açık erişim, açık veriyunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/tonta-mersin-6... · 2014. 2....

1

Açık Erişim, Açık Veri

Yaşar Tonta

Hacettepe Üniversitesi

Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü

[email protected]

@yasartonta

yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/

Akademik Bilişim 2014, 5-7 Şubat 20134 Mersin

2

Plan

• Açık erişim nedir?

• Fon sağlayıcılar

• Araştırmacılar

• Yayıncılar

• Kütüphaneciler

• Araştırma verilerine açık erişim

• Açık veri

• Sonuç


3

Açık erişim tanımı

“1. ücretsiz. . .[çevrimiçi, tam metin]

erişim

“2. [Açık erişim] eserin tam bir sürümü...

açık erişime, sınırsız dağıtıma, birlikte

çalışabilirliğe ve uzun dönemli

arşivlemeye olanak sağlamak için...

en azından bir çevrimiçi arşivde

depolanır.”

Kaynak: Berlin Declaration on Open Access to Knowledge in the Sciences and Humanities

http://www.zim.mpg.de/openaccess-berlin/berlindeclaration.html


http://www.doaj.org/http://www.doaj.org/http://www.doaj.org/

4

Açık erişim nasıl sağlanır?

Kaynak: http://www.acikerisim.org/dokumanlar/medoanet_guideline_2013.pdf


http://www.acikerisim.org/dokumanlar/medoanet_guideline_2013.pdfhttp://www.acikerisim.org/dokumanlar/medoanet_guideline_2013.pdfhttp://www.acikerisim.org/dokumanlar/medoanet_guideline_2013.pdfhttp://www.acikerisim.org/dokumanlar/medoanet_guideline_2013.pdfhttp://www.acikerisim.org/dokumanlar/medoanet_guideline_2013.pdfhttp://www.acikerisim.org/dokumanlar/medoanet_guideline_2013.pdfhttp://www.acikerisim.org/dokumanlar/medoanet_guideline_2013.pdfhttp://www.acikerisim.org/dokumanlar/medoanet_guideline_2013.pdf

5

Yeşil yol – Web sayfası aracılığıyla


6

Yeşil yol – Kurumsal arşiv aracılığıyla


7

Yeşil yol - Konu arşivi aracılığıyla

(eprints.rclis.org)


8

Altın yol - Açık erişim yayıncılık


9

Açık erişim

hakemli dergi makalelerine

– ücretsiz

– hemen

– sürekli

– çevrimiçi

erişim demektir.

Kaynak: http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=%23oa&utm_source=twitterfeed&utm_medium=twitter


http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=http://openscience.com/green-gold-gratis-and-libre-open-access-brief-overview-for-beginners/?utm_term=

10

Açık erişimin kime yararı var?

• Topluma

– Araştırma döngüsünün hızlanması

• Araştırmacılara

– Araştırma etkisinin artması

• Üniversitelere

– Araştırma etkisinin artması

– Yatırımın getirisinin artması

• Öğretmenlere

– Eğitim-öğretim amacıyla kullanım sınırlamalarının kalkması

• Yayıncılara

– Dağıtım, görünürlük ve etki faktörünün artması

http://www.eprints.org/openaccess/


http://www.eprints.org/openaccess/http://www.eprints.org/openaccess/http://www.eprints.org/openaccess/http://www.eprints.org/openaccess/http://www.eprints.org/openaccess/

11

Açık erişim ve fon sağlayıcılar

• 1 fon sağlayıcı açık erişimi zorunlu tutuyor

(ama uygulanmıyor..)

• 1’inin gönüllü politikası var

• 1’inin politikası yok

• TÜBİTAK ve YÖK’ün açık erişim politikaları

yok

• Araştırma verilerine açık erişimin adı

geçmiyor

Kaynak: MedOANet anketi, 2012


12

Araştırmacılar ve açık erişim

Kaynak: K.L. Ertürk, Türkiye’de bilimsel iletişim: Bir açık erişim modeli önerisi. (Doktora tezi) 2008., s. 179

http://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdf


http://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdf

13

Araştırmacılar paylaşıyor mu?

Kaynak: K.L. Ertürk, Türkiye’de bilimsel iletişim: Bir açık erişim modeli önerisi. (Doktora tezi) 2008, s. 182

http://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdf


http://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdf

14

Yayıncıların %67’si (dergilerin %90’ından fazlası)

açık erişimi destekliyor

http://www.sherpa.ac.uk/romeo/statistics.php?la=en&fIDnum=|&mode=simple


http://www.sherpa.ac.uk/romeo/statistics.php?la=en&fIDnum=|&mode=simplehttp://www.sherpa.ac.uk/romeo/statistics.php?la=en&fIDnum=|&mode=simplehttp://www.sherpa.ac.uk/romeo/statistics.php?la=en&fIDnum=|&mode=simplehttp://www.sherpa.ac.uk/romeo/statistics.php?la=en&fIDnum=|&mode=simplehttp://www.sherpa.ac.uk/romeo/statistics.php?la=en&fIDnum=|&mode=simplehttp://www.sherpa.ac.uk/romeo/statistics.php?la=en&fIDnum=|&mode=simplehttp://www.sherpa.ac.uk/romeo/statistics.php?la=en&fIDnum=|&mode=simplehttp://www.sherpa.ac.uk/romeo/statistics.php?la=en&fIDnum=|&mode=simplehttp://www.sherpa.ac.uk/romeo/statistics.php?la=en&fIDnum=|&mode=simplehttp://www.sherpa.ac.uk/romeo/statistics.php?la=en&fIDnum=|&mode=simplehttp://www.sherpa.ac.uk/romeo/statistics.php?la=en&fIDnum=|&mode=simplehttp://www.sherpa.ac.uk/romeo/statistics.php?la=en&fIDnum=|&mode=simplehttp://www.sherpa.ac.uk/romeo/statistics.php?la=en&fIDnum=|&mode=simplehttp://www.sherpa.ac.uk/romeo/statistics.php?la=en&fIDnum=|&mode=simplehttp://www.sherpa.ac.uk/romeo/statistics.php?la=en&fIDnum=|&mode=simplehttp://www.sherpa.ac.uk/romeo/statistics.php?la=en&fIDnum=|&mode=simplehttp://www.sherpa.ac.uk/romeo/statistics.php?la=en&fIDnum=|&mode=simplehttp://www.sherpa.ac.uk/romeo/statistics.php?la=en&fIDnum=|&mode=simple

15

Açık erişim ve yayıncılar

Kaynak: K.L.Ertürk, M.E.Küçük (2010), Kurumsal Açık Arşivlerin Etkin Kullanımı:Türkiyedeki Bilimsel Elektronik Yayıncıların Görüşleri.

Bilgi Dünyası, 11(1): 123-140, s. 134. http://www.bby.hacettepe.edu.tr/e-bulten/dosyalar/file/Erturk-Kucuk-BD.pdf


http://www.bby.hacettepe.edu.tr/e-bulten/dosyalar/file/Erturk-Kucuk-BD.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/e-bulten/dosyalar/file/Erturk-Kucuk-BD.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/e-bulten/dosyalar/file/Erturk-Kucuk-BD.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/e-bulten/dosyalar/file/Erturk-Kucuk-BD.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/e-bulten/dosyalar/file/Erturk-Kucuk-BD.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/e-bulten/dosyalar/file/Erturk-Kucuk-BD.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/e-bulten/dosyalar/file/Erturk-Kucuk-BD.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/e-bulten/dosyalar/file/Erturk-Kucuk-BD.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/e-bulten/dosyalar/file/Erturk-Kucuk-BD.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/e-bulten/dosyalar/file/Erturk-Kucuk-BD.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/e-bulten/dosyalar/file/Erturk-Kucuk-BD.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/e-bulten/dosyalar/file/Erturk-Kucuk-BD.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/e-bulten/dosyalar/file/Erturk-Kucuk-BD.pdfhttp://www.bby.hacettepe.edu.tr/e-bulten/dosyalar/file/Erturk-Kucuk-BD.pdf

16

%25

Ama makalelerin sadece

%25’i Açık Erişim!


17

Açık Erişim Yasa, Yaptırım ve Önerileri

• ABD, İspanya, İtalya

• ScienceEurope (Ulusal Araştırma Fonlayıcıları

Derneği)

• Avrupa Üniversiteler Derneği

• Birleşik Krallık, Almanya, Hollanda, İsveç,

Danimarka vd. ülkelerin girişimleri (30+ fon

sağlayıcı yaptırımı, 100+ kurumsal yaptırım)

• Wellcome Trust (2005)


18

Ön baskı – Son baskı


Ön baskı

Yayınlanmış hali

19

Hemen Depolama/Seçimli Erişim

• Yayının kabulünden hemen sonra

• Üniversitenin kurumsal arşivinde

• Yazarın kabul edilen yayınının taslağının

(yayıncının PDF’si değil)

• Hem tam metninin hem de üst verisinin

(yazar, tarih, başlık, dergi, vs.) depolanması


Kaynak: S. Harnad, http://openaccess.eprints.org/index.php?/archives/71-

guid.html

CERN

QUT

Liege

Minho

Southampton

20

Bilgiye erişim ve kütüphaneler


21

Üye olmadan asla!


22

Üye olmadan üst veri bile yok


23


24

Üye olduktan sonra


25


26


27

British Library


28

Yazma eser, 13. yüzyıl


29

“Açık erişim” - Hacettepe


30

“Açık erişim” - Bilkent


31

Bu makale aslında açık erişim


32

“Açık erişim” - MİTOS


33


34

“Açık erişim” - YÖK


35


36

Üye olmadan asla!


37

“Bir kullanıcının üye formuyla imtihanı”


38

YÖK tez istatistikleri


39

Nasıl olmalı? DART


40

Nasıl olmalı? DART (devamla)


41

Nasıl olmalı? NDLTD


42

Ufuk 2020 ve Avrupa Araştırma Alanı

• AB destekli araştırma projelerinin

çıktılarına (raporlar, makaleler, vs.)

• Hem yeşil hem de altın yol destekleniyor

• Araştırma verilerine açık erişim pilot

projesi yürütülecek

• “Açık Bilim” (bulguların doğrulanması vs.)

için araştırma verilerine erişim şart


43

Araştırma verisi nedir?

• Bilimsel araştırmalarda temel kaynak olarak

kullanılan ve araştırma bulgularını

geçerlemek için gereken maddi kayıtlar

(sayısal ve metin türü veriler, görüntü ve ses

kayıtları, vd.)

• Lab notları, ilk analizler, makale taslakları,

araştırma planları, hakem değerlendirmeleri,

kişisel yazışmalar veya fiziksel nesneler (ör.,

lab numuneleri, test hayvanları) bu tanımın

dışında

Kaynak: http://www.oecd.org/sti/sci-tech/38500813.pdf


http://www.oecd.org/sti/sci-tech/38500813.pdfhttp://www.oecd.org/sti/sci-tech/38500813.pdfhttp://www.oecd.org/sti/sci-tech/38500813.pdfhttp://www.oecd.org/sti/sci-tech/38500813.pdfhttp://www.oecd.org/sti/sci-tech/38500813.pdfhttp://www.oecd.org/sti/sci-tech/38500813.pdfhttp://www.oecd.org/sti/sci-tech/38500813.pdfhttp://www.oecd.org/sti/sci-tech/38500813.pdfhttp://www.oecd.org/sti/sci-tech/38500813.pdfhttp://www.oecd.org/sti/sci-tech/38500813.pdf

44

Niçin verilere açık erişim?

• Araştırma giderleri (ABD yılda 60 milyar dolar, AB

FP7’de 50 milyar avro, H2020’de 71 milyar avro)

• Yatırımın getirisi

• Yılda %30 veri artışı (bir insan genomu 30TB,

CERN yılda 30PB veri üretiyor

• Bilimsel buluşların artması

• Araştırmayı kolaylaştırmak

• Bulguları doğrulama gereği / Kötü bilimden

kaçınmak

• Araştırma etkisinin artması (atıflarda %9-%30 artış)

• Bilgi edinme özgürlüğü

Kaynak: Managing research data, s. 2;

atıf avantajı için): https://peerj.com/preprints/1.pdf


https://peerj.com/preprints/1.pdf

45

Niçin veri paylaşımı?

• “Büyük veri” herkese açılırsa

Avrupa’da yılda 150-300

milyar avro tasarruf

sağlanacak

• AB’ye doğrudan ve dolaylı

etkisi yılda 140 milyar avro

• Engeller azalmış ve alt yapı

iyileştirilmiş olsaydı bu miktar

2008’de 200 milyar avro

olacaktı –Avrupa GSMH’sinin

%1,7’si)

Kaynak: Open data access policies and strategies in the European Research Area and beyond. August 2013. Akademik Bilişim 2014, 5-7 Şubat 20134 Mersin

46

Veri içeren yayınlar

İşlenmiş veriler ve veri gösterimleri

Veri dermeleri ve yapısal veri tabanları

Ham veriler ve veri dizileri

(1) Veriler

makalede yer

alır ve açıklanır

(2) Verilerin

açıklamaları

makaleye ek

dosyalarda

açıklanır

(3) Makalede veri

merkezlerindeki /

arşivlerindeki

verilere atıf yapılır

(4) Mevcut veri

dizilerini

açıklayan veri

yayınları

(5) Kurumun

çekmecelerindeki

ve disklerindeki

veriler

http://www.slideshare.net/libereurope/research-data-sharing-leru

Veri yayını piramidi


http://www.slideshare.net/libereurope/research-data-sharing-leruhttp://www.slideshare.net/libereurope/research-data-sharing-leruhttp://www.slideshare.net/libereurope/research-data-sharing-leruhttp://www.slideshare.net/libereurope/research-data-sharing-leruhttp://www.slideshare.net/libereurope/research-data-sharing-leruhttp://www.slideshare.net/libereurope/research-data-sharing-leruhttp://www.slideshare.net/libereurope/research-data-sharing-leruhttp://www.slideshare.net/libereurope/research-data-sharing-leruhttp://www.slideshare.net/libereurope/research-data-sharing-leruhttp://www.slideshare.net/libereurope/research-data-sharing-leruhttp://www.slideshare.net/libereurope/research-data-sharing-leruhttp://www.slideshare.net/libereurope/research-data-sharing-leru

47

Veri dergileri


48

Araştırma verilerinin ömrü

Araştırma verilerinin ömrü

projeden daha uzun

•Araştırmayı tasarla

•Veri yönetimini planla (format,

depolama vs.)

•Paylaşım iznini planla

•Mevcut verileri bul

•Veri topla (deney, gözlem, ölçüm,

benzetim)

•Üst veri elde et ve yarat Veri

ANALİZİ

Veri

KORUMA

Veri

YENİDEN

KULLANIMI

Veri

İŞLEME

Veri

ERİŞİM

Kaynak: Managing your research data: Planning to share. UK Data Archive, 24 Oct 2012

Veri

YARATMA


49

OECD İlkeleri

• Açıklık kültürü ve araştırma verilerinin paylaşımı

• Veri erişim ve paylaşımında iyi uygulamalar

• Kamu destekli araştırma verilerine erişimi ve veri

paylaşımını kısıtlamanın potansiyel maliyeti ve

yararları

• Bilim politikalarında verilere erişim ve veri

paylaşımıyla ilgili düzenlemeler

• Araştırma verilerine erişimin düzenlenmesi için

ortak işletimsel ilkeler

• Uluslararası araştırma verilerinin paylaşım ve

dağıtımının geliştirilmesi Kaynak: http://www.oecd.org/sti/sci-tech/38500813.pdf


http://www.oecd.org/sti/sci-tech/38500813.pdfhttp://www.oecd.org/sti/sci-tech/38500813.pdfhttp://www.oecd.org/sti/sci-tech/38500813.pdfhttp://www.oecd.org/sti/sci-tech/38500813.pdfhttp://www.oecd.org/sti/sci-tech/38500813.pdfhttp://www.oecd.org/sti/sci-tech/38500813.pdfhttp://www.oecd.org/sti/sci-tech/38500813.pdfhttp://www.oecd.org/sti/sci-tech/38500813.pdfhttp://www.oecd.org/sti/sci-tech/38500813.pdfhttp://www.oecd.org/sti/sci-tech/38500813.pdf

50

Araştırma verileri yönetimi neleri kapsar?

• Veri yönetimi planlaması

• Veri yaratma/tanımlama

• Veri belgeleme (veri toplama ve yönetim

için standartlar ve yöntemler)

• Veriye erişim, kullanım ve paylaşımı

• Etik ve entellektüel mülkiyet

• Depolama ve yedekleme

• Uzun dönemli veri koruma stratejisi (DCC)


51

Veri yönetimi politikaları

• Avustralya: Veri yönetimi altyapısı ve hizmetleri için

152M AUSD yatırım

• ABD: NSF proje başvurularında 2 sayfalık bir veri

yönetim planı (2011)

• İngiltere: Çoğu fon sağlayan kuruluş araştırma

çıktılarına erişim, bunların yönetimi ve uzun

dönemli saklanması konusunda bildirim istiyor.

• Ama yaptırım henüz yok.

• Çoğu disiplinde ulusal veri merkezi hizmetleri yok

• O zaman araştırmalarımıza kim göz kulak oluyor?

Akademik araştırma topluluğu? Kaynak: Managing Research Data, s. 5


52

Birleşik Krallık’taki bazı veri merkezleri

• UK Data Archive

• Archaeology Data Service

• British Atmospheric Data Centre

• British Oceanographic Data Centre

• Environmental Information Data Centre

• European Bioinformatics Institute

• Natural Geoscience Data Centre

• NERC Earth Observation Data Centre

• Polar Data Centre

• UK Solar System Data Centre

• Digital Curation Centre

Kaynak: Managing research data, s. 152 Akademik Bilişim 2014, 5-7 Şubat 20134 Mersin

53

Veri yönetimi politikaları ve Türkiye

OECD Kamu Destekli Araştırma Verilerine Erişim Bildirgesi - 2004


54

Türkiye Ulusal Veri Merkezi

Kaynak: http://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/62_2013_104.pdf

İdari ihtiyaçlar, tasarruf imkânı ve siber güvenlik gereksinimleri doğrultusunda,

halen her kurumda müstakil olarak işletilmekte olan veri merkezlerinin tek bir çatı

altında birleştirilerek Türkiye Kamu Entegre Veri Merkezi’nin kurulması önem

arz etmektedir.”


http://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/62_2013_104.pdfhttp://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/62_2013_104.pdfhttp://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/62_2013_104.pdfhttp://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/62_2013_104.pdfhttp://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/62_2013_104.pdfhttp://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/62_2013_104.pdfhttp://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/62_2013_104.pdfhttp://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/62_2013_104.pdfhttp://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/62_2013_104.pdfhttp://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/62_2013_104.pdf

55

BAK-TÜİK Projesi

Kaynak: http://www.ulakbim.gov.tr/hakkimizda/faaliyet/faaliyet_oz_12.pdf


http://www.ulakbim.gov.tr/hakkimizda/faaliyet/faaliyet_oz_12.pdfhttp://www.ulakbim.gov.tr/hakkimizda/faaliyet/faaliyet_oz_12.pdfhttp://www.ulakbim.gov.tr/hakkimizda/faaliyet/faaliyet_oz_12.pdfhttp://www.ulakbim.gov.tr/hakkimizda/faaliyet/faaliyet_oz_12.pdfhttp://www.ulakbim.gov.tr/hakkimizda/faaliyet/faaliyet_oz_12.pdfhttp://www.ulakbim.gov.tr/hakkimizda/faaliyet/faaliyet_oz_12.pdfhttp://www.ulakbim.gov.tr/hakkimizda/faaliyet/faaliyet_oz_12.pdfhttp://www.ulakbim.gov.tr/hakkimizda/faaliyet/faaliyet_oz_12.pdfhttp://www.ulakbim.gov.tr/hakkimizda/faaliyet/faaliyet_oz_12.pdf

56

TÜBİTAK’ın veri yönetim politikası var mı?

• TÜBİTAK Science Europe’a, EuroCRIS’e,

üye değil Akademik Bilişim 2014, 5-7 Şubat 20134 Mersin

57

Ya YÖK’ün, üniversitelerin?


58



59

Paydaşlar / Tartışma konuları

• Üniversiteler, araştırma birimleri, BT

bölümleri, araştırmacılar, akademik

birimler, kütüphaneler

• Verilerin sahibi kim? Verilere

başkalarınca empoze edilmiş

gerekirlikler var mı? Hangi veriler

tutulacak? Ne kadar süreyle

yaşatılacak? Dijital veriler nasıl

korunacak? Etik sorunlar var mı?

Verilere nasıl erişilecek? Veriler ne

kadar açık olacak? Giderleri kim

karşılayacak? Yerel veri yönetimine

başka seçenekler var mı? Kaynak: http://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Buffer


http://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Bufferhttp://www.educause.edu/ero/article/starting-conversation-university-wide-research-data-management-policy?utm_content=bufferacbca&utm_source=buffer&utm_medium=twitter&utm_campaign=Buffer

60

Erişim olmayınca . . .

• Kaliforniya Üniv. Berkeley Kütüphanesinde

– 2012’de 2,7M ödünç kitap verilmiş, 33M makale indirilmiş,

13M USD lisans ücreti ödenmiş

• ULAKBİM’de

– 2012’de 16M makale indirilmiş, 42M TL lisans ücreti

ödenmiş

• ANKOS’ta 2012’de yaklaşık 12M makale indirilmiş

• Berkeley’de 36K öğrenci, 2K ö. üyesi kişi başı 868

makale indirmişler

• TR’de 4,5M öğrenci, 130K ö. üyesi kişi başı 6 makale

indirmişler Kaynak: http://evcp.berkeley.edu/sites/default/files/FINAL_CFUCBL_report_10.16.13.pdf

http://www.ulakbim.gov.tr/hakkimizda/faaliyet/faaliyet_oz_12.pdf


http://evcp.berkeley.edu/sites/default/files/FINAL_CFUCBL_report_10.16.13.pdfhttp://www.ulakbim.gov.tr/hakkimizda/faaliyet/faaliyet_oz_12.pdfhttp://www.ulakbim.gov.tr/hakkimizda/faaliyet/faaliyet_oz_12.pdfhttp://www.ulakbim.gov.tr/hakkimizda/faaliyet/faaliyet_oz_12.pdfhttp://www.ulakbim.gov.tr/hakkimizda/faaliyet/faaliyet_oz_12.pdfhttp://www.ulakbim.gov.tr/hakkimizda/faaliyet/faaliyet_oz_12.pdfhttp://www.ulakbim.gov.tr/hakkimizda/faaliyet/faaliyet_oz_12.pdfhttp://www.ulakbim.gov.tr/hakkimizda/faaliyet/faaliyet_oz_12.pdfhttp://www.ulakbim.gov.tr/hakkimizda/faaliyet/faaliyet_oz_12.pdf

61

Amerika bir oligarşi mi oldu?


•ABD’nin net özel varlıklarının üçte ikisi

nüfusun %5’inde toplanmış.

•En zengin 400 Amerikalının serveti, 150

milyon Amerikan vatandaşının toplam

servetinden daha fazla

Kaynak: http://www.spiegel.de/international/spiegel/the-second-gilded-age-has-america-become-an-oligarchy-a-793896.html

62

Herkes için eşitsizlik . . .


63

TÜİK


Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=13594

64

TÜİK . . . Açık veri olmayınca


Kaynak: Şadan Çalışkan, Türkiye’de gelir eşitsizliği ve yolsuzluk. Sosyal Siyaset Konferansları, Sayı: 59, 2010/2, s. 89–132. s. 110

Dilimler

küçüldükçe,

gelir eşitsizliğine

ilişkin daha

çarpıcı

sonuçlar ortaya

çıkmaktadır

(Çelik, 2004: 60).

65

Ne yapılmalı?

• Kamu fonlarıyla desteklenen araştırmalardan

üretilen tüm yayınlara ve araştırma verilerine açık

erişim yasayla düzenlenmeli

• Kamu destekli araştırma yayınları ve verileri

yönetimi alt yapısı kurulmalı, hizmetler geliştirilmeli

• Bu yayınlar ve veriler açık arşivler aracılığıyla

kullanıma açılmalı

• Yayınlara ve verilere açık erişim araştırma desteği

alabilmede ön koşul olmalı

• Desteklenen araştırma önerilerinde veri yönetim

planı olmalı


66

Son söz

• Tim Berners-Lee: Açık verilerin dünyaya yayıldığı sene...

http://www.ted.com/talks/tim_berners_lee_the_year_open_

data_went_worldwide.html


http://www.ted.com/talks/tim_berners_lee_the_year_open_data_went_worldwide.htmlhttp://www.ted.com/talks/tim_berners_lee_the_year_open_data_went_worldwide.htmlhttp://www.ted.com/talks/tim_berners_lee_the_year_open_data_went_worldwide.htmlhttp://www.ted.com/talks/tim_berners_lee_the_year_open_data_went_worldwide.htmlhttp://www.ted.com/talks/tim_berners_lee_the_year_open_data_went_worldwide.htmlhttp://www.ted.com/talks/tim_berners_lee_the_year_open_data_went_worldwide.htmlhttp://www.ted.com/talks/tim_berners_lee_the_year_open_data_went_worldwide.htmlhttp://www.ted.com/talks/tim_berners_lee_the_year_open_data_went_worldwide.htmlhttp://www.ted.com/talks/tim_berners_lee_the_year_open_data_went_worldwide.htmlhttp://www.ted.com/talks/tim_berners_lee_the_year_open_data_went_worldwide.htmlhttp://www.ted.com/talks/tim_berners_lee_the_year_open_data_went_worldwide.htmlhttp://www.ted.com/talks/tim_berners_lee_the_year_open_data_went_worldwide.htmlhttp://www.ted.com/talks/tim_berners_lee_the_year_open_data_went_worldwide.htmlhttp://www.ted.com/talks/tim_berners_lee_the_year_open_data_went_worldwide.htmlhttp://www.ted.com/talks/tim_berners_lee_the_year_open_data_went_worldwide.htmlhttp://www.ted.com/talks/tim_berners_lee_the_year_open_data_went_worldwide.htmlhttp://www.ted.com/talks/tim_berners_lee_the_year_open_data_went_worldwide.htmlhttp://www.ted.com/talks/tim_berners_lee_the_year_open_data_went_worldwide.htmlhttp://www.ted.com/talks/tim_berners_lee_the_year_open_data_went_worldwide.htmlhttp://www.ted.com/talks/tim_berners_lee_the_year_open_data_went_worldwide.htmlhttp://www.ted.com/talks/tim_berners_lee_the_year_open_data_went_worldwide.html

67

Kaynaklar

• Bu sunuşta büyük ölçüde 17 Aralık 2013

tarihinde Bilkent’te ve 21-22 Ekim 2013’te

İzmir’de yapılan sunuş slaytlarından

yararlanılmıştır.


68

Açık Erişim, Açık Veri

Yaşar Tonta


Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü

[email protected]

@yasartonta

yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/


açık erişim, açık veriyunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/tonta-mersin-6... · 2014. 2....

Documents