alergeny reakcji ige-zależnych białka, węglowodany, związki niskocząsteczkowe

Michał Kurek Zakład Alergologii KlinicznejPomorskiej Akademii Medycznej

Alergeny reakcji IgE-zależnych

Białka, węglowodany, związki niskocząsteczkowe

Alergeny to antygeny wywołujące nadwrażliwość

Białka

Węglowodany

Związki niskocząsteczkowe

Determinanty reagujące krzyżowo

Alergeny reagujące z sIgE / s IgG

Alergeny i hapteny

Rośliny, grzyby zwierzęta, owady,

Pokarmy, leki

Czynniki zawodowe

Źródła alergenów

aa

Limfoctyt T APC• komórki DC• makrofagi• inne

MHC-II

TCRCD – 40

CD – 40L

B-7

CD 28

Antygen

Atopia a alergiczne reakcje IgE-zależne

Osobnicza / rodzinna predyspozycja do Osobnicza / rodzinna predyspozycja do produkcji przeciwciał klasy IgE w odpowiedzi produkcji przeciwciał klasy IgE w odpowiedzi na niskie dawki na niskie dawki alergenów, zwykle białek, oraz rozwoju alergenów, zwykle białek, oraz rozwoju typowych typowych objawów takich jak: astma, nieżyt nosa i objawów takich jak: astma, nieżyt nosa i spojówek spojówek lub wyprysk/zapalenie skórylub wyprysk/zapalenie skóry

Osobnicza / rodzinna predyspozycja do Osobnicza / rodzinna predyspozycja do produkcji przeciwciał klasy IgE w odpowiedzi produkcji przeciwciał klasy IgE w odpowiedzi na niskie dawki na niskie dawki alergenów, zwykle białek, oraz rozwoju alergenów, zwykle białek, oraz rozwoju typowych typowych objawów takich jak: astma, nieżyt nosa i objawów takich jak: astma, nieżyt nosa i spojówek spojówek lub wyprysk/zapalenie skórylub wyprysk/zapalenie skóryAlergie IgE-zależne bez predyspozycji atopowej• alergia na jad owadów błonkoskrzydłych• niektóre alergie zawodowe

Alergie IgE-zależne bez predyspozycji atopowej• alergia na jad owadów błonkoskrzydłych• niektóre alergie zawodowe

Źródło alergenów Czas ekspozycji

Pyłki drzew Luty – maj

Pyłki traw i chwastów

Maj – sierpień

Zarodniki grzybów pleśniowych

Lipiec - wrzesień

Roztocza Całorocznie

Zwierzęta domowe Całorocznie

Alergie IgE-zależne z predyspozycją atopowąAlergie IgE-zależne z predyspozycją atopową

Niektóre uczulenia / alergie zawodowe

Allergen sources. In „Essential allergy” eds. N Mygind et al. Blackwell Science 1996: 79

Alergie IgE-zależne bez predyspozycji atopowejAlergie IgE-zależne bez predyspozycji atopowej

Czynniki uczulające

Częstość

Zwierzęta laboratoryjne > 20%

Sole platynyPrzetwórstwo

rybne10-20%

Kwaśne bezwodnikiPył mączny

5 – 10%

Izocyjaniany, guma,

Niektóre gatunki drewna

3 – 5%

Alergie na jady owadów błonkoskrzydłych

Nazwa Nazwa rodzinyrodzinyNazwa Nazwa rodzinyrodziny

Nazwa Nazwa gatunkugatunku

Nazwa Nazwa gatunkugatunku

Kolejność Kolejność indentyfikacjiindentyfikacji

alergenualergenu

Kolejność Kolejność indentyfikacjiindentyfikacji

alergenualergenu

Dermatophagoides

Dermatophagoides

pteronyssinuspteronyssinus Nr alergenu: 1, 2 ...

Nr alergenu: 1, 2 ...

Der p 1

NAZEWNICTWO ALERGENÓW

Betula Betula verrucosa

verrucosa

Nr alergenu: 1, 2

Nr alergenu: 1, 2

Bet v 1Bet v 1

Bet v 2Bet v 2

glikoproteina

profilina

węglowodanyCCD

inne ?

Allergen source Systematic / original names

MW [kd]

Sequence

Phleum pratense Phl p 1Phl p 5; Ag 25

2732

CC

Felis domesticus Fel d 1 38 C

Apis mellifera Api m 1; phospholipase A2

Api m 2; hyaluronidaseApi m 4; mellitin

16443

CCC

Aspergillus fumigatus

Asp f 1 (Asp f 2 i 3 ?) 18 C

Gadus callaris Gad c 1: alergen M 12 C

Penaeeus aztecus Pen a 1: tropomyosin 36 P

Hevea brasiliensis Hev b 1; elongation factor

58 PJ Allergy Clin Immunol 1995; 96: 5 - 14

Revised Allergen Nomenclature: WHO 1994

ALERGENY TERMOSTABILNE

sekwencja aminokwasów

ALERGENY TERMOSTABILNE

sekwencja aminokwasów

ALERGENY TERMOLABILNEstruktura przestrzenna

białka

ALERGENY TERMOLABILNEstruktura przestrzenna

białka

Struktura epitopów a właściwości alergenów

Alergeny termolabilne i termostabilne

Rośliny zapylane przez owady / kwiatostan

Rośliny wiatropylne

Duże ilości pyłku o średnicy 15-50 m

Niewielkie ilości ciężkiego pyłku

Sporadyczne alergie np. chryzantema

Pyłek roślin: najczęstsza przyczyna alergii

Trafia do górnych oddechowych

Mniejsze cząstki alergenów uwalnianetrafiają do dolnych dróg oddechowych

Drzewa – w Polsce często brzoza

Olcha – Alnus glutinosa

Brzoza – Betula verrucosa

Reaktywność krzyżowaLeszczyna / olcha / brzoza

Pyłki innych drzew uczulają rzadkoPyłki drzew iglastych nie uczulają

Objawy alergii wyzwala obecność około 80 ziaren pyłku w 1 m 3 / 24 h

Leszczyna - Corylus avellana

Reaktywność krzyżowaBrzoza - ROSACAE

Babka – Plantago lanceolata

Pokrzywa – Urtica dioica

Bylica – Artemisia vulgaris

Chwasty – w Polsce często bylica

RumianekAmbrozjaEstragonSłonecznikMniszek lekarskiChryzantemaZłocień właściwy

PaprykaChiliPomidorZiemniaki

MarchewAnyżekKoperKminekPietruszka

Komosa Szczaw Ambrozja

Reaktywność krzyżowa

BYLICA

COMPOSITAE SOLANACAEAPIACAE

SELER

Api g 1

Pyłek brzozy, surowy seler / jabłkoi niekiedy surowe owoce

Brzoza. Reakcje krzyżowe z pokarmami

Mal d 1 Pyr c 1

Rodzina: ROSACAE

Bet v 1

Glikoproteina 17 kD

TERMOLABILNY alergen bulwy

selera

Api g 4

Profilina 15 kDTERMOSTABILNY

alergenłodygi selera

Profilina

Bet v 2

Pyłek brzozy i bylicy z selerem gotowanym i przyprawami

Brzoza i bylica. Reakcje krzyżowe z pokarmami

Pyłek traw

Wiechlina łąkowa – Poa pratensis

Rajgras angielski – Lilium perenne

Objawy alergii wyzwala obecność około 50 ziaren pyłku w 1 m 3 / 24 h

Tymotka – Phleum pratense

Reaktywność krzyżowa: większość traw

Kupkówka pospolita – Dactylis glomerataPyłki traw, babki i wierzby: fuksyna zasadowa

Suche i gorące dni

Wysokie stężenia rano i po południu

Zabudowa miejska sprzyja ekspozycji

Zarodniki grzybów niedoskonałych - pleśnie

W Polsce liczba zarodników Cladosporium i Alternaria jest

najwyższa pod koniec lata

Alternaria alternata

Asperillus fumigatus

Nawałnice kurzuwirujące liście, las kompost,

szklarnie trawa, słoma, siano, ziarno, mąka

ścinanie trawnikówWilgotne piwnice

łazienki, ramy okienne, tekstylia

nawilżacze, tapety młyny,

magazyny stodoły, żywność

Warunki optymalne to temp > 10 0 Ci wysoka wilgotność. W warunkach niesprzyjających powstają zarodniki

Rodzaj Występowanie

Środowisko Alergologia

Alternaria Południe Europy / Polski

Gnijące roślinySaprofity roślin

Oculorhinitis, Asthma

Cladosporium

Rejon Bałtyku i morza

Północnego

Gnijące rośliny, tekstylia, ściany

OculorhinitisAsthma

Aspergillus Grzyb domowy

Pokarmy, rośliny

domowe, tekstylia

Gospod. Rolne

Oculorhinitis, Asthma,

Penicillium Grzyb domowy

Pokarmy, ściany piwnic, Gospod. Rolne

Oculorhinitis Asthma

Fusarium Kraje o ciepłym klimacie

Pomieszczenia klimatyzowaneGospod. rolne

Oculorhinitis ?Asthma ?

Alveolitis allergica




Zarodniki grzybów niedoskonałych - pleśnie

Zarodniki pleśni:alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych

Grzyby pleśniowe Źródło alergenu

Nazwa zwyczajowa

Alternaria i inne Gnijące drewno Płuco pracownika przemysłu drzewnego

Microspora faeniPenicillium

brevicompactumGnijące siano Płuco farmera

Penicilium brevicompactum

Pomidory Płuco hodowcy pomidorów

Aspergillus clavatusAspergillus fumigatus

Słód Płuco pracowników browarów

Płuco koptyjskie i inne alergiczne zapalenia pęcherzyków płucnych

Roztocze: źródło alergenów pomieszczeń zamkniętych

Wysoka wilgotność > 55 %Temperatura od 17 0 C do 32 0 C

Dermatophagoides pteronyssinus

Dermatophagoides farinae

W łóżku spędzamy 1/3 życia

1 noc to 500 ml wody

i 0.5 – 1.0 g naskórka

Dywany, wykładziny,

Meble tapicerskieZabawki pluszowe

Roztocze kurzu domowego

Roztocze kurzu domowego reagują krzyżowo: D.

pteronyssinus , D. farinae, Euroglyphus, D. Microcereas

Roztocze domowe nie reagują krzyżowo z magazynowymi:

Acarus, Glycophagus, Tyrophagus

Uczulenie > 2 g Der p 1/ g kurzu

Objawy > 10 g Der p 1/ g kurzu

Ekspozycja rzędu 0,9 g / g kurzu

uczula dzieci do 3 roku życia *

Der p 1 7

Wahn U et al: Indoor allergen exposure is a risk factor for sensitization

during the first years of life. J Allergy Clin Immunol 1997; 99: 763-769

Zwierzęta: kot domowy Fel d 1

Uczulenie + objawy > 8 g Fel d 1 / g kurzu

Ekspozycja rzędu 0.2 g / g kurzuuczula dzieci do 3 roku życia

Cząstki Fel d 1 unoszą się w powietrzu przylegają do ścian,

wykładzin, ubrań

Custovic A et al.: House dust mite and cat allergen in different indoor environments. Clin Exp Allergy 1996;24:1164

Obicia siedzeńZawartość / g

kurzuOdsetek

Fel d 1 > 8 g/ g 79%

Der p 1 > 2 g/ g

30 %

Ssaki i ptaki: naskórek, ślina, mocz i wydaliny

Pies: Can d 1 - 2 Naskórek, ślina

Koń: Equ c 1 - 5

Krowa: Bos d 2

Naskórek, ślina

Naskórek, mocz

Gryzonie: Mus m1 i Rat n 1 Mocz

Ptaki hodowlane:gołębie, papugi

Roztocza piór


Wydaliny ptaków

Alergia IgE Alergia IgE

Pokarmy Jajo kurze, mleko krowie, ryby, skorupiaki, orzechy ziemne, soja, pszenica, orzechy90%

Bousquet J et al. Allergy 1998; 53: 23 - 21

Jajo kurze, mleko krowie, ryby, skorupiaki, orzechy ziemne,

soja, pszenica, orzechy, ziarno

sezamowe

Jajo kurze, mleko krowie, ryby, orzechy ziemne, pszenica,

orzechy z

9 pokarmów

ZAZS alergia pokarmowa

89% dzieci 4-letnich

Anafilaksja potwierdzona DBPCFC

6 pokarmów

Burks AW et. al. J Pediatr 1998; 132:132

Jajo kurze Ovomucoid (Gal d 1)Ovalbumin (Gal d 2)Conalbumin (Gal d 3)Lysozyme (Gal d 4)Dawka wyzwalająca objawy <

10 mgBiałko uczula bardziej niż żółtko

Alergeny białka jaja reagują krzyżowo z białkami żółtka, osocza

i mięsa kurzegooraz białkami jaj: kaczek, gęsi i

mewAlergeny jaja kurzego są termostabilne


Mleko krowie

Casein (Bos d 1) - Laktalbumin(Bos d

4) - Lactoglobulin (Bos

d 5)Serum albumin (Bos d

6)Immunoglobulin (Bos

d 7)Dawka wyzwalająca objawy ~ 1 mg

Kazeina > testy skórne (+) - Laktoglobulina > DBPCFC (+) - Laktalbumin sporad. prick /

DBPCFC (+)Różnice osobnicze odpowiedzi na

białkaReakcje krzyżowe z mlekiem kóz i owiec

Alergeny mleka krowiego są termostabilne


Ryby Parvalbumin (Gad c 1) - dorsz

Parvalbumin (Sal s 1) łosoś

Dawka wyzwalająca objawy < 6 mg

Alergeny mięsa ryb różnych gatunków reagują krzyżowo

Uważa się za alergeny termostabilne


Konserwy: tuńczyk, łosoś

są niekiedy tolerowane

Skorupiaki i małże

Tropomyosin

Pen a 1

Dawka wyzwalająca < 1 mg ?

Alergeny mięsa skorupiaków: krewetka, homar, krab, raki)

i małży reagują krzyżowo

Alergen Pen a 1 jest termostabilny


Orzech ziemny

Dawka wyzwalająca 0.1 - 1 mg

Reakcje krzyżowe z innymi roślinami strączkowymi (prick, sIgE) sporadycznie i z reguły

łagodne

Alergeny Ara h 1 – 2 są termostabilne


Roślina strączkowaVicilin (Ara h 1)Conglutinin (Ara h 2)

Opisano dramatyczne reakcje na soję

Orzechy są owocami drzew różnych rodzin

Dawka wyzwalająca niska, nieokreślona

Anafilaksja: orzech laskowy, brazylijski, włoski, pistacjowy,

migdały, nerkowiec

Reakcje krzyżowe: leszczyna / brzoza i międzygatunkowe

Przetwarzanie może zmieniać właściwości

alergenów


Orzech laskowy

Cor a 1

Neoalergeny: prażenie, magazynowanie

Anafilaksja

Soja

Dawka wyzwalająca nieznana

Opisano reakcje krzyżowe

z orzechami ziemnymi

Alergeny soji są termostabilne


Roślina strączkowa Gly m 1 A, Gly m 1 B

Zboża: pszenica, ryż, owies, żyto, jęczmień

Dawka wyzwalająca nieznana

Reakcje krzyżowe z trawami

jak np. Rajgras angielski

Alergeny są termostabilne


Pszenica

alergen główny: inhibitor - amylazy 16 kDa albumina 27 kDA, inne ?

Nasiona

Dawka wyzwalająca b. niska ?„ukryte” alergeny – oleje jadalnePrzypadki anafilaksji sezamzwłaszcza w USA i Izrael ! Reakcje krzyżowe

możliwe: sezam, mak, orzechy

laskowe Brak danych dotyczących

termostabilności


Słonecznik Gorczyca

:

Mak Bawełna

Sezam

Sin 1 a – 2 S albumina

Valenta r et al: The recombinant allergen-based concept of component-resolved diagnostics and immunotherapy (CRD and CRIT). Clin Exp Allergy 1999; 29: 896

Alergeny rekombinowane w diagnostyce i terapiiAlergeny rekombinowane w diagnostyce i terapii

A B

1 2 3 1 2 3

Cel: ocena porównawcza odczynów skóry Aln g 4 i Phl p 7 versusus r Aln g 4 i r Phl p 7

Pacjenci: No 1 i No 2 – osoby uczulone, No 3: osoba nieuczulona

Metoda: test punktowy

Wyniki:

Aln g - OlchaAln g - Olcha

Phl p - TymotkaPhl p - Tymotka

alergeny reakcji ige-zależnych białka, węglowodany, związki niskocząsteczkowe

Documents