alfredo torero (1964). `los dialectos quechuas

Upload: sergio2385

Post on 12-Oct-2015

254 views

Category:

Documents


6 download

DESCRIPTION

Torero, Fernández de Córdova, Alfredo A. (1964). `Los dialectos quechuas.' Anales Científicos de la Universidad Agraria 2(4):446-78. La Molina (Lima).

TRANSCRIPT

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    1/34

    Sepata d ANLES CIENTFCOS d l Univrsda AgrriaVol. Octubr-ovimbrdib N' 4, ima, P

    Torero, Fernndez de Crdova, Alfredo A. (1964). `Los dialectos quechuas.'

    nales Cientficos de la Universidad Agraria2(4):446-78. La Molina (Lima).

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    2/34

    LOS DIALECTOS QUEHUS

    ALFREDO TORERO

    RUEN

    n rit d znfiar y aifr dat qha md t di n rnt rt itnd oiamnt ra fonoi an mrma d a haba n nn dnn da

    t ata d Amria d r n d r am Qh y Qha 1 ao q ditin nimnt manj r rm d a antidad vi fna q n dn

    Qha 1 a atant bdiataiad n datmnt an dAnah Hno a Jnn a rvini d Catambo Chanay ano d rovni d Ya n daramno d im Qha 1 divd n B br 1 m rxmo intimnt d hb Q n nt 1 C (q omrnd a dato d Cz) mdant 11 A 11 B tnn tritri a nort d dartamnt rn d Havia hata r d Cmbia 11 C dd dartamnt d Hanvia

    a a rvinia arntin d nia d EtoLa rfnda divrnia ntr and o d t diat vn a

    tor a nir imim q xtnin famnain d q rmitiv rj mh nt d main d mrio nai a otnr q nd xnin ini d a n tv n a o ra ntr d r.

    O. Introducci xonos n t -ulo at los sultaos o onio n l stuio los ialto uas n aiul os nts l -inai s ios oti foois a n a a lsin os itos tuas sn atstias onos gatia i No

    oonos aiiso nant la tss u a Costa l Si nt-ls P a sio l zona asniniia sta lgua.

    os ta a atin so l gt ni instiaions ondas olas os ditos s oos us asto o so o su ins ligstio s u s d so no

    1 Do n in; rofo d Fad d Cni ndad Ar d Moin

    m sio as o l imtni ss slto tnn t -s aas st iiom o -s a onin l na aa luia a ln sto itos t s on ots isa na fn on o ont los uos n l P l A ntiguos

    s E u s alao nla atuali o unos ino illos sonas n ino ss aiano Coloia (Intnna Caut Com-saa Putuo osint atao d Toia); uo (alls t-andios l Oin inimt soiias Iaua Coazo Ca Aua NoPstaz) (n asiodos sus atnto o us

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    3/34

    OS DIALECT QUECHUA '47

    iua L ibtd qe o a sido exlodo ceeete Tca Made deDi; oi (e os depanos dCocabb qsc otos y el noe del depteto de L z povinciade st ved Mecs y Caupoic) Aet (icpete n l pvinci de Sto del Esteo e el noe d poc de Jy) E P, Bolivay Ecdo tiee e ayo eo d abaes; Aei, Ricado L J Nadilos cia n o 150,00 aa Saiao del

    Eseo de 10,000 a 0000 para el noede ujy e Coobia a paece souos ocos iaes

    El te itico qe eaeoo eos obtedo casi totalee n o diecto co os sios de la lenua elo que se eee a e; e lo que oc Ecado y olivia est ioracia sido sobe todo bbioc; aa Co-obia Aa o eos enido acceso a l ete esci . E eso ieto de ecostcci del ca aio d aos estdos de la oci de losdiaectos ecos abi xaen ddocueos scos: atica, vocabuio, cicas eat divea os picials autoes consltdos se idicadose secc d bo

    2.Prcedimento.

    E esdio y la copci de nuoso sitio de a cha os peitido ace, silneaente ua conscc d ooidioa(aete a pacial tenaiva o lo iesco de la taa desborda lsosibilidads de u idvido y l dlind nre aquellos asos ooicos y maicaes qe e cda sitio se deben a uavolucn local de quec iguo y aqu

    llos e ha sido dquiidos po concoa ne dilectos que ba dado un ta

    eto deete lo potooeas potooas ya de blas cuas cootos idioas das o el cslano Coo uesa iencin incipl es aq lade zonca casiic los d'ecos odeos nest exposic leva cusst cieto puto veso de vetci q os codo a a ecostucciselareos e e to las cactesicas oocas qe tbo a potoidio y a set coid po e!ls edo l teioo qeca de c teosoaci; cosideaeos deps losevos oeas adqiidos po l bsoces; exanaos seidee o eleos ooicos xcos qdisingan eas de taieo patc deua, y popodeos, o to m-deieto de po y bpos ilecale de acedo con los cteos es-ts de l coaci.

    o liitaciones de ode tiporco, e

    anscipcin de oe tiiz alabeo cio cs ltas cobaciones d ea nd los vloes otcos ables p os lecoe del cslo, salvo e os sio qe se idc ;coninuacin :

    e palaa aicd etole sod otal asiada soda o e ci

    sorda palaa tel soo, paat ica

    sonoa o alaal aicd ooa so lue

    q vlar oclsi sod "vibte sipe soda o soo, o icat sodasen los uae

    s aveolar icaiva sibilane soda edo o apica

    s palatal icativa sibilate sods alveol afcada oda

    El apstoo sile ('

    ) y l poo dob o colas ) ras ua consoae in

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    4/34

    448 E

    in t ot o i timnt

    Do unto () uto ontinin n ol inii u t oi

    on mo onit ti

    t m ln ntii ooion

    E nto inno m on tio o nt

    Do oiu nin tion fono

    Po ot t l io to ntu-to un fom in u t on-tui

    Cmparc e flg e la b quechus e

    3 Eoluin lo fonm l otoh h nto o inti onm to oonnt, o

    miol i o, u n ii oui o S

    onoio intio monm ononnt n l h Eo oini n Cm, m En l not Eo h onoo n to oiio onoin nl oi tin xtto icto ot nt P, io n 60 o Don

    o Sno om, oin- Ui tmto Lotooo l loi Chio inio l n io o f M-nu No n l m io u o o Un o i nio 3.

    3 t Dnt oui o Sono o tin o n nni u ldo 1 iulmnt o il 3

    3 h Pt i o inin nt h ot i- otohu ( 3, h io tmnto Hnl lo oi Mo i, h ot ln t not o i An, tmnto Am; n o-ini Phit, n t Am-o unuo o itito o Ro oini Do Mo(no) n Oit o o-ini Ui (Loto) Lm (SnMtn) n l h h E-o, Coomi Antin (Sntio lEto) En u h n oo onm, tiin t i oCo i n n 32 22 3 .

    E uu ot ntl un( Lim Chinh, no ifomf Domino Snoom , no

    h itiuio tmoo o otoonm En Cm ( t itin in) n Eo fi t-mo xmino ono t

    En l no h oo, tiin h nt omo l ltl fi o no noo l tmnto n-i, inno l oni Yo, tnto im, o tmnto

    unn Po, xtuo n t tmo ulo on Chihn (o hn); onin, u int tono o Sn Rfl oini Amo (Hunuo) l mimotmino fonio n oini Sihu Anh), Ff Lm Cm (Cm) ) E lofi iil o n o tto Po Ch Snt Lono, l o

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    5/34

    Predosoalvol si!n so, cofuyo con s cuando sta. S U bs j St e COro s /, t l ra

    , ,.cofunida con "c.

    -da

    MAP

    1

    \

    .

    e

    "

    Tatame

    ua d *h

    n l Si r ra

    Cntral e Pe.

    ,.

    o

    ;'1

    ,._.

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    6/34

    '

    Pa

    rrofex sod.

    P fcaa

    orda

    aaa aa ,u

    RONTEA DEL QUCH:efia -no da

    APA

    2

    Trtmien

    u d

    n l Se

    Cnt dl Per

    1.

    '

    e

    o .

    o

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    7/34

    LOS LEC QEH

    nia Cna Lia), n a uaa Chuiha, atanto Pao; n a oinia Do Mao on

    in o itito ao y Rond aal y Man, atmnto no n tanto An, xi a oinia Siu a ua o Cin, oiia ooni 3 E ooaoa ilnt oa n alto l o Cana,oini Cnta iito A, oini Cna, n o a

    inia Caatao, iiion atnto Li; n a a o Chui, oinia ooi An) y n na ana u lta an in o l o Mnznhaia o uala, n oinia a no) n t tatainto onun onoint on a alizn au n onta itu-ion n u t otoon no a

    io noron n a ai 30) a aa l

    3 4 1 / - Pal al aiaa oxaoa Co ta onuniaa a not a on o ano nn Lia on l tanto uanaia alo aun inrnia zona n tio aranto oaia oa ia, init) Sl nunta a n a oinia Yauo Cnt, o iito C y SnLono n oinia d Canay diito On, oii Caatao i-), o tato unn y Pao, itit San Ra iia unuo), a oiia Si yCoono An), a roini d Caaa C) l an oiia a au) S

    za o ta iaa oa n tat hua u no ofun

    io lo oooa 1 / Vaaa

    3 Vr ouia oa a ra uua ao, Coloia in uano, /k/ y 3 ) h duia a un oo fona, u aiz oo olui oa n niia aoua, onoiza a ononan n ain n oiin intoi n o uao y n a h iaia oa n ina aa i uin a ouia

    ula a a r a a ouio txto Doino Sao T n aao ua a ota a n, n airtulnt oozin /k/ ta ononan t na

    Cuano antin iino q /k/ iua unifont oo v oia oa a fno onizain ono naa n Caaa, ca ia q o n 3 y noc i la oa /i a ivca inio ainu ia n a poini Cao y Cn ia y anCi ao) oo aaaizai a dao or uao ) n iito d C oinia aatab a i / n y/ o u iinin (y>/iyy co /rik> yy y > yci y d i, inku/ > tiny nunro,onuni); o itio n,oiia d jatb n oo,roii d ncay Caayn i y i ni d i Ci u10 ri o f //otou) arii aa aiada ora ky>cyc

    " /-yi! > yci o, d i q o u on oa o u l

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    8/34

    2 EO

    pocso s ha dtndo no s palataana lo lxma mofmas q han n-ado tont en e habla cn l -po k o 3 n dstto dancapn ponca Caatabo lacoflenca dl sondo poenente d d-cha palatalacn con la alacn lcad / coo pala ta cada soda Enao otos dstto d eta poncas ocso s ha dtndo smpmnte en aalacn de na aante alatalada d/k/ ta // o

    36

    *q la ocls\a soda. Eatclada a dsd Caaca onca deBoons haca l not po l Callne aas amba tnt e la Cd-lla ea a etnte occdntal dla Cdla Banca, hasta Caa aaAncash; asmmo Al ponca Yao La n la d ons slacn fontca fe aadas anfomacones : n tono d acaao po-

    nca Canta Lncha ponca da a n lo deatamnto ancalca ao a n d Tcaoovnca d Catona acco a mta occnta d datamnto Aac la fcata oda en a-n to seso Hanta ocadadxma a Andahala e cofnd taaacn con a de a-ento dl nt atclacn d st

    to otofnea; 2) n e datamentode ncas xcda la onas a mncoadas en los dpatamnto d n-co ao n la onca de Caatab Canca La Jnn al Taann, n too d cao onca Catoa acaca) s a n-centa coo la vbante hb-tamente oda o sonoab en ocn ntoclca en blne caslano

    cha da cn fcenca a dntfca-cn e st ndo co el ea onoo

    oclo o spant d fonma castlano ; 3) n la ponca d aa Jnn)se ala coo la fcata o lota a-ada confndda con la atclacn dalocalmnte a * h / 4 n la mao patd la povnca d Hancao nn s decb coo oclva ltal conand ncn stnta en ncal de saa nto en la ponca d Concpcn a noote d la ponca de ancaonn a desaaco en toda las po-cne aatando a s sete a n/ cando la pecea *nqa > / a/ "na,* / knqa/ ka "com; ta dsapacn q y d nq / a caadoncento dcto d ocas coo acaa- de e y nas ocal lagas -a > / ma/ "pa *aqanaa "a * cl / > c:l"coclo lote; 6) n Cajaaca laala como la ocla oda en nce alaba n nteo tas cononante noaal oclsva onoa ta /n bante ooal ent cal y bante oda l En .2. xamnamo n caso es-cal

    a poca e e se podon estatasfomacnes fntca d * q/ no lpoo dtmna po sea an-a, d tetoo de ello nomb m-o d la cdad d Lma: n efect lo eaols, qe neon a fnda a Cdad

    l Res d e habee asntadoen Jaa y el alle antao eona ccado al e nomb d e -a costo ponncado no co * -a no con a aeoa aata en ade la aoa bant smpe en nca ob, aacn fontca q eta aato om e 3ll2) , n a de ala oca fna na le asacnna ocln loal n eo aaamento

    la tma oca o naa ado de etacacn e ae de Mantao l

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    9/34

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    10/34

    s

    vo s so

    n d on In 1/schu/ "llido, /wa

    ci > / ach'/ fleca, drdo, /saca > sach'a/ rbol, ec, sea n a oclsainicl dl ea si a ha 1 qic/ >/ q ich/ dpoja / qica > / qicha/dirrea, nc >/p'unchaw "da)

    De cuquier modo, es necesio s-udio uco ms enido para confimao nega qe hy exisido a ndencia aconverir a reroex n glolizada, o aalogrr ua rulacin crc ue engaen cuena las excepcion qe se senan

    or oa pe, os esccado de fnes cuzqueos, cuando ponamos inencionalmene en dd la gloaizacin

    a aspiracin en cieas palabras, agcione que ecurrn a la onomaoea aaaeverr la exisencia de aqellas: en as en /pana "apae ha galizacporque se c el ruido busco del garoa glper en caio, en /qasu/ agar, dsrar, hy aspiacin pore shace e uido rolongado e a rasgadao creemos oaln dcaable a pblidd que racionaliaces d ese

    p hayn deinado l eenci d glaizacin o aspiracin en lgunos cabo a pema de un or a oa

    n final de sab inea e naizals oposicions de llanas, golizadas apiadas, y los aquionems e aicla, segn e onorno, coo oclusias en gns conds realizaciones de os dnlabia denl y como icaivas en a ma

    or par de siuacions el orden paaaafico desaprece en esa pcn, cofndido con la reaizacin d // inan poci ina absolua, e cboiiano resonde a 1 p, 1 k! 1 q odiaecos con un sonido aspirado vear posvear, qe repesenaremos cn //

    Cuando aprece n onema gloalizad eposicin inerio, a palabr empiez auomicaene con aspiacin a ala de ca

    quier or de ls consonne enonces posibes e l posicin inicial absolua

    322 Oro cso d inujo por ssa-o de un leng indgena, no ideniicadanos lo orec l quechua d Cuenca, Ecado, segn exaen del Diccionaio Qichuade uis odero al inluo ha enido poefeco s nol el de crecenar inenio d los ones del dileco cucano con ls consonnes , d, g, z, s, /s dec de olo con los oelos sono

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    21/34

    DIALECTO E

    d ls ocsivas /p, , k n l qe nnfldo // 1 q ) d las fcaivbins /s s/ rovnins del roo-ec y con l lrl sonora aveo 1 di in d laral sonora pala 1 II!e xs en c os ocloen se da los onms s ad4iridos s die designan princialmeneecis de a fn y l for d a ginn l oba d Codeo se ncunrn prenimos de casi omnimos qe ilsanssfcorimene l indpendnci fonog de dics consonnes, como os igin-

    e grdnd oogra del a deccionro :

    /b: pi "iero rbso / a "la d cirs inscos; / d "espeiee cna 1 "n rbol d moes sbandinos; / g; "rv d alnosisecos gz "cac; s/z: sip "aorceo, conflco, ro 1 zipi "agiedo/szc s "na pna d fmiliade ls grmnes h "una cs osc1 z "erson rcda po s viels1 chu "carac; z/z "larva dgnos insecos 1 ( "nido de cier av, (j)izi "riseo 1 izh "nebn( "cnveirs n cnag 1 zuna "gor; z/; "nida lasve 1 "am; // "ploco d brro 1 mulu "cira, cens bo vidrio, c 1 "semila dcle pn / tl "lgo o bolsa1 "odo bo

    En el dialeco d Cnca, las olsivssords prooecas s n sonorizdo ss sonido asls n nrio d monma n n caso, mediando l n /mpa/ "d , yo Lo msmo hcedido con l ad rslan d lacnflnia d * 1 n Cordero scr noncs -zh lo u puddebers n rnsripn incoc co-mo un feciv ongenc d l ri

    cad sorda on a friciv sono tra nas: pha, d */pncaw/ "d, hu-zhli, d * cnclli/ "ripa Sin em-bargo, s ncnrn vocabos en los cs no s prodcdo la sonozacin anal: "le, ua "onco de ces spcies d plmas, m "dsdmaa "mr, cercado, "nosoros, "coo, ch "co-s mdio molida o rnd, e. I -cv ccha s diingibl de ha"fu, y lo s d "pier-n, po oposicn d sorda soor in-

    diuib n l imo empo d a -imo Esos cos s den l vz a accin de oros dilcos o lngs canel poceso d sonorizcin ras nsal esaba rmindo en l aba cncn

    33 odifcacin d srcra fonol-gics po info e perrao o ado.

    3 3 Conslndo f scria sobrec dl Ecdor, en paiclar obr deLis Cordeo Jio Pas, Jan M immGbi Sl, M Gzm Mal -no or, alos n venen d vocbsn n p comnes con ors bls q-cs, n os cus no s ha rspondido als cds del proodioma dl modo "e-l aaceiza l daleco eoiano, so es, fndiendo 1 / 1 / n nsolo onma palal aficad sordo En anles voblo dveios, n cmbio o nfda pobabmee asiblad lveolrsod n P, mm Sala zmn ono, o frcaiva sibln pdoo-or sord en Cordo, confndida en-onc con l reaizc cencana e a /s/dcol Ps, qin scribe l soni-do on zz indca q " lgnos pnos e s mpza por zz zhr po chr, by aade l pronncicins o nos uv sgn ls provincisGm u eh y "s cmbin

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    22/34

    A TORR

    eces muumee oeo o, a desig l pbra (sic "pudo e ag bdo, dice que es plbra debe seproie de diecto Chichauu,pueso que popio de e e cambio foico d eh e cua pouciaci es como a zz e itaiao o aem Saaquechu d lgar o m aedod uio escib zz o ts ero o daigun exicci Tmoco a expicaci Gu uie emea Corderoo os descub e aa s ceca coeson u ricd ba de oa

    regioe ms oe. E todo ca e ramieo divee e eudiamo o eeeral en ods as uees mecods, aguno d o voco s haa aotdos mbi co a h "ega e uno uor uor

    Comprndo est plbras con us cogdas e oto ictos, e ce uee miad de os cao se coeodeco rios de uc cqeooiviao qu osee h o, a , 1 eiicial bsout / piciio de ierio , coejdo pricimeeos vocaos ue coiga Pais Gimm Cordero teemo

    czi (Ps), cui (Codeo) Czco /'ci "civo, igero

    m Pa), m (Corero) Cuzcoic ao, mzquio

    uou Gimm djoo Cuco cuch/ svaje, inciia Pars) "bofed; Cco chQ

    "oetd /saQm "puo.hr s; Cco cw/ cu

    "rqu Pars) Cuco/ chqui/ sjoz Pr, Cordero; Cco ch/

    "ineoa Pars), sgo Cordero

    Cuc chqa/ chur

    tu (ris) "d Cuzco ch'uu/de gso, "abio caoso aiet

    yun (Pars amaecer; Cuco

    cu/ "difo, clo, aspee.E echo de que ms de a mid de l;

    cogdas efeids coeg e e diaeco de Cco foema gotiado os le esr q e soido qe estudiamo e quechu ecuorio fe iodcidopor e hb cuque epoe h d s

    O correpodeca iteate co e

    Cuco os ofce ui Coder cuadoe s ibro sobre queca cco oco zh curo ocbo qe oeen e ece a aficda aa spird/h/ zha Cuco /caa "sperozn, Czco chap "quer em zhma Cuco /chima/ m coore; z picado e viel, Cuco ch/ "ica e av U vez, a zo z cecas, e ega cquo res

    ponde co h zp "hojc, "m; Cco h' Pa/ "arbstoamoo, e de bos.

    o or , Wiim D Reyb hhdo e e diecto de ocidad deCo, provici de Cimboo, Ecdor, ripe oposici ete ocsis spirds spirds sords ocivs oors, e os rdes ii, del y ve.os jemplos de cusiv aspird que o

    sumiis prec cspode e pre l ocuivs spids d dieco cueoboivino, esimo hago dsu inters memos, o bsne,e ichos ejemplos sen escsos no perin escer pres mimos de casi homs e dje slidan seds psiciones ee s s seis de ocuiv

    332 ros sitiosqechus que e

    i s poofoeas h/ / como

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    23/34

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    24/34

    46 A ORERO

    a a s s d s, Caca Hasca, d Yas, datmt d La. E pcdmt css ra a habas d s deartamts e ca, Hc, Pa Ju, vcias de Cajatab Cca ea dicda as, camb da tma vcal rv d ta bas a aga de timbre ms p a de a vca de uaca ),a cal laga e a de tma maarca t si ma s-a cm la ariczac y a emc d a rsa csa dsgada a; ad st csa dcs ambigdad a ps pseda, aade e mma vac amt 1 /c s vca ag vr s aeaHm regsad igamt, -t e Sa Ped d aja, ca dTam Ju}, el l e c am- c vaate de mra ara acaa m sa acta seeda

    a s sts cavca Cata e sj / a cc a tma sa tca E s dms gs cuas ha ccca d sjs, a masa sd s dst d a actcm se dc Ecad, ce i; 2 a ca e Sat, i 1 3 Ucaait), 1 ; 4) e Fea Lmae) Cajmac Caa-aca, e ds Lca, vca dYaus ma) t a za quca s- dsd dtame dacavca asta l vca agtia Sta d s, y 1 i cm -t b a Dg e Sat ma e c d l sa ctl raa iads d X

    egundas sas s ms llacia a e de a e

    ss d a vc d Caaa m)m C y gr; a ma cm, 1 yk, s db a tfeca

    c l haa e dstrt m d Caaamb, auu a Ja d igd cbaba e c 700 a ferrse aquc el "Chcays. as m regs !s mema d a ssed y d a acta s s a l dstrt d jatab, Y 1 , y; r dst d y, Caj ac, vica Caaamb, ucu, vca Caca Lma), c

    1 c a s distits d Vlcabam,Caca us, rvica d Dail C Pas, c 1 ki; aa as rstats abas qecua mecada, , mas e atstiga guamDmg Sat s

    eca sas av ccdca, c mema , tds as abas ms studia, a l eca cad m aat sufj sv

    U mm c am 1 i 1 ,se caa t s sijs ssvs y bases mas cad sas aca sat, sca vcal aga. La ca de es ma se camba 1 a sar ma s sdr as abas a is emste cs gamatical

    4 Pua ra Dsd dea-am era d uacava, za stra esa psa seda act c suf 1 k/igd a mfema e ima ee- rsa y uj 1 chk /cis zc y Santia el te 1 cs/ cH/ Ba ga Ffd sd ea. E l dec cz-bvian, l a de pima r

    u mb mrf desa aca i e / / U ca

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    25/34

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    26/34

    70 OEO

    cco la ad occdenta de de Apac 2 en a ad oe dedeparaeno d ac o deaa

    ens de Co no Are endversos so de ova (3 a/ entoro a Cqbaba capa de la provc de Gra (Aprac) esa ora adarse en un aba qe pose a caacterstcas foogcas d daecto czqeonrge a rega retrcva ndcada en32 , por canto pede aparecer en suo dratvo anqe en saa aerode la palara se aa presentado oclsva o na afrada acan/ eso sendo /ucaca/ estoy desgranandoetc 4) sa/ ) /sa/ (segn EgenA Nda e dfeene sos de ova goraos a dstrbcn geogra d estasforas la de sa / en l q c olviano (6) sa/ e a povnca argena de Satao de Esero Esa es reas foras proceden de a ana ca / en Ecuador en n gao de Coloba 8 ka/ en Caaarca (aaarca Laas (San Martn Ucaali oreo) e las des abla exsentes al not de departaeo de ancavelica con as ecepcones qe s ndicana cotacn (9 a/ en s seraasde la provica d Ferreae Lbaeqe ocadade de sdeste de las provcas de Yaos as provcas de Jn ali ara agnos dtritosde as de Hancao oncepcn Jaaunn 0 a en agnos dstrtode la poica de Caatao (La) entoo a a ocadad de Yaacoca provnca d al Carr (aso ) ca/e o distros de On Ca Hanca ponca de aatabo cl ponca de aca (a Vcabab aca s provca de Danel Caraso s cato tias oas procede de a anga ka

    ongo de Sao o o aaos a expres del dravo n s Aree orfea prxo es -cch- qedca abtaldad ra br h adar ablando

    43 Sfos d caso ara o nes de azoicacn daecal nos neea exanprncpaente los qe dca

    4 3 localan (e detro Lasforas de lo dao ca proveenprobabne de /aw/ y p Se

    ecentra caw n ora orgal(coo a consg Fgeedo aa 700) eas regoes de Cecras pova de aca acaraos povnca de Ca (La)se o ala con varantes ded evolcoes fontcas fooicas ocales en ades ablas de lo depataos de Ancas Hno ao La anqe en ese lto o aca a a ocadad de Lnca sdese de la rovnca d

    ays S ra pa en doeede aos y / / e ane ablas

    42 procedenca aera casa (desde e "por) Se epea e orea ana / en todas a abla qecs eetadas a de os deparaeo de Aca Ho aso Jn y La e lasqe e registan paq/ en Lnca provicia de Yaos pq en e Cale deHaas dede Haraz aca nore (Ancas) e acaaos provca de ta e parte de a provincia de ancao coa foa p/ ) pa/ en os resane lgare de os departantos econados

    3 3 en e eo o e esaco("asta) Se regista /aa/ e toda erea qea salvo el dpaaeno de Ancas noe el de Hnco doe eeos aq/ aqe aernando co kaa en agos sos

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    27/34

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    28/34

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    29/34

    LS \LCS CJS 473

    a a/ ua a caactrca a acto Huaa v 3 . 7 ) ,

    a uddo a aguo uts sss

    alct Cocucos.tr Huaua mo Huau

    a a l Matao avrtuamt ua rlacn tca ccanaqu mos otoa qu a aaa t lo trs rmo act mcoa. A u v, Huaua occta aua mo or u ctga oca os tamb asos us

    u no tan otro actos. uuMara Huucouaaga o cuto lo alc vcna runo aqu u oo sugr o u tab coon ro oa r conraa aat gu a vra a ucas u arcbo rcalmt occo auas occtal aa uucoMa

    uaua mo

    Huaua

    ta ara uucoHuaaga

    .2 . ucua . t u mo acs a o mar ou an trtora qu Qucua l l cua actuamt tato a ot dQ. aa o cotua, ata st l ur Coloma cmo a su la va Cata, aram

    t ma artamto uavca, a a ovca agta atag to co o uc cotua gogra l Atao va ort la a agta. trcamt ocuaa am cta tra d r n ua t toava ntaa a cua a o ad or astlan.

    tgun ucua t uo :

    . 2 . ucua II A crto moolgcamt aao u a ucua a rstat aa d uca Caractra al ugruo o Q o abr couo * / * u soo oma arca o u ac B C, corva / cmo aaa arcaa rtoa mattto // q, (qu B ac cour u ocluva vla t / 1 / (qu l C a ouo n catca. No cooc o uazaor

    roas ku

    c, u maIl C ar B. a /a o a< ka aa uatvo

    m suo trs ct A

    5 . 2 . l . aca vaato ro Cc vc Catama Com v cs Q l .vco a u troo ac ara / oc ca out ma

    cal ntor, tora n s/ a //, saataa ua u ms oma aa a rmra oa acoa sora ja l "ocatvo c / . ota art ac uo acuatvctvoco cuao aa a c o t/ cuao aa a cooat o mvoca 1 k ku crta car wack rsa/ uac /qtauqk t a ca muuro abr mqta to o a a E ugar u c acnto ogco v 3 . 8 . )

    .2 . . 2 . c aa t t om u rv ca Yaos ma . ca aa ocn nca aouta n agua acs o lo dm, a coo altaa u onca a cooat l ro

    toqucua avo q qu ac ctva.n ugar o , como Caamarca

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    30/34

    47

    II como 11 B 1 C rocedenci on u morm u s proio / n e disrio de ros nordestde mism pronc de uos se utiiz un deco smjne de Lnch queno hmos nido ocsn de esur sucientmene

    2 Cjmrc e hb e onc d Cmrc con irs drncise o disrios s dico h consdo e consonnismo d roodiom conaun erciones princmene imi

    n /h/ coner r p / n rc sonor soorz rn n nror d monm s ocuss rcad ores u ern sords n uechniuo us morms d cso son comuns con B 11 C.

    Un dico simir d Cjmrc susdo n s srns d roinc deree mbeu robbe e emrnen mbn scmene cone cmruno s hbs d sios diseros a o ro de ro uncmb uer s pocis d uro nama s d uns ocoes noena de cidd d Chcpos c d dprtmno de mzons.

    e s comprcons con os dems dicos crmo odr onr u ucha cjruo ndo eorc

    men su uno rid en pron- e uochr o de uos rmeo d m o o ms sur n demno d uncac s sonemo o unci d orms dcsneed en sos dos dpamenose edades d 11 hn o eiminda de anceic o un nce de C.

    52 Quecha 11 B , e o ono

    amti un so ne

    A 11

    cacestcs riiaes se ndon

    cundo s o coej con 1 er 5 2 dems h sonorizdo gnrmnt socusis

    arcds ores rotouecus

    tr /n/ n ieior de monem.

    xminremos bremne sus diecossiuintes

    5 2 2 Lms e b n pron-ci d mismo nombe n e deprmen-o de n n. crcrscs onis y onoics d su sbrupo rega a d min 1 h/ cer de tt un ricd pt sonor Pur-

    z con suio so person erb : morm 1 sp/ ce e durio con yk

    522 cudor e hb e o - ntrndnos e rien ecuorinos.iee nmross rides cuys crcrsics serdors no conocmos suicien-emene. puso n dsuo os morma de prson osedor u xpusmo

    pns s mnej so un morm dura erson sn dscin de incusi-o y excusio r 4 3 r e "durio' mp morem u/

    Prcen sr cercnm mprn-ds on os diecos ecuorinos s hbsde oombi dond e "Inno no dstnue 1 s/ sh/ ) z s de oinci prun d ns oro uti-izds o ro d ro Npo

    52 Uci ese dieco ooeemos os dos recodos en prmercuto d ese so por r nue -rro en idd d Cshibo pronide Uci (Loreo . n o rmic roximidd e es diecto os d 1 e ayor ue de hbs B rrib examnds esecment n o ocn-e o uidoes d son ce

    sin ero e "urtio con y/ co-mo hcn ms (1 B) con o sin

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    31/34

    UHUA

    dfaon nta to aae 11 y Quehua

    5. . 4. E eaaed aet a et euana deto o ay Dg de ant ont haao n a y zn rxas eta euan s erto u nto ostv en r uges ta y ase etrs Chha anuaas y Cnhus desde u eg ae e 0 r y xeeas de uehu de tea Lm

    us eats ts rg tre a a v a exmnte 44 5, seaa a Poaeehea.

    se aet se usta uy x l haas e C en ga a e a aera o a lo ts e h aad Hu Co-us uayhuash odeta Quehu . ua a a ntnn e /k y/ rees u e eetente tada ta hala ese a a tes ue se a e e xon ntade oveente o euda as te uets daetae e sr a ato s aa eara.

    os dae uao y Orenpeua are eer a egn l de ent e o e oa u

    as or u tu on l aetodest r Dg e anto os s "te d la engu genera'.

    5 ..3. uehua 11 e e m dttgstat de as has de Queh Vas ss aaerstas aesh sd a ndada r onts e lpafs eeden. Para e ratvsa de hka/ n varant oes. u

    fes d as ee s estuds ene aa 43. s e deo

    n o at e A xet aaras y ; 1 nta "de esde o ajaaa 11 y as haasde 1 B; kaa/ hata u s dsguaente e uaas y Cnhus QI

    1 1 ten nte rant :

    53. E uehua yuao' h-ldo e e eataent e Huaavea hata apxaente l este der Pahaa ue aea e deartament de Aua.

    . 3 2. q uzquo qu ela t haahta u e y un n a va agtna e uu seg a Ra . . ar "u ha sdnnset nluo u t y fnog or o aym 3.2.

    2.32. E o gta antag d Etr e atou atant xo "auhanLa extesn eta aa aeta lanza a fes e g ao ataaa y La Roa. t n mant en a Arn n ot-hna.

    5 3 La nas gnas et ans s d ets dat evana onur u a xtnn y a agetan de ueu mtvo se u u-ho antes de a oran Iper n-a P ra ar nos aee que a h-t s sena y tual aea deenr de dfu a de a egua a qe )Q a e a sta y sra etr-es de e Oseas ue en a vetetes as de a Cdea dntal de s des e dartaetos a y Huaavea se asa s se

    emete de fas de eua 1 Quehu I y ug a ueua 11 C

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    32/34

    A

    t dtaa a imaa u gn ntuana ha did tn atigu da utua andin, a ua nfmada a pia aga dtna, nt d P nEuad, d fma data (uhu11 1 B) thamt mpntad d P ta Nt am u avtuad h u tapai ngta pnd ua fa d a xt d a uua a-huaid

    a ha tadina d nt amia d uhua dt wana uhua 11 diat aauhn)d mana a, a pua ntna d za, ua g lafma ntmdia ha d p mt d a n d dat u aha nt

    5 dat d uhu

    aauhan zu n aaza a ma m d u p a m ia ttu dm, t a itmpnn f u dia , m u auai a mfga, ntm. Et m i n aauha pud dminad n n z un hat d atan u, ami, nnt

    gtaizad aada, d di a-dza. P t, mam , t-via u g u d paa a mua uhua u d Pa i da a n auha. t dat mitia uiv unaua min Biia ua mdaa aamaa, it d uad Paa u a d uhua

    ud u a haa d Yaahana d uaiaa, d datamt d Pa

    uhua wanka, d u d daamt d un, un dat d puaa mu diniad d td dm, n utiza paa u za.

    hh ndut qu adt d P ant dnamnt uha tn ufnd u alad pd atanzan. t a ntand m la ndutia mdna dumint d a ndn d d md ua, atan a gud a upin. P t p

    uta pu da n nd d - am a n u ata pa-d d ama u t a uhu mgua na a tatan d u hi apda ua a paaa uhua,d u uta u d mp-nt tu e nttua n nduu, piad a xpa aumuadp gn mud dga, ngan a am a utu

    idta

    P nta d tma -pda pund am mu- xt pudn ha t ganand m a mt d hmuiit pmda paa tndmtnt hm u mp un mimngua A nt d m d puand xn pdmatmnt uhu

    ( ama, u d d ptamnt a nmnt a tniamda, indpa haa dma naua aaiza d aa imutnamt m at d u mai . aa ua gua d aa muh muia d atamnt utua m, vtaa d a ua d ng md

    d ia a ad t tdi, mag, n mantnimit

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    33/34

    LOS DIALECTOS QUECAS 47

    erio d qcua Bn puede st ln-g s clvada con ns eaos u otros stablecers namn n Pe un bi-

    igsmo o punsmo) amonoso poipo ndefndo

    SUMMARY

    I is re e uho presents eesls o sudies ma o te goapcasrbut ad classiicton of modechua dilecs. This disributon s based; t phonooica n ooog ea

    ts tha chaacerz th ilts senin dfere eas. The uor hs lasii thes dialects n two ro gopsehu I n Qe h st onaks us o oe untity co ts chc so o igors. Qe chhas sv! bets s fo in tecvn deatmentos' o cs Ho Pso nd Jn, d h "ovnc jambo ad Cn, nd so s

    tts o Yuos (his st in the "dpr-teo of Li) The thor divdsechua 1 ino subgroups A, B nd C.echua 1 1 A s linut oe to Quecua 1 , he e (whic ncosss h Cco dalec) is he mos ete. A nd 11 B ar oud Not of te u -v "depteto o Huca a x-tn s oh s Southe Cooi;I s oen n rea wc exte

    f e "eparmeno o Huto th "provncia o St go Esin Arntn

    he maked dverges estig en o main oup of s dilctsav e au o conclu th iitie Qucua s ende an te lon efe he esabshen o thI Empire and as at te nucus oft inta adan was locted i te

    tl cost n sa o Per

    BIBLIOGRAFIA

    CAUDNT J EAN : 1 3 Los fomas del In

    Re Colombia AnropoVo 1 Q l Bogo

    CORDRO L U 155 Dccionrio ichusaol; poquu

    FAR J .MB : 1, Coleccn txtoecuas dl er central n R'dl u Non omo XVI. Li

    FIGREDO } D 1 700, Ar e la luuchua ( b TorrR b i o )

    RRO J. uGENIO : 14 Keczuan Dialeto alln e Huyla non

    J n f in Lu o 1 Ba 1 t mo

    ONZZ oLc N P. I GO : 15 ocabuaro e la lenua gneral d todo r u o n 6 8 )

    ni, A 186 a lga ichuilco e Rbl or Fbuo Brgo

    zN NU 10 ramtca de lalngua Quichua lco ur io120, Vocabulaio d la lua ch

    ul se oy Rbic cuor u

    RA oRG A 9, Diccioario chuwaEpol. Tn

    MoRO R MANL " ccootimolgc comparad del Kchua dlcuor

    N\I RIDO L J 62, l quichua daamarca L Rio. uro niuo Nol e vgon okc, < 3. Bo Air

    AVARRO R AU 92, VocaulariosllanoechuaPano L

    m G : 195, Qechua GaJj ob

    RIZ RG E . : 153, l quechua y pn haca l no l impr n-caco i l Muo cio XXII m

  • 5/21/2018 Alfredo Torero (1964). `Los dialectos quechuas.'

    34/34

    8 E

    , R P u o : 892 nsa'o Gamica l lgua uichua del Ecor.Quo

    94, Gamca lgua quca cuado. Nueva edicin rrgi um td con los vcburs quichueo esp2o-quich or res de mim corci Cuenc

    PAKE GY J . : 96 3, Clasicain Gntica ls Dialecos Quechuas E :Rit e Mueo Ncioa , t XXIIi.

    Pos BENECHE, uL 951, Pog la csla la "Gamica o Ae

    u Gnal dl Pe eF omigo e So Tms Lim.POIE BEN 96 Inluif xclusf

    s m psonnl u ucha Bue cu de e rborg T I mijuin. srsburgo.

    REYU \ILLIM D 195 Quua :honics. I cri Jour ofAmeric iguiics, o 0 B timorc

    RwE, J HN 950 Soun ens in TheInc Dialecs n Inerio urnf meric Liuiics 6. tiore

    L, F EL 90, Diccionao Cas-tlln, I mueix Cm. i.

    NO TMS, . DMIO E 9 amtica d la Lnua Ge eal . .( 5 60 ) 9 xco Vocabulaio l LenguaGna e 60) im.

    s eiico d o rmino iticosu ejm o ricime ddse obr d dr Mrte como u "t d iuiiu nre 960 P(c ici e ceo r d. eo96 M i )