθνη καδεύηεθαλ ρακειά θαη ζηξαηνπέδεπζαλ ζην Φξαγθνθάζηειιν όπνπ

ππάξρεη λεξό γηαηί νη θαθηαλνί δειεηεξίαζαλ όια ηα πεγάδηα ηεο πεξηνρήο Καη από

θεη κε επηδξνκέο θαη ελέδξεο πξνζπαζνύζαλ λα

ζπιιάβνπλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε Η εληνιή ηνπ παζά

ήηαλ ξεηή Να ζπιιεθζεί δσληαλόο ν αξρεγόο

Αιιηώο ν ζηξαηόο παξά ηηο απώιεηεο θαη ηηο δαπάλεο

δελ ζα έθεπγε από ηα θαθηά

Αιιά θαη νη θαθηαλνί βξίζθνληαλ ζε ηξαγηθή ζέζε

Όια ηα ρσξηά θακέλα Σα θνπάδηα ηα ζπίηηα νη

ζνδεηέο ιεειαηεκέλεο Καη έθηαλαλ νη ςπρξέο κέξεο

ηνπ Φζηλνπώξνπ ε ιίγν ζα θαηέβαηλαλ ρηόληα ζηα

βνπλά Οη ζάιαζζεο ζα αγξίεπαλ Σα γπλαηθόπαηδα ζα

αθαλίδνληαλ Μέζα ζrsquo απηό ην ηξνκεξό θιίκα ν

Γαζθαινγηάλλεο απνθάζηζε λα δερζεί ηηο επίκνλεο

πξνηάζεηο ησλ παζάδσλ Οη θήξπθεο θξαύγαδαλ θάζε

κέξα

laquoΑλ παξαδνζεί ν Δαζθαινγηάλλεο εκείο ζα θύγνπκε από ηα θαθηά θαη ζα

ρνξεγήζνπκε γεληθή ακλεζηία Ο Δαζθαινγηάλλεο ζα θξαηεζεί γηα έλα

δηάζηεκα ζαλ εγγύεζε όηη δελ ζα ζπλερηζζεί ε επαλάζηαζεraquo

Παξά ηελ θπζηθή θάιπςε ηνπ γλώξηκνπ ηόπνπ ε λίθε ήηαλ αδύλαηε γηα ηνπο

θαθηαλνύο Γξήγνξα νη Σνύξθνη ηνπο πεξηθπθιώλνπλ θαη όζνη επέδεζαλ

αλαγθάζηεθαλ λα δηαζθνξπηζηνύλ ζηα όξε γηα λα ζσζεί ν θαζέλαο όπσο κπνξνύζε

Μεξηθνί ηόηε έθπγαλ από ηε Κξήηε θαη δελ μαλαγύξηζαλ πνηέ πηα Όζνη παξέκεηλαλ

θαηέβαηλαλ ζαλ αεηνί ηε λύθηα από ηηο θνξπθέο ησλ βνπλώλ ζηα ηνπξθνρώξηα ησλ

γύξσ επαξρηώλ ζθνηώλνληαο όζνπο αγάδεο ζπλαληνύζαλ θαη άξπαδαλ όηη έβξηζθαλ

γηα λα ζξέςνπλ ηα πεηλαζκέλα παηδηά ηνπο Οη αγάδεο δελ ηνικνύζαλ λα βγνπλ από ηα

ζπίηηα ηνπο θαη παξά ηε λίθε ηνπο ήηαλ ηξνκνθξαηεκέλνη Κη ν παζάο δελ ήζειε λα

αθήζεη ηα θαθηά ξεκαγκέλα αιιά αθόκε αλππόηαθηα αθνύ θαλέλαο δελ laquoεκνύηηζεraquo

δελ εδήισζε ππνηαγή

Γηα λα ελζαξξύλεη ην Γαζθαινγηάλλε λα παξαδνζεί ηνπ ζηέιλεη θη άιιν γξάκκα ζε

ήπην ηόλν όκσο ηνύηε ηε θνξά

αλ έξζεηο λα κηιήζσκε θαη ζαλ αληακσζνύκε νύια ζε λα ζπκπαζεζηνύλ θαη θίινη ζα

γελνύκε

Κη εθείλνο θάησ από ην βάξνο ηεο επζύλεο γηα ηέηνηα πξσηνθαλή θαηαζηξνθή έζησ

θαη αλ ε πξόζεζή ηνπ δελ ήηαλ θακηά άιιε πέξα από ηε επηζπκία λα ειεπζεξώζεη ηνλ

ηόπν ηνπ από ην δπγό ησλ ηπξάλλσλ ζεσξεί ηνλ εαπηό ηνπ ζαλ θύξην ππεύζπλν θαη

απνθαζίδεη λα παξαδνζεί λνκίδνληαο όηη έηζη ζα εμηιεσζεί

Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη

κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ

εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο

Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ

Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο

αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε

εληειώο

Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα

παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε

ηνπ

Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ

ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο

Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη

ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα

Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν

ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ

Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην

παζά

Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο

αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα

θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε

Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο

Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ

παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε

νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο

Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά

λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ

ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο

Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε

θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ

ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ

Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ

κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα

βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα

δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα

Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί

ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο

άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο

ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε

ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή

λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ

Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα

παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο

ηνπ

Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ

πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

ηνπ

Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε

ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο

βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν

- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία

Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα

ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo

όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο

ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία

ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη

Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη

εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν

Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ

ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό

- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν

δήκηνο

Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα

ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη

έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην

πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην

επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ

λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε

Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη

πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ

Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ

κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ

μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ

σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα

ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο

- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο

Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ

δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ

άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ

Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε

Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ

πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο

πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ

αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν

Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο

πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ

θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο

Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή

Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ

ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε

ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο

δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo

Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ

θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν

Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν

θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα

δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό

ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά

Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη

θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ

εθδίθεζε

πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ

παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν

ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ

Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα

γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο

γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ

επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ

αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo

Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο

πιαηείαο Διεπζεξίαο

Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από

έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ

Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ

ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ

πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο

ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα

θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο

άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ

θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο

Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη

όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο

πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή

ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ

έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ

βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo

Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε

Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ

Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην

Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην

ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε

ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε

πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο

Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ

Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα

Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί

πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ

Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην

ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο

Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά

ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ

άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην

γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο

ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα

θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε

ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν

ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ

αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν

λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα

ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα

έκκεηξν κπζηζηόξεκα

Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο

ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε

παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)

Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ

θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη

ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo

Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ

έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι

Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο

ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ

ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη

ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο

Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη

όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά

ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην

Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ

Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο

(17 Ινπλίνπ 1771)

Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ

ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ

ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo

εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη

(πξώην κέξνο)

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη

λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ

Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη

λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε

Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε

θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε

νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε

κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]

Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν

θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ

λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ

Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo

Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο

Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο

Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη

λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε

λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα

θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα

λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν

πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν

Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo

laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ

θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ

Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα

θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα

Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα

λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα

νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ

θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ

θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο

ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο

Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα

Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα

θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη

ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo

Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο

θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο

πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]

θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ

θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε

λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο

λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο

θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε

ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo

laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη

Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη

κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη

ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη

Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην

γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo

Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ

laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ

νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ

θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη

θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη

θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη

δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]

θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη

θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo

Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ

γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ

Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία

παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία

Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε

πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ

θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ

θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ

θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ

Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε

λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ

θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν

Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη

laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη

επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε

Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε

ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo

Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]

εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη

Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη

λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo

Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ

πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν

θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε

πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]

θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα

θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα

Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη

λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη

Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη

ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη

laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη

πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη

κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε

ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε

άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα

ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo

Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]

θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη

λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]

θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη

Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν

γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ

γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε

γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη

Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο

πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο

ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη

θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη

laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]

γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ

Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ

θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ

πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ

πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]

λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ

θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα

λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα

λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]

ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo

Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη

θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]

ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ

κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ

πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ

λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ

λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο

γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo

Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]

νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη

ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ

κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ

ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη

θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη

θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα

ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα

Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα

παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα

έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη

ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]

Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]

θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη

αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη

ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε

λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη

Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο

θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο

κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη

ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]

θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]

laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο

λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο

κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]

θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη

άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ

γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo

Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα

θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα

Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα

θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα

Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν

λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην

γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη

λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε

Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα

λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα

Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]

θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο

Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε

θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ

λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ

κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε

θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη

θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα

ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια

Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο

ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]

θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη

θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη

πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα

πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα

ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα

θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ

ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ

Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα

από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα

ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε

θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη

Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη

θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]

Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη

γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο

πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο

πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα

εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα

Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ

θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]

θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα

κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα

Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα

επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα

Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο

αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο

θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ

νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν

Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη

θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη

Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα

θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα

Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ

εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ

Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα

κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα

κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ

θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ

ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]

αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα

Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]

θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]

Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]

εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο

ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα

ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα

πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα

κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα

Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο

πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]

αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα

πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα

ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε

άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε

Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα

Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα

ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα

απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα

θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα

θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα

ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη

θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη

θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα

νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα

θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ

θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ

Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε

νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε

Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν

σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν

ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ

θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip

(δεύηεξν κέξνο)

Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο

πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο

ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]

εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο

ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]

θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα

κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα

Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

ηελ Δπαξρίαλ ησλ δηά λα δεηήζνπλhellip ηελ πιεξσκήλhellip όρη κόλνλ δελ επιήξσζαλ

ηνύηνπο αιιrsquo νύηε απάληεζηλ ηηλά έδσζαλhellip

ε παιηόηεξα θηξκάληα βξίζθνπκε ηηο ίδηεο θαηεγνξίεο ηνπ ζνπιηάλνπ γηα ηνπο

θαθηαλνύο πνπ laquoπεξηθέξνληαη έλνπινηraquo θαη πεξηθξνλνύλ ηνλ λόκνλ Κάπνπ-θάπνπ νη

δηαηαγέο ηνπ ζνπιηάλνπ γίλνληαη θηιηθέο πξνο ηνπο θαθηαλνύο θαη νξίδνπλ λα κε ηνπο

ελνριεί θαλέλαο λα κε ηνπο ππνβάιινπλ ζε ηαιαηπσξίεο όηαλ θαηεβαίλνπλ απrsquo ηα

βνπλά ηνπο λrsquo αγνξάζνπλ ζηάξη

Σα αληηθαηηθά θηξκάληα

Γηα ηα laquoδνζίκαηαraquo απηά ππάξρνπλ αξθεηά ηνύξθηθα ραξηηά Άιια είλαη νξγηζκέλα θαη

άιια θηιηθά

Ο γξακκαηηθόο ησλ θαθηαλώλ γνπξνκάιιεο Νηθνιόο

αλαγλσξίδεη ζύκθσλα κε έγγξαθν ηνπ 1767 όηη από ην

ρξένο ησλ θαθηαλώλ laquoδελ θαηεβιήζε νύηε ελ

άζπξνλ ή όβνιόο ηηοhellip αιιά παξακέλεη νιόθιεξνλ

ην πνζόλ ηνύην εηο ρξένο ησλ ξαγηάδσλ ηεο

επαξρίαοraquo θαη ππόζρεηαη πιεξσκή

Λίγν πξηλ ζε βαζηιηθό laquoΥάηηη Υνπκαγηνύλraquo ηεο 19εο

Ινπλίνπ 1765 κε ην πεξίθεκν ηδηόγξαθν laquoκνπηδεπίληδε

ακέι νινπλάraquo (ελεξγήζζσ ζπλσδά) ηνπ ζνπιηάλνπ

νξηδόηαλ όηη laquoΆκα ηε ιήςεη ελεξγνύληεο

ζπκθώλσο πξνο ηελ επί ηνύηνηο εθδνζείζαλ

δηαηαγήλ κνπhellip θξνληίζαηε λα ζέβεζζε ηελ

παιαηόζελ εηο ηα βαθνύθηα ειεπζεξίαλhellip Να κελ

επηηξέςεηε εηο ηνπο δξαγνπκάλνπο ή εηο άιινλ

ηηλά έμσζελ λα πξνβαίλνπλ εηο ελεξγείαο

αληηβαηλνύζαο ηνπο όξνπο αλεμαξηεζίαο απηώλraquo

Πνύ ζεκαίλεη όηη δελ ειάκβαλαλ εηδηθά κέηξα θαηά ησλ θαθίσλ δελ ηα εμαηξνύζαλ

από ηελ επλντθή κεηαρείξηζε ησλ βαθνπθίσλ παξά ηελ άξλεζε ησλ θαθηαλώλ λα

πιεξώλνπλ θόξνπο

Θξύινο αιιά θαη ηζηνξία έρνπλ κηα εμήγεζε γηα ηελ αληίθαζε Μηα γπλαίθα πξνζηάηεπε

ηα θαθηά κέζα ζηα ζεξάγηα ηνπ νπιηάλνπ εθείλν ηνλ θαηξό

laquoΗ εθ ησλ ελαξέησλ κνπζνπικαλίδσλ Φαηκά Χαηνύλ Χαλνύκ νπιηάλ είε

δηαξθήο ε αγλόηεο απηήοhellipraquo γξάθνπλ ηα ηεθηέξηα

Όηαλ ηνπο απεηινύζαλ νη Σνύξθνη νη κηζνί θαθηαλνί έκπαηλαλ ζηα θαξάβηα θαη

αλνίγνληαλ ζην πέιαγνο θαη νη άιινη κηζνί αλέβαηλαλ ζηα απάηεηα βνπλά θαη ζηα άγξηα

θαξάγγηα θαη δελ κπνξνύζε θαλείο λα ηνπο πεηξάμεη Γηαβάδνπκε ζε θηξκάλη ηεο

επνρήο

laquoΕάλ δε παξrsquo ειπίδα θζάζε απεζηαικέλνο ηηο εηο ηελ επαξρίαλ ησλ νη

θαηεξακέλνη θάηνηθνί ηεο θαη νη ππόινηπνη θαπεηαλαίνη ηνπο δηαθεύγνπλhellipraquo

ηνλ όξκν ηνπ Λνπηξνύ πνπ ήηαλ ην laquoθεληξηθό ιηκάληraquo ησλ θαθίσλ ππήξρε πινύηνο

θαη κεγαιείν ηελ Αλώπνιε ηεο νπνίαο επίλεην ήηαλ ην Λνπηξό ε αξρνληηά ήηαλ

έθδειε Καη όρη κόλνλ εθείλε ηελ επνρή ηα ραξηηά ησλ Δλεηώλ αλαθέξεηαη έλα

κεγαινπξεπέο γεύκα ηνπ θαπεηάλ Καηζνύιε Παηεξνδάπα ζηνλ γεληθό πξνβιεπηή

Κξήηεο Γεξώλπκν Καπέιν ν νπνίνο επηρεηξνύζε επίζθεςε θηιίαο ζηα θαθηά ην 1608

ην ηξαπέδη απηό ζύκθσλα κε ηα ραξηηά ησλ Δλεηώλ ν Αλσπνιίηεο θαπεηάληνο

άπισζε ηξηαθόζηα αξγπξά ζθεύε

Καη ζηε ρώξα θαθίσλ ζηνλ Οκπξόο Γηαιό laquoκε ηζrsquo εθαηόλ ηηο εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα

ζεξάγηαraquo θαηνηθνύζαλ άξρνληεο laquoθαιόζεηξνηraquo θαη λαύηεο laquoπαηλεκέλνηraquo

Η αληηδηθία θαθηαλώλ κε ηνπο laquoΠεδηλνύοraquo

Οη θαθηαλνί είραλ κηα άιινηε ζησπεξή θαη άιινηε

αηκαηεξή αληηδηθία κε ηνπο πεδηλνύο Κξεηηθνύο Ο

ηζηνξηθόο ησλ θαθίσλ Γξ Παπαδνπεηξάθεο

θαλαηηθόο ππέξ ησλ ζπκπαηξησηώλ ηνπ νκηιεί πεξί

ερζξόηεηνο πνπ νθείιεην ζηελ ππεξνρή ησλ

θαθηαλώλ θπιεηηθή θαη ςπρνινγηθή Οη θαθηαλνί

ήηαλ άλδξεο σξαίνη επζηαιείο γελλαίνη θαη

ζρεηηθώο επθαηάζηαηνη Αθόκε θαη νη εγθαηεζηεκέλνη

ζηα laquoθαησκέξηαraquo κε ηελ επθπΐα ηελ εξγαηηθόηεηα

θαη ηελ επειημία ηνπο ππεξείραλ ησλ άιισλ

Γεκηνπξγνύζαλ πεξηνπζίεο θαη ζρέζεηο θαη μερώξηδαλ

ζηηο θνηλσλίεο πνπ δνύζαλ ζε όιεο ηηο επνρέο

Έγγξαθα ηνπ θαηξνύ εθείλνπ νκηινύλ γηα δνινθνλίεο θαθηαλώλ από άιινπο

Κξεηηθνύο ζηελ πεξηνρή ηνπ Ηξαθιείνπ

Δπίζεο αλαθέξεηαη πεξηζηαηηθό θνξνινγηθήο κνξθήο Οη Σνύξθνη αθαίξεζαλ

θνξνινγηθά laquoδειηίαraquo από ηα θαθηά θαη ηα πξνζέζεζαλ ζε άιιεο επαξρίεο Πξνθαλώο

δηόηη δελ κπνξνύζαλ λα ηα εηζπξάμνπλ νη θνξαηδήδεο

Ο Γαζθαινγηάλλεο πξέπεη λα γλώξηδε όηη νη πεδηλνί Κξεηηθνί δελ ζα ζεθώλνληαλ καδί

ηνπ Ήηαλ άιισζηε έλαλ αηώλα άνπινη θαη άκαζνη ησλ όπισλ ζε αληίζεζε κε ηνπο

δηθνύο ηνπ πνπ νπινθνξνύζαλ από λήπηα Αθόκε ηα θαθηά ππήξρε κία ή θαη

πεξηζζόηεξεο νκάδεο θαηαδξνκέσλ

Η Ιζηνξία δηαζώδεη κία κε αξρεγό ηνλ Μάξθν γην ηνπ θαπεηάλ Γησξγάθε Η νκάδα ηνπ

Γησξγαθνκάξθνπ ξήκαδε ηα ππνζηαηηθά ησλ αγάδσλ πέξα από ηα θαθηά ζηα

απνθνξσληώηηθα θαη ηα ξεζεκληώηηθα ρσξηά Έπεθηαλ ηε λύρηα εμόλησλαλ ηνπο

αγάδεο θαη ηνπο αλζξώπνπο ηνπο θαη γύξηδαλ ζηα θαθηά θνξησκέλνη κε laquoθνύξζνοraquo

Ήηαλ δεηλνί λπρηνπνιεκηζηέο θαη νδνηπόξνη Οη Σνύξθνη ηνπο απνθαινύζαλ laquoετηάλ

ηαθηκίraquo θαη ηνλ αξρεγό ηνπο Γαηκνλάξρε

Οη θαθηαλνί είραλ θαη κόληκε αληηδηθία κε ηνλ

κεγάιν γαηνθηήκνλα θαη θηελνηξόθν Ικπξαήκ

Αιεδάθη έλαλ απόγνλν Δλεηώλ εμσκνηώλ πνπ

θξαηνύζε όιεο ηηο βνξηλέο πιεπξέο ησλ

θαθηαλώλ βνπλώλ Δίρε ζηήζεη κηηάηα πάεη λα

πεη ζηάλεο δεθαηέζζεξηο από ηα ζύλνξα ηνπ

Ρεζύκλνπ κέρξη ηε Μαιάμα ην βνπλό πνπ ζηέθεη

πάλσ από ηε νύδα

Ο πύξγνο ηνπ παιηό ελεηηθό θξνύξην θηηζκέλν

πάλσ ζηε κνλαδηθή έμνδν ησλ θαθηώλ ζηέγαδε

δεθάδεο ελόπινπο κεηαμύ ησλ νπνίσλ θαη

ρξηζηηαλνύο Καη νη πνηκέλεο ηνπ είραλ ζπλερείο

αληηδηθίεο κε ηνπο θαθηαλνύο

Ο Αιεδάθηο ήηαλ ν βαζηθόο επηηεξεηήο ησλ

θαθηαλώλ θαη ν πιεξνθνξηνδόηεο ησλ

Σνύξθσλ γηrsquo απηό θαη δελ ηνλ ρώλεπαλ νη άιινη αγάδεο ηεο πεξηνρήο θαη δελ

αληέδξαζαλ όηαλ ιίγα ρξόληα αξγόηεξα ηνλ εμόλησζαλ νη θαθηαλνί

Οη πξώηεο θήκεο ηεο επαλάζηαζεο

Παξά ηε κπζηηθόηεηα θήκεο πσο ηα θαθηά εηνηκάδνληαλ λα ζεθσζνύλ δηέηξεραλ ηηο

άγξηεο αθξνγηαιηέο θαηέβαηλαλ ζηα βάζε ησλ επηά κεγάισλ θαξαγγηώλ θαη έθηαλαλ

σο ηηο δεθάδεο θνξπθέο πνπ πςώλνπλ ην κεγαιείν ησλ Μαδάξσλ σο δπόκηζη

ρηιηόκεηξα ςειά Οη Σνύξθνη ήηαλ θνβηζκέλνη από ηηο θήκεο γηα ηνλ ξσζηθό ζηόιν πνπ

είρε θαηαθιύζεη ην Αηγαίν Καη πεξίκελαλ αλήζπρνη ηελ έθξεμε

Η επηζηξνθή ηνπ Δαζθαινγηάλλε θαη νη ξσζηθέο ππνζρέζεηο

Ο Γαζθαινγηάλλεο γπξλά ζηα θαθηά γεκάηνο όλεηξα θαη ελζνπζηαζκό γηα ηελ

απειεπζέξσζε ηνπ ηόπνπ ηνπ θαη κε ηόζα ραξνύκελα ζπλαηζζήκαηα δελ δπζθνιεύεηαη

θαζόινπ κηα θη έρεη θπζηθό εγεηηθό ράξηζκα λα εκςπρώζεη ηνπο ζπκπαηξηώηεο ηνπ

Σνπο θάλεη λα πηζηέςνπλ όηη ήξζε ε ώξα λα ειεπζεξσζεί ην γέλνο ησλ Διιήλσλ από

ηνπο Αγαξελνύο κε ηε βνήζεηα ηνπ μαλζνύ γέλνπο ησλ Ρώζσλ δειαδή όπσο

πξνέιεγε ν ρξεζκόο ηεο laquoΟπηαζίαοraquo ηνπ Αγαζαγγέινπ ελόο πεξίεξγνπ βηβιίνπ πνπ

θπθινθνξνύζε επξύηαηα ηνλ 18ν αηώλα Σν βηβιίν απηό όπνηνο θη αλ ήηαλ ν ζθνπόο

εθείλνπ πνπ ην έγξαςε θη αλεμάξηεηα ηεο πξνθεηηθήο ηνπ αμίαο είλαη γεγνλόο πσο είρε

κεγάιε επίδξαζε ζην θξόλεκα ησλ Διιήλσλ αλαπηέξσζε θαη ελίζρπζε

αλακθηζβήηεηα ηηο ειπίδεο γηα ηελ απειεπζέξσζε θαη αλάζηαζε ηεο εζληθήο

θιεξνλνκηάο

Ο Γαζθαινγηάλλεο αθνύ μεπέξαζε θάπνηνο από ηνπο ελδνηαζκνύο ησλ θαπεηαλαίσλ

θαη αθνύ ηνπο βεβαίσζε όηη ν Μόζθνβνο κάρεηαη θηόιαο ζηα ειιεληθά λεξά έθπγε γηα

ηελ Αδξηαηηθή θαη γύξηζε ηα Υξηζηνύγελλα ηνπ ίδηνπ ρξόλνπ θνξησκέλνο όπια θαη

ειπίδεο

laquoΜεζνύληνο ηνπ κελόο ηεβάιraquo δειαδή ην ηέινο Ιαλνπαξίνπ 1770 νη Σνύξθνη ησλ

Υαλίσλ αλαθέξνπλ ζηνλ ζνπιηάλν όηη όπσο απνθαιύπηνπλ laquoεμ αιιεπαιιήισλ πεγώλ

γξαπηαί πιεξνθνξίαηraquo δεθάδεο ξνύζηθα πινία εηζέβαιαλ ζηε Μεζόγεην από ην

Γηβξαιηάξ Φήκεο αιιά θαη αιεζηλέο εηδήζεηο πήγαηλαλ θαη ήξρνλην αλάκεζα ζηα Υαληά

θαη ηελ Κσλζηαληηλνύπνιε Οη παζάδεο ηεο Κξήηεο παληθόβιεηνη απαγόξεπζαλ ζηνπο

Υξηζηηαλνύο λα θνξνύλ ξνύρα όκνηα κε ησλ Σνύξθσλ ηηο πόξηεο ηνπο ράξαμαλ

δηαθξηηηθά ζεκάδηαhellip

Ο Αιέμηνο Οξιώθ πνπ βξηζθόηαλ ηόηε ζηε Πάξν κε ην ξώζηθν ζηόιν ζηέιλεη μαλά

επηζηνιή ζηνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ ππόζρεηαη γηα άιιε κηα θνξά βνήζεηα αθνύ

αξρίζεη ηνλ αγώλα Με ηε γξαπηή δηαβεβαίσζε ηνπ αξκόδηνπ εθπξνζώπνπ ηεο Ρσζίαο

δελ ήηαλ δπλαηόλ λα κε πηζηέςνπλ νηη κηα νκόδνμε απηνθξαηνξία κε ηόζεο

δπλαηόηεηεο κπνξνύζε λα ηνπο εγθαηαιείςεη ζηα λύρηα ηνπ αηκνβόξνπ ζεξίνπ γηα λα

ηνπο θαηαζπαξάμεη

Η επαλάζηαζε

Μεηά ηηο θαζηεξσκέλεο ζπλειεύζεηο ζηηο

νπνίεο όινη νη laquoάλδξεο ησλ αξκάησλraquo

ςήθηδαλ ζηηο απιέο ηεο πόιεκν ή εηξήλε

νη θαπεηάληνη θίλεζαλ θαλεξά πιένλ ηηο

πξνπαξαζθεπέο Με πξόζρεκα ην Πάζρα

έθεπγαλ από ηα Κάζηξα θαη ηα πεδηλά ρσξηά

νη θαθηαλνί laquoάπνηθνηraquo θαη καδεύνληαλ ζηα

θαθηά γηα λα αξκαησζνύλ θαη λα

θαηαηαρζνύλ ζηα επαλαζηαηηθά ζώκαηα

Σνπξθηθό έγγξαθν επηζεκαίλεη όηη νη άπηζηνη απηνί laquoαλερώξεζαλ θξπθίσο εθ ησλ

ρσξίσλ όπνπ δηέκελνλ θαη ζπλεθεληξώζεζαλ άπαληεο εηο ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo

Αιιά θαλέλαο άιινο laquoθαησκεξίηεοraquo δελ θηλήζεθε

ύκθσλα κε ηνλ ιατθό πνηεηή laquoΜπάξκπα Μπαηδειηόraquo ηνλ όκεξν ηνπ Γαζθαινγηάλλε

laquoκηα κέξα ηrsquo Απξηιηνύ σο ην θνιαηζηδάθηraquo νη θαθηαλνί νξγάλσζαλ ην ζηξαηόπεδό

ηνπο ζην κηθξό νξνπέδην Κξάπε ζηελ έμνδν ηνπ θαξαγγηνύ ηνπ Καηξέ ζηα ζύλνξα κε

ηνλ Απνθόξσλα Αιιά νη πιεξνθνξίεο ηνπ Μπαηδειηνύ δελ είλαη πάληα αθξηβείο Οη

επαλαζηαηηθέο ελέξγεηεο είραλ αξρίζεη από πξηλ Αζύδνηνη θαη αζπγθξάηεηνη λεαξνί

επαλαζηάηεο είραλ νξγαλώζεη ζπζηεκαηηθέο επηζέζεηο θαηά ησλ αγάδσλ

Σελ 25 Μαξηίνπ 1770 κηα κέξα πνπ αξγόηεξα ζα γίλεη εζληθό ζύκβνιν δεθάδεο

παπάδεο πάλνπινη θαη δύν ρηιηάδεο επαλαζηάηεο κε ηνπο θαπεηάληνπο ηνπο ύζηεξα από

κηα παλεγπξηθή ιεηηνπξγία κεηά ησλ απαξαηηήησλ ππξνβνιηζκώλ θήξπμαλ ηελ

επαλάζηαζε πςώλνληαο ηελ επαλαζηαηηθή ζεκαία ζηελ Αλώπνιε

Αξρεγνί ησλ επαλαζηαηώλ εθηόο από ηνλ Γαζθαινγηάλλε αλαθέξνληαη ν Μαλνύζαθαο

ν Γησξγάθεο ν Βνπξδνπκπάο ν Υνύξδνο ν Μπνπλάηνο ν παπα ήθεο ν Βνινύδεο ν

Μσξάθεο ν θνξδίιεο θαη αξθεηνί άιινη -νη θαθηαλνί είραλ από ηόηε ην πάζνο γηα ην

θαπεηαληιίθηhellip

Ο Γαζθαινγηάλλεο κε ηνπο δηθνύο ηνπ θαηέβεθε ζηνλ Απνθόξσλα νπιηζκέλνο απηή ηε

θνξά Καη ζην θεθάιη ηνπ ηύιημε καύξν θεθαινκάληηιν ζηε ζέζε ηνπ λαπηηθνύ

θαιπαθηνύ Άιινη θαπεηάληνη πέξαζαλ ζηα Ρεζεκληώηηθα Ο Γαζθαινγηάλλεο έθηαζε

ζηε Μαιάμα θαη κε ην λαπηηθό θαλνθηάιη εξεπλνύζε ην θξεηηθό πέιαγνο γηα λα

αλαθαιύςεη ηα ξνύζηθα θαξάβηα πνπ πεξίκελε Λίγεο κέξεο πξηλ είρε απαληήζεη κε έλα

laquoΜνιώλ Λαβέraquo ζηνπο απεζηαικέλνπο ησλ Σνύξθσλ ηεξσκέλνπο πνπ έθεξλαλ

πξόηαζε ζπλδηαιιαγήο laquoΚαηrsquo νπδέλα ηξόπνλ εζπράδνκελraquo

Όκσο ηειεπηαία ζηηγκή ν Αιέμηνο Οξιόθ κε ην ξώζηθν ζηόιν

αληί λα πιεύζεη πξνο ηα Υαληά όπσο είρε ππνζρεζεί κε ηελ

επηζηνιή πξνο ηνλ Γαζθαινγηάλλε έπιεπζε πξνο ηνλ Σζεζκέ

όπνπ θαη ζπκκάρεζε κε ηνλ ηνύξθηθν ζηόιν θαη ηνπ δόζεθε ν

ηίηινο laquoΣζεζκελεζθεraquo δειαδή ληθεηήο ηνπ Σζεζκέ Η θίλεζε

απηή έκεηλε ζηελ ηζηνξία ζαλ laquoΟξισθηθάraquo θη απέδεημε όηη νη

Έιιελεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζαλ αληηπεξηζπαζκόο ηεο Ρσζίαο

απέλαληη ηεο Σνπξθίαο θαζώο κε ηε ζπλζήθε Κηνπηζνύθ-

Κατλαξηδή νη ξσζηθέο δπλάκεηο απνρώξεζαλ εγθαηαιείπνληαο

ηνπο Έιιελεο

Ο Γαζθαινγηάλλεο βιέπεη ηα ζρέδηα ηνπ λα θαηαξξένπλ κεηά ηελ εγθαηάιεηςε ησλ

Ρώζσλ ελ ηνύηνηο δελ εγθαηαιείπεη ηνλ αγώλα Γελ ππνθύπηεη πλερίδεη έζησ θη αλ

αξρίδεη λα ράλεηαη θάζε ίρλνο ειπίδαο

Ο ζνπιηάλνο είρε πιεξνθνξεζεί από ηηο 10 Απξηιίνπ ηηο θηλεηνπνηήζεηο ηνπ

Γαζθαινγηάλλε Αιιά δελ ήζειε λα θηλεζεί ρσξίο λα εμαθξηβώζεη ηηο πιεξνθνξίεο ηηο

7 Μαΐνπ ηνπ 1770 έθηαζε ζην Μεγάιν Κάζηξν απηνθξαηνξηθό θηξκάλη πνπ όξηδε laquoΑλ

εμαθξηβώζεηε όηη πξάγκαηη νύηνη (νη θαθηαλνί) ηπγράλνπζη επαλαζηάηεο θαη

ζηαζηαζηέο εληζρύνπλ δε ηνπο ερζξνύο ηεο πίζηεσο θαη πξνβαίλνπλ εηο

πξάμεηο αλαηξεπηηθάοhellip ηόηε πάληεο πκείο ελ νκνθσλία εθζηξαηεύζαηε

ελαληίνλ ηνπο θαη πξνβήηε εηο ηελ ζθαγήλ θαη ηνλ αθαληζκόλ απηώλhellipraquo

ην κεηαμύ νη επαλαζηάηεο εμόλησλαλ ηνπο Σνπξθνθξεηηθνύο ηνπ θάκπνπ θαη ηηο

θξνπξέο ησλ κηθξώλ πύξγσλ

Καηά ηα ηνπξθηθά αξρεία ζηηο 28 Μαΐνπ ν αξρεγόο ηνπ ζηξαηνύ πνπ είρε εληνιή λα

ρηππήζεη ηνπο επαλαζηάηεο αλαθέξεη όηη νη πξνζπάζεηέο ηνπ λα εζπράζεη ηνπο

θαθηαλνύο απέηπραλ Ο εγνύκελνο ηνπ Πξέβειε θαη ν επίζθνπνο Αξθαδίαο (Μεζαξάο)

πνπ έζηεηιε γηα ζπκθσλίεο εθδηώρζεθαλ από ηνλ Γαζθαινγηάλλε Οη κάρεο κε ηνλ

ζηξαηό πνπ ζπγθεληξώζεθε ζηηο Βξύζεο άξρηζαλ ηηο ύζηεξεο κέξεο ηνπ Μαΐνπ

Οη ηνπξθηθέο δπλάκεηο ρηππνύζαλ ηα θαθηά από δπν κέξε Από ηελ αλαηνιηθή

δηάβαζε πεξηνρή Σζηιίβδηθα ndash Καιιηθξάηεο Καη θαηά κέησπνλ από ηελ Κξάπε πξνο

Ξπιόδεκα Οη ζπγθξνύζεηο ζπλερίδνληαλ λύρηα θαη κέξα θαη ην αίκα πιεκκύξηδε ηα

απρκεξά βνπλά θαη ην ηζηνξηθό ιαγθάδη ηνπ Καηξέ Οη πξώηνη λεθξνί όκσο δελ ήηαλ

νύηε Σνύξθνη νύηε επαλαζηάηεο Ήηαλ Υξηζηηαλνί άκαρνη πνπ νη Σνύξθνη

ρξεζηκνπνηνύζαλ γηα κεηαθνξείο -ζαθνπιηέξεδεο- θαη ηνπο έζηελαλ κπξνζηά από ηα

δηθά ηνπο ηκήκαηα γηα λα δερζνύλ πξώηνη ηα ππξά ησλ επαλαζηαηώλ

Η ύζηαηε κάρε

Η ππεξνρή ησλ Σνύξθσλ ζε αξηζκό θαη ε απνπζία βνήζεηαο αλάγθαζαλ ηνλ

Γαζθαινγηάλλε λα αλαδηπισζεί ζηα βνπλά θαη ηα πεξάζκαηα Ο αξρεγόο

απνγνεηεπκέλνο από ηελ απαηειή ζηάζε ησλ Ρώζσλ ζπγθέληξσζε όια ηα ηκήκαηα

ζηηο πύιεο ησλ θαθηώλ

Παξά ηελ ηεξάζηηα αξηζκεηηθή ππεξνρή ηνπ

ερζξνύ δίλεη θνληθόηαηε κάρε ζηα ζηελά ηεο

Νίκπξνπ πνπ θξαηά δύν νιόθιεξεο κέξεο Ο

ζθνπόο ηνπ δελ είλαη θπζηθά λα εκπνδίζεη ηε

πξνέιαζε ηνπ ερζξνύ αιιά λα ηελ θαζπζηεξήζεη

γηα λα δνζεί θαηξόο ζηα γπλαηθόπαηδα λα

επηβηβαζζνύλ ζηα θαξάβηα κηα θαη δελ ππήξρε

πηα άιιε ζσηεξία

Ο Σνύξθνο ζεξαζθέξεο αλαθέξεη γξαπηώο ζηνλ παζά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ ηελ 20ή

ηνπ κελόο αθέξ 1184 δειαδή ηελ 6ε Ινπλίνπ 1770 όηη laquoν ζηξαηόο έθζαζε εηο

ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo θαη επεηέζε laquoθαηά ησλ ιεζηώλraquo κε ηειεβόια

ηνπθέθηα θαη ινηπά πνιεκηθά όξγαλα () θαηαζθάδσλ θαη εμνινζξεύσλ

απηνύοraquo

Ο αγώλαο ήηαλ ζθιεξόο θαη άληζνο Αιιά ν ηόπνο επλννύζε ηνπο επαλαζηάηεο Οη

Σνύξθνη έπξεπε λα πεξάζνπλ από θαξάγγηα θαη άλπδξα βνπλά Οη θαθηαλνί ηνπο

πεξίκελαλ παληνύ ηνπο αηθληδίαδαλ θπινύζαλ αθόκε θαη βξάρνπο από ηηο πιαγηέο θαη

ηνπο απνδεθάηηδαλ Οη ζηξαηηώηεο πνπ πξνρσξνύζαλ ζπληεηαγκέλνη καδί κε ηα

ππνδύγηα δελ κπνξνύζαλ λα ακπλζνύλ ζrsquo απηή ηελ πξσηνθαλή κνξθή πνιέκνπ

Οη κέξεο πεξλνύζαλ Γίςα θαη δέζηε βαζάληδε ηνπο εηζβνιείο Οη θαθηαλνί έδηδαλ θαη

κάρεο laquoεθ παξαηάμεσοraquo ζηελ είζνδν θάζε ρσξηνύ Οη Σνύξθνη πεξλνύζαλ αθήλνληαο

εθαηνληάδεο λεθξνύο ζηα ιαγθνπεξάκαηα θαη ζηα πνξνθάξαγγα

Οη Σνύξθνη πιεξνθνξνύληαη όηη ηα γπλαηθόπαηδα έρνπλ ζθνπό λα επηβηβαζζνύλ ζηα

θαξάβηα γηα λα δξαπεηεύζνπλ θη ακέζσο 6000 ζηξαηόο θαηαθζάλεη ζηελ Αλώπνιε γηα

λα ηα εκπνδίζεη Δθηαθόζηνη σο νρηαθόζηνη θαθηαλνί πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή

ηξέρνπλ γηα λα ηα πξνζηαηεύζνπλ Πάλσ από ην Λνπηξό γίλεηαη άγξηα κάρε ζηήζνο κε

ζηήζνο κε ην καραίξη γηαηί κε ηα όπια ππήξρε θίλδπλνο λα θηππήζνπλ ηα

γπλαηθόπαηδα

Από ηνπο 700-800 άλδξεο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

έρνπλ ζθνησζεί νη 300 όκσο θαη νη Σνύξθνη

πιήξσζαλ κε ηίκεκα 1000 λεθξνύο αιιά κπαίλνπλ

ζην ηέινο ζηελ Αλώπνιε Άξρηζε άγξηα ζθαγή

Άλδξεο θαη γπλαίθεο πνιεκνύλ απεγλσζκέλα ώζπνπ

ζθνηώζεθαλ όινη θαη όιεο Μόλν εθαηό

γπλαηθόπαηδα πνπ αηρκαιώηηζαλ νη Σνύξθνη

επέδεζαλ από ηνύην ην άγξην καθειεηό Οη Σνύξθνη

απν εθεί θαη κεηά ζπλέρηδαλ ην εμνλησηηθό ηνπο

έξγν θόβνληαο δέληξα μεξηδώλνληαο ακπέιηα

Όζνπο άλδξεο ζπιιάκβαλαλ ηνπο έζθαδαλ επί

ηόπνπ ελώ ηηο άζρεκεο γπλαίθεο ηα παηδηά θαη ηνπο

γέξνπο ηνπο έξηρλαλ ζε γθξεκνύο γηα λα

δηαζθεδάζνπλ

ηε δηάξθεηα ηνύηεο ηεο θνληθήο κάρεο ν Γαζθαινγηάλλεο είρε ζηείιεη ηε γπλαίθα ηνπ

καδί κε ηηο δύν κεγάιεο ηνπ θόξεο ηε Μαξία θαη ηελ Αλζνύζα ζην Λνπηξό γηα λα

κπνπλ ζην θαξάβη ηνπ Όκσο ζην δξόκν ηξαπκαηίζηεθε ε γνπξνκαιιίλε θαη νη θόξεο

ηεο λνκίδνληαο όηη ζθνηώζεθε ηξέρνπλ απειπηζκέλεο ρσξίο λα μέξνπλ πνπ πεγαίλνπλ

κε απνηέιεζκα λα πέζνπλ ζηα ρέξηα ησλ Σνύξθσλ πνπ όηαλ έκαζαλ όηη είλαη θόξεο ηνπ

αξρεγνύ ηηο παξέδσζαλ ζην ζεξαζθέξε

Ο Γαζθαινγηάλλεο ελ ησ κεηαμύ θαηεβαίλεη ζην Λνπηξό καζαίλεη ην ρακό ησλ παηδηώλ

ηνπ βιέπεη ηε γεληθή θαηαζηξνθή θαη ζηε απειπηζία ηνπ πάλσ απνθαζίδεη λα

παξαδνζεί ζηνλ παζά Οη άιινη αξρεγνί όκσο δελ ηνλ αθήλνπλ λα πξαγκαηνπνηήζεη ηε

ζθέςε ηνπ

Ο παζάο ηνπ έζηεηιε επηζηνιή παξαθαιώληαο ηνλ λα παξαδνζεί θαη κε ηελ ππόζρεζε

νηη αλ θάλεη απηό πνπ ηνπ έιεγε όρη κόλν δελ ζα βιάςεη ηα θαθηά αιιά ζα θύγεη

ακέζσο απν εθεί Ο Γαζθαινγηάλλεο ζπγθαιεί γεληθή ζπλέιεπζε ζηα Κξνύζηα γηα λα

ηνπο αλαθνηλώζεη ηελ πξόηαζε όκσο ε ζπλέιεπζε απνθαζίδεη νκόθσλα όηη ζα

ζπλερίζεη ηνλ αγώλα θαη απαληνύλ ζην παζά νηη δελ ζα παξαδνζνύλ πνηέ Καη ε

ηειεπηαία πξάμε ηνπ αηκαηεξνύ δξάκαηνο παίδεηαη ζην θαξάγγη ηεο Αξάδαηλαο έλα από

ηα πην σξαία θαη επηβιεηηθά θαξάγγηα ησλ Λεπθώλ Οξέσλ κε θαηαθόξπθεο πιεπξέο

εθαηνληάδσλ κέηξσλ

Οη Σνύξθνη καδεύηεθαλ ρακειά θαη ζηξαηνπέδεπζαλ ζην Φξαγθνθάζηειιν όπνπ

ππάξρεη λεξό γηαηί νη θαθηαλνί δειεηεξίαζαλ όια ηα πεγάδηα ηεο πεξηνρήο Καη από

θεη κε επηδξνκέο θαη ελέδξεο πξνζπαζνύζαλ λα

ζπιιάβνπλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε Η εληνιή ηνπ παζά

ήηαλ ξεηή Να ζπιιεθζεί δσληαλόο ν αξρεγόο

Αιιηώο ν ζηξαηόο παξά ηηο απώιεηεο θαη ηηο δαπάλεο

δελ ζα έθεπγε από ηα θαθηά

Αιιά θαη νη θαθηαλνί βξίζθνληαλ ζε ηξαγηθή ζέζε

Όια ηα ρσξηά θακέλα Σα θνπάδηα ηα ζπίηηα νη

ζνδεηέο ιεειαηεκέλεο Καη έθηαλαλ νη ςπρξέο κέξεο

ηνπ Φζηλνπώξνπ ε ιίγν ζα θαηέβαηλαλ ρηόληα ζηα

βνπλά Οη ζάιαζζεο ζα αγξίεπαλ Σα γπλαηθόπαηδα ζα

αθαλίδνληαλ Μέζα ζrsquo απηό ην ηξνκεξό θιίκα ν

Γαζθαινγηάλλεο απνθάζηζε λα δερζεί ηηο επίκνλεο

πξνηάζεηο ησλ παζάδσλ Οη θήξπθεο θξαύγαδαλ θάζε

κέξα

laquoΑλ παξαδνζεί ν Δαζθαινγηάλλεο εκείο ζα θύγνπκε από ηα θαθηά θαη ζα

ρνξεγήζνπκε γεληθή ακλεζηία Ο Δαζθαινγηάλλεο ζα θξαηεζεί γηα έλα

δηάζηεκα ζαλ εγγύεζε όηη δελ ζα ζπλερηζζεί ε επαλάζηαζεraquo

Παξά ηελ θπζηθή θάιπςε ηνπ γλώξηκνπ ηόπνπ ε λίθε ήηαλ αδύλαηε γηα ηνπο

θαθηαλνύο Γξήγνξα νη Σνύξθνη ηνπο πεξηθπθιώλνπλ θαη όζνη επέδεζαλ

αλαγθάζηεθαλ λα δηαζθνξπηζηνύλ ζηα όξε γηα λα ζσζεί ν θαζέλαο όπσο κπνξνύζε

Μεξηθνί ηόηε έθπγαλ από ηε Κξήηε θαη δελ μαλαγύξηζαλ πνηέ πηα Όζνη παξέκεηλαλ

θαηέβαηλαλ ζαλ αεηνί ηε λύθηα από ηηο θνξπθέο ησλ βνπλώλ ζηα ηνπξθνρώξηα ησλ

γύξσ επαξρηώλ ζθνηώλνληαο όζνπο αγάδεο ζπλαληνύζαλ θαη άξπαδαλ όηη έβξηζθαλ

γηα λα ζξέςνπλ ηα πεηλαζκέλα παηδηά ηνπο Οη αγάδεο δελ ηνικνύζαλ λα βγνπλ από ηα

ζπίηηα ηνπο θαη παξά ηε λίθε ηνπο ήηαλ ηξνκνθξαηεκέλνη Κη ν παζάο δελ ήζειε λα

αθήζεη ηα θαθηά ξεκαγκέλα αιιά αθόκε αλππόηαθηα αθνύ θαλέλαο δελ laquoεκνύηηζεraquo

δελ εδήισζε ππνηαγή

Γηα λα ελζαξξύλεη ην Γαζθαινγηάλλε λα παξαδνζεί ηνπ ζηέιλεη θη άιιν γξάκκα ζε

ήπην ηόλν όκσο ηνύηε ηε θνξά

αλ έξζεηο λα κηιήζσκε θαη ζαλ αληακσζνύκε νύια ζε λα ζπκπαζεζηνύλ θαη θίινη ζα

γελνύκε

Κη εθείλνο θάησ από ην βάξνο ηεο επζύλεο γηα ηέηνηα πξσηνθαλή θαηαζηξνθή έζησ

θαη αλ ε πξόζεζή ηνπ δελ ήηαλ θακηά άιιε πέξα από ηε επηζπκία λα ειεπζεξώζεη ηνλ

ηόπν ηνπ από ην δπγό ησλ ηπξάλλσλ ζεσξεί ηνλ εαπηό ηνπ ζαλ θύξην ππεύζπλν θαη

απνθαζίδεη λα παξαδνζεί λνκίδνληαο όηη έηζη ζα εμηιεσζεί

Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη

κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ

εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο

Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ

Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο

αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε

εληειώο

Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα

παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε

ηνπ

Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ

ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο

Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη

ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα

Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν

ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ

Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην

παζά

Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο

αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα

θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε

Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο

Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ

παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε

νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο

Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά

λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ

ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο

Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε

θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ

ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ

Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ

κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα

βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα

δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα

Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί

ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο

άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο

ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε

ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή

λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ

Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα

παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο

ηνπ

Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ

πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

ηνπ

Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε

ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο

βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν

- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία

Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα

ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo

όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο

ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία

ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη

Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη

εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν

Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ

ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό

- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν

δήκηνο

Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα

ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη

έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην

πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην

επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ

λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε

Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη

πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ

Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ

κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ

μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ

σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα

ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο

- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο

Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ

δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ

άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ

Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε

Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ

πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο

πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ

αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν

Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο

πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ

θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο

Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή

Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ

ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε

ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο

δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo

Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ

θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν

Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν

θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα

δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό

ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά

Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη

θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ

εθδίθεζε

πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ

παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν

ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ

Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα

γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο

γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ

επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ

αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo

Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο

πιαηείαο Διεπζεξίαο

Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από

έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ

Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ

ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ

πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο

ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα

θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο

άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ

θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο

Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη

όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο

πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή

ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ

έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ

βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo

Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε

Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ

Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην

Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην

ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε

ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε

πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο

Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ

Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα

Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί

πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ

Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην

ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο

Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά

ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ

άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην

γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο

ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα

θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε

ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν

ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ

αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν

λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα

ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα

έκκεηξν κπζηζηόξεκα

Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο

ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε

παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)

Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ

θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη

ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo

Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ

έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι

Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο

ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ

ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη

ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο

Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη

όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά

ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην

Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ

Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο

(17 Ινπλίνπ 1771)

Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ

ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ

ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo

εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη

(πξώην κέξνο)

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη

λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ

Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη

λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε

Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε

θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε

νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε

κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]

Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν

θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ

λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ

Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo

Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο

Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο

Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη

λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε

λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα

θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα

λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν

πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν

Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo

laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ

θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ

Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα

θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα

Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα

λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα

νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ

θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ

θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο

ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο

Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα

Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα

θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη

ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo

Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο

θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο

πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]

θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ

θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε

λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο

λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο

θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε

ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo

laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη

Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη

κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη

ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη

Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην

γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo

Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ

laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ

νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ

θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη

θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη

θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη

δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]

θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη

θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo

Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ

γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ

Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία

παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία

Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε

πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ

θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ

θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ

θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ

Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε

λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ

θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν

Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη

laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη

επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε

Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε

ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo

Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]

εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη

Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη

λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo

Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ

πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν

θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε

πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]

θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα

θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα

Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη

λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη

Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη

ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη

laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη

πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη

κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε

ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε

άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα

ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo

Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]

θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη

λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]

θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη

Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν

γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ

γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε

γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη

Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο

πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο

ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη

θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη

laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]

γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ

Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ

θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ

πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ

πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]

λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ

θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα

λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα

λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]

ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo

Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη

θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]

ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ

κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ

πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ

λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ

λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο

γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo

Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]

νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη

ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ

κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ

ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη

θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη

θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα

ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα

Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα

παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα

έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη

ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]

Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]

θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη

αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη

ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε

λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη

Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο

θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο

κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη

ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]

θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]

laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο

λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο

κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]

θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη

άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ

γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo

Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα

θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα

Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα

θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα

Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν

λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην

γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη

λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε

Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα

λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα

Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]

θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο

Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε

θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ

λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ

κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε

θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη

θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα

ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια

Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο

ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]

θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη

θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη

πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα

πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα

ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα

θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ

ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ

Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα

από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα

ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε

θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη

Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη

θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]

Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη

γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο

πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο

πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα

εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα

Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ

θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]

θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα

κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα

Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα

επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα

Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο

αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο

θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ

νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν

Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη

θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη

Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα

θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα

Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ

εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ

Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα

κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα

κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ

θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ

ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]

αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα

Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]

θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]

Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]

εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο

ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα

ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα

πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα

κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα

Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο

πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]

αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα

πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα

ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε

άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε

Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα

Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα

ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα

απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα

θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα

θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα

ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη

θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη

θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα

νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα

θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ

θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ

Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε

νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε

Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν

σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν

ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ

θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip

(δεύηεξν κέξνο)

Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο

πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο

ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]

εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο

ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]

θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα

κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα

Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

laquoΕάλ δε παξrsquo ειπίδα θζάζε απεζηαικέλνο ηηο εηο ηελ επαξρίαλ ησλ νη

θαηεξακέλνη θάηνηθνί ηεο θαη νη ππόινηπνη θαπεηαλαίνη ηνπο δηαθεύγνπλhellipraquo

ηνλ όξκν ηνπ Λνπηξνύ πνπ ήηαλ ην laquoθεληξηθό ιηκάληraquo ησλ θαθίσλ ππήξρε πινύηνο

θαη κεγαιείν ηελ Αλώπνιε ηεο νπνίαο επίλεην ήηαλ ην Λνπηξό ε αξρνληηά ήηαλ

έθδειε Καη όρη κόλνλ εθείλε ηελ επνρή ηα ραξηηά ησλ Δλεηώλ αλαθέξεηαη έλα

κεγαινπξεπέο γεύκα ηνπ θαπεηάλ Καηζνύιε Παηεξνδάπα ζηνλ γεληθό πξνβιεπηή

Κξήηεο Γεξώλπκν Καπέιν ν νπνίνο επηρεηξνύζε επίζθεςε θηιίαο ζηα θαθηά ην 1608

ην ηξαπέδη απηό ζύκθσλα κε ηα ραξηηά ησλ Δλεηώλ ν Αλσπνιίηεο θαπεηάληνο

άπισζε ηξηαθόζηα αξγπξά ζθεύε

Καη ζηε ρώξα θαθίσλ ζηνλ Οκπξόο Γηαιό laquoκε ηζrsquo εθαηόλ ηηο εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα

ζεξάγηαraquo θαηνηθνύζαλ άξρνληεο laquoθαιόζεηξνηraquo θαη λαύηεο laquoπαηλεκέλνηraquo

Η αληηδηθία θαθηαλώλ κε ηνπο laquoΠεδηλνύοraquo

Οη θαθηαλνί είραλ κηα άιινηε ζησπεξή θαη άιινηε

αηκαηεξή αληηδηθία κε ηνπο πεδηλνύο Κξεηηθνύο Ο

ηζηνξηθόο ησλ θαθίσλ Γξ Παπαδνπεηξάθεο

θαλαηηθόο ππέξ ησλ ζπκπαηξησηώλ ηνπ νκηιεί πεξί

ερζξόηεηνο πνπ νθείιεην ζηελ ππεξνρή ησλ

θαθηαλώλ θπιεηηθή θαη ςπρνινγηθή Οη θαθηαλνί

ήηαλ άλδξεο σξαίνη επζηαιείο γελλαίνη θαη

ζρεηηθώο επθαηάζηαηνη Αθόκε θαη νη εγθαηεζηεκέλνη

ζηα laquoθαησκέξηαraquo κε ηελ επθπΐα ηελ εξγαηηθόηεηα

θαη ηελ επειημία ηνπο ππεξείραλ ησλ άιισλ

Γεκηνπξγνύζαλ πεξηνπζίεο θαη ζρέζεηο θαη μερώξηδαλ

ζηηο θνηλσλίεο πνπ δνύζαλ ζε όιεο ηηο επνρέο

Έγγξαθα ηνπ θαηξνύ εθείλνπ νκηινύλ γηα δνινθνλίεο θαθηαλώλ από άιινπο

Κξεηηθνύο ζηελ πεξηνρή ηνπ Ηξαθιείνπ

Δπίζεο αλαθέξεηαη πεξηζηαηηθό θνξνινγηθήο κνξθήο Οη Σνύξθνη αθαίξεζαλ

θνξνινγηθά laquoδειηίαraquo από ηα θαθηά θαη ηα πξνζέζεζαλ ζε άιιεο επαξρίεο Πξνθαλώο

δηόηη δελ κπνξνύζαλ λα ηα εηζπξάμνπλ νη θνξαηδήδεο

Ο Γαζθαινγηάλλεο πξέπεη λα γλώξηδε όηη νη πεδηλνί Κξεηηθνί δελ ζα ζεθώλνληαλ καδί

ηνπ Ήηαλ άιισζηε έλαλ αηώλα άνπινη θαη άκαζνη ησλ όπισλ ζε αληίζεζε κε ηνπο

δηθνύο ηνπ πνπ νπινθνξνύζαλ από λήπηα Αθόκε ηα θαθηά ππήξρε κία ή θαη

πεξηζζόηεξεο νκάδεο θαηαδξνκέσλ

Η Ιζηνξία δηαζώδεη κία κε αξρεγό ηνλ Μάξθν γην ηνπ θαπεηάλ Γησξγάθε Η νκάδα ηνπ

Γησξγαθνκάξθνπ ξήκαδε ηα ππνζηαηηθά ησλ αγάδσλ πέξα από ηα θαθηά ζηα

απνθνξσληώηηθα θαη ηα ξεζεκληώηηθα ρσξηά Έπεθηαλ ηε λύρηα εμόλησλαλ ηνπο

αγάδεο θαη ηνπο αλζξώπνπο ηνπο θαη γύξηδαλ ζηα θαθηά θνξησκέλνη κε laquoθνύξζνοraquo

Ήηαλ δεηλνί λπρηνπνιεκηζηέο θαη νδνηπόξνη Οη Σνύξθνη ηνπο απνθαινύζαλ laquoετηάλ

ηαθηκίraquo θαη ηνλ αξρεγό ηνπο Γαηκνλάξρε

Οη θαθηαλνί είραλ θαη κόληκε αληηδηθία κε ηνλ

κεγάιν γαηνθηήκνλα θαη θηελνηξόθν Ικπξαήκ

Αιεδάθη έλαλ απόγνλν Δλεηώλ εμσκνηώλ πνπ

θξαηνύζε όιεο ηηο βνξηλέο πιεπξέο ησλ

θαθηαλώλ βνπλώλ Δίρε ζηήζεη κηηάηα πάεη λα

πεη ζηάλεο δεθαηέζζεξηο από ηα ζύλνξα ηνπ

Ρεζύκλνπ κέρξη ηε Μαιάμα ην βνπλό πνπ ζηέθεη

πάλσ από ηε νύδα

Ο πύξγνο ηνπ παιηό ελεηηθό θξνύξην θηηζκέλν

πάλσ ζηε κνλαδηθή έμνδν ησλ θαθηώλ ζηέγαδε

δεθάδεο ελόπινπο κεηαμύ ησλ νπνίσλ θαη

ρξηζηηαλνύο Καη νη πνηκέλεο ηνπ είραλ ζπλερείο

αληηδηθίεο κε ηνπο θαθηαλνύο

Ο Αιεδάθηο ήηαλ ν βαζηθόο επηηεξεηήο ησλ

θαθηαλώλ θαη ν πιεξνθνξηνδόηεο ησλ

Σνύξθσλ γηrsquo απηό θαη δελ ηνλ ρώλεπαλ νη άιινη αγάδεο ηεο πεξηνρήο θαη δελ

αληέδξαζαλ όηαλ ιίγα ρξόληα αξγόηεξα ηνλ εμόλησζαλ νη θαθηαλνί

Οη πξώηεο θήκεο ηεο επαλάζηαζεο

Παξά ηε κπζηηθόηεηα θήκεο πσο ηα θαθηά εηνηκάδνληαλ λα ζεθσζνύλ δηέηξεραλ ηηο

άγξηεο αθξνγηαιηέο θαηέβαηλαλ ζηα βάζε ησλ επηά κεγάισλ θαξαγγηώλ θαη έθηαλαλ

σο ηηο δεθάδεο θνξπθέο πνπ πςώλνπλ ην κεγαιείν ησλ Μαδάξσλ σο δπόκηζη

ρηιηόκεηξα ςειά Οη Σνύξθνη ήηαλ θνβηζκέλνη από ηηο θήκεο γηα ηνλ ξσζηθό ζηόιν πνπ

είρε θαηαθιύζεη ην Αηγαίν Καη πεξίκελαλ αλήζπρνη ηελ έθξεμε

Η επηζηξνθή ηνπ Δαζθαινγηάλλε θαη νη ξσζηθέο ππνζρέζεηο

Ο Γαζθαινγηάλλεο γπξλά ζηα θαθηά γεκάηνο όλεηξα θαη ελζνπζηαζκό γηα ηελ

απειεπζέξσζε ηνπ ηόπνπ ηνπ θαη κε ηόζα ραξνύκελα ζπλαηζζήκαηα δελ δπζθνιεύεηαη

θαζόινπ κηα θη έρεη θπζηθό εγεηηθό ράξηζκα λα εκςπρώζεη ηνπο ζπκπαηξηώηεο ηνπ

Σνπο θάλεη λα πηζηέςνπλ όηη ήξζε ε ώξα λα ειεπζεξσζεί ην γέλνο ησλ Διιήλσλ από

ηνπο Αγαξελνύο κε ηε βνήζεηα ηνπ μαλζνύ γέλνπο ησλ Ρώζσλ δειαδή όπσο

πξνέιεγε ν ρξεζκόο ηεο laquoΟπηαζίαοraquo ηνπ Αγαζαγγέινπ ελόο πεξίεξγνπ βηβιίνπ πνπ

θπθινθνξνύζε επξύηαηα ηνλ 18ν αηώλα Σν βηβιίν απηό όπνηνο θη αλ ήηαλ ν ζθνπόο

εθείλνπ πνπ ην έγξαςε θη αλεμάξηεηα ηεο πξνθεηηθήο ηνπ αμίαο είλαη γεγνλόο πσο είρε

κεγάιε επίδξαζε ζην θξόλεκα ησλ Διιήλσλ αλαπηέξσζε θαη ελίζρπζε

αλακθηζβήηεηα ηηο ειπίδεο γηα ηελ απειεπζέξσζε θαη αλάζηαζε ηεο εζληθήο

θιεξνλνκηάο

Ο Γαζθαινγηάλλεο αθνύ μεπέξαζε θάπνηνο από ηνπο ελδνηαζκνύο ησλ θαπεηαλαίσλ

θαη αθνύ ηνπο βεβαίσζε όηη ν Μόζθνβνο κάρεηαη θηόιαο ζηα ειιεληθά λεξά έθπγε γηα

ηελ Αδξηαηηθή θαη γύξηζε ηα Υξηζηνύγελλα ηνπ ίδηνπ ρξόλνπ θνξησκέλνο όπια θαη

ειπίδεο

laquoΜεζνύληνο ηνπ κελόο ηεβάιraquo δειαδή ην ηέινο Ιαλνπαξίνπ 1770 νη Σνύξθνη ησλ

Υαλίσλ αλαθέξνπλ ζηνλ ζνπιηάλν όηη όπσο απνθαιύπηνπλ laquoεμ αιιεπαιιήισλ πεγώλ

γξαπηαί πιεξνθνξίαηraquo δεθάδεο ξνύζηθα πινία εηζέβαιαλ ζηε Μεζόγεην από ην

Γηβξαιηάξ Φήκεο αιιά θαη αιεζηλέο εηδήζεηο πήγαηλαλ θαη ήξρνλην αλάκεζα ζηα Υαληά

θαη ηελ Κσλζηαληηλνύπνιε Οη παζάδεο ηεο Κξήηεο παληθόβιεηνη απαγόξεπζαλ ζηνπο

Υξηζηηαλνύο λα θνξνύλ ξνύρα όκνηα κε ησλ Σνύξθσλ ηηο πόξηεο ηνπο ράξαμαλ

δηαθξηηηθά ζεκάδηαhellip

Ο Αιέμηνο Οξιώθ πνπ βξηζθόηαλ ηόηε ζηε Πάξν κε ην ξώζηθν ζηόιν ζηέιλεη μαλά

επηζηνιή ζηνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ ππόζρεηαη γηα άιιε κηα θνξά βνήζεηα αθνύ

αξρίζεη ηνλ αγώλα Με ηε γξαπηή δηαβεβαίσζε ηνπ αξκόδηνπ εθπξνζώπνπ ηεο Ρσζίαο

δελ ήηαλ δπλαηόλ λα κε πηζηέςνπλ νηη κηα νκόδνμε απηνθξαηνξία κε ηόζεο

δπλαηόηεηεο κπνξνύζε λα ηνπο εγθαηαιείςεη ζηα λύρηα ηνπ αηκνβόξνπ ζεξίνπ γηα λα

ηνπο θαηαζπαξάμεη

Η επαλάζηαζε

Μεηά ηηο θαζηεξσκέλεο ζπλειεύζεηο ζηηο

νπνίεο όινη νη laquoάλδξεο ησλ αξκάησλraquo

ςήθηδαλ ζηηο απιέο ηεο πόιεκν ή εηξήλε

νη θαπεηάληνη θίλεζαλ θαλεξά πιένλ ηηο

πξνπαξαζθεπέο Με πξόζρεκα ην Πάζρα

έθεπγαλ από ηα Κάζηξα θαη ηα πεδηλά ρσξηά

νη θαθηαλνί laquoάπνηθνηraquo θαη καδεύνληαλ ζηα

θαθηά γηα λα αξκαησζνύλ θαη λα

θαηαηαρζνύλ ζηα επαλαζηαηηθά ζώκαηα

Σνπξθηθό έγγξαθν επηζεκαίλεη όηη νη άπηζηνη απηνί laquoαλερώξεζαλ θξπθίσο εθ ησλ

ρσξίσλ όπνπ δηέκελνλ θαη ζπλεθεληξώζεζαλ άπαληεο εηο ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo

Αιιά θαλέλαο άιινο laquoθαησκεξίηεοraquo δελ θηλήζεθε

ύκθσλα κε ηνλ ιατθό πνηεηή laquoΜπάξκπα Μπαηδειηόraquo ηνλ όκεξν ηνπ Γαζθαινγηάλλε

laquoκηα κέξα ηrsquo Απξηιηνύ σο ην θνιαηζηδάθηraquo νη θαθηαλνί νξγάλσζαλ ην ζηξαηόπεδό

ηνπο ζην κηθξό νξνπέδην Κξάπε ζηελ έμνδν ηνπ θαξαγγηνύ ηνπ Καηξέ ζηα ζύλνξα κε

ηνλ Απνθόξσλα Αιιά νη πιεξνθνξίεο ηνπ Μπαηδειηνύ δελ είλαη πάληα αθξηβείο Οη

επαλαζηαηηθέο ελέξγεηεο είραλ αξρίζεη από πξηλ Αζύδνηνη θαη αζπγθξάηεηνη λεαξνί

επαλαζηάηεο είραλ νξγαλώζεη ζπζηεκαηηθέο επηζέζεηο θαηά ησλ αγάδσλ

Σελ 25 Μαξηίνπ 1770 κηα κέξα πνπ αξγόηεξα ζα γίλεη εζληθό ζύκβνιν δεθάδεο

παπάδεο πάλνπινη θαη δύν ρηιηάδεο επαλαζηάηεο κε ηνπο θαπεηάληνπο ηνπο ύζηεξα από

κηα παλεγπξηθή ιεηηνπξγία κεηά ησλ απαξαηηήησλ ππξνβνιηζκώλ θήξπμαλ ηελ

επαλάζηαζε πςώλνληαο ηελ επαλαζηαηηθή ζεκαία ζηελ Αλώπνιε

Αξρεγνί ησλ επαλαζηαηώλ εθηόο από ηνλ Γαζθαινγηάλλε αλαθέξνληαη ν Μαλνύζαθαο

ν Γησξγάθεο ν Βνπξδνπκπάο ν Υνύξδνο ν Μπνπλάηνο ν παπα ήθεο ν Βνινύδεο ν

Μσξάθεο ν θνξδίιεο θαη αξθεηνί άιινη -νη θαθηαλνί είραλ από ηόηε ην πάζνο γηα ην

θαπεηαληιίθηhellip

Ο Γαζθαινγηάλλεο κε ηνπο δηθνύο ηνπ θαηέβεθε ζηνλ Απνθόξσλα νπιηζκέλνο απηή ηε

θνξά Καη ζην θεθάιη ηνπ ηύιημε καύξν θεθαινκάληηιν ζηε ζέζε ηνπ λαπηηθνύ

θαιπαθηνύ Άιινη θαπεηάληνη πέξαζαλ ζηα Ρεζεκληώηηθα Ο Γαζθαινγηάλλεο έθηαζε

ζηε Μαιάμα θαη κε ην λαπηηθό θαλνθηάιη εξεπλνύζε ην θξεηηθό πέιαγνο γηα λα

αλαθαιύςεη ηα ξνύζηθα θαξάβηα πνπ πεξίκελε Λίγεο κέξεο πξηλ είρε απαληήζεη κε έλα

laquoΜνιώλ Λαβέraquo ζηνπο απεζηαικέλνπο ησλ Σνύξθσλ ηεξσκέλνπο πνπ έθεξλαλ

πξόηαζε ζπλδηαιιαγήο laquoΚαηrsquo νπδέλα ηξόπνλ εζπράδνκελraquo

Όκσο ηειεπηαία ζηηγκή ν Αιέμηνο Οξιόθ κε ην ξώζηθν ζηόιν

αληί λα πιεύζεη πξνο ηα Υαληά όπσο είρε ππνζρεζεί κε ηελ

επηζηνιή πξνο ηνλ Γαζθαινγηάλλε έπιεπζε πξνο ηνλ Σζεζκέ

όπνπ θαη ζπκκάρεζε κε ηνλ ηνύξθηθν ζηόιν θαη ηνπ δόζεθε ν

ηίηινο laquoΣζεζκελεζθεraquo δειαδή ληθεηήο ηνπ Σζεζκέ Η θίλεζε

απηή έκεηλε ζηελ ηζηνξία ζαλ laquoΟξισθηθάraquo θη απέδεημε όηη νη

Έιιελεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζαλ αληηπεξηζπαζκόο ηεο Ρσζίαο

απέλαληη ηεο Σνπξθίαο θαζώο κε ηε ζπλζήθε Κηνπηζνύθ-

Κατλαξηδή νη ξσζηθέο δπλάκεηο απνρώξεζαλ εγθαηαιείπνληαο

ηνπο Έιιελεο

Ο Γαζθαινγηάλλεο βιέπεη ηα ζρέδηα ηνπ λα θαηαξξένπλ κεηά ηελ εγθαηάιεηςε ησλ

Ρώζσλ ελ ηνύηνηο δελ εγθαηαιείπεη ηνλ αγώλα Γελ ππνθύπηεη πλερίδεη έζησ θη αλ

αξρίδεη λα ράλεηαη θάζε ίρλνο ειπίδαο

Ο ζνπιηάλνο είρε πιεξνθνξεζεί από ηηο 10 Απξηιίνπ ηηο θηλεηνπνηήζεηο ηνπ

Γαζθαινγηάλλε Αιιά δελ ήζειε λα θηλεζεί ρσξίο λα εμαθξηβώζεη ηηο πιεξνθνξίεο ηηο

7 Μαΐνπ ηνπ 1770 έθηαζε ζην Μεγάιν Κάζηξν απηνθξαηνξηθό θηξκάλη πνπ όξηδε laquoΑλ

εμαθξηβώζεηε όηη πξάγκαηη νύηνη (νη θαθηαλνί) ηπγράλνπζη επαλαζηάηεο θαη

ζηαζηαζηέο εληζρύνπλ δε ηνπο ερζξνύο ηεο πίζηεσο θαη πξνβαίλνπλ εηο

πξάμεηο αλαηξεπηηθάοhellip ηόηε πάληεο πκείο ελ νκνθσλία εθζηξαηεύζαηε

ελαληίνλ ηνπο θαη πξνβήηε εηο ηελ ζθαγήλ θαη ηνλ αθαληζκόλ απηώλhellipraquo

ην κεηαμύ νη επαλαζηάηεο εμόλησλαλ ηνπο Σνπξθνθξεηηθνύο ηνπ θάκπνπ θαη ηηο

θξνπξέο ησλ κηθξώλ πύξγσλ

Καηά ηα ηνπξθηθά αξρεία ζηηο 28 Μαΐνπ ν αξρεγόο ηνπ ζηξαηνύ πνπ είρε εληνιή λα

ρηππήζεη ηνπο επαλαζηάηεο αλαθέξεη όηη νη πξνζπάζεηέο ηνπ λα εζπράζεη ηνπο

θαθηαλνύο απέηπραλ Ο εγνύκελνο ηνπ Πξέβειε θαη ν επίζθνπνο Αξθαδίαο (Μεζαξάο)

πνπ έζηεηιε γηα ζπκθσλίεο εθδηώρζεθαλ από ηνλ Γαζθαινγηάλλε Οη κάρεο κε ηνλ

ζηξαηό πνπ ζπγθεληξώζεθε ζηηο Βξύζεο άξρηζαλ ηηο ύζηεξεο κέξεο ηνπ Μαΐνπ

Οη ηνπξθηθέο δπλάκεηο ρηππνύζαλ ηα θαθηά από δπν κέξε Από ηελ αλαηνιηθή

δηάβαζε πεξηνρή Σζηιίβδηθα ndash Καιιηθξάηεο Καη θαηά κέησπνλ από ηελ Κξάπε πξνο

Ξπιόδεκα Οη ζπγθξνύζεηο ζπλερίδνληαλ λύρηα θαη κέξα θαη ην αίκα πιεκκύξηδε ηα

απρκεξά βνπλά θαη ην ηζηνξηθό ιαγθάδη ηνπ Καηξέ Οη πξώηνη λεθξνί όκσο δελ ήηαλ

νύηε Σνύξθνη νύηε επαλαζηάηεο Ήηαλ Υξηζηηαλνί άκαρνη πνπ νη Σνύξθνη

ρξεζηκνπνηνύζαλ γηα κεηαθνξείο -ζαθνπιηέξεδεο- θαη ηνπο έζηελαλ κπξνζηά από ηα

δηθά ηνπο ηκήκαηα γηα λα δερζνύλ πξώηνη ηα ππξά ησλ επαλαζηαηώλ

Η ύζηαηε κάρε

Η ππεξνρή ησλ Σνύξθσλ ζε αξηζκό θαη ε απνπζία βνήζεηαο αλάγθαζαλ ηνλ

Γαζθαινγηάλλε λα αλαδηπισζεί ζηα βνπλά θαη ηα πεξάζκαηα Ο αξρεγόο

απνγνεηεπκέλνο από ηελ απαηειή ζηάζε ησλ Ρώζσλ ζπγθέληξσζε όια ηα ηκήκαηα

ζηηο πύιεο ησλ θαθηώλ

Παξά ηελ ηεξάζηηα αξηζκεηηθή ππεξνρή ηνπ

ερζξνύ δίλεη θνληθόηαηε κάρε ζηα ζηελά ηεο

Νίκπξνπ πνπ θξαηά δύν νιόθιεξεο κέξεο Ο

ζθνπόο ηνπ δελ είλαη θπζηθά λα εκπνδίζεη ηε

πξνέιαζε ηνπ ερζξνύ αιιά λα ηελ θαζπζηεξήζεη

γηα λα δνζεί θαηξόο ζηα γπλαηθόπαηδα λα

επηβηβαζζνύλ ζηα θαξάβηα κηα θαη δελ ππήξρε

πηα άιιε ζσηεξία

Ο Σνύξθνο ζεξαζθέξεο αλαθέξεη γξαπηώο ζηνλ παζά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ ηελ 20ή

ηνπ κελόο αθέξ 1184 δειαδή ηελ 6ε Ινπλίνπ 1770 όηη laquoν ζηξαηόο έθζαζε εηο

ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo θαη επεηέζε laquoθαηά ησλ ιεζηώλraquo κε ηειεβόια

ηνπθέθηα θαη ινηπά πνιεκηθά όξγαλα () θαηαζθάδσλ θαη εμνινζξεύσλ

απηνύοraquo

Ο αγώλαο ήηαλ ζθιεξόο θαη άληζνο Αιιά ν ηόπνο επλννύζε ηνπο επαλαζηάηεο Οη

Σνύξθνη έπξεπε λα πεξάζνπλ από θαξάγγηα θαη άλπδξα βνπλά Οη θαθηαλνί ηνπο

πεξίκελαλ παληνύ ηνπο αηθληδίαδαλ θπινύζαλ αθόκε θαη βξάρνπο από ηηο πιαγηέο θαη

ηνπο απνδεθάηηδαλ Οη ζηξαηηώηεο πνπ πξνρσξνύζαλ ζπληεηαγκέλνη καδί κε ηα

ππνδύγηα δελ κπνξνύζαλ λα ακπλζνύλ ζrsquo απηή ηελ πξσηνθαλή κνξθή πνιέκνπ

Οη κέξεο πεξλνύζαλ Γίςα θαη δέζηε βαζάληδε ηνπο εηζβνιείο Οη θαθηαλνί έδηδαλ θαη

κάρεο laquoεθ παξαηάμεσοraquo ζηελ είζνδν θάζε ρσξηνύ Οη Σνύξθνη πεξλνύζαλ αθήλνληαο

εθαηνληάδεο λεθξνύο ζηα ιαγθνπεξάκαηα θαη ζηα πνξνθάξαγγα

Οη Σνύξθνη πιεξνθνξνύληαη όηη ηα γπλαηθόπαηδα έρνπλ ζθνπό λα επηβηβαζζνύλ ζηα

θαξάβηα γηα λα δξαπεηεύζνπλ θη ακέζσο 6000 ζηξαηόο θαηαθζάλεη ζηελ Αλώπνιε γηα

λα ηα εκπνδίζεη Δθηαθόζηνη σο νρηαθόζηνη θαθηαλνί πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή

ηξέρνπλ γηα λα ηα πξνζηαηεύζνπλ Πάλσ από ην Λνπηξό γίλεηαη άγξηα κάρε ζηήζνο κε

ζηήζνο κε ην καραίξη γηαηί κε ηα όπια ππήξρε θίλδπλνο λα θηππήζνπλ ηα

γπλαηθόπαηδα

Από ηνπο 700-800 άλδξεο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

έρνπλ ζθνησζεί νη 300 όκσο θαη νη Σνύξθνη

πιήξσζαλ κε ηίκεκα 1000 λεθξνύο αιιά κπαίλνπλ

ζην ηέινο ζηελ Αλώπνιε Άξρηζε άγξηα ζθαγή

Άλδξεο θαη γπλαίθεο πνιεκνύλ απεγλσζκέλα ώζπνπ

ζθνηώζεθαλ όινη θαη όιεο Μόλν εθαηό

γπλαηθόπαηδα πνπ αηρκαιώηηζαλ νη Σνύξθνη

επέδεζαλ από ηνύην ην άγξην καθειεηό Οη Σνύξθνη

απν εθεί θαη κεηά ζπλέρηδαλ ην εμνλησηηθό ηνπο

έξγν θόβνληαο δέληξα μεξηδώλνληαο ακπέιηα

Όζνπο άλδξεο ζπιιάκβαλαλ ηνπο έζθαδαλ επί

ηόπνπ ελώ ηηο άζρεκεο γπλαίθεο ηα παηδηά θαη ηνπο

γέξνπο ηνπο έξηρλαλ ζε γθξεκνύο γηα λα

δηαζθεδάζνπλ

ηε δηάξθεηα ηνύηεο ηεο θνληθήο κάρεο ν Γαζθαινγηάλλεο είρε ζηείιεη ηε γπλαίθα ηνπ

καδί κε ηηο δύν κεγάιεο ηνπ θόξεο ηε Μαξία θαη ηελ Αλζνύζα ζην Λνπηξό γηα λα

κπνπλ ζην θαξάβη ηνπ Όκσο ζην δξόκν ηξαπκαηίζηεθε ε γνπξνκαιιίλε θαη νη θόξεο

ηεο λνκίδνληαο όηη ζθνηώζεθε ηξέρνπλ απειπηζκέλεο ρσξίο λα μέξνπλ πνπ πεγαίλνπλ

κε απνηέιεζκα λα πέζνπλ ζηα ρέξηα ησλ Σνύξθσλ πνπ όηαλ έκαζαλ όηη είλαη θόξεο ηνπ

αξρεγνύ ηηο παξέδσζαλ ζην ζεξαζθέξε

Ο Γαζθαινγηάλλεο ελ ησ κεηαμύ θαηεβαίλεη ζην Λνπηξό καζαίλεη ην ρακό ησλ παηδηώλ

ηνπ βιέπεη ηε γεληθή θαηαζηξνθή θαη ζηε απειπηζία ηνπ πάλσ απνθαζίδεη λα

παξαδνζεί ζηνλ παζά Οη άιινη αξρεγνί όκσο δελ ηνλ αθήλνπλ λα πξαγκαηνπνηήζεη ηε

ζθέςε ηνπ

Ο παζάο ηνπ έζηεηιε επηζηνιή παξαθαιώληαο ηνλ λα παξαδνζεί θαη κε ηελ ππόζρεζε

νηη αλ θάλεη απηό πνπ ηνπ έιεγε όρη κόλν δελ ζα βιάςεη ηα θαθηά αιιά ζα θύγεη

ακέζσο απν εθεί Ο Γαζθαινγηάλλεο ζπγθαιεί γεληθή ζπλέιεπζε ζηα Κξνύζηα γηα λα

ηνπο αλαθνηλώζεη ηελ πξόηαζε όκσο ε ζπλέιεπζε απνθαζίδεη νκόθσλα όηη ζα

ζπλερίζεη ηνλ αγώλα θαη απαληνύλ ζην παζά νηη δελ ζα παξαδνζνύλ πνηέ Καη ε

ηειεπηαία πξάμε ηνπ αηκαηεξνύ δξάκαηνο παίδεηαη ζην θαξάγγη ηεο Αξάδαηλαο έλα από

ηα πην σξαία θαη επηβιεηηθά θαξάγγηα ησλ Λεπθώλ Οξέσλ κε θαηαθόξπθεο πιεπξέο

εθαηνληάδσλ κέηξσλ

Οη Σνύξθνη καδεύηεθαλ ρακειά θαη ζηξαηνπέδεπζαλ ζην Φξαγθνθάζηειιν όπνπ

ππάξρεη λεξό γηαηί νη θαθηαλνί δειεηεξίαζαλ όια ηα πεγάδηα ηεο πεξηνρήο Καη από

θεη κε επηδξνκέο θαη ελέδξεο πξνζπαζνύζαλ λα

ζπιιάβνπλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε Η εληνιή ηνπ παζά

ήηαλ ξεηή Να ζπιιεθζεί δσληαλόο ν αξρεγόο

Αιιηώο ν ζηξαηόο παξά ηηο απώιεηεο θαη ηηο δαπάλεο

δελ ζα έθεπγε από ηα θαθηά

Αιιά θαη νη θαθηαλνί βξίζθνληαλ ζε ηξαγηθή ζέζε

Όια ηα ρσξηά θακέλα Σα θνπάδηα ηα ζπίηηα νη

ζνδεηέο ιεειαηεκέλεο Καη έθηαλαλ νη ςπρξέο κέξεο

ηνπ Φζηλνπώξνπ ε ιίγν ζα θαηέβαηλαλ ρηόληα ζηα

βνπλά Οη ζάιαζζεο ζα αγξίεπαλ Σα γπλαηθόπαηδα ζα

αθαλίδνληαλ Μέζα ζrsquo απηό ην ηξνκεξό θιίκα ν

Γαζθαινγηάλλεο απνθάζηζε λα δερζεί ηηο επίκνλεο

πξνηάζεηο ησλ παζάδσλ Οη θήξπθεο θξαύγαδαλ θάζε

κέξα

laquoΑλ παξαδνζεί ν Δαζθαινγηάλλεο εκείο ζα θύγνπκε από ηα θαθηά θαη ζα

ρνξεγήζνπκε γεληθή ακλεζηία Ο Δαζθαινγηάλλεο ζα θξαηεζεί γηα έλα

δηάζηεκα ζαλ εγγύεζε όηη δελ ζα ζπλερηζζεί ε επαλάζηαζεraquo

Παξά ηελ θπζηθή θάιπςε ηνπ γλώξηκνπ ηόπνπ ε λίθε ήηαλ αδύλαηε γηα ηνπο

θαθηαλνύο Γξήγνξα νη Σνύξθνη ηνπο πεξηθπθιώλνπλ θαη όζνη επέδεζαλ

αλαγθάζηεθαλ λα δηαζθνξπηζηνύλ ζηα όξε γηα λα ζσζεί ν θαζέλαο όπσο κπνξνύζε

Μεξηθνί ηόηε έθπγαλ από ηε Κξήηε θαη δελ μαλαγύξηζαλ πνηέ πηα Όζνη παξέκεηλαλ

θαηέβαηλαλ ζαλ αεηνί ηε λύθηα από ηηο θνξπθέο ησλ βνπλώλ ζηα ηνπξθνρώξηα ησλ

γύξσ επαξρηώλ ζθνηώλνληαο όζνπο αγάδεο ζπλαληνύζαλ θαη άξπαδαλ όηη έβξηζθαλ

γηα λα ζξέςνπλ ηα πεηλαζκέλα παηδηά ηνπο Οη αγάδεο δελ ηνικνύζαλ λα βγνπλ από ηα

ζπίηηα ηνπο θαη παξά ηε λίθε ηνπο ήηαλ ηξνκνθξαηεκέλνη Κη ν παζάο δελ ήζειε λα

αθήζεη ηα θαθηά ξεκαγκέλα αιιά αθόκε αλππόηαθηα αθνύ θαλέλαο δελ laquoεκνύηηζεraquo

δελ εδήισζε ππνηαγή

Γηα λα ελζαξξύλεη ην Γαζθαινγηάλλε λα παξαδνζεί ηνπ ζηέιλεη θη άιιν γξάκκα ζε

ήπην ηόλν όκσο ηνύηε ηε θνξά

αλ έξζεηο λα κηιήζσκε θαη ζαλ αληακσζνύκε νύια ζε λα ζπκπαζεζηνύλ θαη θίινη ζα

γελνύκε

Κη εθείλνο θάησ από ην βάξνο ηεο επζύλεο γηα ηέηνηα πξσηνθαλή θαηαζηξνθή έζησ

θαη αλ ε πξόζεζή ηνπ δελ ήηαλ θακηά άιιε πέξα από ηε επηζπκία λα ειεπζεξώζεη ηνλ

ηόπν ηνπ από ην δπγό ησλ ηπξάλλσλ ζεσξεί ηνλ εαπηό ηνπ ζαλ θύξην ππεύζπλν θαη

απνθαζίδεη λα παξαδνζεί λνκίδνληαο όηη έηζη ζα εμηιεσζεί

Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη

κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ

εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο

Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ

Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο

αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε

εληειώο

Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα

παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε

ηνπ

Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ

ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο

Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη

ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα

Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν

ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ

Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην

παζά

Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο

αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα

θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε

Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο

Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ

παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε

νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο

Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά

λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ

ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο

Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε

θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ

ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ

Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ

κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα

βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα

δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα

Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί

ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο

άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο

ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε

ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή

λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ

Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα

παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο

ηνπ

Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ

πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

ηνπ

Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε

ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο

βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν

- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία

Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα

ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo

όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο

ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία

ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη

Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη

εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν

Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ

ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό

- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν

δήκηνο

Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα

ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη

έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην

πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην

επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ

λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε

Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη

πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ

Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ

κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ

μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ

σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα

ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο

- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο

Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ

δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ

άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ

Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε

Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ

πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο

πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ

αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν

Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο

πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ

θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο

Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή

Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ

ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε

ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο

δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo

Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ

θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν

Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν

θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα

δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό

ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά

Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη

θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ

εθδίθεζε

πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ

παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν

ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ

Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα

γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο

γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ

επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ

αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo

Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο

πιαηείαο Διεπζεξίαο

Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από

έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ

Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ

ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ

πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο

ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα

θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο

άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ

θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο

Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη

όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο

πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή

ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ

έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ

βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo

Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε

Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ

Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην

Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην

ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε

ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε

πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο

Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ

Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα

Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί

πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ

Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην

ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο

Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά

ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ

άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην

γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο

ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα

θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε

ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν

ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ

αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν

λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα

ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα

έκκεηξν κπζηζηόξεκα

Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο

ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε

παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)

Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ

θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη

ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo

Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ

έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι

Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο

ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ

ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη

ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο

Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη

όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά

ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην

Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ

Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο

(17 Ινπλίνπ 1771)

Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ

ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ

ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo

εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη

(πξώην κέξνο)

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη

λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ

Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη

λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε

Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε

θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε

νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε

κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]

Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν

θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ

λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ

Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo

Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο

Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο

Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη

λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε

λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα

θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα

λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν

πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν

Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo

laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ

θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ

Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα

θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα

Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα

λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα

νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ

θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ

θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο

ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο

Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα

Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα

θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη

ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo

Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο

θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο

πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]

θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ

θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε

λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο

λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο

θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε

ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo

laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη

Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη

κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη

ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη

Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην

γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo

Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ

laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ

νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ

θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη

θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη

θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη

δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]

θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη

θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo

Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ

γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ

Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία

παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία

Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε

πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ

θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ

θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ

θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ

Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε

λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ

θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν

Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη

laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη

επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε

Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε

ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo

Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]

εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη

Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη

λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo

Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ

πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν

θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε

πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]

θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα

θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα

Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη

λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη

Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη

ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη

laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη

πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη

κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε

ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε

άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα

ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo

Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]

θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη

λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]

θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη

Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν

γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ

γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε

γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη

Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο

πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο

ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη

θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη

laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]

γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ

Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ

θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ

πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ

πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]

λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ

θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα

λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα

λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]

ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo

Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη

θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]

ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ

κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ

πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ

λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ

λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο

γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo

Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]

νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη

ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ

κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ

ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη

θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη

θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα

ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα

Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα

παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα

έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη

ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]

Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]

θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη

αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη

ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε

λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη

Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο

θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο

κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη

ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]

θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]

laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο

λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο

κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]

θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη

άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ

γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo

Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα

θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα

Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα

θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα

Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν

λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην

γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη

λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε

Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα

λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα

Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]

θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο

Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε

θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ

λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ

κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε

θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη

θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα

ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια

Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο

ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]

θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη

θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη

πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα

πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα

ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα

θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ

ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ

Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα

από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα

ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε

θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη

Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη

θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]

Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη

γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο

πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο

πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα

εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα

Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ

θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]

θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα

κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα

Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα

επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα

Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο

αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο

θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ

νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν

Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη

θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη

Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα

θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα

Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ

εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ

Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα

κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα

κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ

θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ

ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]

αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα

Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]

θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]

Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]

εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο

ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα

ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα

πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα

κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα

Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο

πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]

αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα

πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα

ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε

άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε

Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα

Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα

ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα

απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα

θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα

θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα

ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη

θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη

θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα

νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα

θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ

θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ

Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε

νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε

Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν

σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν

ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ

θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip

(δεύηεξν κέξνο)

Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο

πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο

ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]

εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο

ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]

θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα

κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα

Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

Ήηαλ δεηλνί λπρηνπνιεκηζηέο θαη νδνηπόξνη Οη Σνύξθνη ηνπο απνθαινύζαλ laquoετηάλ

ηαθηκίraquo θαη ηνλ αξρεγό ηνπο Γαηκνλάξρε

Οη θαθηαλνί είραλ θαη κόληκε αληηδηθία κε ηνλ

κεγάιν γαηνθηήκνλα θαη θηελνηξόθν Ικπξαήκ

Αιεδάθη έλαλ απόγνλν Δλεηώλ εμσκνηώλ πνπ

θξαηνύζε όιεο ηηο βνξηλέο πιεπξέο ησλ

θαθηαλώλ βνπλώλ Δίρε ζηήζεη κηηάηα πάεη λα

πεη ζηάλεο δεθαηέζζεξηο από ηα ζύλνξα ηνπ

Ρεζύκλνπ κέρξη ηε Μαιάμα ην βνπλό πνπ ζηέθεη

πάλσ από ηε νύδα

Ο πύξγνο ηνπ παιηό ελεηηθό θξνύξην θηηζκέλν

πάλσ ζηε κνλαδηθή έμνδν ησλ θαθηώλ ζηέγαδε

δεθάδεο ελόπινπο κεηαμύ ησλ νπνίσλ θαη

ρξηζηηαλνύο Καη νη πνηκέλεο ηνπ είραλ ζπλερείο

αληηδηθίεο κε ηνπο θαθηαλνύο

Ο Αιεδάθηο ήηαλ ν βαζηθόο επηηεξεηήο ησλ

θαθηαλώλ θαη ν πιεξνθνξηνδόηεο ησλ

Σνύξθσλ γηrsquo απηό θαη δελ ηνλ ρώλεπαλ νη άιινη αγάδεο ηεο πεξηνρήο θαη δελ

αληέδξαζαλ όηαλ ιίγα ρξόληα αξγόηεξα ηνλ εμόλησζαλ νη θαθηαλνί

Οη πξώηεο θήκεο ηεο επαλάζηαζεο

Παξά ηε κπζηηθόηεηα θήκεο πσο ηα θαθηά εηνηκάδνληαλ λα ζεθσζνύλ δηέηξεραλ ηηο

άγξηεο αθξνγηαιηέο θαηέβαηλαλ ζηα βάζε ησλ επηά κεγάισλ θαξαγγηώλ θαη έθηαλαλ

σο ηηο δεθάδεο θνξπθέο πνπ πςώλνπλ ην κεγαιείν ησλ Μαδάξσλ σο δπόκηζη

ρηιηόκεηξα ςειά Οη Σνύξθνη ήηαλ θνβηζκέλνη από ηηο θήκεο γηα ηνλ ξσζηθό ζηόιν πνπ

είρε θαηαθιύζεη ην Αηγαίν Καη πεξίκελαλ αλήζπρνη ηελ έθξεμε

Η επηζηξνθή ηνπ Δαζθαινγηάλλε θαη νη ξσζηθέο ππνζρέζεηο

Ο Γαζθαινγηάλλεο γπξλά ζηα θαθηά γεκάηνο όλεηξα θαη ελζνπζηαζκό γηα ηελ

απειεπζέξσζε ηνπ ηόπνπ ηνπ θαη κε ηόζα ραξνύκελα ζπλαηζζήκαηα δελ δπζθνιεύεηαη

θαζόινπ κηα θη έρεη θπζηθό εγεηηθό ράξηζκα λα εκςπρώζεη ηνπο ζπκπαηξηώηεο ηνπ

Σνπο θάλεη λα πηζηέςνπλ όηη ήξζε ε ώξα λα ειεπζεξσζεί ην γέλνο ησλ Διιήλσλ από

ηνπο Αγαξελνύο κε ηε βνήζεηα ηνπ μαλζνύ γέλνπο ησλ Ρώζσλ δειαδή όπσο

πξνέιεγε ν ρξεζκόο ηεο laquoΟπηαζίαοraquo ηνπ Αγαζαγγέινπ ελόο πεξίεξγνπ βηβιίνπ πνπ

θπθινθνξνύζε επξύηαηα ηνλ 18ν αηώλα Σν βηβιίν απηό όπνηνο θη αλ ήηαλ ν ζθνπόο

εθείλνπ πνπ ην έγξαςε θη αλεμάξηεηα ηεο πξνθεηηθήο ηνπ αμίαο είλαη γεγνλόο πσο είρε

κεγάιε επίδξαζε ζην θξόλεκα ησλ Διιήλσλ αλαπηέξσζε θαη ελίζρπζε

αλακθηζβήηεηα ηηο ειπίδεο γηα ηελ απειεπζέξσζε θαη αλάζηαζε ηεο εζληθήο

θιεξνλνκηάο

Ο Γαζθαινγηάλλεο αθνύ μεπέξαζε θάπνηνο από ηνπο ελδνηαζκνύο ησλ θαπεηαλαίσλ

θαη αθνύ ηνπο βεβαίσζε όηη ν Μόζθνβνο κάρεηαη θηόιαο ζηα ειιεληθά λεξά έθπγε γηα

ηελ Αδξηαηηθή θαη γύξηζε ηα Υξηζηνύγελλα ηνπ ίδηνπ ρξόλνπ θνξησκέλνο όπια θαη

ειπίδεο

laquoΜεζνύληνο ηνπ κελόο ηεβάιraquo δειαδή ην ηέινο Ιαλνπαξίνπ 1770 νη Σνύξθνη ησλ

Υαλίσλ αλαθέξνπλ ζηνλ ζνπιηάλν όηη όπσο απνθαιύπηνπλ laquoεμ αιιεπαιιήισλ πεγώλ

γξαπηαί πιεξνθνξίαηraquo δεθάδεο ξνύζηθα πινία εηζέβαιαλ ζηε Μεζόγεην από ην

Γηβξαιηάξ Φήκεο αιιά θαη αιεζηλέο εηδήζεηο πήγαηλαλ θαη ήξρνλην αλάκεζα ζηα Υαληά

θαη ηελ Κσλζηαληηλνύπνιε Οη παζάδεο ηεο Κξήηεο παληθόβιεηνη απαγόξεπζαλ ζηνπο

Υξηζηηαλνύο λα θνξνύλ ξνύρα όκνηα κε ησλ Σνύξθσλ ηηο πόξηεο ηνπο ράξαμαλ

δηαθξηηηθά ζεκάδηαhellip

Ο Αιέμηνο Οξιώθ πνπ βξηζθόηαλ ηόηε ζηε Πάξν κε ην ξώζηθν ζηόιν ζηέιλεη μαλά

επηζηνιή ζηνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ ππόζρεηαη γηα άιιε κηα θνξά βνήζεηα αθνύ

αξρίζεη ηνλ αγώλα Με ηε γξαπηή δηαβεβαίσζε ηνπ αξκόδηνπ εθπξνζώπνπ ηεο Ρσζίαο

δελ ήηαλ δπλαηόλ λα κε πηζηέςνπλ νηη κηα νκόδνμε απηνθξαηνξία κε ηόζεο

δπλαηόηεηεο κπνξνύζε λα ηνπο εγθαηαιείςεη ζηα λύρηα ηνπ αηκνβόξνπ ζεξίνπ γηα λα

ηνπο θαηαζπαξάμεη

Η επαλάζηαζε

Μεηά ηηο θαζηεξσκέλεο ζπλειεύζεηο ζηηο

νπνίεο όινη νη laquoάλδξεο ησλ αξκάησλraquo

ςήθηδαλ ζηηο απιέο ηεο πόιεκν ή εηξήλε

νη θαπεηάληνη θίλεζαλ θαλεξά πιένλ ηηο

πξνπαξαζθεπέο Με πξόζρεκα ην Πάζρα

έθεπγαλ από ηα Κάζηξα θαη ηα πεδηλά ρσξηά

νη θαθηαλνί laquoάπνηθνηraquo θαη καδεύνληαλ ζηα

θαθηά γηα λα αξκαησζνύλ θαη λα

θαηαηαρζνύλ ζηα επαλαζηαηηθά ζώκαηα

Σνπξθηθό έγγξαθν επηζεκαίλεη όηη νη άπηζηνη απηνί laquoαλερώξεζαλ θξπθίσο εθ ησλ

ρσξίσλ όπνπ δηέκελνλ θαη ζπλεθεληξώζεζαλ άπαληεο εηο ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo

Αιιά θαλέλαο άιινο laquoθαησκεξίηεοraquo δελ θηλήζεθε

ύκθσλα κε ηνλ ιατθό πνηεηή laquoΜπάξκπα Μπαηδειηόraquo ηνλ όκεξν ηνπ Γαζθαινγηάλλε

laquoκηα κέξα ηrsquo Απξηιηνύ σο ην θνιαηζηδάθηraquo νη θαθηαλνί νξγάλσζαλ ην ζηξαηόπεδό

ηνπο ζην κηθξό νξνπέδην Κξάπε ζηελ έμνδν ηνπ θαξαγγηνύ ηνπ Καηξέ ζηα ζύλνξα κε

ηνλ Απνθόξσλα Αιιά νη πιεξνθνξίεο ηνπ Μπαηδειηνύ δελ είλαη πάληα αθξηβείο Οη

επαλαζηαηηθέο ελέξγεηεο είραλ αξρίζεη από πξηλ Αζύδνηνη θαη αζπγθξάηεηνη λεαξνί

επαλαζηάηεο είραλ νξγαλώζεη ζπζηεκαηηθέο επηζέζεηο θαηά ησλ αγάδσλ

Σελ 25 Μαξηίνπ 1770 κηα κέξα πνπ αξγόηεξα ζα γίλεη εζληθό ζύκβνιν δεθάδεο

παπάδεο πάλνπινη θαη δύν ρηιηάδεο επαλαζηάηεο κε ηνπο θαπεηάληνπο ηνπο ύζηεξα από

κηα παλεγπξηθή ιεηηνπξγία κεηά ησλ απαξαηηήησλ ππξνβνιηζκώλ θήξπμαλ ηελ

επαλάζηαζε πςώλνληαο ηελ επαλαζηαηηθή ζεκαία ζηελ Αλώπνιε

Αξρεγνί ησλ επαλαζηαηώλ εθηόο από ηνλ Γαζθαινγηάλλε αλαθέξνληαη ν Μαλνύζαθαο

ν Γησξγάθεο ν Βνπξδνπκπάο ν Υνύξδνο ν Μπνπλάηνο ν παπα ήθεο ν Βνινύδεο ν

Μσξάθεο ν θνξδίιεο θαη αξθεηνί άιινη -νη θαθηαλνί είραλ από ηόηε ην πάζνο γηα ην

θαπεηαληιίθηhellip

Ο Γαζθαινγηάλλεο κε ηνπο δηθνύο ηνπ θαηέβεθε ζηνλ Απνθόξσλα νπιηζκέλνο απηή ηε

θνξά Καη ζην θεθάιη ηνπ ηύιημε καύξν θεθαινκάληηιν ζηε ζέζε ηνπ λαπηηθνύ

θαιπαθηνύ Άιινη θαπεηάληνη πέξαζαλ ζηα Ρεζεκληώηηθα Ο Γαζθαινγηάλλεο έθηαζε

ζηε Μαιάμα θαη κε ην λαπηηθό θαλνθηάιη εξεπλνύζε ην θξεηηθό πέιαγνο γηα λα

αλαθαιύςεη ηα ξνύζηθα θαξάβηα πνπ πεξίκελε Λίγεο κέξεο πξηλ είρε απαληήζεη κε έλα

laquoΜνιώλ Λαβέraquo ζηνπο απεζηαικέλνπο ησλ Σνύξθσλ ηεξσκέλνπο πνπ έθεξλαλ

πξόηαζε ζπλδηαιιαγήο laquoΚαηrsquo νπδέλα ηξόπνλ εζπράδνκελraquo

Όκσο ηειεπηαία ζηηγκή ν Αιέμηνο Οξιόθ κε ην ξώζηθν ζηόιν

αληί λα πιεύζεη πξνο ηα Υαληά όπσο είρε ππνζρεζεί κε ηελ

επηζηνιή πξνο ηνλ Γαζθαινγηάλλε έπιεπζε πξνο ηνλ Σζεζκέ

όπνπ θαη ζπκκάρεζε κε ηνλ ηνύξθηθν ζηόιν θαη ηνπ δόζεθε ν

ηίηινο laquoΣζεζκελεζθεraquo δειαδή ληθεηήο ηνπ Σζεζκέ Η θίλεζε

απηή έκεηλε ζηελ ηζηνξία ζαλ laquoΟξισθηθάraquo θη απέδεημε όηη νη

Έιιελεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζαλ αληηπεξηζπαζκόο ηεο Ρσζίαο

απέλαληη ηεο Σνπξθίαο θαζώο κε ηε ζπλζήθε Κηνπηζνύθ-

Κατλαξηδή νη ξσζηθέο δπλάκεηο απνρώξεζαλ εγθαηαιείπνληαο

ηνπο Έιιελεο

Ο Γαζθαινγηάλλεο βιέπεη ηα ζρέδηα ηνπ λα θαηαξξένπλ κεηά ηελ εγθαηάιεηςε ησλ

Ρώζσλ ελ ηνύηνηο δελ εγθαηαιείπεη ηνλ αγώλα Γελ ππνθύπηεη πλερίδεη έζησ θη αλ

αξρίδεη λα ράλεηαη θάζε ίρλνο ειπίδαο

Ο ζνπιηάλνο είρε πιεξνθνξεζεί από ηηο 10 Απξηιίνπ ηηο θηλεηνπνηήζεηο ηνπ

Γαζθαινγηάλλε Αιιά δελ ήζειε λα θηλεζεί ρσξίο λα εμαθξηβώζεη ηηο πιεξνθνξίεο ηηο

7 Μαΐνπ ηνπ 1770 έθηαζε ζην Μεγάιν Κάζηξν απηνθξαηνξηθό θηξκάλη πνπ όξηδε laquoΑλ

εμαθξηβώζεηε όηη πξάγκαηη νύηνη (νη θαθηαλνί) ηπγράλνπζη επαλαζηάηεο θαη

ζηαζηαζηέο εληζρύνπλ δε ηνπο ερζξνύο ηεο πίζηεσο θαη πξνβαίλνπλ εηο

πξάμεηο αλαηξεπηηθάοhellip ηόηε πάληεο πκείο ελ νκνθσλία εθζηξαηεύζαηε

ελαληίνλ ηνπο θαη πξνβήηε εηο ηελ ζθαγήλ θαη ηνλ αθαληζκόλ απηώλhellipraquo

ην κεηαμύ νη επαλαζηάηεο εμόλησλαλ ηνπο Σνπξθνθξεηηθνύο ηνπ θάκπνπ θαη ηηο

θξνπξέο ησλ κηθξώλ πύξγσλ

Καηά ηα ηνπξθηθά αξρεία ζηηο 28 Μαΐνπ ν αξρεγόο ηνπ ζηξαηνύ πνπ είρε εληνιή λα

ρηππήζεη ηνπο επαλαζηάηεο αλαθέξεη όηη νη πξνζπάζεηέο ηνπ λα εζπράζεη ηνπο

θαθηαλνύο απέηπραλ Ο εγνύκελνο ηνπ Πξέβειε θαη ν επίζθνπνο Αξθαδίαο (Μεζαξάο)

πνπ έζηεηιε γηα ζπκθσλίεο εθδηώρζεθαλ από ηνλ Γαζθαινγηάλλε Οη κάρεο κε ηνλ

ζηξαηό πνπ ζπγθεληξώζεθε ζηηο Βξύζεο άξρηζαλ ηηο ύζηεξεο κέξεο ηνπ Μαΐνπ

Οη ηνπξθηθέο δπλάκεηο ρηππνύζαλ ηα θαθηά από δπν κέξε Από ηελ αλαηνιηθή

δηάβαζε πεξηνρή Σζηιίβδηθα ndash Καιιηθξάηεο Καη θαηά κέησπνλ από ηελ Κξάπε πξνο

Ξπιόδεκα Οη ζπγθξνύζεηο ζπλερίδνληαλ λύρηα θαη κέξα θαη ην αίκα πιεκκύξηδε ηα

απρκεξά βνπλά θαη ην ηζηνξηθό ιαγθάδη ηνπ Καηξέ Οη πξώηνη λεθξνί όκσο δελ ήηαλ

νύηε Σνύξθνη νύηε επαλαζηάηεο Ήηαλ Υξηζηηαλνί άκαρνη πνπ νη Σνύξθνη

ρξεζηκνπνηνύζαλ γηα κεηαθνξείο -ζαθνπιηέξεδεο- θαη ηνπο έζηελαλ κπξνζηά από ηα

δηθά ηνπο ηκήκαηα γηα λα δερζνύλ πξώηνη ηα ππξά ησλ επαλαζηαηώλ

Η ύζηαηε κάρε

Η ππεξνρή ησλ Σνύξθσλ ζε αξηζκό θαη ε απνπζία βνήζεηαο αλάγθαζαλ ηνλ

Γαζθαινγηάλλε λα αλαδηπισζεί ζηα βνπλά θαη ηα πεξάζκαηα Ο αξρεγόο

απνγνεηεπκέλνο από ηελ απαηειή ζηάζε ησλ Ρώζσλ ζπγθέληξσζε όια ηα ηκήκαηα

ζηηο πύιεο ησλ θαθηώλ

Παξά ηελ ηεξάζηηα αξηζκεηηθή ππεξνρή ηνπ

ερζξνύ δίλεη θνληθόηαηε κάρε ζηα ζηελά ηεο

Νίκπξνπ πνπ θξαηά δύν νιόθιεξεο κέξεο Ο

ζθνπόο ηνπ δελ είλαη θπζηθά λα εκπνδίζεη ηε

πξνέιαζε ηνπ ερζξνύ αιιά λα ηελ θαζπζηεξήζεη

γηα λα δνζεί θαηξόο ζηα γπλαηθόπαηδα λα

επηβηβαζζνύλ ζηα θαξάβηα κηα θαη δελ ππήξρε

πηα άιιε ζσηεξία

Ο Σνύξθνο ζεξαζθέξεο αλαθέξεη γξαπηώο ζηνλ παζά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ ηελ 20ή

ηνπ κελόο αθέξ 1184 δειαδή ηελ 6ε Ινπλίνπ 1770 όηη laquoν ζηξαηόο έθζαζε εηο

ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo θαη επεηέζε laquoθαηά ησλ ιεζηώλraquo κε ηειεβόια

ηνπθέθηα θαη ινηπά πνιεκηθά όξγαλα () θαηαζθάδσλ θαη εμνινζξεύσλ

απηνύοraquo

Ο αγώλαο ήηαλ ζθιεξόο θαη άληζνο Αιιά ν ηόπνο επλννύζε ηνπο επαλαζηάηεο Οη

Σνύξθνη έπξεπε λα πεξάζνπλ από θαξάγγηα θαη άλπδξα βνπλά Οη θαθηαλνί ηνπο

πεξίκελαλ παληνύ ηνπο αηθληδίαδαλ θπινύζαλ αθόκε θαη βξάρνπο από ηηο πιαγηέο θαη

ηνπο απνδεθάηηδαλ Οη ζηξαηηώηεο πνπ πξνρσξνύζαλ ζπληεηαγκέλνη καδί κε ηα

ππνδύγηα δελ κπνξνύζαλ λα ακπλζνύλ ζrsquo απηή ηελ πξσηνθαλή κνξθή πνιέκνπ

Οη κέξεο πεξλνύζαλ Γίςα θαη δέζηε βαζάληδε ηνπο εηζβνιείο Οη θαθηαλνί έδηδαλ θαη

κάρεο laquoεθ παξαηάμεσοraquo ζηελ είζνδν θάζε ρσξηνύ Οη Σνύξθνη πεξλνύζαλ αθήλνληαο

εθαηνληάδεο λεθξνύο ζηα ιαγθνπεξάκαηα θαη ζηα πνξνθάξαγγα

Οη Σνύξθνη πιεξνθνξνύληαη όηη ηα γπλαηθόπαηδα έρνπλ ζθνπό λα επηβηβαζζνύλ ζηα

θαξάβηα γηα λα δξαπεηεύζνπλ θη ακέζσο 6000 ζηξαηόο θαηαθζάλεη ζηελ Αλώπνιε γηα

λα ηα εκπνδίζεη Δθηαθόζηνη σο νρηαθόζηνη θαθηαλνί πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή

ηξέρνπλ γηα λα ηα πξνζηαηεύζνπλ Πάλσ από ην Λνπηξό γίλεηαη άγξηα κάρε ζηήζνο κε

ζηήζνο κε ην καραίξη γηαηί κε ηα όπια ππήξρε θίλδπλνο λα θηππήζνπλ ηα

γπλαηθόπαηδα

Από ηνπο 700-800 άλδξεο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

έρνπλ ζθνησζεί νη 300 όκσο θαη νη Σνύξθνη

πιήξσζαλ κε ηίκεκα 1000 λεθξνύο αιιά κπαίλνπλ

ζην ηέινο ζηελ Αλώπνιε Άξρηζε άγξηα ζθαγή

Άλδξεο θαη γπλαίθεο πνιεκνύλ απεγλσζκέλα ώζπνπ

ζθνηώζεθαλ όινη θαη όιεο Μόλν εθαηό

γπλαηθόπαηδα πνπ αηρκαιώηηζαλ νη Σνύξθνη

επέδεζαλ από ηνύην ην άγξην καθειεηό Οη Σνύξθνη

απν εθεί θαη κεηά ζπλέρηδαλ ην εμνλησηηθό ηνπο

έξγν θόβνληαο δέληξα μεξηδώλνληαο ακπέιηα

Όζνπο άλδξεο ζπιιάκβαλαλ ηνπο έζθαδαλ επί

ηόπνπ ελώ ηηο άζρεκεο γπλαίθεο ηα παηδηά θαη ηνπο

γέξνπο ηνπο έξηρλαλ ζε γθξεκνύο γηα λα

δηαζθεδάζνπλ

ηε δηάξθεηα ηνύηεο ηεο θνληθήο κάρεο ν Γαζθαινγηάλλεο είρε ζηείιεη ηε γπλαίθα ηνπ

καδί κε ηηο δύν κεγάιεο ηνπ θόξεο ηε Μαξία θαη ηελ Αλζνύζα ζην Λνπηξό γηα λα

κπνπλ ζην θαξάβη ηνπ Όκσο ζην δξόκν ηξαπκαηίζηεθε ε γνπξνκαιιίλε θαη νη θόξεο

ηεο λνκίδνληαο όηη ζθνηώζεθε ηξέρνπλ απειπηζκέλεο ρσξίο λα μέξνπλ πνπ πεγαίλνπλ

κε απνηέιεζκα λα πέζνπλ ζηα ρέξηα ησλ Σνύξθσλ πνπ όηαλ έκαζαλ όηη είλαη θόξεο ηνπ

αξρεγνύ ηηο παξέδσζαλ ζην ζεξαζθέξε

Ο Γαζθαινγηάλλεο ελ ησ κεηαμύ θαηεβαίλεη ζην Λνπηξό καζαίλεη ην ρακό ησλ παηδηώλ

ηνπ βιέπεη ηε γεληθή θαηαζηξνθή θαη ζηε απειπηζία ηνπ πάλσ απνθαζίδεη λα

παξαδνζεί ζηνλ παζά Οη άιινη αξρεγνί όκσο δελ ηνλ αθήλνπλ λα πξαγκαηνπνηήζεη ηε

ζθέςε ηνπ

Ο παζάο ηνπ έζηεηιε επηζηνιή παξαθαιώληαο ηνλ λα παξαδνζεί θαη κε ηελ ππόζρεζε

νηη αλ θάλεη απηό πνπ ηνπ έιεγε όρη κόλν δελ ζα βιάςεη ηα θαθηά αιιά ζα θύγεη

ακέζσο απν εθεί Ο Γαζθαινγηάλλεο ζπγθαιεί γεληθή ζπλέιεπζε ζηα Κξνύζηα γηα λα

ηνπο αλαθνηλώζεη ηελ πξόηαζε όκσο ε ζπλέιεπζε απνθαζίδεη νκόθσλα όηη ζα

ζπλερίζεη ηνλ αγώλα θαη απαληνύλ ζην παζά νηη δελ ζα παξαδνζνύλ πνηέ Καη ε

ηειεπηαία πξάμε ηνπ αηκαηεξνύ δξάκαηνο παίδεηαη ζην θαξάγγη ηεο Αξάδαηλαο έλα από

ηα πην σξαία θαη επηβιεηηθά θαξάγγηα ησλ Λεπθώλ Οξέσλ κε θαηαθόξπθεο πιεπξέο

εθαηνληάδσλ κέηξσλ

Οη Σνύξθνη καδεύηεθαλ ρακειά θαη ζηξαηνπέδεπζαλ ζην Φξαγθνθάζηειιν όπνπ

ππάξρεη λεξό γηαηί νη θαθηαλνί δειεηεξίαζαλ όια ηα πεγάδηα ηεο πεξηνρήο Καη από

θεη κε επηδξνκέο θαη ελέδξεο πξνζπαζνύζαλ λα

ζπιιάβνπλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε Η εληνιή ηνπ παζά

ήηαλ ξεηή Να ζπιιεθζεί δσληαλόο ν αξρεγόο

Αιιηώο ν ζηξαηόο παξά ηηο απώιεηεο θαη ηηο δαπάλεο

δελ ζα έθεπγε από ηα θαθηά

Αιιά θαη νη θαθηαλνί βξίζθνληαλ ζε ηξαγηθή ζέζε

Όια ηα ρσξηά θακέλα Σα θνπάδηα ηα ζπίηηα νη

ζνδεηέο ιεειαηεκέλεο Καη έθηαλαλ νη ςπρξέο κέξεο

ηνπ Φζηλνπώξνπ ε ιίγν ζα θαηέβαηλαλ ρηόληα ζηα

βνπλά Οη ζάιαζζεο ζα αγξίεπαλ Σα γπλαηθόπαηδα ζα

αθαλίδνληαλ Μέζα ζrsquo απηό ην ηξνκεξό θιίκα ν

Γαζθαινγηάλλεο απνθάζηζε λα δερζεί ηηο επίκνλεο

πξνηάζεηο ησλ παζάδσλ Οη θήξπθεο θξαύγαδαλ θάζε

κέξα

laquoΑλ παξαδνζεί ν Δαζθαινγηάλλεο εκείο ζα θύγνπκε από ηα θαθηά θαη ζα

ρνξεγήζνπκε γεληθή ακλεζηία Ο Δαζθαινγηάλλεο ζα θξαηεζεί γηα έλα

δηάζηεκα ζαλ εγγύεζε όηη δελ ζα ζπλερηζζεί ε επαλάζηαζεraquo

Παξά ηελ θπζηθή θάιπςε ηνπ γλώξηκνπ ηόπνπ ε λίθε ήηαλ αδύλαηε γηα ηνπο

θαθηαλνύο Γξήγνξα νη Σνύξθνη ηνπο πεξηθπθιώλνπλ θαη όζνη επέδεζαλ

αλαγθάζηεθαλ λα δηαζθνξπηζηνύλ ζηα όξε γηα λα ζσζεί ν θαζέλαο όπσο κπνξνύζε

Μεξηθνί ηόηε έθπγαλ από ηε Κξήηε θαη δελ μαλαγύξηζαλ πνηέ πηα Όζνη παξέκεηλαλ

θαηέβαηλαλ ζαλ αεηνί ηε λύθηα από ηηο θνξπθέο ησλ βνπλώλ ζηα ηνπξθνρώξηα ησλ

γύξσ επαξρηώλ ζθνηώλνληαο όζνπο αγάδεο ζπλαληνύζαλ θαη άξπαδαλ όηη έβξηζθαλ

γηα λα ζξέςνπλ ηα πεηλαζκέλα παηδηά ηνπο Οη αγάδεο δελ ηνικνύζαλ λα βγνπλ από ηα

ζπίηηα ηνπο θαη παξά ηε λίθε ηνπο ήηαλ ηξνκνθξαηεκέλνη Κη ν παζάο δελ ήζειε λα

αθήζεη ηα θαθηά ξεκαγκέλα αιιά αθόκε αλππόηαθηα αθνύ θαλέλαο δελ laquoεκνύηηζεraquo

δελ εδήισζε ππνηαγή

Γηα λα ελζαξξύλεη ην Γαζθαινγηάλλε λα παξαδνζεί ηνπ ζηέιλεη θη άιιν γξάκκα ζε

ήπην ηόλν όκσο ηνύηε ηε θνξά

αλ έξζεηο λα κηιήζσκε θαη ζαλ αληακσζνύκε νύια ζε λα ζπκπαζεζηνύλ θαη θίινη ζα

γελνύκε

Κη εθείλνο θάησ από ην βάξνο ηεο επζύλεο γηα ηέηνηα πξσηνθαλή θαηαζηξνθή έζησ

θαη αλ ε πξόζεζή ηνπ δελ ήηαλ θακηά άιιε πέξα από ηε επηζπκία λα ειεπζεξώζεη ηνλ

ηόπν ηνπ από ην δπγό ησλ ηπξάλλσλ ζεσξεί ηνλ εαπηό ηνπ ζαλ θύξην ππεύζπλν θαη

απνθαζίδεη λα παξαδνζεί λνκίδνληαο όηη έηζη ζα εμηιεσζεί

Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη

κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ

εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο

Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ

Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο

αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε

εληειώο

Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα

παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε

ηνπ

Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ

ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο

Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη

ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα

Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν

ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ

Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην

παζά

Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο

αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα

θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε

Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο

Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ

παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε

νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο

Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά

λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ

ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο

Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε

θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ

ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ

Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ

κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα

βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα

δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα

Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί

ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο

άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο

ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε

ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή

λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ

Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα

παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο

ηνπ

Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ

πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

ηνπ

Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε

ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο

βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν

- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία

Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα

ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo

όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο

ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία

ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη

Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη

εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν

Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ

ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό

- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν

δήκηνο

Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα

ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη

έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην

πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην

επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ

λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε

Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη

πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ

Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ

κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ

μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ

σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα

ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο

- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο

Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ

δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ

άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ

Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε

Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ

πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο

πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ

αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν

Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο

πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ

θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο

Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή

Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ

ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε

ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο

δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo

Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ

θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν

Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν

θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα

δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό

ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά

Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη

θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ

εθδίθεζε

πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ

παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν

ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ

Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα

γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο

γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ

επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ

αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo

Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο

πιαηείαο Διεπζεξίαο

Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από

έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ

Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ

ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ

πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο

ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα

θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο

άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ

θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο

Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη

όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο

πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή

ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ

έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ

βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo

Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε

Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ

Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην

Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην

ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε

ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε

πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο

Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ

Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα

Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί

πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ

Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην

ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο

Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά

ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ

άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην

γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο

ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα

θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε

ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν

ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ

αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν

λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα

ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα

έκκεηξν κπζηζηόξεκα

Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο

ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε

παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)

Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ

θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη

ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo

Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ

έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι

Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο

ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ

ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη

ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο

Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη

όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά

ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην

Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ

Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο

(17 Ινπλίνπ 1771)

Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ

ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ

ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo

εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη

(πξώην κέξνο)

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη

λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ

Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη

λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε

Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε

θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε

νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε

κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]

Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν

θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ

λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ

Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo

Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο

Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο

Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη

λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε

λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα

θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα

λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν

πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν

Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo

laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ

θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ

Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα

θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα

Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα

λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα

νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ

θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ

θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο

ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο

Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα

Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα

θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη

ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo

Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο

θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο

πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]

θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ

θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε

λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο

λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο

θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε

ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo

laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη

Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη

κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη

ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη

Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην

γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo

Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ

laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ

νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ

θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη

θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη

θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη

δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]

θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη

θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo

Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ

γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ

Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία

παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία

Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε

πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ

θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ

θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ

θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ

Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε

λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ

θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν

Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη

laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη

επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε

Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε

ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo

Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]

εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη

Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη

λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo

Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ

πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν

θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε

πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]

θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα

θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα

Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη

λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη

Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη

ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη

laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη

πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη

κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε

ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε

άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα

ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo

Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]

θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη

λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]

θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη

Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν

γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ

γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε

γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη

Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο

πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο

ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη

θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη

laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]

γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ

Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ

θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ

πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ

πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]

λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ

θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα

λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα

λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]

ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo

Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη

θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]

ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ

κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ

πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ

λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ

λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο

γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo

Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]

νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη

ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ

κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ

ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη

θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη

θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα

ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα

Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα

παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα

έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη

ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]

Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]

θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη

αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη

ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε

λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη

Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο

θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο

κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη

ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]

θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]

laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο

λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο

κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]

θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη

άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ

γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo

Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα

θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα

Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα

θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα

Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν

λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην

γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη

λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε

Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα

λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα

Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]

θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο

Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε

θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ

λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ

κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε

θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη

θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα

ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια

Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο

ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]

θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη

θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη

πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα

πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα

ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα

θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ

ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ

Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα

από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα

ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε

θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη

Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη

θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]

Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη

γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο

πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο

πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα

εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα

Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ

θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]

θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα

κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα

Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα

επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα

Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο

αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο

θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ

νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν

Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη

θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη

Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα

θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα

Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ

εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ

Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα

κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα

κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ

θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ

ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]

αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα

Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]

θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]

Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]

εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο

ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα

ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα

πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα

κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα

Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο

πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]

αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα

πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα

ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε

άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε

Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα

Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα

ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα

απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα

θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα

θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα

ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη

θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη

θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα

νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα

θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ

θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ

Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε

νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε

Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν

σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν

ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ

θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip

(δεύηεξν κέξνο)

Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο

πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο

ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]

εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο

ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]

θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα

κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα

Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

Ο Γαζθαινγηάλλεο αθνύ μεπέξαζε θάπνηνο από ηνπο ελδνηαζκνύο ησλ θαπεηαλαίσλ

θαη αθνύ ηνπο βεβαίσζε όηη ν Μόζθνβνο κάρεηαη θηόιαο ζηα ειιεληθά λεξά έθπγε γηα

ηελ Αδξηαηηθή θαη γύξηζε ηα Υξηζηνύγελλα ηνπ ίδηνπ ρξόλνπ θνξησκέλνο όπια θαη

ειπίδεο

laquoΜεζνύληνο ηνπ κελόο ηεβάιraquo δειαδή ην ηέινο Ιαλνπαξίνπ 1770 νη Σνύξθνη ησλ

Υαλίσλ αλαθέξνπλ ζηνλ ζνπιηάλν όηη όπσο απνθαιύπηνπλ laquoεμ αιιεπαιιήισλ πεγώλ

γξαπηαί πιεξνθνξίαηraquo δεθάδεο ξνύζηθα πινία εηζέβαιαλ ζηε Μεζόγεην από ην

Γηβξαιηάξ Φήκεο αιιά θαη αιεζηλέο εηδήζεηο πήγαηλαλ θαη ήξρνλην αλάκεζα ζηα Υαληά

θαη ηελ Κσλζηαληηλνύπνιε Οη παζάδεο ηεο Κξήηεο παληθόβιεηνη απαγόξεπζαλ ζηνπο

Υξηζηηαλνύο λα θνξνύλ ξνύρα όκνηα κε ησλ Σνύξθσλ ηηο πόξηεο ηνπο ράξαμαλ

δηαθξηηηθά ζεκάδηαhellip

Ο Αιέμηνο Οξιώθ πνπ βξηζθόηαλ ηόηε ζηε Πάξν κε ην ξώζηθν ζηόιν ζηέιλεη μαλά

επηζηνιή ζηνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ ππόζρεηαη γηα άιιε κηα θνξά βνήζεηα αθνύ

αξρίζεη ηνλ αγώλα Με ηε γξαπηή δηαβεβαίσζε ηνπ αξκόδηνπ εθπξνζώπνπ ηεο Ρσζίαο

δελ ήηαλ δπλαηόλ λα κε πηζηέςνπλ νηη κηα νκόδνμε απηνθξαηνξία κε ηόζεο

δπλαηόηεηεο κπνξνύζε λα ηνπο εγθαηαιείςεη ζηα λύρηα ηνπ αηκνβόξνπ ζεξίνπ γηα λα

ηνπο θαηαζπαξάμεη

Η επαλάζηαζε

Μεηά ηηο θαζηεξσκέλεο ζπλειεύζεηο ζηηο

νπνίεο όινη νη laquoάλδξεο ησλ αξκάησλraquo

ςήθηδαλ ζηηο απιέο ηεο πόιεκν ή εηξήλε

νη θαπεηάληνη θίλεζαλ θαλεξά πιένλ ηηο

πξνπαξαζθεπέο Με πξόζρεκα ην Πάζρα

έθεπγαλ από ηα Κάζηξα θαη ηα πεδηλά ρσξηά

νη θαθηαλνί laquoάπνηθνηraquo θαη καδεύνληαλ ζηα

θαθηά γηα λα αξκαησζνύλ θαη λα

θαηαηαρζνύλ ζηα επαλαζηαηηθά ζώκαηα

Σνπξθηθό έγγξαθν επηζεκαίλεη όηη νη άπηζηνη απηνί laquoαλερώξεζαλ θξπθίσο εθ ησλ

ρσξίσλ όπνπ δηέκελνλ θαη ζπλεθεληξώζεζαλ άπαληεο εηο ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo

Αιιά θαλέλαο άιινο laquoθαησκεξίηεοraquo δελ θηλήζεθε

ύκθσλα κε ηνλ ιατθό πνηεηή laquoΜπάξκπα Μπαηδειηόraquo ηνλ όκεξν ηνπ Γαζθαινγηάλλε

laquoκηα κέξα ηrsquo Απξηιηνύ σο ην θνιαηζηδάθηraquo νη θαθηαλνί νξγάλσζαλ ην ζηξαηόπεδό

ηνπο ζην κηθξό νξνπέδην Κξάπε ζηελ έμνδν ηνπ θαξαγγηνύ ηνπ Καηξέ ζηα ζύλνξα κε

ηνλ Απνθόξσλα Αιιά νη πιεξνθνξίεο ηνπ Μπαηδειηνύ δελ είλαη πάληα αθξηβείο Οη

επαλαζηαηηθέο ελέξγεηεο είραλ αξρίζεη από πξηλ Αζύδνηνη θαη αζπγθξάηεηνη λεαξνί

επαλαζηάηεο είραλ νξγαλώζεη ζπζηεκαηηθέο επηζέζεηο θαηά ησλ αγάδσλ

Σελ 25 Μαξηίνπ 1770 κηα κέξα πνπ αξγόηεξα ζα γίλεη εζληθό ζύκβνιν δεθάδεο

παπάδεο πάλνπινη θαη δύν ρηιηάδεο επαλαζηάηεο κε ηνπο θαπεηάληνπο ηνπο ύζηεξα από

κηα παλεγπξηθή ιεηηνπξγία κεηά ησλ απαξαηηήησλ ππξνβνιηζκώλ θήξπμαλ ηελ

επαλάζηαζε πςώλνληαο ηελ επαλαζηαηηθή ζεκαία ζηελ Αλώπνιε

Αξρεγνί ησλ επαλαζηαηώλ εθηόο από ηνλ Γαζθαινγηάλλε αλαθέξνληαη ν Μαλνύζαθαο

ν Γησξγάθεο ν Βνπξδνπκπάο ν Υνύξδνο ν Μπνπλάηνο ν παπα ήθεο ν Βνινύδεο ν

Μσξάθεο ν θνξδίιεο θαη αξθεηνί άιινη -νη θαθηαλνί είραλ από ηόηε ην πάζνο γηα ην

θαπεηαληιίθηhellip

Ο Γαζθαινγηάλλεο κε ηνπο δηθνύο ηνπ θαηέβεθε ζηνλ Απνθόξσλα νπιηζκέλνο απηή ηε

θνξά Καη ζην θεθάιη ηνπ ηύιημε καύξν θεθαινκάληηιν ζηε ζέζε ηνπ λαπηηθνύ

θαιπαθηνύ Άιινη θαπεηάληνη πέξαζαλ ζηα Ρεζεκληώηηθα Ο Γαζθαινγηάλλεο έθηαζε

ζηε Μαιάμα θαη κε ην λαπηηθό θαλνθηάιη εξεπλνύζε ην θξεηηθό πέιαγνο γηα λα

αλαθαιύςεη ηα ξνύζηθα θαξάβηα πνπ πεξίκελε Λίγεο κέξεο πξηλ είρε απαληήζεη κε έλα

laquoΜνιώλ Λαβέraquo ζηνπο απεζηαικέλνπο ησλ Σνύξθσλ ηεξσκέλνπο πνπ έθεξλαλ

πξόηαζε ζπλδηαιιαγήο laquoΚαηrsquo νπδέλα ηξόπνλ εζπράδνκελraquo

Όκσο ηειεπηαία ζηηγκή ν Αιέμηνο Οξιόθ κε ην ξώζηθν ζηόιν

αληί λα πιεύζεη πξνο ηα Υαληά όπσο είρε ππνζρεζεί κε ηελ

επηζηνιή πξνο ηνλ Γαζθαινγηάλλε έπιεπζε πξνο ηνλ Σζεζκέ

όπνπ θαη ζπκκάρεζε κε ηνλ ηνύξθηθν ζηόιν θαη ηνπ δόζεθε ν

ηίηινο laquoΣζεζκελεζθεraquo δειαδή ληθεηήο ηνπ Σζεζκέ Η θίλεζε

απηή έκεηλε ζηελ ηζηνξία ζαλ laquoΟξισθηθάraquo θη απέδεημε όηη νη

Έιιελεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζαλ αληηπεξηζπαζκόο ηεο Ρσζίαο

απέλαληη ηεο Σνπξθίαο θαζώο κε ηε ζπλζήθε Κηνπηζνύθ-

Κατλαξηδή νη ξσζηθέο δπλάκεηο απνρώξεζαλ εγθαηαιείπνληαο

ηνπο Έιιελεο

Ο Γαζθαινγηάλλεο βιέπεη ηα ζρέδηα ηνπ λα θαηαξξένπλ κεηά ηελ εγθαηάιεηςε ησλ

Ρώζσλ ελ ηνύηνηο δελ εγθαηαιείπεη ηνλ αγώλα Γελ ππνθύπηεη πλερίδεη έζησ θη αλ

αξρίδεη λα ράλεηαη θάζε ίρλνο ειπίδαο

Ο ζνπιηάλνο είρε πιεξνθνξεζεί από ηηο 10 Απξηιίνπ ηηο θηλεηνπνηήζεηο ηνπ

Γαζθαινγηάλλε Αιιά δελ ήζειε λα θηλεζεί ρσξίο λα εμαθξηβώζεη ηηο πιεξνθνξίεο ηηο

7 Μαΐνπ ηνπ 1770 έθηαζε ζην Μεγάιν Κάζηξν απηνθξαηνξηθό θηξκάλη πνπ όξηδε laquoΑλ

εμαθξηβώζεηε όηη πξάγκαηη νύηνη (νη θαθηαλνί) ηπγράλνπζη επαλαζηάηεο θαη

ζηαζηαζηέο εληζρύνπλ δε ηνπο ερζξνύο ηεο πίζηεσο θαη πξνβαίλνπλ εηο

πξάμεηο αλαηξεπηηθάοhellip ηόηε πάληεο πκείο ελ νκνθσλία εθζηξαηεύζαηε

ελαληίνλ ηνπο θαη πξνβήηε εηο ηελ ζθαγήλ θαη ηνλ αθαληζκόλ απηώλhellipraquo

ην κεηαμύ νη επαλαζηάηεο εμόλησλαλ ηνπο Σνπξθνθξεηηθνύο ηνπ θάκπνπ θαη ηηο

θξνπξέο ησλ κηθξώλ πύξγσλ

Καηά ηα ηνπξθηθά αξρεία ζηηο 28 Μαΐνπ ν αξρεγόο ηνπ ζηξαηνύ πνπ είρε εληνιή λα

ρηππήζεη ηνπο επαλαζηάηεο αλαθέξεη όηη νη πξνζπάζεηέο ηνπ λα εζπράζεη ηνπο

θαθηαλνύο απέηπραλ Ο εγνύκελνο ηνπ Πξέβειε θαη ν επίζθνπνο Αξθαδίαο (Μεζαξάο)

πνπ έζηεηιε γηα ζπκθσλίεο εθδηώρζεθαλ από ηνλ Γαζθαινγηάλλε Οη κάρεο κε ηνλ

ζηξαηό πνπ ζπγθεληξώζεθε ζηηο Βξύζεο άξρηζαλ ηηο ύζηεξεο κέξεο ηνπ Μαΐνπ

Οη ηνπξθηθέο δπλάκεηο ρηππνύζαλ ηα θαθηά από δπν κέξε Από ηελ αλαηνιηθή

δηάβαζε πεξηνρή Σζηιίβδηθα ndash Καιιηθξάηεο Καη θαηά κέησπνλ από ηελ Κξάπε πξνο

Ξπιόδεκα Οη ζπγθξνύζεηο ζπλερίδνληαλ λύρηα θαη κέξα θαη ην αίκα πιεκκύξηδε ηα

απρκεξά βνπλά θαη ην ηζηνξηθό ιαγθάδη ηνπ Καηξέ Οη πξώηνη λεθξνί όκσο δελ ήηαλ

νύηε Σνύξθνη νύηε επαλαζηάηεο Ήηαλ Υξηζηηαλνί άκαρνη πνπ νη Σνύξθνη

ρξεζηκνπνηνύζαλ γηα κεηαθνξείο -ζαθνπιηέξεδεο- θαη ηνπο έζηελαλ κπξνζηά από ηα

δηθά ηνπο ηκήκαηα γηα λα δερζνύλ πξώηνη ηα ππξά ησλ επαλαζηαηώλ

Η ύζηαηε κάρε

Η ππεξνρή ησλ Σνύξθσλ ζε αξηζκό θαη ε απνπζία βνήζεηαο αλάγθαζαλ ηνλ

Γαζθαινγηάλλε λα αλαδηπισζεί ζηα βνπλά θαη ηα πεξάζκαηα Ο αξρεγόο

απνγνεηεπκέλνο από ηελ απαηειή ζηάζε ησλ Ρώζσλ ζπγθέληξσζε όια ηα ηκήκαηα

ζηηο πύιεο ησλ θαθηώλ

Παξά ηελ ηεξάζηηα αξηζκεηηθή ππεξνρή ηνπ

ερζξνύ δίλεη θνληθόηαηε κάρε ζηα ζηελά ηεο

Νίκπξνπ πνπ θξαηά δύν νιόθιεξεο κέξεο Ο

ζθνπόο ηνπ δελ είλαη θπζηθά λα εκπνδίζεη ηε

πξνέιαζε ηνπ ερζξνύ αιιά λα ηελ θαζπζηεξήζεη

γηα λα δνζεί θαηξόο ζηα γπλαηθόπαηδα λα

επηβηβαζζνύλ ζηα θαξάβηα κηα θαη δελ ππήξρε

πηα άιιε ζσηεξία

Ο Σνύξθνο ζεξαζθέξεο αλαθέξεη γξαπηώο ζηνλ παζά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ ηελ 20ή

ηνπ κελόο αθέξ 1184 δειαδή ηελ 6ε Ινπλίνπ 1770 όηη laquoν ζηξαηόο έθζαζε εηο

ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo θαη επεηέζε laquoθαηά ησλ ιεζηώλraquo κε ηειεβόια

ηνπθέθηα θαη ινηπά πνιεκηθά όξγαλα () θαηαζθάδσλ θαη εμνινζξεύσλ

απηνύοraquo

Ο αγώλαο ήηαλ ζθιεξόο θαη άληζνο Αιιά ν ηόπνο επλννύζε ηνπο επαλαζηάηεο Οη

Σνύξθνη έπξεπε λα πεξάζνπλ από θαξάγγηα θαη άλπδξα βνπλά Οη θαθηαλνί ηνπο

πεξίκελαλ παληνύ ηνπο αηθληδίαδαλ θπινύζαλ αθόκε θαη βξάρνπο από ηηο πιαγηέο θαη

ηνπο απνδεθάηηδαλ Οη ζηξαηηώηεο πνπ πξνρσξνύζαλ ζπληεηαγκέλνη καδί κε ηα

ππνδύγηα δελ κπνξνύζαλ λα ακπλζνύλ ζrsquo απηή ηελ πξσηνθαλή κνξθή πνιέκνπ

Οη κέξεο πεξλνύζαλ Γίςα θαη δέζηε βαζάληδε ηνπο εηζβνιείο Οη θαθηαλνί έδηδαλ θαη

κάρεο laquoεθ παξαηάμεσοraquo ζηελ είζνδν θάζε ρσξηνύ Οη Σνύξθνη πεξλνύζαλ αθήλνληαο

εθαηνληάδεο λεθξνύο ζηα ιαγθνπεξάκαηα θαη ζηα πνξνθάξαγγα

Οη Σνύξθνη πιεξνθνξνύληαη όηη ηα γπλαηθόπαηδα έρνπλ ζθνπό λα επηβηβαζζνύλ ζηα

θαξάβηα γηα λα δξαπεηεύζνπλ θη ακέζσο 6000 ζηξαηόο θαηαθζάλεη ζηελ Αλώπνιε γηα

λα ηα εκπνδίζεη Δθηαθόζηνη σο νρηαθόζηνη θαθηαλνί πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή

ηξέρνπλ γηα λα ηα πξνζηαηεύζνπλ Πάλσ από ην Λνπηξό γίλεηαη άγξηα κάρε ζηήζνο κε

ζηήζνο κε ην καραίξη γηαηί κε ηα όπια ππήξρε θίλδπλνο λα θηππήζνπλ ηα

γπλαηθόπαηδα

Από ηνπο 700-800 άλδξεο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

έρνπλ ζθνησζεί νη 300 όκσο θαη νη Σνύξθνη

πιήξσζαλ κε ηίκεκα 1000 λεθξνύο αιιά κπαίλνπλ

ζην ηέινο ζηελ Αλώπνιε Άξρηζε άγξηα ζθαγή

Άλδξεο θαη γπλαίθεο πνιεκνύλ απεγλσζκέλα ώζπνπ

ζθνηώζεθαλ όινη θαη όιεο Μόλν εθαηό

γπλαηθόπαηδα πνπ αηρκαιώηηζαλ νη Σνύξθνη

επέδεζαλ από ηνύην ην άγξην καθειεηό Οη Σνύξθνη

απν εθεί θαη κεηά ζπλέρηδαλ ην εμνλησηηθό ηνπο

έξγν θόβνληαο δέληξα μεξηδώλνληαο ακπέιηα

Όζνπο άλδξεο ζπιιάκβαλαλ ηνπο έζθαδαλ επί

ηόπνπ ελώ ηηο άζρεκεο γπλαίθεο ηα παηδηά θαη ηνπο

γέξνπο ηνπο έξηρλαλ ζε γθξεκνύο γηα λα

δηαζθεδάζνπλ

ηε δηάξθεηα ηνύηεο ηεο θνληθήο κάρεο ν Γαζθαινγηάλλεο είρε ζηείιεη ηε γπλαίθα ηνπ

καδί κε ηηο δύν κεγάιεο ηνπ θόξεο ηε Μαξία θαη ηελ Αλζνύζα ζην Λνπηξό γηα λα

κπνπλ ζην θαξάβη ηνπ Όκσο ζην δξόκν ηξαπκαηίζηεθε ε γνπξνκαιιίλε θαη νη θόξεο

ηεο λνκίδνληαο όηη ζθνηώζεθε ηξέρνπλ απειπηζκέλεο ρσξίο λα μέξνπλ πνπ πεγαίλνπλ

κε απνηέιεζκα λα πέζνπλ ζηα ρέξηα ησλ Σνύξθσλ πνπ όηαλ έκαζαλ όηη είλαη θόξεο ηνπ

αξρεγνύ ηηο παξέδσζαλ ζην ζεξαζθέξε

Ο Γαζθαινγηάλλεο ελ ησ κεηαμύ θαηεβαίλεη ζην Λνπηξό καζαίλεη ην ρακό ησλ παηδηώλ

ηνπ βιέπεη ηε γεληθή θαηαζηξνθή θαη ζηε απειπηζία ηνπ πάλσ απνθαζίδεη λα

παξαδνζεί ζηνλ παζά Οη άιινη αξρεγνί όκσο δελ ηνλ αθήλνπλ λα πξαγκαηνπνηήζεη ηε

ζθέςε ηνπ

Ο παζάο ηνπ έζηεηιε επηζηνιή παξαθαιώληαο ηνλ λα παξαδνζεί θαη κε ηελ ππόζρεζε

νηη αλ θάλεη απηό πνπ ηνπ έιεγε όρη κόλν δελ ζα βιάςεη ηα θαθηά αιιά ζα θύγεη

ακέζσο απν εθεί Ο Γαζθαινγηάλλεο ζπγθαιεί γεληθή ζπλέιεπζε ζηα Κξνύζηα γηα λα

ηνπο αλαθνηλώζεη ηελ πξόηαζε όκσο ε ζπλέιεπζε απνθαζίδεη νκόθσλα όηη ζα

ζπλερίζεη ηνλ αγώλα θαη απαληνύλ ζην παζά νηη δελ ζα παξαδνζνύλ πνηέ Καη ε

ηειεπηαία πξάμε ηνπ αηκαηεξνύ δξάκαηνο παίδεηαη ζην θαξάγγη ηεο Αξάδαηλαο έλα από

ηα πην σξαία θαη επηβιεηηθά θαξάγγηα ησλ Λεπθώλ Οξέσλ κε θαηαθόξπθεο πιεπξέο

εθαηνληάδσλ κέηξσλ

Οη Σνύξθνη καδεύηεθαλ ρακειά θαη ζηξαηνπέδεπζαλ ζην Φξαγθνθάζηειιν όπνπ

ππάξρεη λεξό γηαηί νη θαθηαλνί δειεηεξίαζαλ όια ηα πεγάδηα ηεο πεξηνρήο Καη από

θεη κε επηδξνκέο θαη ελέδξεο πξνζπαζνύζαλ λα

ζπιιάβνπλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε Η εληνιή ηνπ παζά

ήηαλ ξεηή Να ζπιιεθζεί δσληαλόο ν αξρεγόο

Αιιηώο ν ζηξαηόο παξά ηηο απώιεηεο θαη ηηο δαπάλεο

δελ ζα έθεπγε από ηα θαθηά

Αιιά θαη νη θαθηαλνί βξίζθνληαλ ζε ηξαγηθή ζέζε

Όια ηα ρσξηά θακέλα Σα θνπάδηα ηα ζπίηηα νη

ζνδεηέο ιεειαηεκέλεο Καη έθηαλαλ νη ςπρξέο κέξεο

ηνπ Φζηλνπώξνπ ε ιίγν ζα θαηέβαηλαλ ρηόληα ζηα

βνπλά Οη ζάιαζζεο ζα αγξίεπαλ Σα γπλαηθόπαηδα ζα

αθαλίδνληαλ Μέζα ζrsquo απηό ην ηξνκεξό θιίκα ν

Γαζθαινγηάλλεο απνθάζηζε λα δερζεί ηηο επίκνλεο

πξνηάζεηο ησλ παζάδσλ Οη θήξπθεο θξαύγαδαλ θάζε

κέξα

laquoΑλ παξαδνζεί ν Δαζθαινγηάλλεο εκείο ζα θύγνπκε από ηα θαθηά θαη ζα

ρνξεγήζνπκε γεληθή ακλεζηία Ο Δαζθαινγηάλλεο ζα θξαηεζεί γηα έλα

δηάζηεκα ζαλ εγγύεζε όηη δελ ζα ζπλερηζζεί ε επαλάζηαζεraquo

Παξά ηελ θπζηθή θάιπςε ηνπ γλώξηκνπ ηόπνπ ε λίθε ήηαλ αδύλαηε γηα ηνπο

θαθηαλνύο Γξήγνξα νη Σνύξθνη ηνπο πεξηθπθιώλνπλ θαη όζνη επέδεζαλ

αλαγθάζηεθαλ λα δηαζθνξπηζηνύλ ζηα όξε γηα λα ζσζεί ν θαζέλαο όπσο κπνξνύζε

Μεξηθνί ηόηε έθπγαλ από ηε Κξήηε θαη δελ μαλαγύξηζαλ πνηέ πηα Όζνη παξέκεηλαλ

θαηέβαηλαλ ζαλ αεηνί ηε λύθηα από ηηο θνξπθέο ησλ βνπλώλ ζηα ηνπξθνρώξηα ησλ

γύξσ επαξρηώλ ζθνηώλνληαο όζνπο αγάδεο ζπλαληνύζαλ θαη άξπαδαλ όηη έβξηζθαλ

γηα λα ζξέςνπλ ηα πεηλαζκέλα παηδηά ηνπο Οη αγάδεο δελ ηνικνύζαλ λα βγνπλ από ηα

ζπίηηα ηνπο θαη παξά ηε λίθε ηνπο ήηαλ ηξνκνθξαηεκέλνη Κη ν παζάο δελ ήζειε λα

αθήζεη ηα θαθηά ξεκαγκέλα αιιά αθόκε αλππόηαθηα αθνύ θαλέλαο δελ laquoεκνύηηζεraquo

δελ εδήισζε ππνηαγή

Γηα λα ελζαξξύλεη ην Γαζθαινγηάλλε λα παξαδνζεί ηνπ ζηέιλεη θη άιιν γξάκκα ζε

ήπην ηόλν όκσο ηνύηε ηε θνξά

αλ έξζεηο λα κηιήζσκε θαη ζαλ αληακσζνύκε νύια ζε λα ζπκπαζεζηνύλ θαη θίινη ζα

γελνύκε

Κη εθείλνο θάησ από ην βάξνο ηεο επζύλεο γηα ηέηνηα πξσηνθαλή θαηαζηξνθή έζησ

θαη αλ ε πξόζεζή ηνπ δελ ήηαλ θακηά άιιε πέξα από ηε επηζπκία λα ειεπζεξώζεη ηνλ

ηόπν ηνπ από ην δπγό ησλ ηπξάλλσλ ζεσξεί ηνλ εαπηό ηνπ ζαλ θύξην ππεύζπλν θαη

απνθαζίδεη λα παξαδνζεί λνκίδνληαο όηη έηζη ζα εμηιεσζεί

Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη

κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ

εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο

Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ

Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο

αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε

εληειώο

Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα

παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε

ηνπ

Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ

ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο

Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη

ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα

Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν

ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ

Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην

παζά

Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο

αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα

θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε

Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο

Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ

παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε

νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο

Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά

λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ

ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο

Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε

θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ

ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ

Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ

κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα

βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα

δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα

Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί

ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο

άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο

ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε

ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή

λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ

Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα

παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο

ηνπ

Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ

πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

ηνπ

Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε

ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο

βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν

- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία

Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα

ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo

όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο

ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία

ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη

Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη

εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν

Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ

ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό

- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν

δήκηνο

Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα

ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη

έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην

πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην

επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ

λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε

Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη

πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ

Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ

κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ

μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ

σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα

ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο

- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο

Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ

δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ

άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ

Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε

Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ

πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο

πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ

αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν

Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο

πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ

θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο

Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή

Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ

ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε

ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο

δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo

Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ

θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν

Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν

θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα

δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό

ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά

Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη

θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ

εθδίθεζε

πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ

παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν

ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ

Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα

γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο

γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ

επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ

αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo

Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο

πιαηείαο Διεπζεξίαο

Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από

έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ

Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ

ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ

πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο

ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα

θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο

άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ

θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο

Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη

όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο

πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή

ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ

έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ

βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo

Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε

Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ

Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην

Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην

ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε

ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε

πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο

Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ

Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα

Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί

πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ

Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην

ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο

Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά

ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ

άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην

γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο

ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα

θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε

ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν

ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ

αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν

λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα

ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα

έκκεηξν κπζηζηόξεκα

Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο

ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε

παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)

Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ

θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη

ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo

Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ

έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι

Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο

ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ

ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη

ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο

Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη

όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά

ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην

Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ

Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο

(17 Ινπλίνπ 1771)

Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ

ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ

ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo

εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη

(πξώην κέξνο)

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη

λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ

Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη

λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε

Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε

θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε

νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε

κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]

Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν

θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ

λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ

Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo

Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο

Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο

Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη

λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε

λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα

θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα

λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν

πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν

Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo

laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ

θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ

Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα

θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα

Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα

λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα

νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ

θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ

θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο

ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο

Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα

Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα

θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη

ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo

Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο

θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο

πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]

θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ

θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε

λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο

λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο

θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε

ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo

laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη

Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη

κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη

ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη

Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην

γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo

Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ

laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ

νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ

θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη

θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη

θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη

δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]

θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη

θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo

Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ

γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ

Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία

παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία

Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε

πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ

θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ

θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ

θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ

Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε

λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ

θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν

Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη

laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη

επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε

Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε

ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo

Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]

εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη

Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη

λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo

Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ

πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν

θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε

πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]

θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα

θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα

Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη

λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη

Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη

ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη

laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη

πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη

κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε

ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε

άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα

ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo

Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]

θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη

λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]

θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη

Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν

γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ

γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε

γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη

Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο

πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο

ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη

θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη

laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]

γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ

Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ

θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ

πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ

πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]

λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ

θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα

λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα

λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]

ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo

Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη

θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]

ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ

κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ

πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ

λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ

λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο

γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo

Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]

νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη

ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ

κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ

ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη

θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη

θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα

ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα

Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα

παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα

έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη

ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]

Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]

θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη

αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη

ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε

λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη

Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο

θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο

κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη

ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]

θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]

laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο

λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο

κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]

θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη

άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ

γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo

Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα

θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα

Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα

θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα

Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν

λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην

γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη

λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε

Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα

λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα

Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]

θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο

Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε

θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ

λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ

κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε

θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη

θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα

ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια

Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο

ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]

θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη

θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη

πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα

πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα

ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα

θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ

ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ

Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα

από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα

ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε

θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη

Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη

θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]

Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη

γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο

πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο

πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα

εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα

Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ

θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]

θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα

κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα

Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα

επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα

Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο

αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο

θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ

νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν

Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη

θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη

Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα

θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα

Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ

εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ

Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα

κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα

κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ

θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ

ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]

αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα

Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]

θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]

Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]

εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο

ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα

ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα

πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα

κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα

Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο

πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]

αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα

πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα

ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε

άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε

Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα

Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα

ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα

απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα

θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα

θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα

ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη

θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη

θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα

νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα

θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ

θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ

Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε

νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε

Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν

σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν

ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ

θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip

(δεύηεξν κέξνο)

Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο

πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο

ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]

εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο

ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]

θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα

κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα

Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

κηα παλεγπξηθή ιεηηνπξγία κεηά ησλ απαξαηηήησλ ππξνβνιηζκώλ θήξπμαλ ηελ

επαλάζηαζε πςώλνληαο ηελ επαλαζηαηηθή ζεκαία ζηελ Αλώπνιε

Αξρεγνί ησλ επαλαζηαηώλ εθηόο από ηνλ Γαζθαινγηάλλε αλαθέξνληαη ν Μαλνύζαθαο

ν Γησξγάθεο ν Βνπξδνπκπάο ν Υνύξδνο ν Μπνπλάηνο ν παπα ήθεο ν Βνινύδεο ν

Μσξάθεο ν θνξδίιεο θαη αξθεηνί άιινη -νη θαθηαλνί είραλ από ηόηε ην πάζνο γηα ην

θαπεηαληιίθηhellip

Ο Γαζθαινγηάλλεο κε ηνπο δηθνύο ηνπ θαηέβεθε ζηνλ Απνθόξσλα νπιηζκέλνο απηή ηε

θνξά Καη ζην θεθάιη ηνπ ηύιημε καύξν θεθαινκάληηιν ζηε ζέζε ηνπ λαπηηθνύ

θαιπαθηνύ Άιινη θαπεηάληνη πέξαζαλ ζηα Ρεζεκληώηηθα Ο Γαζθαινγηάλλεο έθηαζε

ζηε Μαιάμα θαη κε ην λαπηηθό θαλνθηάιη εξεπλνύζε ην θξεηηθό πέιαγνο γηα λα

αλαθαιύςεη ηα ξνύζηθα θαξάβηα πνπ πεξίκελε Λίγεο κέξεο πξηλ είρε απαληήζεη κε έλα

laquoΜνιώλ Λαβέraquo ζηνπο απεζηαικέλνπο ησλ Σνύξθσλ ηεξσκέλνπο πνπ έθεξλαλ

πξόηαζε ζπλδηαιιαγήο laquoΚαηrsquo νπδέλα ηξόπνλ εζπράδνκελraquo

Όκσο ηειεπηαία ζηηγκή ν Αιέμηνο Οξιόθ κε ην ξώζηθν ζηόιν

αληί λα πιεύζεη πξνο ηα Υαληά όπσο είρε ππνζρεζεί κε ηελ

επηζηνιή πξνο ηνλ Γαζθαινγηάλλε έπιεπζε πξνο ηνλ Σζεζκέ

όπνπ θαη ζπκκάρεζε κε ηνλ ηνύξθηθν ζηόιν θαη ηνπ δόζεθε ν

ηίηινο laquoΣζεζκελεζθεraquo δειαδή ληθεηήο ηνπ Σζεζκέ Η θίλεζε

απηή έκεηλε ζηελ ηζηνξία ζαλ laquoΟξισθηθάraquo θη απέδεημε όηη νη

Έιιελεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζαλ αληηπεξηζπαζκόο ηεο Ρσζίαο

απέλαληη ηεο Σνπξθίαο θαζώο κε ηε ζπλζήθε Κηνπηζνύθ-

Κατλαξηδή νη ξσζηθέο δπλάκεηο απνρώξεζαλ εγθαηαιείπνληαο

ηνπο Έιιελεο

Ο Γαζθαινγηάλλεο βιέπεη ηα ζρέδηα ηνπ λα θαηαξξένπλ κεηά ηελ εγθαηάιεηςε ησλ

Ρώζσλ ελ ηνύηνηο δελ εγθαηαιείπεη ηνλ αγώλα Γελ ππνθύπηεη πλερίδεη έζησ θη αλ

αξρίδεη λα ράλεηαη θάζε ίρλνο ειπίδαο

Ο ζνπιηάλνο είρε πιεξνθνξεζεί από ηηο 10 Απξηιίνπ ηηο θηλεηνπνηήζεηο ηνπ

Γαζθαινγηάλλε Αιιά δελ ήζειε λα θηλεζεί ρσξίο λα εμαθξηβώζεη ηηο πιεξνθνξίεο ηηο

7 Μαΐνπ ηνπ 1770 έθηαζε ζην Μεγάιν Κάζηξν απηνθξαηνξηθό θηξκάλη πνπ όξηδε laquoΑλ

εμαθξηβώζεηε όηη πξάγκαηη νύηνη (νη θαθηαλνί) ηπγράλνπζη επαλαζηάηεο θαη

ζηαζηαζηέο εληζρύνπλ δε ηνπο ερζξνύο ηεο πίζηεσο θαη πξνβαίλνπλ εηο

πξάμεηο αλαηξεπηηθάοhellip ηόηε πάληεο πκείο ελ νκνθσλία εθζηξαηεύζαηε

ελαληίνλ ηνπο θαη πξνβήηε εηο ηελ ζθαγήλ θαη ηνλ αθαληζκόλ απηώλhellipraquo

ην κεηαμύ νη επαλαζηάηεο εμόλησλαλ ηνπο Σνπξθνθξεηηθνύο ηνπ θάκπνπ θαη ηηο

θξνπξέο ησλ κηθξώλ πύξγσλ

Καηά ηα ηνπξθηθά αξρεία ζηηο 28 Μαΐνπ ν αξρεγόο ηνπ ζηξαηνύ πνπ είρε εληνιή λα

ρηππήζεη ηνπο επαλαζηάηεο αλαθέξεη όηη νη πξνζπάζεηέο ηνπ λα εζπράζεη ηνπο

θαθηαλνύο απέηπραλ Ο εγνύκελνο ηνπ Πξέβειε θαη ν επίζθνπνο Αξθαδίαο (Μεζαξάο)

πνπ έζηεηιε γηα ζπκθσλίεο εθδηώρζεθαλ από ηνλ Γαζθαινγηάλλε Οη κάρεο κε ηνλ

ζηξαηό πνπ ζπγθεληξώζεθε ζηηο Βξύζεο άξρηζαλ ηηο ύζηεξεο κέξεο ηνπ Μαΐνπ

Οη ηνπξθηθέο δπλάκεηο ρηππνύζαλ ηα θαθηά από δπν κέξε Από ηελ αλαηνιηθή

δηάβαζε πεξηνρή Σζηιίβδηθα ndash Καιιηθξάηεο Καη θαηά κέησπνλ από ηελ Κξάπε πξνο

Ξπιόδεκα Οη ζπγθξνύζεηο ζπλερίδνληαλ λύρηα θαη κέξα θαη ην αίκα πιεκκύξηδε ηα

απρκεξά βνπλά θαη ην ηζηνξηθό ιαγθάδη ηνπ Καηξέ Οη πξώηνη λεθξνί όκσο δελ ήηαλ

νύηε Σνύξθνη νύηε επαλαζηάηεο Ήηαλ Υξηζηηαλνί άκαρνη πνπ νη Σνύξθνη

ρξεζηκνπνηνύζαλ γηα κεηαθνξείο -ζαθνπιηέξεδεο- θαη ηνπο έζηελαλ κπξνζηά από ηα

δηθά ηνπο ηκήκαηα γηα λα δερζνύλ πξώηνη ηα ππξά ησλ επαλαζηαηώλ

Η ύζηαηε κάρε

Η ππεξνρή ησλ Σνύξθσλ ζε αξηζκό θαη ε απνπζία βνήζεηαο αλάγθαζαλ ηνλ

Γαζθαινγηάλλε λα αλαδηπισζεί ζηα βνπλά θαη ηα πεξάζκαηα Ο αξρεγόο

απνγνεηεπκέλνο από ηελ απαηειή ζηάζε ησλ Ρώζσλ ζπγθέληξσζε όια ηα ηκήκαηα

ζηηο πύιεο ησλ θαθηώλ

Παξά ηελ ηεξάζηηα αξηζκεηηθή ππεξνρή ηνπ

ερζξνύ δίλεη θνληθόηαηε κάρε ζηα ζηελά ηεο

Νίκπξνπ πνπ θξαηά δύν νιόθιεξεο κέξεο Ο

ζθνπόο ηνπ δελ είλαη θπζηθά λα εκπνδίζεη ηε

πξνέιαζε ηνπ ερζξνύ αιιά λα ηελ θαζπζηεξήζεη

γηα λα δνζεί θαηξόο ζηα γπλαηθόπαηδα λα

επηβηβαζζνύλ ζηα θαξάβηα κηα θαη δελ ππήξρε

πηα άιιε ζσηεξία

Ο Σνύξθνο ζεξαζθέξεο αλαθέξεη γξαπηώο ζηνλ παζά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ ηελ 20ή

ηνπ κελόο αθέξ 1184 δειαδή ηελ 6ε Ινπλίνπ 1770 όηη laquoν ζηξαηόο έθζαζε εηο

ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo θαη επεηέζε laquoθαηά ησλ ιεζηώλraquo κε ηειεβόια

ηνπθέθηα θαη ινηπά πνιεκηθά όξγαλα () θαηαζθάδσλ θαη εμνινζξεύσλ

απηνύοraquo

Ο αγώλαο ήηαλ ζθιεξόο θαη άληζνο Αιιά ν ηόπνο επλννύζε ηνπο επαλαζηάηεο Οη

Σνύξθνη έπξεπε λα πεξάζνπλ από θαξάγγηα θαη άλπδξα βνπλά Οη θαθηαλνί ηνπο

πεξίκελαλ παληνύ ηνπο αηθληδίαδαλ θπινύζαλ αθόκε θαη βξάρνπο από ηηο πιαγηέο θαη

ηνπο απνδεθάηηδαλ Οη ζηξαηηώηεο πνπ πξνρσξνύζαλ ζπληεηαγκέλνη καδί κε ηα

ππνδύγηα δελ κπνξνύζαλ λα ακπλζνύλ ζrsquo απηή ηελ πξσηνθαλή κνξθή πνιέκνπ

Οη κέξεο πεξλνύζαλ Γίςα θαη δέζηε βαζάληδε ηνπο εηζβνιείο Οη θαθηαλνί έδηδαλ θαη

κάρεο laquoεθ παξαηάμεσοraquo ζηελ είζνδν θάζε ρσξηνύ Οη Σνύξθνη πεξλνύζαλ αθήλνληαο

εθαηνληάδεο λεθξνύο ζηα ιαγθνπεξάκαηα θαη ζηα πνξνθάξαγγα

Οη Σνύξθνη πιεξνθνξνύληαη όηη ηα γπλαηθόπαηδα έρνπλ ζθνπό λα επηβηβαζζνύλ ζηα

θαξάβηα γηα λα δξαπεηεύζνπλ θη ακέζσο 6000 ζηξαηόο θαηαθζάλεη ζηελ Αλώπνιε γηα

λα ηα εκπνδίζεη Δθηαθόζηνη σο νρηαθόζηνη θαθηαλνί πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή

ηξέρνπλ γηα λα ηα πξνζηαηεύζνπλ Πάλσ από ην Λνπηξό γίλεηαη άγξηα κάρε ζηήζνο κε

ζηήζνο κε ην καραίξη γηαηί κε ηα όπια ππήξρε θίλδπλνο λα θηππήζνπλ ηα

γπλαηθόπαηδα

Από ηνπο 700-800 άλδξεο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

έρνπλ ζθνησζεί νη 300 όκσο θαη νη Σνύξθνη

πιήξσζαλ κε ηίκεκα 1000 λεθξνύο αιιά κπαίλνπλ

ζην ηέινο ζηελ Αλώπνιε Άξρηζε άγξηα ζθαγή

Άλδξεο θαη γπλαίθεο πνιεκνύλ απεγλσζκέλα ώζπνπ

ζθνηώζεθαλ όινη θαη όιεο Μόλν εθαηό

γπλαηθόπαηδα πνπ αηρκαιώηηζαλ νη Σνύξθνη

επέδεζαλ από ηνύην ην άγξην καθειεηό Οη Σνύξθνη

απν εθεί θαη κεηά ζπλέρηδαλ ην εμνλησηηθό ηνπο

έξγν θόβνληαο δέληξα μεξηδώλνληαο ακπέιηα

Όζνπο άλδξεο ζπιιάκβαλαλ ηνπο έζθαδαλ επί

ηόπνπ ελώ ηηο άζρεκεο γπλαίθεο ηα παηδηά θαη ηνπο

γέξνπο ηνπο έξηρλαλ ζε γθξεκνύο γηα λα

δηαζθεδάζνπλ

ηε δηάξθεηα ηνύηεο ηεο θνληθήο κάρεο ν Γαζθαινγηάλλεο είρε ζηείιεη ηε γπλαίθα ηνπ

καδί κε ηηο δύν κεγάιεο ηνπ θόξεο ηε Μαξία θαη ηελ Αλζνύζα ζην Λνπηξό γηα λα

κπνπλ ζην θαξάβη ηνπ Όκσο ζην δξόκν ηξαπκαηίζηεθε ε γνπξνκαιιίλε θαη νη θόξεο

ηεο λνκίδνληαο όηη ζθνηώζεθε ηξέρνπλ απειπηζκέλεο ρσξίο λα μέξνπλ πνπ πεγαίλνπλ

κε απνηέιεζκα λα πέζνπλ ζηα ρέξηα ησλ Σνύξθσλ πνπ όηαλ έκαζαλ όηη είλαη θόξεο ηνπ

αξρεγνύ ηηο παξέδσζαλ ζην ζεξαζθέξε

Ο Γαζθαινγηάλλεο ελ ησ κεηαμύ θαηεβαίλεη ζην Λνπηξό καζαίλεη ην ρακό ησλ παηδηώλ

ηνπ βιέπεη ηε γεληθή θαηαζηξνθή θαη ζηε απειπηζία ηνπ πάλσ απνθαζίδεη λα

παξαδνζεί ζηνλ παζά Οη άιινη αξρεγνί όκσο δελ ηνλ αθήλνπλ λα πξαγκαηνπνηήζεη ηε

ζθέςε ηνπ

Ο παζάο ηνπ έζηεηιε επηζηνιή παξαθαιώληαο ηνλ λα παξαδνζεί θαη κε ηελ ππόζρεζε

νηη αλ θάλεη απηό πνπ ηνπ έιεγε όρη κόλν δελ ζα βιάςεη ηα θαθηά αιιά ζα θύγεη

ακέζσο απν εθεί Ο Γαζθαινγηάλλεο ζπγθαιεί γεληθή ζπλέιεπζε ζηα Κξνύζηα γηα λα

ηνπο αλαθνηλώζεη ηελ πξόηαζε όκσο ε ζπλέιεπζε απνθαζίδεη νκόθσλα όηη ζα

ζπλερίζεη ηνλ αγώλα θαη απαληνύλ ζην παζά νηη δελ ζα παξαδνζνύλ πνηέ Καη ε

ηειεπηαία πξάμε ηνπ αηκαηεξνύ δξάκαηνο παίδεηαη ζην θαξάγγη ηεο Αξάδαηλαο έλα από

ηα πην σξαία θαη επηβιεηηθά θαξάγγηα ησλ Λεπθώλ Οξέσλ κε θαηαθόξπθεο πιεπξέο

εθαηνληάδσλ κέηξσλ

Οη Σνύξθνη καδεύηεθαλ ρακειά θαη ζηξαηνπέδεπζαλ ζην Φξαγθνθάζηειιν όπνπ

ππάξρεη λεξό γηαηί νη θαθηαλνί δειεηεξίαζαλ όια ηα πεγάδηα ηεο πεξηνρήο Καη από

θεη κε επηδξνκέο θαη ελέδξεο πξνζπαζνύζαλ λα

ζπιιάβνπλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε Η εληνιή ηνπ παζά

ήηαλ ξεηή Να ζπιιεθζεί δσληαλόο ν αξρεγόο

Αιιηώο ν ζηξαηόο παξά ηηο απώιεηεο θαη ηηο δαπάλεο

δελ ζα έθεπγε από ηα θαθηά

Αιιά θαη νη θαθηαλνί βξίζθνληαλ ζε ηξαγηθή ζέζε

Όια ηα ρσξηά θακέλα Σα θνπάδηα ηα ζπίηηα νη

ζνδεηέο ιεειαηεκέλεο Καη έθηαλαλ νη ςπρξέο κέξεο

ηνπ Φζηλνπώξνπ ε ιίγν ζα θαηέβαηλαλ ρηόληα ζηα

βνπλά Οη ζάιαζζεο ζα αγξίεπαλ Σα γπλαηθόπαηδα ζα

αθαλίδνληαλ Μέζα ζrsquo απηό ην ηξνκεξό θιίκα ν

Γαζθαινγηάλλεο απνθάζηζε λα δερζεί ηηο επίκνλεο

πξνηάζεηο ησλ παζάδσλ Οη θήξπθεο θξαύγαδαλ θάζε

κέξα

laquoΑλ παξαδνζεί ν Δαζθαινγηάλλεο εκείο ζα θύγνπκε από ηα θαθηά θαη ζα

ρνξεγήζνπκε γεληθή ακλεζηία Ο Δαζθαινγηάλλεο ζα θξαηεζεί γηα έλα

δηάζηεκα ζαλ εγγύεζε όηη δελ ζα ζπλερηζζεί ε επαλάζηαζεraquo

Παξά ηελ θπζηθή θάιπςε ηνπ γλώξηκνπ ηόπνπ ε λίθε ήηαλ αδύλαηε γηα ηνπο

θαθηαλνύο Γξήγνξα νη Σνύξθνη ηνπο πεξηθπθιώλνπλ θαη όζνη επέδεζαλ

αλαγθάζηεθαλ λα δηαζθνξπηζηνύλ ζηα όξε γηα λα ζσζεί ν θαζέλαο όπσο κπνξνύζε

Μεξηθνί ηόηε έθπγαλ από ηε Κξήηε θαη δελ μαλαγύξηζαλ πνηέ πηα Όζνη παξέκεηλαλ

θαηέβαηλαλ ζαλ αεηνί ηε λύθηα από ηηο θνξπθέο ησλ βνπλώλ ζηα ηνπξθνρώξηα ησλ

γύξσ επαξρηώλ ζθνηώλνληαο όζνπο αγάδεο ζπλαληνύζαλ θαη άξπαδαλ όηη έβξηζθαλ

γηα λα ζξέςνπλ ηα πεηλαζκέλα παηδηά ηνπο Οη αγάδεο δελ ηνικνύζαλ λα βγνπλ από ηα

ζπίηηα ηνπο θαη παξά ηε λίθε ηνπο ήηαλ ηξνκνθξαηεκέλνη Κη ν παζάο δελ ήζειε λα

αθήζεη ηα θαθηά ξεκαγκέλα αιιά αθόκε αλππόηαθηα αθνύ θαλέλαο δελ laquoεκνύηηζεraquo

δελ εδήισζε ππνηαγή

Γηα λα ελζαξξύλεη ην Γαζθαινγηάλλε λα παξαδνζεί ηνπ ζηέιλεη θη άιιν γξάκκα ζε

ήπην ηόλν όκσο ηνύηε ηε θνξά

αλ έξζεηο λα κηιήζσκε θαη ζαλ αληακσζνύκε νύια ζε λα ζπκπαζεζηνύλ θαη θίινη ζα

γελνύκε

Κη εθείλνο θάησ από ην βάξνο ηεο επζύλεο γηα ηέηνηα πξσηνθαλή θαηαζηξνθή έζησ

θαη αλ ε πξόζεζή ηνπ δελ ήηαλ θακηά άιιε πέξα από ηε επηζπκία λα ειεπζεξώζεη ηνλ

ηόπν ηνπ από ην δπγό ησλ ηπξάλλσλ ζεσξεί ηνλ εαπηό ηνπ ζαλ θύξην ππεύζπλν θαη

απνθαζίδεη λα παξαδνζεί λνκίδνληαο όηη έηζη ζα εμηιεσζεί

Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη

κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ

εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο

Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ

Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο

αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε

εληειώο

Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα

παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε

ηνπ

Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ

ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο

Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη

ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα

Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν

ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ

Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην

παζά

Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο

αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα

θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε

Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο

Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ

παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε

νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο

Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά

λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ

ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο

Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε

θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ

ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ

Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ

κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα

βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα

δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα

Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί

ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο

άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο

ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε

ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή

λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ

Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα

παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο

ηνπ

Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ

πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

ηνπ

Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε

ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο

βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν

- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία

Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα

ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo

όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο

ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία

ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη

Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη

εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν

Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ

ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό

- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν

δήκηνο

Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα

ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη

έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην

πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην

επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ

λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε

Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη

πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ

Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ

κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ

μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ

σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα

ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο

- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο

Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ

δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ

άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ

Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε

Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ

πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο

πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ

αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν

Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο

πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ

θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο

Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή

Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ

ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε

ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο

δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo

Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ

θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν

Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν

θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα

δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό

ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά

Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη

θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ

εθδίθεζε

πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ

παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν

ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ

Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα

γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο

γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ

επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ

αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo

Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο

πιαηείαο Διεπζεξίαο

Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από

έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ

Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ

ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ

πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο

ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα

θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο

άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ

θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο

Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη

όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο

πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή

ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ

έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ

βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo

Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε

Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ

Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην

Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην

ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε

ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε

πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο

Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ

Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα

Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί

πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ

Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην

ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο

Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά

ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ

άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην

γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο

ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα

θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε

ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν

ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ

αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν

λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα

ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα

έκκεηξν κπζηζηόξεκα

Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο

ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε

παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)

Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ

θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη

ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo

Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ

έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι

Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο

ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ

ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη

ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο

Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη

όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά

ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην

Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ

Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο

(17 Ινπλίνπ 1771)

Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ

ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ

ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo

εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη

(πξώην κέξνο)

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη

λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ

Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη

λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε

Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε

θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε

νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε

κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]

Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν

θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ

λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ

Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo

Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο

Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο

Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη

λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε

λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα

θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα

λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν

πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν

Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo

laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ

θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ

Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα

θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα

Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα

λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα

νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ

θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ

θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο

ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο

Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα

Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα

θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη

ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo

Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο

θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο

πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]

θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ

θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε

λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο

λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο

θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε

ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo

laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη

Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη

κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη

ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη

Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην

γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo

Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ

laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ

νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ

θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη

θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη

θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη

δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]

θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη

θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo

Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ

γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ

Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία

παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία

Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε

πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ

θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ

θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ

θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ

Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε

λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ

θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν

Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη

laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη

επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε

Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε

ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo

Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]

εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη

Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη

λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo

Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ

πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν

θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε

πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]

θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα

θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα

Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη

λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη

Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη

ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη

laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη

πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη

κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε

ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε

άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα

ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo

Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]

θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη

λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]

θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη

Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν

γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ

γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε

γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη

Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο

πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο

ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη

θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη

laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]

γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ

Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ

θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ

πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ

πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]

λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ

θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα

λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα

λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]

ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo

Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη

θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]

ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ

κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ

πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ

λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ

λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο

γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo

Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]

νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη

ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ

κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ

ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη

θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη

θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα

ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα

Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα

παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα

έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη

ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]

Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]

θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη

αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη

ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε

λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη

Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο

θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο

κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη

ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]

θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]

laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο

λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο

κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]

θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη

άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ

γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo

Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα

θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα

Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα

θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα

Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν

λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην

γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη

λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε

Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα

λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα

Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]

θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο

Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε

θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ

λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ

κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε

θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη

θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα

ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια

Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο

ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]

θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη

θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη

πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα

πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα

ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα

θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ

ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ

Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα

από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα

ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε

θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη

Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη

θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]

Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη

γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο

πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο

πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα

εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα

Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ

θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]

θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα

κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα

Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα

επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα

Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο

αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο

θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ

νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν

Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη

θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη

Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα

θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα

Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ

εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ

Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα

κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα

κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ

θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ

ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]

αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα

Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]

θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]

Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]

εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο

ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα

ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα

πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα

κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα

Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο

πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]

αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα

πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα

ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε

άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε

Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα

Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα

ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα

απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα

θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα

θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα

ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη

θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη

θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα

νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα

θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ

θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ

Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε

νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε

Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν

σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν

ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ

θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip

(δεύηεξν κέξνο)

Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο

πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο

ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]

εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο

ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]

θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα

κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα

Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

θαθηαλνύο απέηπραλ Ο εγνύκελνο ηνπ Πξέβειε θαη ν επίζθνπνο Αξθαδίαο (Μεζαξάο)

πνπ έζηεηιε γηα ζπκθσλίεο εθδηώρζεθαλ από ηνλ Γαζθαινγηάλλε Οη κάρεο κε ηνλ

ζηξαηό πνπ ζπγθεληξώζεθε ζηηο Βξύζεο άξρηζαλ ηηο ύζηεξεο κέξεο ηνπ Μαΐνπ

Οη ηνπξθηθέο δπλάκεηο ρηππνύζαλ ηα θαθηά από δπν κέξε Από ηελ αλαηνιηθή

δηάβαζε πεξηνρή Σζηιίβδηθα ndash Καιιηθξάηεο Καη θαηά κέησπνλ από ηελ Κξάπε πξνο

Ξπιόδεκα Οη ζπγθξνύζεηο ζπλερίδνληαλ λύρηα θαη κέξα θαη ην αίκα πιεκκύξηδε ηα

απρκεξά βνπλά θαη ην ηζηνξηθό ιαγθάδη ηνπ Καηξέ Οη πξώηνη λεθξνί όκσο δελ ήηαλ

νύηε Σνύξθνη νύηε επαλαζηάηεο Ήηαλ Υξηζηηαλνί άκαρνη πνπ νη Σνύξθνη

ρξεζηκνπνηνύζαλ γηα κεηαθνξείο -ζαθνπιηέξεδεο- θαη ηνπο έζηελαλ κπξνζηά από ηα

δηθά ηνπο ηκήκαηα γηα λα δερζνύλ πξώηνη ηα ππξά ησλ επαλαζηαηώλ

Η ύζηαηε κάρε

Η ππεξνρή ησλ Σνύξθσλ ζε αξηζκό θαη ε απνπζία βνήζεηαο αλάγθαζαλ ηνλ

Γαζθαινγηάλλε λα αλαδηπισζεί ζηα βνπλά θαη ηα πεξάζκαηα Ο αξρεγόο

απνγνεηεπκέλνο από ηελ απαηειή ζηάζε ησλ Ρώζσλ ζπγθέληξσζε όια ηα ηκήκαηα

ζηηο πύιεο ησλ θαθηώλ

Παξά ηελ ηεξάζηηα αξηζκεηηθή ππεξνρή ηνπ

ερζξνύ δίλεη θνληθόηαηε κάρε ζηα ζηελά ηεο

Νίκπξνπ πνπ θξαηά δύν νιόθιεξεο κέξεο Ο

ζθνπόο ηνπ δελ είλαη θπζηθά λα εκπνδίζεη ηε

πξνέιαζε ηνπ ερζξνύ αιιά λα ηελ θαζπζηεξήζεη

γηα λα δνζεί θαηξόο ζηα γπλαηθόπαηδα λα

επηβηβαζζνύλ ζηα θαξάβηα κηα θαη δελ ππήξρε

πηα άιιε ζσηεξία

Ο Σνύξθνο ζεξαζθέξεο αλαθέξεη γξαπηώο ζηνλ παζά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ ηελ 20ή

ηνπ κελόο αθέξ 1184 δειαδή ηελ 6ε Ινπλίνπ 1770 όηη laquoν ζηξαηόο έθζαζε εηο

ηελ επαξρίαλ θαθίσλraquo θαη επεηέζε laquoθαηά ησλ ιεζηώλraquo κε ηειεβόια

ηνπθέθηα θαη ινηπά πνιεκηθά όξγαλα () θαηαζθάδσλ θαη εμνινζξεύσλ

απηνύοraquo

Ο αγώλαο ήηαλ ζθιεξόο θαη άληζνο Αιιά ν ηόπνο επλννύζε ηνπο επαλαζηάηεο Οη

Σνύξθνη έπξεπε λα πεξάζνπλ από θαξάγγηα θαη άλπδξα βνπλά Οη θαθηαλνί ηνπο

πεξίκελαλ παληνύ ηνπο αηθληδίαδαλ θπινύζαλ αθόκε θαη βξάρνπο από ηηο πιαγηέο θαη

ηνπο απνδεθάηηδαλ Οη ζηξαηηώηεο πνπ πξνρσξνύζαλ ζπληεηαγκέλνη καδί κε ηα

ππνδύγηα δελ κπνξνύζαλ λα ακπλζνύλ ζrsquo απηή ηελ πξσηνθαλή κνξθή πνιέκνπ

Οη κέξεο πεξλνύζαλ Γίςα θαη δέζηε βαζάληδε ηνπο εηζβνιείο Οη θαθηαλνί έδηδαλ θαη

κάρεο laquoεθ παξαηάμεσοraquo ζηελ είζνδν θάζε ρσξηνύ Οη Σνύξθνη πεξλνύζαλ αθήλνληαο

εθαηνληάδεο λεθξνύο ζηα ιαγθνπεξάκαηα θαη ζηα πνξνθάξαγγα

Οη Σνύξθνη πιεξνθνξνύληαη όηη ηα γπλαηθόπαηδα έρνπλ ζθνπό λα επηβηβαζζνύλ ζηα

θαξάβηα γηα λα δξαπεηεύζνπλ θη ακέζσο 6000 ζηξαηόο θαηαθζάλεη ζηελ Αλώπνιε γηα

λα ηα εκπνδίζεη Δθηαθόζηνη σο νρηαθόζηνη θαθηαλνί πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή

ηξέρνπλ γηα λα ηα πξνζηαηεύζνπλ Πάλσ από ην Λνπηξό γίλεηαη άγξηα κάρε ζηήζνο κε

ζηήζνο κε ην καραίξη γηαηί κε ηα όπια ππήξρε θίλδπλνο λα θηππήζνπλ ηα

γπλαηθόπαηδα

Από ηνπο 700-800 άλδξεο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

έρνπλ ζθνησζεί νη 300 όκσο θαη νη Σνύξθνη

πιήξσζαλ κε ηίκεκα 1000 λεθξνύο αιιά κπαίλνπλ

ζην ηέινο ζηελ Αλώπνιε Άξρηζε άγξηα ζθαγή

Άλδξεο θαη γπλαίθεο πνιεκνύλ απεγλσζκέλα ώζπνπ

ζθνηώζεθαλ όινη θαη όιεο Μόλν εθαηό

γπλαηθόπαηδα πνπ αηρκαιώηηζαλ νη Σνύξθνη

επέδεζαλ από ηνύην ην άγξην καθειεηό Οη Σνύξθνη

απν εθεί θαη κεηά ζπλέρηδαλ ην εμνλησηηθό ηνπο

έξγν θόβνληαο δέληξα μεξηδώλνληαο ακπέιηα

Όζνπο άλδξεο ζπιιάκβαλαλ ηνπο έζθαδαλ επί

ηόπνπ ελώ ηηο άζρεκεο γπλαίθεο ηα παηδηά θαη ηνπο

γέξνπο ηνπο έξηρλαλ ζε γθξεκνύο γηα λα

δηαζθεδάζνπλ

ηε δηάξθεηα ηνύηεο ηεο θνληθήο κάρεο ν Γαζθαινγηάλλεο είρε ζηείιεη ηε γπλαίθα ηνπ

καδί κε ηηο δύν κεγάιεο ηνπ θόξεο ηε Μαξία θαη ηελ Αλζνύζα ζην Λνπηξό γηα λα

κπνπλ ζην θαξάβη ηνπ Όκσο ζην δξόκν ηξαπκαηίζηεθε ε γνπξνκαιιίλε θαη νη θόξεο

ηεο λνκίδνληαο όηη ζθνηώζεθε ηξέρνπλ απειπηζκέλεο ρσξίο λα μέξνπλ πνπ πεγαίλνπλ

κε απνηέιεζκα λα πέζνπλ ζηα ρέξηα ησλ Σνύξθσλ πνπ όηαλ έκαζαλ όηη είλαη θόξεο ηνπ

αξρεγνύ ηηο παξέδσζαλ ζην ζεξαζθέξε

Ο Γαζθαινγηάλλεο ελ ησ κεηαμύ θαηεβαίλεη ζην Λνπηξό καζαίλεη ην ρακό ησλ παηδηώλ

ηνπ βιέπεη ηε γεληθή θαηαζηξνθή θαη ζηε απειπηζία ηνπ πάλσ απνθαζίδεη λα

παξαδνζεί ζηνλ παζά Οη άιινη αξρεγνί όκσο δελ ηνλ αθήλνπλ λα πξαγκαηνπνηήζεη ηε

ζθέςε ηνπ

Ο παζάο ηνπ έζηεηιε επηζηνιή παξαθαιώληαο ηνλ λα παξαδνζεί θαη κε ηελ ππόζρεζε

νηη αλ θάλεη απηό πνπ ηνπ έιεγε όρη κόλν δελ ζα βιάςεη ηα θαθηά αιιά ζα θύγεη

ακέζσο απν εθεί Ο Γαζθαινγηάλλεο ζπγθαιεί γεληθή ζπλέιεπζε ζηα Κξνύζηα γηα λα

ηνπο αλαθνηλώζεη ηελ πξόηαζε όκσο ε ζπλέιεπζε απνθαζίδεη νκόθσλα όηη ζα

ζπλερίζεη ηνλ αγώλα θαη απαληνύλ ζην παζά νηη δελ ζα παξαδνζνύλ πνηέ Καη ε

ηειεπηαία πξάμε ηνπ αηκαηεξνύ δξάκαηνο παίδεηαη ζην θαξάγγη ηεο Αξάδαηλαο έλα από

ηα πην σξαία θαη επηβιεηηθά θαξάγγηα ησλ Λεπθώλ Οξέσλ κε θαηαθόξπθεο πιεπξέο

εθαηνληάδσλ κέηξσλ

Οη Σνύξθνη καδεύηεθαλ ρακειά θαη ζηξαηνπέδεπζαλ ζην Φξαγθνθάζηειιν όπνπ

ππάξρεη λεξό γηαηί νη θαθηαλνί δειεηεξίαζαλ όια ηα πεγάδηα ηεο πεξηνρήο Καη από

θεη κε επηδξνκέο θαη ελέδξεο πξνζπαζνύζαλ λα

ζπιιάβνπλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε Η εληνιή ηνπ παζά

ήηαλ ξεηή Να ζπιιεθζεί δσληαλόο ν αξρεγόο

Αιιηώο ν ζηξαηόο παξά ηηο απώιεηεο θαη ηηο δαπάλεο

δελ ζα έθεπγε από ηα θαθηά

Αιιά θαη νη θαθηαλνί βξίζθνληαλ ζε ηξαγηθή ζέζε

Όια ηα ρσξηά θακέλα Σα θνπάδηα ηα ζπίηηα νη

ζνδεηέο ιεειαηεκέλεο Καη έθηαλαλ νη ςπρξέο κέξεο

ηνπ Φζηλνπώξνπ ε ιίγν ζα θαηέβαηλαλ ρηόληα ζηα

βνπλά Οη ζάιαζζεο ζα αγξίεπαλ Σα γπλαηθόπαηδα ζα

αθαλίδνληαλ Μέζα ζrsquo απηό ην ηξνκεξό θιίκα ν

Γαζθαινγηάλλεο απνθάζηζε λα δερζεί ηηο επίκνλεο

πξνηάζεηο ησλ παζάδσλ Οη θήξπθεο θξαύγαδαλ θάζε

κέξα

laquoΑλ παξαδνζεί ν Δαζθαινγηάλλεο εκείο ζα θύγνπκε από ηα θαθηά θαη ζα

ρνξεγήζνπκε γεληθή ακλεζηία Ο Δαζθαινγηάλλεο ζα θξαηεζεί γηα έλα

δηάζηεκα ζαλ εγγύεζε όηη δελ ζα ζπλερηζζεί ε επαλάζηαζεraquo

Παξά ηελ θπζηθή θάιπςε ηνπ γλώξηκνπ ηόπνπ ε λίθε ήηαλ αδύλαηε γηα ηνπο

θαθηαλνύο Γξήγνξα νη Σνύξθνη ηνπο πεξηθπθιώλνπλ θαη όζνη επέδεζαλ

αλαγθάζηεθαλ λα δηαζθνξπηζηνύλ ζηα όξε γηα λα ζσζεί ν θαζέλαο όπσο κπνξνύζε

Μεξηθνί ηόηε έθπγαλ από ηε Κξήηε θαη δελ μαλαγύξηζαλ πνηέ πηα Όζνη παξέκεηλαλ

θαηέβαηλαλ ζαλ αεηνί ηε λύθηα από ηηο θνξπθέο ησλ βνπλώλ ζηα ηνπξθνρώξηα ησλ

γύξσ επαξρηώλ ζθνηώλνληαο όζνπο αγάδεο ζπλαληνύζαλ θαη άξπαδαλ όηη έβξηζθαλ

γηα λα ζξέςνπλ ηα πεηλαζκέλα παηδηά ηνπο Οη αγάδεο δελ ηνικνύζαλ λα βγνπλ από ηα

ζπίηηα ηνπο θαη παξά ηε λίθε ηνπο ήηαλ ηξνκνθξαηεκέλνη Κη ν παζάο δελ ήζειε λα

αθήζεη ηα θαθηά ξεκαγκέλα αιιά αθόκε αλππόηαθηα αθνύ θαλέλαο δελ laquoεκνύηηζεraquo

δελ εδήισζε ππνηαγή

Γηα λα ελζαξξύλεη ην Γαζθαινγηάλλε λα παξαδνζεί ηνπ ζηέιλεη θη άιιν γξάκκα ζε

ήπην ηόλν όκσο ηνύηε ηε θνξά

αλ έξζεηο λα κηιήζσκε θαη ζαλ αληακσζνύκε νύια ζε λα ζπκπαζεζηνύλ θαη θίινη ζα

γελνύκε

Κη εθείλνο θάησ από ην βάξνο ηεο επζύλεο γηα ηέηνηα πξσηνθαλή θαηαζηξνθή έζησ

θαη αλ ε πξόζεζή ηνπ δελ ήηαλ θακηά άιιε πέξα από ηε επηζπκία λα ειεπζεξώζεη ηνλ

ηόπν ηνπ από ην δπγό ησλ ηπξάλλσλ ζεσξεί ηνλ εαπηό ηνπ ζαλ θύξην ππεύζπλν θαη

απνθαζίδεη λα παξαδνζεί λνκίδνληαο όηη έηζη ζα εμηιεσζεί

Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη

κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ

εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο

Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ

Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο

αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε

εληειώο

Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα

παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε

ηνπ

Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ

ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο

Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη

ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα

Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν

ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ

Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην

παζά

Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο

αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα

θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε

Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο

Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ

παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε

νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο

Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά

λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ

ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο

Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε

θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ

ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ

Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ

κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα

βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα

δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα

Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί

ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο

άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο

ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε

ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή

λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ

Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα

παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο

ηνπ

Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ

πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

ηνπ

Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε

ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο

βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν

- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία

Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα

ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo

όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο

ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία

ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη

Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη

εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν

Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ

ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό

- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν

δήκηνο

Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα

ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη

έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην

πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην

επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ

λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε

Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη

πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ

Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ

κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ

μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ

σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα

ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο

- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο

Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ

δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ

άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ

Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε

Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ

πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο

πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ

αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν

Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο

πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ

θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο

Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή

Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ

ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε

ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο

δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo

Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ

θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν

Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν

θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα

δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό

ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά

Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη

θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ

εθδίθεζε

πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ

παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν

ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ

Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα

γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο

γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ

επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ

αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo

Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο

πιαηείαο Διεπζεξίαο

Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από

έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ

Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ

ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ

πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο

ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα

θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο

άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ

θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο

Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη

όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο

πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή

ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ

έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ

βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo

Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε

Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ

Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην

Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην

ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε

ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε

πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο

Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ

Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα

Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί

πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ

Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην

ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο

Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά

ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ

άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην

γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο

ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα

θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε

ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν

ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ

αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν

λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα

ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα

έκκεηξν κπζηζηόξεκα

Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο

ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε

παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)

Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ

θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη

ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo

Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ

έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι

Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο

ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ

ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη

ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο

Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη

όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά

ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην

Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ

Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο

(17 Ινπλίνπ 1771)

Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ

ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ

ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo

εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη

(πξώην κέξνο)

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη

λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ

Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη

λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε

Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε

θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε

νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε

κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]

Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν

θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ

λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ

Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo

Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο

Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο

Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη

λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε

λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα

θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα

λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν

πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν

Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo

laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ

θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ

Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα

θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα

Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα

λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα

νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ

θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ

θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο

ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο

Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα

Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα

θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη

ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo

Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο

θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο

πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]

θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ

θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε

λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο

λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο

θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε

ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo

laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη

Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη

κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη

ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη

Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην

γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo

Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ

laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ

νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ

θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη

θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη

θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη

δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]

θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη

θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo

Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ

γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ

Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία

παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία

Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε

πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ

θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ

θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ

θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ

Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε

λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ

θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν

Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη

laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη

επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε

Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε

ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo

Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]

εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη

Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη

λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo

Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ

πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν

θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε

πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]

θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα

θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα

Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη

λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη

Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη

ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη

laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη

πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη

κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε

ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε

άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα

ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo

Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]

θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη

λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]

θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη

Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν

γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ

γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε

γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη

Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο

πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο

ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη

θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη

laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]

γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ

Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ

θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ

πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ

πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]

λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ

θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα

λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα

λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]

ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo

Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη

θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]

ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ

κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ

πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ

λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ

λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο

γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo

Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]

νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη

ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ

κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ

ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη

θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη

θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα

ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα

Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα

παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα

έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη

ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]

Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]

θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη

αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη

ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε

λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη

Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο

θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο

κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη

ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]

θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]

laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο

λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο

κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]

θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη

άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ

γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo

Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα

θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα

Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα

θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα

Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν

λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην

γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη

λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε

Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα

λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα

Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]

θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο

Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε

θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ

λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ

κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε

θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη

θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα

ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια

Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο

ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]

θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη

θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη

πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα

πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα

ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα

θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ

ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ

Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα

από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα

ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε

θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη

Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη

θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]

Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη

γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο

πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο

πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα

εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα

Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ

θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]

θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα

κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα

Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα

επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα

Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο

αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο

θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ

νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν

Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη

θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη

Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα

θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα

Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ

εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ

Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα

κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα

κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ

θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ

ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]

αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα

Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]

θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]

Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]

εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο

ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα

ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα

πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα

κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα

Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο

πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]

αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα

πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα

ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε

άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε

Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα

Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα

ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα

απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα

θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα

θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα

ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη

θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη

θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα

νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα

θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ

θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ

Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε

νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε

Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν

σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν

ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ

θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip

(δεύηεξν κέξνο)

Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο

πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο

ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]

εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο

ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]

θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα

κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα

Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

Οη Σνύξθνη πιεξνθνξνύληαη όηη ηα γπλαηθόπαηδα έρνπλ ζθνπό λα επηβηβαζζνύλ ζηα

θαξάβηα γηα λα δξαπεηεύζνπλ θη ακέζσο 6000 ζηξαηόο θαηαθζάλεη ζηελ Αλώπνιε γηα

λα ηα εκπνδίζεη Δθηαθόζηνη σο νρηαθόζηνη θαθηαλνί πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή

ηξέρνπλ γηα λα ηα πξνζηαηεύζνπλ Πάλσ από ην Λνπηξό γίλεηαη άγξηα κάρε ζηήζνο κε

ζηήζνο κε ην καραίξη γηαηί κε ηα όπια ππήξρε θίλδπλνο λα θηππήζνπλ ηα

γπλαηθόπαηδα

Από ηνπο 700-800 άλδξεο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

έρνπλ ζθνησζεί νη 300 όκσο θαη νη Σνύξθνη

πιήξσζαλ κε ηίκεκα 1000 λεθξνύο αιιά κπαίλνπλ

ζην ηέινο ζηελ Αλώπνιε Άξρηζε άγξηα ζθαγή

Άλδξεο θαη γπλαίθεο πνιεκνύλ απεγλσζκέλα ώζπνπ

ζθνηώζεθαλ όινη θαη όιεο Μόλν εθαηό

γπλαηθόπαηδα πνπ αηρκαιώηηζαλ νη Σνύξθνη

επέδεζαλ από ηνύην ην άγξην καθειεηό Οη Σνύξθνη

απν εθεί θαη κεηά ζπλέρηδαλ ην εμνλησηηθό ηνπο

έξγν θόβνληαο δέληξα μεξηδώλνληαο ακπέιηα

Όζνπο άλδξεο ζπιιάκβαλαλ ηνπο έζθαδαλ επί

ηόπνπ ελώ ηηο άζρεκεο γπλαίθεο ηα παηδηά θαη ηνπο

γέξνπο ηνπο έξηρλαλ ζε γθξεκνύο γηα λα

δηαζθεδάζνπλ

ηε δηάξθεηα ηνύηεο ηεο θνληθήο κάρεο ν Γαζθαινγηάλλεο είρε ζηείιεη ηε γπλαίθα ηνπ

καδί κε ηηο δύν κεγάιεο ηνπ θόξεο ηε Μαξία θαη ηελ Αλζνύζα ζην Λνπηξό γηα λα

κπνπλ ζην θαξάβη ηνπ Όκσο ζην δξόκν ηξαπκαηίζηεθε ε γνπξνκαιιίλε θαη νη θόξεο

ηεο λνκίδνληαο όηη ζθνηώζεθε ηξέρνπλ απειπηζκέλεο ρσξίο λα μέξνπλ πνπ πεγαίλνπλ

κε απνηέιεζκα λα πέζνπλ ζηα ρέξηα ησλ Σνύξθσλ πνπ όηαλ έκαζαλ όηη είλαη θόξεο ηνπ

αξρεγνύ ηηο παξέδσζαλ ζην ζεξαζθέξε

Ο Γαζθαινγηάλλεο ελ ησ κεηαμύ θαηεβαίλεη ζην Λνπηξό καζαίλεη ην ρακό ησλ παηδηώλ

ηνπ βιέπεη ηε γεληθή θαηαζηξνθή θαη ζηε απειπηζία ηνπ πάλσ απνθαζίδεη λα

παξαδνζεί ζηνλ παζά Οη άιινη αξρεγνί όκσο δελ ηνλ αθήλνπλ λα πξαγκαηνπνηήζεη ηε

ζθέςε ηνπ

Ο παζάο ηνπ έζηεηιε επηζηνιή παξαθαιώληαο ηνλ λα παξαδνζεί θαη κε ηελ ππόζρεζε

νηη αλ θάλεη απηό πνπ ηνπ έιεγε όρη κόλν δελ ζα βιάςεη ηα θαθηά αιιά ζα θύγεη

ακέζσο απν εθεί Ο Γαζθαινγηάλλεο ζπγθαιεί γεληθή ζπλέιεπζε ζηα Κξνύζηα γηα λα

ηνπο αλαθνηλώζεη ηελ πξόηαζε όκσο ε ζπλέιεπζε απνθαζίδεη νκόθσλα όηη ζα

ζπλερίζεη ηνλ αγώλα θαη απαληνύλ ζην παζά νηη δελ ζα παξαδνζνύλ πνηέ Καη ε

ηειεπηαία πξάμε ηνπ αηκαηεξνύ δξάκαηνο παίδεηαη ζην θαξάγγη ηεο Αξάδαηλαο έλα από

ηα πην σξαία θαη επηβιεηηθά θαξάγγηα ησλ Λεπθώλ Οξέσλ κε θαηαθόξπθεο πιεπξέο

εθαηνληάδσλ κέηξσλ

Οη Σνύξθνη καδεύηεθαλ ρακειά θαη ζηξαηνπέδεπζαλ ζην Φξαγθνθάζηειιν όπνπ

ππάξρεη λεξό γηαηί νη θαθηαλνί δειεηεξίαζαλ όια ηα πεγάδηα ηεο πεξηνρήο Καη από

θεη κε επηδξνκέο θαη ελέδξεο πξνζπαζνύζαλ λα

ζπιιάβνπλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε Η εληνιή ηνπ παζά

ήηαλ ξεηή Να ζπιιεθζεί δσληαλόο ν αξρεγόο

Αιιηώο ν ζηξαηόο παξά ηηο απώιεηεο θαη ηηο δαπάλεο

δελ ζα έθεπγε από ηα θαθηά

Αιιά θαη νη θαθηαλνί βξίζθνληαλ ζε ηξαγηθή ζέζε

Όια ηα ρσξηά θακέλα Σα θνπάδηα ηα ζπίηηα νη

ζνδεηέο ιεειαηεκέλεο Καη έθηαλαλ νη ςπρξέο κέξεο

ηνπ Φζηλνπώξνπ ε ιίγν ζα θαηέβαηλαλ ρηόληα ζηα

βνπλά Οη ζάιαζζεο ζα αγξίεπαλ Σα γπλαηθόπαηδα ζα

αθαλίδνληαλ Μέζα ζrsquo απηό ην ηξνκεξό θιίκα ν

Γαζθαινγηάλλεο απνθάζηζε λα δερζεί ηηο επίκνλεο

πξνηάζεηο ησλ παζάδσλ Οη θήξπθεο θξαύγαδαλ θάζε

κέξα

laquoΑλ παξαδνζεί ν Δαζθαινγηάλλεο εκείο ζα θύγνπκε από ηα θαθηά θαη ζα

ρνξεγήζνπκε γεληθή ακλεζηία Ο Δαζθαινγηάλλεο ζα θξαηεζεί γηα έλα

δηάζηεκα ζαλ εγγύεζε όηη δελ ζα ζπλερηζζεί ε επαλάζηαζεraquo

Παξά ηελ θπζηθή θάιπςε ηνπ γλώξηκνπ ηόπνπ ε λίθε ήηαλ αδύλαηε γηα ηνπο

θαθηαλνύο Γξήγνξα νη Σνύξθνη ηνπο πεξηθπθιώλνπλ θαη όζνη επέδεζαλ

αλαγθάζηεθαλ λα δηαζθνξπηζηνύλ ζηα όξε γηα λα ζσζεί ν θαζέλαο όπσο κπνξνύζε

Μεξηθνί ηόηε έθπγαλ από ηε Κξήηε θαη δελ μαλαγύξηζαλ πνηέ πηα Όζνη παξέκεηλαλ

θαηέβαηλαλ ζαλ αεηνί ηε λύθηα από ηηο θνξπθέο ησλ βνπλώλ ζηα ηνπξθνρώξηα ησλ

γύξσ επαξρηώλ ζθνηώλνληαο όζνπο αγάδεο ζπλαληνύζαλ θαη άξπαδαλ όηη έβξηζθαλ

γηα λα ζξέςνπλ ηα πεηλαζκέλα παηδηά ηνπο Οη αγάδεο δελ ηνικνύζαλ λα βγνπλ από ηα

ζπίηηα ηνπο θαη παξά ηε λίθε ηνπο ήηαλ ηξνκνθξαηεκέλνη Κη ν παζάο δελ ήζειε λα

αθήζεη ηα θαθηά ξεκαγκέλα αιιά αθόκε αλππόηαθηα αθνύ θαλέλαο δελ laquoεκνύηηζεraquo

δελ εδήισζε ππνηαγή

Γηα λα ελζαξξύλεη ην Γαζθαινγηάλλε λα παξαδνζεί ηνπ ζηέιλεη θη άιιν γξάκκα ζε

ήπην ηόλν όκσο ηνύηε ηε θνξά

αλ έξζεηο λα κηιήζσκε θαη ζαλ αληακσζνύκε νύια ζε λα ζπκπαζεζηνύλ θαη θίινη ζα

γελνύκε

Κη εθείλνο θάησ από ην βάξνο ηεο επζύλεο γηα ηέηνηα πξσηνθαλή θαηαζηξνθή έζησ

θαη αλ ε πξόζεζή ηνπ δελ ήηαλ θακηά άιιε πέξα από ηε επηζπκία λα ειεπζεξώζεη ηνλ

ηόπν ηνπ από ην δπγό ησλ ηπξάλλσλ ζεσξεί ηνλ εαπηό ηνπ ζαλ θύξην ππεύζπλν θαη

απνθαζίδεη λα παξαδνζεί λνκίδνληαο όηη έηζη ζα εμηιεσζεί

Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη

κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ

εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο

Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ

Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο

αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε

εληειώο

Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα

παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε

ηνπ

Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ

ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο

Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη

ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα

Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν

ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ

Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην

παζά

Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο

αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα

θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε

Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο

Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ

παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε

νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο

Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά

λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ

ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο

Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε

θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ

ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ

Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ

κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα

βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα

δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα

Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί

ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο

άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο

ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε

ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή

λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ

Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα

παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο

ηνπ

Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ

πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

ηνπ

Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε

ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο

βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν

- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία

Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα

ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo

όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο

ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία

ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη

Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη

εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν

Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ

ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό

- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν

δήκηνο

Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα

ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη

έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην

πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην

επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ

λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε

Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη

πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ

Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ

κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ

μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ

σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα

ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο

- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο

Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ

δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ

άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ

Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε

Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ

πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο

πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ

αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν

Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο

πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ

θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο

Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή

Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ

ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε

ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο

δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo

Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ

θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν

Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν

θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα

δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό

ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά

Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη

θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ

εθδίθεζε

πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ

παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν

ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ

Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα

γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο

γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ

επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ

αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo

Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο

πιαηείαο Διεπζεξίαο

Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από

έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ

Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ

ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ

πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο

ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα

θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο

άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ

θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο

Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη

όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο

πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή

ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ

έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ

βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo

Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε

Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ

Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην

Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην

ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε

ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε

πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο

Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ

Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα

Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί

πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ

Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην

ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο

Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά

ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ

άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην

γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο

ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα

θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε

ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν

ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ

αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν

λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα

ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα

έκκεηξν κπζηζηόξεκα

Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο

ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε

παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)

Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ

θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη

ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo

Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ

έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι

Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο

ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ

ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη

ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο

Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη

όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά

ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην

Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ

Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο

(17 Ινπλίνπ 1771)

Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ

ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ

ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo

εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη

(πξώην κέξνο)

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη

λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ

Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη

λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε

Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε

θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε

νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε

κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]

Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν

θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ

λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ

Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo

Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο

Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο

Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη

λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε

λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα

θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα

λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν

πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν

Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo

laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ

θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ

Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα

θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα

Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα

λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα

νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ

θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ

θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο

ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο

Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα

Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα

θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη

ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo

Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο

θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο

πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]

θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ

θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε

λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο

λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο

θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε

ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo

laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη

Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη

κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη

ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη

Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην

γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo

Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ

laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ

νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ

θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη

θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη

θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη

δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]

θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη

θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo

Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ

γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ

Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία

παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία

Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε

πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ

θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ

θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ

θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ

Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε

λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ

θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν

Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη

laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη

επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε

Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε

ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo

Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]

εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη

Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη

λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo

Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ

πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν

θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε

πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]

θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα

θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα

Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη

λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη

Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη

ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη

laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη

πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη

κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε

ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε

άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα

ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo

Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]

θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη

λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]

θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη

Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν

γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ

γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε

γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη

Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο

πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο

ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη

θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη

laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]

γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ

Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ

θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ

πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ

πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]

λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ

θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα

λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα

λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]

ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo

Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη

θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]

ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ

κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ

πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ

λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ

λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο

γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo

Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]

νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη

ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ

κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ

ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη

θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη

θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα

ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα

Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα

παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα

έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη

ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]

Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]

θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη

αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη

ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε

λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη

Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο

θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο

κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη

ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]

θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]

laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο

λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο

κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]

θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη

άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ

γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo

Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα

θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα

Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα

θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα

Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν

λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην

γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη

λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε

Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα

λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα

Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]

θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο

Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε

θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ

λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ

κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε

θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη

θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα

ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια

Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο

ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]

θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη

θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη

πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα

πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα

ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα

θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ

ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ

Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα

από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα

ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε

θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη

Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη

θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]

Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη

γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο

πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο

πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα

εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα

Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ

θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]

θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα

κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα

Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα

επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα

Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο

αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο

θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ

νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν

Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη

θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη

Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα

θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα

Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ

εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ

Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα

κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα

κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ

θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ

ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]

αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα

Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]

θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]

Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]

εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο

ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα

ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα

πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα

κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα

Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο

πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]

αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα

πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα

ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε

άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε

Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα

Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα

ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα

απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα

θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα

θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα

ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη

θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη

θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα

νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα

θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ

θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ

Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε

νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε

Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν

σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν

ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ

θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip

(δεύηεξν κέξνο)

Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο

πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο

ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]

εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο

ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]

θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα

κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα

Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

Οη Σνύξθνη καδεύηεθαλ ρακειά θαη ζηξαηνπέδεπζαλ ζην Φξαγθνθάζηειιν όπνπ

ππάξρεη λεξό γηαηί νη θαθηαλνί δειεηεξίαζαλ όια ηα πεγάδηα ηεο πεξηνρήο Καη από

θεη κε επηδξνκέο θαη ελέδξεο πξνζπαζνύζαλ λα

ζπιιάβνπλ ηνλ Γαζθαινγηάλλε Η εληνιή ηνπ παζά

ήηαλ ξεηή Να ζπιιεθζεί δσληαλόο ν αξρεγόο

Αιιηώο ν ζηξαηόο παξά ηηο απώιεηεο θαη ηηο δαπάλεο

δελ ζα έθεπγε από ηα θαθηά

Αιιά θαη νη θαθηαλνί βξίζθνληαλ ζε ηξαγηθή ζέζε

Όια ηα ρσξηά θακέλα Σα θνπάδηα ηα ζπίηηα νη

ζνδεηέο ιεειαηεκέλεο Καη έθηαλαλ νη ςπρξέο κέξεο

ηνπ Φζηλνπώξνπ ε ιίγν ζα θαηέβαηλαλ ρηόληα ζηα

βνπλά Οη ζάιαζζεο ζα αγξίεπαλ Σα γπλαηθόπαηδα ζα

αθαλίδνληαλ Μέζα ζrsquo απηό ην ηξνκεξό θιίκα ν

Γαζθαινγηάλλεο απνθάζηζε λα δερζεί ηηο επίκνλεο

πξνηάζεηο ησλ παζάδσλ Οη θήξπθεο θξαύγαδαλ θάζε

κέξα

laquoΑλ παξαδνζεί ν Δαζθαινγηάλλεο εκείο ζα θύγνπκε από ηα θαθηά θαη ζα

ρνξεγήζνπκε γεληθή ακλεζηία Ο Δαζθαινγηάλλεο ζα θξαηεζεί γηα έλα

δηάζηεκα ζαλ εγγύεζε όηη δελ ζα ζπλερηζζεί ε επαλάζηαζεraquo

Παξά ηελ θπζηθή θάιπςε ηνπ γλώξηκνπ ηόπνπ ε λίθε ήηαλ αδύλαηε γηα ηνπο

θαθηαλνύο Γξήγνξα νη Σνύξθνη ηνπο πεξηθπθιώλνπλ θαη όζνη επέδεζαλ

αλαγθάζηεθαλ λα δηαζθνξπηζηνύλ ζηα όξε γηα λα ζσζεί ν θαζέλαο όπσο κπνξνύζε

Μεξηθνί ηόηε έθπγαλ από ηε Κξήηε θαη δελ μαλαγύξηζαλ πνηέ πηα Όζνη παξέκεηλαλ

θαηέβαηλαλ ζαλ αεηνί ηε λύθηα από ηηο θνξπθέο ησλ βνπλώλ ζηα ηνπξθνρώξηα ησλ

γύξσ επαξρηώλ ζθνηώλνληαο όζνπο αγάδεο ζπλαληνύζαλ θαη άξπαδαλ όηη έβξηζθαλ

γηα λα ζξέςνπλ ηα πεηλαζκέλα παηδηά ηνπο Οη αγάδεο δελ ηνικνύζαλ λα βγνπλ από ηα

ζπίηηα ηνπο θαη παξά ηε λίθε ηνπο ήηαλ ηξνκνθξαηεκέλνη Κη ν παζάο δελ ήζειε λα

αθήζεη ηα θαθηά ξεκαγκέλα αιιά αθόκε αλππόηαθηα αθνύ θαλέλαο δελ laquoεκνύηηζεraquo

δελ εδήισζε ππνηαγή

Γηα λα ελζαξξύλεη ην Γαζθαινγηάλλε λα παξαδνζεί ηνπ ζηέιλεη θη άιιν γξάκκα ζε

ήπην ηόλν όκσο ηνύηε ηε θνξά

αλ έξζεηο λα κηιήζσκε θαη ζαλ αληακσζνύκε νύια ζε λα ζπκπαζεζηνύλ θαη θίινη ζα

γελνύκε

Κη εθείλνο θάησ από ην βάξνο ηεο επζύλεο γηα ηέηνηα πξσηνθαλή θαηαζηξνθή έζησ

θαη αλ ε πξόζεζή ηνπ δελ ήηαλ θακηά άιιε πέξα από ηε επηζπκία λα ειεπζεξώζεη ηνλ

ηόπν ηνπ από ην δπγό ησλ ηπξάλλσλ ζεσξεί ηνλ εαπηό ηνπ ζαλ θύξην ππεύζπλν θαη

απνθαζίδεη λα παξαδνζεί λνκίδνληαο όηη έηζη ζα εμηιεσζεί

Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη

κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ

εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο

Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ

Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο

αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε

εληειώο

Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα

παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε

ηνπ

Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ

ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο

Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη

ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα

Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν

ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ

Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην

παζά

Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο

αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα

θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε

Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο

Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ

παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε

νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο

Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά

λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ

ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο

Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε

θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ

ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ

Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ

κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα

βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα

δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα

Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί

ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο

άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο

ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε

ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή

λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ

Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα

παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο

ηνπ

Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ

πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

ηνπ

Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε

ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο

βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν

- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία

Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα

ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo

όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο

ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία

ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη

Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη

εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν

Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ

ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό

- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν

δήκηνο

Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα

ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη

έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην

πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην

επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ

λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε

Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη

πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ

Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ

κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ

μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ

σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα

ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο

- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο

Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ

δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ

άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ

Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε

Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ

πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο

πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ

αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν

Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο

πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ

θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο

Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή

Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ

ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε

ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο

δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo

Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ

θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν

Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν

θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα

δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό

ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά

Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη

θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ

εθδίθεζε

πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ

παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν

ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ

Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα

γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο

γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ

επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ

αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo

Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο

πιαηείαο Διεπζεξίαο

Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από

έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ

Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ

ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ

πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο

ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα

θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο

άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ

θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο

Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη

όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο

πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή

ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ

έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ

βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo

Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε

Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ

Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην

Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην

ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε

ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε

πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο

Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ

Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα

Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί

πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ

Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην

ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο

Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά

ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ

άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην

γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο

ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα

θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε

ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν

ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ

αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν

λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα

ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα

έκκεηξν κπζηζηόξεκα

Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο

ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε

παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)

Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ

θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη

ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo

Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ

έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι

Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο

ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ

ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη

ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο

Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη

όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά

ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην

Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ

Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο

(17 Ινπλίνπ 1771)

Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ

ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ

ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo

εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη

(πξώην κέξνο)

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη

λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ

Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη

λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε

Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε

θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε

νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε

κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]

Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν

θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ

λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ

Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo

Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο

Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο

Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη

λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε

λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα

θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα

λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν

πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν

Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo

laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ

θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ

Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα

θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα

Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα

λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα

νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ

θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ

θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο

ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο

Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα

Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα

θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη

ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo

Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο

θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο

πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]

θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ

θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε

λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο

λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο

θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε

ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo

laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη

Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη

κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη

ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη

Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην

γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo

Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ

laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ

νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ

θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη

θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη

θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη

δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]

θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη

θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo

Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ

γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ

Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία

παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία

Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε

πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ

θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ

θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ

θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ

Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε

λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ

θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν

Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη

laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη

επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε

Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε

ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo

Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]

εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη

Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη

λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo

Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ

πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν

θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε

πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]

θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα

θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα

Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη

λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη

Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη

ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη

laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη

πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη

κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε

ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε

άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα

ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo

Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]

θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη

λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]

θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη

Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν

γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ

γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε

γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη

Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο

πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο

ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη

θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη

laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]

γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ

Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ

θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ

πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ

πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]

λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ

θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα

λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα

λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]

ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo

Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη

θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]

ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ

κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ

πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ

λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ

λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο

γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo

Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]

νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη

ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ

κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ

ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη

θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη

θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα

ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα

Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα

παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα

έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη

ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]

Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]

θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη

αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη

ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε

λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη

Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο

θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο

κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη

ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]

θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]

laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο

λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο

κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]

θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη

άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ

γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo

Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα

θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα

Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα

θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα

Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν

λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην

γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη

λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε

Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα

λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα

Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]

θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο

Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε

θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ

λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ

κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε

θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη

θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα

ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια

Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο

ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]

θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη

θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη

πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα

πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα

ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα

θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ

ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ

Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα

από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα

ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε

θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη

Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη

θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]

Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη

γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο

πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο

πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα

εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα

Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ

θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]

θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα

κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα

Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα

επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα

Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο

αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο

θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ

νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν

Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη

θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη

Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα

θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα

Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ

εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ

Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα

κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα

κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ

θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ

ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]

αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα

Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]

θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]

Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]

εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο

ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα

ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα

πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα

κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα

Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο

πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]

αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα

πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα

ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε

άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε

Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα

Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα

ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα

απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα

θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα

θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα

ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη

θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη

θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα

νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα

θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ

θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ

Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε

νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε

Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν

σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν

ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ

θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip

(δεύηεξν κέξνο)

Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο

πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο

ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]

εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο

ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]

θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα

κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα

Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

Ο παζάο ηνλ δέρεηαη ηνπ παξνπζηάδεη ηε θόξε ηνπ Μαξία γηα λα ηνλ επραξηζηήζεη θαη

κεηά άξρηζε λα ηνλ αλαθξίλεη Κάησ από ηέηνηεο ζπλζήθεο ηνλ αλαγθάδεη ζαλ

εθπξόζσπν θαη αξρεγό ηεο επαξρίαο ηνπ λα ζηείιεη επηζηνιή πνπ έιεγε ηα εμήο

Πξνο ηνπο θαπεηαλαίνπο ησλ θαθίσλ

Με ην γεληθό αξρεγό ζαο ηνλ νπνίν ζεσξώ θίιν θαη όρη αηρκάισην έδσζα ηηο

αθόινπζεο ζπκθσλίεο πνπ πξέπεη λα παξαδερηείηε όινη αιιηώο ζα ζαο θαηαζηξέςνκε

εληειώο

Πξώηνλ Ο αξρεγόο Γαζθαινγηάλλεο δελ ζα επηζηξέςεη ζηα θαθηά αιιά ζα

παξακείλεη καδί καο γηα ηξία ρξόληα κε ηελ πεξηπνίεζε θπζηθά πνπ απαηηεί ε ζέζε

ηνπ

Γεύηεξνλ Πξέπεη λα δειώζνπλ νη θαθηαλνί εγγξάθσο όηη αλαγλσξίδνπλ ηελ

ηνύξθηθε θπβέξλεζε ηεο Κξήηεο

Σξίηνλ Οη θαθηαλνί ζα εμαθνινπζνύλ λα έρνπλ ηα όπια ηνπο ζα δηνηθνύληαη

ζύκθσλα κε ηα έζηκά ηνπο θαη ζα πιεξώλνπλ θάζε ρξόλν 5000 γξόζηα

Σελ επηζηνιή κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γαζθαινγηάλλε θαη ηνπ παζά κεηαθέξνπλ δπν

ρξηζηηαλνί ζηνπ Αζθύθνπ όπνπ ήηαλ ζπγθεληξσκέλα ηα ππνιείκκαηα ησλ θαθηαλώλ

Αθνύ δελ ππήξραλ πεξηζώξηα επηινγήο γίλεηαη απνδεθηή από όινπο θαη γξάθνπλ ζην

παζά

Γερόκαζηε ηε ζπκθσλία ηνπ αξρεγνύ καο κε ηνλ εμνρόηαην βεδίξε ηεο Κξήηεο

αλαγλσξίδνπκε ηελ Σνύξθηθε θπβέξλεζε ππνζρόκεζα λα πιεξώλνπκε 5000 γξόζηα

θαη εκπηζηεπόκαζηε ηε δσή ηνπ αξρεγνύ καο ζηελ ηηκηόηεηα ηνπ εμνρόηαηνπ βεδίξε

Η ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο

Σελ απάληεζε απηή ηελ έζηεηιαλ ηελ ίδηα κέξα ζηνλ

παζά κε 500 πξόβαηα δώξν εβδνκήληα πέληε

νπιαξρεγνί ν πξσηόπαπαο θη άιινη έμε παπάδεο

Βαζηδόκελνη ζηηο laquoζπκθσλίεοraquo ηνπ Υαζάλ παζά

λόκηζαλ πσο κπνξνύζαλ αθίλδπλα λα παξνπζηαζηνύλ

ζrsquo απηόλ αθνύ είραλ δειώζεη ηελ ππνηαγή ηνπο

Σνύην αθξηβώο πεξίκελε θαη εθείλνο Αθνύ δηέηαμε

θαη ηνπο ζπλέιαβαλ ακέζσο ηνπο παίξλεη καδί ηνπ

ζην Ηξάθιεην γηα λα θνζκήζνπλ ην ζξίακβν ηνπ

Μεηά ηνπο θέξλεη ζηηο θπιαθέο ηνπ Κνύιε όπνπ

κεξηθνύο θξέκαζε ακέζσο θαη κεξηθνί πέζαλαλ από ηα

βαζαληζηήξηα Όζνη έδεζαλ δελ θαηόξζσζαλ λα

δξαπεηεύζνπλ παξά κεηά απν ρξόληα

Σνλ Γαζθαινγηάλλε θαη ηελ θόξε ηνπ ηνπο θξάηεζε ζην ζεξάγην ηνπ ν παζάο γηαηί

ήζειε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζεη ζαλ δόισκα κήπσο θαη θαηαθέξεη λα ζπιιάβεη θαη ηνπο

άιινπο ηξεηο αδειθνύο ηνπ πνπ είραλ πξνιάβεη λα θαηαθύγνπλ ζηα Κύζεξα Όκσο

ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε

ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή

λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ

Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα

παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο

ηνπ

Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ

πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

ηνπ

Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε

ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο

βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν

- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία

Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα

ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo

όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο

ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία

ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη

Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη

εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν

Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ

ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό

- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν

δήκηνο

Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα

ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη

έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην

πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην

επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ

λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε

Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη

πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ

Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ

κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ

μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ

σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα

ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο

- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο

Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ

δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ

άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ

Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε

Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ

πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο

πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ

αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν

Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο

πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ

θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο

Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή

Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ

ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε

ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο

δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo

Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ

θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν

Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν

θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα

δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό

ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά

Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη

θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ

εθδίθεζε

πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ

παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν

ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ

Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα

γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο

γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ

επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ

αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo

Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο

πιαηείαο Διεπζεξίαο

Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από

έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ

Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ

ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ

πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο

ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα

θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο

άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ

θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο

Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη

όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο

πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή

ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ

έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ

βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo

Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε

Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ

Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην

Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην

ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε

ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε

πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο

Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ

Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα

Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί

πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ

Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην

ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο

Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά

ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ

άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην

γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο

ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα

θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε

ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν

ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ

αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν

λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα

ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα

έκκεηξν κπζηζηόξεκα

Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο

ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε

παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)

Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ

θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη

ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo

Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ

έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι

Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο

ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ

ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη

ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο

Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη

όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά

ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην

Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ

Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο

(17 Ινπλίνπ 1771)

Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ

ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ

ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo

εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη

(πξώην κέξνο)

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη

λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ

Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη

λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε

Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε

θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε

νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε

κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]

Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν

θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ

λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ

Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo

Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο

Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο

Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη

λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε

λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα

θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα

λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν

πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν

Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo

laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ

θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ

Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα

θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα

Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα

λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα

νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ

θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ

θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο

ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο

Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα

Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα

θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη

ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo

Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο

θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο

πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]

θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ

θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε

λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο

λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο

θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε

ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo

laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη

Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη

κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη

ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη

Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην

γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo

Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ

laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ

νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ

θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη

θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη

θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη

δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]

θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη

θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo

Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ

γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ

Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία

παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία

Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε

πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ

θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ

θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ

θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ

Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε

λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ

θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν

Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη

laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη

επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε

Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε

ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo

Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]

εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη

Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη

λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo

Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ

πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν

θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε

πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]

θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα

θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα

Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη

λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη

Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη

ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη

laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη

πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη

κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε

ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε

άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα

ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo

Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]

θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη

λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]

θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη

Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν

γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ

γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε

γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη

Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο

πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο

ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη

θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη

laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]

γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ

Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ

θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ

πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ

πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]

λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ

θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα

λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα

λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]

ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo

Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη

θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]

ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ

κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ

πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ

λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ

λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο

γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo

Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]

νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη

ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ

κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ

ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη

θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη

θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα

ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα

Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα

παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα

έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη

ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]

Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]

θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη

αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη

ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε

λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη

Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο

θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο

κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη

ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]

θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]

laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο

λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο

κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]

θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη

άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ

γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo

Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα

θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα

Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα

θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα

Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν

λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην

γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη

λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε

Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα

λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα

Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]

θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο

Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε

θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ

λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ

κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε

θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη

θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα

ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια

Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο

ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]

θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη

θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη

πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα

πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα

ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα

θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ

ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ

Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα

από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα

ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε

θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη

Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη

θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]

Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη

γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο

πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο

πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα

εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα

Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ

θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]

θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα

κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα

Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα

επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα

Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο

αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο

θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ

νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν

Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη

θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη

Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα

θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα

Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ

εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ

Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα

κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα

κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ

θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ

ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]

αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα

Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]

θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]

Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]

εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο

ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα

ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα

πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα

κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα

Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο

πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]

αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα

πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα

ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε

άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε

Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα

Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα

ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα

απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα

θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα

θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα

ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη

θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη

θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα

νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα

θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ

θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ

Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε

νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε

Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν

σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν

ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ

θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip

(δεύηεξν κέξνο)

Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο

πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο

ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]

εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο

ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]

θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα

κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα

Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

ιίγν θαηξό κεηά αθνύ είδε όηη δελ ππάξρεη πηζαλόηεηα λα θαηαθέξεη ηνύηε ηε

ζύιιεςε απνθάζηζε λα πξνρσξήζεη ζηελ εθηέιεζε ηνπ αξρηθνύ ζρεδίνπ ηνπ Γειαδή

λα παξαδώζεη ην Γαζθαινγηάλλε ζην καηλόκελν πιήζνο γηα λα ηνλ εθηειέζνπλ

Έηζη 17 Ινπλίνπ εκέξα Παξαζθεπή αξγία ησλ Μνπζνπικάλσλ γηα λα κπνξνύλ λα

παξαβξεζνύλ ζην καξηύξην ηνπ ήξσα ν Γαζθαινγηάλλεο παξαδόζεθε ζηνπο δήκηνύο

ηνπ

Οη Σνύξθνη ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ πνπ κε ηδηαίηεξε επραξίζηεζε παξαθνινπζνύζαλ

πάληα ηηο εθηειέζεηο ησλ Υξηζηηαλώλ είραλ ζπγθεληξσζεί ζηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

ηνπ

Σν καξηύξην ηνπ Δαζθαινγηάλλε

ηηο 17 Ινπλίνπ 1771 ην πξσί ν παζάο θώλαμε έλα βάξβαξν γελίηζαξν εηδηθό ζηνπο

βαζαληζκνύο θαη ηνπ παξάδσζε ηνλ Γάζθαιν

- Θέισ ην ζάλαην ζθιεξό θαη ζηε κεγάιε πιαηεία

Ο laquoεηδηθόοraquo θάιεζε ζε ζύζθεςε ηελ παξέα ηνπ θαη βξήθαλ ηνλ ηξόπν πνπ ζα

ζθόησλαλ ηνλ Γάζθαιν Σνλ έζπξαλ ζηνπο δξόκνπο Μαδεύηεθαλ ηα κπνπινύθηα απrsquo

όιεο ηηο γεηηνληέο Άθνπζαλ νη Υξηζηηαλνί ηε βνή λα ζεθώλεηαη από ηηο ηέζζεξηο άθξεο

ηεο πνιηηείαο θαη καληάισζαλ ηα ζπίηηα ηνπο Οη θνληάδεο μεθίλεζαλ γηα ηελ πιαηεία

ηεο αλαηνιηθήο πύιεο ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ Αθ Μετηάλ ηελ έιεγαλ νη Σνύξθνη

Μπξνζηά έζεξλαλ ηνλ κειινζάλαην θαη πίζσ αθνινπζνύζαλ άγξηνη θαη πνιεκηθνί νη

εξσηθνί γελίηζαξνη έηνηκνη λα δείμνπλ ηελ αλδξεία ηνπο πάλσ ζηνλ δεκέλν

Γαζθαινγηάλλε Ήξζαλ καξαγθνί έκπεμαλ ηέζζεξηο παζζάινπο ζην ρώκα θάξθσζαλ

ζαλίδεο θη έθαλαλ έλα θάζηζκα ςειό

- Γηάε πνπ ζα ζε θάηζσ Δάζθαιε ην ζξόλν ζαλ ην κεηξνπνιίηε έιεγε ν

δήκηνο

Ο Γάζθαινο άθνπε θαη δε κηινύζε Δίρε ην θεθάιη ίζην όζν γηλόηαλ Κείλε ηελ ώξα

ζηελ πιαηεία ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ έλησζε πσο θξηλόηαλ ε Κξήηε ζην πξόζσπό ηνπ θη

έθαλε θνπξάγην θη έζθηγγε ηα δόληηα ηνπ λα κελ ηελ πξνζβάιεη Με ηνλ θξηρηό ζάλαην

πνπ ηνπ εηνίκαδαλ νη Σνύξθνη ινγάξηαδαλ πσο ζα γεινηνπνηνύζαλ ηνλ πξώην

επαλαζηάηε ηεο Κξήηεο Απηό ην θαηαιάβαηλε ν Γάζθαινο Καη κάδεπε ηε δύλακή ηνπ

λα δώζεη ηελ ύζηεξε κάρε

Όηαλ ηέιεησζε ν laquoζξόλνοraquo ηνλ ζήθσζαλ θαη ηνλ θάζηζαλ επάλσ Σνπ rsquoδεζαλ ρέξηα θαη

πόδηα Σνπ rsquoδεζαλ θαη ην θνξκί γεξά λα κε κπνξεί λα θηλεζεί Καη ζάιπηζαλ

Σόηε ήξζε έλαο γελίηζαξνο κε μπξάθη ζην ρέξη Αλέβεθε ζηνλ laquoζξόλνraquo άξπαμε ηνλ

κάξηπξα απrsquo ηα καιιηά θαη άξρηζε λα ηνλ γδέξλεη ζηγά-ζηγά καζηνξηθά ζαλ λα ηνλ

μύξηδε Έθνβε ινπξίδεο από ην θεθάιη κέρξη ην ζηήζνο θη ύζηεξα άιιεο πξνο ηελ

σκνπιάηε Φξίθηαζε ν όρινο λα δεη ηέηνην ζέακα Πήδεμαλ ηα αίκαηα θαη γέκηζαλ ηα

ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο

- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο

Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ

δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ

άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ

Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε

Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ

πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο

πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ

αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν

Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο

πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ

θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο

Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή

Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ

ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε

ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο

δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo

Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ

θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν

Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν

θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα

δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό

ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά

Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη

θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ

εθδίθεζε

πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ

παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν

ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ

Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα

γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο

γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ

επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ

αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo

Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο

πιαηείαο Διεπζεξίαο

Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από

έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ

Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ

ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ

πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο

ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα

θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο

άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ

θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο

Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη

όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο

πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή

ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ

έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ

βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo

Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε

Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ

Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην

Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην

ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε

ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε

πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο

Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ

Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα

Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί

πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ

Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην

ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο

Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά

ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ

άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην

γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο

ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα

θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε

ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν

ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ

αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν

λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα

ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα

έκκεηξν κπζηζηόξεκα

Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο

ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε

παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)

Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ

θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη

ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo

Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ

έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι

Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο

ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ

ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη

ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο

Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη

όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά

ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην

Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ

Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο

(17 Ινπλίνπ 1771)

Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ

ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ

ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo

εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη

(πξώην κέξνο)

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη

λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ

Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη

λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε

Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε

θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε

νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε

κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]

Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν

θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ

λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ

Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo

Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο

Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο

Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη

λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε

λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα

θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα

λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν

πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν

Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo

laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ

θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ

Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα

θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα

Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα

λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα

νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ

θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ

θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο

ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο

Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα

Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα

θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη

ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo

Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο

θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο

πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]

θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ

θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε

λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο

λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο

θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε

ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo

laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη

Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη

κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη

ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη

Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην

γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo

Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ

laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ

νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ

θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη

θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη

θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη

δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]

θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη

θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo

Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ

γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ

Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία

παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία

Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε

πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ

θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ

θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ

θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ

Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε

λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ

θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν

Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη

laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη

επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε

Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε

ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo

Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]

εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη

Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη

λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo

Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ

πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν

θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε

πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]

θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα

θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα

Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη

λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη

Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη

ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη

laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη

πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη

κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε

ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε

άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα

ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo

Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]

θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη

λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]

θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη

Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν

γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ

γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε

γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη

Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο

πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο

ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη

θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη

laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]

γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ

Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ

θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ

πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ

πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]

λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ

θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα

λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα

λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]

ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo

Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη

θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]

ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ

κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ

πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ

λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ

λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο

γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo

Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]

νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη

ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ

κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ

ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη

θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη

θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα

ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα

Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα

παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα

έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη

ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]

Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]

θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη

αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη

ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε

λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη

Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο

θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο

κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη

ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]

θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]

laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο

λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο

κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]

θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη

άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ

γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo

Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα

θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα

Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα

θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα

Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν

λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην

γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη

λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε

Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα

λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα

Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]

θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο

Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε

θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ

λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ

κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε

θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη

θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα

ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια

Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο

ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]

θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη

θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη

πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα

πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα

ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα

θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ

ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ

Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα

από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα

ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε

θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη

Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη

θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]

Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη

γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο

πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο

πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα

εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα

Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ

θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]

θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα

κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα

Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα

επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα

Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο

αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο

θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ

νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν

Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη

θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη

Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα

θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα

Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ

εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ

Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα

κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα

κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ

θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ

ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]

αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα

Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]

θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]

Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]

εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο

ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα

ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα

πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα

κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα

Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο

πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]

αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα

πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα

ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε

άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε

Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα

Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα

ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα

απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα

θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα

θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα

ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη

θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη

θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα

νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα

θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ

θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ

Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε

νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε

Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν

σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν

ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ

θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip

(δεύηεξν κέξνο)

Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο

πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο

ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]

εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο

ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]

θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα

κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα

Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

ρέξηα ησλ δεκίσλ Ο laquoεηδηθόοraquo έπαηξλε ηηο ινπξίδεο θαη ηηο πεηνύζε πάλσ ζην πιήζνο

- Σδάκπα πεηζί γηα ηα ζηηβάληα ζαο

Μπξνζηά ηνπ έβαιαλ έλα θαζξέπηε γηα λα κεγαιώζνπλ ηελ νδύλε ηνπ Έπεηηα έθεξαλ

δεκέλν ηνλ αδεξθό ηνπ Υαηδή γνπξνκάιιε θαη όηαλ είδε ν έλαο ηνλ

άιινlaquoεκνπγθαιίζζεζαλ σο βόεο δηο θαη ηξηοraquo θαηά ηελ έθθξαζε ηνπ ηζηνξηθνύ

Από ηε ζηηγκή απηή ν γνπξνκάιιεο ηξειάζεθε

Δθείλν όκσο πνπ πεξίκελαλ νη Σνύξθνη αμησκαηνύρνη δελ έγηλε Μάηαηα ινγάξηαδαλ

πσο ν Γάζθαινο ζα νύξιηαδε ζα rsquoθιαηγε ζα γύξεπε έιενο Δθείλνο πάιεπε ζαλ άληξαο

πεξήθαλνο κε ηνπο θνβεξνύο πόλνπο Κάζε θνξά πνπ ην μπξάθη έθνβε ην θνξκί ηνπ

αθνπγόηαλ έλα πληρηό κνπγθξεηό Σίπνηε άιιν

Ο όρινο εθλεπξίζηεθε από ηελ αληνρή ηνπ Έλησζαλ πσο ηνύηνο ν γθηανύξεο

πεξηθξνλνύζε ηνλ ζάλαην θαη ηνπο δεκίνπο ηνπ θέξδηδε κηα θξαηεξή κάρε κέζα ζηελ

θαξδηά ηνπ Μεγάινπ Κάζηξνπ θαη απνζεξηώζεθαλ Ύβξηζαλ ηνλ Υξηζηό θαη ηνπο

Κξεηηθνύο θαη απείιεζαλ γεληθή ζθαγή γηα κηα ζηηγκή

Έλαο Σνύξθνο ν Υαζάλ Μαξάδεο δηεγήζεθε ζε βαζηά γεξάκαηα ηελ εληύπσζε πνπ

ηνπ rsquoθαλε ν εξσηθόο ζάλαηνο ηνπ Γαζθάινπ Ήηαλ ηόηε λένο θαη θαλαηηθόο Έβιεπε

ηνλ θαπεηάλην λα παιεύεη ζπγθξαηεκέλνο κε ηα βαζαληζηήξηα θαη ηξόκαμε laquoΑπηόο

δελ ήηαλ άλζξσπνο κα ηελ πίζηε κνπraquo

Οη δήκηνη όκσο ζπλέρηζαλ θαη κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ λα θόβνπλ ην δέξκα ηνπ λεθξνύ

θαη λα ην πεηνύλ ζηνλ όριν

Γηα λα πηζηέςνπλ πσο πέζαλε ηνλ άθεζαλ πάλσ ζηα μύια δπν κέξεο λα ηνλ ζαπίζεη ν

θαινθαηξηλόο ήιηνο Ύζηεξα έβαιαλ δπν ξαγηάδεο θαη ηνλ έζαςαλ ζrsquo έλα ιάθθν κηα

δεθαξηά βήκαηα λνηηναλαηνιηθά από ηε γσλία ηεο Αθ-Σάκπηαο Δθεί ζθέπαζε ην ιείςαλό

ηνπ ην ρώκα ηνπ Κάζηξνπ θη ε ιεζκνληά

Η είδεζε ηνπ καξηπξηθνύ ζαλάηνπ ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπγθιόληζε ηα θαθηά Οη

θαπεηάληνη πνπ έκεηλαλ κε ην ηνπθέθη ζηα ρέξηα πάλσ ζηα εξείπηα νξθίζηεθαλ

εθδίθεζε

πλέρηζαλ ηηο επηδξνκέο θαηά ησλ αγάδσλ θαη ηξία ρξόληα αξγόηεξα εμόλησζαλ θαη ηνλ

παλίζρπξν Αιεδάθε θαη ηηο εθαηνληάδεο ησλ αλζξώπσλ ηνπ ππξπνιώληαο ηνλ πύξγν

ηνπ θαη θαηαζηξέθνληαο ηα ππνζηαηηθά ηνπ

Πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ

Οη γλώκεο ησλ ηζηνξηθώλ δηράδνληαη Ο Παπαδνπεηξάθεο ν πιεζηέζηεξνο πξνο ηα

γεγνλόηα θαη πξώηνο θαη θπξηόηεξνο ηζηνξηθόο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ν νπνίνο

γξάθεη όηη παξέιαβε από ηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε αλέθδνηα έγγξαθα ζρεηηθά κε ηελ

επαλάζηαζε αλαθέξεη όηη ε εθηέιεζε έγηλε laquoεηο ηελ πιαηείαλ ηελ νύζαλ πξνο ηελ

αλαηνιηθήο πύιελ ηνπ Ηξαθιείνπ ηνπξθηζηήλ νλνκαδόκελελ Αη-Μετληάλraquo

Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο

πιαηείαο Διεπζεξίαο

Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από

έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ

Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ

ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ

πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο

ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα

θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο

άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ

θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο

Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη

όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο

πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή

ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ

έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ

βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo

Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε

Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ

Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην

Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην

ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε

ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε

πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο

Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ

Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα

Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί

πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ

Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην

ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο

Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά

ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ

άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην

γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο

ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα

θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε

ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν

ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ

αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν

λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα

ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα

έκκεηξν κπζηζηόξεκα

Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο

ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε

παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)

Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ

θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη

ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo

Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ

έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι

Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο

ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ

ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη

ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο

Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη

όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά

ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην

Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ

Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο

(17 Ινπλίνπ 1771)

Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ

ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ

ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo

εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη

(πξώην κέξνο)

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη

λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ

Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη

λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε

Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε

θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε

νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε

κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]

Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν

θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ

λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ

Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo

Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο

Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο

Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη

λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε

λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα

θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα

λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν

πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν

Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo

laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ

θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ

Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα

θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα

Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα

λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα

νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ

θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ

θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο

ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο

Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα

Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα

θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη

ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo

Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο

θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο

πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]

θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ

θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε

λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο

λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο

θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε

ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo

laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη

Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη

κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη

ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη

Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην

γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo

Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ

laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ

νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ

θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη

θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη

θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη

δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]

θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη

θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo

Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ

γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ

Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία

παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία

Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε

πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ

θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ

θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ

θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ

Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε

λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ

θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν

Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη

laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη

επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε

Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε

ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo

Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]

εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη

Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη

λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo

Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ

πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν

θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε

πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]

θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα

θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα

Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη

λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη

Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη

ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη

laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη

πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη

κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε

ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε

άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα

ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo

Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]

θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη

λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]

θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη

Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν

γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ

γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε

γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη

Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο

πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο

ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη

θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη

laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]

γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ

Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ

θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ

πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ

πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]

λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ

θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα

λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα

λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]

ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo

Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη

θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]

ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ

κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ

πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ

λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ

λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο

γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo

Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]

νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη

ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ

κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ

ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη

θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη

θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα

ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα

Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα

παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα

έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη

ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]

Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]

θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη

αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη

ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε

λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη

Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο

θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο

κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη

ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]

θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]

laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο

λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο

κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]

θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη

άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ

γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo

Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα

θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα

Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα

θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα

Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν

λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην

γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη

λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε

Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα

λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα

Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]

θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο

Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε

θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ

λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ

κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε

θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη

θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα

ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια

Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο

ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]

θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη

θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη

πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα

πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα

ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα

θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ

ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ

Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα

από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα

ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε

θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη

Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη

θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]

Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη

γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο

πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο

πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα

εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα

Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ

θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]

θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα

κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα

Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα

επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα

Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο

αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο

θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ

νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν

Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη

θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη

Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα

θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα

Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ

εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ

Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα

κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα

κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ

θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ

ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]

αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα

Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]

θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]

Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]

εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο

ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα

ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα

πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα

κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα

Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο

πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]

αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα

πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα

ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε

άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε

Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα

Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα

ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα

απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα

θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα

θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα

ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη

θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη

θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα

νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα

θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ

θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ

Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε

νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε

Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν

σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν

ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ

θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip

(δεύηεξν κέξνο)

Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο

πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο

ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]

εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο

ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]

θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα

κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα

Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

Η ήηαλ ε πύιε ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ή Λαδαξέην ζηε λόηηα πιεπξά ηεο ζεκεξηλήο

πιαηείαο Διεπζεξίαο

Ο Μνπξέιινο αλαθέξεη όηη ε εμέδξα ζηήζεθε θάησ από

έλα πιάηαλν ηεο πιαηείαο ν Φηιάθεο αληηγξάθεη ηνλ

Παπαδνπεηξάθε θαη ν Κξηαξήο δελ αλαθέξεη θαζόινπ

ηνλ ηόπν ηνπ καξηπξίνπ Πηζαλόλ πάλησο λα ππάξρνπλ

πάλσ ζε απηό πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζηνπο θώδηθεο

ηνπ Σνύξθηθνπ Αξρείνπ Ηξαθιείνπ πνπ ε έξεπλα ηνπο ζα

θσηίζεη όρη κόλν απηό ην πεξηζηαηηθό αιιά θαη πνιιέο

άιιεο ζειίδεο ζηελ αηκαηόβξεθηε ηζηνξία ηνπ λεζηνύ

θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο

Όζν γηα ηνλ ηόπν ηαθήο ν Παπαδνπεηξάθεο αλαθέξεη

όηη ν laquoππεξνγδνεθνληνύηεοraquo Σνύξθνο Υαζάλ Μαξάδεο

πνπ παξαβξέζεθε ζηελ εθδνξά δηεγήζεθε ηε ζθελή

ζηνλ Ισάλλε Πσιηνπδάθε ην 1838 θαη ηνπ έδεημε ηνλ ηόπν πνπ ηνλ έζαςαλ Σνλ

έζαςαλ ζε έλα ιάθθν λνηηναλαηνιηθά ηεο Αθ Σακπηάο Γειαδή ζηελ πεξηνρή πνπ

βξηζθόηαλ ην καηεπηήξην laquoΜεηέξαraquo

Σν ηξαγνύδη ηνπ Δαζθαινγηάλλε

Γεθαέμη ρξόληα αξγόηεξα (1786) ην ηξαγηθό ηέινο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ

Γαζθαινγηάλλε εμηζηνξεί ζην πνίεκα πνπ ζπλέζεζε ν αγξάκκαηνο ηπξνθόκνο από ην

Μνπξί θαθίσλ κπάξκπα Μπαηδειηόο Δάλ δελ ππήξρε ην ηξαγνύδη ηνύην θαη ην

ζρεηηθό θεθάιαην ηεο ηζηνξίαο ηνπ Παπαδνπεηξάθε πνπ ην ζπλέγξαςε

ζπγθεληξώλνληαο εθαηό ρξόληα αξγόηεξα δηάζπαξηα ζηνηρεία από ηελ παξάδνζε

πηζαλόλ ε επαλάζηαζε ηνπ Γαζθαινγηάλλε λα είρε ιεζκνλεζεί εληειώο

Ο κπάξκπα Μπαηδειηόο (Παληειήο) πνιεκηζηήο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλέζεζε ην

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε έλα έπνο 1034 ζηίρσλ πνπ ην ππαγόξεπζε ζηνλ

Αλαγλώζηε ηνπ παπά ήθε θνξδύιε ν νπνίνο ην θαηέγξαςε γηαηί ν ίδηνο ν κπάξκπα

Μπαηδειηόο ήηαλ εληειώο αγξάκκαηνο (ην ζπκόηαλ όιν απrsquo έμσ όπσο νη αξραίνη επηθνί

πνηεηέο) Σν ζπγθινληζηηθό ζηηγκηόηππν ηεο αθήγεζεο πεξηγξάθεηαη από ηνλ

Αλαγλώζηε (πνπ πξνθαλώο ήηαλ θη απηόο ξηκαδόξνο δειαδή ιατθόο πνηεηήο) ζην

ζπγθηλεηηθό επίινγν ηνπ πνηήκαηνο

Δθηόο από ηελ ηζηνξηθή θαη ηελ πνηεηηθή αμία ηνπ έξγνπ εληππσζηαθά είλαη ηα θνηλά

ζηνηρεία ηνπ κε ηελ αξραία επηθή πνίεζε θαη ηδηαίηεξα κε ηα νκεξηθά έξγα κεηαμύ ησλ

άιισλ ε επαλάιεςε θάπνησλ θξάζεσλ ή ζπάληα θαη νιόθιεξσλ ζηίρσλ (απαξαίηεην

γηα θάπνηνπο πνπ δελ έγξαθαλ αιιά κόλν ζπκνύληαλ απrsquo έμσ ηόζεο εθαηνληάδεο

ζηίρνπο) θαζώο θαη ην όηη μεθηλά κε επίθιεζε ηνπ πνηεηή ζην Θεό λα ηνλ βνεζήζεη λα

θέξεη ζε πέξαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ όπσο ν Όκεξνο μεθηλνύζε κε ηε γλσζηή επίθιεζε

ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν

ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ

αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν

λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα

ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα

έκκεηξν κπζηζηόξεκα

Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο

ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε

παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)

Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ

θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη

ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo

Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ

έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι

Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο

ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ

ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη

ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο

Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη

όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά

ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην

Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ

Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο

(17 Ινπλίνπ 1771)

Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ

ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ

ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo

εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη

(πξώην κέξνο)

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη

λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ

Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη

λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε

Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε

θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε

νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε

κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]

Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν

θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ

λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ

Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo

Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο

Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο

Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη

λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε

λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα

θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα

λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν

πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν

Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo

laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ

θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ

Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα

θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα

Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα

λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα

νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ

θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ

θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο

ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο

Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα

Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα

θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη

ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo

Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο

θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο

πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]

θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ

θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε

λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο

λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο

θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε

ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo

laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη

Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη

κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη

ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη

Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην

γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo

Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ

laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ

νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ

θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη

θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη

θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη

δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]

θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη

θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo

Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ

γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ

Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία

παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία

Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε

πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ

θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ

θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ

θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ

Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε

λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ

θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν

Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη

laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη

επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε

Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε

ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo

Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]

εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη

Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη

λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo

Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ

πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν

θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε

πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]

θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα

θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα

Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη

λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη

Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη

ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη

laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη

πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη

κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε

ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε

άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα

ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo

Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]

θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη

λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]

θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη

Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν

γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ

γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε

γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη

Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο

πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο

ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη

θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη

laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]

γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ

Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ

θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ

πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ

πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]

λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ

θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα

λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα

λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]

ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo

Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη

θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]

ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ

κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ

πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ

λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ

λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο

γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo

Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]

νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη

ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ

κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ

ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη

θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη

θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα

ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα

Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα

παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα

έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη

ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]

Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]

θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη

αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη

ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε

λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη

Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο

θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο

κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη

ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]

θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]

laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο

λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο

κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]

θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη

άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ

γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo

Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα

θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα

Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα

θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα

Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν

λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην

γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη

λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε

Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα

λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα

Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]

θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο

Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε

θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ

λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ

κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε

θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη

θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα

ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια

Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο

ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]

θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη

θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη

πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα

πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα

ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα

θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ

ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ

Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα

από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα

ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε

θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη

Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη

θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]

Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη

γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο

πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο

πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα

εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα

Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ

θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]

θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα

κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα

Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα

επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα

Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο

αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο

θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ

νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν

Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη

θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη

Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα

θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα

Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ

εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ

Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα

κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα

κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ

θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ

ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]

αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα

Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]

θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]

Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]

εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο

ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα

ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα

πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα

κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα

Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο

πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]

αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα

πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα

ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε

άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε

Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα

Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα

ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα

απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα

θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα

θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα

ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη

θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη

θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα

νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα

θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ

θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ

Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε

νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε

Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν

σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν

ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ

θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip

(δεύηεξν κέξνο)

Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο

πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο

ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]

εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο

ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]

θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα

κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα

Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

ζηε Μνύζα Από ηα θπξηόηεξα θνηλά ζηνηρεία όκσο είλαη ε εμηζηόξεζε ησλ καρώλ ν

ηξόπνο πεξηγξαθήο ηνπ ήξσα θαη ε αθήγεζε ησλ δηαιόγσλ θαη ησλ αληηπαξαζέζεσλ

αλάκεζα ζηα πξόζσπα ηνπ έξγνπ είλαη θαλεξό όηη ν πνηεηήο δελ έρεη ζην λνπ ηνπ κόλν

λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλόηα αιιά αλαδεκηνπξγεί κε γλήζην ινγνηερληθό πλεύκα κέζα

ζην έξγν ηνπ νιόθιεξν ηνλ θόζκν ζηνλ νπνίν δηαδξακαηίδεηαη ε ηξαγσδία γξάθεη έλα

έκκεηξν κπζηζηόξεκα

Σν 1978 ν αμέραζηνο παπά Άγγεινο Φπιιάθεο

ερνγξάθεζε κεγάιν κέξνο ηνπ ηξαγνπδηνύ ζε

παξαδνζηαθό ζθνπό ζην δίζθν Σν Σξαγνύδη

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (Calypso 80001)

Δκείο ην παίξλνκε από ην εμαίξεην βηβιίν ηνπ

θαθηαλνύ δεκνζηνγξάθνπ εξεπλεηή θαη

ζπγγξαθέα Πάξη η Κειατδή Η Δπαλάζηαζε

ηνπ Γαζθαινγηάλλε (εθδ laquoΚαξάβη θαη Σόμνraquo

Αζήλα 1978) ζε κεξηθή αληηπαξαβνιή κε ηελ

έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι

Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) θαη ην κεηαθέξνκε ζηε ζεκεξηλή νξζνγξαθία Γηα ηηο

ππνζεκεηώζεηο ζπκβνπιεπηήθακε αξθεηέο θνξέο ην αλαιπηηθό γισζζάξη ηνπ βηβιίνπ

ηελ πιήξσο ζρνιηαζκέλε ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά έθδνζε ηνπ Βαζίιε Λανύξδα (Σν

Σξαγνύδη ηνπ Γαζθαινγηάλλε εθδ Μνπξκέι Ηξάθιεηνλ Κξήηεο 1947) επηζεκαίλνληαη

ηξεηο αλαθξίβεηεο ζηα ηζηνξηθά ζηνηρεία πνπ δίδεη ν κπάξκπα Μπαηδειηόο

Όηη νη θαθηαλνί δελ ήηαλ απαιιαγκέλνη από θόξνπο όπσο αλαθέξεηαη ζην Σξαγνύδη

όηη ν Πξσηόπαπαο πνπ ήηαλ ζείνο ηνπ Γαζθαινγηάλλε ζπλειήθζε ζηα θαθηά

ζύκθσλα κε ηηο ηνπξθηθέο αλαθνξέο ηεο επνρήο θαη όρη ζπλνδεύνληαο ην

Γαζθαινγηάλλε καδί κε ηνπο άιινπο ζην Ηξάθιεην όηη ην καξηύξην ηνπ

Γαζθαινγηάλλε ζπλέβε όρη ακέζσο αιιά κεηά από έλαλ νιόθιεξν ρξόλν αηρκαισζίαο

(17 Ινπλίνπ 1771)

Καηά ηνλ ίδην ην ζρνιηαζηή νη αλαθξίβεηεο απηέο (παξόιν πνπ πξέπεη λα θάλνπλ ηνλ

ηζηνξηθό εξεπλεηή πξνζεθηηθό ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ Σξαγνπδηνύ) θαζόινπ δε κεηώλνπλ

ηελ αμία ηνπ πνηήκαηνο αληίζεηα laquoαλαβαζκίδνπλ ινγνηερληθά ηελ πξαγκαηηθόηεηαraquo

εθθξάδνληαο θαζαξόηεξα απηά πνπ όθεηιε ν πνηεηήο λα ηνλίζεη

(πξώην κέξνο)

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ θώηηζε θαξδηά ζαλ ην θαδάλη

λα θάηζσ λα ζπιινγηαζηώ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Θε κνπ θαη δώζrsquo κνπ ινγηζκό θαη κπόξεζε λrsquo αξρίμσ ην Γάζθαιν ηνλ μαθνπζηό πξηθηά λα ηξαγνπδήμσ

Θε κνπ θαη δώζrsquo κrsquo απνκνλή θαη λνπλ εηο ην θεθάιη

λrsquo αλαζηβάισ θαη λα πσ θαη ησ θαθηώ ηα βάιε

Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε

θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε

νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε

κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]

Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν

θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ

λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ

Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo

Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο

Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο

Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη

λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε

λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα

θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα

λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν

πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν

Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo

laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ

θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ

Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα

θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα

Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα

λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα

νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ

θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ

θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο

ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο

Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα

Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα

θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη

ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo

Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο

θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο

πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]

θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ

θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε

λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο

λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο

θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε

ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo

laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη

Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη

κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη

ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη

Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην

γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo

Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ

laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ

νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ

θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη

θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη

θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη

δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]

θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη

θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo

Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ

γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ

Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία

παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία

Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε

πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ

θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ

θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ

θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ

Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε

λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ

θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν

Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη

laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη

επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε

Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε

ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo

Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]

εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη

Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη

λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo

Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ

πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν

θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε

πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]

θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα

θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα

Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη

λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη

Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη

ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη

laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη

πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη

κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε

ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε

άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα

ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo

Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]

θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη

λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]

θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη

Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν

γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ

γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε

γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη

Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο

πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο

ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη

θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη

laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]

γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ

Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ

θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ

πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ

πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]

λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ

θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα

λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα

λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]

ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo

Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη

θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]

ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ

κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ

πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ

λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ

λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο

γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo

Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]

νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη

ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ

κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ

ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη

θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη

θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα

ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα

Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα

παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα

έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη

ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]

Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]

θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη

αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη

ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε

λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη

Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο

θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο

κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη

ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]

θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]

laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο

λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο

κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]

θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη

άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ

γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo

Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα

θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα

Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα

θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα

Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν

λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην

γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη

λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε

Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα

λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα

Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]

θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο

Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε

θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ

λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ

κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε

θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη

θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα

ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια

Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο

ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]

θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη

θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη

πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα

πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα

ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα

θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ

ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ

Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα

από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα

ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε

θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη

Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη

θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]

Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη

γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο

πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο

πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα

εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα

Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ

θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]

θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα

κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα

Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα

επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα

Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο

αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο

θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ

νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν

Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη

θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη

Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα

θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα

Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ

εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ

Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα

κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα

κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ

θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ

ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]

αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα

Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]

θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]

Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]

εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο

ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα

ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα

πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα

κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα

Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο

πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]

αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα

πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα

ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε

άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε

Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα

Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα

ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα

απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα

θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα

θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα

ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη

θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη

θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα

νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα

θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ

θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ

Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε

νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε

Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν

σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν

ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ

θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip

(δεύηεξν κέξνο)

Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο

πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο

ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]

εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο

ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]

θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα

κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα

Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

Ο Μπέεο απνύ ηε Βιαρηά θη ν Μπέεο rsquoπνύ ηε Μάλε

θξπθνθνπβέληεο είραζη κε ην Γαζθαινγηάλλε

νπνύ rsquoηνλε μερσξηζηόο ζε πινύηε θη αμηνζύλε

κε ηελ θαξδηά ληνπ ήζειε ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε[1]

Κάζε Λακπξή θαη Κπξηαθή έβαλε ην θαπέιν

θαη ηνπ Πξσηόπαπά rsquoιεγε laquoΣν Μόζθνβν[2] ζα θέξσ

λα ηα ζπληξάκεη ηα θαθηά ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

θαη γηα ηελ Κόθθηλε Μειηά δξόκν λα ηώλε δώζνπ

Κη όζrsquo απrsquo απηνύο ην ζέινπζη ζηελ Κξήηε λrsquo απνκείλνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη θαη ρξηζζηαλνί λα γίλνπraquo

Μά rsquoιεγε θη Πξσηόπαπαο laquoΓάζθαιε είληα ινγηάδεηο

Θα ηα ζθιαβώζεηο ηα θαθηά κrsquo απηά πνπ ινγαξηάδεηο

Κη άλε λην κάζrsquo ν βαζηιηάο[3] Σνπξθηά ζα κάζε θέξεη

λα δίδνκε δσζίκαηα[4] ζαλ θη εηο ηα θάησ κέξε

λα δίδνκε δσζίκαηα λα δίδνκε ραξάηζηα

θαη ζα καο πέςεη κνλνκηάο ηξαθόζηα κπατξάθηα

λα κπνύκε ζηα δσζίκαηα ραξάηζηα θάζε ρξόλν

πνηνί δελ πιεξώλνπ ηδεξεκληά[5] Οη θαθηαλνί rsquoληαη κόλν

Γάζθαιε Γηάλλε ζώπαζε ηελ Κξήηε κελ μεβγάιεηο[6]

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ εηο ηε θσζηά ζα βάιεηοraquo

laquoώπαηλε κπιην Πξσηόπαπα κα ύζηεξηο γ-ή πξώηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό εηο ησ Υαληώ ηελ πόξηα

εγώ ζα πάσ ην ζηαπξό ζηελ πόξηα λα θνιιήζσ

θαη κε ηζη ιεκνλόθνππεο όμσ λα ηζη πνξίζσ

Γε δίδσ rsquoγώ δσζίκαηα δε δίδσ rsquoγώ ραξάηζηα

θη αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο ρηιηάδεο κπατξάθηα

Αο κάζε πέςrsquo ν βαζηιηάο αζθέξγηα θαη παζάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο πνιεκηζηάδεο

έρνπζηλ άληξεο ηα θαθηά άμηνπο θαη παιιεθάξγηα

λα ζαιαζζώζνπλ ηελ Σνπξηθά λα ηήλε θάλrsquo ηα ςάξηα

νύιεο ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ζηε ζάιαζζα λα ξίμνπ

θαη ιίγνπο λα ηζrsquo αθήζνπλε ζηζη ρώξεο[7] λα γπξίζνπ

θαη κε ηζη πξώηνπο ηνπ Μσξγηά[8] έρνκε ζπθσλίεο

ηζη Σνύξθνπο λα ηζη δηώμνκε λα πάζη ζηζη ρ-Ιληίεο

Με ηζη Βιαρηάο ηνλ Πξίληδηπα έρνκε κηιεκέλα

Σνύξθν λα κελ αθήζνκε ζηνλ ηόπν καο θηαλέλα

θη ν Μόζθνβνο νγιήγνξα θαξάβηα ζε λα πέςεη

ηζη δνπισκέλνπο ρξηζζηαλύο γηακηά λα μεκηζηέςεη[9]raquo

Γείρλεη ηνπ θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρε rsquoπό ηζε Ρσζίαο

θη απνύ ην Μπέε ηνπ Μσξγηά θαη Μπέε ηζε Βιαρίαο

πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]

θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ

θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε

λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο

λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο

θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε

ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo

laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη

Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη

κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη

ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη

Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην

γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo

Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ

laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ

νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ

θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη

θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη

θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη

δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]

θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη

θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo

Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ

γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ

Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία

παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία

Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε

πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ

θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ

θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ

θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ

Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε

λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ

θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν

Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη

laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη

επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε

Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε

ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo

Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]

εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη

Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη

λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo

Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ

πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν

θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε

πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]

θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα

θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα

Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη

λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη

Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη

ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη

laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη

πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη

κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε

ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε

άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα

ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo

Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]

θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη

λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]

θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη

Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν

γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ

γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε

γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη

Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο

πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο

ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη

θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη

laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]

γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ

Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ

θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ

πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ

πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]

λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ

θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα

λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα

λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]

ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo

Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη

θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]

ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ

κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ

πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ

λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ

λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο

γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo

Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]

νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη

ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ

κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ

ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη

θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη

θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα

ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα

Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα

παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα

έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη

ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]

Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]

θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη

αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη

ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε

λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη

Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο

θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο

κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη

ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]

θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]

laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο

λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο

κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]

θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη

άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ

γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo

Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα

θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα

Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα

θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα

Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν

λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην

γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη

λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε

Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα

λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα

Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]

θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο

Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε

θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ

λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ

κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε

θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη

θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα

ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια

Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο

ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]

θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη

θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη

πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα

πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα

ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα

θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ

ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ

Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα

από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα

ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε

θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη

Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη

θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]

Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη

γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο

πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο

πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα

εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα

Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ

θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]

θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα

κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα

Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα

επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα

Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο

αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο

θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ

νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν

Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη

θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη

Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα

θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα

Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ

εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ

Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα

κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα

κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ

θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ

ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]

αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα

Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]

θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]

Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]

εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο

ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα

ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα

πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα

κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα

Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο

πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]

αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα

πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα

ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε

άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε

Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα

Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα

ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα

απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα

θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα

θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα

ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη

θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη

θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα

νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα

θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ

θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ

Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε

νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε

Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν

σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν

ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ

θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip

(δεύηεξν κέξνο)

Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο

πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο

ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]

εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο

ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]

θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα

κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα

Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

πνπ κέζα θεη ηνπ ιέγαζη ldquoΓάζθαιε ραδηξεύγνπ[10]

θαξάβηα rsquoπνύ ην Μόζθνβν θη αζθέξγηα ζα θαηέβνπ

θαη ζαλ αθνύζεηο πόιεκν ζε ηνύηα δα ηα κέξε

λα μεθηλήζεηο ην επηύο κε νύιν ζνπ ηrsquo αζθέξη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζηζη Σνύξθνπο λα κνιάξεηο

λα κελ ησλέ ρσζηεί[11] θηαλείο πεδόο γ-ή θαβαιάξεο

θαη ηελ Σνπξθηά νύιε καδί λα ηήλε πνιεκνύκε

ιεύηεξε ηελ παηξίδα καο νγιήγνξα λα δνύκεrdquo

laquoΆθνπζεο rsquoδά Πξσηόπαπα ηα γξάκκαηα πώο πάζη

Ούιrsquo νη Ρσκηνί ζα ζεθσζνύ θαη ηελ Σνπξθηά ζα θάζη

κα ζε λα πεξηκέλνκε γηα λα ραδηξεπηνύζη

ηα θάηεξγα[12] ηνπ Μόζθνβν θάησ λα θαηεβνύζη

Καηηέο[13] ραξά ζηζη θαθηαλνύο εηο ηνλ θαηξόλ εηνύην

γηαηί ζα ιεπηεξώζνπζη ηελ Κξήηrsquo από ηνλ Σνύξθνraquo

Δηόηεο θη ν Πξσηόπαπαο θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

ζπιινγηαζκέλνο βξίζηεηαη θαη ζιίβεηrsquo ε ςπρή ληνπ

laquoΓάζθαιε Γηάλλεraquo ιέεη ηνπ laquoέια ζην ιντζκό ζνπ

νύιεο ηζε Κξήηεο ην ιαό ζα πάξεηο ζην ιαηκό ζνπ

θαη ζε λα βάιεηο ηα θαθηά εθεί πνπ δε ρσξνύζη

θη νύιrsquo νη παζάδεο θη ε Σνπξθηά έπά ζα καδσρηνύζη

θη ώζηε[14] λα rsquoξζνύλ ηα θάηεξγα θη ν Μόζθνβνο λα θηάμεη

δε ζά rsquoρεη ζπίηη θαθηαλόο εηο ηα θαθηά λα θάηζεη

ηα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ ζε λα ιηγνιαΐζνπ[15]

θαη ρήξεο θη νξθαλά παηδηά νπίζσ λησλ ζrsquo αθήζνπ

Σα παιιεθάξγηα ησ θαθηώ άδηθα ζα ραζνύζη

θαη ηα θαθηά αλσθέιεπηα ζα πάrsquo λα ζθιαβσζνύζηraquo

Καη παίξλεη ην κπηλίζη ληνπ[16] πάεη ζηελ εθθιεζηά ληνπ

γηα λα δηαβάζεη ην ζπεξλό θη αύξην ηε ιεηηνπξγηά ληνπ

Καη βάλεη ην κπηλίζη ληνπ πάεη ζηελ εθθιεζία

παξάθιεζε γηα ηζη Ρσκηνύο θάλεη ζηελ Παλαγία

Μά rsquoξζαζη πάιη γξάκκαηα εηο ηνπ Γαζθαινγηάλλε

πσο εζεθώζεθrsquo ε Βιαρηά θη ε Ρνύκειε θη ε Μάλε

πσο ζην Μσξγηά κνζθόβηθεο αξκάδεο ηξηγπξίδνπ

θαη ζηε ζηεξηά ζηκώλνπζη ηα θάζηξα θνβεξίδνπ

θη εηο ηα λεζηά πεγαίλνπζη ηξηγύξσ ζνιαηζάξνπ

θη νύια ηα θάζηξα ησλ Σνπξθώ γιήγνξα ζε λα πάξνπ

Καζίδεη γξάθεη γξάκκαηα κε πέλα θαη κειάλε

λα καδσρηνύλ νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

Γξάθεη ζε νύια ηα θαθηά γηα λα πξεκαδσρηνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα θη απεινγηά[17] λα πνύζη

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ

θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν

Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη

laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη

επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε

Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε

ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo

Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]

εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη

Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη

λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo

Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ

πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν

θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε

πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]

θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα

θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα

Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη

λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη

Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη

ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη

laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη

πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη

κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε

ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε

άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα

ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo

Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]

θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη

λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]

θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη

Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν

γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ

γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε

γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη

Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο

πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο

ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη

θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη

laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]

γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ

Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ

θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ

πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ

πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]

λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ

θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα

λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα

λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]

ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo

Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη

θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]

ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ

κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ

πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ

λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ

λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο

γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo

Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]

νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη

ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ

κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ

ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη

θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη

θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα

ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα

Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα

παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα

έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη

ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]

Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]

θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη

αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη

ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε

λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη

Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο

θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο

κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη

ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]

θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]

laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο

λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο

κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]

θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη

άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ

γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo

Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα

θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα

Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα

θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα

Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν

λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην

γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη

λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε

Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα

λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα

Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]

θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο

Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε

θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ

λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ

κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε

θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη

θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα

ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια

Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο

ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]

θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη

θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη

πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα

πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα

ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα

θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ

ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ

Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα

από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα

ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε

θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη

Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη

θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]

Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη

γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο

πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο

πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα

εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα

Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ

θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]

θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα

κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα

Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα

επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα

Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο

αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο

θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ

νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν

Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη

θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη

Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα

θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα

Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ

εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ

Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα

κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα

κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ

θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ

ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]

αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα

Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]

θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]

Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]

εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο

ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα

ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα

πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα

κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα

Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο

πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]

αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα

πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα

ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε

άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε

Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα

Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα

ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα

απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα

θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα

θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα

ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη

θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη

θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα

νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα

θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ

θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ

Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε

νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε

Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν

σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν

ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ

θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip

(δεύηεξν κέξνο)

Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο

πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο

ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]

εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο

ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]

θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα

κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα

Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

λα ηώλε δείμεη γξάκκαηα πνύ rsquoξζαζηλ από πάλσ

θη εηο ην Μσξγηά ζεθώζαζη πόιεκν ηνπ νπιηάλν

Μαδώλνπληαη θη νη γέξνληεο θη νύιrsquo νη κεγαινπζηάλνη

θη απήο εκαδσρηήθαζη γπξίδεη θαη ησλ θάλεη

laquoΆξρνληεο λα γξνηθήζεηε ην βηαζηηθό ρακπέξη

επιάθσζελ ν Μόζθνβνο rsquoπό ηνπ Μσξγηά ηα κέξε

Από θαηξό ζαο ηό rsquoιεγα γηα λα ραδηξεπηνύκε

ηελ Κξήηε ηελ παηξίδα καο ιεύηεξε λα ηε δνύκεraquo

Κη όληηκσο ν Πξσηόπαπαο κε ηε δηθή ληνπ γλώζε[18]

εγύξηζε θαη ιέεη ηνπ laquoΝα κελ ήζειε ζώζεη

Γηαηrsquo από ρξόλνπο ε Σνπξθηά ιίγε rsquoθνξκή ηε ζέιεη

λα βγεη λα θάκεη ηα θαθηά εδέηζη πνπ ηα ζέιεηraquo

Μα θείλνο βγάλεη ηε γξαθή πνπ ηνύ rsquoξζελ από πάλσ

πσο εζεθώζαλ νη Ρσκηνί πόιεκν ηνπ νπιηάλν

θαη βγάλεη θαη ηα γξάκκαηα πνύ rsquoρελ από ηε Μάλε

πσο εθαηέβε ν Μόζθνβνο θάησ rsquoπνύ ην Πνηάκη[19]

θη εθηάμαλ ηα θαξάβηα ληνπ θη επηάζαλrsquo ηα Μπνπγάδηα

θη άιιά rsquoξζαζηλ εηο ην Μσξγηά γηα λα θπιάγνπ βάξδηα

Κη απήο ησλ ηα απνδηάβαζελ ν Γάζθαινο ξσηά ηζη

λα πνπλ θη απηνί ηε γλώκε λησ θη είληα βνπιή[20] λα πηάζεη

Κη εθείλνη απνθξηζήθαζη πσο ζε λα ηrsquo αθινπζνύζη

ηζε Ρσκηνζύλεο ηνλ νρηξό νύινη λα πνιεκνύζη

laquoΓάζθαιε Γηάλλε ζπνύδαδε[21] θαη θάκrsquo όηη ζrsquo αξέζεη

πξίρνπ ζεθώζrsquo ν βαζηιηάο Σνπξθηά λα κάζε πέςεη

κα κεηο είκαζηαλ έηνηκνη ζηνλ πόιεκν λα κπνύκε

ηελ Κξήηε ρσξίο βάζαλα γιήγνξα λα ηε δνύκε

άξκαηα δε καο ιείπνπληαη θαη κνλεηζηά[22] rsquoληαη πιήζηα

ηελ Παλαγία ζά rsquoρνκε θαη ην Υξηζηό βνήζεηαraquo

Λέεη ησλε θη ν Γάζθαινο επηύο λα rsquoξδξηληαζηνύζη[23]

θαη λα κνλνκεξίζνπζη θάησ λα θαηεβνύζη

λrsquo αξρίμνπζη ηνλ πόιεκν γηαηrsquo ν θαηξόο ζπνπδάδεη[24]

θη ν Μόζθνβνο ην πάηεζε ηζε Πόιεο[25] ην Μπνπγάδη

Πηάλεη βνπιιώλεη[26] κηα γξαθή πέκπεη ηε ζην νπιηάλν

γηα λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά από ηελ Κξήηrsquo απάλσ

γ-ή λα ζεθώζεη ηελ Σνπξθηά θη από ηα ηξία θάζηξε

γ-ή ζα ηνπ θάκεη πόιεκν θη νύια ζα ηα ραιάζεη

Μα έκαζέ λην θη ν Παζάο απrsquo όξηδε ηδη ρώξεο

πσο ηα θαθηά ζεθώζαζη πνιεκηθέο κπαπηώξεο

ην Ρέζεκλνο θαη ζηα Υαληά ην κνπθαξέκη[27] θηάλεη

θαη πέκπεη θη εηο ηνπ βαζηιηά ζηελ Πόιε ην θεξκάλη

laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]

γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ

Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ

θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ

πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ

πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]

λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ

θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα

λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα

λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]

ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo

Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη

θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]

ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ

κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ

πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ

λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ

λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο

γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo

Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]

νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη

ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ

κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ

ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη

θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη

θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα

ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα

Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα

παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα

έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη

ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]

Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]

θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη

αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη

ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε

λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη

Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο

θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο

κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη

ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]

θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]

laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο

λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο

κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]

θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη

άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ

γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo

Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα

θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα

Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα

θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα

Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν

λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην

γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη

λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε

Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα

λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα

Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]

θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο

Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε

θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ

λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ

κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε

θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη

θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα

ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια

Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο

ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]

θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη

θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη

πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα

πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα

ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα

θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ

ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ

Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα

από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα

ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε

θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη

Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη

θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]

Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη

γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο

πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο

πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα

εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα

Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ

θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]

θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα

κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα

Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα

επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα

Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο

αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο

θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ

νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν

Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη

θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη

Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα

θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα

Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ

εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ

Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα

κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα

κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ

θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ

ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]

αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα

Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]

θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]

Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]

εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο

ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα

ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα

πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα

κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα

Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο

πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]

αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα

πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα

ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε

άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε

Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα

Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα

ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα

απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα

θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα

θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα

ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη

θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη

θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα

νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα

θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ

θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ

Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε

νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε

Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν

σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν

ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ

θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip

(δεύηεξν κέξνο)

Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο

πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο

ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]

εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο

ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]

θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα

κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα

Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

laquoΝα δεηο αθέληε βαζηιηά θαη πέο κνπ πώο λα δηάμσ[28]

γ-ή λα ηrsquo αθήζσ ηα θαθηά γ-ή νύια λα ηα θάςσ

Γηαηrsquo εμεκπγηαζηήθαζη[29] λα πάξνπλ ίζηα θάησ

θη νύιε ηελ Κξήηε γιήγνξα ζα θάκνπλ άλσ θάησ

πόιεκνλ εζεθώζαζη ηζη Σνύξθνπο λα δηγώμνπ

ζηαπξό λα πξνζθπλήζνπζη γ-ήrsquo νύινπο λα ηζη ζθνηώζνπ

πόιεκνλ εζεθώζαζη θεθάιη ηζrsquo αθεδηάο ζνπ[30]

λα πάξνπζη ηζη ηόπνπο ζνπ λα δηώμνπλ ηα παηδηά ζνπ

θαη θάζε κέξα βηαζηηθά καο πέκπνπζη καληάηα

λα θύγνκελ νγιήγνξα λrsquo αθήζνκε ηα θάζηξα

λα ηώλε παξαηηήζνκε θιεηδηά θαη ηνπαλάδεο[31]

ιέζη καο λα κηζέςνκελ αζθέξγηα θαη παζάδεοraquo

Μα γξάθεη ηνπ θη ν βαζηιηάο laquoΑλήκελε[32] ιηγάθη

θη άζrsquo ηζη θη αο εζεθώζαζη πνιεκηθό ζαληδάθη[33]

ζηέθα θαη κίιεζέ ησλε λα δεηο ηελ αθνξκή λησ

κελ εθνπδνπιαζήθαζη λα θάλrsquo ηελ θεθαιή λησ

πάιη θαη δε ζrsquo αθνύζνπζη λα θάηζνπλ εηο ηrsquo αβγά λησ

λα βγεηο κε νύιε ηελ Σνπξθηά λα θάςεηο ηα ρσξηά λησ

λα κάζνπ πώο ηζη παίξλνπζη ηνπ βαζηιηά ηζη ρώξεο

γηαηί πνιιή αλαθεθαιηά[34] ησλ έξρεηrsquo ώξεο ώξεοraquo

Σζη πξώηεο κέξεο ηrsquo Απξηιηνύ έλα θνιαηζηδάθη[35]

νη θαθηαλνί ζεθώλνπζη ζηελ Κξάπε ην ζαληδάθη

ηε ζπβνπιή ηνπ βαζηιηά δε ζηέθνπ λrsquo αλεκέλνπ

κνλεκεξίο ζεθώλνπληαη ζηα θαησκέξηα κπαίλνπ

ηζη Σνύξθνπο δηαγνπκίδνπζη ζηα θάζηξα θνπβαιηνύληαη

θη όζνη rsquoπνκείλαλrsquo ζηα ρσξηά εηο ηα θνλάθηα[36] θιεηνύληαη

θη όζνη ησλ ερεληδώζαζη[37] θαη κνύξελ εγπξίζα

ζα ινύπεδεο[38] επέζαζη θαη ηζη rsquoμεηδακπαδίζα

Δδηαγνπκίζαλ[39] ηα ρσξηά θαη θάλνπ θειεπίξγηα

παίξλνπζη βνύγηα θαη ζθαρηά[40] θαη ξνύρα θαη κπαθίξγηα

έπά ηζrsquo αγάδεο πνιεκνύ θη εθεί ηζη θπλεγνύζη

ζαλ ηα θνπάδηα ιαιεηνύο ζηζη ρώξεο ηζη ιαινύζη[41]

Μα rsquoθηάμαλ θαη ηα γξάκκαηα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

ηελ ώξα πνπ ν βαζηιηάο ήηνλε ζην ληηβάλη[42]

θη σο ηrsquo άθνπζε rsquoμαγξίγεςε ηα γέληα ληνπ ηαλίδεη

αξκάδεο λα θηλήζνπζη ληειόγσο[43] δτνξίδεη

ηrsquo αζθέξηα λα ραδηξεπηνύ λα θαηεβνύ ζηελ Κξήηε

λα βγνπ λα θάςνπλ ηα θαθηά λα κελ αθήζνπ ζπίηη

Πέληε ληειίληα μεθηλνύ θαη ηέζζεξηο θξεγάδεο

θνξηώλνπληrsquo νύια κνλεηζηά αζθέξγηα θαη παζάδεο

κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη

ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]

θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]

laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο

λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο

κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]

θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη

άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ

γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo

Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα

θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα

Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα

θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα

Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν

λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην

γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη

λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε

Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα

λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα

Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]

θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο

Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε

θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ

λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ

κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε

θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη

θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα

ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια

Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο

ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]

θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη

θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη

πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα

πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα

ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα

θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ

ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ

Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα

από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα

ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε

θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη

Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη

θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]

Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη

γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο

πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο

πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα

εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα

Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ

θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]

θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα

κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα

Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα

επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα

Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο

αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο

θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ

νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν

Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη

θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη

Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα

θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα

Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ

εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ

Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα

κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα

κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ

θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ

ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]

αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα

Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]

θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]

Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]

εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο

ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα

ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα

πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα

κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα

Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο

πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]

αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα

πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα

ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε

άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε

Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα

Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα

ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα

απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα

θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα

θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα

ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη

θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη

θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα

νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα

θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ

θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ

Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε

νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε

Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν

σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν

ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ

θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip

(δεύηεξν κέξνο)

Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο

πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο

ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]

εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο

ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]

θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα

κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα

Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

κα ζέξλνπζη θη αιόγαηα πνπ θάλνπλ ην γηνπξνύζη

ηνπ Μηζηξγηνύ ηνπ Σζεληεξγηνύ θαη ηνπ Σαξακπνπινύζη[44]

θαη παξαγγέξλεη ηνπ παζά πνύ rsquoηνλε ζεξαζθέξεο[45]

laquoΟύινπο ηζη πξώηνπο ησλ θαθηώ δεκέλνπο λα κνπ θέξεηο

λα κνπ ηζη πηάζεηο δσληαλνύο θηαλέλα κε ζθνηώζεηο

κπηζηάγθσλα θη αξκαζηαζηνύο έπά λα ηζrsquo απνζώζεηο[46]

θαη δεύηεξό κνπ βαζηιηά ζα ζrsquo έρσ ζην ληηβάλη

άλε κνπ θέξεηο δσληαλό ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ηδώ ζην πξόζσπν ζην κπόη θη νκνξθηά ληνπ

γηαηί πνιινί κνπ ην παηλνύλ πεξίζζηα ηrsquo όλνκά ληνπraquo

Καη ηα θαξάβηα μεθηλνύ δε ζηέθνπζη κηαλ ώξα

θηάλνπζrsquo απόμσ ζην Λνπηξό[47] θη εηο ησ θαθηώ ηε Υώξα

Πηάλνπλ ηα πόζηα νη θαθηαλνί ζrsquo νύια ηα γπξνγηάιηα

θαη θεύγνπζηλ νη θακειηέο ζηα όξε ζηα θαξάγγηα

Μά rsquoγξαςε πάιη ν βαζηιηάο εηο ηνπ Παζά ζην Κάζηξν

λα βγεη θη απηόο εηο ηα θαθηά κrsquo νύιν ληνπ ην θνπζάην

γιήγνξrsquo απάλσ ζηα θαθηά ηrsquo αζθέξη ληνπ λα βάιεη

λα κελ αθήζrsquo νπίζσ ληνπ πέηξαλ απάλσ ζrsquo άιιε

Πνξίδνπλ από ηα Υαληά ζαξάληα κπατξάθηα

λα πάζη λα ηα θάςνπζη ηνπ Γηάλλε ηα θνλάθηα

Ηβγήθαζη θη νη Καζηξηλνί βγαίλνπ θη νη Ρεζεκληώηεο[48]

θη εζκίμαζη ζηνπ Μπακπαιή πνύ rsquoξρνπληα θη νη Υαληώηεο

Δπξεκαδώρηεθrsquo ε Σνπξθηά ζηνπ Μπακπαιή ην Υάλη

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί κε ην Γαζθαινγηάλλε

θαη ηα θαξάβηα ζην Λνπηξό απόμσ ζνιαηζάξνπ

λα βγεη ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά θη απηά λα μεκπαξθάξνπ

κά rsquoπεζrsquo αλεκνζηξόθηινο θη αλεκηθή κεγάιε

θαη θεύγνπζrsquo από ηα θαθηά λα πάrsquo λα βξνπ ιηκάλη

θεύγνπζηλ από ηα θαθηά θαη πάζηλ εηο ηε νύδα

ηrsquo αζθέξγηα μεκπαξθάξνπζη ηα κνλεηζηά θαη νύια

Καη ηξίηε κέξα μεθηλνύ θάηrsquo από ηζη Καιύβεο

ζηζη Βξύζεο απνζώζαζη πεδνί θαη αηηιήδεο[49]

θη νύιεο ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά εθεί κνλνκεξγηνύζη

θαη γνξγνραδηξεύγνπληαη[50] εηο ηα θαθηά λα βγνύζη

πέληε παζάδεο θάζνπληαη εηο ηα Κεθαινβξύζηα

πάλσ ζηελ Κξάπε νη θαθηαλνί ρηίδνπζη κηηηξίζηα

πέληε παζάδεο θάζνπληαη θαη θάλνπζη θνπζνύιην[51]

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά νπνύ δελ έρνπλ Σνύξθν

πώο λα ηα πάξνπλ ηα θαθηά ιίγrsquo έρνπζηλ νξπίδα

ραξάηζηα δελ πιεξώλνπζη βεξγί[52] δελ ησλ εδίδα

θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ

ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ

Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα

από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα

ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε

θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη

Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη

θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]

Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη

γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο

πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο

πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα

εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα

Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ

θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]

θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα

κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα

Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα

επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα

Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο

αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο

θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ

νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν

Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη

θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη

Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα

θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα

Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ

εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ

Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα

κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα

κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ

θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ

ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]

αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα

Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]

θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]

Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]

εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο

ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα

ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα

πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα

κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα

Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο

πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]

αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα

πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα

ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε

άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε

Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα

Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα

ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα

απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα

θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα

θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα

ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη

θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη

θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα

νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα

θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ

θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ

Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε

νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε

Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν

σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν

ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ

θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip

(δεύηεξν κέξνο)

Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο

πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο

ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]

εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο

ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]

θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα

κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα

Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

θη εδά ζεθώζαλ πόιεκν ηζη Σνύξθνπο λα ζθνηώζνπ

ηα θάζηξα λα ραιάζνπζη λα ηζrsquo απνηειεηώζνπ

Μαπξίδνπζη ηα ιηόθπηα θαη νύια ηα ρσξάθηα

από ην πιήζνο ηζε Σνπξθηάο θη από ηα κπατξάθηα

ηζη Βξύζεο γπξνηξίγπα καπξίδνπ ζαλ ηα δάζε

θη από ηξεηο ηόπνπο μεθηλνύλ εηο ηα θαθηά λα πάζη

Δηο ηελ Κεθάια βγαίλνπζηλ απάλσ ζην Λεδάθη

θη νη Παζαιήδεο[53] θηάλνπζη ζηνλ Πύξγν ηrsquo Αιεδάθε[54]

Ούιν ηrsquo αζθέξη εθώληαμελ εηόηεο ην ληδάκη

γηαηί ζα βγνπ λα πνιεκνύλ ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

Αξρίδεη πξώηνο πόιεκνο εηο ην ειί ηζε Κξάπεο

πέθηrsquo αλαξίθλεηε[55] Σνπξθηά θη ν κέγαο Σδεηδαξάπεο

πέθηνπ θαη δέθα θαθηαλνί πεξίζζηνη rsquoιαβσζήθα

εηο ηα σκάξγηα βγήθαζη θη εηνπνζεηεζήθα

Ξαλαξρηλνύλ ηνλ πόιεκν θη νη Σνύξθrsquo είληαη rsquoπό θάησ

θη εζθνησζήθαλ εθαηό εηο ηνπ Καηξέ ηνλ πάην[56]

θη νύιν ην Γέζθνπ rsquoγέκηζε rsquoπό ηνύξθηθα θνπθάξγηα

κα rsquoπεζαζη θαη θαθηαλνί είθνζη παιιεθάξγηα

Κη από ηζε Κνπειηάο ηrsquo Αξκί ζηrsquo Αδηιαθηά ηε ηξάηα

επέζαζηλ αξίθλεηνη ώζηε λα βγνύζη ζηrsquo άζηξα

Μα ε Σνπξθηά rsquoηνλε πνιιή ακέηξεηεο ρηιηάδεο

αζθέξγηα ληόπηνη μεληθνί Γηαλλίηζαξνη παζάδεο

θαη κε ηα μεκεξώκαηα επήξελ ίζηα πάλσ

νύιε ηζε Κξήηεο ε Σνπξθηά ηrsquo αζθέξη ηνπ νπιηάλν

Άιινη ηνπ Γέζθνπ βγαίλνπζη θη άιινη rsquoπό ην ηκάιη

θη απνύ ην Γνθαξόπνξν θη από ηε ηάδν άιινη

Καη πνύ λα ηζη βαζηάμνπζη ηα ιίγα παιιεθάξγηα

θη αο έρνπλ πόδηα ζα θηεξά δύλακε ζα ιηνληάξγηα

Αθήθαλ ηζη γηα δε κπνξνύλ πίζσ λα ηζη γπξίζνπ

εζθαπνπιίζαλ ηζη θνξθέο θαη ζε λα ηζη ηπιίμνπ

Σζrsquo εηθνζηέμε ηrsquo Απξηιηνύ πξίρνπ ζεθώζrsquo ε κέξα

κπαίλνπλ νη Σνύξθνη ζηα θαθηά κε ην ζπαζί ζηε ρέξα

κπήθαλ εηο ην Ξπιόδεκα θη απάλrsquo από ηνπ Γέζθνπ

θη νύιν ηrsquo Αζθύθνπ πηάλνπζη ηε Νίκπξν θαη ηαrsquo Αζθέληνπ

ηξάηεο γεκίδνπλ θαη θνξθέο θαη ιάθθνη θαη θεθάιηα[57]

αγόξγηα[58] πνύ ηrsquo νξπίδεηε λά rsquoξζεηε ζrsquo έζνηα ράιηα

Μα θη όπνπ πξνπαηήμαζη παληνύ ηζη θνπηειώλνπ[59]

θαη ζθνησκέλνπο ζηα βνπλά επά θη εθεί πεηξώλνπ[60]

Πνιύ θαηξόλ εηξώγαζη θαη ηα κηαξά θη νη ζθάξεο[61]

εηο ηζη παπνύξεο θη εηο ηrsquo αξκηά λα πάεη ζηζη Μαδάξεο

ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα

ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα

πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα

κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα

Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο

πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]

αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα

πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα

ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε

άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε

Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα

Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα

ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα

απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα

θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα

θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα

ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη

θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη

θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα

νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα

θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ

θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ

Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε

νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε

Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν

σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν

ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ

θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip

(δεύηεξν κέξνο)

Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο

πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο

ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]

εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο

ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]

θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα

κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα

Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

ζηελ Άκπειν ζηνπ Λαραλά Ξεξόθακπν Κνπβάηζηα

ζηζε Νίκπξνο ηα πνξόιαγγα ζηα Γνύξγνπζα ζηα Φξάηζηα

πόιεκνλ απαληήρλαζη[62] ηνίρνπο θαη κηηηξίζηα

κα πνύ λα ηζη θξαηήμνπζη πνύ rsquoζαλε ζα κειίζζηα

Κεληνύλ[63] ηrsquo αγόξγηα θαη πεξλνύλ ηζη Βνπβαδν-Βξαζθάδεο

πνιύ θαθό ην rsquoπάζεηε θαεκέλνη Κνκεηάδεο[64]

αββάην κέξα rsquoθηάμαζη ζηνπ Μπξόγηαινπ ηα όξηα

πνπ ε γε θη ν θόζκνο έηξεκελ από ηα κνηξνιόγηα

ε κηα rsquoθιαηγε ηνλ άληξα ηδε θη ε γη-άιιε ηνλ πγηό ηδε

άιιε ηνλ αθεληάθε ηδε[65] θη άιιε ηνλ αδεξθό ηδε

Σν Μεζνρώξη θαίνπζη ην Θόινο ζε κηαλ ώξα

Γησξγίηζε θαη ην Μπξόζγηαιν ησ θαθηαλώ ηε Υώξα

ηζη καγαηδέδεο θάςαλε θαίζη θαη ηrsquo αξγαζηήξγηα

απνύ rsquoπεγαίλαζηλ νη ληνη θη επαίδαλ ηα παηγλίδηα

θη απήο ηα θαηαθάςαζη ραινύλ θαη κνλαζηήξγηα

θη απάλσ ζηελ Αλώπνιε εζηέμαλ ηα ηζαληήξγηα

ηνλ Πόξνλ ήην ν Γάζθαινο γξάθεη λα καδσρηνύζη

θη όζν ην γιεγνξήηεξν ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύζη

θαη λα κνλνκεξγηάζνπζη δίρσο θηαλέλα πξάκα

νη Σνύξθνη ηζrsquo εζθνξπίζαζη θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκα

θύιια θηεξά ηζη rsquoθάκαζη θη εράζαλ ηα λεξά λησ

θη εηο ηα βνπλά ρηππήζαζη[66] λα ρώζνπλ ηα παηδηά λησ

Μαληαηνθόξνη ηξέρνπζη ηα γξάκκαηα βαζηνύλε

νύινη ζηα Κξνύζζηα λα βξεζνύ γηα λα ζπβνπιεπηνύλε

Δθεί rsquoπξεκαδσρηήθαζη κα θαθηαλνί rsquoζαλ κόλν

σζά ζηξαζηώηεο άγγεινη εηο ηνπ Θενύ ην ζξόλν

ηε κέζε ζηέθεη ν Γάζθαινο δσζκέλνο ην ζπαζί ληνπ

θη εθόξγηε ην κπνπξλνύδν ληνπ[67] θη έιακπε ην θνξκί ληνπhellip

(δεύηεξν κέξνο)

Ούινπο ηζη κπέκπεη[1] καδσρηνύο καδί αιπζνδεκέλνπο

πνιιά ηζη rsquoβαζαλίζαζη ζην δξόκν ηζη θαεκέλνπο

ην Κάζηξν ηνλ επέςαζη ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

λα ηνλ ππάλrsquo εηο ηνπ Παζά απάλσ ζην ληηβάλη[2]

εζέξλαζί ληνλε πνιινί πεδνί θαη αηηιήδεο

ζην δξόκν ησλ επξόηεηλε λα γίλνπ ξηηδαηδήδεο[3]

θη α ζέινπ γξόζα δίδεη ηα βελέηηθα ηζηθίληα

κrsquo απrsquo νύια ηα ρξνπζά θινπξγηά απηά rsquoλαη ηα πιην θίλα

Κάζrsquo άζξσπνο πνπ πλίγεηαη γπξεύγεη ζσηεξία

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

κα ζηα θαιά θαζνύκελα θηαλνύο δελ έρεη ρξεία

laquoΓε ζέινκrsquo απνύ ηrsquo άζπξα ζνπ[4] κνπτδrsquo απνύ ην θινπξί ζνπ

θη α δελ ηνπξθέςεηο άπηζηε ζα θαο ηελ θεθαιή ζνπraquo

ην Κάζηξrsquo όληε ηδη rsquoβάλαζη rsquoπνύ ησ Υαληώ ηελ πόξηα

rsquoρακνθπιίζηε ην ιαόο ζαλ παηεκέλα ρόξηα

γιαθνύλ νη Σνύξθνη γηα λα δνπλ νύινη κηθξνί κεγάινη

ηζη πξώηνπο πνπ rsquoζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά[5] θεθάιη

Δπήγαζί ηδη ζηνπ Παζά θη ήηνλε ξακαδάλη[6]

laquoΥίιηα θαιώο εθόπηαζεο άξρν Γαζθαινγηάλλε

θαιώο ηνλε ην Γάζθαιν ηνλ πξώησ ησλ θνπξζάξσ

απνύ κνπ rsquoκήλα θη έιεγε ldquoηζη ρώξεο ζνπ ζα πάξσrdquoraquo

Γηαηάδεη ηόηεο ν Παζάο ζθακληά γηα λα θαζίζνπ

θαεηό λα ηώλε δώζνπζη θξαζί λα ηζη πνηίζνπ

Φέξλνπ ηδηκπνύθη γηαζεκί θαη θαξθνπξί[7] θιηηδάλη

θαη δίδνπζη ληνπ ηνλ θαβέ[8] ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

laquoα ζέιεηο Γάζθαιε Γηαλληό λα κελ θαθαπνδώζεηο

πεο κνπ είληά rsquoην ε γη-αθνξκή πόιεκν λα ζεθώζεηο

Οη θαθηαλνί δσζίκαηα ραξάηζηα δελ εδίδα

πεο κνπ πνηνο είλαη αθνξκή πνπ rsquoπέζαλ ζηελ παΐδα

θαη θαθηαλόο δσζίκαηα δελ έδηδε πνηέο ηνπ

θη ν βαζηιηάο ηα rsquoράξηδε ραηήξη ηζε λελέο ηνπ[9]

Κη αλ είρεηε παξάπνλα έπξεπε λα ηα πείηε

εκέλα πνύ rsquoκνπλε Παζάο θαη λα κε ζεθσζείηε

λα γξάςσ rsquoγώ ηνπ βαζηιηά θαη ζεηο εηο ηε νπιηάλα

πνπ ζαο αγάπα ζαλ παηδηά δίρσο θηαλέλα πξάκα

Μόλν rsquoζεθώζεο Γάζθαιε κε ην Μσξγηάλ αληάκη

γηα λα ραζεί ηόζνο ιαόο θη εζύ λα βγάιεηο λάκη[10]

ηrsquo αζθέξγηα ηα βαζηιηθά λrsquo αδηθνζθνησζνύζη

θη απνύ ηζε Κξήηεο ηελ Σνπξθηά ρηιηάδεο λα ραζνύζη

πάλσ ζηα όξε ζηα βνπλά εηο ηζrsquo έξεκεο καδάξεο

ρηιηάδεο απνκείλαζη γηαλίηζαξνη θη αγάδεοraquo

Ο Γάζθαινο ηνλέ γξνηθά γπξίδεη θαη ηνπ θάλεη

(θαπλόλ απνύ ην ζηόκα ληνπ θη απνύ ηrsquo αξζνύληα βγάλεη)

laquoΚαιέ Παζά είληά rsquoλrsquo απηά πνπ θάζεζαη θαη ιέεηο

θαη ην ιαό πνπ rsquoράζεθε πεξίζζηα ηόλε θιαίεηο

Πνπ rsquoπέξαζαλ νη γ-εθαηό[11] απνύ rsquoξζεηε ζηελ Κξήηε

θη εθάκεηε ηζη Κξεηηθνύο θαη δελ νξίδνπ ζπίηη

κνπτδέ θαη ηζrsquo απαηνύο ησλε[12] κνπτδέ θαη ηα παηδηά λησλ

κνπτδέ θαη ηε δσή λησλε κνπτδέ ηα πξάκαηά λησλ

Οπιεκεξίο εηο ηζrsquo εγγαξγεηέο[13] ζηα βάζαλα θαη θόπνπο

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

θαη ζαλ ηα rsquoδά ηζη δηάρλεηε[14] δε ηδη ζσξείηrsquo αζξώπνπο

Πάληα γπξεύγεηrsquo αθνξκή ην γ-αίκα λησ λα πρείηε

θαη λα ζθνηώζεηε Ρσκηό πνιιά ην πεζπκείηε

θη έλαη θη ε κόλε ζαο ραξά λα ηδείηε ζθνησκέλνπο

μεθνηιηαζκέλνπο ζηα ζηελά θη αηκαηνθπιηζκέλνπο

απνύ δε ηδη ζηηκάξεηε[15] κνπτδέ ζαλ θισζζνπνύιηα

γηα λα ηζη ζάςνπλ ύζηεξα ηζη βάλνπ ζηα ζαθνύιηα

Καη ε γ-αηηία είζηε ζεηο νη γη-άλνκνη Παζάδεο

πrsquo αθήλεηrsquo αραιίλσηνπο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

πrsquo αθήλεηε ηζη ρξηζζηαλνύο ζε ηέζνηα ηπξαλλία

πιεηόηεξε ηrsquo άγξηα ζεξγηά έρνπζηλ εζπιαρλία

Αιήζεηα ιεο νη θαθηαλνί δσζίκαηα δε δίδνπ

θαη ηrsquo άξκαηά λησλε θηαληνύο πνηέο δελ παξαδίδνπ

Σζε Κξήηεο ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο απνύ rsquoληαη ζηνπ νπιηάλν

δε ηδrsquo έρεηε γηα ηίβνηζη[16] ζηνλ θόζκν ηνλ απάλσ

γηrsquo απηά θη εγώ rsquoπνθάζηζα ηελ Κξήηε λα ζεθώζσ

θη απνύ ηrsquo αλύρηα ησλ Σνπξθώ λα ηήλε ιεπηεξώζσ

πξώην γηα ηελ παηξίδα κνπ δεύηεξν γηα ηελ πίζηε

ηξίην γηα ηζrsquo άιινπο ρξηζζηαλνύο πνπ θάζνπληαη ζηελ Κξήηε

γηαηί θη αλ είκαη θαθηαλόο παηδί ηζε Κξήηεο είκαη

θαη λα ζσξώ ηζη Κξεηηθνπο ζηα βάζαλα πνλεί κεraquo

Καη ν Παζάο ρακνγειά ηα γέληα ληνπ ρατδεύγεη

ηε κάλεηά ληνπ ηελ πνιιή λα θαηαπρεί γπξεύγεη

Πάιη μαλαξσηά ηνλε laquoΠεο κνπ Γαζθαινγηάλλε

πνηνύο θίινπο έρεηο ζην Μσξγηά θαη κπηζηηθνύο ζηε Μάλε

Καη πεο κνπ νύιε ηε δνπιεηά ην πξάκα πώο πεγαίλεη

θαη πώο ζαο εγειάζαλε θη εράζεηε θαεκέλνη

Πεο κνπ γηrsquo απηά πνπ ζε ξσηώ κά ηνπ Θενύ ηελ ώξα

ζνπ ηάζζσ λά rsquoζαη πξίληδεπαο εηο ησ θαθηώ ηε Υώξαraquo

Μrsquo απηάλα πιεηό δελ ηrsquo αγξνηθά ν Γάζθαινο ν Γηάλλεο

ιέεη ηνπ laquoώπαζε Παζά κόλν ηα ιόγηα ράλεηο

θνκκέλν rsquoλαη ην δίρηπ ζνπ ην ςάξη δελ ην πηάλεηο

Παζά θαηέρσ ην θαιά πσο ζέrsquo λα κrsquo απνζάλεηο

θαη ιέσ ζνύ ην θαλεξά νύιά rsquoζαλ από κέλα

θη όηη θη α ζέιεηο θάκε κνπ κε βιάςεηο πιεηό θηαλέλα

θη αλέ γ-θαη ζέιεηο άθεο κε κα κηα-λ-ώξα κε θηάλεη

λα παξαγγείισ ζηα θαθηά κε ην Μπνπλαηνγηάλλε

λα πσ ηζε γνπξνκάιιηλεο λα κε κε πεξηκέλεη

θαη λα θνξέζεη θνξεζηά καύξε ζθνηεηληαζκέλε

λα θόςεη ηα μαζά καιιηά λα ρώζεη[17] ην ιαηκό ηδε

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

γηα δελ ηνλέ μαλαζσξεί ε δόιηα ην Γηαλληό ηδεraquo

Καη Παζάο ρακνγειά θνπλεί ηελ θεθαιή ληνπ

άθηεη θαη ζβήλrsquo ε κνύξε ληνπ θαη ηξέκεη ην θνξκί ληνπ

laquoΆθεζε ηζη παξαγγειηέο Γάζθαιε γηα ηελ ώξα

γηαηrsquo έρνκε ινγαξηαζκό ζαλ ήξζεο εηο ηε Υώξα

θαη ν Μπνπλάηνο ζηα θαθηά αθόκε δελ ππάεη

θη εζέ θη εθείλν Γάζθαιε ην θύκα ζα ζαο θάεηraquo

laquoνπ ηό rsquoπα rsquoγώ θαηέρσ ην πσο ζέrsquo λα κε ραιάζεηο

ζηε ζάιαζζα γ-ή ησ ζθπιώ ξίμε κε λα ρνξηάζεηο

Γελ ηό rsquoρσ rsquoγώ[18] γηα ραιαζκό κα εραιαζηήθα θη άιινη

κα ηό rsquoρσ γηα ηζη ρξηζζηαλνύο θαη ησ θαθηώ ηα ράιε

ηό rsquoρσ γηα ηόζεο θακειηέο απrsquo νξθαλέο ζα κείλνπ

θη απηέο πνπ rsquoζθιαβσζήθαζη θαη Σνύξθηζζεο ζα γίλνπ

θαη γηα ηζη ηόζνπο θαθηαλνύο πνπ δε κrsquo αθξνπθαζηήθαrsquo[19]

θη ήξζαζηλ εηο ηα ρέξγηα ζνπ ζην καθειεηό θη εκπήθαrsquo

Μrsquo ώζηε[20] λα ζηέθνπλ ηα θαθηά θαη θαθηαλνί λα δηνύζη

ηζη Σνύξθνπο ζα ηζη πνιεκνύ λα καο εγδηθεζνύζηraquo

Καη ν Παζάο ηνλέ γξνηθά ηrsquo αρείιη ληνπ δαγθάλεη

ηα ζσζηθά ληνπ ρνριαθηνύ θαη βξάδνπ ζαλ θαδάλη

ηνπξθνινγά θη αγξηεύεηαη ε γη-όςε ληνπ καπξίδεη

γδαξηό λα ηόλε θάκνπζη γιήγνξα δτνξίδεη

laquoΓηα rsquoδέηε ην Γθηανύξκπαζε[21] πνπ ζέrsquo λα rsquoπνθνηήζεη

θαη κέζα ζην ζεξάγην κνπ γηα λα κε θνβεξίζεη

Γιήγνξα πάξεηέ ηνλε λα θύγεη από κπξνζηά κνπ

Να ηόλε ηδώ δίρσο πεηζί λα δξνζηζηεί ε θαξδηά κνπraquo

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαβέ παίξλνπλ ηνπ ην ηζηκπνύθη

πηάλνπλ θαη θαηεβάδνπλ ηνλ θάην ζην Γηκνξνύθη

Γελ ηνλ απόπηε ηνλ θαπλό κνπτδέ θαη ην γ-θαβέ ληνπ

ινπξίδεο ηελ εβγάιαζηλ νη ζθύινη ηελ πξνβέ ληνπ

Κη όληε ληνλ απνγδέξλαζηλ[22] έηξημrsquo ε κηα ληνπ ρέξα

θαη ηόηεο εηνπξθεύγαζη ηε κηα ληνπ ζπγαηέξα

ηνπξθεύγνπλ θαη ηελ άιιε ληνπ ραλνύκηζζα ηελ θάλνπ

θη εξώηα γηα ηνλ θύξε ηδε είληα ηνλ απνθάλνπ

laquoΚάησ ζην γιέληη θάζεηαη κε ηrsquo άιια παιιεθάξγηαraquo

θη εθείλν ηνλ εηξώγαζη ηζε ζάιαζζαο ηα ςάξγηα

Γαζθαινγηαλλνπνύιεο κνπ έηζά rsquoηνλε γξαθηό ζαο

Σνύξθαο παηδί λα κπξηζηεί ηζε ληόηεο ηνλ αζό ζαο

Άξαγεο ζα βαζηάμεηε Σνύξθηζζεο λα γελείηε

θαη Σνύξθνπο λα βπδάμεηε παηδηά ζαο λα ηζrsquo εηπείηε

πνπ ζαο αξπάμα ζα ζεξγηά rsquoπνύ ηε γιπθεηά ζαο κάλα

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

ηνλ αθξηβό ηνλ θύξε ζαο ζα ξίθη[23] ηνλ εγδάξα

Άξαγεο ην rsquoινγηάδεηε[24] ακάιαγα θνξάζηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηνπ Μάε ηα θεξάζηα

Αξρνληνπνύιεο αθξηβέο αθξάηα θνπεινύδηα

απνύ ζαο εδειεύγαζη ηrsquo Απξίιε ηα ινπινύδηα

εζείο θνπέιεο θαθηαλέο θξίλα μεθνπλησκέλα

πώο λα ζαζε καξάλνπζη θαλάθηα κνιεκέλα[25]

Σν Γάζθαινλ εγδάξαζη θη άιινπο πνιινύο επλίμα

θαη ηζrsquo άιινπο ηζrsquo απνδέινηπνπο[26] ζηε θπιαθή ηζrsquo εξίμα

Καη ν Παζάο επξόζηαμε θαιά λα ηζη ζθαιίμνπ

λα θάκνπζη ρξόλνπο εθηά θη όμσ λα κελ μαλνίμνπ[27]

Μόλνλ όζrsquo εκπαηήξαζη[28] θη είλαη θαη δηαβαζκέλνη

ζα ληώζνπλ είληα rsquoπάζαζηλ εηο ηνλ Κνπιέ νη θαεκέλνη

πάληα ηζη rsquoκαγθιαβίδαζη[29] καξηύξγηα ησλ εθάλα

ζίληεξα ρεξνπόδαξα κεγάια ησλ εβάλα

θαη θάζrsquo αξγά ηζrsquo εβγάλαζη ζαλ ήζειε λπρηώζεη

θη εηο ηε δνπιεηά ηζrsquo εξίρηαζηλ ώζηε λα μεκεξώζεη

Κη νύιε ληε λύρηα ζηε δνπιεηά θαη ην ςσκί ιηγάθη

γηα λα κελ έρνπ λάθαξα[30] λα θεύγνπζη ζην γιάθη

γηαηrsquo εθνβάηνλ ν Παζάο ηόζrsquo άμηα παιιεθάξγηα

λα κελ ηνπ ζπάζνπλ ηε θιαθή ηέζνηα γεξά πνδάξγηα

λα πάξνπ δίπια ηζη θνξθέο εηο ηα θαθηά λα πάζη

λα κε κπνξέζεη άιιε κηα γηα λα ηζη μαλαπηάζεη

σζηνύο ηξεηο ρξόλνπο rsquoθάκαζη ζην ζθόηνο θιαθηαζκέλνη

ώζηrsquo απνύ rsquoζπάζαλ ηε θιαθή θαη έλαο έλαο βγαίλεη

Δθύγαλ θη εγιηηώζαζηλ όζνπο δελ εζθνηώζα

γηαηrsquo νη βαξδηάλνη[31] ηζrsquo είδαζη ληειόγσο[32] θαη ην rsquoληώζα

Κη επξνπαηνύζαλ θάζrsquo αξγά κε ηζη πιεγέο ζηα πόδηα

θαη πέληε κέξεο θάλνπζη ζηα δάζε θη εηο ηα όξγηα[33]

Κη επήγαλ εηο ηε Γέξγεξε ζηνπ Βαγηαλνύ ην ζπίηη

θη εθείλνο ηζrsquo απνδέρηεθε ζα δηάρλνπλ εηο ηελ Κξήηε[34]

Φσκί ζηηβάληα[35] θαη πεηζηά ησ δίδεη λα βαζηνύζη

λά rsquoρνπζη rsquoθεί πνπ πραίλνπζη θη εθεί πνπ πνπξαηνύζη

θαη παίξλεη ηζη θαη καλαρόο βγάλεη ηζη ζην Κνπδνύλη

θαιή ρσζηά[36] ησλ εύξεθε ζηελ Σξύπα ηνπ Κνπξκνύιε

θαη κέξεο δεθαηέζζεξηο εθάκαλ εηο ηελ Σξύπα

ηνλ μαθνπζηό Πξσηόπαπα εθέδα ηνλ αθήθα

Όζνη θη αλ είζηε ρξηζζηαλνί θαη βιέπεηε ηνλ Ήιην

θιάςεηε ηνλ Πξσηόπαπα πrsquo απόζαλε ζην ζπήιην

θιαίηε θαη ηζrsquo άιινπο θαθηαλνύο πrsquo απόκεηλαrsquo ζηζη δξόκνπο

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

απνύ ηα ράιηα πνύ rsquoραζη ζηα ζίληεξα ζηζη βξόκνπο

θαη ην Μηρειηνπδόπαπα πνπ ζηε θιαθή rsquoθνπηζάζε

θη απόκεηλελ εηο ηνλ Κνπιέ θη εηέιεησζε ζηα πάζε

Πέκπνπλ εηο ηα θαθηά ζαή[37] λα πάεη ηα ρακπάξγηα

λα πάζη λα ηζη πάξνπζη λα ζέξλνπλ θαη κνπιάξγηα

έλα-λ-Αλσγεηαλόπνπιν ην Γηώξγε ην νπιηάην

απηόλ επέςα ζηα θαθηά θη έδσθε ην καληάην

Δπήγαζη θη επήξαrsquo ηδη κα ιίγνπο πιεηό ηζrsquo επξήθαrsquo

θη εθείλνπο απνύ rsquoβξήθαζη θαθή δσή ηελ είραrsquo

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί νύια ηα βάζαλά λησ

ηα λπρηνπαξαδέξκαηα θαη ηα ζθνληάκαηά λησ

πνπ rsquoπξνπαηνύζαrsquo γ-θάζrsquo αξγά ηζε λύρηαο νύιεο ηζrsquo ώξεο

ώζηε πνπ λrsquo απνζώζνπζη ζηνπ Πξέβειε από πόδεο[38]

Σν Φνηληθηά rsquoπεξάζαζη ζηα Υάιαξα-λ-εθηάμα

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θαη ην Θεό rsquoδνμάζα

ζηrsquo Αγηrsquo Αλησληνύ ηνλ πνηακό εηο ηελ ειηά rsquoπό θάησ

θη εθεί rsquoμεθνπξαζηήθαζη θη ήπηαrsquo λεξό δξνζάην

εηο ηα θαθηά rsquoπνζώζαζη θαη πάλrsquo εηο ηα ρσξηά λησ

πνύ λά rsquoβξνπ ηδη γπλαίθεο ησ πνύ λά rsquoβξνπλ ηα παηδηά λησ

πνπ ηξεηο ρξόλνη rsquoπεξάζαζη πνπ ηα rsquoμερσξηζηήθα

θη άιια rsquoπνζάλα ζηα βνπλά θη άιια ζθιάβνη rsquoπηαζηήθα

Κη επέξαζέ λησλ ε ραξά πσο εμεζθιαβσζήθα

γηαηrsquo άιια πάιη βάζαλα θη άιινη θαεκνί ηζrsquo επξήθα

Αγλώξηζηά rsquoβξαλ ηα θαθηά ηζη γεηηνληέο μερλνύζη

θη όλεηξν ησλ εθαίλεην εθεί πνπ ηζη ζσξνύζη

θηαλέλα ζπίηη πνύ θαη πνύ αλαηξνραιηαζκέλν

θαη ζα κεηαηνθάζηζκα[39] ρηηζκέλν ζθεπαζκέλν

Πείλα θαη θηώρεηα θη εξεκηά θιάεκαηα κνηξνιόγηα

αθνύγαζηλ εηο ηζη γηαιηέο θη εβιέπαλ εηο ηrsquo αγόξγηα[40]

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη θιαίζη βνπξθσκέλα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηα πνιπνπαηλεκέλα

απνύ rsquoραrsquo ρώξεο θαη ρσξγηά θνλάθηα θαη ζεξάγηα

θη άληξεο ιεβέληεο ζηε ζσξγηά θη εηο ηελ θαξδηά ιηνληάξγηα

πνύ rsquoραζη ληνπο γηα ηrsquo άξκαηα γέξνπο λα ζπβνπιεύγνπ

θαη γεξνληάδεο θη άξρνληεο άμηνπο λα δαζθαιεύγνπ

λνηθνθεξάδεο ηνπ ζπηζηνύ θακώηξεο γηα ηε ξόθα

γεξόληηζζεο λα θάζνπληαη λα μαίλνπλ εηο ηελ πόξηα

αλπθαληνύδεο γλσζηηθέο λα θάλνπλ ην δηαζίδη

θνξάζηα γηα ην μόκπιηαζκα θαη ληεο γηα ηrsquo αξγαζηήξη

θνξάζηα ζαλ θξπγηά λεξά ζα ηδη θξπγηνύο αέξεο

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

πrsquo νξρηνύληα ζαλ ηα κάξσπα[41] θάζε θαιέο εκέξεο

απrsquo νύια μόκπιηα θαη δνπιεηέο θάζε γηνξηή ηrsquo αθήλα

θη ππραίλαζη ζηελ εθθιεζηά ζαλ ηνπ βνπλνύ ηα θξίλα

Αλαζηελάδνπ ζιηβηεξά θαη ρύλνπ καύξα δάθξπα

πώο απνδώθαλ ηα θαθηά ηζε ιεπηεξγηάο ηα θάζηξα

πνύ rsquoραλ θαξάβηα μαθνπζηά θαη λαύηεο παηλεκέλνπο

ζε Πόιε θαη ζε Βελεζηά πεξίζζηα μαθνπζκέλνπο

δελ εδεηιηνύζαλ πέιαγνο θνπξηίλεο δελ rsquoςεθνύζαrsquo

θαη ηα ζηνηρεηά ηζε ζάιαζζαο θη απηάλα ηα rsquoληθνύζαrsquo

Κη εδά βαξθάθηα βιέπνπζη ζάπηα θαη ηξππεκέλα

εηο ηελ ακκνύδα θείηνπληαη μεξά ραξβαιηαζκέλα

Άληξεο γπλαίθεο θαη παηδηά ζηα καύξα βνπηεκέλνη

θη από ηα πάζε ηα πνιιά θαη ιύπεο ρισκηαζκέλνη

Γε βιέπνπζηλ αξρόληηζζεο κε ηζη καθξέο πιεμνύδεο

ζπαιέηα κε ρξπζόπιερηα κε μόκπιηα βεζηηδνύξεο

θαη θνξαζίδεο παρνπιέο κε ηα γηνξληαληιίθηα[42]

κνπτδέ κε ηζη ρξπζόκπνιηεο κνπτδέ κε ηα θαιίθηα

Γε βιέπνπ ληνπο κε ηrsquo άξκαηα αζεκνθνπθισκέλνπο[43]

ςεινύο θαη ιηγλνκέζεδεο ζα βηόιεο[44] ζηνιηζκέλνπο

λα γατηαλίδνπ ζην ρνξό λα ιέζη καληηλάδεο

λα ζεηνύληαη λα ιπγίδνπληαη κε ηόζεο ηαπεηλάδεο

θαη γέξνπο θη αζπξνκάιιεδεο λα θάζνπληαη ζηελ ηάβια

λα ηξώζη θαη λα πίλνπζη λα ηξαγνπδνύ κεγάια

λα ιέλrsquo ηξαγνύδηα ηνπ ζθακληνύ θαη ηνπ πνιέκνπ βάιε

θη ε ηάβιrsquo απνύ ηε κηα κεξέ λrsquo αληηιαιεί ζηελ άιιε

Οη γ-εγιεηδέδεο rsquoπάςαζη πάζηλ νη ραξνθόπνη

θη αγλώξηζηνο εγίλεθελ ν ηόπνο θη νη γη-αζξώπνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νη γη-άμηνη θη αληξεησκέλνη

ζrsquo νύιν ηνλ θόζκν μαθνπζηνί πεξίζζηα ηηκεκέλνη

Πνύ έλrsquo νη γη-άληξεο ησ θαθηώ νύινη κηθξνί κεγάινη

απνύ rsquoπξσηνζεθώζαζη ηνπ βαζηιηά θεθάιη

Γάζθαιε Γηάλλε μαθνπζηέ Πξσηόπαπrsquo αληξεησκέλε

ζηε γλώζε θαη ζηε θξόλεςε απrsquo νύινπο παηλεκέλε

αλώπνιε θη Αξάδαηλα θη εζείο Αεγηαλληώηεο

πνύ rsquoλαη ηα παιιεθάξγηα ζαο νη γη-όκνξθνη παηγληώηεο[45]

Αγόξγηα πνύ rsquoλrsquo νη γη-άληξεο ζαο νη πνιπνπαηλεκέλνη

ζηζη θξνληκάδεο θη εηο ηζrsquo αληξεηέο ζηνλ θόζκν μαθνπζκέλνη

Αζθύθνπ πνύ rsquoλrsquo νη Πάηεξνη απηrsquo νη Μαπξνπαηέξνη

νη ηηκεκέλνη ζηελ αληξεηά ηζε Κξήηεο ην μαζέξη[46]

Λεβέληεο Καιιηθξαζηαλνί Νηκπξηώηεο αληξεησκέλνη

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

Γησξγηηζηαλνί κνπ θξόληκνη θαη θνζκνγπξηζκέλνη

πνύ είζηε νη Βνινπδηαλνί ησ θαθηαλώλ αδάδεο[47]

πνπ rsquoθάλεηε θη εηξέκαζη ηζε Κξήηεο νη Παζάδεο

Πνύ είζηε νη Γαζθαιηαλνί θαη ζεηο νη Μηρειηάθνη

θαη Βιάρνη θαη απόιεδεο θη εζείο νη ηξαηεγάθνη

Βαξδάθνη θαη θνξδύιεδεο θη εζείο νη Κνπηξνπκπάδεο

πνύ rsquoρεηε ζηελ παιάκε ζαο ηζη γηαλληηζαξαγάδεο

Πνύ είζηε νη παληηδηαλνί νη Μπνύξκπαρνη θαη άιινη

νη Υνύξδεδεο θαη θαθηαλνί νύινη κηθξνί κεγάινη

Άιινπο έθαrsquo ν πόιεκνο θη άιινη rsquoμελεηεπηήθα

θη έξεκα θαη παληέξεκα θαη ηα θαθηά ηrsquo αθήθα

Έξεκrsquo αθήθαλ ηα θαθηά θιηηά θαη γξηληαζκέλα[48]

θη νύια ηrsquo αγόξγηα θαη γηαιηέο θαηαηξνραιηαζκέλα

Πνύ rsquoλαη ε Υώξα ησ θαθηώ κε ηα πνιιά θαξάβηα

κε ηζrsquo εθαηό ηδε εθθιεζηέο ηα πινύζηα ηα ζεξάγηα

Σν Μεζνρώξrsquo ν Μπξόζγηαινο ην Θόινο ην Γησξγίηζη

νύια rsquoγελήθαζη ζσξόο θαη δε βγνξίδεη[49] ζπίηη

Ληβαληαλά θη Αλώπνιε Μνπξί θαη Κνκηηάδεο

πνύ είλαη ηα θνλάθηα ζαο ρακόζπηηα θη νληάδεο

Άε Γηάλλε θη Αξάδαηλα Λνπηξό θη Αγηά Ρσκέιε

πνπ ηα θαξάβηα rsquoθάλαζηλ νη θαθηαλνί καξλέξνη

Βξαζθά Βνπβά θαη Παηζηαλέ θη αγόξγηα ηα δηθά ζαο

πνύ είλαη νη γη-νληάδεο ζαο ηα θακαξόζπηηά ζαο

Ούια rsquoγελήθαλ ηξόραινο θαη πνηόο λα ηrsquo αλαρηίζεη

πνπ rsquoπηάζαλ νη λνηθνθπξνί Αλαηνιή θαη Γύζε

γηα δελ ησλ έθαλε θαξδηά ηζη Σνύξθνπο λα γξνηθνύζη

θη άιινη ζηνλ Άδε rsquoπήγαζηλ εθεί θαη θαηνηθνύζη

θη εθείλνη πνπ rsquoπνκείλαζη ζαλ μσηηθνί γπξίδνπ

θη όξεμε δελ ησλ θάλεη κπιην ζαλ πξώηαο λα θαζίδνπ

κνπτδέ ζην λνπ ησλ ηό rsquoβαλαrsquo κνπτδέ ζην ινγηζκό λησ

πσο ζέrsquo λα δώζνπζη βεξγί[50] ζηνλ Σνύξθν ηνλ νρζξό λησ

Μα είληα λα θάκνπλ νη θησρνί θαθόο έλαη θη ν δόξεο

απηνί θαιά ην rsquoιόγηαζαrsquo λα πάξνπζη ηζη ρώξεο

θη όληηκσο δελ εκπόξεζαλ δελ έλαη θαη ληξνπή λησ

κόλν πσο ηελ επάζαζηλ από ηελ θεθαιή λησ

γηαηί δελ είραλ αθνξκή κνλάρνη λησλ εδηνύζαrsquo

ζηα ρώκαηά λησλε πνηέ Σνύξθνη δελ επαηνύζαrsquo

δσζίκαηα δελ έδηδαrsquo κνπτδrsquo εγγαξγεηέο εθάλα

ηα δπν ησλ πόδηα ησλ Σνπξθώ ζrsquo έλα παπνύηζrsquo εβάλα

είραλ θαη ηα θαξάβηα ησλ πνπ ησλ εθνπβαινύζαrsquo

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

ζα κπέεδεο θαη πξίληδεπεο εηο ηα θαθηά rsquoπεξλνύζαrsquo

Αο ήζειε ζπιινγηαζηνύ θαιά λα ην κεηξήζνπ

νύινπο ηζη Σνύξθνπο κνλαρνί πώο ζα ηζη πνιεκήζνπ

Ο Μόζθνβνο θη αλ ήηνλε ζηε Γαύδν γηα λα θηάμεη

πάιrsquo ε Σνπξθηά επξόθηαηλε λα ηζη κεζνξεκάμεη

Μα δίρσο λα ηελ θάκνπζη ηελ Κξήηε Ρσκηνζύλε

λα ηα μεβγάινπλ ηα θαθηά δελ ήην δηθηνζύλε

εθιείζαζη ηrsquo ακάζηα λησ γηαηί βαξγηά rsquoπνλνύζαrsquo

λα βιέπνπζη ηζη Κξεηηθνπο ζηα ράιηα πνπ rsquoπεξλνύζαrsquo

θη νκνηάζαζη ηνπ κέξκεγθα πνπ ιέrsquo ε παξνηκία

ην πσο ζαλ ηrsquo νξγηζηεί ν Θεόο ηνλ θάλεη ζαλ ηε κύγηα

θηεξά ηνπ δίδεη θαη πεηά θαη ηε θσιηά ληrsquo αθήλεη

θαη βξίζθεη ηνλε ην πνπιί θαη ηόλε θαηαπίλεη

Δγώ Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ηνπ ήθε ηνπ θνξδύιε[51]

απηά πνπ ζαο rsquoδεγήζεθα κε γξάκκα κε θνληύιη

αξρίλεμα θαη ηά rsquoγξαθα ιηγάθηα θάζε κέξα

θη εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ ζην Γθίβεξηrsquo από πέξα

εηο ηελ Παπνύξα rsquoθάζνπκνπ γηαηrsquo ήκνπ rsquoγγαινλόκνο[52]

θαη κε ην κπάξκπα Παηδειηό απνύ rsquoηνλ ηπξνθόκνο

θη εγώ εθξάζηνπλ ην ραξηί θη εθξάζηνπλ θαη ηε κπέλλα

θη εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε θαη ηά rsquoγξαθα έλα έλα

εθείλνο κνπ rsquoδεγάηνλε ην Γάζθαιν ην Γηάλλε

ηrsquo ακάζηα ληνπ δαθξύδνπζη ζαλ ηνλ αλαζηβάλεη[53]

ε γη-νκηιηά ληνπ rsquoθόβγεην ζπιινγηαζκνί ηνλ πηάλνπ

θαη καύξνπο αλαζηελακνύο ηα ζσζηθά ληνπ βγάλνπ

Πόζα θαη πόζα βάζαλα πόζεο θαη πόζεο ιύπεο

ηνύ rsquoξρνπληαη ζην ζπιινγηαζκό πόζνη θαεκνί θαη πξίθεο[54]

Αλαζηνξάην[55] κνλνκηάο ηνπ Καζηειιηνύ ηζrsquo αζξώπνπο

ηζη ρσξγηαλνύο ηνπ θη εδηθνύο ηζη θίινπο θαη ζπληόθνπο

λ-αλαζηνξάηαη ηα θαθηά ηζrsquo άληξεο θαη ηα θαιά ησ

ηα πάζε θαη ηα ράιηα ησλ θαη ηrsquo απνδώκαηά ησ[56]

Σξαγνπδηρηά κνπ ηά rsquoιεγε γηαηrsquo έλαη ξηκαδόξνο

γηαηrsquo έρεη θη απνύ ην Θεό ην πιην κεγάιν δώξνο

όζα δελ είδrsquo εθάηερε θη όζά rsquoδε δελ ηα rsquoμέρλα

γηαηrsquo έρεη θαη ζπκεηηθό πιηόηεξrsquo από θηαλέλα

Καη πνηόο κπνξεί λα δεγεζεί εθείλα πνπ ζπκάηαη

θη εηο ην ηξαγνύδη λα ηα πεη εθείλα πνπ δεγάηαη

Πνιιά ηrsquo ακάζηα ηrsquo είδαζη θη αθνύζαζη ηrsquo αθζηά ληνπ

βάζαλα πάζε θαη θαεκνί αζπξίζαλ ηα καιιηά ληνπ

ηα ρίιηα επηαθόζηα rsquoγδνήληα έμε έηνο

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

rsquoπνύ ηνπ Γαζθάινπ ηνλ θαηξό δεθάμε ρξόλνη εθέηνο

πνπ rsquoβάζηνπ ζην ζαθνύιη κνπ κπέλλα ραξηί κειάλη

θαη ην ηξαγνύδη ηό rsquoγξαςα ηνπ Γάζθαινπ ηνπ Γηάλλε

Μrsquo αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα δίρσο ράξε

(ζαλ ηπξνθόκνπ κάζεζε θαη κπέλλα κεηαηάξε)

αλ είλrsquo ηα γξάκκαηα ζθαιηά ηα ιόγηα κπεξδεκέλα

ζπκπάζηrsquo όζνη ηrsquo αθνύεηε δελ είλαη θη από κέλα

αλ αηγηδάξεο ν θησρόο rsquoπό θάηrsquo απνύ ηνλ πξίλν

ηά rsquoγξαςα σο εθα΄ηερα ησ γλσζηηθώ ηrsquo αθήλσ

λα ηξαγνπδνύζη ζιηβηεξά νύινη κηθξνί κεγάινη

λα ηόλε θιαίλrsquo ην Γάζθαιν θαη ην θαθηώ ην ράιη

θαη λα κε ιέεη θαη θηαλείο γηα ηα γξαθόκελά κνπ

γηαηrsquo άιινη ηα rsquoδεγήζεθαλ πνιύ πξσηύηεξά κνπ

θη απηόο ν κπάξκπα Μπαηδειηόο εδά ζηα γεξαζεηά ληνπ

ηα είδε κε ηrsquo ακάζηα ληνπ ηrsquo άθνπζε κε ηrsquo αθζηά ληνπ

θη είρε θη επηζπκηά πνιιή πάληα λα ηα rsquoδεγάην

ζαλ ην ςαιηήξrsquo ν δάζθαινο απόμσ ηα rsquoζπκάην[57]

εκεηώζεηο πξώηνπ κέξνπο

[1] Δλλνεί Διιεληθή

[2] Σνπο Ρώζνπο νη νπνίνη επεηδή ήηαλ ρξηζηηαλνί νξζόδνμνη ζεσξνύληαλ ζύκκαρνη

ησλ Διιήλσλ Οη Έιιελεο ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήιπηδαλ όηη νη Ρώζνη ζα ηνπο βνεζήζνπλ

λα ειεπζεξσζνύλ

[3] Δλλνεί ην νπιηάλν

[4] Φόξνπο

[5] Πξόζηηκα

[6] Δμνληώζεηο

[7] ηηο πόιεηο

[8] Σεο Πεινπνλλήζνπ

[9] Να ιπηξώζεη

[10] Να εηνηκάδεζαη

[11] Να κελ ηνπο θξπθηεί (θαη μεθύγεη)

[12] Σα πινία

[13] Καη ηόηε

[14] Ώζπνπ

[15] Θα ιηγνζηέςνπλ

[16] Σν laquoκαλδύαraquo ηνπ ην παλσθόξη ηνπ

[17] Απάληεζε

[18] ύλεζε

[19] Σν Γνύλαβε

[20] Απόθαζε

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

[21] Κάλε γξήγνξα απηό πνπ πξέπεη

[22] Πνιεκνθόδηα

[23] Να νξγαλσζνύλ λα εηνηκαζηνύλ (λα νξδηληαζηνύλε)

[24] Πηέδεη βηάδεη

[25] Σεο Κσλζηαληηλνύπνιεο

[26] θξαγίδεη κε ηε laquoβνύιιαraquo ηνπ (ηε ζθξαγίδα ηνπ)

[27] Η αλαγγειία (ε ιέμε έκεηλε ζηνπο Κξεηηθνύο κε ηελ έλλνηα ηεο θαθόβνπιεο

είδεζεο πνπ ιέγεηαη πξνδνηηθά γηα λα πξνθαιέζεη αλαζηάησζε θαη δηακάρεο)

[28] Πώο λα θεξζώ

[29] Αθελίαζαλ

[30] Δλλνεί όηη laquoζεθώζαλε θεθάιηraquo ελαληίνλ ηνπ

[31] Ππξνβνινζηάζηα θξνπξίσλ (όπνπ θαη απνζήθεο ππξνκαρηθώλ θιπ)

[32] Πεξίκελε

[33] εκαία

[34] Απεξηζθεςία αθξνζύλε (θαηά ηνλ Κειατδή αλαξρία απεηζαξρία)

[35] Πξσηλό

[36] ηα αξρνληηθά ζηα ζπίηηα

[37] Ακύλνληαλ ιπζζαιέα (ρεληδώλσ αλαηξηρηάδσ ζαλ ηε γάηα πνπ εηνηκάδεηαη λα

ακπλζεί)

[38] Δίδνο γεξαθηνύ

[39] Λεειάηεζαλ

[40] Βνύγηα βόδηα ζθαρηά πξόβαηα

[41] Σνπο νδεγνύλ

[42] Κπβεξλεηηθό πκβνύιην

[43] Ακέζσο

[44] Μηζίξη Αίγππηνο Σαξακπνπινύζη Σξίπνιε ηεο Ληβύεο

[45] Γηνηθεηήο

[46] Να ηνπο θέξεηο (απνζώλσ θηάλσ ν ίδηνο ή νδεγώ θάπνηνλ θάπνπ)

[47] Δπίλεην (θνληηλό ιηκάλη) ηεο Αλώπνιεο θαθίσλ (ε νπνία είλαη νξεηλή)

[48] Δλλνεί νη Σνύξθνη ηνπ Κάζηξνπ (Ηξαθιείνπ) θαη ηνπ Ρεζύκλνπ

[49] Ιππείο

[50] Μνλνκεξγηνύζη ζπγθεληξώλνληαη γνξγνραδηξεύγνπληαη εηνηκάδνληαη γξήγνξα

[51] πκβνύιην

[52] Γόζηκν δώξν

[53] Σνπξθηθό ζηξαηησηηθό ώκα (όπσο θαη νη Γελλίηζαξνη)

[54] Δίλαη ν πύξγνο ηνπ Μπξαΐκ Αγά Αιεδάθε ζθιεξνύ Γελλίηζαξνπ πνπ ηειηθά

θαηαζηξάθεθε από θαθηαλνύο ιίγα ρξόληα κεηά ηελ ηξαγσδία ην 1774 (ε

θαηαζηξνθή ηνπ πεξηγξάθεηαη ζε άιιε ξίκα κηθξόηεξε πνπ έρεη επηξξνέο από ηε Ρίκα

ηνπ Γαζθαινγηάλλε)

[55] Αξίθλεηε θαη αλαξίθλεηε ακέηξεηε

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

[56] Δδώ θαηαγξάθνληαη θαη νη ζηίρνηθη απνύ ηα θαθηαλόπνπια θηαλείο δελ

εζθνηώζε κόλrsquo έλα Νηκπξησηόπνπιν ιηγάθηλ ειαβώζε Όκσο έξρνληαη ζε αληίθαζε κε

ηνπο ακέζσο επόκελνπο γηrsquo απηό πξνθαλώο θαη ν Κειατδήο ηνπο είρε ζε παξέλζεζε

Μάιινλ δελ πξνέξρνληαη από απηό ην ζεκείν

[57] Κνξπθέο πςώκαηα

[58] Όξε βνπλά

[59] Σνπο ζπλαληνύλ laquoπέθηνπλ πάλσ ηνποraquo

[60] Θάβνπλ ηδίσο πξόρεηξα ρσξίο παπά

[61] Μηαξά ηα άγξηα δώα ζθάξεο νη γύπεο

[62] πλαληνύζαλ

[63] Καίλε

[64] Νίκπξνο Βνπβάδν-Βξαζθάδεο Κνκεηάδεο ρσξηά ησλ θαθίσλ

[65] Σνλ παηέξα ηεο

[66] Έζπεπζαλ

[67] Μάιιηλν παιηό

εκεηώζεηο δεύηεξνπ κέξνπο

[1] Σνπο ζηέιλεη

[2] πκβνύιην

[3] Μεζνιαβεηέο

[4] Σα ιεθηά ζνπ

[5] Δλλνεί ην νπιηάλν

[6] Η κεγάιε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ησλ Μνπζνπικάλσλ

[7] Πνξζειάληλν

[8] Δλλνεί θαθέ

[9] Σεο κεηέξαο ηνπ ()

[10] Νrsquo απνρηήζεηο θήκε

[11] Δλλνεί ρξόλνη

[12] Σνπο εαπηνύο ησλ

[13] Αγγαξείεο θαηαλαγθαζηηθά έξγα

[14] Σνπο θέξεζηε

[15] Δθηηκάηε θνζηνινγείηε

[16] Σίπνηε

[17] Να θαιύςεη

[18] Γε κε πεηξάδεη δε ινγαξηάδσ

[19] Γε κε ππάθνπζαλ

[20] Μέρξη

[21] Αξρεγό ησλ απίζησλ (γθηανύξεδσλ)

[22] Όηαλ ηειείσλε ην γδάξζηκν

[23] Καηζίθη

[24] Σν θαληαδόζαζηαλ

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

[25] Υάδηα

[26] Σνπο ππόινηπνπο

[27] Να κελ θνηηάμνπλ

[28] Τπέθεξαλ

[29] Σνπο βαζάληδαλ

[30] Αληνρή

[31] Οη θξνπξνί

[32] Ακέζσο

[33] ηα όξε

[34] Όπσο ζπκπεξηθέξνληαη ζηελ Κξήηε

[35] Τπνδήκαηα

[36] Κξπςώλα

[37] Αγγειηνθόξν

[38] Πξέβειε Ιεξά Μνλή ηνπ Αγ Ισάλλνπ ηνπ Θενιόγνπ ζηε γεηηνληθή πξνο ηα

θαθηά επαξρία Αγίνπ Βαζηιείνπ ηνπ λνκνύ Ρεζύκλεο Πόδεο δώζε

[39] Δξεηπσκέλν κεηάην (ζηάλε θαη ππαίζξην ηπξνθνκείν ζην βνπλό)

[40] ηα βνπλά

[41] Υόξεπαλ ζαλ ηα κηθξά αξλάθηα

[42] παιέηα επσκίδεο βεζηηδνύξεο κεζνθόξηα γηνξληαληιίθηα πεξηδέξαηα

[43] θεπαζκέλνπο κε αζήκη

[44] Λνπινύδηα

[45] θνπεπηέο

[46] Σν απάλζηζκα ην εθιεθηόηεξν ηκήκα

[47] Πξόθξηηνη

[48] Παξαπνλεκέλα

[49] Γε δηαθξίλεηαη δε θαίλεηαη

[50] Πξόζηηκν δώζηκν δώξν

[51] Γειαδή γηνο ηνπ παπά ήθε θνξδύιε Δδώ όπσο θαίλεηαη ηειεηώλεη ην πνίεκα

ηνπ κπάξκπα Μπαηδειηνύ θαη αξρίδεη ν επίινγνο ηνπ θαηαγξαθέα πνπ πξνθαλώο ήηαλ

θη εθείλνο ξηκαδόξνο (εθηόο αλ έιεγε ηνπ Μπαηδειηνύ ηί ήζειε λα γξάςεη θη εθείλνο ηα

κεηέηξεπε ζε έκκεηξν ιόγν) Δίλαη έλαο επίινγνο ζπγθινληζηηθόο (θπξίσο γηα ην ήζνο

πνπ εθθξάδεη) όζν θαη ην θπξίσο πνίεκα Ο Λανύξδαο απηό ην ζηίρν ηνλ έρεη σο laquoΔγώ

Αλαγλώζηεο ηνπ Παπά ν ήθεο ηνπ θνξδύιεraquo δειαδή ήθεο ην όλνκα ηνπ

θαηαγξαθέα Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο πάλησο ήηαλ αλαγλώζηεο δειαδή

ρεηξνηνλεκέλνο ςάιηεο (νξζόηεξα laquoρεηξνζεηεκέλνοraquo) Ο αλαγλώζηεο ζεσξείηαη από

ηελ Δθθιεζία θαηώηεξνο βαζκόο ηεο ηεξνζύλεο (πξηλ ην δηάθνλν θαη ηνλ ππνδηάθνλν)

θαη ζπλήζσο ππνθαζηζηά σο ηίηινο ην θύξην όλνκα εθείλνπ πνπ ηνλ θέξεη

[52] Βνζθόο ππεύζπλνο γηα ηα έγγαια ηα πξόβαηα πνπ παξάγνπλ γάια (αληίζηνηρα ν

ζηεηξνλόκνο γηα ηα ζηείξα)

[53] Σνλ ζπκάηαη ηνλ θέξλεη ζην λνπ ηνπ

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

[54] Πίθξεο

[55] Θπκόηαλ

[56] Σελ θαηάληηα ηνπο

[57] Γειαδή ηα ζπκόηαλ απέμσ όπσο έλαο δάζθαινο ζπκάηαη ην Φαιηήξη (ζπλήζσο ν

δαζθάινη νη κόλνη γξακκαηηζκέλνη ησλ ρσξηώλ έθαλαλ θαη ηνπο ςάιηεο)

Πεγέο stigmesgr | istoriagr | cretan-musicgr

Πεγή θεηκέλνπ httpwwwpare-dosenet

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

ChaniaCrete 2011

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1

• Daskalogianis1
• • Page 1
  • • 125
    • daskalogiannis2
    • • Page 1