1

2

Agricultural exploitation of India

Provider by Hossein Zinati

Supervisor: Dr. Shabanali Fami

Tehran University students in rural development

3The reason for choosing India

هند

قدرت دومينكشاورزي

جهان

دومين كشور پرجمعي

ت

درحال كشورتوسعه

شرايط اقليمي متنوع

با وتشابهايران

بررسي اجمالي 4كشور هند ( كل در 1.170.938.000( 2011جمعيت

818485662جمعيت روستايي

درصد جمعيت روستايي از كل جمعيت 69.9%

)تعداد فقراي روستايي )ميليون تقريبي231.631.442

نسبت سرشمار فقر در مناطق روستايي 28.3%

نسبت سر شمار فقر در سطح ملي 27.5 %

آمارهاي كشاورزي 5

سال آمار 2011براساسكشاورزي از 16.3بخش دصد

ملي ناخالص بخود توليد راوهمچنين است داده اختصاص

منتشرشده آمار براساسبار و خوار سازمان توسط

درسال سهم 2009جهانياشتغال در كشاورزي بخش

در درصد 50 حدود اين ميباشددرسال كه است 2005حاليسهم كشاورزي بخش

و 18.6% ملي ناخالص توليدرا 60سهم كار جمعيت درصدي

بود داده اختصاص رخودسهم منتشره آمار به باتوجه

ناخالص توليد از كشاورزيدر ميباشد ملي كاهش حال

بخاطر تنها اين گسترش كهصنعتي ميباشد بخش هند در

از ،كشاورزي حال اين بابعنوان جمعيتي لحاظ

اشتغالي بخش بزرگترينرا روستائيان بخصوص مردم

است داده اختصاص خود به

افتخارات كشاورزي هندوستان6

تاريخچه كشاورزي 71هند

اختراع كشاورزي يكي از انقالب هاي بزرگ تاريخ بشر محسوب ميشود كه منجربه تغييرات قابل توجه اي درجوامع انساني شده است شايد

( كه در وسنگينI ) مارگارتا نقطه شروع كشاورزي هند را به دوره هزارسال قبل ازميالد اشاره كرد كه اغلب در حد معيشتي و خانوادگي 5

بوده است در منابع ديگر نقطه شروع كشاورزي را ميتوان در جستجو كرد همچنين بنابر برخي يافته ها اول نشانه ريگودا سرودههاي

ثبت شده است دره ايندوس هاي كشت برنج و پنبه در

طبقه بندي زمين هاي كشاورزي

)بر اساس متن هاي يافته شده سانسكريت هند(

بارور

بي ثمر

صحرا

آيش

گياهي

گل آلود

آبكي

بهم پيوست

ه

شني

سنگريزه

ديم

سيراب

رودخانه

8

كشاورزي و استعمار

نيشكر كشت

هند خاستگاه كشت ادويه سال 2500جات و نيشكر از

پيش تاكنون بوده

زمانيكه ايرانيان درحال كشف ني كه توليد عسل بدون زنبور عسل بودند هنديها به كشت نيشكر

اقدام نموده بودند كه در khandaزبان محلي به آن

)खणड( كه منبع از كلمه آب نبات ميباشد.

18همچنين قبل از قرن كشت نيشكرعمدتا محدود

به هند ميشد و

بعد ازمدتي حضور بازرگانان از ساير كشورها موجب انتقال شيوه كشت

نيشكر به ساير نقاط جهان شد .

هند پس از استقالل 9

انقالب سبزپس از استقالل و خارج شدن از سلطه انگلستان هند شاهد افزايش بي سابقه رشد

جمعيتي بود كه اين موجب كمبود مواد غذايي در سطح كشور شده بود به همين خاطر دولت به فكر ايجاد برنامه اي مدون جهت افزايش توليد محصوالت زراعي كرد و اين

توليد گندم نسبت به رشد چهاربرابري نتيجه داد و باعث افزايش 1970تالشها در سال سه برابري جمعيت شد كه اين عامل موجب انقالب كشاورزي در سطح هندوستان شد

هندپدر انقالب سبز بعنوان .نورمن بارالگ معروف شده است انقالب سبز كه به جايزه صلح نوبل را1970شناخته شد.وي در سال

مدال طالي كنگره2007دريافت كرد و درسال سالگي در گذشت95امريكا دريافت و در

MS Swaminathan

10

عمليات سيل (NDDB)

Operation Flood is one of the largest rural development programs in the world

Rural development program called Operation Flood in 1970 with the goal of creating a nationwide milk grid plan was developed by the National Dairy Board )NDDB( was implemented. This movement seeks to reduce poverty and hunger in India is considered dangerous aspect is the tail. Resulted in India becoming the largest producer of milk and milk products, so it is also called the White Revolution of India

Flood practical purposes

Increase Milk Production

boost rural incomes

reasonable prices for consumers

11

شاخص هاي آماري استفاده از (بانك جهاني2010زمين)

ϠΑϗ έΧ

έΩ )ϊ ΑέϣέΗϣϭϠϳ� ( ί έϭΎη� ΎϫϥϳϣίΩϧϫ

˺ ˬ��� ˬ˹� ˹� ˹ ˺ ˬ��� ˬ˹� ˹� ˹

ΩϧϫέΩ )ϥϳϣί ργί ( ί έϭΎη� Ύϫϥϳϣί ! ˹�" ! ˹�"

ΩϧϫέΩ )έΎΗ#ϫ(Εη� ϝΑΎϗ Ύϫϥϳϣί ˺'� ˺ ˹" ˹ ˹ ˹� ˹ ˺'� ˹ ˼ ˹ ˹ ˹ ˹� ˹

ΩϧϫέΩ )έϔϧέϫ ί ϪΑέΎΗ#ϫ (Εη� ϝΑΎϗ Ύϫϥϳϣί ˹� ˺ ˹� ˺

ΩϧϫέΩ )ΕΣΎγϣί ( ϋέί Ύϫϥϳϣί ' ˼� ˻ ' ˼� ˻

ΩϧϫέΩ )ϥϳϣί ργί (ϡΩέί ϡΩϧ0 ˼�� ˼��

ΩϧϫέΩ )ϊ ΑέϣέΗϣϭϠϳ� (ϝ1 ϧΟϪϘρϧϣ ! ��'��� ˹

ΩϧϫέΩ )ϥϳϣί ργί (ϝ1 ϧΟϪϘρϧϣ ˻ ˻��

Ύϫϥϳϣί ϝ� ί Ωλ έΩ( έΎϳΑ ί έϭΎη� Ύϫϥϳϣί

ΩϧϫέΩ )ί έϭΎη� ˼"� ˼ ˼"��

ΩϧϫέΩ )ϝΎγέΩέΗϣ Ϡϳϣ (ϕϣϋέΩε έΎΑργϭΗϣ ˺ ˹� ˼� ˹ ˺ ˹� ˼� ˹

12

نقش باران برشيوه كشت هر منطقه اي از هند دارای خاک و آب و هوا

متفاوتي ميباشد که تنها برای كشت انواع خاصی از محصوالت کشاورزی مناسب است.

بسیاری از مناطق در سمت غربی شاهد بارش سانتی متر باران در سال است، 50کمتر از

بنابراین سیستم های کشاورزی محدود به کشت محصوالت کشاورزی است که می تواند به تحمل

شرایط خشکسالی و کشاورزان معموال تک برداشت محدود شده است گجرات، راجستان، جنوب پنجاب ، و شمال ماهاراشترا تمام تجربه

این آب و هوا و هر منطقه رشد می کند ، و نخود . jowar، bajra محصوالت مناسب مانند

بر خالف انتظار، در سمت شرقی هند به طور سانتی متر بارندگی در سال 200-100 متوسط

بدون آبیاری، به طوری که این مناطق توانایی به دو برابر محصول. ساحل غرب، غرب بنگال ،

و آسام همه با این آب و UPبخش هایی از بیهار ، هوا و در آنها کشت محصوالت مانند برنج، نیشکر

13

آبياري ونقش آن در كشاورزي هند

روشهاي د اب تامين

هند كشاورزي

نزوالت

هاي چاه پروژهمصنوعي

رودخانه

٪ از 64در کشوری مانند هند، . زمین های کشت وابسته به

[ 1بادهای موسمی است . ]اهمیت اقتصادی آبیاری در هند

است یعنی، برای کاهش وابستگی به بادهای موسمی،

بهره وری کشاورزی پیشرفته، زمین های بیشتری زیر کشت،

کاهش بی ثباتی در خروجی سطوح، ایجاد فرصت های

شغلی، برق و امکانات حمل و نقل، کنترل سیل و پیشگیری از

خشکسالی

14

Agricultural cooperatives

in India

15

تاريخچه تعاوني هاي كشاورزي هند

جنبش تعاونی توسط دولت به عنوان تنها روش که توسط آن کشاورزان می تواند بار خود را از بدهی غلبه و نگه داشتن آنها را دور از چنگال وام دهندگان

توسط دولت هند و 1904پول معرفی شد. قانون جوامع اعتباری تعاونی، سال جوامع اعتباری روستایی تصویب و تشکیل شد. از طریق انتصاب ثبت و از

طریق تبلیغات شدید، دولت اقدام به مورد پسند عامه کردن جنبش در مناطق متوجه 1904روستایی. در یک دوره کوتاه، دولت برخی از کاستی های قانون

شد و، بنابراین، تصویب قانون جامع تر، شناخته شده به عنوان قانون شرکتهای . این قانون به رسمیت شناخته شده جوامع غیر اعتباری 1912تعاونی از سال

نیز می باشد. اما جوامع اعتباری روستایی به غالب تا به حال ادامه داده اند.

16

اهداف تعاوني هاي كشاورزي

تعاون كشاورزي

17

ساختار اعتباري تعاوني كشاورزي

است که بطور گسترده به پنجابساختار اعتباری تعاونی کشاورزی در ایالت دو بخش، یکی با خرید و فروش کوتاه مدت و متوسط شرایط مالی و از سوی دیگر با اعتبار بلند مدت تقسیم می شود. در دولت، کوتاه مدت و

میان مدت ساختار های اعتباری است که در یک سیستم سه الیه، به عنوان مثال، بانک تعاونی آپکس در سطح دولت، بانک مرکزی شرکت

Coperative است در سطح منطقه / تحصیل و بر اساس جوامع اولیه اعتبار کشاورزی در سطح روستا. اهداف عمده جوامع سرویس های

اعتباری اولیه کشاورزی برای تامین اعتبار کشاورزی برای دیدار با الزامات بودجه برای تولید محصوالت کشاورزی، توزیع کاالهای مصرفی ضروری،

ارائه ذخیره سازی و امکانات بازاریابی و ادوات کشاورزی سبک و ماشین آالت.

اکتبر سال 4 را در Firozpurاولین جامعه اعتباری کشاورزی در منطقه تحصیل به ثبت رسید. Firozpur در Khalchi Kadim در روستای 1911

در اصل، این جنبش محدود به جوامع اعتباری تنها و، بنابراین، اعتباری تحت ( شد. بعد از پارتیشن، جنبش تعاونی شروع به 1947سلطه تا پارتیشن )

گسترش در زمینه دیگر، یعنی نیروی کار، ساخت و ساز و کشاورزی.

18

انواع تعاوني هاي هند

اعتباری تعاونیاعتباری غیر و

شكر

لبني بازاریابی

كود

19

تعاوني محصوالت لبني

فدراسیون ملی تعاونی های لبنی هند (NCDFI این ،)(، مستقر در آناند )گجرات

سازمان های راس برای بخش تعاونی های لبنی است. اعضای آن عبارتند از تعاونی های لبنی فدرال ایاالت و سرزمین های

است برای NCDFIاتحادیه. هدف اولیه از تسهیل کار تعاونی های لبنی از طریق

هماهنگی، شبکه و حمایت.

، شامل فروش NCDFIفعالیت های مهم هماهنگ کردن شیر و محصوالت شیر از

اعضای آن به وزارت دفاع و دیگر سازمان های شبه نظامی و بازاریابی از دوز اسپرم

Sabarmatiمنجمد تولید شده توسط و مرکز اصالح نژاد دامGaushalaآشرام

20

فدراسيون تعاوني كود

فدراسيون تعاوني كود كه با نام(IFFCO بزرگترين تعاوني كود در )

سطح جهان ميباشد زمان تاسيس اين كه از 1967نوامبر 3فدراسيون در

الحاق چند انجمن بهم بوجود آمد با 40000 میلیون عضو در 50بیش از

عضو تعاونی کشاورزان هندی, کود یکی از iffcoشیمیایی تعاونی )

بزرگترین تعاونی کشاورزی در جهان, میلیارد دالر از گردش 5تولید بیش از مالی است.

این کیفیت تامین کود و ارایه خدمات به تولید کنندگان کشاورزی.

عمل تعاونی پنج کارخانه تولید کود شیمیایی در هند و دارای منافع شرکت

کننده در کارخانه در سلطنت عمان, اردن, و سنگال, عالوه بر سرمایه گذاری در کانادا, پرو و ارژانتین.

از طریق خدمات مختلف خود برای iffcoکشاورزان و روستایی هند,

شناخته شده است برای دخالت خود را در جوامع محلی در هند, چه در زمینه

اموزش, بهداشت و یا تامین اب اشامیدنی.

21

تعاوني هاي شكر

UP فدراسیون تعاونیکارخانجات قند به عنوان یک

1963 در سال UPنهاد راس برای توسعه و گسترش صنایع

قند تعاونی در فدراسیون شکر UP از زمان آغاز به کار خود

تاسیس شده است بازی نقش فعال در تاسیس کارخانه قند

جدید، گسترش و نوسازی کارخانه موجود قند، ایجاد مشروب برای استفاده از

محصوالت فرعی و دادن توصیه های مالی، فنی و اداری و

دستورالعمل ها.

مدیریت عصا به منظور ایجاد در دسترس عصا تمیز و بالغ به کارخانه ها، یک طرح جدید راه

اندازی شد. هر زمینه سرپرست سفارت از مراکز در مناطق کارخانه 5-4دایره متشکل از

ساخته شده است. استاد راهنما تا به حال برای اطمینان از خرید روزانه عصا که در دندانه دار

کردن، بلند کردن اجسام به طور منظم از عصا، منبع از عصا پاک و تازه در تمام مراکز دایره

خود. سرپرستان همچنین مسئول برای گرفتن از عصا روزانه گزارش خرید به دروازه کارخانه

صبح روز بعد بود. آسیاب کردم سیستم 22 کارخانه قند، 23از

، purchiesکامپیوتری خود را. این آسیاب تولید تقویم و توصیه های بانکی از کامپیوتر است.

در weighment کارخانه های تولید قند عصا 22دروازه های آسیاب خود را کامپیوتری کرده اند.

کارخانه های تولید شکر، همه 10در تمام weigbridges الکترونیکی در دروازه آسیاب با

یکدیگر و با سیستم کامپیوتر اصلی پیوسته است.

با نظر به مدیریت عصا مراکز، عصا از مراکز و در نتیجه بهبود نیز افزایش یافته است.

22

23

فناوری اطالعات در کشاورزی

فناوری به که است کشورهای جمله از امروز هندپیدا زیادی وابستگی وجود اطالعات با است کرده

این اما هند مناطق بودن العبور صعب و زیاد وسعتبحساب اطالعات فناوری زمینه در خوبی الگوی کشور

آید می

هماهنگ سازی و دسترسی به اطالعات شبکه ای استفاده افراد بی سواد و کم سواد بصورت اشتراکی در محیط روستا به زبان

محلی

simpoter

24

فناوری اطالعات در کشاورزی

دولت هند 2000از سال کیوسک 20بانصب

ناحیه ای 5اینترنتی در روستایی ارتباط

مستمری با کشاورزان داشته این درحالی

درصد 60است که منطقه زیر خط فقر

میباشند

از اهداف مهم این طرح ارائه خدمات مورد نیاز

کشاورزان بصورت آنالین و الکترونیک

میباشد که از خدمات مهم پاسخگویی آنالین و دسترسی یه وضعیت

آب وهوایی و خدمات مشاوره ای اشاره کرد

طبق برآورد طی ماه بعد از اجرای 11

طرح میزان مراجعه کنندگان از

هزار 55بازدید به 1200 بازدید رسیده است

25

گیان دوت

توسط دولت يك شبكه اي رايانه اي ارائه شده گيان دوت ميباشد كه روستائيان با صرف هزينه اندك ميتوانند به

مدارك ،قوانين و اطالعات دولتي دسترسي پيدا ICTكنند .هندوستان كشوري نسبتا موفق در حوزه

روستايي ميباشد كه مورد توجه جهانيان قرار گرفته استكلهم ITتوانسته جايزه 2000است.اين پروژه درسال

رابعنوان بهترين طرح كسب نمايد .همچنين در تحقيقي ديگر مهمترين كاربردهاي پروژه گيان دوت مسائل كشاورزي با

و پست الكترونيك و بايگاني % 24بررسي شكايات %،33در جايگاههاي بعدي قرار دارند همچنين طي %9زمين با

پژوهش ديگر بيشترين كاربران اين پروژه كاربران با مقطعقرار دارند راهنمايي و كارشناسي و بعد از آن كاربرانديپلم

26

مهمترين كاربردهاي فناوري اطالعات

صدور اسناد مربوط بهكشاورزان از طريق شبكه

پر كردن فرم هاي مربوط به كارهاي اداري روي شبكه

مشخصات ثبت و احوال واسناد مربوط به زمين ها

مناقصه هاي روستائي پاسخ گويي و پيگيري شكايات

روستائيان اطالعات پيرامون برنامه هاي

دولت پرسش از متخصصين امور

مختلف روي شبكه خدمات بهداشتي ارائه شده

روي شبكه

27

The role of women in farming systems

28

ROLE WOMEN IN AGRICUTURAL

از همان اوایل خلقت آدم تاکنون، زنان دوشادوش مردان روستایی به فعالیت پرداخته و در توسعه روستایی از مردان هم جلو زده اند زیرا عالوه بر شغل اصلی شان )تربیت فرزندان و خانه داری (در

امر کشاورزی هم به مانند مردان ایفای نقش کرده اند

%زنان روستايي 75براساس آمار سازمان خوار بار جهاني )فائو( % براي امرار 84در بخش كشاورزي اشتغال دارند كه از اين آمار

معاش خود وابسته به كشاورزي ميباشند

،زنان بعنوان كارگر كشاورزي بر 47همچنين طبق پژوهشي ديگر درصد عمل شخم زني و علف هرز كني را 33روي ساير مزارع كه

انجام ميدهند

29

Gender into the farming system

زنان هندی، و زنان روستایی به طور خاص، بسیاری ازنقش های اجتماعی و اقتصادی زيادي داخل و همچنین

رسمیت در خارج از خانه انجام ميدهند ، اما سهم آنها به . آنها از آموزش های مختلف و شناختن نمي شود

برنامه های توسعه روستایی که معموال شامل مردان که تنها از برنامه های مربوط به سالمت حذف شده اند،

کودکان، تغذیه، و غیره ارائه شده را می توان به غفلت برنامه ریزان از سهم و پتانسیل زنان نسبت داده شده

است. در پژوهشي كه به بررسی مشارکت زنان ایالت روستایی در فعالیت های خانه و مزرعه ای در

، هند پرداخته است. نشان می دهد نقش هاریانا، که به عنوان کارگر بدون مزد در نامرئی اکثریت زنان

خانواده مراقبت از مزرعه دام عمل می کنند مخصوص زن است، اما به عنوان کار های لبنی در حال مدرن

شدن ميباشد ، زنان در حال از دست دادن کنترل خود آموزش زنان درهر دوحوزه مدیریت و بازده اقتصادی.

یافت می شود کامال نادیده گرفته شده در دامداری است.

كارهاي جانبي همچنين در پژوهشي ديگر اغلب زنان در درصد زنان مزدي دريافت نميكنند و 32حضور دارند و

مردان %دستمزد70زناني كه مزد دريافت ميكنند ميباشد

30

Time allocation of women in agriculture

زنان عالوه بر كشاورزي مسئول خانه داري و مراقبت ازفرزندان هم هستند و اين عامل باعث ميشود وقت زنان

بسيار گرفته شود هرچند در هند كارخانه داري جزو كارهاي كم ارزش و بدون مزد محسوب ميشود

) بر اساس مطالعات انجام شده يك زن روستايي )درهندساعات هفتگي خود را صرف كارهاي مختلف مينمايد كه در

زير اشاره شده است 25 ساعت صرف كارهاي خانه30 ساعت صرف امور كشاورزي5 ساعت صرف تربيت و نگه داري از كودكان خردسال

همچنين بدليل كارهاي جانبي كه دختران در منزل انجام ميدهند فرصت تحصيل و حضور در خارج از منزل نسبت به پسران

بمراتب كمتر است

31

Women and land ownership

زنان بندرت از مالكيت زمين برخوردار هستند . و قدرت تصميمگيري خيلي كمي در امور الگوي كشت ،فروش ، اجاره ،يا رهن

زمين دارند و به همين داليل دسترسي به منابع اعتباري هم درصد زنان 14 حدود 2011دشوار است بر اساس آمار سال

سرپرست خانوار هم ميباشند كه مورد توجه بانك ها و موسسات ارائه دهنده وام قرار نميگيرند

نقش مالكيت تاثير زيادي بر 2005باتوجه به مطالعات سال درصد زنان 49خشونت عليه زنان در خانه دارد بر اين اسا حدود

%سابقه سوء استفاده رواني قرار 84مورد خشونت فيزيكي و گرفته اند .اما مالكيت باعث كاهش شديد خشونت بين زنان شده

%در خشونت فيزيكي و 16%به 49بگونه اي كه اين آمار از از %به سو ء استفاده رواني رسيده است 7

32

Women's cooperatives

تعاون بعنوان نهاد اجتماعي نقش قابل مالحضه اي درارتقاء حس همكاري و افزايش اعتماد به نفس دارد. همچنين حضور زنان باعث مقابله در برابر نابرابري

هاي جنسيتي ميشود . اما هنوز مشاركت زنان در امور اجتماعي كم است برخي اينگونه استدالل ميكنند چون مردان تصميم گيرنده اصلي هستند و زنان وقت

كافي براي حضور در اجتماعات ندارد بنابراين مشاركت زنان كم ميباشد

زنان عضو هستند درصد7.5هزار تعاوني فقط 450از تعاوني 8171همچنين بر اساس آمار منتشر شده

عضو دارد كه 693000مخصوص زنان وجود دارد كه اغلب شامل بانك تعاوني ،فروشگاه و فروشندگان

مواد غذايي ميباشد

33

Self Employed Women’s Association

بعنوان اتحاديه 1972انجمن زنان خويش فرما در سال كاري زنان آغاز بكار كرد و از اهداف مهم آن تقويت صداهاي پراكنده و شنيدن صدا به گوش همه ميباشد

از اهداف عمده ميتوان به موارد زير اشاره كرد مبارزه با محدوديت ها افزايش مشاركت اجتماعي و اعتماد به نفس حمايت مالي و معنوي از زنان شاغل امنيت اجتماعي و دريافت ارائه خدمات اشاره كرد

34

كشت قرار دادي

يكي از مشكالت عمده كشاورزي هند خرد بودن زمين هاي زراعي است بگونه اي كه متوسط زمين هاي

هكتار ميباشد و براي حل اين مشكل 2-5زراعي كشاورزي قرار دادي مهمترين راهكار ميباشد

كشت قرار دادي سبب استفاده علمي و بهينه از زمين زراعي و نهاده توليدي ميشود در اين شيوه كشاورزان بر اساس كشت توصيه شده به زرع ميپردازند و دولت

و شركت ها نسبت به بازاريابي محصوالت اقدام مينمايند

1937شروع طرح برنج،گندم،ذرت،ميوه ،سبزي ،توتون

35Agricultural

Extension in India

36

Agricultural Extension in India

تالش هاي اوليه قبل از استقالل موسسات خصوصي ، بين المللي

Agricultural Extension

دانشگاههاي

كشاورزي

وزارت كشاورزي

وزارت توسعه روستايي

سازمانهاي غيردولتي و

خصوصي

37

Technology transfer projects

-هماهنگ شده و سراسري 1

-تحقيق در شرايط واقعي 2

-كريشي ويجيان كندرا 23

-برنامه آزمايشگاهي به مزرعه 4

پروژه هاي انتقال فن آوري سيستم ترويجي

38

Community development approachاز پس

استقالل

نهرو نخست وزير 1952هند

تالش هاي براي دخالت دادن روستائيان در برنامه ريزي و تصميم گيري از طريق يك سيستم به نام پانچايات )ستادهاي محلي ( ناحيه

،بخش ، روستا

100 هزار هرناحيه يك مروج چند 100-70روستا باجمعيت منظوره يك نفر تحصيل كرده با دو سال سابقه روستايي

39

نقش دولت در نظام بهره برداري

مسئوليت قانون اساسي ايالت

تدوين سياست ها و ارائه منابع مالي

اداره كاالهاي ضروري برحمايت از كشاورزان

goverment

40

Agricultural problems of India

اراضي بودن قطعه قطعه

كشاورزان ماندگي عقب

كشاورزان فقر

آبي منابع محدوديت

سنتي و ضعيف مكانيزاسيون

سردخانه كمبود

راهها بودن العبور صعب

41