alergie pokarmowe a diety eliminacyjne korzyści i zagrożenia · białka mleka krowiego białka...

Alergie pokarmowe a diety eliminacyjneKorzyści i zagrożenia

DANUTA GAJEWSKA EWA LANGEKATEDRA DIETETYKI, WYDZIAŁ NAUK O ŻYWIENIU CZŁOWIEKA I KONSUMPCJI, SGGW

Wszechnica Żywieniowa SGGW Warszawa 21 czerwca 2017

Wszechnica Żywieniowa SGGW 21 czerwca 2017

Niepożądana reakcja pokarmowa= nieprawidłowa, powtarzalna i odtwarzalna odpowiedź organizmu

ludzkiego przejawiająca się powstawaniem różnych dolegliwości

klinicznych w trakcie spożywania lub po spożyciu pokarmu, przy

czym reakcji takiej nie obserwuje się u ludzi zdrowych

(EAACI 2001)


Podział reakcji nadwrażliwości wg Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej (EAACI)

World Allergy Organization 2004Wszechnica Żywieniowa SGGW 21 czerwca 2017

Przyjmuje się, że w przypadku osób uczulonych na pokarmy

• około 48-50% stanowią mechanizmy natychmiastowe (IgE zależne)

• około 18-20% w proces chorobowy zaangażowana jest odpowiedź komórkowa

• około 10% stanowią reakcje z udziałem kompleksów immunologicznych

• około 6% stanowią reakcje cytotoksyczne,

• około 18% stanowią reakcje mieszane (w których jednocześnie zaangażowany

jest więcej niż jeden typ reakcji)


Epidemiologia • Alergia pokarmowa dotyczy około 1–2% populacji, nie przekracza 10%

populacji

Najczęstsze alergeny będące przyczyną reakcji alergicznych

• u dzieci to: mleko krowie (2,2%), orzeszki ziemne (1,9%) i orzechy (1,7%),

• u dorosłych: owoce morza (1,9%), owoce (1,6%) i warzywa (1,3%).

Jeśli pod uwagę brano obecność swoistych IgE, to u dzieci w wieku 1–5 latnajczęściej rozpoznawano alergię na mleko (1,8%), jajka (1,8%) i orzeszkiziemne (1,8%).

Kucharczyk i wsp. Alergologia Współczesna 32/2014

Wybrane czynniki potencjalnego ryzyka rozwoju alergii pokarmowej

• Genetyczna predyspozycja do alergii: reakcje alergiczne IgE zależne

• Umiarkowane lub ciężkie AZS

• Ekspozycja na alergeny pokarmowe: nawyki żywieniowe, karmienie sztuczne

(preparaty do żywienia niemowląt), wczesne wprowadzenie stałych produktów

pokarmowych, rodzaj żywienia kobiety w czasie ciąży i podczas laktacji

• Siła alergenowa białek pokarmowych

• Czas i wielkość ekspozycji na alergen

• Niespecyficzna stymulacja środowiskowa: bierne palenie, alergeny wziewne,

infekcje przewodu pokarmowego

• Brak karmienia piersią


• postać żołądkowo-jelitowa (50% przypadków)• postać skórna (30-40% przypadków)• objawy z układu oddechowego i uszu

Objawy alergii pokarmowej mogą dotyczyć od 250 do 520 milionów ludzi

na świecie - ok. 5-8% populacji dziecięcej,

w tym ok. 6-8% dzieci i ok. 3-4% młodzieży

oraz ok. 1-3% populacji dorosłych

(Soares-Weiser i wsp., Allergy 2014)

Objawy alergii pokarmowej


Rozpoznanie nadwrażliwości

Rozpoznanie nadwrażliwości pokarmowych jest procesem złożonym, długofalowym, i czasochłonnym, obejmującym:

• analizę atopowego lub alergicznego wywiadu osobniczego i rodzinnego,

• wnikliwą analizę objawów klinicznych,

• wykonanie właściwie zaplanowanych badań dodatkowych,

• interpretację właściwie zaplanowanych badań alergiczno-immunologicznych.

Złotym standardem diagnostycznym w nadwrażliwości pokarmowej

jest podwójnie ślepa próba kontrolowana placebo (DBPCFC):

• próbki potencjalnego alergenu i substancji nie uczulającej są

zakodowane;

• pacjent i lekarz nie znają kodów próbek;

• wykonanie takiej próby zaleca się u dzieci powyżej 2 roku życia

U dzieci młodszychmożna zastosować pojedynczo ślepą próbę lub próbę otwartą,

Nie zaleca się prób prowokacji u osób z podejrzeniem wystąpienia reakcji typu

natychmiastowego

Metody diagnostyki alergologicznej in vitro i ich znaczenie z uwzględnieniemaspektów technicznych, Wahl & Krause, Alergologia Współczesna 25/2010

Należy szczególnie podkreślić, że:

• interpretacja badań dodatkowych wymaga doświadczenia,

• dodatnie testy skórne oraz swoiste IgE przy braku objawów świadczą jedynie o podłożu immunologicznym alergii, nie upoważniają zaś do wprowadzenia diety eliminacyjnej

• badania ujemne nie wykluczają działania szkodliwego pokarmu.

Diagnostyka alergii pokarmowych

Metody diagnostyki alergologicznej in vitro i ich znaczenie z uwzględnieniemaspektów technicznych, Wahl & Krause, Alergologia Współczesna 25/2010

Opisano ponad 1000 alergenów ze 170 różnych produktów spożywczych, które mogą powodować alergię pokarmową, choć ponad 90% objawów reakcji alergicznych jest związanych z pokarmową nadwrażliwością na:

• białka: mleka krowiego, białka jaja kurzego u małych dzieci, • białka: ryb, orzeszków ziemnych i orzechów laskowych, skorupiaków i mięczaków u osób dorosłych, • białka pochodzenia roślinnego: zbóż, zwłaszcza pszenicy, kukurydzy, selera i warzyw selerowatych,

orzechów, roślin strączkowych, zwłaszcza soi oraz nasion sezamu, owoców takich jak truskawki i owoce cytrusowe

(Muraro i wsp., Allergy 2014)

Alergeny pokarmowe


Białka mleka krowiego białka serwatkowe (β-laktoglobulina, α-laktoalbumina) i kazeina• α-laktoalbumina – jej rola w CMA jest kontrowersyjna, w różnych badaniach występowanie niepożądanych reakcji

po tym alergenie waha się między 0–80%;• β-laktoglobulina, której jest najwięcej w krowim białku serwatkowym; występuje ona w mleku wielu gatunków

ssaków, ale nie ludzkim; 13–76% pacjentów prezentuje objawy na ten alergen;• albumina surowicy bydlęcej – związana jest z występowaniem alergii na wołowinę i wywołuje objawy u 20%

pacjentów;• immunoglobuliny bydlęce (rzadko kiedy powodują reakcje związane z CMA)• W skład alergenów kazeiny wchodzą cztery różne białka (α1, α2, β, κ). Często obserwuje się symultaniczną

nadwrażliwość na wszystkie cztery frakcje, przy czym najbardziej uczulające są frakcje α (100%), a najmniej κ (91,7%).

• temperatura 121°C przez 20 minut eliminuje właściwości alergenne większości białek serwatkowych, zmniejszając jedynie właściwości alergenne kazeiny

• uczulenie na białko mleka krowiego może być związane z reakcjami alergicznymi na mleko innych zwierząt kopytnych, np. kóz, owiec

• alergia na mleko krowie może być również powiązana z alergią na soję

(Comberiati i wsp., Italian Journal of Pediatrics 2015)

Alergeny białka mleka krowiego


owoalbumina, owomukoid, konalbumina, owomucyna, lizozym i owomakroglobulina

• duża oporność na działanie wysokich temperatur, choć część dzieci toleruje jaja ugotowane

• występują również w wielu pokarmach w postaci utajonej np. lizozym, który ze względu na

swoje właściwości bakteriobójcze jest wykorzystywany jako substancja dodatkowa do

produkcji serów, aby zapobiec niewłaściwej fermentacji

• mięso kurczaka zwiera śladowe ilości: owoalbuminy i owotranferyny, które mogą

powodować reakcje krzyżowe

• jaja innych ptaków np. przepiórek zawierają również owoalbuminę, owomukoid,

owotransferynę


Alergeny białka jaja kurzego i jaj innych ptaków


Białka mięsa ryb, skorupiaków i mięczaków

białka należące do parvalbumin (np. Gad c1), tropomiozyna i kinaza argininowa,

• dają odczyny krzyżowe z alergenami innych ryb

• rozpuszczalne w wodzie, termostabilne

• alergia powiązana z alergią na białko mięsa zwierząt karmionych tzw. mączką rybną

• białka skorupiaków i mięczaków mogą dawać reakcje krzyżowe z roztoczami kurzu

domowego


Alergeny mięsa, ryb i mięczaków


Białka orzechów i soi

związane z rodziną PR-10, profilinami i alergenami wziewnymi (np. Cor a1-2, Cor a8; Ara h1-2;

Gly m1-4),

• alergia wziewna na pyłek brzozy zwiększa prawdopodobieństwo alergii na białka soi

Białka owoców i warzyw

alergeny wrażliwe na temperaturę

• najczęściej uczulają: owoce cytrusowe, jabłka, truskawki, marchew, seler, banany, kiwi,

awokado, ziemniak


Alergeny białka orzechów, soi, warzyw i owoców


Alergie krzyżowe

Jednoczesna nadwrażliwość organizmu na alergeny pokarmowe, powietrznopochodne lub kontaktowe wykazujące homologię sekwencji aminokwasowej, zwłaszcza w obrębie epitopów


Alergen wziewny Alergen pokarmowy

Powszechne reakcje krzyżowe

Pyłki drzewJabłko, wiśnia, nektarynka, brzoskwinia, orzech laskowy, marchew, seler, soja, orzechy ziemne, ziemniak, kiwi

Mniej powszechne reakcje krzyżowe

Pyłki bylicy Przyprawy, marchew, seler, nasiona słonecznika, winogrona, brzoskwinia, lychee, mango

Lateks Ananas, awokado, banan, ziemniaki, pomidory, kiwi, orzechy nerkowca

Reakcje krzyżowe z alergenami pokarmowymi

(Werfel i wsp., Allergy 2015)


Alergen wziewny Alergen pokarmowy

Rzadkie reakcje krzyżowe

Ficus benjamina Figa

Alergeny ptasie Drób, jajko, podroby

Roztocza kurzu domowego Owoce morza

Pyłki klonu/ brzoskwinia Morela, śliwka, jabłko, sałata

Naskórek zwierząt domowych Mleko i jego przetwory, mięso, podroby

Niepotwierdzone reakcje krzyżowe

Pyłki bylicy i ambrozii Melon, cukinia, ogórek, banan

Pyłki traw i zbóż Mąka, otręby, pomidor, rośliny strączkowe

Reakcje krzyżowe z alergenami pokarmowymi

(Werfel i wsp., Allergy 2015)


• Podstawową metodą leczenia alergii pokarmowej jest zastosowanie diety

eliminacyjnej mającej na celu czasowe lub stałe wykluczenie alergizujących

pokarmów z jadłospisu

• Rodzaj diety eliminacyjnej oraz czas jej stosowania powinien być

ustalany indywidualnie dla każdego chorego (zwykle 9-12 miesięcy u

dzieci)

• Stosowanie diety eliminacyjnej u dzieci ma na celu m.in. wyciszenie reakcji

alergiczno-immunologicznej, poprawę funkcji i odbudowę bariery

śluzówkowej, a także nabycie tolerancji w stosunku do uczulającego pokarmu

Złoty standard leczenia alergii

Problemy z jednoznaczną diagnostyką

(Nwaru i wsp., Allergy. 2014)

Ustalając postępowanie dietetyczne trzeba brać pod

uwagę:

• złożoność mechanizmów patogenetycznych

odpowiedzialnych za objawy kliniczne,

• różnorodność alergenów pokarmowych,

• ich zmienną naturę antygenową,

• różne sposoby przenikania alergenów do organizmu,

• indywidualną wrażliwość osobniczą,

• obecność alergenów zamaskowanych,

• występowanie reakcji krzyżowych, • inne niepożądane reakcje na pokarm

Wśród osób dorosłych zgłaszających występowanie objawów alergii pokarmowej, prawie połowanie korzystała z porady medycznej, a jedynie 1/3 deklarowała konsultację alergologiczną

(Kalogeromitros i wsp., JEADV 2013)

Alergeny pokarmowe u dorosłych stosujących diety eliminacyjne

Najczęściej pierwsze objawy obserwowano w2. i 3. dekadzie życia, po ok. 3 godzinach pospożyciu uczulającego pokarmu

Do najczęściej uczulających produktównależały owoce, owoce morza, warzywa,czekolada i orzechy, które często byłyprzyczyną reakcji uogólnionych.

Nasilenie objawów alergii pokarmowejobserwowano po ćwiczeniach fizycznych,spożyciu alkoholu czy przyjęciu aspiryny


alergie pokarmowe a diety eliminacyjne korzyści i zagrożenia · białka mleka krowiego białka...

Documents