AFETLER 10.4.1 / 10.4.2 / 10.4.3 / 10.4.4

@cgrfysvr @cgrfysvr

JEOLOJİK AFETLER

Deprem

Tsunami

Volkanik Faaliyetler

Heyelan

Kaya Düşmesi

Çamur Akıntısı

AFETLER

BİYOLOJİK AFETLER

Erozyon

Orman Yangınları

Böcek İstilaları

Salgınlar

SOSYAL AFETLER

Yangınlar

Savaşlar

Terör Saldırıları

Göçler

TEKNOLOJİK AFETLER

Maden Kazaları

K.B.N Silah Kullanımı

Nükleer Santral Kazaları

Sanayi ve Ulaşım Kazaları

KLİMATİK-HİDROLOJİK AFETLER

Sıcak Hava Dalgası

Soğuk Hava Dalgası

Kuraklık

Dolu

Hortum

Yıldırım Düşmesi

Kasırga

Aşırı Yağışlar

Sel ve Taşkınlar

Çığ

Hava Kirliliği

Buzlanma

1900’lü Yıllardan Günümüze En Fazla Can Kaybına Sebep Olan 10 Afet

Afet Tarih Can Kaybı

Haiti Depremi 12 Ocak 2010 316.000

Sumatra (Endonezya) Tsunamisi 26 Aralık 2010 230.000

Vargas Seli ve Toprak Kayması (Venezuella) 10-20 Ocak 1999 30.000

Bangladeş Kasırgası 20-29 Nisan 1991 143.000

Tangshan (Tangşan) Depremi (Çin) 26 Temmuz 1976 250.000

Yungay Toprak Kayması (Peru) 31 Mayıs 1970 18.000

Bhola Kasırgası (Pakistan-Hindistan) 7-13 Kasım 1970 300.000

Gansu Depremi (Çin) 16 Kasım 1920 250.000

İspanyol Gribi 1918-1919 20.000.000

Pelee Yanardağ Felaketi ( Martinik Adası / Fransa) 8 Mayıs 1902 30.000

Afet Nedir?: Can ve mal kaybına neden olan doğal ve beşeri olaylara afet adı verilir.İnsanların doğrudan etkisiyle meydana gelen ,can ve mal

kaybına sebep olan olaylar beşeri afet olarak adlandırılır.

10.4.1 / 10.4.2 / 10.4.3 / 10.4.4

AFETLER

@cgrfysvr @cgrfysvr

Afetlerin Oluşum Hızı Aynı Mıdır?

Doğal afetleri oluşum hızlarına göre yavaş ve hızlı gelişenler şeklinde

ayırabiliriz.Depremler en hızlı gelişen afet iken; iklim değişimleri en ya-

vaş gelişen afettir.

HIZLI GELİŞENLER

Deprem

Çığ

Sel,Çamur Akıntısı

Kaya Düşmesi

Kazalar

Volkanik Patlama

Fırtına,Tayfun

YAVAŞ GELİŞENLER

Erozyon

Kuraklık

İklim Değişimi

Çölleşme

Açlık

Küresel Isınma

Salgın Hastalıklar

OLUŞUM HIZINA GÖRE AFETLER

Afetlerin Etkileri Aynı Mıdır?

# Doğal afetlerin etkileri aynı değildir.Bazı afetler dar alanda etkili olur-

ken (yıldırım,çığ,heyelan) bazı afetler (deprem,volkan,kasırga,tsunami

gibi) daha geniş alanlarda etkilidir.

# Gelişmekte olan ülkelerde ve gelişmemiş ülkelerde afetlerin etkileri

daha fazla hissedilir.2010 yılında Haiti’de meydana gelen 7.7 büyüklü-

ğündeki depremde 360 bin can kaybı yaşanırken 2010’da Şili’de meyda-

na gelen 8.8’lik depremde 750 can kaybı yaşanmıştır.

# Deprem,volkan,hortum,kasırga gibi afetler önlemezken;sel,erozyon,

taşkın,kütle hareketleri gibi afetlerde tedbirlerle zararlar azaltılabilir.

Afet Yönetiminin Aşamaları Nelerdir?

Risk ve zarar azaltma, hazırlık, müdahale ve iyileştirme olmak üzere

dört aşamadan oluşur.Bu kavram, afet sonrası gerçekleştirilen müda-

hale ve iyileştirme çalışmalarının yanı sıra afet öncesinde yapılması ge-

reken zarar azaltma ve hazırlık çalışmalarını da kapsar.

Afetlerle mücadelede görev yapan tüm kamu kurum ve kuruluşları bir-

leştirilmiş ve 2009'da çıkarılan ilgili yasa ile bu yetki, Başbakanlığa

bağlı olarak kurulan Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığına (AFAD)

devredilmiştir.

Afet Yönetiminde Teknolojinin Rolü Nasıldır?

Afet yönetimi ile ilgili çalışmalarda teknolojinin rolü her geçen gün da-

ha da artmaktadır.Coğrafi bilgi sistemleri (CBS),uzaktan algılama tek-

nolojileri ve erken uyarı sistemleri afetlerin etkilerini azaltma,afetlerin

gelişim evrelerini takip etme ve kurtarma çalışmalarında sıkça kullanıl-

maktadır.

Coğrafi Bilgi Sistemleri Uzaktan Algılama Teknolojileri Erken Uyarı Sistemleri

10.4.1 / 10.4.2 / 10.4.3 / 10.4.4

AFETLER

@cgrfysvr @cgrfysvr

(Bin)

2000-2019 Arasında Meydana Gelen Afetlere Bağlı Can Kayıpları

Türkiye’de Doğal Afetler (AFAD Verilerine Göre)

Görülme Sıklığına Göre Afetler

Heyelan % 45

Afetzede Sayısına Göre Afetler

Deprem % 18

Sel-Taşkın % 14

Kaya Düşmesi % 10

Çoklu Afetler % 7

Diğer Afetler % 4

Çığ % 12

Deprem % 55

Heyelan % 21

Sel-Taşkın % 8

Kaya Düşmesi % 7

Çoklu Afetler % 4

Diğer Afetler % 3

Çığ % 2

Dünyada En Fazla Ekonomik Kayba Sebep Olan 10 Afet ( 1900-2019)

Afet

Tohoku Depremi / Tsunamisi / Japonya

Katrina Kasırgası / Abd

Harvey Kasırgası / Abd

Sichuan Depremi / Çin

Great Hanshin Depremi / Japonya

Maria Kasırgası / Porto Riko

Sandy Kasırgası / Abd,Karayipler

İrma Kasırgası / Abd,Karayipler

Northridge Depremi / Abd

İrpinia Depremi / İtalya

Tarih

11 Mart 2011

Ağustos 2005

Ağustos 2017

12 Mayıs 2008

16 Ocak 1995

Eylül 2017

Ekim 2012

Eylül 2017

17 Ocak 1994

23 Kasım 1980

Zarar

235 milyar $

125 milyar $

125 milyar $

122 milyar $

103 milyar $

90 milyar $

77 milyar $

75 milyar $

44 milyar $

20 milyar $

Afetler ve Etkilerine Genel Bakış (2019)

Ekonomik Kayıplar

232 milyar $

Sigorta Kayıpları

71 milyar $

Sigorta Ödemeleri

490

Afet Sayısı

Japonya (1.)

Sigortalı Kayıpların

Amerika Birleşik Devletleri

Küresel Koruma Açığı 18.6 + milyon ha Avustralya

Orman Yangını En Fazla Can Kaybı

1.750 Muson Taşkınları:Hindistan

Yer Değiştirme

2.000.000 kişi İdai & Kenneth Siklonu (Afrika)

295 km Dorian Kasırgası

Kasırga Rekoru İklim Değişimi

1825’den beri en sıcak 2. yıl

+ 0.95ºC

Karalarda Sıcaklık Değişimi Okyanuslarda Sıcaklık Değişimi Sıcaklık Değişimi

Küresel İklim Değişimi Sıcaklık Artışı (1880-2019)

( Weather,Climate and Catastrophe İnsight - 2019 Report )

10.4.1 / 10.4.2 / 10.4.3 / 10.4.4

AFETLER

@cgrfysvr @cgrfysvr

2019 Yılında Dünyada Meydana Gelen Depremler

2019 Yılında Dünyada En Fazla Ekonomik Kayba Sebep Olan 10 Afet

Afet

Hagibis Tayfunu / Japonya

Muson Taşkınları / Çin

Faxai Tayfunu / Japonya

Mississippi Taşkını / Abd

Dorian Kasırgası / Amerika

Missouri Taşkını / Abd

Muson Taşkınları / Hindistan

Lekima Tayfunu / Uzakdoğu

Sel / İran

Fani Siklonu / GD Asya

Tarih

6-12 Ekim

Haziran Ağustos

7-9 Eylül

Mayıs- Haziran

Ağustos-Eylül

12-31 Mart

Haziran-Ekim

Eylül 2017

Mart-Nisan

23 Kasım 1980

Zarar

15 milyar $

15 milyar $

10 milyar $

10 milyar $

10 milyar $

10 milyar $

10 milyar $

9.5 milyar $

8.3 milyar $

8.1 milyar $

Ölüm

99

300

3

0

83

10

101

1750

77

81

2019 Yılında Dünyada Meydana Gelen Kasırgalar

158

19 33 32

114

18 16 15 4

2019 Yılında Meydana Gelen Doğal Afetler

( Weather,Climate and Catastrophe İnsight - 2019 Report )

@cgrfysvr @cgrfysvr

Deprem

Volkanik Faaliyet

Tsunami

Tayfun-Kasırga

Sel ve Taşkın

Kuraklık

(Cambridge World City Risk Atlas 2015-2025 ‘ten alınmıştır.Büyük şehirler kırmızı noktalar ile gösterilmiştir.)

10.4.1 / 10.4.2 / 10.4.3 / 10.4.4 AFET BÖLGELERİ

@cgrfysvr @cgrfysvr

AFETLER 10.4.1 / 10.4.2 / 10.4.3 / 10.4.4

ASYA

AVRUPA KUZEY AMERİKA

GÜNEY AMERİKA

AFRİKA

OKYANUSYA

Deprem Bölgeleri

Aktif Volkanlar

Tsunami Risk Bölgeleri

Tayfun Bölgeleri Yoğun Nüfuslu Bölgeler

Ekvator

Oğlak D.

Yengeç D.

Kuzey Kutup D.

10.4.1 / 10.4.2 / 10.4.3 / 10.4.4

AFETLER

@cgrfysvr @cgrfysvr

Depremler Nasıl Oluşur ?

Yerkabuğundaki kısa süreli sarsıntılardır.Oluşumlarına göre depremler

volkanik depremler,karstik depremler ve tektonik depremler olmak

üzere 3 gruba ayrılır.Bunların dışında heyelanlar,meteorlar,nükleer de-

nemeler,köprü tünel,baraj inşaları,yol kazıları,petrol kuyularının açıl-

ması esnasında da depremler meydana gelebilir.

Tektonik Depremler Nerelerde Görülür ?

Dünyada meydan gelen depremlerin %68’i Pasifik Ateş Çemberi olarak

da adlandırılan Büyük Okyanus kıyılarında görülmektedir.Yine yeryü-

zündeki depremlerin % 25’i Alp-Himalaya Kuşağında etkilidir.Üçüncü

büyük deprem kuşağı ise Atlas Okyanusu’nun Orta kesimidir.

Grönland,Sibirya,Kuzey Afrika,Orta Afrika,Antarktika,Arabistan Yarım

Adası,İskandinavya,Doğu Avrupa,Kuzey Kanada,Avustralya’nın orta

kesimleri depremsellik bakımından daha az risk taşır.

Depremlerin dağılışı ile levha sınırları,genç kıvrım dağları,fay hatla-

rı,sıcak su kaynakları ,volkanik bölgeler arasında paralellik vardır.

Volkanların Dünyadaki Dağılışı Nasıldır ?

Dünyadaki volkanların önemli bir kısmı Pasifik Ateş Çemberi üzerinde

yer almaktadır.Yeryüzündeki aktif 550 volkanın 3/4’ü bu bölgede bu-

lunmaktadır.

Dünyadaki volkanların % 60’si Pasifik Ateş Çemberinde,%20’si Akdeniz

kuşağındadır.

Büyük Okyanus Çevresi,Akdeniz Havzası,Alp-Himalaya Sistemi,Doğu

Afrika,Orta Amerika,İzlanda,Asor,Hawai Adaları,İtalya,Abd,Endonezya

Şili,Filipinler,Yeni Zelanda,Japonya volkanik faaliyetlerin sık görüldüğü

yerlerdir.

Volkanik sahalar tehlike arz etmelerine ve dünya yüzeyinin % 1’ini kap-

lamalarına rağmen dünya nüfusunun % 10’unun beslemektedir. Volka-

nik sahalar madenler,yeraltı kaynakları ve sıcak su kaynakları bakımın-

dan zengin,toprak bakımından oldukça verimlidir.Yine turistik değere

sahip yüzey şekilleri (peri bacası),maden suyu kaynakları ve katılaşım

kayaçları volkanik sahalarda bulunmaktadır.

@cgrfysvr @cgrfysvr

AFETLER 10.4.1 / 10.4.2 / 10.4.3 / 10.4.4

Deprem

1-) Şili Depremi 22.05.1960 1655

Büyüklüğüne Göre Dünyada Depremler

Tarih Can Kaybı Büyüklük

9.5

2-) Alaska Depremi

3-) Endonezya Depremi

4-) Japonya Depremi

5-) Rusya Depremi

28.03.1964

26.12.2004

11.03.2011

04.11.1952

9.2

9.1

9.0

9.0

128

230.000

19.000

—

Deprem

6-) Şili Depremi 27.02.2010 500

Büyüklüğüne Göre Dünyada Depremler

Tarih Can Kaybı Büyüklük

8.8

7-) Ekvator Depremi

8-) Alaska Depremi (Rat Adası)

9-) Tibet Depremi

10-) Endonezya Depremi

31.01.2010

04.02.1965

15.08.1950

28.03.2005

8.8

8.7

8.6

8.6

1000

—

1500

1400

Son yüzyıldaki en önemli depremler Güney Amerika ve Asya-Pasifik ülkelerinde yaşanmıştır.1960 Şili depremi 9.5 büyüklüğü ile en büyük dep-

remdir.En uzun deprem 10 dakika ile Endonezya’da kaydedilmiştir.En fazla ölüme yol açan deprem ise 316.000 kayıp ile 2010 Haiti depremidir.

Can Kaybına Göre Depremler

Haiti Depremi 12.01.2010 7.7 316.000

Tangşan Depremi 28.07.1976 7.8 250.000

Haiyuan Depremi 16.12.1920 7.8 200.000

Siçuan Depremi 12.05.2008 7.8 87.000

Tokyo Depremi 01.09.1923 8.2 142.800

Keşmir Depremi 08.10.2005 7.6 73.000

Peru Depremi 31.05.1970 8.1 65.000

İran Depremi 21.06.1990 7.4 40.000

Deprem Riski Yüksek Ülkeler:

Çin , Endonezya, İran, Türkiye

Japonya , Peru , Abd, İtalya

Afganistan Hindistan,Meksika

Yunanistan,İzlanda,Yeni Zelanda

Şili,Pakistan,Haiti,Nepal vb.

10.4.1 / 10.4.2 / 10.4.3 / 10.4.4

AFETLER

@cgrfysvr @cgrfysvr

Türkiye’de Depremler ?

Ülkemiz ,son yüzyılda meydana gelen 77 deprem ile depremsellik açı-

sından dünyada 4.sırada yer almaktadır. Türkiye’de ortalama olarak

her beş yılda bir geniş çapta can ve mal kaybına neden olan büyük bir

deprem meydana gelmektedir.

Tsunami Nedir ?

Okyanus ve deniz tabanlarında meydana gelen kırılmalar sonucunda

oluşan dev dalgalara tsunami adı verilmektedir.

Dünyada meydan gelen tsunamilerin % 59’u Büyük Okyanus’ta,%25’i

Akdeniz Havzası’nda %12’si Atlas Okyanusunda meydana gelmiştir. En-

donezya,Japonya,Sri Lanka,Hindistan,Tayland Çin,Malezya,Yeni Gi-

ne,Şili’de tsunami riski yüksek olan yerlerdir.

Deprem

Sivrice - Elazığ Depremi 24.01.2020 41

Türkiye’de Meydana Gelen Bazı Depremler

Tarih Can Kaybı Büyüklük

6.8

Van Depremi

Bingöl Depremi

Düzce Depremi

Gölcük Depremi

23.10.2011

01.05.2003

12.11.1999

17.08.1999

6.7

6.1

7.2

7.4

604

176

845

18.374

“AFAD,2018, Türkiye Deprem Tehlike Haritası”

Erzincan Depremi 13.03.1992 653 6.8

Köprüköy - Erzurum Depremi

Van Depremi

30.10.1983

28.03.1976

6.8

7.2

1115

3840

Gediz Depremi 28.03.1970 1086 7.2

Erzincan Depremi 26.12.1939 7.9 32.962

( Tsunami Risk Haritası )

Dünyada tsunami riski bakımından Akdeniz Havzası 2.sırada yer al-

maktadır.Son 3000 yılda ülkemizde 90 tsunami meydana gelmiştir.

Dünyada Meydana Gelmiş Önemli Tsunamiler

Tohoku Depremi ve Tsunamisi / 11.03.2011 / 30.000 Can kaybı

Sumatra Depremi ve Tsunamisi / 26.12.2004 / 230.000 Can kaybı

Şili Depremi ve Tsunamisi / 22.05.1960 / 2.000 Can kaybı

Lizbon Depremi ve Tsunamisi / 01.11.1755 / + 10.000 Can kaybı

Girit Depremi ve Tsunamisi / 21.07.365 + 08.08.1303 / +1.000

Santorini Volkan Patlaması ve Tsunamisi / M.Ö.17.yy

5

20

18

16

11

14

15

1

9

13

12 19

4

6

17

7 3

8 10

2

@cgrfysvr @cgrfysvr

Volkanik Faaliyetlerin Etkileri Nelerdir?

Yeryüzünde yaklaşık olarak 550 aktif volkan vardır.Volkanik faaliyetler esnasında yeryüzüne katı, sıvı ve gaz hâlde maddeler çıkar.Volkanik faali-

yetlerle ortaya çıkan lavlar,zehirli gazlar,çamur akıntıları can ve mal kaybının yanı sıra tarım alanları ve bitkilere büyük zararlar vermekte, hava

ulaşımını olumsuz etkilemekte ve büyük çevre sorunlarına neden olabilmektedir.Yine okyanus tabanlarında meydana gelen volkanik patlamalar

tsunamilere neden olabilmektedir.

AFETLER 10.4.1 / 10.4.2 / 10.4.3 / 10.4.4

Ülkemizdeki son volkanik faaliyet (1441-1443 ) Nemrut Dağı’na aittir.Manisa Kula ülkemizin en genç volkanik sahasıdır.

Önemli Volkanlar

1-) Eyjafjallajökull

2-) Mauna Loa

3-) Stromboli

4-) Tambora

5-) Lassen

6-) Fuji

7-) Vezüv

8-) Etna

9-) Nyamuragira

10-) Santoirini

11-) Cotopaxi

12-) Krakatoa

13-) Ruapehu

14-) Soufriere

15-) Erebus

16-) Popocatepetl

17-) Pinatubo

18-) St. Helens

19-) Gaiunggung

20-) Katmai

Aydın 195

@cgrfysvr @cgrfysvr

Amasya 260

Balıkesir 143

Burdur 70

Giresun 913

İzmir 184

Adıyaman 470

Kocaeli 124 Ordu

389

Adana 301 Gaziantep

87

Bitlis 411

Siirt 213

Samsun 953

Gümüşhane 326

Trabzon 1517 Sakarya

136 Bolu 145

Zonguldak 522

Kastamonu 768

Çankırı 295

Afyon 118

Ağrı 190

Ankara 497

Antalya 193

Artvin 765

Bilecik 54

Bingöl 693

Bursa 325

Çanakkale 41

Çorum 483

Denizli 122

Diyarbakır 219

Elazığ 300

Erzincan 622

Erzurum 939

Eskişehir 62

Hakkari 91

Hatay 222

Isparta 108

Mersin 365

Kars 205

Kayseri 556

Kütahya 100

Konya 151

Manisa 158

Malatya 688

K.Maraş 378

Muğla 65

Uşak 38

Yalova 107

Mardin 26

Muş 195

Nevşehir 201

Niğde 120

Rize 1319

Tokat 347

Sinop 430

Sivas 666

Tunceli 541

Şanlıurfa 34

Van 266

Yozgat 142

Aksaray 94

Karaman 177

Bayburt 97

Kırıkkale 76

Batman 76

Düzce 179

Şırnak 30

Bartın 435

Ardahan 53

Iğdır 69

Karabük 479

Osmaniye 88

Kırklareli6

İstanbul 60

Edirne 19

Tekirdağ 22

AFETLER 10.4.1 / 10.4.2 / 10.4.3 / 10.4.4

Kütle Hareketleri Nelerdir? Doğada çeşitli etkenlere bağlı olarak kendiliğinden ya da insanların etkileri sonucunda meydana gelen heyelan, top-

rak kayması, kaya düşmesi ve çamur akıntıları kütle hareketleri olarak ifade edilmektedir.

AFAD 2018,Doğa Kaynaklı Afet İstatistikleri Raporundan yararlanılmıştır.

01.01.1950 – 01.06.2018 Türkiye’de Meydana Gelen Heyelan/Kaya Düşmesi Olaylarının İl Bazında Sayıları

Heyelan;En fazla can ve mal kaybına neden olan kütle

hareketidir.Dünya’nın birçok yerinde görülmektedir. Eğimin

ve yükseltinin fazla,yağışın bol ,tabakaların yamaç eğimine

paralel uzandığı,toprak yapısının daha çok killi olduğu,beşeri

faaliyetlerle (baraj-yol-tünel vb) yamaçların dengesinin bo-

zulduğu sahalarda görülmektedir. Ülkemizde en fazla Doğu

Karadeniz’de özellikle de ilkbaharda meydana gelir.

Vaka Sayısı 0-100

101-200 201-300 301-400 401-500

+ 500

Çamur akıntıları ; suya doymuş yüzey malzemelerinin eğim doğrultusunda çok

hızlı bir şekilde yer değiştirmesidir.Toprak kayması;suya doyan yüzeydeki topra-

ğın ana kayadan koparak yer değiştirmesi olayıdır.Kaya düşmeleri; eğimli ve ka-

yalık arazilerde daha çok deprem, donma-çözünme, heyelan, yol yapımı ve ma-

den ocağında yürütülen faaliyetler sonucu meydana gelir.

Kilis 31

Kırşehir 26

10.4.1 / 10.4.2 / 10.4.3 / 10.4.4

AFETLER

@cgrfysvr @cgrfysvr

Dünyada Heyelanlar Nerelerde Görülür ?

Dünyada heyelanların dağılışına bakıldığında özellikle dağlık bölgelerle

paralellik gösterdiği söylenebilir.Hindistan,Çin,Filipinler,Nepal,Bolivya

Şili,Peru,Kolombiya,İtalya,Honduras vb

Erozyon Nedir ?

Bitki örtüsünden yoksun,kurak ve yarı kurak bölgelerde toprağın üst

kısmının akarsu,rüzgar,seller tarafından taşınıp sürüklenmesi-

dir.Erozyon yavaş gelişen ama kalıcı etkileri yıllar sonra ortaya çıkan

bir afettir.

Erozyonu Tetikleyen Etmenler Nelerdir ?

Tarlaların eğim yönünde sürülmesi, arazinin eğimli ve engebeli olması,

bitki örtüsünün tahribi, meraların aşırı ve erken otlatılması, düzensiz

sağanak yağışlar ,anız yakılması, nadas uygulaması, orman yangınla-

rı,hayvanların ormanlarda otlatılması erozyonu tetikler.

Yapılan araştırmalarda her yıl 75 milyar ton toprağın erozyonla kay-

bedildiği ifade edilmektedir.Toprak erozyonundan etkilenen tahmini

kişi sayısı da 3.2 milyar olarak açıklanmaktadır.

Ağaçlandırma,taraçalandırma,nöbetleşe ekim,tarım alanlarını eğime

dik sürme,mera ıslah çalışmaları,ormanlara hayvanların sokulmama-

sı,anız yakmama,nadası terk etmek erozyon ile mücadelede alınan

başlıca tedbirlerdir.

Dünyadaki erozyonun boyutları konusunda en dikkat çeken bölgeler

Hindistan, Çin, Sahra Altı Afrika ve Güney Amerika'dır.

Ülkemizde ise İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu ve Toros

Dağları erozyonun en şiddetli görüldüğü yerlerdir.

10.4.1 / 10.4.2 / 10.4.3 / 10.4.4

AFETLER

@cgrfysvr @cgrfysvr

Şiddetli Rüzgarlar Tehlikeli Midir ?

Şiddetli rüzgarlar sonuçları itibariyle zaman zaman afetlere yol aça-

bilmektedir.Saatteki hızı 60 km'nin üzerinde olan rüzgârların şiddetli

sağanak, yıldırım ve şimşekleri de beraberinde getirecek şekilde tehli-

keli sonuçlara yol açabildiği atmosfer olayına fırtına denir.

Fırtınaların en hızlı gelişen ve en yıkıcı etkiye sahip olanına kasırga de-

nir.Afete neden olan bölgelerde farklı isimlerle anılan bu tropikal fırtı-

nalar, özellikle de kıyı kesimlerde büyük hasara neden olur.

ABD, Meksika, Küba, Filipinler,Japonya, Çin, Vietnam ve Tayvan kasır-

galardan en çok etkilenen ülkelere örnek verilebilir.

Sıcak ve nemli hava kütlesinin hızlı bir biçimde dönerek yükselmesi so-

nucunda da hortum (tornado) oluşur.

Ülkemizde Tropikal Fırtınalar Görülür Mü ?

Sıcak kuşakta ani basınç farklarından kaynaklanan ve hızları saatte

150 km’ye kadar ulaşabilen tropikal rüzgarlar daha çok okyanuslar

üzerinde oluşmaktadır.Ülkemiz orta kuşakta yer aldığı için ve okyanus-

lara uzak olduğu için Türkiye’de tropikal fırtınalar görülmez.

Hurricane Tayfun

Cyclone

(Ocak-Mart)

(Haziran-Kasım) (Haziran-Aralık)

Hurricane(Ağustos-Ekim)

(Haziran-Ekim)

Orta kuşakta görülen şiddetli rüzgârlar (cephesel fırtınalar, oraj, hor-

tum vb.), coğrafi konum özelliklerinden dolayı Türkiye'de de etkili ol-

maktadır.

Ekonomik Kayıplara Göre Dünya’da Kasırgalar ( 1900-2019)

Kasırga

Katrina Kasırgası / Abd

Harvey Kasırgası / Abd

Maria Kasırgası / Porto Riko

Sandy Kasırgası / Abd,Karayipler

İrma Kasırgası / Abd,Karayipler

İke Kasırgası / Abd,Karayipler

Wilma Kasırgası / Abd,Karayipler

Andrew Kasırgası / Abd,Bahamalar

Hagibis Tayfunu / Japonya

Hugo Kasırgası / Abd,Karayipler

Tarih

Ağustos 2005

Ağustos 2017

Eylül 2017

Ekim 2012

Eylül 2017

Eylül 2008

Ekim 2005

Ağustos 1992

Ekim 2019

Eylül 1989

Zarar

125 milyar $

125 milyar $

90 milyar $

77 milyar $

75 milyar $

38 milyar $

28 milyar $

27 milyar $

15 milyar $

13 milyar $

Sel ve Taşkın Nedir ?

Ani ve şiddetli yağışlar ile kar erimeleri sonucu oluşan hızlı akışa sahip

sulara sel denir. Akarsuyun sahip olduğu akımın artmasıyla taşıdığı su

miktarının çevredeki arazilerde göllenmesine de taşkın adı verilir.

Dünyanın bir çok bölgesinde sel ve taşkınlara bağlı olarak binlerce can

kaybı yaşanmaktadır Bu kayıpların büyük bir bölümü, Güneydoğu As-

ya ülkelerinde (Bangladeş, Çin, Hindistan, Pakistan vb.) görülür. Buna

karşın bu felaketler karşısında edindiği tecrübeler sonucu gerekli ön-

lemleri alan özellikle ABD, İngiltere ve Japonya gibi gelişmiş ülkeler ise

bu felaketlerden daha az etkilenir.

Aydın 43

@cgrfysvr @cgrfysvr

Amasya 117

Balıkesir 44

Burdur 36

Giresun 168

İzmir 184

Adıyaman 95

Kocaeli 19 Ordu

47

Adana 202 Gaziantep

54

Bitlis 247

Siirt 22

Samsun 73

Gümüşhane 67

Trabzon 138 Sakarya

45 Bolu 32

Zonguldak 22

Kastamonu 77

Çankırı 71

11.09.1957 Ankara’da (Hatip Çayı )

meydana gelen selde 169 can kaybı yaşanmıştır.

Afyon 97

Ağrı 188

Ankara 148

Antalya 27

Artvin 52

Bilecik 15

Bingöl 184

Bursa 36

Çanakkale 25

Çorum 125

Denizli 55

Diyarbakır 81

Elazığ 52

Erzincan 154

Erzurum 425

Eskişehir 26

Hakkari 40

Hatay 93

Isparta 25

Mersin 94

Kars 114

Kayseri 211

Kütahya 25

Konya 90

Manisa 41

Malatya 69

K.Maraş 190

Muğla 34

Uşak 7

Yalova 4

Mardin 43

Muş 44

Nevşehir 42

Niğde 46

Rize 96

Tokat 158

Sinop 30

Sivas 315

Tunceli 48

Şanlıurfa 83

Van 265

Yozgat 170

Aksaray 51

Karaman 19

Bayburt 42

Kırıkkale 64

Batman 17

Düzce 25

Şırnak 30

Bartın 14

Ardahan 35

Iğdır 95

Karabük 18

Osmaniye 60

Kırklareli10

İstanbul 38

Edirne 21

Tekirdağ 21

AFETLER 10.4.1 / 10.4.2 / 10.4.3 / 10.4.4

Sel ve taşkınlar ülkemizde en sık görülen ve en çok zarara yol açan afetlerdendir.Türkiye’de sel ve taşkın olayları; yağışların artması ve kar eri-

melerine bağlı olarak en fazla nisan, mayıs ve haziran aylarında görülür.Akarsu yataklarına yakın yerleşmeler en riskli alanlardır.

AFAD 2018,Doğa Kaynaklı Afet İstatistikleri Raporundan yararlanılmıştır.

01.01.1950 – 01.06.2018 Türkiye’de Meydana Gelen Sel / Su Baskını Olaylarının İl Bazında Sayıları Vaka Sayısı 0-25

26-50 51-75

76-100 101-125

+ 126

Kilis 4

Kırşehir 35

Ekonomik Kayıplara Göre Dünya’da Seller ( 1900-2019)

Tayland Seli / Temmuz-Aralık 2011 / 45 milyar $

Yangçe Nehri Taşkın / Temmuz-Ağustos 2010 / 35 milyar $

Yangçe Nehri Taşkın / Haziran-Eylül 1998 / 31 milyar $

Yangçe Nehri Taşkın / Mayıs-Ağustos 2016 / 28 milyar $

Mississippi Nehri Taşkın / Haziran-Ağustos 1993 / 21 milyar $

Kuzey Kore Seli / Temmuz 1995 / 15 milyar $

Yangçe Nehri Taşkın / Mayıs-Eylül 1991 / 14 milyar $

Yangçe Nehri Taşkın / Mayıs-Ağustos 1995 / 14 milyar $

Amur Havzası Taşkın / Ağustos-Eylül 2013 / 24 milyar $

Japonya Sel / Haziran-Ağustos 1953 / 3.2 milyar $

10.4.1 / 10.4.2 / 10.4.3 / 10.4.4

AFETLER

@cgrfysvr @cgrfysvr

Çığ Nasıl Oluşur ?

Genellikle eğimli yamaçlarda tabakalar hâlinde birikmiş olan kar kütle-

sinin çeşitli etmenlerle aşağıya doğru hızla kayması sonucu çığ olayı

gerçekleşir. Çığ, dağlık ve engebeli bölgelerde yamaç eğiminin %2,5-50

civarında ve bitki örtüsünün zayıf olduğu bölgelerde daha çok meyda-

na gelir. Deprem, yol yapım çalışmaları, ani sıcaklık değişimi, taşıtların

neden olduğu titreşimler vb. faktörler çığ olayını arttırmaktadır.

Çığ olayı; Dünyada Kayalık Dağları, Alpler ve Himalayalar gibi yoğun

kar yağışının olduğu dağlık ve engebeli alanlarda yaygın olarak görül-

mektedir.

Orman Yangınları Bakımından Riskli Bölgeler Nereleridir ?

Genellikle tropikal ve orta kuşakta görülen (özellikle Akdeniz iklim ku-

şağı) yangınların sadece %1’i doğal nedenlerden (yıldırım düşmesi,

volkanik patlamalar, aşırı sıcaklar, kuraklık vb.) kaynaklanır. Orman

yangınlarının %99'u ise insan kaynaklıdır.Yangınlar tarlaların genişle-

tilmesi, tarlalarda anız yakılması, cam kırıklarının ormanda bırakılma-

sı,sönmemiş kibrit, izmarit ve ateş yüzünden kaynaklanmaktadır.

Ülkemizde orman yangınlarının büyük bir kısmı, yaz kuraklığının ya-

şandığı haziran-kasım ayları arasında özellikle Batı ve Güneybatı Ana-

dolu'da görülmektedir.( 2019 Yılı / 1965 Yangın / 5469 hektar )

2007-2016 Arasında En Fazla Orman Yangını Çıkan 10 İlimiz

Muğla: 2734 Antalya: 2073 İstanbul: 1493 Mersin: 986 İzmir: 1394

Manisa: 932 Adana: 891 Hatay: 658 Ankara : 628 Denizli: 644

Türkiye Geneli: 24.264

Salgın Hastalıklar Nelerdir ?

Salgın hastalıklar çok yaygın görülen biyolojik afetlerin başında gel-

mektedir.Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde daha yaygın olan

salgın hastalıklar, son yüzyıla bakıldığında Afrika ve Asya ülkelerinde

daha fazla görülmektedir.Türkiye, coğrafi konumundan dolayı salgın

hastalıkların yaygın olarak görülebileceği riskli bir bölgededir.

Dünyada Meydana Gelmiş Önemli Salgınlar ve Can Kayıpları

Kara Veba / 1300’ler / 75 milyon

Domuz Gribi / 2009-10 / 18 bin 500 Kolera (5.dalga) / 1883 / 250 bin

Sars / 2002-2003 / 800 İspanyol Gribi /1918 / 25-50 milyon

Asya Gribi / 1957 / 1.1 milyon B.Afrika Ebola / 2013-16 / 11.325

Hong Kong Gribi / 1968 / 1 milyon Covid 19 / 2019 / 176 bin (22.04.20)

Hiv-Aıds / 1976 / 36 milyon

Aydın

@cgrfysvr @cgrfysvr

Amasya

Balıkesir

Burdur

Giresun 15

İzmir 3

Adıyaman 42

Kocaeli 2 Ordu

2

Adana 9

Gaziantep

Bitlis 265

Siirt 33

Samsun

Gümüşhane 14

Trabzon 52 Sakarya

Bolu

2

Zonguldak

Kastamonu 8

Çankırı 2

Afyon

Ağrı 25

Ankara

Antalya 3

Artvin 48

Bilecik 1

Bingöl 274

Bursa 1

Çanakkale

Çorum 1

Denizli 2

Diyarbakır 11

Elazığ 57

Erzincan 59

Erzurum 71

Eskişehir

Hakkari 74

Hatay

Isparta 3

Mersin 1

Kars 8

Kayseri 10

Kütahya 1

Konya 1

Manisa

Malatya 81

K.Maraş 27

Muğla

Uşak

Yalova 0

Mardin

Muş 35

Nevşehir

Niğde 3

Rize 14

Tokat

Sinop 1

Sivas 24

Tunceli 168

Şanlıurfa

Van 50

Yozgat 1

Aksaray

Karaman

Bayburt 52

Kırıkkale

Batman 12

Düzce 3

Şırnak 20

Bartın

Ardahan 1

Iğdır 7

Karabük

Osmaniye 1

Kırklareli

İstanbul

Edirne

Tekirdağ

AFETLER 10.4.1 / 10.4.2 / 10.4.3 / 10.4.4

Türkiye’de Çığ; Türkiye’de son 130 yılda 1.997 çığ olayı yaşanmış ve 1471 kişi hayatını kaybetmiştir.En acı olay 01.02.1992’de Şırnak Görmeç kö-

yünde meydana gelmiş 91’i asker,151 vatandaşımız hayatını kaybetmiştir.1992 yılı 443 kayıp ile çığdan en fazla can kaybının yaşandığı yıldır.

AFAD 2018,Doğa Kaynaklı Afet İstatistikleri Raporundan yararlanılmıştır.

01.01.1950 – 01.06.2018 Türkiye’de Meydana Gelen Çığ Olaylarının İl Bazında Sayıları Vaka Sayısı 0

1-10 11-20 21-30 31-40 + 50

Kilis

Kırşehir

Ülkemizde 1950’den günümüze

meydana gelmiş çığ olaylarının

yarısı Bingöl,Bitlis,Tunceli ve

Malatya illerindedir.

Can Kayıplarına Göre Dünya’da Çığlar

İtalya Çığı / 1916 / 2.000-10.000 can kaybı

Peru (Huascaran) Çığı / 1962 / 4.000 can kaybı

Afganistan Çığı / 2015 / 310 can kaybı

Peru (Huascaran) Çığı / 1970 / 22.000 can kaybı

Can Kayıplarına Göre Dünya’da Çığlar

Afganistan Çığı / 2010 / 172 can kaybı

Japonya Mitsuma Çığı / 1918 / 155 can kaybı

Türkiye Gömeç Çığı / 1992 / 151 can kaybı

Hindistan Lahaul Vadisi Çığı / 1979 / 200 can kaybı

Afganistan Çığı / 2012 / 201 can kaybı

Avusturya-İsviçre Çığı / 1951 / 265 can kaybı

10.4.1 / 10.4.2 / 10.4.3 / 10.4.4

TÜRKİYE’DE DOĞAL AFETLER

@cgrfysvr @cgrfysvr

DEPREM

Can ve mal kaybı açısından ülkemizde

en fazla kayba yol açan afettir.

Ülkemiz ,son yüzyılda meydana gelen

77 deprem ile depremsellik açısından

dünyada 4.sırada yer almaktadır.

Türkiye’de ortalama olarak her beş

yılda bir geniş çapta can ve mal kay-

bına neden olan büyük bir deprem

meydana gelmektedir.

Son 117 yılda 6.0’dan büyük 210 dep-

rem meydana gelmiştir.

Ülke nüfusunun %71’i aktif fay kuşak-

ları üzerinde ikamet etmektedir.

1939 Erzincan Depremi 7,9 büyüklük

ve 33bin can kaybı ile ülkemizde mey-

dana gelen en büyük depremdir.

1999 Gölcük Depremi 7,4 büyüklük ve

18bin can kaybı ile ülke ekonomisinin

en çok zarar gördüğü afettir.

TSUNAMİ

Tsunami riski bakımından Akdeniz

havzası (% 25) dünyada 2.sırada yer

almaktadır.Son 3000 yılda ülkemizde

90 tsunami meydana gelmiştir.Deniz

tabanında meydana gelecek bir dep-

remin 3-6 metrelik dalgalar oluştura-

bileceği tahmin edilmektedir.

Orta kuşakta yer alan ülkemizde tayfun,kasırga etkili olmazken aktif

volkan olmadığı için ülkemizde volkanik patlamalar da görülmez.

ORMAN YANGINLARI

Ülkemizdeki yangınların % 90’ı insan kaynaklıdır.Akdeniz İklim bölgesi özellik-

le de Batı ve Güneybatı Akdeniz en riskli bölgelerdir.Haziran-kasım dönemi en

tehlikeli dönemdir.

HEYELAN-KAYA DÜŞMESİ

Ülkemizde en sık meydana gelen afet

heyelandır.Son 70 yılda 23 bin heye-

lan meydana gelmiştir. Trabzon,Rize

Artvin,Erzurum,Kastamonu, sıkça he-

yelan yaşanan yerlerdir.İlkbahar en

riskli dönemdir.

ÇIĞ

Son 70 yılda 1539 çığ meydana gel-

miştir.1950’den günümüze meydana

gelen çığ olaylarının yaklaşık yarısı

Bingöl,Bitlis,Tunceli,Hakkari,Ağrı ve

Malatya’dadır.Ocak,şubat ve mart

ayları en riskli aylardır.

EROZYON

İç Anadolu,Güneydoğu Anadolu ve

Doğu Anadolu başta olmak üzere ül-

ke topraklarının % 86’sı erozyon riski

altındadır.Önlem alınmazsa ülke top-

rakları 55 yılda çölleşecektir.

SEL VE TAŞKINLAR

Son 70 yılda 6334 sel yaşanmıştır.Van

Erzurum,Bitlis,Sivas,Edirne,Bartın sık

sık sellere maruz kalan illerimiz

dir.Özellikle nisan-mayıs-haziran ay-

ları daha risklidir.

AFAD Afet istatistikleri raporundan ve Meb 10.sınıf ders kitabından yararlanılmıştır.

AFETLER

@cgrfysvr @cgrfysvr

AFETLER 10.4.1 / 10.4.2 / 10.4.3 / 10.4.4

% 4 % 3 % 2

% 7 % 8

% 21

% 55

(AFAD’ın 50 yıllık verileri doğrultusunda hazırlanmıştır.)

@cgrfysvr @cgrfysvr

AFETLER 10.4.1 / 10.4.2 / 10.4.3 / 10.4.4

% 7

% 4 % 2

% 10

% 14

% 18

% 45

(AFAD’ın 50 yıllık verileri doğrultusunda hazırlanmıştır.)