æèëèéí òàéëàí 2013

æèëèéí òàéëàí 2013

ýðõýì òàíû èòãýëò àíä

2 I æèëèéí òàéëàí 2013

1,8 ñàÿ õàðèëöàã÷

360 àòì

3000 K¯Á

ÕÀÀÍ ÁÀÍÊ

æèëèéí òàéëàí 2013 I 3

100% îíëàéí

530 ñàëáàð

ÕÀÀÍ ÁÀÍÊ


ÀÃÓÓËÃÀõàðèëÖàã×äûí ªìíª õ¯ëýýõ ¯¯ðýã

õààí ÁàíÊíû òÎÂ× òàíèëÖÓÓëãà

ã¯éÖýòãýõ Çàõèðëûí ìýíä×èëãýý

2013 Îíû ÎíÖëÎõ àìæèëòÓÓä

ÊÎìÏàíèéí ÇàÑàãëàë

õÓÂÜ íèéë¯¯ëýã×èä

òªëªªëªí Óäèðäàõ ÇªÂëªë

ã¯éÖýòãýõ Óäèðäëàãà

Ñàíõ¯¯ãèéí ÎíÖëÎõ ¯Ç¯¯ëýëò¯¯ä

èðãýäèéí ÁàíÊíû ¯éë àæèëëàãàà

æèæèã äÓíä ÁèÇíÅÑ ýðõëýã×äýä ×èãëýÑýí ¯éë àæèëëàãàà

ÁàéãÓÓëëàãûí ÁàíÊíû ¯éë àæèëëàãàà

ÁèÇíÅÑ õªãæèë

õªðªíãª ÇÎõèÖÓÓëàëò Áà õªðªíãª ÎðÓÓëàëòûí ÁàíÊ

ýðÑäýëèéí Óäèðäëàãà

ìýäýýëëèéí òÅõíÎëÎãè

õýðýãæèëòèéã äýìæèõ

äÎòÎÎä àÓäèò

õ¯íèé íªªÖ

ÊÎìÏàíèéí íèéãìèéí õàðèÓÖëàãà

Ñàíõ¯¯ãèéí òàéëàí

2

4

6

8

10

11

12

14

16

18

21

24

26

28

31

33

36

37

38

41

45

àãÓÓëãà


õààí Áàíê ¿¿ñýí áàéãóóëàãäñàí öàãààñàà õîéø èë òîä, íýýëòòýé, øóäàðãà çàð÷ìààð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëñààð èðñýí íü áèäíèé àìæèëòûí íýãýí áàòàëãàà áîëäîã. òèéì ÷ ó÷ðààñ á¿õèé ë ¿éë àæèëëàãààíäàà èë òîä, íýýëòòýé çàð÷ìûã áàðèìòëàõ íü áèäíèé õàðèëöàã÷äûíõàà ºìíº õ¿ëýýñýí ¿íäñýí ¿¿ðýã õýìýýí ¿çäýã.

õààí Áàíê ººðèéí õàðèëöàã÷äûã äýýäýëæ, íóóöëàë, èë òîä áàéäëûí îëîí óëñàä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí áîäëîãî çàð÷ìóóäûã áàðèìòàëäàã.

õàðèëÖàã×äûí ªìíª õ¯ëýýõ ¯¯ðýã


Êàðò ýÇýìØèã×ñàÿ1,7


õààí Áàíê íü ìîíãîë Óëñ äàÿàð íèéò 530 ñàëáàð íýãæòýé ¿íäýñíèé õýìæýýíèé õàìãèéí òîì àðèëæààíû áàíê áºãººä íèéò õ¿í àìûí 70 ãàðóé õóâüä áàíê ñàíõ¿¿ãèéí èæ á¿ðýí ¿éë÷èëãýýã íàéäâàðòàé, òîãòâîðòîé õ¿ðãýæ áàéíà.

Áàíê íü íýã øàòëàë á¿õèé óëñûí áàíêíû òîãòîëöîî çàäàðñàí ¿å áóþó 1991 îíä óëñ îðîí äàÿàð ñàëáàð íýãæòýéãýýð õºäºº àæ àõóéí õîðøîîëîã÷äûí áàíê áîëîí áàéãóóëàãäñàí ò¿¿õòýé. Óëìààð óëñûí áàíêíû õºäºº îðîí íóòàã äàõü õºðºíãº, ¿éë àæèëëàãààã ººðòºº øèëæ¿¿ëýí àâñàí þì. õýäèéãýýð Áàíê õóâü÷ëàãäñàí ÷ áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãàà íü òºð çàñãèéí õ¿÷òýé íºëººëëººñ àíãèä áàéñàíã¿é. 1999 îíä Áàíê àøèãò áîëîí ¿éë àæèëëàãààíû äîãîëäîëä îðæ, ìîíãîëáàíêíû ýðõ õ¿ëýýí àâàã÷èä øèëæñýí áàéíà. Óëìààð 2000 îíä äýëõèéí Áàíêíû óäèðäëàãà äîð áàíêûã ýð¿¿ëæ¿¿ëýõ õºòºëáºðèéã áîëîâñðóóëñàí þì.

òóõàéí ¿åèéí Çàñãèéí ãàçðààñ Áàíêûã ººðèéí ºì÷èä àâ÷, äàõèí õºðºíãºæ¿¿ëýõ àæëûã õèéñýí áºãººä àíÓ-ûí Îëîí Óëñûí õºãæëèéí àãåíòëàãèéí òóñëàìæòàé ýð¿¿ëæ¿¿ëýõ õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ óäèðäëàãûí øèíý áàã òîìèëîãäîí àæèëëàæ ýõëýâ.

Óëìààð ýð¿¿ëæ¿¿ëýõ õºòºëáºð àìæèëòòàé õýðýãæñýí Áàíêûã 2003 îíä îëîí óëñûí òåíäåð çàðëàí õóâü÷èëñàí þì. 2006 îíä Áàíê íýðýý ººð÷ëºí õààí Áàíê õõÊ áîëñîí ò¿¿õòýé.

ªíººäðèéí áàéäëààð õààí Áàíê íü Óëààíáààòàð õîò, õºäºº îðîí íóòàãò àéìàã, ñóìûí òºâ, õèëèéí áîîìò äàõü 530 ñàëáàð òîîöîîíû òºâººð äàìæóóëàí ìîíãîë Óëñ äàÿàð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéíà.

õààí Áàíê èðãýä, æèæèã äóíä áèçíåñ ýðõëýã÷èä, áàéãóóëëàãûí õàðèëöàã÷ íàðòàà áàíê ñàíõ¿¿ãèéí öîãö ¿éë÷èëãýýã íàéäâàðòàé øóóðõàé õ¿ðãýæ èðëýý. ìºí ò¿¿í÷ëýí öàëèí, òýòãýâýð, íèéãìèéí õàëàìæèéí ìºíãº îëãîõ çýðãýýð óëñ îðíû òºëáºð òîîöîîíû ¿ëýìæ õýñãèéã äàíãààð ã¿éöýòãýæ áàéíà. õààí Áàíêíû êàðòààð ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ õàðèëöàã÷äûí òîî 1,7 ñàÿä õ¿ðëýý. Áàíêíû ç¿ãýýñ òåõíèê, òåõíîëîãèéí øèíý÷ëýëä òàñðàëòã¿é õºðºíãº îðóóëàëò õèéñýýð èðñýí áèëýý. ¯¿íèé ¿ð ä¿íä Óëààíáààòàð õîò, àéìàã, òîìîîõîí ñóìûí òºâ¿¿ä, ñóóðèí ãàçàðò ATM-íû õàìãèéí ºðãºí ñ¿ëæýýã á¿ðä¿¿ëæ,áàíêíû á¿õ ¿éë÷èëãýý áîäèò öàãèéí ãîðèìä ÿâàãääàã. ò¿¿í÷ëýí èíòåðíýò, ìîáàéë, Óõààëàã áàíê ãýõ ìýò öàõèì áàíêíû èæ á¿ðýí ¿éë÷èëãýýã àìæèëòòàé íýâòð¿¿ëýí õàðèëöàã÷äûíõàà ºäºð òóòìûí õýðýãëýý áîëãîîä áàéíà.

õààí Áàíê íü æèæèã äóíä áèçíåñ ýðõëýã÷èä, òîì àæ àõóéí íýãæ, îëîí óëñûí áàéãóóëëàãóóä ãýõ ìýò îëîí òºðëèéí õàðèëöàã÷äàä õàäãàëàìæ çýýëèéí ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëýõýýñ ãàäíà âàëþò àðèëæàà, õóäàëäààíû ñàíõ¿¿æèëò áîëîí ãàäààä ãóéâóóëãà, òºëáºð òîîöîîíû ¿éë÷èëãýýã íàéäâàðòàé, òîãòâîðòîé õ¿ðãýã÷ áàíê áèëýý.

õààí ÁàíÊíû òÎÂ× òàíèëÖÓÓëãà


õàðèëöàã÷1,8 ñàÿ


ã¯éÖýòãýõ Çàõèðëûí ìýíä×èëãýý

õ¿íäýò õóâü íèéë¿¿ëýã÷èä, íèéò õàðèëöàã÷èä, áèçíåñèéí ò¿íø¿¿äýý,

ªíãºðºã÷ 2013 îíä õºãæèæ áóé îðíóóäûã ÷èãëýñýí ãàäààäûí õºðºíãº îðóóëàëò áàãàññàí, ÁíõàÓ-ûí ýäèéí çàñàã óäààøèð÷, äîòîîäûí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿í (äíÁ) íü 7.7% -ä õ¿ð÷ áóóðñàí ñîðèëòûí æèë áàéëàà. àøèãò ìàëòìàëûí ¿íý, òýð äóíäàà í¿¿ðñíèé ¿íý óëàì áóóð÷, ìîíãîëûí óóë óóðõàéí ñàëáàð çîãñîíãè áàéäàëä îðîâ. Îþó òîëãîéí õóâüöàà ýçýìøèã÷äèéí ñàíàë çºðºëäººíèé óëìààñ çýñèéí óóðõàéí õî¸ð äàõü øàòíû õºðºíãº îðóóëàëò çîãñîæ, ìîíãîëä îðæ èðýõ ãàäààäûí øóóä õºðºíãº îðóóëàëò ºìíºõ îíîîñ õî¸ð äàõèí áóóðñàí áàéíà. ìºí õóäàëäààíû àëäàãäàë ¿ðãýëæèëæ, ãàäààä âàëþòûí íººö ÷ áàãàñëàà. òºãðºãèéí àìåðèê äîëëàðòàé õàðüöàõ õàíø 20 õóâèàð ñóëðàâ. ìîíãîëûí äíÁ-íèé ºñºëò 2011 îíä 17.5%, 2012 îíä 12.4% áàéñàí áîë 2013 îíä 11.7% áîëæ ìºí áóóð÷ýý.

2012 îíû ýöñýýð 14.0% áàéñàí èíôëÿöèéí ò¿âøèíã áóóðóóëàõ çîðèëãîòîé õýðýãæ¿¿ëñýí “¯íý òîãòâîðæóóëàõ õºòºëáºð”-èéí õ¿ðýýíä, ìîíãîëáàíê áîëîí Çàñãèéí ãàçàð õàìòðàí òóõàéëñàí ñàëáàðóóäàä àðèëæààíû áàíêóóäààð äàìæóóëàí õºíãºëºëòòýé ñàíõ¿¿æèëò îëãîæ ýõýëñýí áºãººä ò¿¿íèé õàðèóä çýýëäýã÷ íàðò ºðãºí õýðýãëýýíèé áàðààíû ¿íèéí õÿíàëò òîãòîîñîí þì. ìºí ìîíãîëáàíêíààñ ýäèéí çàñãèéã äýìæèõ çîðèëãîîð àðèëæààíû áàíêóóäàä äåïîçèò áàéðøóóëëàà. 2013 îíû 9-ð ñàðä, Çàñãèéí ãàçàð àðèëæààíû áàíêóóäààð äàìæóóëàí îðîí ñóóöíû çýýëèéã äàõèí ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ, øèíýýð áàéð õóäàëäàí àâàõ çýýë îëãîõ çîðèëãîîð îðîí ñóóö ýçýìøèã÷ áîëîí õóäàëäàí àâàã÷äàä çîðèóëàí 8+/-1%-èéí õ¿¿òýé õºíãºëºëòòýé îðîí ñóóöíû çýýëèéí

íÎðèõèÊÎ ÊàòÎã¿éöýòãýõ Çàõèðàë


õºòºëáºðèéã íýâòð¿¿ëñýí áèëýý. Çàñãèéí ãàçðûí ýäãýýð õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä ãóðâàí èõ íàÿä èë¿¿ òºãðºã çàõ çýýëä îðæ, ýäèéí çàñãèéã äýìæèí, 2013 îíû äíÁ-íèé ºñºëòèéã 11.7%-ä áàðüæ ÷àäñàí áîëîâ÷ 7-ð ñàðä òóõàéí æèëèéí õàìãèéí áàãà ¿ç¿¿ëýëò áîëîõ 8.3%-òàé áàéñàí èíôëÿöèéí ò¿âøèí îíû ýöýñò ýðãýýä 12.3% áîëæ ºñëºº.

Óóë óóðõàéí ñàëáàð çîãñîíãè áàéäàëä îðæ, Çàñãèéí ãàçðààñ õºðâºõ ÷àäâàðûã íýìýãä¿¿ëñýí ýäèéí çàñãèéí ýíýõ¿¿ òîãòâîðã¿é íºõöºëä õààí Áàíê ºíäºð õÿíàëòòàé àæèëëàæ, ºñºëòºº õàäãàëàí, 2013 îíûã ñàíõ¿¿ãèéí ñàéí ¿ç¿¿ëýëòòýé ¿äëýý. òóõàéëáàë Áàíêíû çýýëèéí áàãö 42%-èàð ºñ÷ 2.5 èõ íàÿä òºãðºãò õ¿ðñýí áîë òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéí õýìæýý 34%-èàð ºñ÷ 2.8 èõ íàÿä òºãðºãò õ¿ðëýý. õàðèí íèéò àêòèâ 72%-èàð ºñ÷ 4.8 èõ íàÿä òºãðºãò õ¿ðëýý. Öýâýð õ¿¿ãèéí îðëîãî 29.4%-èàð ºñ÷ 194 òýðáóì òºãðºã áîëñîí áîë øèìòãýë, õóðààìæèéí öýâýð îðëîãî 35.2%-èàð íýìýãäýæ, 22 òýðáóì òºãðºãò õ¿ð÷ýý. Çàõèðãàà, àæ àõóé, ¿éë àæèëëàãààíû çàðäàë òºëºâëºñºí õýìæýýíä áóþó 20.3%-èàð ºñ÷, 117 òýðáóì òºãðºã áàéëàà. ¯¿íèé ä¿íä, Áàíêíû òàòâàðûí äàðààõ öýâýð àøèã 35%-èàð ºñ÷ 96.7 òýðáóì òºãðºã áîëëîî. õºðºíãèéí ÷àíàðûí õóâüä íèéò çýýëèéí áàãöàä ýçëýõ ÷àíàðã¿é çýýëèéí õóâèéí æèí æèëèéí õî¸ðäóãààð õàãàñò ºññºí áºãººä 7-ð ñàðä ò¿¿õýí äîîä ¿ç¿¿ëýëò áîëîõ 1.27%-èàñ îíû ýöýñò 2.68% áîëæ íýìýãäñýí.

¯éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ îð÷èíä ãàðñàí ººð÷ëºëò¿¿äýä òîõèðñîí óÿí õàòàí áîäëîãî õýðýãæ¿¿ëýõèéí çýðýãöýý òîãòâîðòîé, óðò õóãàöààíû ºñºëòºä ÷èãëýñýí õýä õýäýí òîìîîõîí àæëóóäûã àìæèëòòàé ã¿éöýòãýëýý. òóõàéëáàë ìàíàé Áàíêíû 3-ð ñàðä øèíýýð íýâòð¿¿ëñýí “Óõààëàã áàíê” ¿éë÷èëãýýã õàðèëöàã÷èä òàëàðõàí õ¿ëýýí àâ÷, ºäºð òóòàì õýðýãëýæ áàéíà. ìºí 5-ð ñàðä áàíêíû ¿íäñýí ñèñòåìýý àìæèëòòàé øèëæ¿¿ëæ, 12-ð ñàðä øèíý äàòà òºâèéã íýýñýí íü õàðèëöàã÷èääàà áàíêíû ¿éë÷èëãýýã èë¿¿ òîãòâîðòîé, ¿ð ä¿íòýé õ¿ðãýõ, ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûã áýõæ¿¿ëæ, áèçíåñèéí òàñðàëòã¿é ¿éë àæèëëàãààã õàíãàõàä òîìîîõîí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýñýí þì. ìºí àðàâ ãàðóé øèíý òîîöîîíû òºâèéã íýýñíýýð õààí

Áàíêíû íèéò ñàëáàð, òîîöîîíû òºâèéí òîî 530-ä õ¿ð÷ ñàëáàð íýãæèéí ñ¿ëæýýãýý ºðãºæ¿¿ëëýý. ò¿¿í÷ëýí Áàíê 10-ð ñàðä Îëîí Óëñûí Ñàíõ¿¿ãèéí Êîðïîðàöè /ÎÓÑÊ/-èàñ çîõèîí áàéãóóëñàí 111 ñàÿ àì.äîëëàðûí õàìòàðñàí ñàíõ¿¿æèëòèéã õ¿ëýýí àâ÷, îëîí óëñûí àðèëæààíû áàíêóóä áîëîí áóñàä áàéãóóëëàãóóäààñ óðò õóãàöààò ñàíõ¿¿æèëò àâàõ ºðãºí áîëîìæòîé áîëñîí þì.

Áàíêíû ç¿ãýýñ íèéãìèéí ñàéí ñàéõàíä ººðèéí õóâü íýìðèéã òàñðàëòã¿é îðóóëñààð èðñýí. òýð ÷ ¿¿äíýýñýý òàéëàíò îíä õààí Áàíê Ñàíãààðàà äàìæóóëàí õàâäðûí ýñðýã ¿íäýñíèé àÿíã ãóðàâ äàõü æèëäýý ñàíõ¿¿æ¿¿ëýí õýðýãæ¿¿ëëýý. æèë èðýõ òóñàì îðîí íóòãèéí àðä èðãýä òóñ àÿíã õ¿ñýí õ¿ëýýäýã áîëñîí íü àÿíû ¿ð ºãººæèéã èëòãýæ áàéíà. 2013 îíä õàâäàð Ñóäëàëûí ¯íäýñíèé òºâ /õÑ¯ò/-èéí ñýòãýë, çîðèëãîî íýãòãýñýí ýì÷ íàðûí áàã õàâäðûí ºâ÷ëºë ºíäºðòýé íàéìàí àéìàãò àæèëëàí, õàâäàð ºâ÷íèéã îíîøèëæ, ýì÷èëñýí áîë õààí Áàíêíû 400 ãàðóé àæèëòàí àðä èðãýäýä õàâäàð ºâ÷íººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, ýð¿¿ë àìüäðàëûí õýâøëèéã áèé áîëãîõ ìýäëýã ìýäýýëýë ò¿ãýýëýý.

ìîíãîë óëñûí ýäèéí çàñàã õºãæëèéí øèíý øàòàíä ãàðàõ øèéäâýðëýõ ¿åäýý èðýýä áàéíà. ¯íýò öààñ, õºðºíãº îðóóëàëòûí òóõàé øèíý õóóëèóä 2013 îíä áàòëàãäàæ, õºðºíãèéí çàõ çýýë áîëîí áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áèçíåñèéí õºãæëèéí öîî øèíý ò¿¿õýí ¿åèéí áîñãîíä òóëààä áàéíà. õààí Áàíê öààøèä ÷ ºðãºæèí òýëæ, ýðõýì õàðèëöàã÷ íàðòàà õàìãèéí øèëäýã ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëýõèéí ñàöóó êîìïàíèéí ñàéí çàñàãëàë, íýýëòòýé èë òîä áàéäëûã õýðýãæ¿¿ëæ, ìîíãîëûí ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí õºãæèëä ººðèéí õóâü íýìðýý îðóóëàõ çîðèëãîòîé àæèëëàæ áàéíà.

õààí Áàíêèíä èòãýäýã ýðõýì õàðèëöàã÷, àíä íºõºä áîëîí á¿õ àæèëòíóóääàà òàëàðõàë èëýðõèéëüå. Áèä óãòàí èðýõ îí æèë¿¿äýä õàðèëöàã÷ òà á¿õýíäýý òîãòâîðòîé, óëàì ñàéí ¿éë÷ëýõäýý èòãýë òºãñ áàéíà.

íÎðèõèÊÎ ÊàòÎã¿éöýòãýõ Çàõèðàë


2013 Îíû ÎíÖëÎõ àìæèëòÓÓä

õààí Áàíê ººðèéí õºðºíãº áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí ýõ ¿¿ñâýðýý 111 ñàÿ àì.äîëëàðààð íýìýãä¿¿ëýõ õàìòàðñàí ñàíõ¿¿æèëòèéí ãýðýýã Îëîí Óëñûí Ñàíõ¿¿ãèéí Êîðïîðàöèòàé áàéãóóëëàà. èíãýñíýýð ìîíãîë Óëñûí àðèëæààíû áàíêóóäààñ àíõ óäàà òîìîîõîí ä¿íòýé õàìòàðñàí ñàíõ¿¿æèëòèéã îëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäààñ àâ÷ ÷àäñàí þì.

õààí Áàíê, Åâðîïûí Ñýðãýýí Áîñãîëò õºãæëèéí Áàíêòàé íýì¿¿ ºðòãèéí ñ¿ëæýý, áè÷èë æèæèã, äóíä áèçíåñèéã äýìæèõ 25 ñàÿ àì.äîëëàðûí ñàíõ¿¿æèëòèéí ãýðýýã ¿çýãëýëýý. ýíýõ¿¿ ñàíõ¿¿æèëòèéã áè÷èë æèæèã äóíä áèçíåñ ýðõëýã÷äýä çîðèóëñàí ñàíõ¿¿æèëòèéí õ¿ðòýýìæèéã ñàéæðóóëàõàä çàðöóóëàõààð õ¿ëýýí àâñàí þì.

õààí Áàíê ìîñêâà õîòíîî òºâòýé Îëîí Óëñûí õºðºíãº Îðóóëàëòûí Áàíê /ÎÓõÎÁ/-òàé õàìòðàí àæèëëàõ ñòðàòåãèéí ò¿íøëýëèéí ãýðýýã ¿çýñãëýñíýýð ìîíãîë Óëñ ÎÓõÎÁ-íû ãèø¿¿í îðíóóäûí ãàäààä õóäàëäààã äýìæèõ, áàíê õîîðîíäûí çýýë, ãàäààä âàëþòûí çàõ çýýë äýõ õàðèëöàà, áàíêíû òåõíîëîãèéí ñàëáàðò õàðèëöàí òóðøëàãà ñîëèëöîõ çýðãýýð õàìòðàí àæèëëàæ áàéíà.

õààí Áàíê ººðèéí õºðºíãº áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí ýõ ¿¿ñâýðýý íýìýãä¿¿ëýõ 20 ñàÿ àì.äîëëàðûí (34 òýðáóì òºãðºã) ñàíõ¿¿æèëòèéí ãýðýýã ÎÏÅÊ (ãàçðûí òîñ ýêñïîðòëîã÷ Îðíóóäûí Áàéãóóëëàãà)-èéí Îëîí Óëñûí õºãæëèéí Ñàíòàé áàéãóóëëàà.ýíýõ¿¿ ñàíõ¿¿æèëòèéã õààí Áàíêíû ãîë õàðèëöàã÷èä áîëîõ æèæèã äóíä áèçíåñ ýðõëýã÷äýä óðò õóãàöààíû çýýë îëãîæ, äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõýä çàðöóóëæ áóé þì.

õààí Áàíê ßïîí óëñûí SMBC áàíêòàé õàìòûí àæèëëàãààã øèíý øàòàíä

ºðãºæ¿¿ëæ, õàðèëöàí îéëãîëöëûí ñàíàìæ áè÷èãò ãàðûí ¿ñýã çóðñàí áºãººä ñàíàìæ áè÷ãèéí õ¿ðýýíä õî¸ð òàë òºñëèéí ñàíõ¿¿æèëò, áàéãàëü îð÷íû òºñëèéã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ, õóäàëäààíû ñàíõ¿¿æèëòèéí ÷èãëýëýýð õàìòðàí àæèëëàõààñ ãàäíà õààí Áàíêíû áîëîâñîí õ¿÷íèéã ÷àäàâõæóóëàõ ñóðãàëò õºòºëáºðò õàìðóóëæ õàðèëöàí òóðøëàãà ñîëèëöîæ áàéíà.

õààí Áàíê øóóðõàé á¿õíèéã ÷óõàë÷èëñàí 24 öàãèéí “ýêñïðåññ áàíê” òºâèéã íèéñëýë Óëààíáààòàð õîòûí òºâä íýýæ, äàíñ áîëîí òºëáºðèéí êàðòäàà îðëîãî íýìýõ àòì-óóä áîëîí öàõèì îð÷èíä èíòåðíýò áàíêààð õýðýãöýýò á¿õ ¿éë÷èëãýýã íýã äîð àâàõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëæ àíõäàã÷ ãýñýí òîäîòãîëîî äàõèí íýãýýð íýìýãä¿¿ëëýý.

õààí Áàíê õàðèëöàã÷äûí õýðýãöýý øààðäëàãàä íèéöñýí øèíýëýã á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýã íýâòð¿¿ëýõýä îíöãîéëîí àíõààð÷ èðñýí áºãººä òàéëàíò îíä õºäºëãººíò òîîöîîíû òºâ áóþó õºäºëãººíò áàíêûã ìîíãîëä àíõëàí íýâòð¿¿ëëýý.

õààí Áàíêíààñ õàðèëöàã÷äûíõàà õýðýãöýý øààðäëàãàä òîõèðñîí, îëîí óëñûí áàíêíû ¿éë÷èëãýýíä îéðòñîí òàâ òóõòàé îð÷èíã á¿ðä¿¿ëýõ çîðèëòûí õ¿ðýýíä Óëààíáààòàð õîò áîëîí õºäºº îðîí íóòàã äàõü 21 òîîöîîíû òºâèéí áàéðàíä çàñâàð ¿éë÷èëãýý ã¿éöýòãýæ, øèíý áàéðòàé áîëãîõ àæëûã õèéëýý.

õàâäàð Ñóäëàëûí ̄ íäýñíèé òºâ, ì¯Îíðò-òýé õàìòðàí ìîíãîë îðîí äàÿàð õàâäðûí ºâ÷ëºë õàìãèéí ºíäºðòýéä òîîöîãääîã 8 àéìãèéã ñîíãîæ “õàâäðûí ýñðýã ¿íäýñíèé àÿí”-ã ãóðàâ äàõü æèëäýý àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëëýý.àÿíû õ¿ðýýíä íèéò 15.000 ãàðóé èðãýíèéã ¿çëýã îíîøèëãîîíä õàìðóóëñàí áàéíà.


õààí ÁàíÊíû õ¯ðòÑýí ØàãíàëÓÓä

õààí Áàíêíààñ íýâòð¿¿ëñýí “äààòãàë çóó÷ëàë”, “Óõààëàã áàíê” ¿éë÷èëãýý, çàéí òåõíîëîãèä ñóóðèëñàí "ìýäðýã÷òýé êàðò" çýðýã á¿òýýë÷ ñàíàà÷ëàãóóäûã ¿íýëýí îëîí óëñàä íýð õ¿íäòýé “òàéìåòðèê” ñóäàëãààíû áàéãóóëëàãà áîëîí Retail Banker International áàéãóóëëàãààñ îíû øèíýëýã á¿òýýãäýõ¿¿í íýâòð¿¿ëýã÷ áàíêààð øàëãàðóóëëàà.

Åâðîïûí Ñýðãýýí Áîñãîëò õºãæëèéí Áàíêíààñ õààí Áàíêûã ìîíãîë óëñ äàõü õóäàëäààíû ñàíõ¿¿æèëòèéí ¿éë÷èëãýýã õàìãèéí èäýâõòýé ¿ç¿¿ëýã÷ áàíêààð ãóðàâ äàõü æèëäýý äàõèí òîäðóóëëàà.

ì¯õà¯ò áîëîí Çàñãèéí ãàçðààñ õààí Áàíêûã “Êîìïàíèéí ñàéí çàñàãëàëûã õýðýãæ¿¿ëýã÷ îíû îíöëîõ ýíòåðïðåíåð” áàéãóóëëàãààð øàëãàðóóëëàà.

ìîíãîëûí ºäºð òóòìûí “ªãëººíèé ñîíèí”-îîñ îëîí íèéòèéí äóíä íýýëòòýé ÿâóóëñàí ñàíàë àñóóëãààð õààí Áàíêûã “íèéãìèéí õàðèóöëàãûã õýðýãæ¿¿ëýã÷ øèëäýã áàéãóóëëàãà” áîëîí “õ¿ì¿¿íëýãèéí øèëäýã ¿éëñòýí”-ýýð òîäðóóëñàí þì.


Êîìïàíèéí ñàéí çàñàãëàë çºâ á¿ðýëäñýí óëñ îðîíä ýäèéí çàñàã íýýëòòýé, òîãòâîðòîé õºãæäºã. Çàñàãëàë ñàéòàé êîìïàíè, àæ àõóéí íýãæ íü õºðºíãº îðóóëàã÷èäàà õ¿íäýòãýí àæèëòíóóäûí îðóóëæ áóé õóâü íýìðèéã ç¿é ¸ñîîð ¿íýëýí, õàðèëöàã÷èäàà äýýäëýí àæèëëàæ, ñàéí èðãýíøèëòýé êîìïàíèéí ¿¿ðãèéã íèéãýìä ã¿éöýòãýäýã áèëýý. Ñàéí çàñàãëàëòàé êîìïàíèéí ¿éë àæèëëàãàà ñòðàòåãèéí çºâ øèéäâýðò ñóóðèëàí àìæèëòòàé ÿâàãääàã.

ÊÎìÏàíèéí ÇàÑàãëàë

Îëîí óëñûí æèøãýýð õààí Áàíê êîìïàíèéí çàñàãëàëûí çàð÷ìûã õýðýãæ¿¿ëýí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí, õóâü ýçýìøèã÷äèéí òóõàé ìýäýýëýë, äîòîîä õÿíàëò çýðýã áàíêòàé õîëáîîòîé áîäèò ìýäýý ìýäýýëýë, ¿ç¿¿ëýëò, òîî áàðèìòûã öàã òóõàéä íü ¿íýí çºâ, èë òîä íýýëòòýé ìýäýýëäýã.

Êîìïàíèéí çàñàãëàë íü áàíêíû õýòèéí ñòðàòåãèéã ÷èãë¿¿ëýõ, áàíêíû óäèðäëàãûã çîõèñòîé õÿíàëòààð õàíãàõ áîëîí áàíêíû õóâü íèéë¿¿ëýã÷, õîëáîãäîõ òàëóóäûí ºìíº õ¿ëýýõ òÓÇ-èéí õàðèóöëàãà çýðýãò ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã.


Ñàâàäà õîëäèíãñ õõÊ íü àíõ 1958 îíä ¿¿ñýí áàéãóóëàãäñàí öàãààñàà õîéø ñàíõ¿¿ãèéí áèçíåñ ýðõýëæ áóé áºãººä õóâüöààãàà îëîí íèéòýä àðèëæààëäàã. òóñ êîìïàíè ãîë òºëºâ ¿íýò öààñíû àðèëæàà, çóó÷ëàë, õî¸ðäîã÷ á¿òýýãäýõ¿¿íýýñ ãàäíà êîìïàíèóäàä ¿íýò öààñ ãàðãàæ, òýäãýýðèéã áóñäàä ñàíàë áîëãîõ, àðèëæèõ ¿éë÷èëãýý, ìºí áàíê (õààí Áàíê), ¿ë õºäëºõ õºðºíãº, øèíýýð ¿éë àæèëëàãàà ýõýëæ áóé êîìïàíèóäàä õºðºíãº îðóóëàõ çýðýã ñàíõ¿¿ãèéí îëîí òºðëèéí ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëäýã êîìïàíè þì. Ñàâàäà õîëäèíãñ õõÊ 7 îõèí êîìïàíè, 6 õóâü ýçýìøäýã êîìïàíèòàé. Îñàêàãèéí õºðºíãèéí áèðæèä ávðòãýëòýé Ñàâàäà õîëäèíãñ êîìïàíè íü ýé÷ ýñ èíòýðíýéøíë (àçè) êîìïàíèéã 100% ýçýìøäýã. ªºðººð õýëáýë Ñàâàäà õîëäèíãñ õõÊ íü ýé÷ ýñ èíòåðíýéøíë êîìïàíèàð äàìæóóëàí øóóä áà øóóä áóñààð õààí Áàíêíû 54.4%-èéã ýçýìøäýã. Ñàâàäà õîëäèíãñ õõÊ íü 2003 îíä òóñ áàíêûã õóâü÷èëàãäñàíààñ õîéø õààí Áàíêíû õóâüöààã ýçýìøèæ áàéíà.

Óëààíáààòàð õîòîä òºâòýé òàâàí Áîãä òðåéä õõÊ íü òàâàí Áîãä ãðóïïèéí òîëãîé êîìïàíè þì. òàâàí Áîãä ãðóïïèéí ýõëýë áîëîõ òàâàí Áîãä õõÊ-èéã 1995 îíä áàéãóóëæ, Ô¿æèôèëüì ãýðýë çóðàã áîëîâñðóóëàõ ¿éë÷èëãýýã ìîíãîëûí çàõ çýýëä íýâòð¿¿ëæ áàéëàà. òýãâýë òàâàí Áîãä ãðóïï ºíººäºð õóäàëäàà ¿éë÷èëãýý, ¿éëäâýðëýë, àÿëàë

æóóë÷ëàë áà çî÷èä áóóäàë, óóë óóðõàéí òîíîã òºõººðºìæèéí áýëòãýí íèéë¿¿ëýëò, áàíê ãýñýí ñòðàòåãèéí à÷ õîëáîãäîë á¿õèé òàâàí ñàëáàðò ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã ìîíãîëûí òîìîîõîí êîìïàíèóäûí íýã áîëîí ºðãºæèâ. òàâàí Áîãä ãðóïïèéí ýçýìøèëä õààí Áàíêíààñ ãàäíà “ãîâü”, “Óëààíáààòàð” ãóðèë áîëîí Êýìïèíñêè õààí Ïàëàñ çî÷èä áóóäàë çýðýã íýð õ¿íäòýé àæ àõóéí íýãæ¿¿ä áàãòäàã. òàâàí Áîãä òðåéä õõÊ íü 2003 îíîîñ õààí Áàíêíû õóâüöààã ýçýìøèæ áàéíà.

ìîíãîë Óëñûí èðãýí ä.õóëàí íü òàâàí Áîãä ãðóïïèéí ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷, õóâü ýçýìøèã÷ áºãººä 2003 îíîîñ òàâàí Áîãä ãðóïïèéí ã¿éöýòãýõ äýä åðºíõèéëºã÷ººð àæèëëàæ áàéíà. ä.õóëàí íü áàíêíû òÓÇ-èéí ãèø¿¿í áºãººä 2010 îíîîñ õààí Áàíêíû õóâüöàà ýçýìøèã÷ áîëñîí.

Îëîí Óëñûí Ñàíõ¿¿ãèéí Êîðïîðàöè (ÎÓÑÊ) íü õºðºíãº îðóóëàëò õèéõ, õºðºíãèéí óäèðäëàãà çýðýã ÷èãëýëýýð çºâëºõ ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëæ, õºãæèæ áóé îðíóóäûí õóâèéí ñàëáàðûí õºãæèëä õóâü íýìýð îðóóëäàã îëîí óëñûí áàéãóóëëàãà áèëýý. Âàøèíãòîí õîòîä òºâòýé Îëîí Óëñûí Ñàíõ¿¿ãèéí Êîðïîðàöè (ÎÓÑÊ) íü äýëõèéí áàíêíû ãèø¿¿í áàéãóóëëàãà þì. ÎÓÑÊ íü õóâèéí ñàëáàðûã äýìæèõ çîðèëãîîð 1956 îíä áàéãóóëàãäæýý. ÎÓÑÊ íü 2004 îíîîñ õààí Áàíêíû õóâüöààã ýçýìøèæ áàéíà.

õÓÂÜ íèéë¯¯ëýã×èä

ýçýìøëèéí õóâü

Ñàâàäà õîëäèíãñ õõÊ (ßïîí óëñ, òîêèî õîò) 41.3%

òàâàí Áîãä òðåéä õõÊ (ìîíãîë óëñ, Óëààíáààòàð õîò) 23.0%

ä.õóëàí (ìîíãîë óëñ, Óëààíáààòàð õîò) 13.3%

ýé÷ ýñ èíòåðíýéøíë (àçè) ëèìèòåä (õîíã Êîíã) 13.1%

Îëîí Óëñûí Ñàíõvvãèéí Êîðïîðàöè 9.3%

100.0%


òªëªªëªí Óäèðäàõ ÇªÂëªë

õààí Áàíêíû òºëººëºí Óäèðäàõ Çºâëºë (òÓÇ) íü áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðò îëîí æèë àæèëëàñàí àðâèí òóðøëàãàòàé ãèø¿¿äýýñ á¿ðäýõ áºãººä áàíêíû óäèðäëàãàä õÿíàëò òàâüæ, ñòðàòåãèéí çºâëºìæ, ÷èãëýëýýð õàíãàõ ýðõ á¿õèé ñóáüåêò þì.

òÓÇ-ä õèäåî Ñàâàäà (òÓÇ-èéí äàðãà), ¨øèàêè ìèøèìà, Ö.Áààòàðñàéõàí, ä.õóëàí, æåìàë-Óä-äèí Êàññóì, ðîáåðò äðýññýí, ä.ìîëîìæàìö ãýñýí ãèø¿¿ä àæèëëàäàã.

íî¸í Ñàâàäà íü 2003 îíä òÓÇ-èéí äàðãààð ñîíãîãäñîí áà Ñàâàäà õîëäèíãñ õõÊ-èéí Åðºíõèéëºã÷, ã¿éöýòãýõ çàõèðëààð àæèëëàäàã áîë íî¸í ìèøèìà íü Ñàâàäà õîëäèíãñ õõÊ-èéí çàõèðàë, íî¸í Ö.Áààòàðñàéõàí, õàòàãòàé ä.õóëàí íàð íü òàâàí Áîãä ãðóïïèéí Åðºíõèéëºã÷, ã¿éöýòãýõ äýä Åðºíõèéëºã÷èéí àëáûã òóñ òóñ õàøäàã. íî¸í Êàññóì äýëõèéí Áàíêíû á¿ñ õàðèóöñàí äýä åðºíõèéëºã÷ººð àæèëëàæ áàéñàí áîë íî¸í äðýññýí íü äåâåëîïìåíò àëòåðíàòèâç èíê (äàè) áàéãóóëëàãàä áàíê ñàíõ¿¿ãèéí àõëàõ çºâëºõèéí àëáà õàøäàã. íî¸í ìîëîìæàìö íü ìîñêâà äàõü Îëîí Óëñûí õºðºíãº Îðóóëàëòûí Áàíêíû òÓÇ-èéí îðëîã÷ äàðãûí àëáàí òóøààëòàé.

ÀÓÄÈÒÛÍ ÕÎÐÎÎ

òÓÇ-ººñ Áàíêíû àóäèòûí õîðîîã òîìèëäîã áºãººä àóäèòûí õîðîî íü áàíêíû íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë, äîòîîä àóäèòûí ¿éë àæèëëàãààíä õÿíàëò òàâèõààñ ãàäíà ä¿ðýìä òóñãàãäñàí áóñàä ¿¿ðýã, õàðèóöëàãûã õ¿ëýýäýã.

àóäèòûí õîðîî íü áàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí íºõöºë áàéäàëä òîãòìîë íÿíàëò òàâüæ, íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë, õýðýãæèëòèéã õàíãàõ áîëîí áóñàä õÿíàëòûí ìåõàíèçìûí ¿ð ä¿íòýé, íàéäâàðòàé áàéäàë çýðýãò ä¿ãíýëò çºâëºìæ ºãäºã. ìºí óã õîðîî íü áàíêíû ¿éë àæèëëàãàà ¿íýí çºâ, õàðèóöëàãàòàé, íýýëòòýé çàð÷ìààð ÿâæ áàéãàà ýñýõýä õÿíàëò òàâüäàã.

ÝÐÑÄÝËÈÉÍ ÓÄÈÐÄËÀÃÛÍ ÕÎÐÎÎ

ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí õîðîî íü áàíêíû ýðñäýëèéã çîõèñòîé óäèðäàõ ¿¿ðãèéã õ¿ëýýí, áàíêèíä ó÷èð÷ áîëîõ ýðñäýëèéã óðüä÷èëàí èëð¿¿ëýõ çîðèëãîîð òóõàéí ýðñäýëèéí ºñºëò õÿçãààðûí òîîí ¿ç¿¿ëýëò äýýð ¿íäýñëýí ñàíàë çºâëºìæ ãàðãàí õÿíàëò òàâüäàã.

ÇÀÑÀÃËÀË ÖÀËÈÍ ÓÐÀÌØÓÓËËÛÍ ÕÎÐÎÎ

Çàñàãëàë öàëèí óðàìøóóëëûí õîðîî íü àæèëòíóóäûí öàëèí óðàìøóóëàë áîëîí Áàíêíû ñàéí çàñàãëàëûí çàð÷ìûã áýõæ¿¿ëýõýä òÓÇ-èéí ÷èãë¿¿ëýõ ¿¿ðãèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä òóñàëäàã. Áàíêíû ñàéí çàñàãëàëûí çàð÷ìóóä íü ìîíãîëáàíêíààñ òàâüñàí øààðäëàãà áîëîí îëîí óëñûí òýðã¿¿í òóðøëàãûã íýâòð¿¿ëýõ çîðèëãîîð áàéíãà øèíý÷ëýãääýã. ò¿¿í÷ëýí äýýä òóøààëûí óäèðäàõ àæèëòíûã ñîíãîí øàëãàðóóëàõ, òýäãýýðèéí àæëûí ¿ð á¿òýýìæèéã õýëýëöýæ ä¿ãíýõ, öàëèí óðàìøóóëëûã çºâ òîäîðõîéëæ, òÓÇ-ä ñàíàë áîëãîõ ¿¿ðýãòýé õîðîî þì.


ÐÎÁåÐÒ ÄÐåÑÑåÍ äàè áàéãóóëëàãûí Áàíê ñàíõ¿¿ãèéí àõëàõ çºâëºõ

Ä.ÌÎËÎÌæÀÌÖÎëîí Óëñûí õºðºíãº Îðóóëàëòûí Áàíêíû òÓÇ-èéíÎðëîã÷ äàðãà

æåÌÀË-ÓÄ-ÄÈÍ ÊÀÑÑÓÌ äýëõèéí Áàíêíû Á¿ñ õàðèóöñàí äýä Åðºíõèéëºã÷ àñàí

Ö.ÁÀÀÒÀÐÑÀÉÕÀÍ òàâàí Áîãä ãðóïïèéíÅðºíõèéëºã÷

Ä. ÕÓËÀÍ òàâàí Áîãä ãðóïïèéí òýðã¿¿íäýä åðºíõèéëºã÷

¨ØÈÀÊÈ ÌÈØÈÌÀÑàâàäà õîëäèíãñ õõÊ-èéíòÓÇ-èéí ãèø¿¿í

ÕÈÄåÎ ÑÀâÀÄÀ òÓÇ-èéí äàðãà Ñàâàäà õîëäèíãñ õõÊ-èéí Åðºíõèéëºã÷,ã¿éöýòãýõ Çàõèðàë


ã¯éÖýòãýõ Óäèðäëàãà

õààí Áàíêíû ã¿éöýòãýõ óäèðäëàãûí áàã íü áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ÷èãëýëýýð àðâèí ìýäëýã, òóðøëàãàòàé

ìîíãîë áîëîí ãàäààä çàõèðëóóäààñ á¿ðäýõ áºãººä íî¸í íîðèõèêî Êàòî íü 2011 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðä ã¿éöýòãýõ

Çàõèðëààð òîìèëîãäñîí.

ÍÎÐÈÕÈÊÎ ÊÀÒÎ ã¿éöýòãýõ Çàõèðàë

Ð. ÌªÍÕÒÓßÀ ã¿éöýòãýõ çàõèðëûí òýðã¿¿í îðëîã÷

Ã. ÌªÍÕÁÀßÐÑàíõ¿¿ õàðèóöñàí çàõèðàë

Ä. ÖîëìîíÅðºíõèé çîõèöóóëàëò õàðèóöñàí çàõèðàë

Ò. æÀâÕËÀÍèðãýäèéí áàíê õàðèóöñàí ã¿éöýòãýõ çàõèðëûí îðëîã÷

Í. ÎþÓÍÕÀÍÄÇýýë, ýðñäýë õàðèóöñàí ã¿éöýòãýõ çàõèðëûí îðëîã÷

Ä. ÝÍÕÁÀÀÒÀÐàóäèò õàðèóöñàí çàõèðàë


Ä. ÝÍÕÁÀÀÒÀÐÇ¿¿í á¿ñèéí èðãýäèéí áàíê õàðèóöñàí çàõèðàë

×. ÁÀÒÑÀÉÕÀÍÁàðóóí á¿ñèéí èðãýäèéí áàíê õàðèóöñàí çàõèðàë

æ. ÃÀÍÁÀÒÑàëáàðûí óäèðäëàãà õàðèóöñàí çàõèðàë

ÀÐâÈÍÄ æÎØÈìýäýýëýë òåõíîëîãè õàðèóöñàí çàõèðàë

¯. ÍÀÐÀÍÖÝÖÝÃÁèçíåñ õºãæèë õàðèóöñàí çàõèðàë

Ì. ×ÀÍÖÀËÌÀÀÊîìïàíèéí çàñàãëàë, òÓÇ-èéí íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà

Ä. ÀÐÈÓÍÁÀÒÓëààíáààòàð á¿ñèéí èðãýäèéí áàíê õàðèóöñàí çàõèðàë

Á. ÝÐÄÝÍÝÄÝËÃÝÐõºðºíãº çîõèöóóëàëò õàðèóöñàí çàõèðàë

Í. Ò¯âØÈÍæÀÐÃÀË¯éë àæèëëàãàà õàðèóöñàí çàõèðàë


Ñàíõ¯¯ãèéí ÎíÖëÎõ ¯Ç¯¯ëýëò¯¯ä

2013 îíä ìîíãîëûí ýäèéí çàñãèéí õóâüä çîãñîíãè æèë áàéñàí õýäèé ÷ õààí Áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ãîëëîõ ¿ç¿¿ëýëòýýðýý ìîíãîëûí áàíêíû ñèñòåìä òýðã¿¿ëýã÷ áàéð ñóóðèà õýâýýð õàäãàëñàí àìæèëòòàé æèë áàéëàà.

2011 2012 2013

2011 2012 2013

96.771.5

58.4

2011 2012 2013

ÀØÈÃÒ ÀæÈËËÀÃÀÀ

2012 îíòîé õàðüöóóëàõàä òàòâàðûí äàðààõ öýâýð àøèã 25.2 òýðáóì òºãðºã áóþó 35%-èàð íýìýãäýæ, íèéò 96.7 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðñýí íü áàíêíû ñèñòåìèéí õýìæýýíä 42%-èéã ýçýëæ áàéãàà ºíäºð ¿ç¿¿ëýëò þì.

ªªÐÈÉÍ ÕªÐªÍÃª

ªºðèéí õºðºíãèéí õýìæýý ºíãºðñºí îíòîé õàðüöóóëàõàä 136.4 òýðáóì òºãðºã áóþó 41%-èàð ºñ÷, íèéò 471.2 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðñýí. ò¿¿í÷ëýí áàíêíû ä¿ðìèéí ñàíãèéí äîîä õýìæýýã 16 òýðáóì òºãðºã áîëãîí íýìýãä¿¿ëñíýýð õààí Áàíê øàëãóóðûã õàíãàí ä¿ðìèéí ñàíãàà 33 òýðáóì òºãðºã áîëãîí ºñãºâ.

ÍÈÉÒ ÀÊÒÈâ

íèéò àêòèâ 2013 îíä 2 èõ íàÿä òºãðºã áóþó 72%-èàð ºñ÷, 4.8 èõ íàÿä òºãðºãò õ¿ðëýý.

471

335247

4,801

2,7962,236

(òýðáóì òºãðºã)




2011 2012 2013

2011 2012 2013

25% 29%23%36%

42% 42%40% 33%30%

íèéò àêòèâ

àøèãò àæèëëàãàà

ªºðèéí õºðºíãº

Ñàëáàð

íèéò çýýë

ATM

õàðèëöàã÷ààñ òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãº

ÏÎÑ Êàðò ýçýìøèã÷

õààí Áàíê Áóñàä áàíê

ÒÀÒÀÍ ÒªâËªÐ¯¯ËÑÝÍ ÕªÐªÍÃª

õàðèëöàã÷ààñ òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãº ºìíºõ îíòîé õàðüöóóëàõàä 699.9 òýðáóì òºãðºã áóþó 34%-èàð ºñ÷, íèéò 2.8 èõ íàÿä òºãðºãò õ¿ðëýý.

ÇÝÝË

íèéò çýýëèéí áàãö ºíãºðñºí îíîîñ 730.3 òýðáóì òºãðºã áóþó 42%-èàð ºñ÷, 2.5 èõ íàÿä òºãðºãò õ¿ðñýí. õàðèëöàã÷èéí äåïîçèòûí ºñºëò ñàéí áàéñíààñ ãàäíà ìîíãîëáàíêíû ç¿ãýýñ äýä õºòºëáºð¿¿äèéã õýðýãæ¿¿ëñýí íü áàíêíû íèéò ñèñòåìèéí õýìæýýíä çýýëèéí ºñºëò ºíäºð áàéõàä íºëººëëºº.

ÁÀÍÊÍÛ ÑÈÑÒåÌ ÄÝÕ ÁÀÉÐ ÑÓÓÐü:

2,774

2,074

1,812

2,489

1,758

1,394




èðãýäèéí ÁàíÊíû ¯éë àæèëëàãàà

õààí Áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû òîìîîõîí õýñãèéã èðãýäèéí áàíê ýçýëäýã áºãººä íèéò õàðèëöàã÷ èðãýäèéíõýý ºäºð òóòìûí òºëáºð òîîöîî, áèçíåñèéí õýðýãöýý øààðäëàãàä íèéöñýí çýýë, õàäãàëàìæ áîëîí á¿õ òºðëèéí ¿éë÷èëãýýã Óëààíáààòàð, Áàðóóí, Ç¿¿í á¿ñèéí èðãýäèéí áàíêíû ñàëáàð íýãæýýðýý äàìæóóëàí õ¿ðãýæ áàéíà.

õààí Áàíêíû èðãýäèéí áàíêíû á¿ñ¿¿ä îëîí ò¿âøèíä ¿éë àæèëëàãààíû öàð õ¿ðýýãýý ºðãºæ¿¿ëæ, 2013 îíûã àìæèëò á¿òýýëýýð ä¿¿ðýí ¿äëýý. íèéñëýë Óëààíáààòàð õîò áîëîí ìîíãîë îðíû ºíöºã áóëàí á¿ðò àæèëëàæ àìüäàð÷ áóé õàðèëöàã÷èääàà áàíêíû ¿éë÷èëãýýã íàéäâàðòàé, øóóðõàé õ¿ðãýõ, á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýíèéõýý äàâóó òàëûã îéëãóóëàí òàíèóëàõ, õàðèëöàã÷èéí ¿éë÷èëãýýã ñàéæðóóëàõ, òîõèëîã òàâòàé îð÷èí á¿ðä¿¿ëýõ ÷èãëýëýýð õºðºíãº îðóóëàëò, õ¿÷èí ÷àðìàéëò ãàðãàñíû ä¿íä èðãýäýýñ òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãº, çýýëèéí áàãöûã ºñãºí, Öàõèì áàíêûã ºäºð


òóòàì õýðýãëýã÷äèéí òîî ¿ëýìæ íýìýãäñýí ñàéí ¿ç¿¿ëýëòòýé áàéíà.

ªìíºõ îíòîé õàðüöóóëàõàä èðãýäèéí áàíêíû òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãº 32.7% áóþó 540.3 òýðáóì òºãðºãººð íýìýãäýí, 2,2 èõ íàÿä òºãðºãò õ¿ðñýí áîë íèéò çýýëèéí áàãö 46.4% áóþó 600.7 òýðáóì òºãðºãººð ºñ÷ 1.9 èõ íàÿä òºãðºãò õ¿ðëýý. èðãýäèéí áàíêíû çýýëèéí áàãöàä æèæèã äóíä áèçíåñ, öàëèí, òýòãýâýð,

îðîí ñóóö, õýðýãëýýíèé áîëîí ìàë÷íû çýýë çýðýã çýýëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í áàãòäàã. ¯¿íýýñ õýðýãëýýíèé çýýë 374.5 òýðáóì òºãðºãººð, áèçíåñèéí çýýë 187.6 òýðáóì òºãðºãººð òóñ òóñ ºññºí áàéíà. 2013 îíû 12-ð ñàðûí ñ¿¿ëèéí áàéäëààð èðãýäèéí áàíêíû íèéò çýýëèéí áàãöûí 32%-èéã áèçíåñèéí çýýë, 62%-èéã õýðýãëýýíèé çýýë, 6%-èéã õºäºº àæ àõóé áîëîí ìàë÷íû çýýë òóñ òóñ ýçýëæ áàéíà.

ÈÐÃÝÄÈÉÍ ÁÀÍÊÍÛ ÒÀÒÀÍ ÒªâËªÐ¯¯ËÑÝÍ ÕªÐªÍÃª

2011 2012 2013


1,333

1,653

2,193

ÈÐÃÝÄÈÉÍ ÁÀÍÊÍÛ ÍÈÉÒ ÇÝÝË


2011 2012 2013

õàà Áèçíåñ õýðýãëýý

58

371

614

68 106

604

1,185

417

810


Áèä áàíêíûõàà ºñºëò, õºãæèë äýâøèëä çîðèóëàí õºðºíãº îðóóëàëò òàñðàëòã¿é õèéäýã. òàéëàíò õóãàöààíä õààí Áàíêíû èðãýäèéí áàíêíû á¿ñ¿¿ä íèéò 18 ñàëáàð íýãæ øèíýýð áàéãóóëæ, 38 øèðõýã ATM áîëîí 1000 øèðõýã POS ìàøèíûã õóäàëäàà ¿éë÷èëãýýíèé ãàçðóóäàä íýìæ áàéðøóóëàí õàðèëöàã÷äàä ¿éë÷ëýõ õ¿ðýýãýý óëàì á¿ð òýëñýí áàéíà.

õààí Áàíêíààñ ìîíãîë Óëñûí ýäèéí çàñàã, íèéãýì, õºãæëèéí áîäëîãûã õýðýãæ¿¿ëýõýä áàéíãà õóâü íýìýð îðóóëæ, òîìîîõîí õºòºëáºð, òºñë¿¿äèéã èðãýäýä õ¿ðãýõ ÷èãëýëýýð òºð çàñãèéí áàéãóóëëàãóóäàä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýí òîãòâîðòîé õàìòðàí àæèëëàæ èðëýý.

òóõàéëáàë, 2013 îíä ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçàð, Îðîí Ñóóöíû èïîòåêèéí Êîðïîðàöè (ìèÊ), ìîíãîëáàíêíààñ õàìòðàí õýðýãæ¿¿ëæ áóé 8+/-1 õóâèéí õ¿¿òýé îðîí ñóóöíû çýýëèéí õºòºëáºðò îðîëöîí íèéò ñàëáàð íýãæýýðýý äàìæóóëàí çýýë îëãîí, çýýëèéí ìýäýýëëèéã îðîí äàÿàð õ¿ðãýëýý. 2013 îíû 6-ð ñàðä ýõýëñýí óã õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä õààí Áàíê íü îíû ýöñèéí áàéäëààð îðîí äàÿàð áàéðëàõ ñàëáàð íýãæýýðýý äàìæóóëàí íèéò 8244 èðãýíä 354.2 òýðáóì òºãðºãèéí çýýë îëãîîä áàéíà.

èïîòåêèéí çýýëýýð áàòàëãààæñàí áîíäûí àíõíû õýëöëèéã 2013 îíû 12-ð ñàðä “ìèÊ àêòèâ íýã” õõÊ-òàé íèéò 9 àðèëæààíû áàíê àìæèëòòàé õèéæ, ìîíãîë óëñàä àíõ óäàà 322.8 òýðáóì òºãðºãèéí èïîòåêèéí çýýëýýð áàòàëãààæñàí áîíäûã çàõ çýýëä ãàðãàñàí. õààí Áàíêíû õóâüä èïîòåêèéí çýýëýýð áàòàëãààæñàí áîíäûí õýëöëèéí ä¿íãèéí 46%-èéã á¿ðä¿¿ëëýý. èïîòåêèéí çýýëýýð áàòàëãààæñàí áîíäûã ìàíàé áàíê ìîíãîëáàíêèíä õóäàëäàí äýä õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä îëãîãäîõ îðîí ñóóöíû çýýëèéí ñàíõ¿¿æèëòèéã àâñíààð óã äýä õºòºëáºð òàñðàëòã¿é ¿ðãýëæèëæ áàéíà.

ò¿¿í÷ëýí òºðººñ îëãîæ áóé òýòãýâýð, íèéãìèéí õàëàìæ, õ¿¿õäèéí ìºíãèéã øèìòãýëã¿é îëãîõ çýðýã òºðèéí ¿éë÷èëãýýã èðãýäýä õ¿ðãýõýä óðüäûí àäèë õàìòðàí àæèëëàâ.

òàéëàíò îíä áèä õàðèëöàã÷èääàà õàíäñàí, ñàéí õàðèëöàã÷äàà óðàìøóóëñàí îëîí àðãà õýìæýý çîõèîí áàéãóóëñíààñ áÿöõàí õàðèëöàã÷èääàà çîðèóëàí “Áîëîâñðîë–õ¿¿õäèéí èðýýä¿é” õàäãàëàìæèéí “Çóíû çóãààòàé àÿëàë” óðàìøóóëàëò àÿíã 1 ñàðûí õóãàöààòàé çîõèîí áàéãóóëæ, 15 ñóïåð àçòàí, àñðàí õàìãààëàã÷èéí õàìò õîíã Êîíãèéí ª¿øèí Ïàðê, äèñíåéëýíäýä àÿëæ, õ¿¿õýä íàñíû ìºðººäëºº áèåë¿¿ëñýíèéã äóðüäàõàä òààòàé áàéíà.

ò¿¿í÷ëýí äýâøèëòýò òåõíèê òåõíîëîãèä ñóóðèëñàí Öàõèì á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýã õàðèëöàã÷èääàà òàíèóëàõ, õýðýãëýæ çàíøóóëàõ çîðèëãîîð “Öàõèì áàíêíû åðòºíöºä òàâòàé ìîðèë” àÿíã óëñ îðîí äàÿàð 2 ñàðûí õóãàöààòàé çîõèîí áàéãóóëæ, ñàëáàðò áèå÷ëýí èðýëã¿é áàíêíû ¿éë÷èëãýýã õÿëáàð àâàõ öàõèì á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äýý ãàçàð äýýð íü õàðèëöàã÷èääàà òàíèëöóóëëàà. Áèäíèé çîðèëãî, òºëºâëºãººò àðãà õýìæýýíèé ä¿íä öàõèì áàíêààð õèéãäýõ òºëáºð òîîöîî, ã¿éëãýýíèé òîî, õóâü íü ñàëáàðò õèéãäýõ ã¿éëãýýíèé õóâèàñ òîäîðõîé õýìæýýãýýð íýìýãäñýí çýðýã îëîí ýåðýã ¿ð ä¿í ãàðñàí áèëýý.

õààí Áàíê íü îëîí óëñûí áîëîí äîòîîäîä çîõèîí áàéãóóëàãääàã Êîàë ìîíãîëèà, ìîíãîëä õºðºíãº Îðóóëàã÷äûí ×óóëãà, ýäèéí çàñãèéí Ôîðóì, õóäàëäààíû ñàíõ¿¿æèëòèéí ÷óóëãà ãýõ ìýò òîìîîõîí ÷óóëãà óóëçàëòàíä èäýâõòýé îðîëöîæ, èâýýí òýòãýã÷ýýð õàìòàð÷ àæèëëàñíààñ ãàäíà ñàëáàðûí ºíººãèéí áàéäàë, òóëãàìäàæ áóé àñóóäàë ò¿¿íýýñ ãàðàõ ãàðöûã ýðýëõèéëæ, èëòãýë òàâèõ çýðãýýð äóó õîîëîéãîî ºðãºæ, ñàëáàðûã õºãæ¿¿ëýõ ¿éë õýðýãò õóâü íýìðýý àìæèëòòàé îðóóëëàà.


æèæèã äÓíä ÁèÇíÅÑ ýðõëýã×äýä ×èãëýÑýí ¯éë àæèëëàãàà

õààí Áàíêíû èðãýäèéí áàíêíû 1,8 ñàÿ õàðèëöàã÷äûí áàãàã¿é õýñãèéã æèæèã äóíä áèçíåñ (æäÁ) ýðõëýã÷èä á¿ðä¿¿ëäýã.

õààí Áàíê æäÁ ýðõëýã÷äèéí õýðýãöýý øààðäëàãàä íèéöñýí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí öîãö á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýã áèçíåñ òºâ¿¿äýýð äàìæóóëàí õ¿ðãýäýã. Áèçíåñ òºâ¿¿ä íü áàíêíû ¿éë÷èëãýýã òîõèëîã îð÷èíä òóñãàéëàí õ¿ðãýýä çîãñîõã¿é, áèçíåñýý ºðãºæ¿¿ëýõ, õºðºíãº îðóóëàëò òàòàõ, ñàíõ¿¿ãýý óäèðäàõàä çºâëºãºº äýìæëýã ¿ç¿¿ëæ, õàìòðàí àæèëëàã÷ ò¿íøèéí õàðèëöààã àìæèëòòàé õºãæ¿¿ëæ áàéíà.

òóõàéëáàë, ¿íäýñíèé ¿éëäâýðëýë, æäÁ ýðõëýã÷äèéã äýìæèõ çîðèëãîîð îëîí òºñºë õºòºëáºð õýðýãæ¿¿ëýõýýñ ãàäíà áèçíåñýý ºðãºæ¿¿ëýõ ãîë ýõ ¿¿ñâýð áîëîõ çýýëèéí íºõöºëä óÿí õàòàí áîäëîãî áàðüæ èðëýý. ò¿¿í÷ëýí Çàñãèéí ãàçàð, îëîí óëñûí õºãæëèéí àãåíòëàãóóäààñ ñàíõ¿¿æ¿¿ëäýã áàãà õ¿¿òýé, ýäèéí çàñãèéí òºðºëæèëòèéã áèé áîëãîõîä ýåðýã íºëºº ¿ç¿¿ëäýã òºñëèéí çýýë¿¿äèéã ººðèéí ñàëáàð íýãæýýð äàìæóóëàí îëãîõ ÷èãëýëýýð ¿ð ä¿íòýé, òîãòâîðòîé àæèëëàæ èðëýý.

2013 îíä õààí Áàíêíààñ ìîíãîë îðîí äàÿàð áàéðëàõ ñàëáàð íýãæýýðýý äàìæóóëàí èðãýí, àæ àõóé íýãæ¿¿äýä ìºí çàðèì òóõàéëñàí îðîí íóòàã áîëîí íèéãìèéí ñàëáàðò çîðèóëñàí òºñëèéí çýýëèéã îëãîõîä óðüäûí àäèë òýðã¿¿ëýí àæèëëàæ, æèæèã, äóíä ¿éëäâýðèéí õºãæèë, ÿäóóðëûã áóóðóóëàõ, ýäèéí çàñãèéí ºñºëòºä ººðèéí õóâü íýìðèéã îðóóëëàà. ªíãºðºã÷ îíä õààí Áàíê íèéò 11 òºðëèéí òºñëèéí õ¿ðýýíä 3638 èðãýí àæ àõóéí íýãæèä 130.7 òýðáóì òºãðºãèéí çýýë îëãîñîí áàéíà.

æÈæÈÃ, ÄÓÍÄ ¯ÉËÄâÝÐÈÉÃ ÕªÃæ¯¯ËÝÕ ÑÀÍÃÈÉÍ ÇÝÝË

õààí Áàíê íü æèæèã äóíä ¿éëäâýðèéã õºãæ¿¿ëýõ ñàíòàé õàìòûí àæèëëàãààãàà ºðãºæ¿¿ëýí 2013 îíä äàõèí íýìýëò ñàíõ¿¿æèëò àâñíààð 21 àéìàã, 9 ä¿¿ðýã äýõ æèæèã äóíä áèçíåñ ýðõëýã÷èä áîëîí àæ àõóéí íýãæ¿¿äýä òóñ ñàíãèéí áàãà õ¿¿òýé óðò, õóãàöààòàé çýýëèéã îëãîí õàðèëöàã÷äàà äýìæèí àæèëëàëàà.

ìºí òóñ ñàí áîëîí õºãæëèéí áàíêòàé ãóðâàí òàëò ñàíõ¿¿æèëòèéí ãýðýý áàéãóóëñíààð æèæèã äóíä ¿éëäâýðèéã õºãæ¿¿ëýõ ñàíãèéí òîì õýìæýýíèé çýýëèéã äàâõàð îëãîâ.

¯ÍÝ ÒÎÃÒâÎÐæÓÓËÀÕ ÄÝÄ ÕªÒªËÁªÐ

ìîíãîë óëñûí Çàñãèéí ãàçàð, ìîíãîëáàíêíû õîîðîíä 2012 îíû 10-ð ñàðä áàéãóóëñàí “ãîë íýðèéí áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéã òîãòâîðæóóëàõ äóíä õóãàöààíû õºòºëáºðèéã õàìòðàí õýðýãæ¿¿ëýõ õàðèëöàí îéëãîëöëûí ñàíàìæ áè÷èã”-èéã õýðýãæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð õààí Áàíê ìîíãîëáàíêòàé õýä õýäýí äýä õºòºëáºð¿¿äýä õàìòðàí àæèëëàëàà. ¯¿íä õ¿íñíèé ãîë íýðèéí áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéã òîãòâîðæóóëàõ õºòºëáºð, áàðèëãûí ãîë íýð òºðëèéí ìàòåðèàëûí äîòîîäûí íèéë¿¿ëýëòèéí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõàä çîðèóëñàí õºòºëáºð, çàéëøã¿é èìïîðòëîõ øààðäëàãàòàé áàðèëãûí ìàòåðèàëûí óëèðëûí øàëòãààíòàé íèéë¿¿ëýëòèéí õÿçãààðëàëòûã àðèëãàõàä çîðèóëñàí õºòºëáºð áîëîí í¿¿ðñíèé àþóëã¿éí íººö á¿ðä¿¿ëýõ, ò¿ëø, ýð÷èì õ¿÷íèé ñàëáàðûí ºâºëæèëòèéí áýëòãýõ õàíãàõ, ýð÷èì õ¿÷íèé ¿íý, òàðèôûã òîãòâîðæóóëàõ õºòºëáºð çýðýã áàãòàæ áàéãàà þì.


èéíõ¿¿ õààí Áàíê Çàñãèéí ãàçðààñ õýðýãæ¿¿ëæ áóé ¯íý òîãòâîðæóóëàõ äóíä áîëîí áîãèíî õóãàöààíû äýä õºòºëáºðèéã ñàëáàð íýãæ¿¿äýýðýý äàìæóóëàí àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëëýý.

“æÈæÈÃ, ÄÓÍÄ ̄ ÉËÄâÝÐÈÉÃ ÕªÃæ¯¯ËÝÕ, ÁÀÉÃÀËü ÎÐ×ÍÛÃ ÕÀÌÃÀÀËÀÕ ÕÎ¨Ð ¯å ØÀÒÒÀÉ ÇÝÝËÈÉÍ ÒªÑªË” /æÀÉÊÀ/

ßïîí Óëñûí Çàñãèéí ãàçðûí õºíãºëºëòòýé çýýëèéí õºðºíãººð õýðýãæ¿¿ëæ áóé “æèæèã, äóíä ¿éëäâýðèéã õºãæ¿¿ëýõ, Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ õî¸ð ¿å øàòòàé çýýëèéí òºñºë”-èéã 2006 îíîîñ ýõëýí ìîíãîë óëñàä õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà. ýíýõ¿¿ òºñëèéí çýýëèéí çîðèëãî íü ìîíãîë Óëñûí ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéã äýìæèõ, ÿäóóðëûã áóóðóóëàõ, æèæèã äóíä ¿éëäâýðèéã äýìæèõ áàãà õ¿¿òýé, óðò õóãàöààíû ñàíõ¿¿æèëò îëãîñíîîð ýäèéí çàñãèéí òºðºëæèëòèéã äýìæèõ, àæëûí áàéð áèé áîëãîõ, áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ þì.

õààí Áàíê ýíýõ¿¿ õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëæ ýõýëñýí öàãààñ çýýëäýã÷ áàíêààð îðîëöîí 2006 îíîîñ 2013 îíûã äóóñòàë íèéò 133 àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãàä 33.6 òýðáóì òºãðºãèéí çýýë îëãîñíîîñ 3.1 ñàÿ àì.äîëëàðûí çýýë îëãîñîí áàéíà.

2013 îíä õààí Áàíêíààñ 39 çýýëäýã÷èä 9.8 òýðáóì òºãðºãèéí çýýëèéã îëãîñíîîñ 400.0 ìÿíãàí íü àì.äîëëàðûí çýýë áºãººä ìàíàé áàíê õàìãèéí õ¿ðòýýìæòýé, õàìãèéí îëîí òºñºë ñàíõ¿¿æ¿¿ëñýí áàíêíû áàéð ñóóðèà õàäãàëñàí õýâýýð áàéíà.

ÁÈÇÍåÑ ÈÍÊÓÁÀÒÎÐ Òªâ

õààí Áàíêíààñ æèæèã äóíä áèçíåñ

ýðõëýã÷äýä çîðèóëàí òóñãàéëñàí áèçíåñ òºâ¿¿äýýð äàìæóóëàí áàíêíû öîãö ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõýýñ ãàäíà áèçíåñýý óäèðäàõ àðãà óõààí, ìýäýýëýë îëãîõ, õàìò õºãæèæ äýâøèõ áîëîìæ íºõöºëººð õàíãàõ ýðõýì çîðèëãûí äîð Áèçíåñ èíêóáàòîð òºâèéã 2006 îíä áàéãóóëñàí áèëýý. Áèçíåñ èíêóáàòîð òºâººñ áèçíåñèéí óäèðäëàãà áîëîí áóñàä íàðèéâ÷èëñàí ñýäâèéí õ¿ðýýíä ¿íý òºëáºðã¿é áîãèíî õóãàöààíû ñóðãàëò, ãàíöààð÷èëñàí çºâëºãºº ìýäýýëýë õ¿ðãýõ çýðýã îëîí àæëûã ñàíàà÷ëàí õýðýãæ¿¿ëäýã þì.

2013 îíä õààí Áàíêíû Áèçíåñ èíêóáàòîð òºâººñ æäÁ ýðõëýã÷èä áîëîí èðãýäýä çîðèóëàí òàíõèìûí áà äàäëàãàæèõ óð ÷àäâàðûã íýìýãä¿¿ëýõ íèéò 17 óäààãèéí òàíõèìûí ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëëàà. Áèçíåñèéí ñóðãàëòóóäàä äàâõàðäñàí òîîãîîð íèéò 344 õ¿í õàìðàãäñàí áàéíà. Îíîë áîëîí ïðàêòèê õýðýãëýý õîñîëñîí òàíõèìûí ñóðãàëòóóäûã ìîíãîë óëñäàà òýðã¿¿ëýõ çýðãèéí ìýðãýæëèéí áàãø íàð óäèðäàí çààñàí íü ¿ð ä¿íãýý ºãñººð áàéíà. Çî÷èä áóóäàë, çîîãèéí ãàçðûí ¿éë÷èëãýý ýðõýëäýã áèçíåñ ýðõëýã÷äýä çîðèóëàí “Çî÷èä áóóäàë çîîãèéí ãàçðûí ìåíåæìåíò” ñýäýâò ñóðãàëòûã òóñãàéëàí, çîõèîí áàéãóóëëàà.

ò¿¿í÷ëýí “Áèçíåñ ò¿íøëýë” ýëåêòðîí ñîíèíã îëíû õ¿ðòýýë áîëãîæ, “¯éëäâýðòýé òàíèëöàõ àÿëàë” çîõèîí áàéãóóëàí áèçíåñèéí çºâëºõ¿¿äýý ÷àäâàðæóóëàõ çýðãýýð öàã ¿åèéí øèíæòýé îëîí àæëûã õèéãýýä áàéíà.

ìºí 2013 îíû 7-ð ñàðä ÁíÑÓ-ûí õàíäîíû ãëîáàëü èõ ñóðãóóëüòàé õàìòðàí “Îðîí íóòãèéí áèçíåñ”, “Áèçíåñò àìæèëò îëîõ íóóö” ñýäâýýð íàëàéõ ä¿¿ðãèéí æäÁ ýðõëýã÷äýä ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëñàí íü áèçíåñ ýðõëýã÷, õàðèëöàã÷äûí òàëàðõëûã õ¿ëýýñýí þì.


ÁàéãÓÓëëàãûí ÁàíÊíû ¯éë àæèëëàãàà


õààí Áàíêíû Áàéãóóëëàãûí Áàíêíû ãàçàð íü ìîíãîë óëñûí õºãæëèéã òîäîðõîéëæ, ýäèéí çàñãèéí òîìîîõîí õýñãèéã á¿ðä¿¿ëäýã òîì àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãóóäàä áàíê ñàíõ¿¿ãèéí èæ á¿ðýí ¿éë÷èëãýýã öîãöîîð íü õ¿ðãýäýã òóðøëàãàòàé áèëýý.

Áàéãóóëëàãûí Áàíêíû ãàçàð íü äýìæèõ íýãæ á¿õèé Áàéãóóëëàãûí Áàíêíû ãàçàð, Óóë Óóðõàéí Áàíêíû ãàçàð, Îëîí Óëñûí Áàéãóóëëàãûí Áàíêíû ãàçðûí ãóðâàí íýãæýýðýý äàìæóóëàí ãàäààä äîòîîäûí àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãóóäàä çîðèóëñàí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæèéí äàíñ, çýýë, õóäàëäààíû ñàíõ¿¿æèëò, õàìòàðñàí ñàíõ¿¿æèëò, ñàíõ¿¿ãèéí ò¿ðýýñ, òºñëèéí ñàíõ¿¿æèëò, ýêñïîðòûí ñàíõ¿¿æèëò, âàëþòûí àðèëæàà, áýëýí ìºíãºíèé ìåíåæìåíò, òºëáºð òîîöîî çýðýã áàíê ñàíõ¿¿ãèéí îëîí òºðëèéí ¿éë÷èëãýýã íàéäâàðòàé øóóðõàé õ¿ðãýæ áàéíà.

2013 îíä õàðèëöàã÷ áàéãóóëëàãóóäàä îëãîñîí ýðãýëòèéí õºðºíãº, õºðºíãº îðóóëàëòûí çýýë, õóäàëäààíû ñàíõ¿¿æèëòèéí çýýëèéí õýìæýý 2012 îíòîé õàðüöóóëàõàä íýìýãäñýí áàéíà.

ìîíãîë Óëñàä õýðýãæèæ áóé òîìîîõîí á¿òýýí áàéãóóëàëòûí òºñë¿¿ä, îëîí óëñûí áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòûí àæèëëàãàà, ò¿íøëýëýý ºðãºæ¿¿ëýí ¿ð ä¿íòýé àæèëëàëàà. òóõàéëáàë, Óëààíáààòàð õîòûí õºøèãòèéí õºíäèéä áàðèãäàæ áóé øèíý íèñýõ îíãîöíû áóóäëûí òºñºë, Øàíãðèëà çî÷èä áóóäàë, ªìíºãîâü àéìãèéí Óõàà õóäàã-ãàøóóí Ñóõàéòûí òºìºð çàìûí òºñºë ãýõ ìýò òîìîîõîí á¿òýýí áàéãóóëàëòûí òºñë¿¿äýä áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëæ áàéíà.

ò¿¿í÷ëýí ßïîí óëñûí “æàéÊà” Îëîí óëñûí áàéãóóëëàãûí ìîíãîë äàõü òºëººëºã÷èéí ãàçàðòàé õàìòûí àæèëëàãààã ºðãºæ¿¿ëæ, áàíêíû ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëæ ýõýëñýí ãýõ ìýò àðâèí àìæèëòòàé æèë áîëëîî.


ÁèÇíÅÑ õªãæèë

2013 îíä õààí Áàíêíààñ õàðèëöàã÷èääàà áàíêíû ñàëáàðûí õºãæëèéã èëòãýñýí, äýâøèëòýò òåõíîëîãèä ñóóðèëñàí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõýä ò¿ëõ¿¿ àíõààðëàà.

ÇÀÉÍ ÒåÕÍÎËÎÃÈÄ ÑÓÓÐÈËÑÀÍ ÌÝÄÐÝÃ×ÒÝÉ ÒªËÁªÐÈÉÍ ÊÀÐÒ

õààí Áàíê ºíäºð õºãæèëòýé îðíóóäûí èðãýäèéí õýðýãëýý áîëñîí çàéí òåõíîëîãèä ñóóðèëñàí ìýäðýã÷òýé òºëáºðèéí êàðòûã ìîíãîëûí çàõ çýýëä àìæèëòòàé íýâòð¿¿ëëýý. ìýäðýã÷òýé áóþó êîíòàêòëýññ òºëáºðèéí

õýðýãñýë íü ÏÎÑ òºõººðºìæòýé áèåò õ¿ðýëöýý øààðäàõã¿é òîäîðõîé çàéíä áîãèíî äîëãèîíîîð ìýäýýëýë äàìæóóëàí áýëýí áóñ òºëáºð òîîöîîã ã¿éöýòãýõ òºëáºðèéí õýðýãñýë þì.

òåõíèêèéí äýâøèëòýò òåõíîëîãèéã ñîðãîãîîð ìýäðýã÷ çàëóóñò ýíýõ¿¿ çàéí òåõíîëîãèä ñóóðèëñàí ìýäðýã÷òýé êàðòûã àíõëàí çîðèóëàâ. õààí Áàíêíû “Êèññ” áàãöàä ìýäðýã÷òýé êèññ êàðò, ìýäðýã÷òýé òºëáºðèéí îîñîð, “Óõààëàã ìýäýý”, “èíòåðíýò áàíê”-íû ýðõ áîëîí è-ìýéëýýð õóóëãà õ¿ðãýõ ¿éë÷èëãýýíèé ýðõ áàãòæýý. ò¿¿í÷ëýí õààí Áàíêòàé ãýðýýòýé àæèëëàäàã áàéãóóëëàãóóäààð õÿìäðàëòàé ¿éë÷ë¿¿ëýõ áîëîìæòîé þì.


ÄÀÀÒÃÀË ÇÓÓ×ËÀËÛÍ ¯ÉË×ÈËÃÝÝ

õààí Áàíê íü äàí ãàíö áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýý òºäèéã¿é õàðèëöàã÷äûíõàà õýðýãöýý øààðäëàãàä íèéöñýí áóñàä á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýã íýâòð¿¿ëæ èðñýí. òóõàéëáàë õààí Áàíê îðîí äàÿàð áàéðëàõ ñàëáàð íýãæýýðýý äàìæóóëàí äààòãàë çóó÷ëàëûí ¿éë÷èëãýýã èðãýä õàðèëöàã÷èääàà õ¿ðãýæ áàéíà.

Óëìààð ìîíãîëûí òîìîîõîí äààòãàëûí êîìïàíèóäòàé õàìòðàí “¯ë õºäëºõ õºðºíãèéí”, “Ñóóðüëóóëäàã áîëîí ñóóðüëóóëäàãã¿é òîíîã òºõººðºìæèéí”, “àâòîìàøèíû”, “õ¿íä äààöûí àâòîìàøèíû” áîëîí “æîëîî÷èéí õàðèóöëàãûí” äààòãàë çóó÷ëàëûí ¿éë÷èëãýýã òóñ òóñ õ¿ðãýæ áàéíà.

“ÓÕÀÀËÀÃ ÁÀÍÊ” ¯ÉË×ÈËÃÝÝ

iPhone, Android, Blackberry çýðýã óõààëàã ãàð óòàñ õýðýãëýã÷èääýý çîðèóëàí õààí Áàíêíààñ õ¿ññýí ãàçðààñàà õýäèéä ÷ áàíêíû ¿éë÷èëãýýã àâàõ áîëîìæèéã îëãîõ “Óõààëàã áàíê” àïïëèêåéøíûã íýâòð¿¿ëëýý.

Óõààëàã ãàð óòàñ õýðýãëýã÷èä õààí Áàíêíû “Óõààëàã áàíê” àïïëèêåéøíûã óòñàíäàà ¿íýã¿é òàòñàíààð õààí Áàíê áîëîí áàíê õîîðîíäûí ã¿éëãýý, îëîí óëñûí ã¿éëãýý õèéõýýñ ãàäíà ñàëáàð òîîöîîíû òºâ¿¿äèéí áàéðøèë, öàãèéí õóâààðü çýðýã áàíêíû á¿õ òºðëèéí ìýäýýëýë àâàõ áîëîìæòîé. õààí Áàíêíû “Óõààëàã áàíê” àïïëèêýéøí íü òàòàëòûí òîîãîîðîî ìîíãîëûí àðèëæààíû áàíêóóäûí àïïëèêýéøí äóíä òýðã¿¿ëæ áàéíà.

ÝÊïÐåÑÑ ÁÀÍÊ Òªâ

õààí Áàíê õàðèëöàã÷èääàà èë¿¿ òàâ òóõòàé, îð÷èí ¿åèéí ¿éë÷èëãýý õ¿ðãýõ çîðèëãûí õ¿ðýýíä òåõíèê òåõíîëîãèéí äýâøèë á¿õèé 24 öàãèéí ¿éë÷èëãýýòýé ýêñïðåññ áàíê òºâèéã øèíýýð íýýëýý. òóñ òºâä îðëîãî õèéäýã øèíý òºðëèéí àòì ñóóðèëóóëñàí þì. õàðèëöàã÷èä òåëëåðèéí òóñëàìæã¿é äàíñàíäàà îðëîãî õèéæ, áýëýí ìºíãº àâàõààñ ãàäíà öàõèì îð÷èíä èíòåðíýò áàíê àøèãëàí ã¿éëãýý õèéõ,

äàíñíû ¿ëäýãäýë øàëãàõ, õóóëãà àâàõ çýðãýýð áàíêíû á¿õ òºðëèéí ¿éë÷èëãýýã íýã äîðîîñ àâàõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëëýý.

ÈÍÒåÐÍåÒ ÕÓÄÀËÄÀÀ

õààí Áàíê êàðò ýçýìøèã÷èääýý îðîí çàé öàã õóãàöààíààñ ¿ë õàìààðàí õ¿ññýí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýã èíòåðíýòýýð äàìæóóëæ, õóäàëäàí àâàõ ¿éë÷èëãýýã àìæèëòòàé íýâòð¿¿ëýâ.

Òâ ÁÀÍÊ ¯ÉË×ÈËÃÝÝ

õààí Áàíêíààñ “òÂ Áàíê” ¿éë÷èëãýýã Skymedia êîìïàíèéí õýðýãëýã÷äýä çîðèóëàí ãàðãàëàà. òÂ áàíê ¿éë÷èëãýýíä íýãäñýíýýð õàðèëöàã÷èä õ¿ññýí öàãòàà, ãýðýýñýý òåëåâèçèéí öýñýýð äàìæóóëàí áàíê äàõü ººðèéí ýçýìøëèéí äàíñíààñàà Skymedia IPTV ¿éë÷èëãýýíèé òºëáºðèéã òºëºõ áîëîìæòîé áîëñîí þì. õàðèëöàã÷ ýíýõ¿¿ ¿éë÷èëãýýíä ¿íý òºëáºðã¿é á¿ðòã¿¿ëæ, àøèãëàõ áºãººä 2 õ¿ðòýë äàíñûã á¿ðòã¿¿ëýí òºëáºðºº õèéõ ñîíãîëòûã á¿ðä¿¿ëñýí áàéíà.

ÌÀË×ÈÄ ÒÀÐÈÀËÀÍ×ÄÀÄ ÇÎÐÈÓËÑÀÍ ÕÀÄÃÀËÀÌæ

ýíýõ¿¿ õàäãàëàìæ íü òîäîðõîé îðëîãîòîé, ò¿¿íèéãýý óðò õóãàöààíä õàäãàëóóëæ ñàð á¿ð ìºíãºí õºðºíãºº ºñãºõ õ¿ñýëòýé èðãýäýä çîðèóëñàí õ¿¿íýýñ õ¿¿ áîäîãäîõ õàäãàëàìæèéí á¿òýýãäýõ¿¿í þì.

“ÒÀÍÛ ÁÎËÎÌæ” ÕÓÃÀÖÀÀÒÀÉ ÕÀÄÃÀËÀÌæ

àâòîìàøèíû õýðýãëýýíèé ëèçèíã áîëîí Îðîí ñóóöíû çýýëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé óðüä÷èëãàà òºëáºðèéã õóãàöààòàé õàäãàëàìæèä áàéðøóóëàí õóðèìòëóóëñàí òîõèîëäîëä òóõàéí çýýëèéã õºíãºëºëòòýé íºõöºëººð ñóäëàí îëãîõ óõààëàã áîëîìæèéã îëãîõ õàäãàëàìæèéí òºðºë þì.


õªðªíãª ÇÎõèÖÓÓëàëò Áà õªðªíãª ÎðÓÓëàëòûí ÁàíÊ

ÒªËÁªÐÈÉÍ ×ÀÄâÀÐ

õààí Áàíê íü ìîíãîëáàíêíû òîãòîîñîí çààâàë áàéëãàõ 12%-èéí íººö áîëîí òºëáºðèéí ÷àäâàðûí õàðüöààã 25 õóâèàð òîãòìîë õàíãàæ èðñýí áºãººä 2013 îíû 12-ð ñàðûí ýöñèéí áàéäëààð çààâàë áàéëãàõ íººöèéã 15.8%, òºëáºð ò¿ðãýí ã¿éöýòãýõ ÷àäâàðûí õàðüöààã 46.02%-èàð òóñ òóñ õàíãàñàí áàéíà.

ÌªÍÃªÍÈÉ ÇÀÕ ÇÝÝË

õààí Áàíê õàðèëöàã÷èéí òºëáºð òîîöîîã àíõíû øààðäëàãààð áèåë¿¿ëýõ, òºëáºðèéí ÷àäâàðûã çîõèñòîé ò¿âøèíä áàðüæ àæèëëàõ, ýðñäýë áàãàòàé õºðâºõ ÷àäâàðòàé õ¿¿ ºãäºã àêòèâä õºðºíãº îðóóëàõ çîðèëãîîð èë¿¿äýë íººö õºðºíãºº ìîíãîëáàíêíû ¿íýò öààñ, Çàñãèéí ãàçðûí ¿íýò öààñ áîëîí ãàäààä, äîòîîäûí àðèëæààíû áàíêóóäàä õàäãàëàìæ õýëáýðýýð áàéðøóóëäàã. õààí Áàíê ìîíãîëáàíêíû ¿íýò öààñ, Çàñãèéí ãàçðûí ¿íýò öààñíû çàõ çýýëä òýðã¿¿ëýõ áàéð ñóóðüòàé îðîëöäîã áºãººä 2013 îíû òóðø ìîíãîëáàíêíû ãàðãàñàí íèéò ¿íýò öààñíû 30.3%-èéã àíõäàã÷ çàõ çýýëýýñ õóäàëäàí àâñàí áîë Çàñãèéí ãàçðûí ¿íýò öààñíû àíõäàã÷ çàõûí çýýëèéí àðèëæààíä 22%-òàé îðîëöñîí áàéíà. õààí Áàíê òàéëàíò îíä áîãèíî õóãàöààò õºðºíãº îðóóëàëòûí ¿éë àæèëëàãààíààñ 57.9 òýðáóì òºãðºãèéí àøèã îëñîí íü ºíãºðñºí îíòîé õàðüöóóëàõàä 2 äàõèí ºñºëòòýé áàéëàà.

âÀËþÒÛÍ ÀÐÈËæÀÀ

õààí Áàíê âàëþòûí àðèëæààíû äîòîîäûí çàõ çýýëèéí 30 îð÷èì õóâèéã õàíãàäàã áºãººä ºðãºí ñ¿ëæýý íýãæýýðýý äàìæóóëàí õàðèëöàã÷äûí âàëþòûí àðèëæààíû ¿éë àæèëëàãààã ºíäºð ò¿âøèíä õ¿ðãýæ áàéíà. 2013 îíä õààí Áàíêíû íèéò âàëþò àðèëæààíû ýðãýëò 65 õóâèàð, âàëþò àðèëæààíû àøèã 48 õóâèàð ºññºí íü õààí Áàíêààð ¿éë÷ë¿¿ëäýã, âàëþò àðèëæààíû ã¿éëãýý õèéäýã õàðèëöàã÷äûí òîî íýìýãäýæ áàéãààãààñ ãàäíà õààí Áàíê ìîíãîëáàíêòàé ñâîï àðèëæààã èäýâõòýé, ¿ð àøèãòàé õèéñýíòýé õîëáîîòîé þì. Áàíê íü õîíêîíã äîëëàð, Øèíý Çåëàíäûí äîëëàðààð âàëþòûí àðèëæàà, òºëáºð òîîöîîã ã¿éöýòãýæ ýõýëñíýýð íèéò 13 òºðëèéí âàëþòààð õàðèëöàã÷èéí òºëáºð òîîöîî, âàëþò àðèëæààíû õýðýãöýýã õàíãàæ áàéíà. ò¿¿í÷ëýí ìîíãîëáàíê, Çàñãèéí ãàçðààñ õýðýãæ¿¿ëæ áóé “¯íý òîãòâîðæóóëàõ õºòºëáºð”-èéí õ¿ðýýíä õàðèëöàã÷èäòàé ôîðâàðä àðèëæààã èäýâõòýé õèéæ, óëìààð ìîíãîë óëñàä äåðèâàòèâ çàõ çýýëèéã õºãæ¿¿ëýõýä çîõèõ ¸ñíû õóâü íýìðýý îðóóëñààð áàéíà.

ÕÀÐÈËÖÀÃ× ÁÀÍÊÓÓÄÛÍ ÕÀÌÒÛÍ ÀæÈËËÀÃÀÀ

õààí Áàíê íü íèéò 25 êîððåñïîíäåíò áàíêòàé 13 òºðëèéí âàëþòààð äàíñíû õàðèëöààòàé áºãººä 70 ãàðóé îëîí óëñûí áàíêóóäààñ 200 îð÷èì ñàÿ àì.äîëëàðûí çýýëèéí øóãàìûã áàòàëãààæóóëñíààð âàëþò àðèëæàà õèéõ, õóäàëäààíû ñàíõ¿¿æèëòèéí ýõ ¿¿ñâýð òàòàõ


çýðýã ÷èãëýëýýð õàìòðàí àæèëëàæ, òºëáºð ò¿ðãýí ã¿éöýòãýõ ÷àäâàðûã õàíãàõ áîëîìæèéã îëîí óëñûí áàíê õîîðîíäûí çàõ çýýëýýñ á¿ðä¿¿ëýõ õýëáýðýýð èäýâõòýé àæèëëàæ áàéíà.

2013 îíä õààí Áàíê íü ãàäààä òºëáºð òîîöîîã èë¿¿ õ¿ðòýýìæòýé áîëãîõ çîðèëòûí õ¿ðýýíä îëîí óëñûí ãàäààä çàõ çýýëä ººðèéí ¿éë àæèëëàãààã òàíèóëàí, õàðèëöàã÷ áàíêóóäòàé ò¿íøëýë, õàìòûí àæèëëàãààíû íºõöºë¿¿äèéã ñàéæðóóëæ ÷àäñàíààð ãàäààä òºëáºð òîîöîîíû ¿éë÷èëãýýíèé øèìòãýë, õóðààìæèéã ºðñºëäºõ¿éö ò¿âøèíä áàðèí õàðèëöàã÷äûí ãàäààä ¿éë àæèëëàãààã äýìæèí ìýäýýëýë òåõíîëîãèéí õ¿÷èí ÷àäëûã ñàéæðóóëàí, òóñãàé ñàëáàð íýãæ¿¿äýýð ãàäààä òºëáºð òîîöîîíû ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýäýã áîëëîî. ¯¿íèé ¿ð ä¿íä íèéò ãàäààä òºëáºð òîîöîîíû ¿éë àæèëëàãààíû îðëîãî òîãòâîðòîé áàéñàí áºãººä ãàäààäàä çîð÷èõ âèçíèé õóðààìæèéí òºëáºð, íýðèéí ÷åê ãàðãàõ ¿éë÷èëãýý çýðãèéã ¿ç¿¿ëñýýð èðëýý.

ÕÓÄÀËÄÀÀÍÛ ÑÀÍÕ¯¯æÈËÒ

2013 îíä õààí Áàíê ãàäààä õóäàëäààíû ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ, áàðàà ýðãýëòèéã ìºíãºí óðñãàëòàé íÿãò óÿëäóóëñíààð ãàäààä çàõ çýýëýýñ òàòñàí ýõ ¿¿ñâýðýýð óÿí õàòàí íºõöºë á¿õèé õóäàëäààíû çýýëèéã îëãîñíîîð õóäàëäààíû ñàíõ¿¿æèëòèéí áàãöûí õýìæýý òîãòâîðòîé ò¿âøèíä áàéëàà.

Áàíê íü ìîíãîë Óëñûí èìïîðòûí çàðäëûã òîäîðõîé õýìæýýãýýð áóóðóóëàí, ãàäààä õóäàëäààíû ýðñäýëèéã óäèðäàõ áîëîìæîîð

õàíãàõ ¿¿äíýýñ àêêðåäèòèâûí òºëáºð òîîöîîíû ¿éë÷èëãýýã óóë óóðõàéí ñàëáàðò ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýã÷, íèéë¿¿ëýã÷ àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãóóä, áàðèëãûí ñàëáàðûí ò¿¿õèé ýä áàðàà ìàòåðèàë òàòàí àâàã÷, õºäºº àæ àõóéí ñàëáàðûí ¿éëäâýðëýã÷, ¿éëäâýðëýëèéí òºñºë õýðýãæ¿¿ëýã÷ áîëîí áººíèé õóäàëäàà ýðõëýã÷ íàðò ºðãºí õ¿ðýýíä, òóõàéí ¿éë àæèëëàãààíä íèéöñýí ñàíõ¿¿ãèéí øèéäýë á¿õèé ¿éë÷èëãýý õ¿ðãýñíýýð õàðèëöàã÷äûíõàà òàëàðõëûã õ¿ëýýæ áàéãàà òºäèéã¿é ãàäààä õóäàëäààíû òºëáºð òîîöîîã àêêðåäèòèâûí òºëáºð òîîöîîíä øèëæ¿¿ëæ áóé õàðèëöàã÷èéí òîî 28%èàð ºññºí áàéíà.

õààí Áàíêíààñ ìîíãîëûí áàéãóóëëàãóóä îëîí óëñûí òîìîîõîí àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãóóäòàé õóäàëäàà ¿éë÷èëãýý, òºñºë, õºðºíãº îðóóëàëòûí ÷èãëýëýýð õàìòðàí àæèëëàõ ¿éë àæèëëàãàãààã äýìæèí îëîí óëñûí áàíêóóäòàé õàìòàð÷, òýäíèé ºìíººñ áàòàëãàà, áàòëàí äààëòûí àêêðåäèòèâ áîëîí ýñðýã áàòàëãàà ãàðãàõ çýðãýýð ýðñäýëèéã áóóðóóëàõàä ÷èãëýí àæèëëàæ áàéíà.

ÕªÐªÍÃª ÎÐÓÓËÀËÒÛÍ ÁÀÍÊ

õààí Áàíê íü 2013 îíä óðò õóãàöààò çýýëèéí ýõ ¿¿ñâýðýý 147 ñàÿ àì.äîëëàð, 2-ð çýðýãëýëèéí ººðèéí õºðºíãºº 40 ñàÿ àì.äîëëàðààð íýìýãä¿¿ëæ, ñàíõ¿¿ãèéí ÷àäàâõèà áýõæ¿¿ëýýä áàéíà.

íèéò 187 ñàÿ àì.äîëëàðûí ñàíõ¿¿æèëòèéí 111 ñàÿ àì.äîëëàðûã îëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí çàõ


çýýëýýñ äýëõèéí áàíêíû ãèø¿¿í áàéãóóëëàãà áîëîõ Îëîí Óëñûí Ñàíõ¿¿ãèéí Êîðïîðàöèéí (ÎÓÑÊ) çîõèîí áàéãóóëñàí õàìòàðñàí ñàíõ¿¿æèëòòýé óðò õóãàöààò çýýë áîëîí õî¸ðäîã÷ ºãëºãèéí ýõ ¿¿ñâýðýýð á¿ðä¿¿ëñýí íü ìîíãîë Óëñûí àðèëæààíû áàíêóóäààñ àíõ óäàà òîìîîõîí ä¿íòýé õàìòàðñàí ñàíõ¿¿æèëòèéã àâ÷ ÷àäñàí þì.

ÎÓÑÊ-èéí õºðºíãèéí ìåíåæìåíòèéí êîìïàíè íü Îëîí Óëñûí Ñàíõ¿¿ãèéí Êîðïîðàöèéí 100%-èéí õºðºíãº îðóóëàëòòàé ñàëáàð ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà áºãººä 40 ñàÿ àì äîëëàðûí õî¸ðäîã÷ ºãëºãèéí ñàíõ¿¿æèëò íü áàíêíû ººðèéí õºðºíãèéí õ¿ðýëöýýã õî¸ðäóãààð çýðýãëýëèéí õºðºíãººð íýìýãä¿¿ëýõ à÷ õîëáîãäîë á¿õèé ñàíõ¿¿æèëò áîëñîí þì.

ýäãýýð ýõ ¿¿ñâýð¿¿ä íü 2-5 õ¿ðòýëõ æèëèéí õóãàöààòàé áºãººä ìîíãîëûí æèæèã äóíä áèçíåñ ýðõëýã÷èä áîëîí õóäàëäààíû ñàíõ¿¿æèëòèéã íýìýãä¿¿ëýõ, öààøëààä ìîíãîëä òîãòâîðòîé ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéã áèé áîëãîõ à÷ õîëáîãäîëòîé þì.

ìºí 2013 îíû 8-ð ñàðä Åâðîïûí Ñýðãýýí Áîñãîëò õºãæëèéí Áàíê (ÅÑÁõÁ)-ààñ 5 æèëèéí õóãàöààòàé 25 ñàÿ àì.äîëëàðûí óðò õóãàöààò çýýëèéã õààí Áàíêèíä îëãîëîî. ÅÑÁõÁ-íû ç¿ãýýñ ñàíõ¿¿ãèéí øèíýëýã á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýã íýâòð¿¿ëýõ, õºãæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð

óã çýýëýýñ 5 ñàÿ àì.äîëëàðûã íýì¿¿ ºðòºãèéí ñ¿ëæýýã áèé áîëãîõ, äýìæèõ çýýëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã èäýâõæ¿¿ëýõýä îëãîñîí áîë 20 ñàÿ àì.äîëëàðûã íü áè÷èë áîëîí æèæèã äóíä áèçíåñ ýðõëýã÷äýä çàðöóóëæ áóé þì. Áàíê áèçíåñ ýðõëýã÷ èðãýí àæ àõóéí íýãæèéí òºðèéí áàéãóóëëàãà áîëîí õóâèéí òîìîîõîí àæ àõóéí íýãæòýé áàéãóóëñàí áàðàà, àæèë, ¿éë÷èëãýý íèéë¿¿ëýõ ã¿éöýòãýõ ãýðýýãýýð çîõèöóóëàãäñàí èðýýä¿éä îðæ èðýõ îðëîãîîð òºëºãäºõ, íýìýëò áàðüöàà øààðäàõã¿é áîãèíî õóãàöààíû çýýë áîëîí òîìîîõîí àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí àëáàí ¸ñíû áîðëóóëàã÷èéí ýðãýëòèéí õºðºíãèéã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ çýýëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã íýì¿¿ ºðòºãèéí ñ¿ëæýýã äýìæèõ ýõ ¿¿ñâýðýýð ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ þì.

ìºí ResponseAbility, BlueOrchard çýðýã îëîí æèë õàìòðàí àæèëëàñàí áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóä õàìòûí àæèëëàãààãàà áàòàòãàí íèéò 28 ñàÿ àì.äîëëàðûí ñàíõ¿¿æèëòèéã 2013 îíä õààí Áàíêèíä íýìæ îëãîëîî.

ìºí 2013 îíû 5-ð ñàðä ¿íýò öààñíû çàõ çýýëèéí òóõàé õóóëü áîëîí õîëáîãäîõ ä¿ðýì æóðìóóä áàòëàãäàæ, õºðºíãèéí áîëîí ¿íýò öààñíû çàõ çýýëèéí îð÷èí ñàéæèð÷ áàéãààòàé õîëáîãäóóëàí õºðºíãº îðóóëàëòûí áàíêíû ãàçàð íü ¿íýò öààñíû çàõ çýýë äýýð ñàíõ¿¿ õºðºíãº îðóóëàëòûí öîãö ¿éë÷èëãýýã õàðèëöàã÷èääàà ¿ç¿¿ëýõ çîðèëò òàâèí àæèëëàæ áàéíà.


ýðÑäýëèéí Óäèðäëàãà

Ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýëä îðîëöîã÷ áàéãóóëëàãóóä íü á¿õ òºðëèéí ýðñäýëèéã çºâ òîäîðõîéëîí ¿íýëæ, ýðñäýëýý áóóðóóëàõ, áîëîìæ áîëãîí õóâèðãàõ ¿ð ä¿íòýé àðãà õýðýãñëèéã öàã òóõàéä íü õýðýãæ¿¿ëýõ ÷àäàìæòàé áàéõ íü ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýë á¿õýëäýý òîãòâîðòîé áàéõ íýãýí ÷óõàë íºõöºë þì.

ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí ÷èãëýëýýð õààí Áàíê õýä õýäýí çîðèëòûã áàðèìòàëæ àæèëëàäàã. òóõàéëáàë áàíêíû á¿õ ò¿âøèíä ó÷èð÷ áîëîõ ýðñäýë¿¿ä, òýäãýýðò íºëººëæ áóé õ¿÷èí ç¿éëñèéã òîäîðõîéëîõ, òààìàãëàõ, ¿íýëýõ, òàéëàãíàõ, õÿíàõ, ýðñäýëýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, óäèðäàõ íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëýõ, àðãà õýðýãñýë áîëîâñðóóëàõ, ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí áîäëîãî æóðìûã òîäîðõîéëîõîä îðøäîã.

ýíýõ¿¿ çîðèëãûí õ¿ðýýíä áàíê 4 øàòëàëòàé ýðñäýëèéí óäèðäëàãûã õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà. ¯¿íä:

Ò¿âøèí 1 -òºëººëºí Óäèðäàõ Çºâëºëèéí ýðñäýëèéí Óäèðäëàãûí õîðîî /òÓÇýÓõ/: ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí áàðèìòëàõ áîäëîãî, ñòðàòåãè áîëîí áàíêíû õ¿ëýýí çºâøººðºõ ýðñäýëèéí ò¿âøèíã áàòëàõ, òýäãýýðèéí õýðýãæèëòèéã õàíãàõàä õÿíàëò òàâüäàã.

Ò¿âøèí 2 -òºâ Áàíêíû ýðñäýëèéí õîðîî /ýõ/ íü áàíêíû ýðñäýëèéí áîäëîãî, õ¿ëýýí çºâøººðºõ ýðñäýëèéí õýìæýý íü áàíêíû ¿íäñýí ¿éë àæèëëàãààòàé íèéöýæ áàéãàà ýñýõýä òîãòìîë õÿíàëò òàâüæ, ò¿¿íèé õýðýãæèëòèéã òÓÇýÓõ-ä òàéëàãíàõ, áàíêíû òîï ýðñäýë¿¿äèéã òîäîðõîéëæ, ò¿¿íèéã áóóðóóëàõ àðãà õýìæýý àâàõ, ýðñäýëèéí óäèðäëàãàòàé õîëáîîòîé æóðàì çààâðûã áàòëàõ, õýðýãæèëòèéã õÿíàõ ¿éë àæèëëàãààã õàìàðäàã.

Ò¿âøèí 3 -Áàíêíû ýðñäýë õàðèóöñàí íýãæ¿¿äýä Çýýëèéí áîäëîãî çîõèöóóëàëòûí ãàçàð, Çýýëèéí ýðñäýëèéí ãàçàð, ¯éë àæèëëàãàà, çàõ çýýëèéí ýðñäýëèéí ãàçàð áîëîí òóñãàé àêòèâûí ãàçðóóä áàãòäàã. ýäãýýð íýãæ¿¿ä íü ýðñäýëèéí áîäëîãî, æóðìûí õýðýãæèëòèéã õàíãóóëàõ, õÿíàëò òàâèõ, áèçíåñ íýãæ¿¿äèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãàä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ, ýðñäýëèéí óäèðäëàãàä îðîëöîã÷äûã õîëáîõ, ýðñäýëèéí íýãäñýí ìýäýýëëýýð õàíãàõ, òºâ áàíêíû ýðñäýëèéí õîðîîíû ¿éë àæèëëàãààã çîõèîí áàéãóóëàõ çýðýã ¿éë àæèëëàãààã õàðèóöàí àæèëëàäàã þì.

Ò¿âøèí 4 -Ñàëáàðûí ýðñäýëèéí õîðîî áà òºâ áàíêíû ãàçàð, õýëòñ¿¿ä íü ººðñäèéí õàðèóöàí àæèëëàæ áóé ¿éë àæèëëàãààíû õ¿ðýýíä ýðñäýëèéã óäèðäàí àæèëëàäàã.

ÇÝÝËÈÉÍ ÝÐÑÄÝËÈÉÍ ÓÄÈÐÄËÀÃÀ

Çýýëèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãà íü áàíêíû ñòðàòåãè, çýýëèéí áîëîí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí åðºíõèé áîäëîãûí õ¿ðýýíä çýýëäýã÷ òóñ á¿ðèéí áîëîí çýýëèéí áàãöàä ó÷èð÷ áîëîõ ýðñäýëýýñ óðü÷èëàí ñýðãèéëýõ öîãö àñóóäëóóäûã á¿õýëä íü àâ÷ ¿çýõýä îðøäîã.

õààí Áàíê íü çýýëèéí ýðñäýëýýñ õ¿ëýýæ áîëçîøã¿é àëäàãäëûí ñàíã òîîöîîëîõäîî îëîí óëñûí ñòàíäàðòûí äàãóó çýýëèéí àëäàãäëûí ò¿¿õýí ñòàòèñòèê ¿ç¿¿ëýëòèéã ýäèéí çàñãèéí òºëºâ áàéäëûí õ¿÷èí ç¿éëèéí íºëººëºëòýé óÿëäóóëæ, çýýëèéí ¿íý öýíèéí áóóðàëòûã òîîöîõ ¿íýëãýýíèé çàãâàð, ñòàíäàðòûã ìºðäºæ àæèëëàäàã.

2013 îíä áàíê õàðèëöàã÷èéí çýýëèéí õ¿ñýëòèéã á¿ðòãýõ, ñóäëàí øèéäâýðëýõ, ñóäëàãäàæ


áàéñàí çýýëèéí ìýäýýëëèéí íýãäñýí ñàíòàé áîëîõ, çýýëèéí ñóäàëãààíû ÿâöûí õÿíàëòûã ñàéæðóóëàõ çîðèëãî á¿õèé ìîäóëèéã çýýëèéí ¿éë àæèëëàãààíä íýâòð¿¿ëýõ àæëûã ýõë¿¿ëëýý.

ÇÀÕ ÇÝÝËÈÉÍ ÝÐÑÄÝËÈÉÍ ÓÄÈÐÄËÀÃÀ

Ãàäààä âàëþòûí õàíøèéí ýðñäýë

õààí Áàíê íü ãàäààä âàëþòûí õàíøèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí õ¿ðýýíä ìîíãîëáàíêíû øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã õàíãàæ àæèëëàõûí çýðýãöýý äîòîîääîî õàíøèéí ýðñäýëýý õàìãèéí èõ ýðñäýëèéí àðãààð òîîöîæ óäèðääàã. ìºí ãàäààä âàëþòûí ñïîò áîëîí ¿¿ñìýë õýðýãñýë àøèãëàí ìîíãîëáàíê, ãàäààä äîòîîäûí áàíêóóä, õàðèëöàã÷èäòàé õèéõ àðèëæààíû ëèìèò, íèéò àðèëæàà áîëîí õàíøèéí òýãøèòãýëèéí àëäàãäëûí ñòîï-ëîññ ëèìèòèéã àêòèâ Ïàññèâûí Óäèðäëàãûí õîðîîãîîð /àÏÓõîðîî/ óëèðàë òóòàì áàòëóóëàí ¿éë àæèëëàãààíäàà ìºðäëºã áîëãîí àæèëëàæ áàéíà. ýíý îíä ýäãýýð ëèìèòèéí õýðýãæèëòèéã àâòîìàòààð õÿíàõ áîëîìæ á¿ðä¿¿ëýõ çîðèëãîîð àðèëæààíû ïðîãðàìä ëèìèòèéí õÿíàëòûí íýìýëò ìîäóëèéã íýâòð¿¿ëëýý.

Õºðâºõ ÷àäâàðûí ýðñäýë

õààí Áàíê íü õºðâºõ ÷àäâàðûí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí õ¿ðýýíä ìîíãîëáàíêíû øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã õàíãàæ àæèëëàõûí çýðýãöýý îëîí óëñûí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûí ç¿ãýýñ áàíêèíä òàâüäàã õºðâºõ ÷àäâàðûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã òîãòìîë õàíãàí àæèëëàæ áàéíà. ìºí áàíêíû àêòèâ ïàññèâûí ýðãýí

òºëºãäºõ õóãàöààíû òàéëàí, õºðâºõ ÷àäâàðûí ñòðåññ òåñòèéí ¿ð ä¿íã àÏÓõîðîîíä òàíèëöóóëæ, øèéäâýð ãàðãàëòàíä àøèãëàäàã.

Õ¿¿íèé ýðñäýë

õààí Áàíê íü õ¿¿íèé ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí õ¿ðýýíä áàíêíû õ¿¿íä ìýäðýìòãèé àêòèâ ïàññèâûí ýðãýí òºëºãäºõ õóãàöààíû òàéëàíã àÏÓõîðîîíä òîãòìîë òàíèëöóóëæ, óäèðäàæ àæèëëàäàã. Áàíê íü óëèðàë òóòàì ñàíõ¿¿ãèéí íèéò õºðºíãº áîëîí ºð òºëáºðèéí áîäèò ¿íý öýíèéí òîîöîîëëûã òîîöîæ, ¿éë àæèëëàãààíäàà àøèãëàäàã.

¯éë àæèëëàãààíû óäèðäëàãà

¯éë àæèëëàãààíû ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí õ¿ðýýíä õààí Áàíêíû ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí åðºíõèé áîäëîãûí õýðýãæèëòèéã õàíãóóëàõ, ñàëáàð, íýãæèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí ¿éë àæèëëàãààíä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ çîðèëãîîð “íýãæèéí ýðñäýëèéí ¿íýëãýýíèé æóðàì”-ã òàéëàíä îíä áàòëàí õýðýãæ¿¿ëæ ýõýëëýý. òóõàéëáàë íýãæ á¿ð ººðèéí ¿éë àæèëëàãààíä ó÷èð÷ áîëçîøã¿é ýðñäýë¿¿äèéí ò¿âøèíã õÿíàõ ãîë õýðýãñýë áîëîõ ýðñäýëèéí ¿íýëãýýíèé ñàìáàðûã áîëîâñðóóëàí õºòºëæ áàéíà. ò¿¿í÷ëýí áàíêíû ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí òîãòîëöîîíû õ¿ðýýíä òºâ áàíêíû ýðñäýëèéí õîðîîíû õàðüÿà ìýäýýëýë òåõíîëîãèéí ýðñäýëèéí äýä õîðîî, ̄ éë àæèëëàãààíû ýðñäýëèéí äýä õîðîîã áàéãóóëàí àæèëëàæ áàéíà.

õààí Áàíê ýðñäýëèéã ãóðàâäàã÷ ýòãýýäýä øèëæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð áàíêíû á¿ðýí õàìãààëàëòûí äààòãàë, Îëîí íèéòèéí ºìíº õ¿ëýýõ õàðèóöëàãûí äààòãàëä õàìðàãäñàí áîëíî.


ìýäýýëëèéí òÅõíÎëÎãè

Áàíêíû ñèñòåìèéí ºñºëò, ñèñòåìèéí òàñðàëòã¿é àæèëëàãààã õàíãàõ, äýâøèëòýò òåõíîëîãèéí ¿ð á¿òýýìæèéã áèé áîëãîõîä õààí Áàíêíààñ áàéíãà îíöãîé àíõààð÷ õºðºíãº îðóóëàëò, õºãæ¿¿ëýëòèéã òàñðàëòã¿é õèéäýã áèëýý.

òýð ÷ ¿¿äíýýñ ºíãºðºã÷ 2013 îíä õààí Áàíêíààñ ìýäýýëýë òåõíîëîãè, ïðîãðàì õàíãàìæèéã ñàéæðóóëàõ ÷èãëýëýýð îëîí àæèë õèéæ, õýðýãæ¿¿ëñýí þì. òóõàéëáàë õààí Áàíêíû ñàëáàð, òîîöîîíû òºâ¿¿äýä áàéðëàõ ATM-óóäûã ºíäºð õóðäíû øèëýí êàáåëüä, õºäºº îðîí íóòãèéí 150 ãàðóé ñóìûí ñàëáàð íýãæ¿¿äèéã ºíäºð õóðäíû ñ¿ëæýýíä òóñ òóñ õîëáîí ã¿éëãýýíèé õóðäûã ñàéæðóóëëàà.

ìºí õààí Áàíêíààñ ìýäýýëýë òåõíîëîãèéí òîìîîõîí äýâøèë áîëîõ áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû á¿õ ¿íäñýí ñèñòåìèéã íýã äîð áàéðëóóëñàí çîðèóëàëòûí, áèå äààñàí òîìîîõîí äàòà òºâèéã 2013 îíä áàéãóóëñíààð ìýäýýëëèéí äàòà òºâòýé ìîíãîëûí àíõíû áàíê áîëëîî. ýíýõ¿¿ äàòà òºâ íü Çýðýãëýë-2 õýìýýõ îëîí óëñûí ñòàíäàðòûã õàíãàñàí þì.

Áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû òàñðàëòã¿é íàéäâàðòàé áàéäëûã õàíãàõ, äîòîîä õàðèëöàà õîëáîî, õÿíàëòûã ñàéæðóóëàõ çîðèëòûí õ¿ðýýíä

íýãäñýí õàðèëöàà õîëáîîíû ïëàòôîðìûã õýðýãæ¿¿ëæ, òóñ îíä è-ìýéë, ÷àò, IP óòàñ, âèäåî õóðàë õèéõ áîëîìæòîé ìàéêðîñîôò ýêñ÷åíæ ñèñòåìèéã àìæèëòòàé íýâòð¿¿ëëýý. ¯¿íèé ¿ð ä¿íä ìîíãîë Óëñûí ºíöºã áóëàí á¿ðò àæèëëàæ áóé õààí Áàíêíû 5700 ãàðóé àæèëòàí äàí ãàíö è-ìýéë òºäèéã¿é îëîí ñóâãààð øóóä õîëáîãäîõ áîëîìæòîé áîëñîí þì.

ò¿¿í÷ëýí 2013 îíä Áàíêíû áèçíåñèéí ¿íäñýí ñèñòåì¿¿äèéí òîíîã òºõººðºìæèéã øèíý÷èëëýý. õààí Áàíê íü áèçíåñèéí ¿íäñýí ñèñòåì¿¿äèéí ìýäýýëëèéí áààçäàà çîðèóëàí ºíäºð õóðäòàé “Oracle Exadata” òºõººðºìæèéã ñóóðèëóóëñíààðàà ìîíãîëäîî àíõäàã÷ áàéãóóëëàãà áîëæ áàéíà.

Óëìààð õààí Áàíêààð õèéõ ã¿éëãýý áîëîí õàðèëöàã÷èääàà õ¿ðãýõ ¿éë÷èëãýýíä ÿìàð íýãýí îíöãîé íºëººëºëã¿éãýýð áàíêíû áóñàä á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýãýýð äàìæóóëàí õèéõ ã¿éëãýýíèé õýìæýýã 22%-èàð íýìýãä¿¿ëëýý.

ò¿¿í÷ëýí ºíäºð õàìãààëàëòûí ïðîòîêîëòîé øèíý ðóòåðóóäûã Óëààíáààòàð õîòûí ñàëáàðóóäàä áàéðøóóëæ äóóñãàñàí áºãººä öààøèä îðîí íóòãèéí á¿õ ñàëáàðò ñóóðèëóóëàõààð òºëºâëºæ áàéíà.


õýðýãæèëòèéã äýìæèõ

õýðýãæèëòèéã äýìæèõ ãàçàð íü õààí Áàíêíû á¿õ ¿éë àæèëëàãàà õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæ, æóðàì çààâàð, ýðõ á¿õèé òºðèéí áàéãóóëëàãûí ç¿ãýýñ òàâèõ õóóëèàð òîãòîîñîí øààðäëàãà, çºâëºìæ, ººðèéí äîòîîä çààâàð æóðàì, ¸ñ ç¿éí õýì õýìæýý, ò¿¿í÷ëýí áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí òýðã¿¿í ñòàíäàðòòàé íèéöýæ áàéãàà ýñýõýä õÿíàëò òàâüäàã.

òàéëàíò îíä õààí Áàíê “TCS BaNCS Compliance” ìºíãº óãààõûí ýñðýã ïðîãðàìûã íýâòð¿¿ëëýý. ýíýõ¿¿ îëîí óëñàä ºðãºíººð õýðýãëýäýã ïðîãðàìûã õààí Áàíêèíä íýâòð¿¿ëñíýýð áàíêíû õàðèëöàã÷èéã èë¿¿ ºíäºð ò¿âøèíä òîäîðõîéëîõ, õîðèã æàãñààëòàä áàãòñàí ýòãýýäèéã èëð¿¿ëýõ, õàðèëöàã÷èéí ñýæèãòýé ã¿éëãýýã õÿíàõ, èëð¿¿ëýõ, ìýäýýëýõ áîëîìæòîé áîëëîî. ò¿¿í÷ëýí îëîí óëñûí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä ºðãºíººð õýðýãëýäýã ïðîãðàìûã áàíêíû ñèñòåìä íýâòð¿¿ëñíýýð áàíê ìºíãº óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ, ò¿¿íýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, àíãèä áàéõ íºõöºë, ¿ð ä¿íòýé àðãà õýðýãñýë á¿ðäýæ áàéãàà þì.

ªíãºðºã÷ îíä õààí Áàíêíààñ õàð òàìõè áîëîí ãýìò õýðýãòýé òýìöýõ í¯Á, ìîíãîë óëñûí òåððîðèçìòîé òýìöýõ àæèëëàãààã çîõèöóóëàõ çºâëºëòýé õàìòðàí ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãóóäûã îðîëöóóëñàí ìºíãº óãààõ òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ ãýìò õýðãýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, õóóëü ñàõèóëàõ áàéãóóëëàãà, áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí õàìòûí àæèëëàãàà çýðýã àñóóäëûí õ¿ðýýíä îëîí óëñûí ñåìèíàðûã àìæèëòòàé çîõèîí áàéãóóëëàà. ýíýõ¿¿ ñåìèíàðûí çîðèëãî íü õóóëü õýðýãæ¿¿ëýã÷ áîëîí áàíêíû ñàëáàðûí

àæèëòíóóäûí àíõààðëûã ýíý òºðëèéí ãýìò õýðýãò ÷èãë¿¿ëýõ, íýãäñýí îéëãîëòòîé áîëãîõîä õóâü íýìýð îðóóëàõ áàéëàà. Ñåìèíàðûí õ¿ðýýíä òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ õóóëü ýðõ ç¿éí íºõöºë, øààðäëàãà, í¯Á-ûí àþóëã¿éí çºâëºëèéí õîëáîãäîõ çààëòóóä, ò¿¿íèé õýðýãæèëòèéã òîäîðõîéëîõ, îëîí óëñûí òóðøëàãà, ýíý òºðëèéí ãýìò õýðãýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, ãýìò õýðãèéí ãàðàëòûã áóóðóóëàõ çýðýã àñóóäëààð íýýëòòýé, ¿ð á¿òýýëòýé õýëýëöëýý.

ìºí 2013 îíä õààí Áàíêíû “õàðèëöàã÷ á¿ðòãýõ áîäëîãî, æóðàì”-ûã øèíýýð áîëîâñðóóëëàà. ýíýõ¿¿ áîäëîãî, æóðìààð õàðèëöàã÷èéã òîäîðõîéëîõ, òàíüæ ìýäýõ, õàðèëöàã÷ààð á¿ðòãýæ, äàíñ íýýõýýñ õàðèëöàã÷èéí äàíñûã õààõ õ¿ðòýëõ á¿õèé ë àæèëëàãààã çîõèöóóëæ ºãñºí áîëíî. ìºí õ¿ñýëò ãàðãàñàí àëèâàà ýòãýýäèéã áàíêíû õàðèëöàã÷ààð á¿ðòãýæ, äàíñ íýýõýýñ ºìíº òîäîðõîéëîõ, áè÷èã áàðèìòûã áàòàëãààæóóëàõ, òàíüæ ìýäýõ, ò¿¿íòýé õîëáîîòîéãîîð õàðèëöàã÷èéí ãàðãàæ ºãºõ áàðèìò áè÷ãèéí á¿ðä¿¿ëýëò, áàíêíû àæèëòíû õÿíàëò, áàòàëãààæóóëàëòûã òîäîðõîé òóñãàñàí áºãººä ýíýõ¿¿ áîäëîãî, æóðìûã ìÓ-ûí õóóëü áîëîí çîõèöóóëàã÷ áàéãóóëëàãààñ ãàðãàñàí ä¿ðýì, æóðàìä íèéö¿¿ëýí áîëîâñðóóëàâ.

ò¿¿í÷ëýí ìîíãîë Óëñûí ìºíãº óãààõ òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ òóõàé õóóëüä 2013 îíû 6-ð ñàðä íýìýëò ººð÷ëºëò îðñîíòîé õîëáîãäóóëàí õààí Áàíêíû ìºíãº óãààõ òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ áîäëîãî, æóðìûã øèíý÷ëýí áàòàëæ, Áàíêíû ºäºð òóòìûí ¿éë àæèëëàãààíä ìºðäëºã áîëãîæ áàéíà.


äÎòÎÎä àÓäèò

ÇÎÐÈËÃÎ

Áàíêíû ýðñäýëèéí óäèðäëàãà, äîòîîä õÿíàëò, çàñàãëàëûí òîãòîëöîîíä îáüåêòèâ çàð÷èìä òóëãóóðëàñàí õàðààò áóñ àóäèòûã ìýðãýæëèéí ºíäºð ò¿âøèíä õèéæ, ¿íýëãýý, ä¿ãíýëò, ñàíàë, çºâëºìæ ºãºõ çàìààð áàíêíû ¿éë àæèëëàãàà, äîòîîä õÿíàëòûã ñàéæðóóëàõ, ¿íý öýíèéã íýìýãä¿¿ëýõýä äîòîîä àóäèòûí ãàçðûí (äàã) çîðèëãî îðøèíî.

ÕÀÐÀÀÒ ÁÓÑ ÁÀÉÄÀË

äàã íü òºëººëºí Óäèðäàõ Çºâëºëèéí àóäèòûí õîðîîíä øóóä õàðúÿàëàãäàæ, áàíêíû ã¿éöýòãýõ óäèðäëàãààñ õàðààò áóñààð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã.

¯ÉË ÀæÈËËÀÃÀÀ

äàã íü òºâ õààí Áàíêíû ãàçàð õýëòñ¿¿ä, ñàëáàð, òîîöîîíû òºâ¿¿ä, õîðîîäîä îéðûí

áîëîí çàéíû àóäèòûã õèéæ ã¿éöýòãýí òÓÇ-èéí àóäèòûí õîðîîíä àæëàà òàéëàãíàäàã.

ÇÀÐ×ÈÌ

õààí Áàíêíû äàã íü Îëîí óëñûí äîòîîä àóäèòîðóóäûí èíñòèòóòýýñ áàòàëñàí äîòîîä àóäèòûí òîäîðõîéëîëò, ¨ñ ç¿éí ä¿ðýì, Ñòàíäàðòûã ¿éë àæèëëàãààíäàà ìºðääºã.

2013 ÎÍÄ

õààí Áàíêíû äîòîîä àóäèòûí ÷àíàðûí ¿íýëãýýã äàã-ààñ ºíãºðºã÷ îíä àìæèëòòàé õèéëýý. ò¿¿í÷ëýí õºíäëºíãèéí áàéãóóëëàãààð äîòîîä àóäèòûí ÷àíàðûí ¿íýëãýýã õèéëãýâ.

äîòîîä àóäèòûí ãàçðààñ áàíêíû ãàçàð õýëòñ¿¿ä, ñàëáàð, íýãæ, õîðîîäûã õàìàðñàí 700 ãàðóé óäààãèéí îéðûí áîëîí çàéíû àóäèòûã õèéæ ã¿éöýòãýâ.


õ¯íèé íªªÖèéí ¯éë àæèëëàãàà

õààí Áàíê íü óëñ îðîíä äàÿàð 530 ñàëáàð íýãæòýé, 5700 ãàðóé àæèëòàíòàé ìîíãîë óëñûí òîìîîõîí àæèë îëãîã÷äûí íýãä ç¿é ¸ñîîð òîîöîãääîã. àëèâàà áàéãóóëëàãûí õ¿íèé íººöèéí áîäëîãî íü êîìïàíèéí ñòðàòåãè çîðèëòûã õýðýãæ¿¿ëýõýä øààðäëàãàòàé àæèëëàõ õv÷íèé òîî, ÷àíàðûã çîõèñòîé õýìæýýãýýð õàíãàæ õºãævvëýõ, àæèëòíû íººö áîëîëöîîã á¿ðýí ä¿¿ðýí àøèãëàõ òààòàé îð÷èíã á¿ðä¿¿ëæ, àæëûí ã¿éöýòãýëèéã ¿íýëýõ, íèéãìèéí èäýâõ ñàíàà÷ëàãûã äýìæèõ, ýâñýã íýãäìýë õàìò îëîí á¿ðä¿¿ëýõ çýðýã çîðèëòûã õàíãàõàä ÷èãëýäýã.

õààí Áàíê íü “Øèëäýã àæèë îëãîã÷” æèøèã áàéãóóëëàãà áîëîõ áàéãóóëëàãûí

ñî¸ë, õàðèëöàã÷èéí ¿éë÷èëãýýã äýýäýëñýí íèéãìèéí ºìíº õ¿ëýýõ ¿¿ðãýý óõàìñàðëàñàí, çàëãàìæ õîé÷äîî áàòàëãààòàé, òîãòâîðòîé àæèëëàõ îð÷èíã áèé áîëãîõ ñòðàòåãèéí ÷èãëýëèéã óäèðäëàãà áîëãîäîã. òèéì ÷ ó÷ðààñ õààí Áàíê õ¿íèé íººöèéí óÿí õàòàí, îíîâ÷òîé áîäëîãî ñòðàòåãè, ¿éë àæèëëàãààã õýðýãæ¿¿ëýí àæèëëàäàã þì. Óëìààð áàíêíû ºíººãèéí àìæèëò, îëîí ìÿíãàí õàðèëöàã÷äûí èòãýë íàéäâàðûã õ¿ëýýõýä ãîë òóëãóóð áîëñîí àæèëòíóóäûã ÷àäàâõèæóóëàí õºãæ¿¿ëýõ, çàõ çýýëä ºðñºëäºõ¿éö öàëèí óðàìøóóëàë îëãîæ, íèéãìèéí àñóóäëûã íü øèéäâýðëýõ çàìààð òîãòâîðòîé àæèëëàõ íºõöºë á¿ðä¿¿ëýõ óëìààð ñàëáàðòàà õ¿íèé íººöèéí ÷àäàâõèàð òýðã¿¿ëýã÷ áàéð ñóóðèéã áýõæ¿¿ëýõ þì.


ÕÀÀÍ ÁÀÍÊÍÛ ÀæÈËÒÍÛ ÒÎÎ

2013 îíä õààí Áàíê ãàäààä äîòîîäîä èõ äýýä ñóðãóóëü òºãññºí 300 ãàðóé èðãýíèéã øèíý àæëûí áàéðààð õàíãàæ, 2013 îíû ýöñýýð íèéò 5700 îð÷èì àæèëòàíòàé ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéíà. õààí Áàíêíû ìîíãîë îðîí äàÿàð áàéðëàõ 530 ñàëáàð íýãæèéí 5700 àæèëòíû 70 ãàðóé õóâèéã 30-ààñ äîîø íàñíû çàëóóñ ýçýëäýã.

òàéëàíò îíä õ¿íèé íººöèéí ýðõ ç¿éí áàðèìò áè÷ã¿¿äèéã øèíý÷ëýí ñàéæðóóëàõûí çýðýãöýý àæëûí ã¿éöýòãýëèéã óäèðäàõ, ¿íýëýõ òîãòîëöîîã áàíêíû ñèñòåìèéí õýìæýýíä àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëýõ, àæèëòíû õóðèìòëàëûí øèíý õºòºëáºð, “õ¿íèé íººöèéí íýýëòòýé”ºäºðëºã çýðýã îëîí ÷óõàë, ¿ð ºãººæòýé ¿éë àæèëëàãààã õýðýãæ¿¿ëñýí îíöëîõ æèë áàéëàà.

ÀæÈËÒÍÛ ÕÓÐÈÌÒËÀËÛÍ ÕªÒªËÁªÐ

àæèëòíóóäûã èäýâõæ¿¿ëýõ, óðò óäààí õóãàöààíä òîãòâîðòîé, ¿ð á¿òýýëòýé àæèëëóóëàõ íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëýõ, àæèëòíûã ìºíãºí õóðèìòëàëòàé áîëîõîä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ çîðèëãîîð “àæèëòíû õóðèìòëàëûí õºòºëáºð”-èéã ñàíàà÷ëàí 2014 îíû 1-ð ñàðààñ õýðýãæ¿¿ëæ ýõýëëýý.

ÀæÈËÒÍÛ ÑÓÐÃÀËÒ, ÒÝÒÃÝËÝÃÒ ÕªÒªËÁªÐ¯¯Ä

Áàíêíû ç¿ãýýñ íèéò àæèëòíóóääàà ìýðãýæëèéí áîëîîä õóâü õ¿íèé óð ÷àäâàðàà õºãæ¿¿ëýõ, èíãýñíýýð àëáàí òóøààë äýâøèõ,

õºãæèëä ÷èãëýõ òàëààð òºðºë á¿ðèéí ñîðèëò, áîëîìæóóäûã áèé áîëãîõûã çîðüæ àæèëëàäàã. ªíãºðºã÷ 2013 îíä äîòîîäûí ñóðãàã÷ áàãø áîëîí ãàäíû ñóðãàëòûí áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòðàí íèéò 212 óäààãèéí ñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëàí äàâõàðäñàí òîîãîîð 5700 ãàðóé àæèëòíûã õàìðóóëëàà.

ò¿¿í÷ëýí àæèëòíóóäûí ñóð÷ õºãæèõ ¿éëñýä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ çîðèëãîîð íèéò 86 àæèëòàíä ìàãèñòðûí õºòºëáºðèéí áîëîí ãàäààä õýëíèé òýòãýëýã, ìºí 100 àæèëòíû õ¿¿õäýä áàêàëàâðûí ñóðãàëòûí òýòãýëýã òóñ òóñ îëãîñîí áàéíà.

ÀæÈËÒÍÛ ÍÈÉÃÌÈÉÍ ÀÑÓÓÄËÛÃ ØÈÉÄâÝÐËÝÕ ×ÈÃËÝËÝÝÐ

Áàíêíû àæèëòíóóäûí áîëîí òýäíèé ãýð á¿ëèéí íèéãìèéí àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ çîðèëãîîð àæèëòíû õºíãºëºëòòýé áîëîí ýíãèéí íºõöºë á¿õèé îðîí ñóóöíû çýýëèéã íèéò 365 àæèëòàíä îëãîñîí áàéíà.

Áàéãóóëëàãà õàìò îëíû á¿òýýìæèä àæèëòíóóäûí ýð¿¿ë ìýíä íýí ÷óõàë áèëýý. Áàíêíû ç¿ãýýñ àæèëòíóóäûíõàà ýð¿¿ë ìýíäýä áàéíãà àíõààðàë òàâüæ, òîäîðõîé õºðºíãº îðóóëàëòûã òîãòìîë õèéäýã. 2013 îíä àæèëòíóóäûí óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ¿çëýã, íºõºí ñýðãýýõ ýì÷èëãýý îíîøèëãîî, ñóâèëàëä çîðèóëàí áàãàã¿é õºðºíãº ìºíãº çàðöóóëàâ. ìºí îðîí òîîíû ýì÷ àæèëëóóëæ, àæëûí áàéðàíä íèéò äàâõàðäñàí òîîãîîð 1600 ãàðóé àæèëòàíä ÿàðàëòàé, àíõàí øàòíû, ñóâèëàõóéí ýì÷èëãýý, çºâëºãºº ºãñºí áàéíà. ò¿¿í÷ëýí õàâäàð ñóäëàëûí ¿íäýñíèé òºâòýé õàìòðàí


õàâäðûí óðüäàë ºâ÷íèéã ýðò èëð¿¿ëýõ çîðèëãîîð 30-ààñ äýýø íàñíû äàâõàðäñàí òîîãîîð íèéò 1,989 àæèëòíûã íàðèéí ìýðãýæëèéí ýì÷èéí ¿çëýã, øèíæèëãýýíä õàìðóóëëàà.

ÀæÈËÒÍÓÓÄÛÃ ÈÄÝâÕæ¯¯ËÝÕ, ÎÐÎËÖÎÎÃ ÍÝÌÝÃÄ¯¯ËÝÕ ×ÈÃËÝËÝÝÐ

Áàíêíû óäèðäëàãààñ àæèëòíóóäûí àâúÿàñûã íýýõ, õºãæ¿¿ëýõ, òýäíèé ÷ºëººò öàãèéã çºâ áîëîâñîí ºíãºð¿¿ëýõ çîðèëòûí õ¿ðýýíä “õààí Óðëàãèéí èõ íààäàì”-ûã 2013 îíû 5-ð ñàðä àíõ óäàà çîõèîí áàéãóóëñàí áà íèéò Óëààíáààòàð õîò, îðîí íóòãèéí 300 ãàðóé àæèëòàí óðëàãèéí àâüÿàñ, ÷àäâàðààðàà

ºðñºëäëºº.

ªíãºðºã÷ îíä Áàíêíû 366 àæèëòíû õºäºëìºð, õ¿÷èí ç¿òãýëèéã ¿íýëýí “Ñàíõ¿¿ áàíêíû òýðã¿¿íèé àæèëòàí” öîë òýìäýã, “ìîíãîëáàíêíû õ¿íäýò æóóõ”, “Ñàíãèéí ÿàìíû æóóõ”, “ìîíãîëáàíêíû áàÿðûí áè÷èã”-ýýð òóñ òóñ øàãíàëàà.

õààí Áàíêíààñ àæèëòíóóäûíõàà àìðàëò, ÷ºëººò öàãèéã çºâ áîëîâñîí ºíãºð¿¿ëýõýä àíõààð÷ äîòîîääîî 7 òºðëèéí ñïîðòûí óðàëäààí òýìöýýí çîõèîí áàéãóóëñàí áàéíà. ìºí áàíê õîîðîíäûí 7 òºðëèéí ñïîðòûí òýìöýýíä àìæèëòòàé îðîëöîæ, 3 òºðºëä àëò, 2 òºðºëä ìºíãº, 1 òºðºëä õ¿ðýë ìåäàëèéí ýçýí áîëñîí àìæèëòòàé 201¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥¥3 îíûã óãòëàà.


ÊÎìÏàíèéí íèéãìèéí õàðèÓÖëàãà

õààí Áàíê êîìïàíèéí íèéãìèéí õàðèóöëàãûã òóóøòàé õýðýãæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð 2007 îíä äýðãýäýý õààí Áàíê Ñàíã íýãæ áîëãîí áàéãóóëñàí áèëýý. Óëìààð õààí Áàíê Ñàíãààðàà äàìæóóëàí íèéãìèéí õàðèóöëàãàà õýðýãæ¿¿ëýí ìîíãîë óëñûí íèéãýì, ýäèéí çàñàãò áîäèòîé õóâü íýìýð îðóóëæ èðëýý.

õààí Áàíêíû ýðõýì çîðèëãîä çààñàí õ¿ì¿¿ñèéí àìüäðàëûã áîäèòîé ººð÷èëæ, íèéãìèéí ñàéí ñàéõàíä õóâü íýìýð îðóóëàõ çîðèëòûí õ¿ðýýíä èðãýä, íèéãìèéí á¿ëã¿¿ä, òºðèéí áîëîí òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòðàí ýð¿¿ë ìýíä, áîëîâñðîë, ñî¸ë óðëàã, áàéãàëü îð÷èíã õàìãààëàõ, õºãæëèéí áýðõøýýëòýé èðãýä, íèéãìèéí ýìçýã á¿ëýã, áîëîí îðîí íóòãèéí õºãæëèéã äýìæèõ çýðýã òýðã¿¿ëýõ ÷èãëýë¿¿äýýð îëîí òºñºë õºòºëáºð¿¿äèéã ñàíõ¿¿æ¿¿ëæ, õýðýãæ¿¿ëäýã.

ýäãýýð òºñºë õºòºëáºðèéí ¿ð øèìèéã îðîí äàÿàð æèãä ò¿ãýýí, ¿ð ä¿íòýé õýðýãæ¿¿ëýõýä õààí Áàíêíû 530 ñàëáàð íýãæèéí àæèëòíóóä ãàð áèå îðîëöîí, õóâü íýìðýý ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð îðóóëäàã þì. òóõàéëáàë æèë á¿ð õààí Áàíêíû àæèëòíóóä “Ñàéí ¯éëñèéí ªäºð”-èéí õ¿ðýýíä íèéãìèéí ñàéí ñàéõàíä ÷èãëýñýí àæëóóäûã ¿íäýñíèé õýìæýýíä çîõèîí áàéãóóëàí àæëûí 1-2 ºäðºº çîðèóëäàã óëàìæëàëòàé. õààí Áàíêíû àæèëòíóóä áîëîí óäèðäëàãûí äýìæëýã, îðîëöîîíû ä¿íä õààí Áàíê Ñàíãèéí ¿éë àæèëëàãàà íü óëñ îðîí äàÿàð òîãòâîðòîé ýåðýã ººð÷ëºëòèéã áèé áîëãîäîã.

2013 îíä õààí Áàíê Ñàí íèéò 20 îð÷èì òîì æèæèã òºñºë õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä 350 ãàðóé ñàÿ òºãðºãèéã çàðöóóëñàí áºãººä ¿íäýñíèé õýìæýýíä õýä õýäýí òîìîîõîí òºñºë õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëëýý.

õààí Áàíê Ñàíãààñ íèéãìèéí ñàéí ñàéõàíä áîäèò ººð÷ëºëò îðóóëàõ çîðèëãîîð õýðýãæ¿¿ëñýí çàðèì òºñºë õºòºëáºðººñ ñàëáàð òóñ á¿ðýýð äýëãýð¿¿ëýí òàéëàãíàæ áàéíà.

ÁÎËÎâÑÐÎË

æèë á¿ð áîëîâñðîëûí ñàëáàðò íèéãìèéí èäýâõ, ñóðëàãûí àìæèëòààð ìàíëàéëàã÷, àâüÿàñòàé, ñóðàõ õ¿ñýë ýðìýëçýëòýé ÅÁÑ-èéí òºãñºõ àíãèéí 100 ñóðàã÷ áîëîí èõ äýýä ñóðãóóëèéí 40 îþóòíûã Óëààíáààòàð õîò áîëîí 21 àéìãààñ øàëãàðóóëàí “õààí Áàíêíû íýðýìæèò òýòãýëýãò õºòºëáºð”-ò õàìðóóëæ, ñóðãàëòûí òºëáºðèéí òîäîðõîé õóâèéã òýòãýëýã áîëãîí îëãîäîã. 2013-2014 îíû õè÷ýýëèéí æèëä íèéò 140 îþóòàíä 70 ñàÿ òºãðºãèéí òýòãýëýã îëãîñîí áàéíà.

õààí Áàíê Ñàíãààñ îþóòàí çàëóóñûã ñóð÷ áîëîâñðîõ íºõöºëººð õàíãàõ çîðèëãîîð õýä õýäýí òºñºë õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëäýã áèëýý. òóõàéëáàë Çîðèã ñàíãààñ õýðýãæ¿¿ëäýã “Çàëóó ìàíëàéëàë”, “ìîíãîë –àìåðèê ñóðãóóëèóäûí ò¿íøëýë” çýðýã õ¿¿õýä çàëóóñûã ìàíëàéëàëä õºòëºõ òºñºë õºòºëáºð¿¿äèéã ñàíõ¿¿æ¿¿ëæ, ìýðãýæèë áîëîí õóâü õ¿í òàëààñàà ºñºæ äýâøèõ, ìàíëàéëàõ àðãà óõààíûã ýçýìøèõ ÷àäâàðûã îëãîäîã þì.

ò¿¿í÷ëýí õààí Áàíê Ñàí ØÓòèÑ-èéí “Îþóòíû ýðäìèéí ÷óóëãàí”, “ßïîí õýë äýýð õýí óðàí èëòãýõ âý” óëñûí óðàëäààí áîëîí õààèÑ–èàñ çîõèîí ÿâóóëñàí “ìåíåæìåíòèéí óëñûí IX Îëèìïèàä”-ûã òóñ òóñ èâýýí òýòãýæ, îþóòàí çàëóóñò ìýäëýã ÷àäâàðàà ¿íýë¿¿ëýí, ñóäàëãààíû àæèë õèéõ, èëòãýë òàâèõ áîëîìæèéã îëãîëîî.


ÍÈÉÃÌÈÉÍ ÕÀÐÈÓÖËÀÃÛÃ ÒÎÃÒâÎÐÒÎÉ ÁÎÄÈÒÎÉ ÕÝÐÝÃæ¯¯ËÝÃ× ÁÀÍÊ

õààí ÁàíÊ Ñàí 2007-2013 îíä 200 ãàðóé òºñºë õºòºëáºðèéã 2.2 òýðáóì òºãðºãººð ñàíõ¿¿æ¿¿ëýâ.

ÃÓÐâÀÍ æÈËÈÉÍ ÕÓÃÀÖÀÀÍÄ “ÕÀâÄÐÛÍ ÝÑÐÝÃ ¯ÍÄÝÑÍÈÉ ÀßÍ”-Û Õ¯ÐÝÝÍÄ

55.000 èðãýíèéã îíîøèëãîîíä õàìðóóëæ,

1,300 ñàéí äóðûí èäýâõòýí ñóðãàæ,

460 ñàÿ òºãðºãººð ñàíõ¿¿æ¿¿ëýâ.

3.150 ýì÷,

“ÎÍüÑÎÍ ÒÎÃËÎÎÌ-ÎþÓÍËÀÃ ÈÐÝÝÄ¯É” ÕªÒªËÁªÐ

ìîíãîëûí 80 öýöýðëýãèéí 20.000 áàãà÷óóäàä îíüñîí òîãëîîì áýëýãëýæýý.

“ªÐÕ ÃÝÐ – ÍÎÃÎÎ” ÒªÑªË

æèë á¿ð 100 ºðõèéã õàìðóóëæ, íèéò 350 ºðõ íîãîî òàðèàëàõ àðãà áàðèë, òîãòâîðòîé îðëîãîòîé áîëîâ.


ÍÈÉÃÌÈÉÍ ÕÀÐÈÓÖËÀÃÛÃ ÒÎÃÒâÎÐÒÎÉ ÁÎÄÈÒÎÉ ÕÝÐÝÃæ¯¯ËÝÃ× ÁÀÍÊ

ÍÈÉÃÌÈÉÍ ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄ

õààí Áàíê Ñàíãààñ 2013 îíä îëîí íèéòèéí ýð¿¿ë ìýíäèéã õàìãààëàõ ¿éëñýä õóâü íýìýð îðóóëàõ çîðèëãîîð õýä õýäýí àéìàã îðîí íóòàãò èðãýäýä òàâ òóõòàé, íàéðñàã îð÷èíä ýìíýëãèéí òóñëàìæ àâàõ áîëîìæèéã îëãîõîîð ýìíýëãèéí òàñàã, òàíõèìûã òîõèæóóëàõ òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëëýý. òóõàéëáàë, õºâñãºë àéìãèéí íýãäñýí ýìíýëýãò õàâäðûí êàáèíåòûã òîõèæóóëæ, õ¿ëýýí àâàõ õýñãèéã öàõèìæóóëëàà. àðõàíãàé àéìãèéí ýìíýëýãò òºðºõ òàñãèéí õ¿ëýýëãèéí òàíõèìûã èæ á¿ðýí òîõèæóóëæ, õ¿ëýýëãýí ºãºâ. ìºí Áàÿíõîíãîð àéìãèéí íýãäñýí ýìíýëýãò õàìãèéí ñ¿¿ëèéí ¿åèéí 4D ºíãºò ýõÎ àïïàðàò õóäàëäàí àâàõàä çîðèóëàí õàíäèâ ºðãºñºí çýðýã ýð¿¿ë ìýíäèéã äýìæèõ îëîí òºñºë õºòºëáºð¿¿äèéã àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëëýý.

ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàëáàðò äîðâèòîé õóâü íýìýð îðóóëæ áóé “õàâäðûí ýñðýã ¿íäýñíèé àÿí”-û ¿éë àæèëëàãàà, ¿ð ä¿íä áèä ñýòãýë õàíãàëóóí áàéäàã. Îëîí íèéòýä òàíèãäàæ, èðãýäèéí äóíä õ¿ëýýëò áîëòëîî ºðãºæñºí “õàâäðûí ýñðýã ¿íäýñíèé àÿí”-ûã 2013 îíä ìîíãîë îðîí äàÿàð 3 äàõü æèëäýý àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëëýý. õààí Áàíê Ñàí, õàâäàð Ñóäëàëûí ¯íäýñíèé òºâ, ìîíãîëûí ¯íäýñíèé Îëîí íèéòèéí ðàäèî òåëåâèçýýñ õàìòðàí õýðýãæ¿¿ëæ áóé ýíýõ¿¿ àÿíû õ¿ðýýíä ýì÷ íàðûí áàã õàâäðûí ºâ÷ëºë ºíäºðòýé 8 àéìàãò àæèëëàí ýðñäýëò á¿ëãèéí 15.000 èðãýíèéã õàâäðûí 5 òºðëèéí ¿çëýã îíîøèëãîîíä õàìðóóëæ, 78 ÿàðàëòàé õàãàëãààã ãàçàð äýýð íü õèéëýý. ò¿¿í÷ëýí îðîí íóòãèéí ýìíýëãèéí õàâäðûí îíîøèëãîî ýì÷èëãýýíèé ÷àíàðûã ñàéæðóóëàõ çîðèëãîîð 504 ýì÷ ìýðãýæèëòíèéã ñóðãàëòàíä õàìðóóëñàí áîë õààí áàíêíû 200 ãàðóé

ÕÀÀÍ ÁÀÍÊÍÛ ÍÝÐÝÌæÈÒ ÒÝÒÃÝËÝÃÒ ÕªÒªËÁªÐ

21 àéìàã 9 ä¿¿ðãèéí 2000 îþóòàíä 1 òýðáóì òºãðºãèéí òýòãýëýã îëãîæýý.

“ÇÀËÓÓ ÌÀÍËÀÉËÀË” ÕªÒªËÁªÐ

Çàëóó ìàíëàéëàã÷äûí ýãíýý 300 -ààð òýëýâ.

“ÕÀÀÍ ÁÀÍÊÍÛ ÎÉ” ÕªÒªËÁªÐ

60 ãàðóé áîëîâñðîëûí áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí

13.500 ìîä áóò òàðüæýý.


ÁÀÉÃÀËü ÎÐ×ÍÛÃ ÕÀÌÃÀÀËÀÕ ×ÈÃËÝËÝÝÐ

õààí Áàíê Ñàíãààñ íîãîîí îð÷èí áèé áîëãîõ çîðèëãîîð “õààí Áàíêíû îé” óðò õóãàöààò õºòºëáºðèéã 2007 îíîîñ ñàíàà÷ëàí õýðýãæ¿¿ëæ ýõýëñýí áèëýý. Áàéãàëü, õ¿ðýýëýí áóé îð÷íû òýíöâýðòýé áàéäëûã õàíãàõ, õàéðëàí õàìãààëàõ, öºëæèëòººñ ñýðãèéëýõ, íîãîîí îð÷èí áèé áîëãîõ öààøëààä õîòûí òîõèæèëò, öýâýð öýìöãýð áàéäëûã á¿ðä¿¿ëýõýä ìîä áóò, íîãîîí áàéãóóëàìæ èõýýõýí ÷óõàë íºëººòýé.

èéìýýñ áîëîâñðîëûí áàéãóóëëàãóóä, îðîí íóòãèéí á¿ëýã áîëîí ñàëáàð, òîîöîîíû òºâ¿¿äòýéãýý õàìòðàí æèë á¿ð ìîä áóò òàðüæ áàéãàà íü ¿ð ä¿íãýý ºãñººð áàéíà. 2013 îíä “Á¿õ íèéòýýð ìîä òàðèõ ¿íäýñíèé ºäºð”-èéí õ¿ðýýíä Óëààíáààòàð õîòûí 6 ñóðãóóëü, öýöýðëýãèéí ãàäíà òàëáàéä, ìºí îðîí íóòãèéí íèéòèéí ýçýìøëèéí öýöýðëýãò õ¿ðýýëýíä íèéò 2000 ãàðóé ìîä áóò òàðèõ àæëûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëæ, çîõèîí áàéãóóëëàà.

ÍÈÉÃÌÈÉÍ ÝÌÇÝÃ Á¯ËÃÈÉÃ ÄÝÌæÈÕ ×ÈÃËÝËÝÝÐ

õ¿í àìûí õºãæèë, íèéãìèéí õàìãààëëûí ßàìíààñ õºãæëèéí áýðõøýýëòýé èðãýäèéã íèéãýìø¿¿ëýõ, äýìæèõýä ÷èãëýñýí “Îðîëöîîã áîäèò áîëãî¸” àÿíã 2 ñàðûí õóãàöààíä õýðýãæ¿¿ëñýí áºãººä õààí Áàíê Ñàíãààñ òóñ àÿíã õýðýãæ¿¿ëýõýä äýìæèæ îðîëöëîî. õ¿¿õýä, çàëóóñûí äóíä õºãæëèéí áýðõøýýëòýé èðãýäèéí òóõàé ýåðýã îéëãîëò õàíäëàãà òºëºâø¿¿ëýõ çîðèëãîîð “Áèä õàìòäàà” ýññý áè÷ëýãèéí óðàëäààíûã ¿íäýñíèé õýìæýýíä çîõèîí áàéãóóëàõ àæëûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýâ. Çºâõºí ñàíõ¿¿æèëò õèéãýýä çîãñîõã¿é õààí Áàíêíû 530 ñàëáàð, íýãæýýð äàìæóóëàí 21 àéìàã, íèéñëýë Óëààíáààòàð õîòûí îþóòàí, ñóðàã÷äûí 1157 á¿òýýëèéã îíëàéí áîëîí ýõ ìàòåðèàëààð õ¿ëýýí àâ÷, ñîíãîí øàëãàðóóëæ, øèëäýã á¿òýýë¿¿äèéã óðàìøóóëëàà.

àæèëòóóä îëîí íèéòýä õàâäðààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ìýäýý ìýäýýëýë õ¿ðãýõ ñàéí äóðûí èäýâõòýí áýëòãýõ ñóðãàëòàíä õàìðàãäñàí áàéíà. ¯çëýãò õàìðàãäñàí èðãýäèéí 1690 íü õîðã¿é áîëîí õîðòîé õàâäàð, õàâäðûí óðüäàë ºâ÷òýé õýìýýí îíîøëîãäñîí áàéíà. ýäãýýð ºâ÷òºí¿¿äèéã îðîí íóòãèéí ýìíýëýã áîëîí õàâäàð Ñóäëàëûí ¯íäýñíèé òºâ õ¿ëýýí àâ÷, äàðààãèéí øàòëàëûí ýì÷èëãýýíä õàìðóóëæ, ýìíýëãèéí òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýæ áàéíà.

õààí Áàíêíààñ æèë á¿ð îðîí äàÿàð áàéðëàõ 530 ñàëáàðààðàà äàìæóóëàí “Ñàéí ¿éëñèéí ºäºð”–èéã çîõèîí áàéãóóëäàã óëàìæëàë òîãòîîä áàéãàà òàëààð ºìíº äóðüäñàí áèëýý. òýãâýë 2013 îíû “Ñàéí ¿éëñèéí ºäºð”-èéí õ¿ðýýíä Áàíêíû àæèëòíóóä àìüäðàëûí çàâã¿é õýâ ìàÿãòàé õ¿ì¿¿ñ áîëîõ àëü íýã áàéãóóëëàãûí õàðúÿàëàëã¿é çàõ, õóäàëäààíû òºâ¿¿äýä õóäàëäàà íàéìàà ýðõýëäýã èðãýäýä ìîíãîëä õàìãèéí ò¿ãýýìýë òîõèîëääîã çóðãààí òºðëèéí õàâäàð, ò¿¿íýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ òóõàé çºâëºãºº,ìýäýýëýë õ¿ðãýæ, ãàðûí àâëàãà òàðààí, ýð¿¿ë ìýíäýä íü ñàíàà òàâüëàà.

ÈÐÃÝÄÈÉÍ ÎÐËÎÃÛÃ ÍÝÌÝÃÄ¯¯ËÝÕ ×ÈÃËÝËÝÝÐ

ìîíãîëûí ýìýãòýé÷¿¿äèéí Ñàíãààñ Óëààíáààòàð õîòûí 23 òîîöîîíû òºâä 2005 îíîîñ ýõëýí õàíäèâûí õàéðöàã áàéðëóóëæ ýõýëñýí áºãººä õàðèëöàã÷äûí ºðãºäºã õàíäèâ æèë èðýõ òóòàì íýìýãäñýýð 2013 îíä 3 ñàÿä õ¿ðñýí áàéíà. ìîíãîëûí ýìýãòýé÷¿¿äèéí Ñàíãààñ öóãëàðñàí õàíäèâûã õîòûí çàõûí ãýð õîðîîëëûí ºðõ òîëãîéëñîí áîëîí òýðãýíöýðòýé ýìýãòýé÷¿¿äèéí á¿ëãèéã äýìæèõ çîðèëãîòîé òºñºë õºòºëáºð¿¿äýä çàðöóóëäàã þì. òºñºëä õàìðàãäñàí ýìýãòýé÷¿¿ä õàíäèâûí ìºíãºíèé òóñëàìæòàéãààð ºðõèéí ¿éëäâýðëýë ÿâóóëæ, ººðñäèéí ãàðààð ÷àìèí õèéöòýé õàíûí çóðàã î¸æ õàòãàí, ìýíä÷èëãýýíèé õóóäàñ, ýñãèé óðëàëûí á¿òýýãäýõ¿¿í õèéæ áîðëóóëàí, îðëîãîî íýìýãä¿¿ëýõ áîëîìæòîé áîëæ áàéíà.

Хаан Банк ХХК

СанхүүгийнTайлагналын Олон Улсын Стандартын дагуу Бэлтгэгдсэн Санхүүгийн Тайлангууд болон Хараат Бус Аудиторын Тайлан

2013 оны 12 дугаар сарын 31


Хараат бус аудиторын тайлан

Санхүүгийн тайлангууд

Санхүүгийн байдлын тайлан

Дэлгэрэнгүй орлогын тайлан

Өмчийн өөрчлөлтийн тайлан

Мөнгөн гүйлгээний тайлан

Санхүүгийн тайлангуудын тодруулгууд

1 Танилцуулга

2 Банкны үйл ажиллагааны орчин

3 Нягтлан бодох бүртгэлийн үндсэн бодлогууд

4 НББ-ийн Бодлогыг Хэрэгжүүлэхэд Ашиглагдсан Шийдвэрлэх Тооцоолол ба

Үнэлэлтүүд

5 Шинэ буюу өөрчлөгдсөн стандарт, тайлбаруудын хэрэгжилт

6 Нягтлан бодох бүртгэлийн шинээр батлагдсан мэдэгдлүүд

7 Мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгө

8 Монгол банкинд байршуулсан, зайлшгүй байлгах нөөц

9 Бусад банкуудад байршуулсан хөрөнгө

10 Харилцагчдад олгосон зээл ба урьдчилгаа

11 Борлуулахад бэлэн хөрөнгө оруулалтын үнэт цаас

12 Бусад компанид оруулсан хөрөнгө оруулалт

13 Богино хугацаат хөрөнгө оруулалт

14 Урт хугацааны хөрөнгө оруулалт

15 Дуусах хугацаа хүртэл эзэмших хөрөнгө оруулалтын үнэт цаас

16 Биет бус хөрөнгө

17 Үндсэн хөрөнгө

АГУУЛГА


18 Бусад хөрөнгө

19 Бусад банкуудын байршуулсан хөрөнгө

20 Харилцагчдын харилцах, хадгаламж

21 Зээлийн бусад эх үүсвэр

22 Бусад өр төлбөр

23 Хоёрдогч өглөг

24 Хувьцаат капитал

25 Хүүгийн орлого ба зардал

26 Хураамж, шимтгэлийн орлого ба зардал

27 Үйл ажиллагааны бусад орлого

28 Удирдлага ба үйл ажиллагааны зардал

29 Орлогын албан татвар

30 Санхүүгийн эрсдэлийн удирдлага

31 Капиталын удирдлага

32 Болзошгүй өр төлбөр ба үүрэг

33 Санхүүгийн хэрэглүүрийн бодит үнэ цэнэ

34 Санхүүгийн хэрэглүүрийн хэмжилтийн ангиллаарх тодруулга

35 Холбоотой талуудын ажил үйлчилгээ

36 Тайлант хугацааны дараах үйл явдлууд


Дэлгэрэнгүй орлогын тайлан

Мянган төгрөгөөр Тодруулга 2013 2012

Хүүгийн орлого 25 433,655,402 282,966,904Хүүгийн зардал 25 (239,527,959) (132,993,879)

Хүүгийн цэвэр орлого 194,127,443 149,973,025Зээлийн үнэ цэнэ бууралтын ( зардал)/буцаалт 10 (13,697,402) 1,144,910

Зээлийн үнэ цэнэ бууралтын зардлын дараах хүүгийн цэвэр орлого 180,430,041 151,117,935

Хураамж, шимтгэлийн орлого 26 23,807,634 17,521,858Хураамж, шимтгэлийн зардал 26 (2,172,456) (1,516,023)Гадаад валютын арилжааны ашиг,цэвэр дүнгээр 19,813,741 18,047,696Үүсмэл санхүүгийн хэрэглүүрийн алдагдал,цэвэр дүнгээр (20,701,521) (303,954)Валютын ханшийн өөрчлөлтийн алдагдал, цэвэр дүнгээр 26,099,318 (726,591)Зах зээлийн хүүгээс доогуур хүүтэй депозитын анхны хүлээн зөвшөөрөлтийн ашиг 19,4 4,871,385 -

Бусад хөрөнгийн үнэ цэнэ бууралтын сангийн (өсөлт)/бууралт 18 39,985 (606,245)Үйл ажиллагааны бусад орлого 27 6,870,148 1,207,640Удирдлагын ба үйл ажиллагааны бусад зардал 28 (116,856,939) (97,130,107)

Татварын өмнөх ашиг 122,201,336 87,612,209Орлогын албан татварын зардал 29 (25,462,710) (16,117,272)

Тайлант жилийн ашиг 96,738,626 71,494,937

Бусад дэлгэрэнгүй орлогоБарилгын дахин үнэлгээ 17 7,076,351 -

Тайлант жилийн нийт бусад дэлгэрэнгүй орлого 7,076,351 -

Тайлант жилийн нийт дэлгэрэнгүй орлого 103,814,977 71,494,937


Өмчийн өөрчлөлтийн тайлан

Мянган төгрөгөөрТод-руул-

га

Хувьцаат

капитал

Нэмэгдэж төлөгдсөн

капитал

Халаасны хувьцаа

Дахин үнэлгээний

нэмэгдэл

Хувьцаанд суурилсан

төлбөр

Хуримт-лагдсан

ашиг

Нийт эзэмшигчдийн өмч

2012 оны 01 дүгээр сарын 01-ний үлдэгдэл

24 12,994,012 13,866,079 - 15,164,056 121,096 146,393,637 188,538,880

Тухайн жилийн ашиг - - - - - 71,494,937 71,494,937

2012оны нийт дэлгэрэнгүй орлого - - - - - 71,494,937 71,494,937

Хэрэгжсэн дахин үнэлгээний нөөц - - - (477,966) - 477,966 -

Хувьцаанд суурилсан эрхийн бичгийн төлбөр

24 204,000 274,844 - - (121,096) - 357,748

Буцаан худалдан авсан өөрийн хувьцаа

- - (28,613,934) - - - (28,613,934)

2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний үлдэгдэл

13,198,012 14,140,923 (28,613,934) 14,686,090 - 218,366,540 231,777,631

2013 оны 01 дүгээр сарын 01-ний үлдэгдэл

13,198,012 14,140,923 (28,613,934) 14,686,090 - 218,366,540 231,777,631

Тухайн жилийн ашиг - - - - - 96,738,626 96,738,626

Бусад дэлгэрэнгүй орлого 17 - - - 7,076,351 - - 7,076,351

Тухайн жилийн нийт дэлгэрэнгүй орлого

- - - 7,076,351 - 96,738,626 103,814,977

Хэрэгжсэн дахин үнэлгээний нөөц - - - (551,142) - 551,142 -

Хувьцаат капиталын өсөлт 24 19,797,018 - - - - (19,797,018) -

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний үлдэгдэл

32,995,030 14,140,923 (28,613,934) 21,211,299 - 295,859,290 335,592,608




Үйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээТатварын өмнөх ашиг 122,201,336 87,612,209

Тохируулгууд: -Харилцагчдад олгосон зээл, урьдчилгааны үнэ цэнийн бууралт 10 13,697,352 (1,144,910)Элэгдэл, хорогдол 28 10,578,940 7,974,852Үндсэн хөрөнгө борлуулсны (ашиг)/ алдагдал (323,053) 40,445Үүсмэл санхүүгийн хэрэглүүрийн бодит үнэ цэнийг ашиг 18 (4,068,300) -Зах зээлийн хүүгээс доогуур хүүтэй депозитын анхны хүлээн зөвшөөрөлтийн ашиг 19 (4,871,385) -

Хувьцаагаар сайшаагдах эрхийн өнөөгийн үнэ цэнийн хямдруулалтын буцаалт - 73,140

Хувьцаагаар сайшаагдах эрх - 220,006

Ажилтнуудад олгосон зах зээлийн хүүгээс доогуур хүүтэй хөнгөлөлттэй зээлээс үүссэн урамшуулал 28 2,091,500 1,645,973

Гадаад валютын ханшийн өөрчлөлтийн цэвэр (ашиг)/алдагдал (26,099,317) 726,591

Данснаас хассан үндсэн хөрөнгө 208,568 133,380Бусад хөрөнгийн нөөц 18 (39,985) 606,245Бусад нөөц 2,000,000 -Хүүгийн орлого 25 (433,655,402) (282,966,904)Хүүгийн зардал 25 239,527,959 132,993,879

Үйл ажиллагааны хөрөнгө, өр төлбөрийн өөрчлөлтийн өмнөх үйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээ (78,751,787) (52,085,094)

Монголбанкинд байршуулсан, зайлшгүй байлгах нөөцийн цэвэр өсөлт (115,048,850) (36,637,381)

Бусад банкуудад байршуулсан хөрөнгийн цэвэр өсөлт (42,057,204) (4,565,285)

Харилцагчдад олгосон зээл, урьдчилгааны цэвэр өсөлт (802,723,330) (337,420,518)

Бусад санхүүгийн хөрөнгийн цэвэрөсөлт (1,942,262) (759,536)

Бусад санхүүгийн бус хөрөнгийн цэвэр (өсөлт)/бууралт (1,125,973) 1,042,804

Бусад банкуудын байршуулсан хөрөнгийн цэвэр өсөлт 428,883,940 58,894,321

Харилцагчдын харилцах, хадгаламжийн цэвэр өсөлт 588,261,469 246,529,698

Бусад санхүүгийн өр төлбөрийн цэвэр (өсөлт)/бууралт (3,378,023) 4,816,370

Бусад санхүүгийн бус өр төлбөрийн цэвэр өсөлт 2,249,693 2,038,629

Татварын өмнө үйл ажиллагаанд зарцуулсан цэвэр мөнгө (25,632,327) (118,145,992)

Хувьцаагаар сайшаагдах эрхийн төлбөр - (226,771)

Төлсөн орлогын албан татвар (23,657,713) (19,019,751)

Хүлээн авсан хүү 417,742,720 278,712,644

Төлсөн хүү (215,717,770) (121,222,296)

Үйл ажиллагаанаас орсон цэвэр мөнгө 152,734,910 20,097,834




Хөрөнгө оруулалтын мөнгөн гүйлгээ -

Үндсэн хөрөнгийн худалдан авалт 17 (29,040,882) (17,908,750)

Үндсэн хөрөнгө борлуулсны орлого 787,837 583,004

Биет бус хөрөнгийн худалдан авалт 16 (5,885,455) (2,698,871)

Богино хугацааны хөрөнгө оруулалтын худалдан авалт (134,041,128) (178,377,811)

Богино хугацааны хөрөнгө оруулалт борлуулсны орлого 162,077,400 125,305,290

Урт хугацааны хөрөнгө оруулалтын худалдан авалт (180,224,383) -

Урт хугацааны хөрөнгө оруулалт борлуулсны орлого 14,000,000 24,434,000

Хөрөнгө оруулалтад ( зарцуулсан) / орсон цэвэр мөнгө (172,326,611) (48,663,138)

Санхүүгийн үйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээ

Зээлийн бусад эх үүсвэрээс орсон орлого 828,815,408 158,116,380

Зээлийн бусад эх үүсвэрийн эргэн төлөлт (137,167,492) (46,011,412)

Хоёрдогч өглөгөөс орсон орлого 17,107,200 44,658,880

Хоёрдогч өглөгийн эргэн төлөлт (3,001,500) -

Өөрийн хувьцааны эргүүлэн худалдан авалт - (22,891,147)

Хувьцаанд суурилсан эрхийн бичгийн төлбөр - 357,748

Санхүүгийн үйл ажиллагаанд ( зарцуулсан) / орсон мөнгөн гүйлгээ 705,753,616 134,230,449

Мөнгө, түүнтэй адилтгах хөрөнгөнд валютын ханшийн өөрчлөлтийн үзүүлсэн нөлөө 53,073,854 (494,139)

Мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгий цэвэр өсөлт 739,235,769 105,171,006

Мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгийн эхний үлдэгдэл 7 646,628,388 541,457,382

Мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгийн эцсийн үлдэгдэл 7 1,385,864,157 646,628,388

Бэлэн мөнгө болон түүнтэй адилтгах хөрөнгө шаарддаггүй МИК-ийн хэлцлүүдийг Мөнгөн гүйлгээний

тайланд багтаагаагүй бөгөөд энэ талаар Толилуулга 4-өөс үзнэ үү.


Санхүүгийн тайлангуудын тодруулгууд 2013 оны 12 дугаар сарын 31

1. Танилцуулга

Хаан Банк ХХК (“Банк”)-ийн 2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр дуусгавар болсон жилийн санхүүгийн

тайлангууд нь Санхүүгийн тайлагналын олон улсын стандартууд (“СТОУС”)-ын дагуу бэлтгэгдсэн болно.

Банк нь Монгол Улсад бүртгэгдсэн, мөн тус улсад албан ёсны хаягтай юм. Банк нь хязгаарлагдмал

хариуцлагатай компани бөгөөд Монгол Улсын хууль, эрх зүйн дагуу үүсгэн байгуулагдсан. 2012, 2013 оны

12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар Банкийг шууд хянадаг, эцсийн шатны толгой компани Савада

Холдинг ХХК (“Толгой” эсвэл “толгой компани”)нь Япон Улсад бүртгэлтэй, мөн тус улсад албан ёсны

хаягтай, Токиогийн хөрөнгийн бирж дээр бүртгэлтэй.

Банкны хувь эзэмшигчдийн талаарх мэдээллийг Тодруулга 24-өөс үзнэ үү.

Үндсэн үйл ажиллагаа. Банк нь Монголбанкнаас (“МБ”) олгосон 2 тоот банкны тусгай зөвшөөрлийн дагуу

2006 оны 11 дүгээр сарын 22-ний өдрөөс хойш үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Банкнь Монгол Улсын

нутаг дэвсгэр дээр арилжааны болон иргэдийн банкны үйл ажиллагааг эрхлэх болон санхүүгийн үйлчилгээг

үзүүлэх үндсэн үйл ажиллагаатай.

Банк нь 2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар өөрийн төв банкыг оруулан Монгол Улсад 33

салбартай (2012.12.31: 32 салбартай), мөн хугацаа буюу 2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар

530 тооцооны төвүүд (2012.12.31: 469 тооцооны төв)-тэйгээр үйл ажиллагаагаа явуулсан.

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар банкны ажилтны тоо 4,534 (2012.12.31: 4,321) байсан.

Албан ёсны хаяг, компанийн байршил. Банкны бүртгэгдсэн албан хаяг нь Монгол Улс, Улаанбаатар хот-

14250, Сөүлийн гудамж 25, шуудангийн хайрцаг-192 байна.

Тайлагналын мөнгөн тэмдэгт. Эдгээр санхүүгийн тайлангуудыг өөрөөр заагаагүй тохиолдолд Монгол

төгрөгөөр тайлагнасан болно.

2. Банкны үйл ажиллагааны орчин

Монгол Улсын эдийн засаг нь инфляцийн болон хүүгийн өндөр түвшин зэрэг хөгжиж буй зах зээлийн олон

шинж чанарыг агуулж байна. 2010, 2011 онуудад тогтмол өсөлттэй байсан дотоодын эдийн засагт 2012 болон

2013 онд дэлхийн зах зээл дээрх түүхий эдийн үнийн уналт болон БНХАУ-ын эдийн засгийн удаашрал, 2012

онд Гадаадын хөрөнгө оруулалтын тухай хуульд орсон нэмэлт өөрчлөлтөөс үүдэн гадны хөрөнгө оруулалт

буурсан зэрэгтэй уялдан бага зэрэг буурах хандлага илэрч байна.

2013 оны 10 сарын 03-нд Улсын Их Хурал Хөрөнгө оруулалтын тухай хууль болон Хөрөнгө оруулалтын

хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийг баталсан ба эдгээр хууль нь 2013 оны 11 сарын 01-нээс

дагаж мөрдөгдсөн. Энэ хууль батлагдсанаар Гадаадын хөрөнгө оруулалтын тухай хууль болон Стратегийн

ач холбогдолтой салбарт үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгжид гадаадын хөрөнгө оруулалтыг

зохицуулах тухай хууль тус тус хүчингүй болсон. Хөрөнгө оруулалтын хуулийн зорилго нь Монгол дахь

хөрөнгө оруулагчдын хууль ёсны эрх, ашиг сонирхлыг хамгаалах, хөрөнгө оруулалтын хууль эрх зүйн

баталгааг гаргах, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих, татварын орчныг тогтворжуулах, төрийн байгууллагын эрх

хэмжээ болон хөрөнгө оруулагчдын эрх, үүргийг тодорхойлох болон хөрөнгө оруулалттай холбоотой бусад

харилцааг зохицуулахад оршино.

Монгол Улсын татварын болон бусад хууль тогтоомжууд нь өөр хоорондоо зөрүүтэйгээр тайлбарлагдах,

ойр ойрхон өөрчлөгдөх хандлагатай байдаг (Тодруулга 32). Монголын эдийн засгийн ирээдүйн хөгжил нь



2. Банкны үйл ажиллагааны орчин (үргэлжлэл)

дэлхийн зах зээл дээр түүхий эдийн үнийн цаашдын өсөлт болон БНХАУ-ын эрэлт хэрэгцээ, мөн Засгийн

газраас эдийн засаг, санхүү, мөнгөний бодлогын чиглэлээр хэрэгжүүлэх арга хэмжээнүүдийн үр өгөөж

болоод татвар, эрх зүй, улс төрийн өөрчлөлт, хөгжилтэй хамааралтай юм.

Гадаад орнуудын эдийн засагт нүүрлэж буй хямралууд, хөрөнгийн зах зээлийн тогтворгүй байдал болон бусад

эрсдлүүд нь Монголын зах зээлд сөргөөр нөлөөлөх магадлалтай юм. Удирдлага нь үнэ цэнийн бууралтын санг

тодорхойлохдоо тайлангийн үеийн эцэс дэх эдийн засгийн байдал болон ирээдүйн төлвийг авч үздэг.

Харилцагчдад олгосон зээл болон бусад санхүүгийн хөрөнгийн үнэ цэнийн бууралтын санг нягтлан бодох

бүртгэлийн холбогдох стандартуудын шаардлагын дагуу “учирсан алдагдлын” загварыг ашиглан тодорхойлдог.

Уг стандартууд нь өмнөх үед болсон үйл явдлаас үүссэн авлагын үнэ цэнийн бууралтын санг хүлээн зөвшөөрөхийг

шаардаж, ирээдүйн үйл явдлаас үүсч болзошгүй үнэ цэнийн бууралт хэдий өндөр магадлалтай байгаа ч хүлээн

зөвшөөрөхийг хориглодог.

Удирдлага нь Монголын эдийн засагт нөлөө үзүүлж болох ирээдүйн бүх үйл явдлыг урьдчилан харах боломжгүй

бөгөөд улмаар тэдгээр нь Банкны ирээдүйн санхүүгийн байдалд хэрхэн нөлөөлж болохыг таамаглах бололцоогүй

билээ. Хэдий тийм боловч удирдлага нь Банкны бизнесийн тогтвортой хөгжлийг дэмжихэд шаардагдах бүхий

л арга хэмжээг авч хэрэгжүүлж байгаа гэдэгт итгэлтэй байна.

3. Нягтлан бодох бүртгэлийн үндсэн бодлогууд

Тайлан бэлтгэх үндэслэл. Эдгээр санхүүгийн тайлангууд нь Санхүүгийн тайлагналын олон улсын стандартууд

(“СТОУС”)-ын дагуу, санхүүгийн хэрэглүүрүүдийг анх бодит үнэ цэнээр нь хүлээн зөвшөөрөх, мөн

борлуулахад бэлэн санхүүгийн хөрөнгийг дахин үнэлэн бүртгэхээс бусад тохиолдолд түүхэн өртгөөр бүртгэх

тогтсон зарчмыг баримтлан бэлтгэгдсэн. Эдгээр санхүүгийн тайлангуудыг бэлтгэхэд ашигласан нягтлан

бодох бүртгэлийн үндсэн бодлогуудыг дор толилуулав. Өөрөөр заагаагүй тус бодлогуудыг толилуулж буй

бүх тайлант үе бүрт тууштай хэрэгжүүлсэн болно (Тодруулга 5-аас үзнэ үү).

Хараат компаниуд. Хэрэв Банк аль нэг компанид (шууд эсвэл шууд бус замаар) мэдэгдэхүйц нөлөө үзүүлдэг

боловч түүний хяналтын эрхийг эзэмшдэггүй, ерөнхийдөө 20-иос 50 хувийн саналын эрхтэй хувь эзэмшдэг

тохиолдолд тухайн компани нь хараат компани юм. Хараат компанид оруулсан хөрөнгө оруулалтыг нягтлан

бодох бүртгэлийн өөрийн хөрөнгийн аргаар бүртгэдэг бөгөөд анх өртгөөр хүлээн зөвшөөрдөг. Хараат

компани дахь хөрөнгө оруулалтын дансны үнэд түүнийг худалдан авах үед тодорхойлсон гүүдвилээс аливаа

хуримтлагдсан үнэ цэнийн бууралтын гарзыг хасч бүртгэдэг. Хараат компаниас хүлээн авсан ногдол ашгийг

холбогдох хөрөнгө оруулалтын дансны үнээс хасч тооцно. Хараат компанийн цэвэр хөрөнгө дэх Банкны хувь

оролцоонд худалдан авалтаас хойш гарсан аливаа өөрчлөлтүүдийг дараах байдлаар бүртгэдэг: (i) хараат

компанийн ашиг, алдагдлаас Банкинд ногдох хувийг тайлант жилийн нэгтгэсэн ашиг, алдагдлын хэсэгт

хараат компанийн үр дүн дэх хувь хэмээн, (ii) бусад дэлгэрэнгүй орлогоос Банкинд ногдох хувийг бусад

дэлгэрэнгүй орлогын хэсэгт бүртгэж тусад нь толилуулах, (iii) хараат компанийн цэвэр хөрөнгийн дансны

үнээс Банкинд ногдох хувьд орсон бусад бүх өөрчлөлтүүдийг ашиг, алдагдлын хэсэгт хараат компанийн үр

дүн дэх хувьд оруулан бүртгэх. Гэхдээ хараат компанийн алдагдлын Банкинд ногдох хувь нь Банкны хараат

компани дах хувь оролцооны (аливаа баталгаажаагүй бусад авлагыг оролцуулсан) дүнтэй тэнцэх буюу тус

дүнгээс давах тохиолдолд Банк цаашид нэмж алдагдал бүртгэхгүй, харин хараат компанийн өмнөөс төлбөр

гүйцэтгэсэн эсвэл үүрэг хүлээсэн тохиолдолд бүртгэлдээ тусгана.

Банк болон түүний хараат компанийн хооронд хийгдсэн ажил гүйлгээнээс үүссэн хэрэгжээгүй олз нь

нэгтгэлийн үед хараат компани дах Банкны хувь оролцооны хэмжээнээс хэтрэхгүй дүнгээр устгагдах бөгөөд


хэрэгжээгүй гарз нь шилжүүлсэн хөрөнгийн үнэ цэнэ буурсны нотолгоо илэрснээс бусад тохиолдолд мөн

устгагдана.

Санхүүгийн хэрэглүүрүүд – үндсэн нэр томъёо. Санхүүгийн хэрэглүүрүүдийн ангиллаас хамааран тэдгээрийг

дор тайлбарласны дагуу бодит үнэ цэнэ эсвэл хорогдуулсан өртгөөр бүртгэлд тусгадаг.

Бодит үнэ цэнэ нь зах зээлд оролцогчдын хооронд хөрөнгө худалдах эсвэл өр төлбөр барагдуулах гүйлгээг

хэмжилтийн огноогоор зохион байгуулалттай явуулахад авах бэлэн үнэ юм. Бодит үнэ цэнийн хамгийн

тод жишээ бол идэвхтэй зах зээл дээрх үнэ юм. Идэвхтэй зах зээл гэдэг нь хөрөнгө болон өр төлбөрийн

хэлцлүүд нь үнийн мэдээллээр тогтмол хангахуйц түвшинд явагддаг зах зээлийг хэлнэ.

Идэвхтэй зах зээлд арилжаалагдаж буй санхүүгийн хэрэглүүрийн бодит үнэ цэнийг хэмжихдээ тухайн

хөрөнгө болон өр төлбөрийн заасан үнэ болон тухайн байгууллагын эзэмшиж буй хэмжээний үр дүнгээр

тооцдог. Үүнийг зах зээлийн ердийн өдөр тутмын арилжааны хэмжээ нь эзэмшиж буй дүнгийн түвшинд

хүрэхгүй бөгөөд позицийг нэг арилжаагаар зарах захиалга өгсөнөөр заасан үнэнд нөлөөлөх нөхцөл үүсгэсэн

байлаа ч үүнийг ашиглах боломжтой.

Идэвхтэй зах зээлд арилжаалагддаггүй санхүүгийн үүсмэл хэрэглүүр болон бусад санхүүгийн хөрөнгө, өр

төлбөрийн багцыг хэмжихдээ бүлэг санхүүгийн хөрөнгө болон санхүүгийн өр төлбөрийн бодит үнэ цэнийг

ашиглана. Ингэхдээ тодорхойлох өдрийн байдлаар зах зээлд оролцогч нарын хооронд тухайлсан эрсдэлийн

дүнгийн хувьд цэвэр урт позицийг (өөрөөр хэлбэл хөрөнгө) зарахад хүлээн авах үнэ эсвэл цэвэр богино

позицийг (өөрөөр хэлбэл хөрөнгө) шилжүүлэхэд төлөх үнэнд суурилна. Энэ нь давтагдах байдлаар бодит

үнэ цэнээр бүртгэгдсэн хөрөнгийн хувьд хамааралтай ба Банк (a) Санхүүгийн хөрөнгө эсвэл санхүүгийн өр

төлбөрийг зах зээлийн тодорхой эрсдэлийн хувьд эсхүл байгууллагын баримтжуулсан эрсдэлийн удирдлага

болон хөрөнгө оруулалтын стратегийн дагуу тодорхой талын зээлийн эрсдлэлийн хувьд удирддаг бол

(б) Хөрөнгө болон өр төлбөрийн мэдээллийг гол удирдлагад мэдээллэдэг бол (в) тухайн байгууллагын

зах зээлийн тодорхой эрсдэл (эсвэл эрсдүүд)-д өртөх байдал, санхүүгийн хөрөнгө болон санхүүгийн өр

төлбөртэй холбоотой гарах зах зээлийн тодорхой эрсдлүүд нь үндсэндээ ижил бол тус хамааралтай байна.

Гадаад зах зээлийн мэдээлэл авах боломжгүй тохиолдолд санхүүгийн тодорхой хэрэглүүрийн бодит үнэ

цэнийг тооцохдоо хямдруулсан мөнгөн урсгалын загвар, сүүлийн үеийн ойролцоо хэлцэлд ашигласан

загвар болон хөрөнгө оруулсан талын санхүүгийн тайлан мэдээ зэрэг үнэлгээний аргачлалыг ашиглана.

Бодит үнэ цэнийг бодит үнэ цэнийн ангилал тус бүрт тодорхойлох ба эдгээр түвшин нь (i) Ижил төрлийн

хөрөнгө болон өр төлбөрийн идэвхтэй зах зээл дэх зарласан (тохируулаагүй) үнийг ашиглан 1-р түвшинд

тодорхойлно (ii) Хөрөнгө болон өр төлбөрийн хувьд боломжит өгөгдлыг ашиглан шууд (үнэ) болон шууд

бусаар (үнээс гаралтай) бодит үнэ цэнийг тодорхойлох аргачлалыг 2-р түвшинд хэрэгжүүлнэ (iii) 3-р

түвшинд зах зээлийн ашиглаж болох өгөгдөлд тулгуурлахгүйгээр (ашиглагдахгүй өгөгдөл) бодит үнэ цэнийг

тодорхойлно. Тайлант хугацааны эцэст бодит үнэ цэнийн түвшин хооронд шилжүүлэг явагдсан гэж үзсэн ба

дэлгэрэнгүйг Тодруулга 33-с үзнэ үү.

Гүйлгээний зардлууд нь санхүүгийн хэрэглүүрүүдийг худалдан авах, шинээр гаргах эсвэл борлуулахтай шууд

холбоотой нэмэлт зардлууд юм. Нэмэлт зардал нь гүйлгээг хийгээгүй тохиолдолд үүсэхгүй байх зардал юм.

Гүйлгээний зардалд агент (борлуулагч агентын үүрэг гүйцэтгэж буй ажиллагсад), зөвлөх, брокер, дилерүүдэд

төлсөн хураамж шимтгэл, зохицуулах агентлаг болон хөрөнгийн биржийн ногдуулсан хураамж төлбөрүүд,

мөн шилжүүлэлтэнд ногдуулсан татвар хураамжууд хамаарна. Гүйлгээний зардалд өрийн хямдруулалт буюу

нэмэгдэл, санхүүгийн зардлууд, дотоодын удирдлагын буюу хадгалалтын зардлууд орохгүй.

Хорогдуулсан өртөг нь санхүүгийн хэрэглүүрүүдийг анх хүлээн зөвшөөрсөн дүнгээс аливаа үндсэн дүнгийн

эргэн төлөлтийг хасаж, хуримтлагдсан хүүг нэмж, санхүүгийн хөрөнгийн хувьд үнэ цэнийн бууралттай

холбоотой аливаа хасагдуулгыг хассан дүн юм. Хуримтлагдсан хүүд анх хүлээн зөвшөөрөх үед хойшлогдсон

гүйлгээний зардал, мөн үнийн аливаа нэмэгдэл буюу хөнгөлөлтийн дүнгийн үр ашигт хүүгийн аргаар тооцсон



3. Нягтлан бодох бүртгэлийн үндсэн бодлогууд (үргэлжлэл)

хорогдуулалт орно. Хуримтлагдсан хүүгийн орлого, хуримтлагдсан хүүгийн зардал, мөн хуримтлагдсан

купон болон үнийн хорогдуулсан нэмэгдэл буюу хөнгөлөлтийг (мөн аливаа хойшлогдсон шимтгэлийн хамт)

тусад нь толилуулаагүй ба тэдгээрийг санхүүгийн байдлын тайлан дахь тэнцэлд хамаарах хэсэгт бүртгэлийн

үнээр тусгасан болно.

Үр ашигт хүүгийн арга нь хүүгийн орлого эсвэл хүүгийн зардлыг хамаарах хугацааны туршид дансны үнээс

тооцогдох хүүгийн хувийг тогтмол байлгахаар (үр ашигт хүүгийн хувь) хуваарилах арга юм. Үр ашигт хүүгийн

хувь нь ирээдүйд орж ирэхээр тооцоолсон мөнгөн орлого, гарах зарлагыг (ирээдүйн зээлийн алдагдлыг үл

харгалзан) санхүүгийн хэрэглүүрийн хүлээгдэж буй хугацааны эсвэл зохистой бол түүнээс богино хугацааны

туршид хямдруулж санхүүгийн хэрэглүүрүүдийн бүртгэлийн цэвэр дүнг гаргаж авах хүүгийн хувь болно. Үр

ашигт хүүгийн хувь нь хувьсах хүүтэй хэрэглүүрийн мөнгөн урсгалыг хүүг өөрчлөх дараагийн мөч хүртэл

хямдруулах боловч хэрэглүүрт тусгагдсан хөвөх хүү дээр нэмэгдэх зээлийн хүүгийн зөрүүг илэрхийлсэн

нэмэгдэл буюу хөнгөлөлтийг, мөн зах зээлийн түвшинд тохируулагддаггүй бусад хувьсах хүчин зүйлсэд

үл хамаарна. Тийм нэмэгдэл, хөнгөлөлтийг хэрэглүүрийн хүлээгдэж буй нийт хугацаагаар хорогдуулна.

Өнөөгийн үнэ цэнийн тооцоололд гэрээний талуудын хооронд өгч авалцах бүх хураамжийг оруулах бөгөөд

тэдгээр нь үр ашигт хүүгийн бүрэлдэхүүн хэсэг болно.

Санхүүгийн хэрэглүүрүүдийг анх хүлээн зөвшөөрөх. Үүсмэл санхүүгийн хэрэглүүрүүд нь анх бодит үнэ цэнээр

бүртгэгдэнэ. Бүх санхүүгийн хэрэглүүрүүд нь анх бодит үнэ цэнэ дээр гүйлгээний зардал нэмсэн дүнгээр

бүртгэгддэг. Анх бүртгэх бодит үнэ цэнэ нь гүйлгээ хийгдсэн үнээр хамгийн баталгаатайгаар нотлогдоно.

Анх бүртгэх үед үүсэх олз эсвэл гарз нь бодит үнэ цэнэ болон гүйлгээний үнийн хооронд зөрүү гарсан

тохиолдолд л бүртгэгдэх бөгөөд үүнийг зөвхөн ижил төрлийн хэрэглүүрийг сүүлийн үед арилжсан талаарх

зах зээлийн нээлттэй мэдээллээр баталгаажуулсан эсвэл зөвхөн нээлттэй зах зээлээс авсан мэдээлэл дээр

үндэслэж хийсэн үнэлгээний аргачлалаар тооцсон тохиолдлуудад бүртгэдэг.

Зохицуулалт эсвэл зах зээлийн жишгээр тогтоогдсон (“хэвийн” худалдаа болон худалдан авалт) тодорхой

хугацаанд багтаан нийлүүлэх шаардлагтай санхүүгийн хөрөнгийн бүхий л худалдаа болон худалдан

авалтыгарилжаа хийсэн өдөр буюу Банк тухайн санхүүгийн хөрөнгийг нийлүүлэх үүрэг хүлээсэн үед бүртгэнэ.

Бусад бүх худалдан авалтыг Банк санхүүгийн хэрэгслүүрийн гэрээний тал болсон үед хүлээн зөвшөөрнө.

Санхүүгийн хөрөнгийг бүртгэлээс хасах. Банк санхүүгийн хөрөнгийг дараах тохиолдолд бүртгэлээс хасдаг:

(а) хөрөнгийн төлбөрийг авсан эсвэл хөрөнгөтэй холбоотой мөнгөн урсгалыг хүлээн авах эрх дуусгавар

болсон, (б) хөрөнгөтэй холбоотой мөнгөн урсгалыг хүлээн авах эрхээ Банк бусдад шилжүүлэн өгсөн эсвэл

хүлээн зөвшөөрөгдсөн дамжуулан өгөх хэлцэлд оролцож (1) хөрөнгийг эзэмшихтэй холбоотой бүхий л эрсдэл

болон өгөөжийг үндсэнд нь өөрөөсөө шилжүүлсэн, эсвэл (2) хөрөнгийг эзэмшихтэй холбоотой бүхий л эрсдэл

болон өгөөжийг үндсэнд нь өөрөөсөө шилжүүлээгүй ч, мөн өөртөө авч үлдээгүй буюу хяналтын эрхийг хадгалж

үлдээгүй тохиолдолд.Хяналтын эрхийг хадгалж үлдэнэ гэдэг нь нөгөө тал хөрөнгийн борлуулалтанд нэмэлт

хязгаарлалт хийлгүйгээр холбоогүй гуравдагч этгээдэд бүхэлд нь худалдах боломжгүй тохиолдлыг хэлнэ.

Мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгө. Мөнгө, түүнтэй адилтгах хөрөнгөд тодорхой хэмжээний мөнгө рүү

түргэн хөрвөх боломжтой, үнэ цэнээ алдах эрсдэл багатай зүйлс хамаарна. Мөнгө ба түүнтэй адилтгах

хөрөнгөд Төв Банкинд (Монголбанкинд) байршуулсан, зайлшгүй байлгах нөөцөөс бусад хадгаламжууд,

Монгол банк ба Засгийн газрын үнэт цаас, мөн бусад банкуудад 3-аас доош сарын анхны хугацаатай

байршуулсан бүх мөнгөн хөрөнгө орно. Ашиглалтанд нь анх гурван сараас дээш хугацаагаар хязгаарлалт

хийсэн эх үүсвэрийг мөнгө ба түүнтэй адитгах хөрөнгөд оруулахгүй. Мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгийг

хорогдуулсан өртгөөр бүртгэнэ.

Мөнгөн гүйлгээний тайланд тусгасан төлбөрт Банкны шилжүүлсэн бэлэн мөнгө болон түүнтэй адилтгах

хөрөнгө орох ба үүнд банкны харилцагч талуудын банкинд байршуулсан харилцах дансанд оруулсан болон



гаргасан үндсэн зээл болон хүүгийн орлого, зарлага зэргийг багтаасан. Учир нь харилцагчдад олгосон зээл

нь харилцагчийн хувьд бэлэн мөнгө болон түүнтэй адилтгах хөрөнгийг төлөөлөх учир ийнхүү оруулсан.

Төв Банкинд байршуулсан, зайлшгүй байлгах нөөцийн үлдэгдэл. Монголбанкинд байршуулсан, зайлшгүй

байлгах нөөцийн үлдэгдлийг хорогдуулсан өртгөөр бүртгэх бөгөөд Банкны өдөр тутмын үйл ажиллагааг

санхүүжүүлэхэд ашиглах боломжгүй, зайлшгүй байлгах нөөцийн хүүгүй хадгаламж тул үүнийг мөнгөн

гүйлгээний тайлан дах мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгөд оруулахгүй.

Бусад банкуудад байршуулсан хөрөнгө. Бусад банкуудад байршуулсан хөрөнгийг Банк харилцагч банк руу

арилжааны бус зорилгоор мөнгө шилжүүлснээр хөрөнгийн зах зээл дээр бүртгэгдээгүй, дериватив бус,

тодорхой буюу тодорхойлох боломжтой хугацаанд эргүүлэн төлөгдөх авлага үүсэх үед хүлээн зөвшөөрнө.

Бусад банкуудад байршуулсан хөрөнгийг хорогдуулсан өртгөөр бүртгэнэ.

Урт болон богино хугацаат хөрөнгө оруулалт. Урт болон богино хугацаат хөрөнгө оруулалт нь Засгийн

Газрын бонд ба Сангийн яамнаас гаргасан үнэт цаас болон Монголбанкнаас гаргасан үнэт цаас бөгөөд

Банк санхүүгийн хэрэгсэл гаргагчаас хөрөнгийн зах зээл дээр бүртгэгдээгүй, дериватив бус, тодорхой буюу

тодорхойлох боломжтой хугацаанд эргүүлэн төлөгдөх авлагыг худалдан авах буюу үүсгэх зорилгоор мөнгө

шилжүүлсэн үед, мөн уг авлагаа арилжих зорилгогүй тохиолдолд хүлээн зөвшөөрнө. Засгийн Газрын бонд,

Сангийн яамнаас гаргасан үнэт цаас болон Монголбанкны үнэт цаасыг хорогдуулсан өртгөөр бүртгэнэ.

Борлуулахад бэлэн хөрөнгө оруулалтын үнэт цаас.Энэ ангилалд Банк нь хөрвөх чадвар хэрэгтэй болсон үед

болон хүү, ханш, хөрөнгийн үнэ өөрчлөгдөхөд зарах зориулалтаар тодорхойгүй хугацаагаар эзэмшиж буй

хөрөнгө оруулалтын үнэт цаасыг багтаана.

Борлуулахад бэлэн хөрөнгө оруулалтын үнэт цаасыг бодит үнээр бүртгэдэг. Борлуулахад бэлэн өрийн үнэт

цаасыг үр ашигт хүүгийн аргаар тооцож жилийн ашиг, алдагдалд хүлээн зөвшөөрдөг.

Борлуулахад бэлэн өөрийн хөрөнгийн хэрэглүүрийн ногдол ашгийг төлбөр хүлээн авах Банкны эрх үүсч,

ногдол ашиг авах нь тодорхой болсон үед ашиг, алдагдалд хүлээн зөвшөөрнө. Бодит үнэ цэнийн өөрчлөлтийн

бусад хэсгийг тухайн хөрөнгө оруулалт эргүүлэн хүлээн зөвшөөрөгдөх эсвэл үнэ цэнийн бууралтад орох

хүртэл бусад дэлгэрэнгүй орлогод хүлээн зөвшөөрөх ба энэ үед нийт ашиг, алдагдал нь бусад дэлгэрэнгүй

орлогоос жилийн ашиг, алдагдалд шилжин ангилагдана. Борлуулахад бэлэн хөрөнгө оруулалтын үнэт цаасыг

анх хүлээн зөвшөөрсний дараа тохиолдсон нэг болон хэд хэдэн үйл явдлын (“алдагдлын тохиолдол”) үр

дүнд алдагдал үүсэх үед үнэ цэнийн бууралтын алдагдлыг жилийн ашиг, алдагдалд хүлээн зөвшөөрнө.

Өөрийн хөрөнгийн үнэт цаас өөрийн үнээс доогуур түвшинд бодит үнэ нь үргэлжлэн буурах нь тухайн үнэт

цаас үнэ цэнийн бууралтад орсны илэрхийлэл юм. Худалдаж авахад гарсан зардал болон одоогийн бодит

үнийн зөрүүгээс ашиг, алдагдалд өмнө нь хүлээн зөвшөөрөгдсөн тухайн хөрөнгийн үнэ цэнийн бууралтын

алдагдлыг хассанаар тооцоологддог үнэ цэнийн бууралтын нийт алдагдал нь бусад дэлгэрэнгүй орлогоос

жилийн ашиг, алдагдалд хүлээн зөвшөөрөгдөнө. Өөрийн хөрөнгийн хэрэглүүрийн үнэ цэнийн бууралтын

алдагдлыг буцаахгүй ба цаашид гарсан аливаа ашгийг бусад дэлгэрэнгүй орлогод хүлээн зөвшөөрнө.

Хэрэв дараа дараагийн хугацаан дахь борлуулахад бэлэн ангилалд багтсан өрийн хэрэглүүрийн бодит үнэ

өсч, энэхүү өсөлт нь ашиг, алдагдалд үнэ цэнийн бууралтын алдагдлыг хүлээн зөвшөөрснөөс хойшхи үйл

явдалтай холбоотой бол жилийн ашиг алдагдлаас үнэ цэнийн бууралтын алдагдлыг буцаана.

Хугацааны эцэс хүртэл эзэмших хөрөнгө оруулалтын үнэт цаас.Энэ ангилалд тогтсон эсвэл тодорхой төлбөр

болон тогтсон дуусах хугацаатай, Банк нь хугацаа дуусах хүртэл эзэмших эрмэлзэл, боломжтой үүсмэл бус

санхүүгийн хэрэглүүрүүд багтана. Хэрэв үнэт цаас гаргагчийг хугацаанаас нь өмнө эргэн төлөлт хийх эсвэл

хөрөнгө оруулалтыг буцаан авахыг Банк шаардах эрхтэй ба хөрөнгийг хугацаа дуусах хүртэл нь эзэмших

зорилгыг өөрчлөх боломжтой бол хөрөнгө оруулалтыг дуусах хугацаа хүртэл эзэмших хөрөнгө оруулалт

ангилалд багтаахгүй. Дуусах хугацаа хүртэл эзэмших хөрөнгө оруулалтыг анх хүлээн зөвшөөрөх үед нь

Удирдлага ангилдаг ба тухайн ангиллын зохистой эсэхийг тайлант хугацааны эцэс бүрт дахин үнэлдэг.

Дуусах хугацаа хүртэл эзэмших үнэт цаасыг хорогдуулсан өртгөөр бүртгэдэг.




Харилцагчдад олгосон зээл ба урьдчилгаа. Харилцагчдад олгосон зээл ба урьдчилгааг Банк харилцагчдаасаа

хөрөнгийн зах зээл дээр бүртгэгдээгүй, дериватив бус, тодорхой буюу тодорхойлох боломжтой хугацаанд

эргүүлэн төлөгдөх авлагыг худалдан авах буюу үүсгэх зорилгоор мөнгө шилжүүлсэн үед, мөн уг авлагаа

арилжих зорилгогүй тохиолдолд хүлээн зөвшөөрнө. Харилцагчдад олгосон зээл ба урьдчилгааг хорогдуулсан

өртгөөр бүртгэнэ.

Худалдах эргэн худалдан авах хэлцлүүд ба үнэт цаасны зээлжилт. Худалдах эргүүлэн худалдан авах хэлцэл

(“репо хэлцэл”) нь зээлдэгчийн эргэн төлөлтийг үр дүнтэйгээр хангах бөгөөд ийм хэлцлүүдийг баталгаа

бүхий санхүүгийн гүйлгээ гэж үздэг. Репо хэлцлээр худалдсан үнэт цаасыг бүртгэлээс хасдаггүй. Үнэт цаасны

санхүүгийн байдлын тайлан дахь ангиллыг ерөнхийдөө өөрчилдөггүй боловч үнэт цаасаа шилжүүлж буй тал

гэрээний дагуу эсвэл тогтсон хэвшлийн дагуу үнэт цаасыг зарах эсвэл барьцаанд өгөх эрхтэй тохиолдолд

үнэт цаасыг эргэн худалдан авах авлага гэж ангилна. Холбогдох өглөгийг санхүүгийн байдлын тайланд

“репо хэлцлүүд” гэж тусад нь толилуулдаг бөгөөд дансны дүнг хорогдуулсан өртгөөр тусгадаг.

Эргүүлэн худалдах хэлцлийн дагуу худалдан авсан үнэт цаас (“урвуу репо хэлцэл”) нь зээлдэгчээс банкинд

эргэн төлөлтийг үр дүнтэйгээр хангах бөгөөд бусад банкнаас авах авлага буюу харилцагчдаас авах зээл ба

урьдчилгааны аль тохиромжтойгоор нь бүртгэнэ. Худалдах болон дахин худалдан авах үнийн зөрүүгээр

хүүгийн орлого хүлээн зөвшөөрөх ба репо хэлцлийн хугацааны турш үр ашигт хүүний аргаар хуримтлуулна.

Хорогдуулсан өртгөөр хүлээн зөвшөөрөх санхүүгийн хөрөнгийн үнэ цэнийн бууралт. Санхүүгийн хөрөнгийг

анх бүртгэснээс хойш тохиосон нэг буюу олон үйл явдлын (“гарз учруулсан үйл явдлууд”) үр дүнд үүссэн

бөгөөд санхүүгийн дан ганц эсвэл бүлэг хөрөнгөөс ирээдүйд хүлээгдэж буй мөнгөн урсгалын хэмжээ

болон цаг хугацаанд нөлөө үзүүлэх үнэ цэнийн алдагдлыг тухайн нөлөөг баталгаатай тооцох боломжтой

тохиолдолд тайлант жилийн орлого, зарлагад бүртгэнэ. Хэрэв Банк нь дан ганцаар үнэлсэн санхүүгийн

хөрөнгийн хувьд үнэ цэнэ буурсаныг илэрхийлэх бодит нотолгоо байхгүй гэж тодорхойлсон бол тухайн

санхүүгийн хөрөнгийг ижил төрлийн зээлийн эрсдлийн шинж чанартай санхүүгийн хөрөнгийн бүлэгт

багтаан уг бүлгийн үнэ цэнийн бууралтыг хамтатган үнэлдэг. Банкны санхүүгийн хөрөнгийн үнэ цэнэ буурсан

эсэхийг тодорхойлохдоо авч үздэг үндсэн хүчин зүйлс нь тэдгээрийн хугацаа хэтрэлтийн байдал, мөн аливаа

холбогдох барьцаа хөрөнгийг борлуулах бололцоо юм.

Үнэ цэнийн алдагдал үүссэн эсэхийг илэрхийлэх бодит нотолгоог тодорхойлоход дараах бусад үндсэн

шалгууруудыг мөн авч үздэг:

- хуваарьт төлбөрүүдийн аль нэг нь хугацаа хэтэрсэн бөгөөд хугацаа хэтрэлт нь төлбөр тооцооны

системээс үүссэн сааталтай хамааралгүй;

- зээлдэгч санхүүгийн мэдэгдэхүйц хүндрэлд орсон нь Банкны олж авсан санхүүгийн мэдээллээр

баталгаажсан;

- зээлдэгч дампуурлаа зарлах буюу санхүүгийн бүтцийн өөрчлөлт хийхээр төлөвлөж байгаа;

- улсын буюу орон нутгийн эдийн засгийн нөхцөл байдал зээлдэгчид нөлөөлөхүйцээр өөрчлөгдсөнөөс

түүний төлбөр төлөлтийн байдал муудсан; эсвэл

- зах зээлийн нөхцөл байдал муудсанаас барьцаа хөрөнгийн үнэ цэнэ мэдэгдэхүйц хэмжээгээр буурсан.

Үнэ цэнийн бууралтыг хамтатган үнэлэх зорилгоор санхүүгийн хөрөнгүүдийг зээлийн эрсдлийншинж чанарт

үндэслэж, ижилсүүлэн бүлгүүдэд хуваарилдаг. Тэдгээр шинж чанарууд нь өглөгтэй талууд бүх өр төлбөрөө

гэрээний нөхцлийн дагуу эргэн төлөх чадварыг илэрхийлдэг тул тухайн бүлгийн ирээдүйн мөнгөн урсгалыг

тооцоолоход ач холбогдолтой юм.

Бүлэг санхүүгийн хөрөнгийн үнэ цэнийн бууралтыг хамтатган үнэлж буй тохиолдолд тэдгээрийн ирээдүйн

мөнгөн урсгалыг гэрээгээр заасан мөнгөн урсгал, мөн өмнөх үеийн хугацаа хэтрэлт болон төлбөр нөхөн



төлөгдсөн түүхийн талаарх удирдлагын туршлага дээр үндэслэн тооцоолдог. Өнөө үеийн мэдээллийн үндсэн

дээр өмнөх үеийн туршлагаа баяжуулж өмнөх үед нөлөө үзүүлээгүй шинэ нөхцөл байдлын нөлөөг оруулж

өнөө үед арилсан өмнөх үеийн нөхцөл байдлын нөлөөг арилгадаг.

Хэрэв хорогдуулсан өртгөөр бүртгэгддэг санхүүгийн хөрөнгийн үнэ цэнэ буурсан бөгөөд түүний нөхцлийг

өөрчлөн тохиролцсон эсвэл нөхцлүүдийг зээлдэгч эсвэл үнэт цаас гаргагчийн санхүүгийн байдал муудсанаас

өөрчилсөн тохиолдолд үнэ цэнийн бууралтыг нөхцөл өөрчлөгдөхийн өмнөх үр ашигт хүүг ашиглан тооцно.

Үнэ цэнийн алдагдлыг үргэлж нөөцийн сангийн дансанд бүртгэж хөрөнгийн дансны үнийг хүлээгдэж буй

мөнгөн урсгалын (зээлийн хэрэгжээгүй ирээдүйн алдагдлыг оруулаагүй дүнгээр) анхны үр ашигт хүүгээр

тооцсон өнөөгийн үнэ цэнэ хүртэл бууруулж бүртгэнэ.

Барьцаат хөрөнгөөр баталгаажсан санхүүгийн хөрөнгийн ирээдүйд хүлээгдэж буй мөнгөн урсгалын

өнөөгийн өртгийг барьцаа хөрөнгийг хураан авах нь магадлалтай эсэхээс үл хамааран түүнийг хураан авч

борлуулснаас олох орлого болон зардлын зөрүүн дээр үндэслэн тооцно.

Хэрэв үнэ цэнийн алдагдал дараах үеүдэд буурсан бөгөөд уг бууралтыг хүлээн зөвшөөрснөөс хойш тохиосон

бодит үйл явдалтай холбох боломжтой бол өмнө нь хүлээн зөвшөөрсөн үнэ цэнийн алдагдлыг үнэ цэнэ

бууралтын сангийн дансанд залруулан бичих замаар тухайн жилийн орлого, зарлагад бүртгэнэ.

Эргэн төлөгдөх боломжгүй болсон хөрөнгийг хасагдуулахдаа хөрөнгийг нөхөн төлүүлэхэд шаардлагатай

бүхий л арга хэмжээг авсан бөгөөд алдагдлын хэмжээ тодорхой болсон үед холбогдох алдагдлын сангийн

дансанд бүртгэн хасагдуулна. Өмнө нь хасагдуулсан хөрөнгийн дүн дараа нь нөхөн төлөгдсөн тохиолдолд

нөхөн төлөгдсөн дүнг тухайн жилийн орлого, зарлагад бүртгэж алдагдлын сангийн дансыг бууруулна.

Банк нь СТОУС-ын дагуу үнэ цэнийн бууралтын үнэлгээг улирал бүр хийдэг. Зээлийн үнэ цэнийн бууралтад

дараах зүйлсийг голчлон авч үзнэ; зээлийн үндсэн төлбөр болон хүүний төлөлт 90-с дээш хоногоор хэтэрсэн,

зээлдэгч талын мөнгөн урсгалд гарсан мэдэгдэхүйц хүндрэл, зээлийн чанарын үнэлгээний бууралт эсвэл

анхны гэрээний үндсэн нөхцлүүдийн зөрчил Үнэ цэнийн бууралтын санг дангаар нь (тусгайлсан) эсвэл

бүлгээр үнэлж болно. Тусгайлсан үнэлгээнд дангаараа өндөр дүнтэй болон үнэ цэнийн бууралтын үзүүлэлт

бүхий зээлийг авч үзнэ. Үнэ цэнэ бууралтын бүлгийн үнэлгээнд дангаараа өндөр дүнгүй болон үнэ цэнэ

бууралтын бодит нотолгоогүй өндөр дүн бүхий зээлийг авч үзнэ.

Банк нь дангаараа өндөр дүнтэй зээл болон урьдчилгаа бүрт тусгайлан сан байгуулна. Үнэ цэнийн бууралтын

сангийн хэмжээг тодорхойлоход зээлдэгчийн бизнес төлөвлөгөөний тогтвортой байдал, санхүүгийн хүндрэл

гарахад үйл ажиллагаагаа сайжруулах чадвар, дампуурсан тохиолдолд төлөвлөснөө хүлээн авах болон

ногдол ашгийн төлбөр, гаднаас авах санхүүгийн дэмжлэгийн боломж, барьцаа хөрөнгийн борлуулах үнэ

болон мөнгөн урсгалын хүлээгдэж буй цаг хугацаа гэх мэтийг авч үзнэ. Үнэ цэнийн бууралтын алдагдлыг

төлөвлөөгүй нөхцөл байдлын улмаас илүү нарийн авч үзэхээс гадна тайлант хугацаа бүрээр үнэлнэ.

Дангаараа өндөр дүнгүй зээлүүд болон дангаараа өндөр дүнтэй боловч дангаараа үнэ цэнэ буурсан гэх бодит

нотолгоо гараагүй зээл болон урьдчилгаанд бүлгээр нь сан байгуулна. Багц тус бүрт тайлант үед байгуулсан

сангийн хэмжээг удирдлагын зүгээс хяналт тавина. Тусгайлан үнэлэхэд үнэ цэнэ бууралтын бодит нотолгоо

илрээгүй боловч бүлгээр үнэлэхэд гарсан үнэ цэнийн бууралтыг багцын үнэ цэнийн бууралтаар тооцно.

Үнэ цэнийн бууралтын алдагдалд дараах зүйлсийг авч үзнэ: багцад гарч байсан түүхэн алдагдал, эдийн

засгийнөнөөгийн байдал, алдагдал тохиох болон үнэ цэнийн бууралтыг нь тусгайлан авч үзэх шаардлагатай

хэмээн үзэх хүртэлх хугацааны хожимдол болон үнэ цэнийн бууралтад орсны дараах эргэн төлөлт гэх зэрэг.

Хураагдсан барьцаа хөрөнгө. Хураагдсан барьцаа хөрөнгө гэдэг нь хугацаа хэтэрсэн зээлийн үүргийг

хангуулахаар хурааж авсан санхүүгийн болон санхүүгийн бус хөрөнгийг хэлнэ. Хөрөнгийг эхлээд бодит

үнээр тооцох бөгөөд үүнд төнөг төхөөрөмж, барилга, бусад санхүүгийн хөрөнгө, шинж чанар бахураан авах

Банкны сонирхлоос хамааран хөрөнгө оруулалтын хөрөнгө эсвэл бараа материал болдог санхүүгийн бус




хөрөнгө зэрэг багтах ба эдгээр төрлийн хөрөнгөтэй холбоотой нягтлан бодох бүртгэлийн бодлого журмын

дагуу хэмжин, бүртгэнэ. (Тодруулга 18).

Нөхцөл өөрчлөгдсөн зээлүүд. Банк барьцаа хөрөнгийг хураан авахаасаа илүү аль болох зээлийн нөхцлийг

өөрчлөх арга замыг хайдаг. Энэ нь төлбөр хийх хугацааг сунгах, шинэ зээлийн нөхцөл тохиролцох зэрэг

замаар хийгддэг. Нөхцлүүдийг дахин хэлэлцэн тохиролцсоны дараа тухайн зээлийг хугацаа хэтэрсэнд

ангилдаггүй. Удирдлага нөхцөл өөрчлөгдсөн зээлүүдийг үргэлж эргэн шалгаж, бүх шалгуурууд биелэгдсэн

эсэх, ирээдүйд орж ирэх төлбөрүүд төлөгдөх магадлалтай эсэхийг авч үздэг. Эдгээр зээлүүдийг мөн цаашид

ч тэдгээрийн анхны үр ашигт хүүг ашиглан дан ганцаар нь эсвэл хамтатгасан үнэлгээгээр нь үнэ цэнийн

бууралтын хувьд шинжилдэг.

Зээлтэй холбоотой хүлээсэн үүргүүд. Банк аккредитив болон санхүүгийн баталгаа зэрэг зээлтэй холбоотой

үүрэг хүлээх хэлцэлд оролцдог. Санхүүгийн баталгаа нь гуравдагч этгээдэд хүлээсэн үүргээ харилцагч

биелүүлж чадаагүй тохиолдолд Банк харилцагчийн өмнөөс төлбөр гүйцэтгэхээр буцалтгүй нөхцлөөр олгосон

баталгаа бөгөөд зээлтэй адил зээлийн эрсдэл агуулдаг. Санхүүгийн баталгаа болон зээл олгох үүрэг нь анх

бодит үнэ цэнээрээ хүлээн зөвшөөрөгддөг бөгөөд энэ үнэ цэнэ нь хэвийн үед хүлээн авсан хураамжийн

дүнгээр нотлогддог. Уг дүнг хүлээсэн үүргийн хүчинтэй байх хугацааны туршид шулуун шугамын аргаар

хорогдуулан бүртгэдэг. Энэ арга нь Банк зээл олгох үүрэг хүлээж уг үүргийнхээ дагуу тодорхой зээлийн

хэлцэлд оролцох нь магадлалтай бөгөөд уг зээлээ олгосны дараа богино хугацаанд бусдад шилжүүлэх

төлөвлөгөөгүй тохиолдолд үйлчлэхгүй. Энэ тохиолдолд зээлийн үүргийн хураамжийг хойшлуулж олгосон

зээлийн анхны хүлээн зөвшөөрөх дүнд оруулан тооцно.Тайлант үе бүрийн эцэст үүргүүдийг (i) анх хүлээн

зөвшөөрсөн тухайн өдрөөрх хорогдуулаагүй дүнгийн үлдэгдэл, (ii) үүргийг тухайн өдөр барагдуулахад

шаардагдах зардлын хамгийн баталгаатайгаар тооцоолсон дүнгийн аль ихээр бүртгэнэ. Хураамжуудыг

үүргийн үлдэгдэл дүнтэй холбоотойгоор тогтмол давтамжтай тооцдог тохиолдолд тэдгээрийг үүргийн

үйлчлэх хугацааны туршид пропорциональ хэмжээгээр орлогод хүлээн зөвшөөрдөг.

Дериватив санхүүгийн хэрэглүүр. Дериватив санхүүгийн хэрэглүүрт гадаад валютын форвард хэлцлийг

голдуу оруулна. Дериватив санхүүгийн хэрэглүүр нь орлого, зарлагад бодит үнэ цэнэ бүхий санхүүгийн

хөрөнгийг төлөөлдөг. Бүх дериватив санхүүгийн хэрэглүүрүүд бодит үнэ цэнэ нь эерэг бол хөрөнгөөр, сөрөг

тохиолдолд өр төлбөрөөр бүртгэнэ. Бодит үнийн өөрчлөлтийг тухайн жилийн орлого, зардалд тусгадаг

(Деривативын ашгаас алдагдлыг хассан дүнгээр). Банк эрсдлээс хамгаалалтын нягтлан бодох бүртгэл

хөтөлдөггүй. 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний болон 2011 оны 12 дугаар сарын 31-ний байдлаар банкинд

материаллаг дериватив санхүүгийн хэрэглүүр байхгүй байна.

Үйл ажиллагааны түрээс. Банк нь түрээсийн гэрээнд түрээслэгчээр оролцож, өмчлөлийн ихэнх эрсдэл болон

урамшуулал нь түрээслүүлэгчээс Банкинд шилжин ирээгүй тохиолдолд түрээсийн нийт төлбөрийг түрээсийн

хугацааны туршид шулуун шугамын аргыг ашиглан хуваарилж тухайн тайлант жилүүдийн орлого, зарлагад

(түрээсийн зардлаар) бүртгэнэ.

Хэрэв хөрөнгийг үйл ажиллагааны түрээсээр түрээслүүлсэн тохиолдолд түрээсийн авлагыг түрээсийн

хугацааны туршид шулуун шугамын аргаар хуваарилан түрээсийн орлогоор бүртгэнэ.

Байшин барилга болон үндсэн хөрөнгө. Барилгыг дор дурьдсанчлан дахин үнэлэгдсэн өртгөөс хуримтлагдсан

элэгдлийг, мөн шаардлагатай бол үнэ цэнэ бууралтын зардлыг хассан дүнгээр тусгадаг.

Банкны эзэмшиж буй барилгыг анх өртгөөр нь бүртгэнэ. Үл хөдлөх хөрөнгийн дансны үнэ нь бодит үнээс

материаллаг зөрүүтэй эсэхийг тайлант хугацаа бүрийн эцэст дахин үнэлнэ. Дахин үнэлгээнээс нэмэгдсэн

дансны үнээр бусад дэлгэрэнгүй орлогыг кредитлэн, өөрийн хөрөнгийн дахин үнэлгээний нэмэгдлийг

нэмэгдүүлнэ. Ижил хөрөнгийн өмнө үүссэн нэмэгдлийг хааж буй дахин үнэлгээний бууралтыг бусад

дэлгэрэнгүй орлогод хүлээн зөвшөөрч, өөрийн хөрөнгөд өмнө хүлээн зөвшөөрсөн дахин үнэлгээний



нэмэгдлийг бууруулна; Бусад бүх бууралтыг тухайн жилийн орлого зарлагад хүлээн зөвшөөрнө. Хөрөнгийг

данснаас хасахад гарсан нэмэгдэл буюу хөрөнгийг Банк ашиглаж буй тохиолдолд өөрийн хөрөнгөд орсон

барилга тоног төхөөрөмжийн дахин үнэлгээний нөөцийг хуримтлагдсан алдагдал буюу хуримтлагдсан ашиг

руу шууд хаана; сүүлийн тохиолдолд бодит зөрүүгийн хэрэгжсэн өсөлт нь хөрөнгийн дахин үнэлсэн дансны

үнээс бодсон элэгдэл болон хөрөнгийн анхны өртгөөс бодсон элэгдлийн зөрүүтэй тэнцэнэ.

Банкны эзэмшиж буй тоног төхөөрөмжийг үнэ цэнэ бууралтын алдагдал болон элэгдлийг хассан дүнгээр

бүртгэнэ.

Бага хэмжээний засварын өртгийг гарсан даруйд нь зарлагадна. Барилгын томоохон хэсэг эсвэл бүрэлдэхүүн

хэсгийг шинэчлэхтэй холбоотой гарсан зардлыг капиталжуулж, сольсон хэсгийг ашиглалтаас хасна.

Үндсэн хөрөнгийн үнэ цэнэ буурсан шинж тэмдэг илэрсэн эсэхийг удирдлага тайлант үе бүрийн эцэст

үнэлдэг. Тийм шинж тэмдэг илэрсэн тохиолдолд удирдлага хөрөнгийн бодит үнэ цэнээс борлуулах өртгийг

хассан дүн болон түүний ашиглалтын үнэ цэнийн аль ихээр нь нөхөн сэргээгдэх өртгийг тооцож, дансны

үнийг нөхөн сэргээгдэх өртөг хүртэл бууруулан гарзыг тухайн жилийн орлого , зарлагад бүртгэдэг (байшин

барилгын хувьд өмчийн өмнөх дахин үнэлгээний нэмэгдлийг давах хэмжээгээр).

Хөрөнгийн ашиглалтын үнэ цэнэ, бодит үнэ цэнэ эсвэл борлуулах зардлын тооцоололд өөрчлөлт орсон бол

өмнөх жилүүдэд хүлээн зөвшөөрсөн үнэ цэнийн бууралтын гарзыг шаардлагатай бол залруулан бүртгэнэ.

Борлуулсны олз, гарзыг тодорхойлохдоо борлуулалтаас олсон орлогыг бүртгэлийн дүнтэй харьцуулж тооцох

бөгөөд олз, гарзыг тухайн жилийн орлого, зарлагад бүртгэнэ (үйл ажиллагааны бусад орлого, зардал

хэсэгт).

Элэгдэл. Дуусаагүй барилгыг элэгдүүлдэггүй. Үндсэн хөрөнгийн бусад зүйлүүдийн элэгдлийг тэдгээрийн

өртгийг доорх хүлээгдэж буй ашиглах хугацааны туршид шулуун шугамын аргыг ашиглан үлдэх өртөг хүртэл

нь бууруулан хуваарилж тооцно:

Ашиглах хугацаа, жилээр

Байгууламж 30-60 жил

Тавилга, оффис тоног төхөөрөмж ба тээврийн хэрэгсэл 10 жил

Компьютер ба техникийн тоног төхөөрөмж 3-5 жил

Үлдэх өртөг гэдэг нь тухайн хөрөнгийн ашиглалтын хугацаа дуусах үед хөрөнгийг зарж борлуулах дүнгээс

түүнтэй холбоотой гарах зардлыг хассан дүнг урьдчилан тооцоолсон дүн юм. Хөрөнгийн үлдэгдэл өртөг,

ашиглагдах хугацааг тайлант үе бүрийн эцэст дахин үнэлж шаардлагатай гэж үзвэл тохируулга хийнэ.

Биет бус хөрөнгө. Гүүдвилээс бусад Банкны биет бус хөрөнгө нь ашиглах тодорхой хугацаатай бөгөөд

үндсэндээ капиталжуулсан компьютерийн программ хангамжийн лицензүүд юм.

Худалдан авсан компьютерийн программ хангамжийн лицензүүдийг тэдгээрийг худалдан авч ашиглахад

бэлэн болгоход гарсан зардлын үндсэн дээр бүртгэдэг.

Биет бус хөрөнгүүдийг тэдгээрийн ашиглагдах хугацааны туршид шулуун шугамын аргаар хорогдуулна:

Ашиглах хугацаа, жилээр

Компьютерийн программ хангамж (банкны үндсэн программ) 3-5 жил

Хэрэв үнэ цэнэ нь буурсан бол биет бус хөрөнгийн дансны үнийг хөрөнгийн ашиглалтын өртөг болон түүний

бодит үнэ цэнээс борлуулах зардлыг хассан дүнгийн аль их дүн хүртэл бууруулна.

Бусад банкнаас байршуулсан хөрөнгө. Бусад банкнаас байршуулсан хөрөнгийг харилцагч банк Банк руу мөнгө

буюу бусад төрлийн хөрөнгө шилжүүлсэн үед хүлээн зөвшөөрнө. Дериватив бус өр төлбөрийг хорогдуулсан




өртгөөр бүртгэдэг. Хэрэв Банк өөрийн гаргасан өрийн хэрэгслийг эргүүлэн худалдаж авах тохиолдолд холбогдох

өр төлбөрийг санхүүгийн байдлын тайлангаас хасч дансны үнэ болон тухайн өрийг худалдан авахад төлсөн

төлбөрийн дүнгийн зөрүүг өрийг хасагдуулахад үүссэн олз эсвэл гарзад оруулан бүртгэнэ.

Засгийн газрын хөнгөлөлтүүд.Монголбанк (Засгийн газрын зуучлагчийн үүргээр оролцож буй)-наас зах

зээлээс доогуур хүүгээр авсан зээлийн үр ашгийг засгийн газрын хөнгөлөлтөд тооцно. Энэхүү төрлийн зээлийг

зах зээлийн хүүг ашиглан хорогдуулсан өртгөөр хэмжих ба зээлийн бусад эх үүсвэрт хүлээн зөвшөөрнө. Зах

зээлийн хүүгээс доогуур хүүний үр ашгийг (өөрөөр хэлбэл, зээлийг анх хүлээн зөвшөөрөхөд гарах ашиг)

НББОУС 39-ийн дагуу тодорхойлсон зээлийн анхны дансны үнэ болон хүлээн авсан төлбөрийнзөрүүгээр

хэмждэг ба засгийн газрын хөнгөлөлтийн орлогоор хүлээн зөвшөөрдөг. Мөн зээлийн хугацаанд хойшлуулдаг

байна. Хөнгөлөлтийн холбогдох орлогыг зээлийн хугацааны турш үр ашигт хүүгийн аргаар ашиг алдагдалд

системтэйгээр хүлээн зөвшөөрдөг.Хөнгөлөлтийн орлогыг хүүний зардалтай харьцуулж бүртгэдэг.

Харилцагчдын харилцах, хадгаламж. Харилцагчдын харилцах, хадгаламжууд нь хувь хүмүүс, улсын болон

хувийн эзэмшлийн аж ахуйн нэгж, байгууллагад төлөх дериватив бус өр төлбөр бөгөөд хорогдуулсан

өртгөөр бүртгэгддэг.

Зээлээр авсан бусад эх үүсвэр. Зээлээр авсан бусад эх үүсвэрт олон улсын санхүүгийн байгууллагууд, Монгол

Улсын Засгийн Газар, төрийн байгууллагуудаас авсан зээл болон гаргасан өрийн бичгүүд багтана. Эдгээр

санхүүгийн өр төлбөрүүдийг үр ашигт хүүгийн аргаар хорогдуулсан өртгөөр бүртгэдэг.

Хоёрдогч өглөг. Хоёрдогч өглөгийг үр ашигт хүүгийн аргаар хорогдуулсан өртгөөр бүртгэдэг.

Хоёрдогч өглөг нь хугацааны эцэст энгийн хувьцаанд хөрвөх боломжтой бөгөөд хөрвүүлэх үед үнийг

талууд харилцан тохиролцоно. Ийнхүү энгийн хувьцаанд хөрвүүлэхийн тулд Банкны хувьцаа эзэмшигчдийн

гуравны хоёроор хүлээн зөвшөөрүүлнэ.

Орлогын албан татвар. Орлогын албан татварыг тайлант үеийн эцэст бүхэлдээ буюу үндсэндээ батлагдсан

хууль тогтоомжийн дагуу санхүүгийн тайлангуудад хүлээн зөвшөөрнө. Орлогын албан татварын зардал нь

тухайн жилийн болон хойшлогдсон татвараас бүрдэх бөгөөд уг зардлуудтай холбоотой ажил гүйлгээ нь

тухайн буюу өөр тайлант хугацаанд бусад дэлгэрэнгүй орлогод эсвэл өмчид шууд бүртгэгдсэнээс бусад

тохиолдолд тухайн жилийн орлого, зарлагад хүлээн зөвшөөрөгдөнө.

Тайлант хугацааны татвар нь тухайн болон өмнөх хугацаанд үүссэн татвар ногдуулах ашиг, алдагдалтай

холбоотой татварын байгууллагад төлөх эсвэл түүнээс нөхөн авах дүн болно. Санхүүгийн тайланг холбогдох

татварын албанд тушаахаас өмнө баталж амжаагүй тохиолдолд татвар ногдуулах ашиг, алдагдлыг урьдчилан

тооцно. Орлогын албан татвараас бусад татваруудыг үйл ажиллагааны зардалд бүртгэдэг.

Хойшлогдсон татварыг Балансын өглөгийн аргыг ашиглан дараа тайлант хугацаанд шилжүүлэн тооцох

татварын алдагдал дээр мөн санхүүгийн тайлангийн өдрийн байдлаарх хөрөнгө, өр төлбөрийн татварын

суурь болон санхүүгийн тайлан дах бүртгэлийн дүнгийн хооронд үүсэх түр зөрүүн дээр үндэслэж тооцдог.

Хойшлогдсон татвар нь бизнесийн нэгдлээс өөр гүйлгээний явцад анх хүлээн зөвшөөрсөн бөгөөд тухайн

үедээ бүртгэлийн ашиг болон татвар ногдох ашигт нөлөө үзүүлэхгүй хөрөнгө, өр төлбөрөөс үүсэх түр

зөрүүнүүдэд хүлээн зөвшөөрдөггүй. Хойшлогдсон татварыг хөрөнгө ашиглагдах эсвэл өглөг төлөгдөх тайлант

хугацаанд ашиглагдах, санхүүгийн тайлангийн өдрийн байдлаар батлагдсан буюу үндсэндээ батлагдсан

байгаа хууль тогтоомжоор тогтоосон татварын хувь хэмжээгээр эсвэл дараа тайлант хугацаанд шилжүүлэн

ашиглагдах татварын алдагдлаар тооцдог. Банк хойшлогдсон татварын хөрөнгө болон өглөгийг хооронд

нь хааж бүртгэдэг. Хойшлогдсон татварын өглөг нь татвар ногдуулах бүхий л түр зөрүүнд, хойшлогдсон

татварынхөрөнгийг татвараас хасагдах бүхий л түр зөрүүнд, мөн ашиглагдаагүй татварын алдагдал, татварын

хөнгөлөлтөнд тэдгээрийг ирээдүйн татвар ногдуулах ашигт татвараас хасагдах түр зөрүү, ашиглагдаагүй

татварын алдагдал болон хөнгөлөлтийг хасагдуулан ашиглах магадлалтай



Татварын тодорхой бус байр суурь. Банкны татварын тодорхой бус байр суурийг удирдлага тайлант

үеийн эцэс бүрт дахин үнэлдэг. Банкны орлогын татварын байр суурийг татварын байгууллага хүлээн

зөвшөөрөхгүй байж болохоос үүдэн нэмэлт татвар ногдуулах нь ногдуулахгүй байхаас илүү магадлалтай гэж

удирдлага үзсэн тохиолдолд өглөг хүлээн зөвшөөрнө. Санхүүгийн тайлангийн өдрийн байдлаар бүхэлдээ

буюу үндсэндээ батлагдсан байсан хууль тогтоомжийн тайлбар, мөн ижил асуудлыг шүүх байгууллагын

шийдвэрлэсэн байдал дээр үндэслэн үнэлгээ хийгддэг. Торгууль, алданги болон орлогын бус татвартай

холбоотой өглөгийн хувьд тайлант хугацааны эцэс дэх өр төлбөрийг барагдуулахад шаардагдах зардлыг

удирдлага хамгийн боломжит аргаар тодорхойлсноор хүлээн зөвшөөрнө.

Өглөг, зардлын сангууд. Өглөг, зардлын сангууд нь төлөгдөх хугацаа буюу хэмжээ нь тодорхой бус

санхүүгийн бус өглөг юм. Банк урьд нь тохиосон үйл явдлын үр дүнд өнөөгийн эрх зүйн эсвэл зохиомол үүрэг

хүлээсэн бөгөөд уг үүргийг биелүүлэхэд эдийн засгийн үнэ цэнэ бүхий эх үүсвэрийг төлөх магадлалтай, мөн

уг үүргийн дүнг баталгаатайгаар тооцоолох боломжтой тохиолдолд зардлын санг хуримтлуулан байгуулна.

Худалдааны болон бусад өглөг. Худалдааны өглөгийг нөгөө тал гэрээнд заасан үүргээ биелүүлсэн үед

хуримтлуулан тооцож хорогдуулсан өртгөөр тусгана.

Орлого, зардлын хүлээн зөвшөөрөлт. Хүүгийн орлого, зардлыг өрийн хэрэгсэл бүрийн хувьд аккруэль суурь

дээр үндэслэн үр ашигт хүүгийн аргаар тооцоолон бүртгэнэ. Энэ аргын дагуу гэрээний талуудын хооронд

төлөгдсөн эсвэл хүлээн авсан бүх хураамж, гүйлгээний зардал болон бүх үнийн нэмэгдэл буюу хөнгөлөлтийг

үр ашигт хүүнд оруулан тооцож, цаг хугацааны хувьд хойшлуулан хүүгийн орлого эсвэл зардалд бүртгэдэг.

Үр ашигт хүүгийн бүрэлдэхүүн хэсэг болох хураамжид санхүүгийн хөрөнгийг худалдан авах эсвэл санхүүгийн

өр төлбөрийг үүсгэхэд шууд холбоотойгоор нэмэгдэн гардаг, жишээлбэл төлбөрийн чадварыг үнэлэх, зээлийн

баталгаа эсвэл барьцааг үнэлэх болон бүртгэх, хэрэглүүрийн нөхцлүүдийг хэлцэх болон холбогдох баримт

бичиг боловсруулах зэрэг гэрээ байгуулахтай холбоотой аливаа хураамжууд орно. Банк нь харилцагчид

зээл олгосоны дараах богино хугацаанд тухайн зээлийн худалдах магадлалтай тохиолдолд тухайн зээлийг

зах зээлийн хүүгээр олгохтой холбоотой хураамж, шимтгэлийг үр ашигт хүүгийн бүрэлдэхүүн хэсэг болгон

тооцно. Зээл олгохоор хүлээсэн үүргийг Банк ашиг алдагдлаарх бодит үнэ цэнээр хэмжигдсэн санүүгийн өр

төлбөр гэж ангилдаггүй болно.

Зээл болон бусад өрийн хэрэгслүүд найдваргүй болсон үед тэдгээрийг хүлээгдэж буй мөнгөн урсгалын

өнөөгийн үнэ цэнэ хүртэл бууруулж бүртгэх бөгөөд түүнээс хойш өнөөгийн үнэ цэнийн өсөлтийг тухайн

хөрөнгийн үнэ цэнэ бууралтын гарзыг тооцоход ашигласан үр ашигт хүүгийн үндсэн дээр тооцоолж хүүгийн

орлогоор бүртгэдэг.

Бусад бүх шимтгэл, хурааамж болон бусад орлого, зардлын зүйлүүдийг ерөнхийдөө аккруэль суурь дээр

үндэслэн тухайн ажил гүйлгээний гүйцэтгэлтэй уялдуулан хүлээн зөвшөөрөх бөгөөд гүйцэтгэлийг нийт

тохирсон үйлчилгээнээс бодитоор үзүүлсэн үйлчилгээний хувь хэмжээгээр тооцдог.

Хувьцаат капитал болон нэмэгдэж төлөгдсөн капитал. Энгийн хувьцааг эзэмшигчдийн өмч гэж ангилдаг.

Шинэ хувьцаа гаргахтай шууд холбоотой нэмэлт зардлыг хувьцаа борлуулсны татварын дараах орлогоос

хасах дүнгээр эзэмшигчдийн өмчид тусгадаг. Хувьцаа борлуулснаас орж ирсэн орлогын бодит үнэ цэнэ

нь хувьцааны нэрлэсэн үнээс илүү гарсан хэсгийг нэмэгдэж төлөгдсөн капитал гэж эзэмшигчдийн өмчид

тусгадаг.

Халаасны хувьцаа. Банк болон түүний хараат компани нь Банкны хувьцааны хэрэгслийг худалдан авч

төлбөрийг төлөхөд (хувьцаа худалдан авахтай шууд холбоотой нэмэлт зардлыг оруулсан, орлогын албан

татварыг дүнг үүнд хамааруулан ойлгоно) тухайн дүн нь хувьцааг буцаан эргэлтэд оруулах, худалдах,

цуцлах хүртэл Банкны эзэмшигчийн хөрөнгөөс хасагдана. Эдгээр хувьцааг буцаан эргэлтэд оруулах болон

худалдах үед хүлээн авсан төлбөрийн дүнг эзэмшигчийн өмчид бүртгэнэ.




Ногдол ашиг. Ногдол ашгийг зарласан хугацаанд эзэмшигчдийн өмчид бүртгэнэ. Тайлант үеийн эцсээс хойш,

гэхдээ санхүүгийн тайлангуудыг нийтлэхийг зөвшөөрөхөөс өмнө зарлагдсан ногдол ашгийг тайлант хугацааны

дараах үйл явдлын тодруулгад оруулан толилуулдаг. Хуваарилалтыг хуримтлагдсан ашгаас хийнэ.

Гадаад валютын хөрвүүлэлт. Банкны үйл ажиллагааны валют нь түүний үйл ажиллагаа явуулж буй эдийн

засгийн үндсэн орчны валют юм. Банкны үйл ажиллагааны болон тайлагналын валют нь Монгол Улсын

үндэсний мөнгөн тэмдэгт болох Монгол төгрөг юм.

Мөнгөн хөрөнгө ба өр төлбөрүүдийг тайлант хугацааны эцсийн өдрийн Монголбанкны албан ханшаар

хөрвүүлж бүртгэнэ. Гадаад валютаар хийгдсэн ажил гүйлгээ болон гадаад валютаар бүртгэгдсэн мөнгөн

хөрөнгө ба өр төлбөрүүдийг жилийн эцсийн өдрийн Монголбанкны албан ханш руу хөрвүүлснээс үүсэх

ханшийн олз, гарзыг орлогын тайланд хүлээн зөвшөөрдөг. Түүхэн өртгөөр бүртгэдэг мөнгөн бус зүйлүүдийг

тайлант жилийн хаалтын ханшаар хөрвүүлж бүртгэхгүй.

2013оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөрх гадаад валютаар илэрхийлэгдсэн дансдын үлдэгдлүүдийг

хөрвүүлсэн албан ханш 1 ам.дол. = 1,654,10 төгрөг (2012.12.31: 1 ам.дол. = 1,392.10 төгрөг) байв.

Хөрөнгө, өр төлбөрийг хооронд нь хаах. Санхүүгийн хөрөнгө болон өр төлбөрийг хооронд нь хааж

санхүүгийн байдлын тайланд цэвэр дүнгээр бүртгэх нь хүлээн зөвшөөрсөн дүнгүүдийн хаалт хийх эрх зүйн

үндэслэл байгаа бөгөөд төлбөрийг цэвэр дүнгээр хийх эсвэл хөрөнгийг худалдаж, нэгэн зэрэг өр төлбөрийг

барагдуулах төлөвлөгөө байгаа тохиолдолд л зөвшөөрөгдөнө.

Ажиллагсадын зардал болон холбогдох шимтгэлүүд. Цалин хөлс болон цалинтай холбоотой бусад зардлуудыг

Банкны ажиллагсад холбогдох ажил үйлчилгээ үзүүлсэн жилд хүлээн зөвшөөрдөг. Цалинтай ээлжийн амралт

болон нөхөн олговортой бусад богино хугацаат хуримтлагдах чөлөө авалтыг ажиллагсад ирээдүйд нөхөн

олговортой чөлөө авах эрхийг үүсгэх үйлчилгээг үзүүлсэн үед, нөхөн олговортой богино хугацаат хуримтлагдахгүй

чөлөө авалтыг (жишээ нь, өвчний улмаас чөлөө авалтыг) чөлөө авах үед тус тус хүлээн зөвшөөрдөг.

Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулж буй компаниуд хуулийн дагуу улсын тэтгэврийн, нийгмийн даатгалын

болон эрүүл мэндийн даатгалын сангуудад шимтгэл төлдөг. Эдгээр шимтгэлүүдийг үүссэн үед нь орлого,

зарлагад зардлаар бүртгэдэг. Энд дурьдсан улсын тогтмол шимтгэлтэй сангуудад болон тогтмол шимтгэлтэй

хөтөлбөрт төлдөг төлбөрүүдээс гадна Банк өөр ямар нэгэн тэтгэвэр, тэтгэмжийн төлбөр хийх хууль эрх зүйн

буюу зохиомол үүрэг хүлээгээгүй болно.

Хувьцаанд суурилсан төлбөрүүд. Хувьцаанд суурилсан төлбөр оролцуулсан ажил гүйлгээний хүрээнд хүлээн

авсан буюу худалдаж авсан үйлчилгээг Банк тухайн үйлчилгээг хүлээн авсан үед хүлээн зөвшөөрдөг. Хэрэв

хувьцаанд суурилсан бөгөөд хувьцаагаар төлөх төлбөр оролцуулсан ажил гүйлгээний хүрээнд үйлчилгээ

хүлээн авсан бол эзэмшигчдийн өмчийг нэмэгдүүлэн бүртгэдэг, харин хувьцаан дээр суурилсан бөгөөд

мөнгөөр төлөх төлбөр оролцуулсан ажил гүйлгээний хувьд өглөгийг нэмэгдүүлэн бүртгэдэг.

Хувьцаанд суурилсан бөгөөд хувьцаагаар төлөх төлбөр оролцуулсан ажил гүйлгээний хувьд Банк хүлээн

авсан үйлчилгээ болон эзэмшигчдийн өмчийн холбогдох өсөлтийг олгосон хувьцааны бодит үнэ цэнэ дээр

үндэслэн шууд бус аргаар тооцно. Хувьцаанд суурилсан бөгөөд мөнгөөр төлөх төлбөр оролцуулсан ажил

гүйлгээний хувьд Банк хүлээн авсан үйлчилгээ болон үүссэн өр төлбөрийг уг өр төлбөрийн бодит үнээр

хэмжинэ. Өр төлбөр барагдаж дуустал Банк тайлант үе бүрийн эцэст болон өр төлбөр барагдаж дуусах өдөр

тухайн өр төлбөрийн бодит үнэ цэнийг дахин үнэлэх ба дахин үнэлгээнээс үүсэх бодит үнэ цэнийн аливаа

өөрчлөлтийг тухайн үеийн орлого, зарлагад хүлээн зөвшөөрдөг.

Хувьцаагаар сайшаагдах эрхийн (ХСЭ) талаарх мэдээллийг Тодруулга 22-оос үзнэ үү.

Санхүүгийн тайлангуудыг нийтэлсний дараа хийгдэх өөрчлөлтүүд. Банкны удирдлага болон хувьцаа

эзэмшигчид санхүүгийн тайлангуудыг нийтэлсний дараа өөрчлөх эрх мэдэлтэй болно.



4. НББ-ийн Бодлогыг Хэрэгжүүлэхэд Ашиглагдсан

Шийдвэрлэх Тооцоолол ба Үнэлэлтүүд

Банк нь хөрөнгө, өр төлбөрийн тус санхүүгийн тайлангууд, хүлээн зөвшөөрсөн дүнгүүд, мөн санхүүгийн

дараа жилд тайлагнах дүнгүүдэд нөлөөлөх тооцоолол, таамаглалыг ашигладаг. Тооцоолол, дүгнэлтүүдийг

үргэлж хянаж, удирдлагын туршлага болон ирээдүйн үйл явцын талаарх нөхцөл байдалд зохистой гэж үзсэн

хүлээлт, таамаглал зэрэг бусад хүчин зүйлүүдийг гол болгодог. Удирдлага нь мөн нягтлан бодох бүртгэлийн

бодлогоо хэрэгжүүлэхдээ тооцоололоос гаднатодорхой дүгнэлт хийдэг. Санхүүгийн тайланд хүлээн

зөвшөөрөгдсөн дүнгүүдэд хамгийн мэдэгдэхүйц нөлөө үзүүлэх үнэлэлтүүд болон дараагийн санхүүгийн

жилийн хөрөнгө, өр төлбөрийн бүртгэлийн дүнгүүдэд мэдэгдэхүйц тохируулга хийх шаардлага үүсгэж болох

тооцооллуудад дараах зүйлүүд хамаарна:

Зээл болон урьдчилгааны үнэ цэнэ бууралтын гарз. Банк зээлийн багцын үнэ цэнэ бууралтыг тогтмол

эргэн шалгадаг. Үнэ цэнэ бууралтын гарзыг тайлант жилийн орлого, зарлагад хүлээн зөвшөөрөх эсэхийг

тодорхойлохдоо Банк зээлийн багц доторх дан ганц зээлийн хувьд үнэ цэнийн бууралт үүссэн эсэхийг

тодорхойлохын өмнө, тухайн багцын ирээдүйд орж ирэхээр тооцоолсон мөнгөн урсгал хэмжихүйц хэмжээгээр

буурсаны шинж тэмдэг илэрсэнийг харуулсан нээлттэй мэдээлэл байгаа эсэх талаар шийдвэр гаргадаг.

Энэ нотолгоонд бүлэг доторх зээлдэгчдийн төлбөр төлөх байдалд, мөн тухайн бүлэг доторх хөрөнгийн

нөхөн төлөгдөх байдалтай уялдаа холбоотой дотоодын болон орон нутгийн эдийн засгийн нөхцөл байдалд

сөргөөр нөлөөлөх өөрчлөлтүүдийн талаарх нээлттэй олдох мэдээлэл орсон байж болно.

Удирдлага нь ирээдүйн мөнгөн урсгалыг товлохдоо ижил төрлийн зээлийн эрсдлийн шинж чанартай

хөрөнгийн зүйлүүдийн хувьд хохирол учирсан түүхэн мэдээлэл, мөн багц доторхи хөрөнгийн үнэ цэнийн

бууралтын талаарх бодитнотолгоон дээр үндэслэн тооцоолол хийдэг. Тооцоолсон байсан гарзыг бодитоор

үүссэн гарзын хэмжээтэй ойртуулах үүднээс ирээдүйн мөнгөн урсгалын хэмжээ болон цаг хугацааг

тооцоолоход ашигласан аргачлал болон үндэслэлүүдийг тогтмол эргэн хянадаг.

Бодитоор үүссэн гарзын хэмжээг тооцоолсон байсан гарзын хэмжээнээс 10 хувиар ихэсгэх буюу бууруулахад

зээлийн үнэ цэнийн бууралтын гарз 3,844,130 мянган төгрөгөөр (2012: 2,531,818 мянган төгрөгөөр) ихсэх

буюу буурах байсан. Өндөр дүнтэй дан ганц зээлүүдийн үнэ цэнийн бууралтын гарзыг тухайн зээл бүрийн

ирээдүйн мөнгөн урсгалыг хямдруулсан дүнд аливаа эргэн төлөлт болон зээлийн барьцаа хөрөнгийг

борлуулснаас орж ирэх орлого зэргийг харгалзан үзэж тооцоолно.

Засгийн Газар, төрийн байгууллага болон олон улсын санхүүгийн байгууллагуудаас зээлээр авсан эх үүсвэр.

Банк нь Монгол Улсын Засгийн Газар, төрийн байгууллага болон олон улсын санхүүгийн байгууллагуудаас

урт хугацаат санхүүжилтийг тэдгээрийн хэвийн үед зээлүүлдэгзээлийн хүүтэй ижил хүүгээр авдаг бөгөөд тус

зээлийн хүү нь Банк бусад зээлдүүлэгчдээс авдаг зээлийн хүүгээс доогуур байж болзошгүй.

Ийм санхүүжилтийн улмаас Банк эдгээр эх үүсвэрүүдийг зээлдүүлэгчийн тодорхойлсон зорилтот харилцагч

нарт ашигтай нөхцөлтэйгөөр зээлдэх боломжтой юм. Удирдлага эдгээр хэрэглүүрүүдийн анхны хүлээн

зөвшөөрөлтийн үед олз, гарз үүссэн эсэхийг авч үзсэн. Уг ажил гүйлгээнүүд нь холбоогүй этгээдүүдтэй

хийгддэг тул удирдлагын үнэлэлтээр эдгээр эх үүсвэрүүд болон холбогдох зээл олголтууд нь зах зээлийн

үнээр хийгдсэн бөгөөд эдгээрийг анх хүлээн зөвшөөрөхөд олз, гарз үүсдэггүй болно. Уг үнэлэлтийг хийхдээ

удирдлага мөн эдгээр хэрэглүүрүүд нь зах зээлийн тусгай сегмент болдог гэж үзэж байгаа. Засгийн Газар,

төрийн байгууллага болон олон улсын санхүүгийн байгууллагуудаас зээлээр авсан эх үүсвэрүүд нь 2013 оны

12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар 677,619,210 мянган төгрөг (2012.12.31: 107,009,233 мянган төгрөг)-

ийн дүнтэй байсан. Энэ талаарх мэдээллийг Тодруулга 21-д толилуулсан.



4. НББ-ийн Бодлогыг Хэрэгжүүлэхэд Ашиглагдсан Шийдвэрлэх Тооцоолол ба Үнэлэлтүүд (Үргэлжлэл)

Харилцагчдад олгосон зээл болон урьдчилгааны үнэ цэнийн бууралтын гарзад ноогдуулах хойшлуулсан

татвар. СТОУС-ын дагуу үнэ цэнийн бууралтад сан байгуулахын зэрэгцээ Банк нь зээлийн санг Сангийн яам,

Монголбанкны хамтарсан тушаалаар баталсан Активыг ангилах, эрсдлийн сан байгуулах журмын дагуу

байгуулж Монголбанкинд тайлагнадаг. Энэхүү журмын дагуу, Банк нь олгосон зээл болон урьдчилгааны

чанарыг тоон болон чанарын үзүүлэлтээр тодорхойлдог. Тоон үзүүлэлтэд хугацааны нөхцөл багтах бөгөөд

хугацаа хэтрэлтийн байдал зэргийг хамааруулна. Зээлийн хугацаа хэтрэлтийн байдлаар нь хэвийн, хугацаа

хэтэрсэн, чанаргүй зээл гэж ангилах бөгөөд чанаргүй зээлийг дотор нь хэвийн бус, эргэлзээтэй, найдваргүй

гэж ангилна. Ангилал тус бүрт хамаарах сангийн хувь хэмжээг зааж өгөхийг шаарддаг. Аж ахуйн нэгжийн

орлогын албан татварын хуулиар тайлант хугацаанд хэвийн зээлд байгуулсан сангаас татвар суутгахгүй,

харин бусад ангилалын зээлүүдэд байгуулсан сангаас татвар суутгадаг зардалд тооцох заалттай байдаг.

Өмнөх жилүүдийн адил Банк нь 2013 оын 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөр тооцсон хэвийн зээлийн эрсдлийн

санг СТОУС-ын шаардлагын үнэлгээний нэг хэсэг болгон тооцож үнэ цэнийн бууралттай холбоотой зардлыг

татвар суутгахгүй зардалд тооцож ирсэн. Энэхүү зардлын хэмжээ нь өмнөх жилүүдтэй харьцуулахад

материаллаг тул Удирдлагаас хэвийн зээлийн сантай холбоотой татварын асуудлыг нарийвчлан судалж энэ

нь түр зуурын зөрүү үүсгэж байгаа гэж дүгнээд 1,380,423 мянган төгрөгийн (2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний

өдрөөр дууссан тайлант жилд 1,383,698 мянган төгрөг) хойшлуулсан татварын хөрөнгийг энэхүү тайланд

тусгав. Удирдлага нь хэвийн зээлийн санг буцааснаас олсон орлого нь татвар суутгахгүй орлогод хамаарах

бөгөөд үүнтэй холбоотой хойшлуулсан татварын хөрөнгө нь ирээдүйд буцаан олох боломжтой гэж үзэж

байна. Татварын хууль тогтоомжид хэвийн зээлийн сан буцаасантай холбоотой орлогын тухай тухайлан

заагаагүй ба Монголын татварын хуулийг олон янзаар тайлбарладаг зэрэг нөхцөл байдлыг (Тодруулга

32) харгалзан үзвэл Татварын байгууллагаас уг орлогод албан татвар ноогдуулах байр суурьтай хандах

магадлалтай тул уг хойшлуулсан татварыг буцаан авах боломжгүй байх магадлалтай гэж үзсэн. Гэхдээ

Банкны удирдлагууд энэхүү тайланг бэлтгэх өдрийн байдлаар хойшлогдсон татварын нөлөөллийг бага

хэмээн үзэж байна. Орлогын албан татварын тухай мэдээллийг Тодруулга 29-өөс үзнэ үү.

Барилга байгууламжийн дахин үнэлгээ. Тодруулга 17-д үзүүлснээр 2013 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдрийн

байдлаар Банк нь төв банкны барилга байгууламжаа дахин үнэлсэн бөгөөд зах зээлийн үнийг суурь болгон

ашигласан. Үүний үр дүнд уг барилгын бодит үнэд гарсан өсөлтийг дахин үнэлгээний 7,076,351 төгрөгийн

сангаар дамжуулан Өөрийн хөрөнгийн өөрчлөлтийн тайланд хүлээн зөвшөөрсөн. 2013 оны 06 дугаар сарын

30-ны өдөр ба түүнээс хойшхи үед төв банкны барилгын үнэлгээнд мэдэгдэхүйц өөрчлөлт гараагүй гэж Банкны

удирдлага үзэж байна.

2011 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр барилга байгууламжид хөндлөнгийн үнэлгээ хийлгэснээс хойш Улаанбаатар

болон орон нутгийн барилгын үнэлгээнд мэдэгдэхүйц өөрчлөлт гараагүй гэж Банкны удирдлага үзэж байна.

Хадгаламжийн даатгалын хураамжийн төлбөр. 2008 оны 11 дүгээр сард батлагдсан Банкин дах мөнгөн

хадгаламжид баталгаа гаргах тухай хуулийн дагуу Монгол Улсын Засгийн Газар нь арилжааны банк

төлбөрийн чадваргүй болсон эсхүл дампуурсан тохиолдолд уг банкинд байршуулсан бүх төрлийн мөнгөн

хадгаламжид баталгаа гаргаж харилцагчийг хохиролгүй болгох тухай заасан. Уг хуулинд 2010 оны 07

дугаар сард орсон нэмэлт өөрчлөлтийн дагуу банкны зах зээлийн тогтвортой байдлыг хангаж, өөрийн

банкинд буй хадгаламжид баталгаа гаргуулахын тулд арилжааны банкууд жил тутамтодорхой хэмжээний

хураамжийг төлж байх тухай заажээ. 2012 он болон өмнөх 2 жилд (2010 оны 07 сараас хойш) хамаарах

хураамжийг цуглуулах тухай мэдэгдлийг засгийн газар 2012 оны 3 дугаар улиралд арилжааны банкуудад

хүргүүлсэн. Энэ үеэр хураамжийг хэрхэн тооцоолж, цуглуулах талаар дэлгэрэнгүй заавар гарсан байна. Гэвч

энэ хууль бүрэн хэрэгжилгүй байсаар 2012 оны 11 дүгээр сарын 25-нд дуусгавар болсон. Өөрөөр хэлбэл

хураамжийг тооцох тодорхой заавар гарч, холбогдох хураамжийг Засгийн Газар цуглуулаагүй байхад

дуусгавар болжээ. Арилжааны томоохон банкууд энэ хуулийн дагуу хураамж төлөхгүй гэсэн байр суурьтай

байгаа бөгөөд 2013 оны 01 дүгээр сарын 10-нд батлагдсан шинэ хуулиар өмнөх хуулийн дагуу хүлээх үүргийг



хангах тухай тодорхой заалт байхгүй байна. Түүнчлэн олон банкны хувьд Банкин дах мөнгөн хадгаламжид

баталгаа гаргах тухай хууль болон түүнтэй холбоотой гарсан заавар журамд хураамжийг хэрхэн тооцох

тухай үндэслэл, аргачлалын бодитой эсэхэд эргэлзсэн байр суурьтай байна. Банкны удирдлага нь хуулийн

хэлтсийн дүгнэлт болон гол гол банк хамтран 2010 оны 07 дугаар сараас 2012 оны 11 дүгээр сар хүртэлх

хугацаанд тооцох хураамжийг төлөхгүй байх тухай Хуулийн хугацаа дууссаны дараа Захиргааны хэргийн

шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлийн байр суурь дээр үндэслэсэн. Уг хуулийг буцаан хэрэглэх ёсгүй бөгөөд энэ

хуультай холбоотой үүсэх эдийн засгийн үр нөлөөллийг 2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр болон

өмнөх тайлант жилүүдэд тооцоолох боломжгүй гэсэн байр суурийг Банкны удирдлага баримталж байгаа

юм. Удирдлагын энэхүү байр суурийг 2013 оны хоёрдугаар улиралд бататгасан үйл явдал тохиолдсон нь

Захиргааны хэргийн шүүхээс Сангийн яамны нэхэмжлэл нь өөрийн хамаарах асуудалд орохгүй ба 2012

ба 2013 онд Сангийн яамнаас гаргасан тушаал нь 2012 он болон түүнээс өмнөх хугацааны хураамжийг

цуглуулах хууль зүйн үндэслэлгүй гэсэн шийдвэр гаргасан явдал юм. Тиймээс 2013 оны 12 дугаар сарын

31-ний өдрөөр энэ асуудалтай холбоотой аливаа өр төлбөр, санг хүлээн зөшөөрөөгүй. (2012 оны 12 дугаар

сарын 31: тэг). Дэлгэрэнгүй мэдээллийг Тодруулга 32-с үзнэ үү.

Төв банкнаас байршуулсан хадгаламжийг анх хүлээн зөвшөөрөх.НББОУС 39-ийн дагуу санхүүгийн

хэрэглүүрийг бодит үнэ цэнэд нь тулгуурлан анхлан хүлээн зөвшөөрдөг. Тухайн хэлцлийн идэвхтэй зах

зээл байхгүй тохиолдолд хэлцэл зах зээлийн эсвэл зах зээлийн бус хүүтэй байна уу гэдгийг тодорхойлохын

тулд үнэлгээ хийнэ. Үнэлгээг хийхдээ холбоотой бус талуудтай хийсэн хэлцэл болон үр ашигт хүүгийн

шинжилгээн дээр үндэслэнэ. Тодруулга 19-д зааснаар Банк нь 2013 оны 03 сард Монголбанкнаас 200 сая

төгрөгийн хадгаламжийг жилийн 7 хувийн хүүтэйгээр нэг жилийн хугацаатайбайршуулахаар болсон. Энэхүү

эх үүсвэрийг хэрэглээний зээл болон Монголбанкны үнэт цааснаас бусад зүйлд ашиглахад ямар нэгэн

хязгаарлалт байхгүй. Өөрөөр хэлбэл энэ төрлийн эх үүсвэр хүлээн авсан Монголын банкууд уг эх үүсвэрийг

ашиглан харилцагч нартаа зээл болгон гаргах эсвэл бусад санхүүгийн хөрөнгө авахад хүүг нь өөрсдөө

тодорхойлох боломжтой юм.

Энэхүү эх үүсвэрийг зах зээлийн хүүгээс доогуур хүүтэй байршуулсан гэж Удирдлага үзсэн. Харьцуулж болох

хэлцэлтэй холбоотой олж авсан мэдээлэлд үндэслэн Удирдлага нь төгрөгийн хадгаламжийн зах зээлийн

хүүг Монголбанкны бодлогын хүү хамгийн оновчтой тодорхойлно гэж үзсэн. Иймээс энэхүү хадгаламжийг

бодит үнээр нь анх 195,128,615 төгрөгөөр хүлээн зөвшөөрсан. Анх хүлээн зөвшөөрсний ашиг болох 4,871,385

мянган төгрөг (хадгаламжийн нэрлэсэн үнэ болон бодит үнийн зөрүү дүн)-ийг 2013 оны эхний улиралд

ашиг, алдагдалд хүлээн зөвшөөрсөн. 2013 оны 4-р улиралд энэхүү хадгаламжийг хугацаанаас нь өмнө

буцаан авах хүсэлтийг Монголбанкнаас гаргасан тул Банк гэрээний дагуу 4 хувийн хүүг тооцож нэмэлт ашиг

болох 4,583,333 төгрөгийг үйл ажиллагааны бусад зардалд бүртгэсэн.

Засгийн газрын хөтөлбөрүүдийн хүрээнд Төв банкнаас хүлээн авсан зээлийг анх хүлээн зөвшөөрөх. 2013 оны

2-р улиралд Банк барилгын салбар болон орон сууцны зээлийг санхүүжүүлэх засгийн газрын хөтөлбөрийн

хүрээнд Монголбанкнаас санхүүжилт авсан. Эдгээр нь Монголын зах зээл дээрх зээлдэгч нараас авах эх

үүсвэрээс бага хүүтэй буюу жилийн 7 ба 4 хувийн хүүтэй төгрөгийн эх үүсвэр байсан.

Тодруулга 21-д заасны дагуу барилгын салбарыг санхүүжүүлэх хөтөлбөрийн хүрээнд авсан эх үүсвэрийг Банк

нь тодорхой шаардлагыг хангасан (орон сууцны зориулалттай барилга барьж буй Монголбанкны харьцааг

хангасан) зээлдэгч нарт зээл олгох замаар ашиглах юм. Түүнчлэн, эх үүсвэрийг шаардлага хангасан зээлдэгч

нарт олгох эцсийн хугацааг Монголбанкнаас зааж өгсөн бөгөөд ашиглагдаагүй эх үүсвэрийг хамгийн

өндөр хүүтэйгээр буцаан өгнө. Энэхүү хөтөлбөрийн хүрээнд олгох зээлийн хүүг Банк тогтоох эрхтэй бөгөөд

холбогдох зээлийн хүү нь барилгын зээлийн зах зээлийн хүүгээс их зөрүүгүй. Өөрөөр хэлбэл Банк өөр эх

үүсвэр ашиглан олгосон бусад зээлийн хүүтэй ойролцоо байна. Тиймээс тусгай нөхцөл, болзолтой тул (зээл

олгох тусгай урьтал нөхцөл, буцаан төлөх болон ашиглаагүй эх үүсвэрт хамгийн өндөр хүү төлөх шаардлага,

Засгийн газрын зуучлагчийн үүргийг Монголбанк гүйцэтгэж буй гэх мэт) НББОУС 20-ын дагуу энэхүү зээл нь

засгийн газрын хөнгөлөлтийн нөхцөлийг хангаж байна.



4. НББ-ийн Бодлогыг Хэрэгжүүлэхэд Ашиглагдсан Шийдвэрлэх Тооцоолол ба Үнэлэлтүүд (Үргэлжлэл)

Төгрөгийн зах зээлийн хүүгийн хамгийн оновчтой харьцуулалт нь Монголбанкны бодлогын 10.5 хувийн хүү

гэж Удирдлага үзсэн ба бүх эх үүсвэрийг хугацаас нь өмнө ашиглаж дууссан тул дээрх хөнгөлөлтийг Банк

нийт дүнгээр нь анх 7,510,441 төгрөгөөр хүлээн зөвшөөрсөн. 2013 оны 12 сарын 31-ний өдрөөр засгийн

газрын грантын үлдсэн дүн нь 4,117,693төгрөг байна.

Тодруулга 21-д заасны дагуу Банк нь засгийн газрын хэрэгжүүлж буй орон сууцны зээлийн хөтөлбөрийн

хүрээнд жилийн 4 хувийн хүүтэй эх үүсвэр Монголбанкнаас авсан. Энэ хөтөлбөрт тусгай шаардлага хангасан

(80 квадрат метрээс бага хэмжээтэй байр, худалдан авах үнийн дүнгийн 30 хувьтай тэнцэх урьдчилгаа,

тухайн банк болон бусад банкин дахь зээлийн түүх сайн гэх мэт) шинэ болон хуучин олгогдсон зээлүүд

хамрагдах боломжтой. Эх үүсвэрийг бусад банкинд мөн хуваарилсан бөгөөд банк бүрийн орон сууцны

зээлийн багцтай харьцуулан тараасан. Ийнхүү Банк нь зээлдүүлэгчийн шаардлагыг хангасан зээлдэгч нарт

8 хувийн хөнгөлөлттэй зээлийг олгох боломжтой болсон ба энэхүү хүүний түвшнийг Монголбанкнаас

тогтоож өгсөн тул олгож буй зээлийн хүүг Банк тодорхойлох эрхгүй гэсэн үг. Энэхүү хэрэглүүрийг анх хүлээн

зөвшөөрөхөд ашиг, алдагдал үүсэх эсэхийг Удирдлага авч хэлэлцсэн. Уг хэлцэл нь холбоотой бус талуудтай

хийсэн бөгөөд эх үүсвэр нь зах зээлийн хүүтэй тул ашиг, алдагдал үүсэхгүй гэж Удирдлага үзсэн. Түүнчлэн

шийдвэр гаргахдаа Удирдлага нь эдгээр хэрэглүүр нь зах зээлийн тусдаа сегмент (тусдаа зах зээл) болохыг

бодолцож үзсэн.

Монголын ипотекийн корпораци (МИК)-ийн орон сууцны зээлээр баталгаажсан үнэт цаас. 2013 оны 4-р

улиралд Банк нь МИК-ийн орон сууцны зээлээр баталгаажсан үнэт цаасны хэлцэлд оролцсон. Тодруулга 4-д

заасны дагуу Банк нь 148,399,400 мянган төгрөгийн дүн бүхий 8%-ийн орон сууцны зээлийн багцаа МИК-д

зарсан. МИК нь энэхүү багцын 133,559,400 төгрөгийг орон сууцны зээлээр баталгаажсан 4.5 хувийн хүүтэй

давуу эрхтэй үнэт цаас, 14,840,000 мянган төгрөгийг 10.5 хувийн хүүтэй хоёрдогч үнэт цаас тус тус болгон

авсан. МИК-ийн худалдан авсан зээлийн багц нь буцаах нөхцөлгүй. Давуу эрхтэй үнэт цаасны үндсэн

төлбөр хийгдсэн тохиолдолд хоёрдогч үнэт цаасны үндсэн төлбөрийг авах боломжтой ба давуу эрхтэй үнэт

цаас эзэмшигчид нь төлбөрийн хувьд давуу эрхтэй.

Банк нь зарагдсан зээл тус бүрийн хувьд Үйлчилгээ үзүүлэгчийн үүргийг гүйцэтгэх ба үйлчилгээний

шимтгэлд цуглуулсан төлбөрөөс 2.5 хувийн шимтгэл авна. МИК-д үлдсэн цэвэр хөрөнгө нь (хэрэв байгаа

бол) МИК-ийн хувьцаа эзэмшигчдэд очно. Түүнчлэн, МИК-ийн цэвэр хөрөнгө нь дутсан тохиолдолд үүнийг

давуу болон хоёрдогч үнэт цаас эзэмшигчид МИК-д буцаах нөхцөлгүйгээр хариуцна (төлбөр болон давуу

эрхийн хувьтай тэнцүү хэмжээгээр). Энэхүү гэрээний дагуу Банкны эзэмшиж буй давуу эрхтэй үнэт цаас нь

Монголбанкнаас анх 8 хувийн хүүтэй орон сууцны зээлийг санхүүжүүлэх зорилгоор авсан 4 хувийн хүүтэй

эх үүсвэрийг буцаан төлөхөд ашиглагдана.

Эдгээр зээлүүд нь НББОУС 39 AG 36-д заасан буцаан хүлээн зөвшөөрөх шаардлагыг хангасан эсэхийг

Удирдлага үнэлж үзсэн. Мөнгөн хөрөнгийн эрхийн хугацаа дуусаагүй байгаа боловч эдгээр 8 хувийн Орон

сууцны зээлийн хөрөнгийн мөнгөн урсгалыг хүлээн авах эрхээ шилжүүлснээр бүх эрсдэл өгөөжийг давхар

шилжүүлсэн гэж Удирдлага үзсэн. Ингэснээр банкуудаас шилжсэн зээлийн нийт багцын эрсдэл нь өөр өөр

зээлдэгч, үүрэг хүлээгч болон орон сууцын байршилд зарсан зээлийн эрсдэлээс материаллаг ялгаатай байх

байдлыг авч үзсэн. Мөн эдгээр хэрэглүүрийг анх хүлээн зөвшөөрөхөд ашиг алдагдал үүсэх эсэхийг тооцсон.

Эдгээр хэлцлийг зах зээл дээр оролцогчид сайн дураараа хийсэн ба уг хэрэглүүрүүд нь зах зээлийн хүүтэй

тул анх хүлээн зөвшөөрөх шаардлагагүй гэж Удирдлага үзсэн. Түүнчлэн шийдвэр гаргахдаа Удирдлага нь

эдгээр хэрэглүүр нь зах зээлийн тусдаа сегмент (тусдаа зах зээл) болохыг бодолцож үзсэн.

Татварын хууль тогтоомж. Монголын татварын, валютын болон гаалийн хууль тогтоомжуудыг өөр хоорондоо

зөрүүтэйгээр тайлбарлах хандлагатай байдаг. Тодруулга 32-ийг харна уу.



5. Шинэ буюу өөрчлөгдсөн стандарт, тайлбаруудын хэрэгжилт

СТОУС 10, “Нэгтгэсэн санхүүгийн тайлангууд” (2011 оны 5 дугаар сард гаргасан, 2013 оны 1 дүгээр сарын

1-ний өдөр болон түүнээс хойш эхлэх тайлант жилүүдэд мөрдөгдөнө), НББОУС 27, “Нэгтгэсэн ба тусдаа

санхүүгийн тайлан” болон СТХ-12 “Нэгтгэл – тусгай зориулалттай аж ахуйн нэгж стандарт”-д заасан нэгтгэл

болон хяналтын заавруудыг сольсон. СТОУС 10 хяналтын тодорхойлолтыг өөрчилснөөр бүх аж ахуйн нэгжүүд

хяналтыг тодорхойлоход нэгэн ижил тодорхойлолтыг хэрэглэх болсон. Тодорхойлолтыг өргөн хүрээний

хэрэглээний заавраар хангасан. Энэхүү өөрчлөлт нь Банкны санхүүгийн тайлангуудад материаллаг нөлөө

үзүүлэхгүй хэмээн үзэж байна.

СТОУС 11, “Хамтарсан хэлцэл” (2011 оны 5 дугаар сард гаргасан, 2013 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдөр болон

түүнээс хойш эхлэх тайлант жилүүдэд мөрдөгдөнө), НББОУС 31, “Хамтарсан үйлдвэр дэх хувь оролцоо” болон

СТХ-13, “Хувь нийлүүлэгчдээс мөнгөн бус хөрөнгө нийлсэн хамтын хяналттай аж ахуйн нэгжүүд” стандартуудыг

сольсон. Тодорхойлолтод өөрчлөлт оруулснаар хамтарсан хэлцлийн төрлийг 2 болгон бууруулсан: хамтарсан

үйл ажиллагаа болон хамтарсан үйлдвэр. Хамтран хянадаг байгууллагынпропорционалиар нэгтгэх журмыг

халсан. Хамтарсан хэлцэлд оролцогчид бүртгэлийг заавал өмчийн аргаар хөтөлнө. Энэхүү өөрчлөлт нь

Банкны санхүүгийн тайлангуудад материаллаг нөлөө үзүүлэхгүй хэмээн үзэж байна.

СТОУС 12, “Бусад аж ахуйн нэгжүүд дэх хувь оролцооны тодруулга” (2011 оны 5 дугаар сард гаргасан,

2013 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдөр болон түүнээс хойш эхлэх тайлант жилүүдэд мөрдөгдөнө), охин

компани, хамтарсан хэлцэл, хараат компани болон нэгтгэгдээгүй бүтцийн байгууллагад хувь оролцоо

бүхий компаниудад хамаарна. Энэ стандарт нь НББОУС 28 “Хараат Компани дах Хөрөнгө Оруулалт” –д

заасан тодруулгын шаардлагыг өөрчилсөн. СТОУС 12 аж ахуйн нэгжүүдийг охин, хараат компани, хамтарсан

хэлцэл болон нэгтгэгдээгүй бүтцийн байгууллагад оруулсан хувь оролцоотой холбоотой гарах эрсдэл болон

санхүүгийн нөлөөг үнэлэхэд тус болох мэдээллээр санхүүгийн тайлан хэрэглэгчдийг хангахаар заасан. Энэ

шаардлагыг хангахын тулд шинэ стандартын дагуу компани хянадаг, хамтран хянадаг, өөр байгууллагын

шийдвэрт ихээр нөлөөлдөг эсэхийг тодорхойлоход ихээхэн тооцоолол болон таамаглалуудыг ашигладаг.

Бүлэг үйл ажилагаа болон мөнгөн гүйлгээн дэх хяналтын бус эрхийн хувь оролцооны дэлгэрүүлсэн тодруулга

нь материаллаг хяналтын бус оролцоо бүхий охин компаниудын санхүүгийн мэдээллийг цуглуулж,

нэгтгэгдээгүй бүтцийн байгууллагад оруулсан хувь оролцооны тодруулгыг илүү нарийн болгож өгсөн. Энэхүү

өөрчлөлт нь Банкны санхүүгийн тайлангуудад материаллаг нөлөө үзүүлэхгүй хэмээн үзэж байна.

СТОУС 13, “Бодит үнэ цэнийн хэмжилт” (2011 оны 5 дугаар сард гаргасан, 2013 оны 1 дүгээр сарын 1-ний

өдөр болон түүнээс хойш эхлэх тайлант жилүүдэд мөрдөгдөнө), бүх СТОУС-уудад ашиглах боломжтой

болгон бодит үнэ цэнийн тодорхойлолтыг өөрчилснөөр, бодит үнэ цэнийн хэмжилт болон тодруулгын

шаардлагуудын хүндрэлтэй байдлыг багасгаж зохицлыг нэмэх зорилготой. Энэхүү өөрчлөлт нь нэмэлт

тодруулга гаргахаас өөр Банкны санхүүгийн тайлангуудад материаллаг нөлөө үзүүлэхгүй хэмээн үзэж байна.

НББОУС 27, “Бие даасан санхүүгийн тайлан” (2011 оны 5 дугаар сард шинэчилсэн, 2013 оны 1 дүгээр сарын

1-ний өдөр болон түүнээс хойш эхлэх тайлант жилүүдэд мөрдөгдөнө), хараат компани, хамтарсан компани

болон охин компани дангаараа санхүүгийн тайлан бэлтгэж байхад, тэдгээрт оруулсан хөрөнгө оруулалтын

бүртгэлийн болон тодруулгын шаардлагуудыг тодорхойлох зорилготой. Нэгтгэсэн санхүүгийн тайлан болон

хяналтын талаарх зааврыг СТОУС 10, “Нэгтгэсэн санхүүгийн тайлан стандарт”-аар орлуулсан. Энэхүү өөрчлөлт

нь Банкны санхүүгийн тайлангуудад материаллаг нөлөө үзүүлэхгүй хэмээн үзэж байна.

НББОУС 28, “Хараат компани болон хамтарсан үйлдвэрт оруулсан хөрөнгө оруулалт” (2011 оны 5 дугаар

сард шинэчилсэн, 2013 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдөр болон түүнээс хойш эхлэх тайлант жилүүдэд

мөрдөгдөнө). Зөвлөл энэ төслийг хэлэлцэж байхдаа хамтарсан үйлдвэрийг өмчийн аргаар бүртгэхийг

НББОУС 28-д оруулахаар шийдсэн, учир нь өмчийн арга хамтарсан хэлэлцээр болон хараат компанийн аль



5. Шинэ буюу өөрчлөгдсөн стандарт, тайлбаруудын хэрэгжилт (Үргэлжлэл)

алинд хамаарна. Зааварт үүнээс өөр өөрчлөлт ороогүй. Энэхүү өөрчлөлт нь Банкны санхүүгийн тайлангуудад

материаллаг нөлөө үзүүлэхгүй хэмээн үзэж байна.

НББОУС 1-ийн өөрчлөлт, “Санхүүгийн тайлангуудын толилуулга” (2011 оны 6 дугаар сард батлагдсан, 2013

оны 7 дугаар сарын 1-ний өдөр болон түүнээс хойш эхлэх тайлант жилүүдэд мөрдөгдөнө), бусад дэлгэрэнгүй

орлогын зүйлүүдийн тодруулгыг өөрчилсөн. Өөрчлөлтийн дагуу аж ахуйн нэгжүүд бусад орлогын зүйлүүдийг

ашиг алдагдал руу дахин ангилах эсэхээс хамааран хоёр ангилсан. НББОУС 1-ээр дараах нэрийг санал

болгосон “Орлого зарлагын нэгдсэн данс болон бусад дэлгэрэнгүй орлого”. Энэ нь санхүүгийн тайлангийн

толилуулгад өөрчлөлт оруулсан ч гүйлгээ болон тайлан тэнцэлд үзүүлэх нөлөө байхгүй.

Шинэчилсэн НББОУС 19, “Ажилчдын тэтгэвэр тэтгэмж” (2011 оны 6 дугаар сард батлагдсан, 2013 оны 1

дүгээр сарын 1-ний өдөр болон түүнээс хойш эхлэх тайлант жилүүдэд мөрдөгдөнө), тэтгэврийн сангийн

зардал, ажлаас халагдсаны тэтгэмж болон бүхий л ажилтнуудын тэтгэвэр, тэтгэмжийн хүлээн зөвшөөрөлт

болон хэмжилтэд ихээхэн өөрчлөлт оруулсан. Цэвэр тэтгэвэр, тэтгэмжийн өр төлбөрт (хөрөнгөд) гарсан

өөрчлөлтүүдийг тухай бүр бүртгэхийг шаардсан: (i) үйлчилгээний өртөг болон цэвэр хүүг орлого зарлагын

дансанд;(ii) бусад дэлгэрэнгүй орлогын дахин хэмжилт хийхийг шаардсан. Эдгээр өөрчлөлтүүд Банкны

санхүүгийн тайлангуудад материллаг нөлөө үзүүлэхгүй хэмээн үзэж байна.

СТОУС 7-ийн өөрчлөлт, “Санхүүгийн хөрөнгө өр төлбөрүүдийг хооронд нь хаах тодруулга” (2011 оны 12

дугаар сард батлагдсан, 2013 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдөр болон түүнээс хойш эхлэх тайлант жилүүдэд

мөрдөгдөнө). Өөрчлөлтийн дагуу санхүүгийн хөрөнгө болон өр төлбөрийг хооронд нь хааснаас үүдэн гарах

үр дүнг тооцоолох боломжтой мэдээллийгсанхүүгийн тайлан хэрэглэгчдэд толилуулахыг шаардсан. Энэ

өөрчлөлт Банкны санхүүгийн тайлангуудад материаллаг нөлөө үзүүлэхгүй хэмээн үзэж байна.

Санхүүгийн тайлагналын олон улсын стандартыг сайжруулах зорилгоор оруулсан нэмэлт өөрчлөлтүүд (2012

оны 05 дугаар сард батлагдсан, 2013 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдөр болон түүнээс хойш эхлэх тайлант

жилүүдэд мөрдөгдөнө).Энэ хүрээнд нийт таван стандартад нэмэлт өөрчлөлт оруулсан болно. СТОУС 1-д

дараах өөрчлөлтүүд орсон: (i) Өмнө нь СТОУС-ын дагуу санхүүгийн тайлангаа гаргадаг байсан аж ахуй нэгж

дахин СТОУС-ын дагуу санхүүгийн тайлангаа гаргах болсон тохиолдолд СТОУС-ыг анхлан авч хэрэгжүүлж

буй мэт СТОУС 1-ийг дахин ашиглах эсвэл байнга ашиглаж байсан мэт СТОУС-уудыг өнгөрсөн үедээ буцаан

ашиглах; (ii) өнгөрсөн үедээ анхлан хэрэгжүүлэгч нарт СТОУС 23 “Зээлийн зардал”-ыг ашиглахаас чөлөөлөх

нөхцлийг нэмсэн. НББОУС 1-д орсон өөрчлөлтүүд нь өнгөрсөн үеэ дахин тайлагнах, нягтлан бодох бүртгэлийн

бодлогод өөрчлөлт орсон эсвэл толилуулгын зорилгоор дахин ангилсан зэргээс материаллаг нөлөөлөл

үүсэх тул өмнөх хугацааны эхэнд өгсөн гурав дахь тайлан буюу харьцуулалттай жилийн эхний балансад

тайлбар тодруулга ирүүлэх шаардлагагүй, харин сайн дураараа харьцуулсан тайлан хүргүүлэх сонирхолтой

аж ахуйн нэгжүүд тайлбар тодруулгыг ирүүлэх зайлшгүй шаардлагатай гэдгийг тодотгосон. НББОУС 16-д

орсон өөрчлөлт нь нэгээс дээш тайлангийн хугацаанд ашигласан үйлчилгээний тоног төхөөрөмжийг бараа

материал бус үндсэн хөрөнгөөр бүртгэхийг тодотгожээ. НББОУС 32-т орсон өөрчлөлт нь НББОУС 12-т

шаарддаг байсны адил эзэмшигчдэд хуваарилсан хөрөнгийн татварын нөлөөллийг орлогын тайланд тусгаж

байхыг тодотгосон байна. НББОУС 34-ийн шаардлагуудыг СТОУС 8-ыхтай адилтгахаар өөрчилжээ. НББОУС

34 нь үйл ажиллагаа эрхэлсэн удирдах ажилтанд тогтмол мэдээлдэг бөгөөд өмнөх жилийн санхүүгийн тайлан

дахь тооцооллоос материаллаг өөрчлөлт гарсан бол нийт хөрөнгө болон өр төлбөр тооцдог аргачлалыг үйл

ажиллагааны хэсэгт нээлттэй болгохыг шаарддаг болсон. Энэ өөрчлөлт Банкны санхүүгийн тайлангуудад

материаллаг нөлөө үзүүлэхгүй хэмээн үзэж байна.

СТОУС 10, СТОУС 11 ба СТОУС 12-т орсон Шилжих зааварчилгааны өөрчлөлтүүд (2012 оны 6 дугаар сард

гаргасан бөгөөд 2013 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдрөөс хойшхи тайлант жилүүдэд мөрдлөг болгоно).Эдгээр

өөрчлөлтүүд нь СТОУС 10 “Нэгдсэн санхүүгийн тайлангууд” дахь шилжих зааварчилгааг тодотгосон. СТОУС

10-ыг хэрэгжүүлж буй аж ахуйн нэгжүүд СТОУС 10-ыг хэрэгжүүлж эхэлсэн тайлант жилийнхээ эхний өдөр



хяналтыг үнэлэх шаардлагатай бөгөөд хэрэв СТОУС 10-ын дагуу гаргасан нэгдсэн дүгнэлт нь НББОУС 27

болон ҮСА 12-ыхоос ялгаатай байвал огт биелэшгүй биш бол харьцуулалт хийх өмнөх тайлангийн жилийг

дахин тайлагнана (СТОУС 10-ыг 2013 онд хэрэгжүүлж эхэлсэн аж ахуйн нэгжийн хувьд энэ нь 2012 он байх

болно). Эдгээр өөрчлөлтүүд нь мөн харьцуулалт хийх мэдээллийг зөвхөн өмнөх тайлант жилд гаргаж

өгөхөөр шаардлагыг хязгаарлах замаар СТОУС 10, СТОУС 11 “Хамтарсан хэлцэл” болон СТОУС 12 “Бусад Аж

Ахуйн Нэгжүүд дэх хувь оролцооны тодруулга”-уудад шилжилтийн нэмэлт хөнгөлөлтийг гаргаж өгч байгаа.

Үүнээс гадна, эдгээр өөрчлөлтүүд нь СТОУС 12-ыг хэрэгжүүлж эхэлснээс өмнөх тайлант жилүүдэд нэгдсэн

бус аж ахуйн нэгжүүдийн харьцуулалт хийх мэдээллийг гаргаж өгөх шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосон. Энэ

өөрчлөлт Банкны санхүүгийн тайлангуудад материаллаг нөлөө үзүүлэхгүй хэмээн үзэж байна.

Бусад өөрчлөлт орсон стандартууд болон тайлбарууд:СТОУСТХ 20, “Ил уурхайн үйлдвэрлэлийн явцад гарсан

хөрс хуулалтын зардал”. Энэ нь уурхайн хөрс хуулалтын үйл ажиллагаанаас үүссэн өгөөжийг хэзээ, хэрхэн

дансжуулахыг тодорхойлох бөгөөд энэ нь Банкны санхүүгийн тайланд ямар нэгэн нөлөө үзүүлэхгүй. СТОУС

1-ийн өөрчлөлт (2013 оны 03 дугаар сарын 13-нд батлагдсан, 2013 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдөр болон

түүнээс хойш эхлэх тайлант жилүүдэд мөрдөгдөнө). Анхлан хэрэгжүүлэгч нь СТОУС-д шилжихэд зах зээлийн

түвшингээс доогуур хүүтэй Засгийн газрын зээлийг бүртгэхтэй холбоотой өөрчлөлт ба анхлан хэрэгжүүлэгч

нь нягтлан бодох бүртгэлийн шаардлагыг бүрэн хэрэгжүүлэхээс чөлөөлөгдөнө. Энэ нь Банкинд хамааралгүй

өөрчлөлт юм.

6. Нягтлан бодох бүртгэлийн шинээр батлагдсан мэдэгдлүүд

2014 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдөр болон түүнээс хойшхи тайлант хугацаанд заавал мөрдөх стандартууд

ба тайлбарууд шинээр батлагдаж, хэвлэн нийтлэгдсэн ба эдгээрийг Банк хугацаанаас өмнө хэрэгжүүлж

эхлээгүй.

СТОУС 9, “Санхүүгийн хэрэглүүр 1-р хэсэг:Ангилал ба хэмжилт”. 2009 оны 11 дүгээр сард гарч, 2010 оны 10

дугаар сар, 2011 оны 12 сар болон 2013 оны 11 сард нэмэлт өөрчлөлт орсон энэхүү стандартын гол агуулгаас

дурьдвал:

• Санхүүгийн хөрөнгүүдийг дараагийн тайлант үе бүрт бодит үнэ цэнээр нь хэмжих санхүүгийн

хөрөнгүүд ба хорогдуулсан өртгөөр нь хэмжих санхүүгийн хөрөнгүүд гэж хэмжилтийн хоёр хэсэгт

ангилна. Санхүүгийн хөрөнгүүдийг анх хүлээн зөвшөөрөх үед шийдвэрийг гаргана. Ангиллыг

шийдэхэд тухайн байгууллага өөрийн санхүүгийн хэрэглүүрүүдийг удирдахдаа ашигладаг бизнес

загвар түүнчлэн гэрээний дүнд тухайн хэрэглүүрийн үүсгэх мөнгөн урсгалын шинж чанараас

шалтгаална.

• Дараах хоёр нөхцлийг хангасан өрийн хэрэглүүрийг дараагийн тайлант үе бүрт хорогдуулсан

өртгөөр хэмжинэ: (i) байгууллагын бизнес загварын зорилго нь гэрээгээр үүсэх мөнгөн урсгалыг

цуглуулахын тулд хөрөнгийг эзэмшихэд оршино, (ii) гэрээний дүнд хөрөнгийн бий болгох мөнгөн

урсгал нь зөвхөн зээлийн үндсэн төлбөр ба хүүгийн төлбөрөөс бүрдэнэ (өөрөөр хэлбэл зөвхөн

энгийн зээлд байх шинжүүдийг агуулсан). Бусад бүх өрийн хэрэглүүрийг бодит үнэ цэнээр нь

хэмжиж, бодит үнэ цэнийн өөрчлөлтийг орлого, зарлагын дансанд бүртгэнэ.

• Бүх өмчийн хэрэглүүрүүдийг дараагийн тайлант үеүдэд бодит үнэ цэнээр хэмжинэ. Арилжаалах

зорилгоор эзэмшиж буй өмчийн хэрэглүүрүүдийг бодит үнэ цэнээр нь хэмжиж, бодит үнэ цэнийн

өөрчлөлтийг орлого, зарлагын дансанд бүртгэнэ. Бусад бүх өмчийн хэрэглүүрийн хувьд тэдгээрийг

анх хүлээн зөвшөөрөхдөө бодит үнэ цэнийн хэрэгжээгүй болон хэрэгжсэн олз, гарзыг орлого,

зарлагын дансанд бүртгэх бус бусад дэлгэрэнгүй орлого байдлаар хүлээн зөвшөөрөх буцалтгүй



сонголтыг хийж болно. Бодит үнэ цэнийн олз, гарзыг дахин ангилж орлого, зарлагын дансанд

бүртгэхгүй. Хэрэглүүр тус бүрээр энэ сонголтыг хийж болно. Харин хөрөнгө оруулалтын өгөөжийг

төлөөлж байгаа тохиолдолд ногдол ашгийг орлогын тайланд толилуулна.

• НББОУС 39-ийн санхүүгийн өр төлбөрийн ангилал, хэмжилттэй холбоотой ихэнхишаардлагууд

ямар нэг өөрчлөлтгүйгээр СТОУС 9-д орж ирсэн байгаа. Гол өөрчлөлт нь хэрэглүүрийг бодит үнэ

цэнээр нь хэмжиж, бодит үнэ цэнийн өөрчлөлтийг орлого, зарлагын дансанд бүртгэдэг санхүүгийн

өр төлбөрүүдийн зээлийн эрсдэлд гарсан өөрчлөлтийг бусад дэлгэрэнгүй орлогын хэсэгт толилуулах

шаардлага тавигдсан.

• Хэжлэх бүртгэлийн шаардлагыг өөрчилж бүртгэлийг эрсдэлийн удирдлагатай илүү уялдуулж

өгсөн. Стандарт нь одоогоор макро хэжийн бүртгэлийг тусгаж өгөөгүй тул аж ахуйн нэгжүүд бүх

хэждээ СТОУС 9-д заасан хэжлэх бүртгэлд шилжих болон НББОУС 39-д заасан хэжлэх бүртгэлийн

шаардлагыг үргэлжлүүлэн хангаж ажиллах сонголтыг олгосон.

2013 оны 11 сард сард оруулсан өөрчлөлтөөр заавал мөрдөж эхлэх хугацааг цуцалсан бөгөөд ингэснээр

энэхүү стандартыг сайн дураар мөрдөх болсон. Банк нь СТОУС 9-ын өнөөгийн хувилбарыг хэрэгжүүлэх

төлөвлөгөөгүй байна.

НББОУС 32-ийн өөрчлөлтүүд, “Санхүүгийн хөрөнгө өр төлбөрүүдийг хооронд нь хаах” (2011 оны 12 дугаар сард

батлагдсан, 2014 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдөр болон түүнээс хойш эхлэх тайлант жилүүдэд мөрдөгдөнө).

НББОУС 32-д хэрэглээнийн зааврыг оруулж, хооронд нь хаахтай холбоотой шалгаруудын зарим үл нийцэх

зүйлүүдийг тодруулахад чиглэсэн. Үүнд: “Одоогийн байдлаар хуулийн дагуу хооронд нь хаах эрхтэй”, мөн

зарим нийт дүнгээр төлөх системийг цэвэр дүнгээр төлөх системтэй адилтган үзсэн. Одоогийн байдлаар

Банкны Удирдлагууд эдгээр өөрчлөлтүүдийн Банкны санхүүгийн тайланд үзүүлэх нөлөөг үнэлж байна.

СТОУС 10, СТОУС 12 болон НББОУС 27-д орсон нэмэлт өөрчлөлтүүд – Хөрөнгө оруулалтын аж ахуйн нэгжүүд

(2012 оны 10 дугаар сарын 31-ний өдөр гарсан бөгөөд 2014 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдрөөс хойшхи

тайлант жилүүдэд мөрдлөг болгоно).Өөрчлөлт нь хөрөнгө оруулалтын аж ахуйн нэгжийг дараах байдлаар

тодорхойлсон: (i) хөрөнгө оруулалтын удирдлагын үйлчилгээ үзүүлэх зорилгоор хөрөнгө оруулагчдаас

хөрөнгө татсан, (ii) үйл ажиллагааны зорилго нь зөвхөн хөрөнгийг өсгөх болон хөрөнгө оруулалтын ашиг

олох зорилгоор хөрөнгийг зарцуулахад оршдог гэсэн хариуцлагыг хөрөнгө оруулагчдын өмнө хүлээсэн

(iii) хөрөнгө оруулалтаа бодит үнэ цэнээр тооцож, үнэлдэг. Хөрөнгө оруулалтын аж ахуйн нэгж нь ашиг,

алдагдалдаа өөрийн охин компаниудыг бодит үнэ цэнээр бүртгэхээс гадна аж ахуйн нэгжийн хөрөнгө

оруулалтын үйл ажиллагаатай хамааралтай үйлчилгээг үзүүлдэг охин компаниудынхаа тайланг зөвхөн

нэгтгэхийг шаарддаг. СТОУС 12-т оруулсан нэмэлт өөрчлөлтөнд тухайн байгууллага, этгээд нь хөрөнгө

оруулалтын байгууллага эсэх, хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагаатай холбоотой үйлчилгээ үзүүлдэггүй охин

компанидсанхүүгийн талаарх мэдээлэл эсвэл бусад дэмжлэг үзүүлдэг ба үзүүлэх гэжбайгаа эсэх зэрэгт гол

дүгнэлтүүд гаргах шинэ тодруулгуудыг тусгасан байна. Банкны Удирдлагууд эдгээр өөрчлөлтүүд нь Банкны

санхүүгийн тайланд нөлөө үзүүлэхгүй гэж үзэж байна.

ОУСТТХ 21- “Хураамж” (2013 оны 05 дугаар сарын 20-нд гарсан бөгөөд 2014 оны 01 сарын 01-ний өдрөөс

хойшхи тайлант жилүүдэд мөрдлөг болгоно). Энэхүү тайлбарт орлогын албан татвар бус хураамжийг төлөх

үүрэгтэй холбоотой нягтлан бодох бүртгэлийг тодорхой болгож өгсөн. Энэхүү үүрэг нь хууль тогтоомжоор

хураамж төлөх үүргийг зааж өгсөн тохиолдолд үүснэ. Аж ахуйн нэгж нь ирээдүйд үйл ажиллагаа явуулах

эдийн засгийн үүрэгтэй байдаг байдал эсхүл тасралтгүй үйл ажиллагаа явуулах төсөөлөл дээр үндэслэн

санхүүгийн тайлангаа гаргадаг байдал нь дээр заасан үүргийг бий болгодоггүй. Үүнтэй ижил зарчмыг

явцын болон жилийн санхүүгийн тайланд баримтална. Агаарт ялгаруулах хорт хийг бууруулах зорилгоор

хэрэгжүүлдэг худалдааны хөтөлбөртэй холбоотой өр төлбөрт энэхүү тайлбарыг сайн дурын үндсэн дээр

ашиглана. Банкны Удирдлагууд эдгээр өөрчлөлтүүд нь Банкны санхүүгийн тайланд нөлөө үзүүлэхгүй гэж

үзэж байна.



НББОУС 36-д орсон өөрчлөлт – “Санхүүгийн бус хөрөнгийн эргүүлэн олж болох дүнгийн толилуулга” (2013

оны 05 дугаар сард гарсан бөгөөд 2014 оны 01 сарын 01-ний өдрөөс хойшхи тайлант жилүүдэд мөрдлөг

болгоно; СТОУС 13-ыг нягтлан бодох бүртгэл болон харьцуулсан хугацаанд ашигладаг бол дээр заасан

хугацаанаас өмнө нэвтрүүлж болно).БМБН-д гүүдвил болон тодорхойгүй хугацаатай биет бус хөрөнгө

багтаж байгаа бөгөөд үнэ цэнийн бууралтад ороогүй бол эргүүлэн олж авах дүнг толилуулах үүргийг хасах

өөрчлөлтийг үүгээр оруулсан. Одоогийн байдлаар энэ өөрчлөлтийн Банкны санхүүгийн тайланд үзүүлэх

нөлөөг удирдлага үнэлэх шатандаа байна.

НББОУС 39-д орсон өөрчлөлт – “Үүсмэл хэрэглүүрийг шилжүүлэх болон Хэжлэх бүртгэлийн үргэлжлэл” 2013

оны 06 дугаар сард гарсан бөгөөд 2014 оны 01 сарын 01-ний өдрөөс хойшхи тайлант жилүүдэд мөрдлөг

болгоно). Хэжлэх хэрэглүүрээр тодорхойлогдсон үүсмэл хэрэглүүрийг тусгай шаардлага хангасан үед хууль

тогтоомжийн өөрчлөлттэй холбоотойгоор төвлөрсөн нэг талтай клиэринг хийх зорилгоор шилжүүлэх

(өөрөөр хэлбэл, талууд нөгөө талаа шинэ талаар солихоор тохиролцсон) тохиолдолд хэжлэх бүртгэлийг

үргэлжлүүлэхийг энэхүү өөрчлөлтөөр зөвшөөрсөн. Банкны Удирдлагууд эдгээр өөрчлөлтүүд нь Банкны

санхүүгийн тайланд нөлөө үзүүлэхгүй гэж үзэж байна.

Дээр өөрөөр заагаагүй бол эдгээр шинэ стандарт болон тайлбарууд санхүүгийн тайлангуудад материаллаг

нөлөө үзүүлэхгүй гэж Удирдлага үзэж байгаа.

7. Мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгө

Мянган төгрөгөөр 2013 оны 12-р сарын 31

2012 оны 12-р сарын 31

Бэлэн мөнгө 171,174,300 107,863,773

Монголбанкинд байршуулсан мөнгө (зайлшгүй байлгах нөөцөөс бусад) 214,758,627 120,460,481

Бусад банкууд дах харилцах данс

- Монгол 1,659,698 7,661,920

- Бусад 305,750,706 174,497,025

Монголбанкны үнэт цаас 568,662,367 149,944,933

Бусад банкуудад анх 3 сараас бага хугацаатай байршуулсан хөрөнгө 66,811,711 37,513,598

Засгийн газрын үнэт цаас 57,046,748 48,686,658

Нийт мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгө 1,385,864,157 646,628,388

Мөнгө ба түүнтай адилтгах хөрөнгө барьцаа хөрөнгөөр баталгаажаагүй. Бүх дүнгүүд хугацаа хэтрээгүй, үнэ

цэнэ буураагүй хэмээн ангилагдсан.

Харилцах данс, нэг хоногийн хугацаатай байршуулсан хөрөнгө, Монголбанк болон Засгийн Газрын үнэт

цаас, Монголбанк болон бусад банкуудад үндсэн хугацаа нь 3 сараас бага хугацаагаар байршуулсан

харилцах, хадгаламжийн дансууд зэрэг нь гадаадын нэр хүнд бүхий банкууд, Монголбанк, Монголын

хамгийн сайн банкуудад байршуулсан үлдэгдлүүд болно.



7. Мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгө (Үргэлжлэл)

Мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгийн балансын үлдэгдлүүдийн зээлийн эрсдлийн чанарыг Стандарт ба

Пүүрсийн рейтинг эсвэл Мүүдийс болон Фичийн рейтинг дээр үндэслэн нэгтгэн харуулж болно. 2013 оны 12

дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаарх зээлийн эрсдлийн чанарыг дор үзүүлэв:

Мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгийн балансын үлдэгдлийн зээлийн эрсдлийн чанарыг Стандарт ба

Пүүрсийн рейтинг эсвэл Мүүдийс болон Фичийн рейтинг дээр үндэслэн нэгтгэн дүгнэж болно. 2012 оны 12

дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаарх зээлийн эрсдлийн чанарыг дор үзүүлэв.

Мянган төгрөгөөр

Бэлэн мөнгө

Монгол-банкинд

байршуул-сан мөнгө (зайлшгүй

байлгах нөөцөөс

бусад)

Бусад банкууд дах

харилцах хадгаламж

Монгол-банкны

үнэт цаас

Бусад банкуудад

анх 3 сараас

бага хугацаатайбайршуул-

сан хөрөнгө

Засгийн газрын үнэт

цаас

Нийт

Хугацаа хэтрээгүй ба үнэ цэнэ нь буураагүй

- Бэлэн мөнгө 171,174,300 - - - - - 171,174,299

- Монгол Улсын Төв Банк - 214,758,627 - 568,662,367 - - 783,420,994

- Монгол улсын засгийн газар - - - - - 57,046,748 57,046,748

- AA-с AA+ рейтингтэй - - 28,334,362 - - - 28,334,362

- A-с A+ рейтингтэй - - 276,201,313 - 44,457,560 - 320,658,873

- БББ-с БББ+рейтингтэй - - 375,187 - - - 375,187

- Б-с Б+ рейтингтэй - - 1,068,796 - 16,541,007 - 17,609,803

Зэрэглэл хийгдээгүй - - 1,430,746 - 5,813,144 - 7,243,890

Нийт мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгө

171,174,300 214,758,627 307,410,404 568,662,367 66,811,711 57,046,748 1,385,864,157



Мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгийн валют, хүү болон дуусах хугацааны шинжилгээг Тодруулга 30-с үзнэ үү.

8. Монгол банкинд байршуулсан, зайлшгүй байлгах нөөц

Банк нь Төв Банк буюу Монголбанкин дахь харилцах дансандаа Монголбанкнаас тавьдаг шаардлагын

дагуу зайлшгүй байлгах нөөц байршуулдаг. Төв банкинд байршуулдаг хөрөнгийн үлдэгдлийг 14 хоногийн

хугацаанд үндэслэн тооцсон хувь хэмжээгээр тогтоодог. 2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар

Монголбанкинд байршуулсан, зайлшгүй байлгах нөөц нь 346,379,624 төгрөг (2012.12.31: 209,088,270

төгрөг) байсан.

2013 оны 12 дугаар сарын 31 ба 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөр Монголбанкин дах зайлшгүй

байлгах нөөц нь хугацаа хэтрээгүй бөгөөд үнэ цэнээ алдаагүй байсан.


Бэлэн мөнгө Монгол-банкинд

байршуул-сан мөнгө (зайлшгүй

байлгах нөөцөөс

бусад)

Бусад банкууд

даххарилцах

хадгаламж

Монгол-банкны

үнэт цаас

Бусад банкуудад

анх 3 сараас

бага хугацаатай байршуул

сан хөрөнгө

Засгийн газрын үнэт

цаас

Нийт

Хугацаа хэтрээгүй ба үнэ цэнэ нь буураагүй

- Бэлэн мөнгө 107,863,773 - - - - - 107,863,773

- Монгол Улсын Төв Банк - 120,460,481 - 149,944,933 - - 270,405,414

- Монгол улсын засгийн газар - - - - - 48,686,658 48,686,658

- AA-с AA+ рейтингтэй - - 97,219,754 - 28,571,420 - 125,791,174

- A-с A+ рейтингтэй - - 76,899,616 - 8,942,178 - 85,841,794

- БББ-с БББ+рейтингтэй - - 377,655 - - - 377,655

- Б-сБ+ рейтингтэй - - 7,661,920 - - - 7,661,920

Нийт мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгө

107,863,773 120,460,481 182,158,945 149,944,933 37,513,598 48,686,658 646,628,388



9. Бусад банкуудад байршуулсан хөрөнгө



Бусад банкуудад анх 3 сараас их боловч 1 жилээс бага хугацаагаар байршуулсан богино хугацаат хөрөнгө 88,773,090 15,556,057

Нийт бусад банкуудад байршуулсан хөрөнгө 88,773,090 15,556,057

Бусад банкуудад байршуулсан хөрөнгө нь барьцаа хөрөнгөөр хангагдаагүй бөгөөд хугацаа хэтрээгүй бөгөөд

үнэ цэнэ буураагүй.

Банкуудад байршуулсан хөрөнгийн 2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний ба 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний

өдрийн байдлаарх үлдэгдлүүдийн зээлийн эрсдлийн чанарын шинжилгээг дор үзүүлэв.

Зэрэглэл хийгдээгүй дунд хэмжээний Монголын арилжааны банкинд 88,773,090 мянган төгрөгийг

байршуулсан. Монголын зах зээлийн ерөнхий нэр хүнд болон бусад боломжит мэдээлэлд (олон нийтэд

зарласан санхүүгийн тайлан гэх мэт) үндэслэн Удирдлага нь энэхүү авлагын зээлийн эрсдлийг үнэлсэн.

Тодруулга 33-с бусад банкуудад байршуулсан үлдэгдлүүдийн бодит үнэ цэнийн тооцооллыг үзнэ үү. Мөнгө

болон түүнтэй адилтгах хөрөнгийн валют, хүү болон дуусах хугацааны шинжилгээг Тодруулга 30-с үзнэ үү.



Хугацаа хэтрээгүй бөгөөд үнэ цэнийн бууралтад ороогүй

- A- аас A+ рейтингтэй - 6,993,215

- Зэрэглэл хийгдээгүй 88,773,090 8,562,842

Бусад банкуудад байршуулсан нийт хөрөнгө 88,730,090 15,556,057



10. Харилцагчдад олгосон зээл ба урьдчилгаа

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний байдлаар 30 том зээлдэгчдэд олгосон зээлийн дүн 404,250,207 мянган

төгрөг байсан бөгөөд нийт харилцагчдад олгосон зээл ба урьдчилгааны 16.3% хувийг эзэлж байсан. Мөн

2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний байдлаар 30 том зээлдэгчдэд олгосон зээлийн дүн 333,312,659мянган

төгрөг байсан бөгөөд нийт зээлийн багцын 18,8% хувийг эзэлж байсан.

Зээлийн үнэ цэнийн бууралтын санд 2013 онд гарсан өөрчлөлтүүдийг дор үзүүлэв:

Мянган төгрөгөөр 2013 оны 12 дугаар сарын 31


Бизнесийн зээл 1,154,551,376 858,328,902

Хэрэглээний зээл 1,219,717,314 827,640,282

Хөдөө аж ахуйн зээл 110,585,044 70,390,703

Харилцагчдад олгосон нийт зээл ба урьдчилгаа 2,484,853,734 1,756,359,887

Хасах нь: Зээлийн үнэ цэнэ бууралтын сан (38,441,296) (25,318,178)

Харилцагчдад олгосон нийт зээл ба урьдчилгаа 2,446,412,438 1,731,041,709

Мянган төгрөгөөр Бизнесийн зээл

Хэрэглээний зээл

Хөдөө аж ахуйн зээл Нийт

Зээлийн үнэ цэнэ бууралтын сан 2013.01.01 22,077,998 2,566,917 673,263 25,318,178

Тайлант жилд (сангаас буцаасан)/байгуулсан сан/

12,298,430 1,114,812 284,110 13,697,352

Тайлант жилд найдваргүй гэж данснаас хассан дүн

(103,467) (324,233) (146,534) (574,234)

2013.12.31–нээрх зээлийн үнэ цэнэ бууралтын сан

34,272,961 3,357,496 810,839 38,441,296

Зээлийн үнэ цэнийн бууралтын санд 2012 онд гарсан өөрчлөлтүүдийг дор үзүүлэв. Доор заасан дүн нь

ангилал хоорондын шилжилтийн нөлөөлөлтэй уялдан тохируулагдсан бөгөөд 2013 оны 12 дугаар сарын

31-нээрх шинжилгээ хийхэд харьцуулах боломжтой.



10. Харилцагчдад олгосон зээл ба урьдчилгаа (Үргэлжлэл)

Харилцагчдын зээлийн багц дахь бизнесийн салбарын эрсдлийн төвлөрөлтийг дор үзүүлэв:




Зээлийн үнэ цэнэ бууралтын сан 2012.01.01

24,530,497 2,852,059 748,051 28,130,607

Тайлант жилд (сангаас буцаасан)/байгуулсан сан/

(1,438,955) (40,960) 335,005 (1,144,910)

Тайлант жилд найдваргүй гэж данснаас хассан дүн

(1,013,544) (244,182) (409,793) (1,667,519)

2012.12.31–нээрх зээлийн үнэ цэнэ бууралтын сан

22,077,998 2,566,917 673,263 25,318,178

Мянган төгрөгөөр2013 2012

Дүн % Дүн %

Хувь хүмүүс 1,219,717,314 49% 827,640,282 47%

Худалдаа 390,709,993 16% 282,578,475 15%

Барилга 242,896,177 10% 187,721,064 11%

Уул уурхай 97,281,968 4% 51,671,139 3%

Хөдөө аж ахуй 85,500,707 3% 67,078,140 4%

Үл хөдлөх хөрөнгө зуучлал 73,316,312 3% 49,829,680 3%

Тээвэр 57,820,801 2% 50,223,807 3%

Хүнсний үйлдвэрлэл 42,960,493 2% 42,416,664 2%

Цаас үйлдвэрлэл 32,728,032 1% 32,513,174 2%

Бодисын үйлдвэрлэл 19,199,033 1% 22,261,772 1%

Эрүүл мэнд, нийгмийн байгууллагууд 14,955,529 1% 11,472,431 1%

Төмөрлөгийн үйлдвэрлэл 13,497,612 1% 9,811,612 1%

Бусад 194,269,763 7% 121,141,647 7%

Нийт харилцагчдад олгосон зээл ба урьдчилгаа (үнэ цэнийн бууралтын өмнөх дүн)

2,484,853,734 100% 1,756,359,887 100%



Зээлийн барьцааны талаарх мэдээллийг 2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар дор үзүүлэв:

Зээлийн барьцааны талаарх мэдээллийг 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар дор үзүүлэв:

Дээрх тодруулгад зээл болон зээлийн барьцаанд авсан хөрөнгийн бүртгэлийн дүнгийн аль багыг тусгасан

ба үлдсэн хэсгийг баталгаажаагүй зээлийн хэсэгт толилуулсан.

Барьцаа хөрөнгөгүй зээл нь гол төлөв тэтгэврийн болон цалингийн зээл байна. Эдгээр зээлүүдэд банк

тусгайлан барьцаа хөрөнгө шаарддаггүй боловч зээлдэгчийн ирээдүйн тэтгэвэр болон цалингийн

төлөлтүүдийг хянаж байдаг. Тэтгэвэр болон цалингийн зээл авах гол шаардлага нь цалин болон Засгийн

Газраас авах тэтгэврийг Банкны дансаар дамжуулан авах явдал болно.




Зээлийн барьцааны төрөл:

- үл хөдлөх хөрөнгө 1,009,695,755 388,894,930 5,704,950 1,404,295,635

- тээврийн хэрэгсэл 25,900,798 10,848,771 1,361,249 38,110,818

- тоног төхөөрөмж 33,758,229 1,032,744 1,232,331 36,023,304

- эргэлтийн хөрөнгө 36,836,621 3,193,647 19,525 40,049,793

- бусад 45,452,558 108,195,995 101,962,043 255,610,596

Барьцаа хөрөнгөгүй зээл 2,907,415 707,551,227 304,946 710,763,588

Харилцагчдад олгосон нийт зээл ба урьдчилгаа (үнэ цэнийн бууралтын өмнөх дүн)

1,154,551,376 1,219,717,314 110,585,044 2,484,853,734




Зээлийн барьцааны төрөл:

- үл хөдлөх хөрөнгө 714,091,708 250,183,206 4,284,846 968,559,760

- тээврийн хэрэгсэл 34,810,491 32,593,853 6,275,793 73,680,137

- тоног төхөөрөмж 14,506,018 780,208 540,171 15,826,397

- эргэлтийн хөрөнгө 29,598,164 841,606 15,554 30,455,324

- бусад 14,810,823 85,463,718 58,456,779 158,731,320

Барьцаа хөрөнгөгүй зээл 50,511,698 457,777,691 817,560 509,106,949

Харилцагчдад олгосон нийт зээл ба урьдчилгаа (үнэ цэнийн бууралтын өмнөх дүн)

858,328,902 827,640,282 70,390,703 1,756,359,887




Зээлийн 2013 оны 12 дугаар сарын 31-нээрх үлдэгдлүүдийн зээлийн эрсдлийн чанарын шинжилгээг дор үзүүлэв:




2013 оны хугацаа хэтрээгүй, үнэ цэнийн бууралтад ороогүй

- Маш сайн 453,113,683 489,797,697 93,551,261 1,036,462,641

- Сайн 615,054,703 725,726,679 16,663,286 1,357,444,668

- Зээлийн нөхцлийг өөрчилсөн 3,218,374 1,384,942 14,199 4,617,515

Нийт хугацаа хэтрээгүй, үнэ цэнийн бууралтад ороогүй 1,071,386,760 1,216,909,318 110,228,746 2,398,524,824

Хугацаа хэтэрсэн боловч үнэ цэнийн бууралтад ороогүй

- 30-аас цөөн хоногоор хэтэрсэн 1,099,106 295,061 13,311 1,407,478

- 30-аас 90 хоногоор хэтэрсэн 861,571 374,615 25,722 1,261,908

Нийт хугацаа хэтэрсэн боловч үнэ цэнийн бууралтад ороогүй 1,960,677 669,676 39,033 2,669,386

Үнэ цэнийн бууралтад орсон зээлүүд

- хугацаа хэтрээгүй 28,141,903 - - 28,141,903

- 1-ээс 30 хоногоор хэтэрсэн 2,547,360 - - 2,547,360

- 31-ээс90хоногоор хэтэрсэн 19,444,872 - - 19,444,872

- 91-ээс 180 хоногоор хэтэрсэн 21,712,849 577,050 12,225 22,302,124


- 360-аас дээш хоногоор хэтэрсэн 3,876,610 944,091 295,136 5,115,837

Нийт үнэ цэнийн бууралтад орсон зээлүүд 81,203,939 2,138,320 317,265 83,659,524

Хасах нь: үнэ цэнийн бууралтын сан (34,272,961) (3,357,496) (810,839) (38,441,296)

Нийт харилцагчдад олгосон зээл ба урьдчилгаа 1,120,278,415 1,216,359,818 109,774,205 2,446,412,438



Зээлийн 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн үлдэгдлүүдийн зээлийн эрсдлийн чанарын шинжилгээг

дор үзүүлэв. Доор заасан дүн нь ангилал хоорондын шилжилтийн нөлөөлөлтэй уялдан тохируулагдсан

бөгөөд 2013 оны 12 дугаар сарын 31-нээрх зээлийн чанарын шинжилгээ хийхэд харьцуулах боломжтой.

Хугацаа хэтрээгүй бөгөөд үнэ цэнийн бууралтад ороогүй зээлийн чанарын шинжилгээ нь Тодруулга 30-д

тайлбарласан дотоод рэйтингийн аргачлал дээр тулгуурласан. Хугацаа хэтрээгүй бөгөөд үнэ цэнийн

бууралтад ороогүй бүх зээл нь Монголбанкны заавар журмын дагуу хэвийн гэж ангилагдсан болно.

Банк нь багц хөрөнгөд эрсдлийн сан байгуулах тухай НББОУС 39, Санхүүгийн хэрэглүүр: Хүлээн зөвшөөрөлт

ба хэмжилт-т заасан аргачлалыг ашигласан боловч дан ганц зээлд тусгайлан оноох боломжгүй үнэ цэнэ

бууралтын гарзад тайлант хугацааны эцэст багцын хэмжээнд сан байгуулсан. Банкны бодлогын дагуу тухайн




2012 оны хугацаа хэтрээгүй, үнэ цэнийн бууралтад ороогүй- Маш сайн 392,044,034 285,928,004 57,014,736 734,986,774- Сайн 397,079,143 537,579,350 12,715,669 947,374,162- Зээлийн нөхцлийг өөрчилсөн 4,314,142 1,937,994 6,722 6,258,858

Нийт хугацаа хэтрээгүй, үнэ цэнийн бууралтад ороогүй 793,437,319 825,445,348 69,737,127 1,688,619,794

Хугацаа хэтэрсэн боловч үнэ цэнийн бууралтад ороогүй- 30-аас цөөн хоногоор хэтэрсэн 564,242 293,412 30,518 888,172

- 30-аас 90 хоногоор хэтэрсэн 198,086 253,164 16,390 467,640

Нийт хугацаа хэтэрсэн боловч үнэ цэнийн бууралтад ороогүй 762,328 546,576 46,908 1,355,812

Үнэ цэнийн бууралтад орсон зээлүүд

- хугацаа хэтрээгүй 43,306,358 - - 43,306,358

- 31-ээс90хоногоор хэтэрсэн 8,522,563 - - 8,522,563

- 91-ээс 180 хоногоор хэтэрсэн 1,833,297 420,162 840 2,254,299


- 360-аас дээш хоногоор хэтэрсэн 4,026,331 720,010 604,122 5,350,463

Нийт үнэ цэнийн бууралтад орсон зээлүүд 64,129,255 1,648,358 606,668 66,384,281

Хасах нь: үнэ цэнийн бууралтын сан (22,077,998) (2,566,917) (673,263) (25,318,178)

Нийт харилцагчдад олгосон зээл ба урьдчилгаа 836,250,904 825,073,365 69,717,440 1,731,041,709




нэг зээлийн үнэ цэнэ алдагдсанг тусгайлан харуулсан бодит нотолгоо илэртэл зээл бүрийг “хугацаа хэтрээгүй

ба үнэ цэнэ нь буураагүй” гэж ангилдаг.

Банк нь зээлийн үнэ цэнийн бууралтыг тооцохдоо зээлийн багцыг бүлгийн болон тусгай ангилалд хувааж

үздэг. Бүлгийн ангилалд буй аливаа нэг зээлийн үнэ цэнэ буурсан эсэхийг тогтоохдоо Банк хугацаа хэтрэлтийн

байдал, мөн, байгаа бол, холбогдох барьцаа хөрөнгийн борлуулагдах бололцоо зэрэг гол шалгууруудыг

авч үздэг. Харин тусгай ангилалд байгаа буюу дангаараа өндөр дүнтэй зээлүүдийн хувьд ирээдүйн мөнгөн

урсгал, барьцаа хөрөнгийн борлуулагдах байдал зэргийг харгалзан үзэж үнэ цэнийн бууралтыг тооцдог.

Хугацаа хэтэрсэн боловч үнэ цэнээ алдаагүй зээлүүд нь ихэвчлэн барьцаат зээлүүдээс бүрдэх бөгөөд

барьцаа хөрөнгийнх нь бодит үнэ нь хугацаандаа төлөгдөөгүй хүү болон зээлийн үлдэгдлийг нөхөхөд

хүрэлцээтэй байсан. Хугацаа хэтэрсэн боловч үнэ цэнээ алдаагүй зээлийн дүн нь зээлийн зөвхөн хугацаа

хэтэрсэн хуваарьт төлбөрийн дүнг бус зээлийн нийт үлдэгдэл дүнг харуулж байгаа.

Барьцаа хөрөнгийн санхүүгийн нөлөөг дараах байдлаар тусад нь толилуулсан (i) барьцаа хөрөнгө болон

зээлийн сайжруулалт нь хөрөнгийн дансны үнээс илүү буюу тэнцүү байх санхүүгийн хөрөнгүүд (“илүү

барьцаа бүхий хөрөнгө”) мөн (ii) барьцаа хөрөнгө болон зээлийн сайжруулалт нь хөрөнгийн дансны үнээс

бага байх санхүүгийн хөрөнгүүд (“дутуу барьцаа бүхий хөрөнгө”).

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн барьцаа хөрөнгийн нөлөөг дор харуулав:

2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн барьцаа хөрөнгийн нөлөөг дор харуулав:

Илүү барьцаа бүхий хөрөнгө Дутуу барьцаа бүхий хөрөнгө

Мянган төгрөгөөрХөрөнгийн дансны үнэ

Барьцаа хөрөнгийн бодит үнэ

Хөрөнгийн дансны үнэ


Бизнесийн зээл 1,148,932,387 5,562,706,714 5,618,989 2,711,574

Хэрэглээний зээл 509,395,989 1,237,542,772 710,321,325 2,770,098

Хөдөө аж ахуйн зээл 110,099,313 1,484,744,121 485,731 180,785

Нийт 1,768,427,689 8,284,993,607 716,426,045 5,662,457

Илүү барьцаа бүхий хөрөнгө Дутуу барьцаа бүхий хөрөнгө

Мянган төгрөгөөрХөрөнгийн дансны үнэ


Хөрөнгийн дансны үнэ


Бизнесийн зээл 734,904,472 2,783,599,116 106,519,941 58,149,517

Хэрэглээний зээл 312,716,587 972,766,786 507,183,269 54,107,199

Хөдөө аж ахуйн зээл 68,271,152 869,912,884 1,446,288 642,691

Нийт 1,115,892,211 4,626,278,786 615,149,498 112,899,407



Барьцаа хөрөнгийн дээр заасан үнэ нь зээл олгох үеийн зах зээлийн үнэ юм.

Хугацаа хэтрээгүй, үнэ цэнээ алдаагүй боловч нөхцөл өөрчлөгдсөн зээлүүдэд анхны нөхцлүүдийг өөрчлөөгүй

тохиолдолд хугацаа хэтэрсэн эсвэл үнэ цэнээ алдсан гэж ангилагдах байсан зээлүүдийн дансны үнийг

оруулсан. Хугацаа хэтэрсэн боловч үнэ цэнээ алдаагүй зээлүүд нь ихэвчлэн барьцаат зээлүүдээс бүрдэх

бөгөөд барьцаа хөрөнгийнх нь бодит үнэ нь хугацаандаа төлөгдөөгүй хүү болон зээлийн үлдэгдлийг

нөхөхөд хүрэлцээтэй байсан. Хугацаа хэтэрсэн боловч үнэ цэнээ алдаагүй зээлийн дүн нь зээлийн зөвхөн

хугацаа хэтэрсэн хуваарьт төлбөрийн дүнг бус зээлийн нийт үлдэгдэл дүнг харуулсан байна.

Банкны хувьд эргэлтийн хөрөнгөөр хүлээн зөвшөөрдөг хураагдсан барьцаа хөрөнгийн талаархдэлгэрэнгүй

мэдээллийг Тодруулга 18-аас үзнэ үү.

Харилцагчдад олгосон зээл болон урьдчилгааны бодитүнэ цэнийн тооцооллыг Тодруулга 33-аас үзнэ үү.

Холбоотой талуудын дүнг Тодруулга 35-д харуулсан. Тодруулга 30-д харилцагчдад олгосон зээл болон

урьдчилгааны валютын, хүүний болон эргэн төлөгдөх хугацааны эрсдлийн шинжилгээг толилуулсан.

11. Борлуулахад бэлэн хөрөнгө оруулалтын үнэт цаас

Бонд нь Тодруулга 4-т толилуулсан Монголын ипотекийн корпорацийн орон сууцны зээлийн багцаар

баталгаажсан үнэт цаасыг төлөөлнө.

Хөрөнгө оруулалтын үнэт цаасны зээлийн чанарын үнэлгээг 2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний байдлаар доор

харуулав:

Орон сууцны зээлийн багцаар баталгааждаг тул үнэт цаас нь үнэ цэнийн бууралтад орсон эсэхийг тогтоох

гол хүчин зүйл нь түүний хугацаа хэтрэлтийн байдал юм.

Мянган төгрөгөөр 2013 2012

Орон сууцны зээлийн багцаар баталгаажсан үнэт цаас 133,707,596 -

Нийт борлуулахад бэлэн хөрөнгө оруулалтын үнэт цаас 133,707,596 -


Хугацаа хэтрээгүй болон үнэ цэнийн бууралтад ороогүй

- Зэрэглэл тогтоогоогүй 133,707,596 -

Нийт борлуулахад бэлэн хөрөнгө оруулалтын үнэт цаас 133,707,596 -



12. Бусад компанид оруулсан хөрөнгө оруулалт

Банкны хараат компанид оруулсан хөрөнгө оруулалтын бүртгэлийн дүнг дараах хүснэгтээр харуулав.

2013 ба 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар Банк нь Монгол Улсад бүртгэлтэй Зээлийн мэдээллийн төв ХХК-д мэдэгдэхүйц нөлөөтэй байсан. Тус компанийн гол үйл ажиллагаа нь зээл авсан харилцагчдын мэдээ мэдээллийг цуглуулах, бусдад мэдээллэхэд орших ба банкууд уг мэдээлэл дээр тулгуурлан зээл олголтын явцдаа харилцагчдынхаа зээл эргэн төлөх чадварыг үнэлдэг.

Банк нь Зээлийн Мэдээллийн Төв ХХК-ийн нийт хувьцааны 19 хувийг эзэмшдэг боловч компанийн 2009 оноос ТУЗ-д өөрийн төлөөлөх гишүүнийг томилсноор компанийн үйл ажиллагаанд мэдэгдэхүйц нөлөө үзүүлэх эрхтэй болсон.

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар Банк нь Монголын ипотекийн корпораци ХХК-ийн хувьцаат капиталын 1.4 хувийг (2012 оны 12 дугаар сарын 31: 3 хувь) эзэмшиж байсан. 2008 онд Банкны төлөөлөх гишүүн уг санхүүжигчийн ТУЗ-н гишүүнээр томилогдсон болохоор Банк 2013 оны 12 дугаар сарын 31 болон2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар уг компанийн үйл ажиллагаа болон санхүүгийн шийдвэр гаргах явцад мэдэгдэхүйц нөлөө үзүүлэх эрхтэй байсан хэмээн үзэв.

Банк нь 2013 болон 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр Монголын банкуудын хөрөнгийн менежментийн ассосиацийн (МБХМА) 15 хувийг эзэмшиж байсан. 2008 онд Банкны төлөөлөх гишүүн уг санхүүжигчийн ТУЗ-н гишүүнээр томилогдсон тул уг компанийн үйл ажиллагаа болон санхүүгийн шийдвэр гаргах явцад мэдэгдэхүйц нөлөө үзүүлэх эрхтэй. 2013 онд Банк нь уг компанид нэмэлт хөрөнгө оруулаагүй болно.

Банк нь МБХМА-ийн харъяа Банкны сургалтын төвийн 15 хувийг эзэмшдэг. 2010 онд Банкны төлөөлөгч уг компанийн ТУЗ-ийн гишүүнээр томилогдсон. 2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрөр дуусгавар болсон тайлант жилд нэмэлт хөрөнгө оруулалт хийгдээгүй.

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар Банкны хараат компаниуд дахь хувь оролцоо болон тэдгээрийн нийт хөрөнгө, өр төлбөр, орлого, ашиг алдагдлын талаарх мэдээллийг багтаасан хураангуй

санхүүгийн мэдээллийг дор үзүүлэв:



Зээлийн мэдээллийн төвХХК 243,638 243,638Монголын ипотекийн корпораци ХХК 201,000 201,000Монголын банкуудын хөрөнгийн менежментийн ассосиаци (МБХМА) 58,250 58,250Банкны сургалтын төв 10,000 10,000

Хараат компанид оруулсан хөрөнгө оруулалтын нийт дүн 512,888 512,888

Нэр Нийт хөрөнгө Нийт өр төлбөр Орлого Ашиг

Зээлийн Мэдээллийн ТөвХХК 1,395,688 3,898 - 61,616Монголын ипотекийн корпораци ХХК (МИК) 18,344,787 10,809,499 1,829,508 427,121Монголын банкуудын хөрөнгийн менежментийн ассосиаци (МБХМА) 507,999 6,367 33,382 22,229

Нийт 35,483,021 9,493,229 2,593,390 822,397



13. Богино хугацаат хөрөнгө оруулалт

Монголын ипотекийн корпорацийн 2013 оны санхүүгийн тайлан мэдээ гараагүй байсан тул 2012 оноор

дуусгавар болсон үеийн тайлан мэдээг ашиглав.

2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар Банкны хараат компаниуд дах хувь оролцоо болон

тэдгээрийн нийт хөрөнгө, өр төлбөр, орлого, ашиг алдагдлын талаарх мэдээллийг багтаасан хураангуй

санхүүгийн мэдээллийг дор үзүүлэв:

Удирдлага нь хараат компанид оруулсан хөрөнгө оруулалтын дансны дүн нь материаллаг биш хэмээн

үзсэн бөгөөд хараат компанитай холбоотой цэвэр хөрөнгө болон гүүдвилийн бодит үнэ цэнийг тусад нь

толилуулах шаардлагагүй гэж үзсэн.

Бэлэн байгаа мэдээлэл дээр үндэслэн удирдлага нь 2013 ба 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн

байдлаар хараат компаниудад оруулсан хөрөнгө оруулалт нь үнэ цэнийн бууралтад ороогүй гэж үзсэн

тул эдгээр санхүүгийн тайлангуудад үнэ цэнийн бууралтын сан бүртгээгүй болно. Холбоотой талуудын

мэдээллийг тодруулга 35-аас үзнэ үү.

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөр Банк нь Сангийн Яамнаас гаргасан Засгийн газрын үнэт цаасанд

хөрөнгө оруулсан байна. 65,000,000 мянган төгрөгийн нэрлэсэн үнэ бүхий Засгийн газрын үнэт цаасыг

хямдруулсан үнээр 7.8-11.6 хувийн хүүтэйгээр худалдан авсан байна.

Эдгээр хөрөнгө оруулалтыг зээл болон авлага хэмээн хорогдуулсан өртгөөр бүртгэсэн. 2013 оны 12 дугаар

сарын 31-ний өдрөөр хугацаа хэтрээгүй, үнэ цэнэ буураагүй хэмээн ангилсан бөгөөд эдгээр хөрөнгө оруулалт

нь барьцаа хөрөнгөөр баталгаажаагүй.

Хорогдуулсан үнээр бүртгэдэг санхүүгийн хөрөнгийн бодит үнэ цэнийг Тодруулга 33-с харна уу. Богино хугацаат

хөрөнгө оруулалтын валютын, хүүний болон эргэн төлөгдөх хугацааны шинжилгээг Тодруулга 30-д толилуулсан.

Нэр Нийт хөрөнгө

Нийт өр төлбөр Орлого Ашиг

Зээлийн мэдээллийн төвХХК 1,345,906 15,731 - (10,452)

Монголын ипотекийн корпораци ХХК (МИК) 18,344,787 10,809,499 1,829,508 427,121

Монголын банкуудын хөрөнгийн менежментийн ассосиаци (МБХМА) 482,575 3,173 46,949 22,579

Нийт 20,173,268 10,828,403 1,876,457 439,248

Мянган төгрөгөөр2013 оны 12 дугаар

сарын 312012 оны 12 дугаар

сарын 31

Монголбанкны үнэт цаас 63,017,544 14,090,744

Засгийн Газрын бонд - 39,621,744

Засгийн газрын үнэт цаас - 29,321,821

Нийт богино хугацаат хөрөнгө оруулалт 63,017,544 83,034,309



14. Урт хугацааны хөрөнгө оруулалт

15. Дуусах хугацаа хүртэл эзэмших хөрөнгө оруулалтын үнэт цаас



Засгийн газрын бонд 185,291,673 16,896,724

Нийт урт хугацаат хөрөнгө оруулалт 185,291,673 16,896,724

Банк 2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар183,033,000 мянган төгрөгийн нэрлэсэн үнэ, жилийн

10.0-12.8 хувийн купоны хүү бүхий Сангийн яамнаас гаргасан Засгийн газрын бондод хөрөнгө оруулсан байв.

Эдгээр хөрөнгө оруулалтыг зээл болон авлага хэмээн хорогдуулсан өртгөөр бүртгэсэн. 2013 оны 12 дугаар

сарын 31-ний өдрөөр хугацаа хэтрээгүй, үнэ цэнэ буураагүй хэмээн ангилсан. Эдгээр хөрөнгө оруулалт

нь барьцаа хөрөнгөөр баталгаажаагүй. Урт хугацаат хөрөнгө оруулалтын тооцоолсон бодит үнэ цэнийг

Тодруулга 33-д, мөн урт хугацаат хөрөнгө оруулалтын валютын, хүүний болон эргэн төлөгдөх хугацааны

шинжилгээг Тодруулга 30-д толилуулсан.

Дуусах хугацаа хүртэл эзэмшиж буй хөрөнгө оруулалтын үнэт цаасны зээлийн чанарын үнэлгээг 2013 оны 12

дугаар сарын 31болон2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний байдлаар доор харуулав:

Үнэт цаас нь үнэ цэнийн бууралтад орсон эсэхийг тогтоох гол хүчин зүйл нь түүний хугацаа хэтрэлтийн байдал юм.

Мянган рублиэр 2013 2012

Орон сууцны зээлийн багцаар баталгаажсан үнэт цаас 14,878,420 -

Нийт дуусах хугацаа хүртэл эзэмшиж буй хөрөнгө оруулалтын үнэт цаас 14,878,420 -


Хугацаа хэтрээгүй болон үнэ цэнийн бууралтад ороогүй

- Зэрэглэл тогтоогоогүй 14,878,420 -

Нийт дуусах хугацаа хүртэл эзэмшиж буй хөрөнгө оруулалтын үнэт цаас 14,878,420 -



16. Биет бус хөрөнгө

Бонд нь Тодруулга 4-т толилуулсан Монголын ипотекийн корпорацийн орон сууцны зээлийн багцаар

баталгаажсан үнэт цаасыг төлөөлнө. Тодруулга 4-т заасны дагуу давуу эрхтэй үнэт цаасны үндсэн төлбөр хийгдсэн

тохиолдолд хоёрдогч үнэт цаасны үндсэн төлбөрийг авах боломжтой ба давуу эрхтэй үнэт цаас эзэмшигчид

нь төлбөрийн хувьд давуу эрхтэй. Түүнчлэн, МИК-ийн цэвэр хөрөнгө нь дутсан тохиолдолд үүнийг давуу

болон хоёрдогч үнэт цаас эзэмшигчид (төлбөр болон давуу эрхийн хувьтай тэнцүү хэмжээгээр) хариуцна.

Банкны биет бус хөрөнгөд программ хангамжийн лиценз болон банкны үндсэн программ хангамж орно.

Мянган төгрөгөөр Тод-руулга

Биет бус хөрөнгө Дуусаагүй барилга Нийт

2012 оны 1 дүгээр сарын 1-нээрх өртөг 7,694,966 - 7,694,966

Хуримтлагдсан элэгдэл (4,694,185) - (4,694,185)

2012 оны 1 дүгээр сарын 1-нээрх дансны үнэ 3,000,781 - 3,000,781

Нэмэгдсэн 362,385 2,336,486 2,698,871

Өртгөөр тооцсон шилжүүлэг 2,159,671 (2,159,671) -Байгуулсан элэгдэл 28 (1,418,057) - (1,418,057)

2012 оны 12 дугаар сарын 31-нээрх дансны үнэ 4,104,780 176,815 4,281,595

2012 оны 12 сарын 31-нээрх өртөг 10,217,022 176,815 10,393,837


2012 оны 12 дугаар сарын 31-нээрх дансны үнэ 4,104,780 176,815 4,281,595

Нэмэгдсэн 1,583,098 4,302,356 5,885,454

Шилжүүлэг 2,794,950 (2,794,950) -Байгуулсан элэгдэл 28 (2,085,146) - (2,085,146)Өртгөөр нь данснаас хассан (324,464) - (324,464)Данснаас хассан хөрөнгийг хуримтлагдсан элэгдэл 324,464 - 324,464

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөрх дансны үнэ 6,397,682 1,684,221 8,081,903

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөрх өртөг 14,270,606 1,684,221 15,954,827


2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөрх дансны үнэ 6,397,682 1,684,221 8,081,903



17. Үндсэн хөрөнгө

Мянган төгрөгөөр Тод-руулга Барилга

Тавилга, оффисын тоног

төхөөрөмж, тэврийн хэрэгсэл

Компьютер, тоног

төхөөрөмж

Дуусаагүй барилга

болон хөрөнгө

Нийт үндсэн хөрөнгө

2012.01.01-нээрх өртөг 40,667,543 14,125,067 26,246,936 1,425,859 82,465,405

Хуримтлагдсан элэгдэл - (4,548,485) (18,687,012) - (23,235,497)

2012.01.01-нээрх дансны үнэ 40,667,543 9,576,582 7,559,924 1,425,859 59,229,908

Нэмэгдсэн 87,640 2,633,948 2,005,777 13,181,385 17,908,750

Өртгөөр нь шилжүүлсэн 3,579,042 1,921,375 4,298,135 (9,798,552) -

Өртгөөр нь худалдсан (304,884) (342,892) (71,280) (190,684) (909,740)

Худалдсан хөрөнгийн хуримтлагдсан элэгдэл 8,997 212,773 64,521 - 286,291

Өртгөөр нь данснаас хассан (337) (454,219) (2,280,901) - (2,735,457)

Данснаас хассан хөрөнгийг хуримтлагдсан элэгдэл 31 338,822 2,263,224 - 2,602,077

Байгуулсан элэгдэл 28 (1,188,303) (1,624,684) (3,743,808) - (6,556,795)

2012.12.31-нээрх дансны үнэ 42,849,729 12,261,705 10,095,592 4,618,008 69,825,034

2012.12.31-нээрх өртөг 44,029,004 17,883,279 30,198,667 4,618,008 96,728,958

Хуримтлагдсан элэгдэл (1,179,275) (5,621,574) (20,103,075) - (26,903,924)

2012.12.31-нээрх дансны үнэ 42,849,729 12,261,705 10,095,592 4,618,008 69,825,034

Нэмэгдсэн 68,840 83,667 998,981 27,889,392 29,040,880

Өртгөөр нь шилжүүлсэн 12,504,129 3,998,459 10,971,146 (27,473,734) -

Өртгөөр нь худалдсан (184,351) (652,167) (405,652) - (1,242,170)

Худалдсан хөрөнгийн хуримтлагдсан элэгдэл 36,278 337,868 403,242 - 777,388

Өртгөөр нь данснаас хассан (8,073) (476,825) (3,024,787) (44,636) (3,554,321)

Данснаас хассан хөрөнгийг хуримтлагдсан элэгдэл 449 351,370 2,993,934 - 3,345,753

Байгуулсан элэгдэл 28 (1,341,514) (2,011,499) (5,140,780) - (8,493,793)

Өртгөөр тооцсон дахин үнэлгээ 6,708,830 6,708,830

Хуримтлагдсан элэгдлийн буцаалт 367,521 - - - 367,521

2013.12.31-нээрх дансны үнэ 61,001,838 13,892,578 16,891,676 4,989,030 96,775,122

2013.12.31-нээрх өртөг 63,118,379 20,836,413 38,738,355 4,989,030 127,682,177

Хуримтлагдсан элэгдэл (2,116,541) (6,943,835) (21,846,679) - (30,907,055)

2013.12.31-нээрх дансны үнэ 61,001,838 13,892,578 16,891,676 4,989,030 96,775,122



2013 оны 06 сарын 30-ны байдлаар банкны Төв оффисын барилгыг дахин үнэлсэн. Үнэлгээг зүй ёсны

мэргэжлийн зэрэгтэй хараат бус хөрөнгийн үнэлгээний байгууллагаар хийлгэсэн. Үнэлгээг зах зээлийн үнэд

суурилан явуулсан ба барилгын бодит үнэ нь 2013 оны 06 сарын 30-ны байдлаар дансны үнээсээ илүү

байна гэсэн дүгнэлтийг Удирдлага гаргасан. Тиймээс 2013 оны 06 сарын 30-наар дахин үнэлгээний санг

нэмэх замаар барилгын үнийг 7,076,351 мянган төгрөгөөр нэмэгдүүлсэн. 2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний

байдлаар нэмэлт дахин үнэлгээний сан байгуулаагүй. Улаанбаатар болон бусад хотууд, хөдөө орон нутгийн

барилгын үнэ мэдэгдэхүйц өөрчлөгдөгүй гэж удирдлага үзсэн. Дэлгэрэнгүйг Тодруулга 4-өөс үзнэ үү.

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөр хөрөнгийн дансны үнээс хуримтлагдсан элэгдлийг хассан

хорогдуулсан өртгөөр бүртгэвэл 39,239,397 мянган төгрөгийн (2012: 27,685,673 мянган төгрөгийн) өртөгтэй

байх байсан. Барилга байшигийн дансны үнийн задаргааг дор харуулав:



Санхүүгийн байдлын тайланд барилга байшингийн дахин үнэлсэн дүн 61,001,838 42,849,729

Өөрийн хөрөнгөд тусгасан татвар тооцоогүй дахин үнэлгээний сан (21,211,299) (14,686,090)

Хэрэгжсэн дахин үнэлгээний сан (551,142) (477,966)

Хуримтлагдсан элэгдлийг хассан барилга байгууламжийн өртөг 39,239,397 27,685,673



18. Бусад хөрөнгө



Санхүүгийн бусад хөрөнгө:

Мөнгөн хөрөнгө болон гүйлгээний авлага 1,854,257 664,407

Санхүүгийн дериватив үүсмэл хэрэглүүрүүд 4,068,300 -

Хувь хүмүүсээс авах авлага 448,914 353,240

Монголия Оппортюнитийз Фанд Ай Эл.Пи (Сан)-д оруулсан хөрөнгө 651,266 281,056

Компаниудаас авах авлага 753,286 222,612

Бусад санхүүгийн хөрөнгө 46,405 46,405

Хасах нь: Үнэ цэнэ бууралтын сан (631,758) (563,892)

Нийт бусад санхүүгийн бус хөрөнгө 7,190,670 1,003,828

Бусад санхүүгийн бус хөрөнгө:

Ажилтнуудад олгох хөнгөлөлтийн урьдчилсан төлбөр 19,930,008 15,091,864

Оффисийн хангамжийн материал 2,052,474 1,828,204

Барилгын засварын урьдчилгаа 857,745 544,161

Хураасан барьцаа хөрөнгө 455,620 543,989

Үйлчилгээний урьдчилгаа 868,141 366,872

Түрээсийн урьдчилгаа 211,690 266,719

Ажилтнуудад төлсөн урьдчилгаа 44,168 8,871

Бусад урьдчилгаа 6,349 83,650

Бусад санхүүгийн бус хөрөнгө 43,392 22,193

Хасах нь: Хураасан барьцаа хөрөнгөд байгуулсан сан (398,470) (543,989)

Нийт бусад санхүүгийн бус хөрөнгө 24,071,117 18,212,534

Банк Монголия Оппортюнитийз Фанд Ай Эл.Пи (Сан)-д 1,000 мянган ам. долларын хөрөнгө оруулалт

хийхээр болсон бөгөөд 2013 онд хөрөнгө оруулалтаа 193,704 ам.доллараар нэмэгдүүлсэн. Энэхүү хөрөнгө

оруулалт нь худалдахад бэлэн санхүүгийн хөрөнгөд тооцогдох үнэт цаасыг төлөөлнө. Энэ үнэт цаас нь

хөрөнгийн биржээр худалдаалагддаггүй бөгөөд бодит үнийг тооцоход ашиглах зах зээлийн үнийн мэдээлэл

байхгүй байна. Банкны удирдлагын үзэж байгаагаар бодит үнэ нь гаргасан зардалтай ойролцоо ажээ.

Энэхүү хөрөнгө оруулалт нь саяхан хийгдсэн тул хөрөнгө оруулалтын бодит үнэ цэнэд мэдэгдэхүйц өөрчлөлт

гараагүй гэж үзэж байна. Сангийн талаарх дэлгэрэнгүй мэдээллийг Тодруулга 32-аас үзнэ үү.

Банк ажилтнууддаа хөнгөлөлттэй зээл олгодог. СТОУС-ын дагуу ажилтнуудад олгосон хөнгөлөлттэй зээлийг

анх олгоход тохируулах бодит үнэ цэнэ нь цалингийн урьдчилсан төлбөрт хамаарах ба санхүүгийн бусад

хөрөнгөд хүлээн зөвшөөрдөг. 2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний байдлаар энэ дүн 19,930,008 мянган төгрөг

байна. (2012: 15,091,864 мянган төгрөг).



Хураагдсан барьцаа хөрөнгөд хугацаа хэтэрсэн зээлийн гэрээний үүргийг хангуулахаар авсан үл хөдлөх

хөрөнгө багтах бөгөөд эдгээрийг ойрын хугацаанд захиран зарцуулах төлөвлөгөөтэй байна. Эдгээр хөрөнгө

нь худалдахад бэлэн эргэлтийн бус хөрөнгийн шаардлагыг хангаагүй бөгөөд НББОУС 2 “Бараа материал”-

ын дагуу бараа материалд ангилагдсан. Эдгээр хөрөнгийг анх хураахад бодит үнээр хүлээн зөвшөөрсөн

ба хураагдсан хөрөнгийн талаар баримтлах Банкны бодлогын дагуу 87 хувийн сан байгуулсан. 2013 оны 12

дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар хураагдсан барьцаа хөрөнгөөс орох орлого нь материаллаг бус гэж

Банк үзэж байна.

2013 онд санхүүгийн хөрөнгийн үнэ цэнийн бууралтын санд гарсан хөдөлгөөнийг доороос харна уу:

2012 онд бусад санхүүгийн хөрөнгийн үнэ цэнийн бууралтын санд гарсан хөдөлгөөнийг доороос харна уу:


Мөнгөн хөрөнгө болон

гүйлгээний авлага

Хувь хүмүүсээс

авах авлага

Компаниас авах авлага

Бусад санхүүгийн

хөрөнгө


нийт хөрөнгө

Хураагдсан барьцаа хөрөнгө

Нийт санхүүгийн

хөрөнгө

2013.01.01-нээрх үнэ цэнэ бууралтын сан 1,533 332,951 183,003 46,405 563,892 543,989 1,107,881

Тайлант жилд байгуулсан (сангийн буцаалт)/сан

- 137,244 (31,710) - 105,534 (145,519) (39,985)

Жилийн дундуур найдваргүй хэмээн данснаас хассан

(1,383) (36,285) - - (37,668) - (37,668)

2013.12.31-нээрх үнэ цэнэ бууралтын сан 150 433,910 151,293 46,405 631,758 398,470 1,030,228

In thousands of Mongolian Tugriks

Мөнгөн хөрөнгө болон

гүйлгээний авлага





хөрөнгө


нийт хөрөнгө

Хураагдсан барьцаа хөрөнгө


хөрөнгө

2012.01.01-нээрх үнэ цэнэ бууралтын сан 20,008 529,858 141,095 138,586 829,547

-

829,547

Тайлант жилд байгуулсан (сангийн буцаалт)/сан

(18,475) 37,112 43,769 (150) 62,256 543,989 606,245

Жилийн дундуур найдваргүй хэмээн данснаас хассан

- (234,019) (1,861) (92,031) (327,911)

- (327,911)

2012.12.31-нээрх үнэ цэнэ бууралтын сан 1,533 332,951 183,003 46,405 563,892 543,989 1,107,881



18. Бусад хөрөнгө (үргэлжлэл)

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөр үлдэгдэлтэй байсан бусад санхүүгийн хөрөнгийн зээлийн эрсдлийн

шинжилгээг доороос харна уу.


Мөнгөн хөрөнгө

болон гүйлгээний

авлага

Санхүүгийн дериватив



Банк Монголия

Оппортюнитийз Фанд Ай Эл.Пи-д

оруулсан хөрөнгө



хөрөнгө


хөрөнгө

Хугацаа хэтрээгүй, үнэ цэнэ буураагүй

- Хэвийн 1,854,107 4,068,300 15,004 651,266 601,993 - 7,190,670

Нийт хугацаа хэтрээгүй, үнэ цэнэ буураагүй

1,854,107 4,068,300 15,004 651,266 601,993 - 7,190,670


- 30-с бага хоногоор хугацаа хэтэрсэн - - - - - - -

- 31 – 90 хоногоор хугацаа хэтэрсэн - - 179,557 - - - 179,557

Нийт хугацаа хэтрээгүй, үнэ цэнэ буураагүй

- - 179,557 - - - 179,557

Үнэ цэнийн бууралтад орсон

- 91 -180 хоног хугацаа хэтэрсэн - - 14,586 - - - 14,586

- 181 - 360 хоног хугацаа хэтэрсэн - - 90 - - - 90

- 360-с дээш хоног хугацаа хэтэрсэн 150 - 239,677 - 151,293 46,405 437,525

Нийт үнэ цэнийн бууралтад орсон 150 - 254,353 - 151,293 46,405 452,201

Хасах нь үнэ цэнийн бууралтын сан (150) - (433,910) - (151,293) (46,405) (631,758)

Нийт бусад санхүүгийн хөрөнгө 1,854,107 4,068,300 15,004 651,266 601,993 - 7,190,670



2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр үлдэгдэлтэй байсан бусад санхүүгийн хөрөнгийн зээлийн

эрсдлийн шинжилгээг доороос харна уу.

2013, 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөрх бүх хугацаа хэтрээгүй, үнэ цэнэ буураагүй бусад санхүүгийн

хөрөнгүүдийг Монголбанкны журмын дагуу хэвийн гэж ангилсан (Тодруулга 30). Холбогдох харилцагчдыг

зэргээр нь жагсаагаагүй. Гэхдээ удирдлагын үзэж байгаагаар боломжит харилцагчдын нэр хүнд болон

төлбөрийн чадварыг сайтар үнэлсэн тул эдгээр авлагын чанар нь хангалттай байсан. Банкинд 2013, 2012 оны

12 дугаар сарын 31-ний өдрийн нөхцөл өөрчилсөн (дахин ангилсан) бусад санхүүгийн хөрөнгө байгаагүй.

Бусад санхүүгийн хөрөнгүүдийн үнэ цэнэ буурсан болохыг тодорхойлохдоо Банк тэдгээрийн хугацаа

хэтэрсэн байдлыг авч үздэг. Үүний үр дүнд үнэ цэнэ буурахаар тодорхойлогдсон авлагын насжилтийн

тайланг толилуулсан.


Мөнгөн хөрөнгө

болон гүйлгээний

авлага



Банк Монголия Оппортюни

тийз Фанд Ай Эл.Пи-д оруулсан

хөрөнгө

Компаниас авах

авлага

Бусад санхүү-

гийн хөрөнгө

Нийт санхүү-

гийн хөрөнгө


- Хэвийн 662,874 13,000 281,056 2,518 - 959,448

Нийт хугацаа хэтрээгүй, үнэ цэнэ буураагүй 662,874 13,000 281,056 2,518 - 959,448


- 30-с бага хоногоор хугацаа хэтэрсэн - 11,965 - - - 11,965

- 31 – 90 хоногоор хугацаа хэтэрсэн - 51,298 - 6,000 - 57,298

Нийт хугацаа хэтрээгүй, үнэ цэнэ буураагүй - 63,263 - 6,000 - 69,263

Үнэ цэнийн бууралтад орсон

- 91 -180 хоног хугацаа хэтэрсэн - 42,781 - 32,691 - 75,472- 181 - 360 хоног хугацаа хэтэрсэн - 9,824 - 1,540 - 11,364- 360-с дээш хоног хугацаа хэтэрсэн 1,533 224,372 - 179,863 46,405 452,173

Нийт үнэ цэнийн бууралтад орсон 1,533 276,977 - 214,094 46,405 539,009

Хасах нь үнэ цэнийн бууралтын сан (1,533) (332,951) - (183,003) (46,405) (563,892)

Нийт бусад санхүүгийн хөрөнгө 662,874 20,289 281,056 39,609 - 1,003,828



19. Бусад банкуудын байршуулсан хөрөнгө



Бусад банкуудын байршуулсан харилцах данс болон овернайт хадгаламж 6,184,991 6,038,505

Бусад банктай хийсэн үнэт цаасны репо хэлцэл 177,540,811 -

Бусад банкуудын байршуулсан богино хугацаат хөрөнгө 318,297,598 55,740,157

Бусад банкуудын байршуулсан урт хугацаат хөрөнгө 7,938,922 13,382,607

Бусад банкуудын байршуулсан нийт хөрөнгө 509,962,322 75,161,269

2013 болон 2012 онуудын 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөр бусад банкуудын байршуулсан хөрөнгөд Монголбанк

болон бусад гадаад банкуудын харилцах данс, урт болон богино хугацаат хадгаламж, худалдах болон репо

хэлцлүүд орно.

Хөрөнгө нэмэгдсэнийн гол шалтгаан нь Хөгжлийн банкнаас жилийн 9.0-12.0 хувийн хүүтэй 20-90 хоногийн

хугацаатай байршуулсан нийт 191,000,000 мянган төгрөгийн дүн бүхий богино хугацаат хадгаламжуудтай

холбоотой.

2013 оны 03 сард Монголбанкнаас нэг жилийн хугацаатай жилийн 7 хувийн хүүтэй 200,000,000 мянган

төгрөгийн хадгаламжийг байршуулсан ба үүний үлдэгдэл нь 2013 оны 12 дугаар сарын 31-нээр 80,000,000

төгрөг байна (2012: тэг). Хүү нь төгрөгийн хадгаламжийн хувьд зах зээлийн дунджаас доогуур байгаа тул

2013 оны эхний улиралд 4,871,385 мянган төгрөгийн ашгийг анх хүлээн зөвшөөрсөн. (Тодруулга 4) 2014

оны 01 сарын 14-нд Монголбанкнаас энэхүү хадгаламжийг хугацаанаас нь өмнө хэсэгчлэн буцаан авах

хүсэлт гаргасан тул гэрээний дагуу эрт төлөлтийн хүү нь жилийн 4 хувь байна. Тодруулга 27-д толилуулсны

дагуу энэ нь банкинд ашиг авчирсан. Хугацаанаас нь өмнө төлөх болсон шалтгаан нь Банк гэрээний үүргээ

зөрчсөн нөхцөл байдалтай холбоогүй.

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр богино хугацаат хөрөнгөд дотоодын болон гадаадын банкуудаас

авсан жилийн 3.6-12.0 хувийн хүүтэй 14-335 хоногийн хугацаатай зээлүүд орно.

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр урт хугацаат хөрөнгөд гадаадын банкаас авсан жилийн 10 хувийн хүүтэй

2014 оны 05 дугаар сарын 09-нд төлөгдөх нэг зээл орно. Эдгээр зээл барьцаа хөрөнгөөр баталгаажигдаагүй.

Бусад банкуудаас байршуулсан хөрөнгийн ангилал бүрийн бодит үнэ цэнийн задаргааг Тодруулга 33-с үзнэ

үү. Холбоотой талуудын гүйлгээг Тодруулга 35-т тусгасан. Тодруулга 30-д валютын, хүүний болон төлөгдөх

хугацааны шинжилгээг харуулсан.

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ны байдлаар худалдах болон репо хэлцлүүд нь Монголбанк болон Хас Банкны

12.5 болон 10.5 хувийн хүүтэйгээр 2-хоногийн хугацаатай байршуулсан хөрөнгийг багтаасан.

Бусад санхүүгийн хөрөнгийн ангилал бүрийн бодит үнэ цэнийг Тодруулга 33-д харуулсан.

Ихэнхи санхүүгийн хөрөнгүүд нь богино хугацаатай. Дуусах хугацаа болон валютын шинжилгээг Тодруулга

30-с харна уу. Ихэнхи санхүүгийг бус хөрөнгүүд нь (урьдчилгаа) жил дууссаны дараа 12 сарын дотор

төлөгдөнө хэмээн хүлээгдэж байна.



20. Харилцагчдын харилцах, хадгаламж

Одоогийн байдлаар удирдлага харилцагчдын харилцах, хадгаламжийг салбарын төвлөрөлтөөр нь авч

үздэггүй. Иймээс үүнтэй холбоотой мэдээллийг эдгээр санхүүгийн тайлангуудад тусгаагүй. 2013 оны 12

дугаар сарын 31-ний өдрөөр 30 том харилцагчаас байршуулсан хөрөнгийн нийт дүн 599,040,956 мянган

төгрөг (2012.12.31: 412,176,889 мянган төгрөг) бөгөөд нийт харилцах хадгаламжийн 21.6 хувь (2012.12.31:20

хувь)-ийг бүрдүүлж байсан.

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөр импортын аккредитивын буцаах эрхгүй баталгаа болгон 10,436,931

мянган төгрөг (2012.12.31: 13,589,335 мянган төгрөг) харилцагчдаас байршуулсан байсан. Тодруулга 32-с

харна уу.

Харилцах, хадгаламжийн бодит үнэ цэнийн задаргааг Тодруулга 33-с харна уу. Холбоотой талуудын гүйлгээг

Тодруулга 35-т тусгасан. Тодруулга 30-д валютын, хүүний болон төлөгдөх хугацааны шинжилгээг харуулсан.



Төрийн болон хувьцаат компани

- Харилцах данс 173,526,462 91,695,343

- Хадгаламжийн данс 142,413 2,848

- Хугацаат хадгаламж 24,824,782 18,394,672

Аж ахуйн нэгж

- Харилцах данс 457,115,193 378,595,579

- Хадгаламжийн данс 20,916,173 3,916,394


Хувь хүмүүс

- Харилцах данс 197,839,125 172,820,911

- Хадгаламжийн данс 581,340,696 465,858,619


Нийт харилцагчдын харилцах, хадгаламж 2,773,725,416 2,073,816,777



21. Зээлийн бусад эх үүсвэр



Гадаадын санхүүгийн байгууллагуудаас зээлсэн эх үүсвэр

Нидерландын Хөгжлийн санхүүжилтийн компани (ФМО) болонГерманы Хөрөнгө оруулалт хөгжлийн агентлаг 61,078,199 50,865,216

Риспонс эбилити СИКАВ (Люксембург) болон Кредит свисс бичил Санхүүгийн санг удирдах компани 55,014,908 33,554,066

Европын сэргээн босголт, хөгжлийн банк 1 41,325,282 34,499,355

Олон улсын санхүүгийн корпораци 1 38,948,680 -

Олон улсын санхүүгийн корпораци 2 32,905,785 -

Европын сэргээн босголт, хөгжлийн банк 2 27,887,015 -

БлүОрчард пүүл 25,802,833 5,272,601

Нидерландын Хөжлийн санхүүжилтийн компани (ФМО) 16,669,254 17,612,532

Олон улсын хөрөнгө оруулалтын банк (ОУХОБ) 9,553,573 -

Ви Ди Кэй спаарбанк Эн. Ви 4,931,237 -

Европын сэргээн босголт, хөгжлийн банк 3 - 3,164,259

Олон улсын санхүүгийн корпораци 3 - 2,333,532

Азийн хөгжлийн банк - 3,302,499

Гадаадын санхүүгийн байгууллагуудаас зээлсэн нийт эх үүсвэр 314,116,766 150,604,060

Засгийн Газраас зээлсэн эх үүсвэрМонголбанк

- СИСС, ХБҮТ болон Барилгын салбарыг дэмжих, орон сууцны үнийг тогтворжуулах ба орон сууцны зээлийн хөтөлбөрүүд 512,156,930 33,172,376

- Засгийн газрын барилгын салбарыг дэмжих хөтөлбөр 75,882,307 -

- Хугацаат зээл III 136,770 125,516

Хүнс, хөдөө аж ахуйн яам

- Бичил санхүүгийн хөрөнгө оруулалтын сан 36,613,214 35,823,677

- Бичил санхүүгийн хөгжлийн сан 10,524,256 12,393,055

Сангийн яам

- ЯОУХАЖБ-ы санхүүжилтээр ЖДҮ-ийгхөгжүүлэх болон байгаль орчныг хамгаалах 2 шаттай төсөл 27,101,903 20,384,783

- АХБ-ны санхүүжилттэй Хөдөө аж ахуй, хөдөөгийн хөгжлийн төсөл 2,732,686 3,214,888

- ДБ-ны санхүүжилттэй Хувийн хэвшлийн хөгжлийн сан 723,213 1,032,759

- ХААХОУХ-ны санхүүжилттэй Хөдөөгийн ядуурлыг бууруулах хөтөлбөр 752,879 735,251

Аймгийн ЗДТГ

- ЖДБ-ийн зээл 4,457,369 930,311

Бусад

- Дэлхийн банк - Бичил санхүүгийн хөгжлийн сан 2,875,835 2,429,168

- НҮБ-ийн Хөгжлийн хөтөлбөр - Ентерпрайс Монгол хөтөлбөр 166,186 167,970

Засгийн газраас зээлсэн нийт эх үүсвэр 674,123,548 110,409,754

Худалдааны санхүүжилт 27,884,409 28,191,050

Нийт зээлийн эх үүсвэр 1,016,124,723 289,204,864



Өөрөөр заагаагүй бол дээр заасан бүх засгийн газрын зээлүүд нь Монгол Улсын Засгийн газартай холбоотой.

Барьцаагүй гол зээлийн гэрээнүүдийн үндсэн нөхцлүүдийг доороос харна уу. Зээлүүд нь ЛИБОР-д үндэслэсэн

хувьсах хүү болон тогтмол хүүтэй. Зээлийн гэрээний гол нөхцөлүүдийг доорх хүснэгтээр харуулав.

Монголбанкнаас авсан зээл

Монголбанкнаас дараах зээлийг авсан. Үүнд:

(i) Стратегийн импортын санхүүжилтийн схем (СИСС), Хүнсний бүтээгдэхүүний үнийг тогтворжуулах (ХБҮТ)

болон Барилгын салбарыг дэмжих, орон сууцны үнийг тогтворжуулах ба орон сууцны зээлийн хөтөлбөрүүд.

Гадаадын санхүүгийн байгууллагаас зээлсэн эх үүсвэр

Засгийн газраас авсан эх үүсвэр

Зээлдүүлэгч Гэрээний огноо

Гэрээний дүн (ам.доллар)

Үндсэн зээлийн

үлдэгдэл( ам. доллар,

2013/12/31)

Ашиглаагүй дүн* (ам.доллар)

Хүү(2013/12/31)

Хүү(2012/12/31)

Дуусах хугацаа

Зээлүүд

ФМО ба Ди И Жи 2012/05/14 37,000,000 37,000,000 - 4.61% 4.77% 2017.5.15

ФМО 2009/12/15 15,000,000 10,000,000 - 5.37% 5.60% 2017.10.15

ЕСБХБ1 2012/05/15 25,000,00015,000,000 - 4.61% 4.67%

2017.5.1510,000,000 - 5.65% 5.65%

ЕСБХБ 2 2013/08/01 25,000,000 17,000,000 8,000,000 5.35% - 2018.11.25

ОУСК 1 2013/10/17

10,000,000 5,882,353 4,117,647 6.64% - 2018.9.15

10,000,000 5,882,353 4,117,647 6.24% - 2016.9.15

21,000,000 12,352,941 8,647,059 5.74% - 2015.9.15

ОУСК 2 2013/03/26 20,000,000 20,000,000 - 5.02% - 2018.12.15

ОУХОБ 2013/10/17 10,000,000 5,882,353 4,117,647 6.64% - 2018.9.15

БлюОрчард Пүүл 1 2011/09/15 5,000,000 2,500,000 - 4.50% 4.50% 2014.9.15

БлюОрчард Пүүл 2 2013/02/04 5,000,000 5,000,000 - 5.20% 5.20% 2016.2.8

БлюОрчард Пүүл 3 2013/06/11 8,000,000 8,000,000 - 5.65% 5.65% 2016.6.13

Ви Ди Кэй Спаарбанк Эн. Ви

2013/12/20 3,000,000 3,000,000 - 6.00% - 2016.12.11

Өрийн бичиг

РиспонсЭбилити СИКАВ (Люксембург) болон Кредит свисс бичил санхүүгийн санг удирдах компаниуд

2011/09/29 3,000,000 3,000,000 - 4.12% 4.26% 2014.9.29

2012/06/20 4,000,000 4,000,000 - 5.25% 5.25% 2015.6.22

2012/11/20 5,000,000 5,000,000 - 5.60% 5.60% 2015.11.20

2012/12/07 6,000,000 6,000,000 - 5.60% 5.60% 2015.12.10

2013/03/12 5,000,000 5,000,000 - 5.60% 5.60% 2016.3.14

2013/10/23 4,000,000 4,000,000 - 6.10% 6.10% 2016.10.25

2013/12/20 6,000,000 6,000,000 - 5.80% 5.80% 2016.12.20

НИЙТ 227,000,000 190,500,000 29,000,000



21. Зээлийн бусад эх үүсвэр (үргэлжлэл)

Гол нэрийн бараа бүтээгдэхүүн болон хүнсний нэрийн бараа бүтээгдэхүүний үнийг тогтворжуулах дунд

хугацааны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх хамтарсан санамж бичигт Монгол улсын засгийн газар болон

Монголбанк 2012 оны 10 дугаар сарын 22-нд гарын үсэг зурсан. Энэхүү хөтөлбөрийн хүрээнд Банк

нь 2012 оын 12 дугаар сарын 10-нд Түлшний үнийг тогтворжуулах, 2012 оын 12 дугаар сарын 24-нд

хүнсний бүтээгдэхүүний үнийг тогтворжуулах, 2013 оны 05 дугаар сарын 07-нд Барилгын салбарыг

дэмжих, орон сууцны үнийг тогтворжуулах тухай гэрээг Монголбанктай тус тус байгуулав. Түлшний

үнийг тогтворжуулах болон хүнсний бүтээгдэхүүний үнийг тогтворжуулахзээлийн хүү жилийн 0.89 хувь

бөгөөд Банк хөтөлбөрт хамрагдсан талуудад зээлийн эх үүсвэрийг жилийн 3.8 хувиар дамжуулан олгох

юм. Барилгын салбарыг дэмжих, орон сууцны үнийг тогтворжуулах зээлийн хүү нь жилийн 2.5-4 хувь

бөгөөд Банк хөтөлбөрт хамрагдсан талуудад жилийн 5.5-7 хувийн хүүтэйгээр дамжуулан зээлдүүлнэ.

Эдгээр гэрээний дагуу олгох зээлийн хугацаа 1-3 жил хүртэл бөгөөд хөтөлбөр тус бүрээсээ энэхүү хугацаа

нь хамаарна. Гэрээгээр хүлээсэн үүргийн дагуу Банк эх үүсвэрээ заасан хугацаанд Монголбанкинд төлж

чадахгүй бол Монголбанк өөрт байршиж буй Банкны данснаас шууд суутгах эрхтэй. Орон сууцны

зээлийн хөтөлбөрийн эх үүсвэр нь жилийн 4 хувийн хүүтэй ба Банк 8 хувийн хүүтэйгээр зээл олгоно.

Хөтөлбөрийн дагуу олгогдох зээлийн саналыг банкнаас хэлэлцэж батлах ба эрсдлийг мөн үүрэх юм.

(ii) Засгийн газрын барилгын салбарыг дэмжих хөтөлбөр

2013 оны 05 сарын 13-ны өдөр Банк Засгийн газрын хэрэгжүүлж буй хөтөлбөрийн хүрээнд 18-сарын

сарын хугацаатай зээлийн эх үүсвэр болгон 80 тэрбум төгрөгийг жилийн 7 хувийн хүүтэй Монголбанкнаас

авсан. Хэдийгээр эдгээр эх үүсвэрийг тодорхой шаардлага хангасан (орон сууцны барилга барьж

буй Монголбанкны харьцааны шаардлагыг хангасан компаниуд) орон сууцны барилгын чиглэлээр үйл

ажиллагаа явуулж буй компаниудад олгох шаардлагатай ч энэ хөтөлбөрийн хүрээнд олгох зээлийн хүүг

Банк дангаараа тогтоох эрхтэй. Тиймээс энэ хөтөлбөртэй холбоотой зээлийн хүү нь зах зээлийн хүүгээс

хол ялгаагүй буюу Банкны бусад эх үүсвэр ашиглан олгосон зээлийн хүүтэй ойролцоо юм. Эх үүсвэрийг

Монголбанкны тавьсан шаардлагыг хангасан зээлдэгч нарт олгох, хөтөлбөрийн нөхцөлд зааснаар

зээлийн хугацаа нь 10 сар (өөрөөр хэлбэл 2014 оны 10 сар)-ын дараа дуусна. Энэ талаарх удирдлагын

шийдвэрийг Тодруулга 4-т толилуулсан.

(iii) Монголбанкны Хугацаат зээл III

Банк нь худалдан авсан банкны БАНКс программ хангамжийн Банкны оролцоонд 2002 онд

Монголбанктай 137,694 ам.долларын зээлийн гэрээ байгуулсан. Эхний 5 жилд хүү төлөхгүй бөгөөд

2007 оноос эхлэн жилийн 1 хувийн хүү төлнө. Зээлийг 2002 оны 12 сараас эхлэн тэнцүү хэмжээний 30

удаагийн төлөлтөөр жилд 1 удаа төлнө. Зээлийн дуусах хугацаа 2031 оны 12 дугааар сар байна.

Хүнс хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам

Дараах зээлээс бүрдэнэ:

(i) Жижиг дунд үйлдвэрийн Хөрөнгө оруулалтын сан

Хүнс хөдөө аж ахуй хөнгөн үйлдвэрийн яам нь Жижиг дунд үйлдвэрийг дэмжих зорилгоор өөрийн

байршуулсан “Тусгай зориулалтын сангаас” зээл олгодог. Улирал бүр төлөгдөх 0.1 хувийн хяналтын хүүтэй.

(ii) Жижиг дунд үйлдвэрийн хөгжлийн сан

2011 оны 10 дугаар сарын 10-нд Банк нь Хүнс хөдөө аж ахуй хөнгөн үйлдвэрийн яамтай Дамжуулан

зээлдүүлэх гэрээ байгуулсан. Уг гэрээний дагуу банк нь ноосны үйлдвэрлэл эрхлэгч аж ахуйн нэгжүүдэд

хөнгөлөлттэй зээлийг олгодог ба 2016 оны 10 дугаар сарын 31-нд эргэн төлнө. Улирал тутам төлөгдөх ба

0.05 хувийн сарын хяналтын хүүтэй.



Сангийн яам

(i) Сангийн яам болон Японы Олон улсын хамтын ажиллагааны агентлаг (ЯОУХАА)

ЯОУХАА-ийн санхүүжилтээр Жижиг дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх болон байгаль орчныг хамгаалах

төслийн дагуу Сангийн яамнаас энэхүү зээлийг олгосон. Энэхүү төслийн хүрээнд 2006 оны 3 дугаар

сард ЯОУХАА нь Засгийн газартай зээлийн гэрээнд гарын үсэг зурсан. Банк нь уг зээлийг дамжуулан

зээл олгосон бөгөөд энэхүү сангаас 2 зээл авсан: эхний зээл нь арилжааны банкуудын хадгаламжийн

эрэлтийн дундаж хүүтэй тэнцүү бөгөөд тайлант хугацааны эцсээр жилийн 3.0 хувь (2012.12.31: 4.0 хувийн

үр ашигт хүүний хувьтай байсан); хоёр дахь зээл нь ЛИБОР 6 сарын 1 хувийн хүүтэй бөгөөд жилийн

1.4 хувь (2012.12.31: 1.7 хувь)-ийн үр ашигт хүүтэй.

(ii) Хөдөө аж ахуй болон Хөдөөгийн хөгжлийг дэмжих төсөл (АХБ)

Азийн хөгжлийн банкнаас санхүүжүүлсэн энэхүү зээл нь хөдөө аж ахуйн материалыг экспортонд гаргах

боломжтой бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг үндэсний том компаниудын өртгийн сүлжээний хөгжлийн дэд

төслүүдийг санхүүжүүлэх зорилгоор олгосон. Зээл нь хүүгүй бөгөөд 2013 онд Банк дэд зээлдэгчдээс

төлбөр хүлээн авсанаас 2 хоногийн дотор Сангийн яаманд зээлийн үндсэн төлбөрийг эргүүлэн төлсөн.

(iii) Хувийн хэвшлийн хөгжлийн сан

Сангийн яам нь Хувийн хэвшлийн хөгжлийн сан (Дэлхийн Банк)-гийн санхүүжилтээр хувийн ба

санхүүгийн салбарын хөгжлийг дэмжих болон банкны салбарын чадавхи бэхжүүлэх зорилгоор энэхүү

зээлийг олгосон. Ам.долларын зээл ЛИБОР 6 сарын 1 хувийн хүүтэй ба 1.41 хувь (2012.12.31: 1.75 хувь)-

ийн үр ашигт хүүтэй. Зээл арилжааны банкуудын хадгаламжийн жилийн дундаж хүүний хувьтай бөгөөд

жилийн 7.2 хувь (2012.12.31: 5.65 хувь)-ийн үр ашигт хүүтэй. Дэд зээлдэгч зээл төлснөөс хойш 6 сарын

дотор зээлийг эргүүлэн төлөх нөхцөлтэй.

(iv) Хөдөөгийн ядуурлыг бууруулах төсөл (Хөдөө аж ахуйн хөгжлийн Олон улсын холбоо)

Сангийн Яам нь Хөдөөгийн ядуурлыг бууруулах төслийн санхүүжилтээр хөдөөгийн ядуурлыг бууруулах

зорилгоор энэхүү зээлийг олгоно. Зээл нь 6 сарын ЛИБОР хүүний хувьтай. Банк нь 2010 оны 8 дугаар

сарын 25-нд зээл авсанаас хойш жилийн 1 хувийн тогтмол хүү төлнө. Зээлийн үндсэн төлбөрийг 2011

оны 2 дугаар сарын 1-нээс эхлэн 2 болон 8 дугаар саруудад тэнцүү хэмжээний төлөлтөөр барагдуулна.

Зээл төлөх эцсийн хугацаа нь 2021 оны 8 дугаар сарын 1 болно.

Орон нутгийн засаг захиргааны байгууллагуудын (ОНЗЗБ) жижиг дунд бизнесийн зээл

Банк нь 3 аймгийн ОНЗЗБ-аас дараах зээлүүдийг авсан:

(i) Орхон аймгийн ОНЗЗБ-аас 200,000,000 төгрөгийн хүүгүй зээлийг дотоодын жижиг дунд бизнесийг

дэмжих зорилгоор авсан. Зээлийг 2010 онд авсан бөгөөд 2013 оны 4 дүгээр сарын 9-нд бүрэн төлж

барагдуулна. Гэрээг 2014 оны 05 дугаар сарын 29 хүртэл сунгасан.

(ii) Булган аймгийн ОНЗЗБ-аас 10,000,000 төгрөгийн хүүгүй зээлийг дотоодын жижиг дунд үйлдвэрийг

дэмжих зорилгоор авсан. Зээлийг 2009 онд авсан бөгөөд 2012 оны 9 дүгээр сарын 21-нд хугацаа нь

дууссан боловч Засгийн газраас эх үүсвэрийг буцаан авах нэхэмжлэл гаргаагүй ба 2013 оны 01 сарын

09-нд төлөгдсөн байна.

iii) Булган аймгийн ОНЗЗБ-аас 65,126,151 төгрөгийн хүүгүй зээлийг дотоодын фермерүүдийг дэмжих

зорилгоор авсан. Зээлийг 2009 онд авсан бөгөөд 2012 оны 9 дүгээр сард хугацаа нь дууссан боловч

Засгийн газраас эх үүсвэрийг буцаан авах нэхэмжлэл гаргаагүй ба 2013 оны 01 сарын 09-нд төлөгдсөн

байна.



21. Зээлийн бусад эх үүсвэр (Үргэлжлэл)

iv) 2011 оны 09 сарын 26 болон 2012 оны 07 сарын 04-нд ХААН Банк нь Хөвсгөл аймгийн ЗДТГ-тай гэрээ

байгуулж 400,000,000 төгрөгийн эх үүсвэрийг 2014 оны 09 сарын 26-нд эргүүлэн төлөх, 155,000,000

төгрөгийн эх үүсвэрийг 2015 оны 07 сарын 04-нд эргүүлэн төлөх нөхцөлтэйгөөр орон нутгийн ЖДБизнест

дамжуулан зээлдүүлэхээр тохиролцсон.

(v) Оюу Толгой компаниас ЖДБ-ийг дэмжих дунд хугацааны эх үүсвэрийг Өмнөговь аймгийн орон

нутгийн хөгжилд зориулан дамжуулан зээлдүүлэхээр Банктай 2011 оны 04 сарын 05-нд гэрээ байгуулсан.

100,000,000 төгрөгийн зээлийн эх үүсвэрийг Ханбогд, Баян-Овоо, Манлай, Даланзадгад сумдад

олгохоор хүүгүй авсан. Уг зээлийг Оюу Толгой ХХК-д 3.6 жилийн дараа буюу 2014 оны 10 сарын 5-нд

эргүүлэн төлнө.

Бусад

(i) Бичил санхүүгийн хөгжлийн сан

Олон улсын хөгжлийн ассоциаци (Дэлхийн Банк) нь алслагдсан бүсүүдийн амьдралын түвшинг

сайжруулах зорилгоор 2003 оноос эхлэн энэхүү зээлийг олгож эхэлсэн. Энэхүү зээлийн эх үүсвэрээр

Банк нь өнөөгийн байдлаар 20 аймгуудад болон Багахангай дүүрэгт дамжуулан зээл олгож байна.

Эдгээр зээлүүдийн зээлийн эрсдлийг Банк үүрнэ. Зээл нь жилийн 6.5 хувийн хүүтэй (2011: 6.5-8.1 хувь)

бөгөөд сар бүр хүү төлөх нөхцөлтэй. Зээлийг олгосноос хойш 9 сарын дараа эргүүлэн төлнө.

(ii) Нэгдсэн Үндэстний байгууллагын хөгжлийн хөтөлбөрийн Ентерпрайс Монгол хөтөлбөр

Банкнь 2010 оны 8 дугаар сарын 23-нд НҮБ-тэй Буцалтгүй тусламжийн гэрээ байгуулж Ентерпрайс

Монгол хөтөлбөрийн (2 дугаар үе шат) хүрээнд олгосон зээлийн баталгаа болгон 168,336,720 төгрөгийн

эх үүсвэрийг олгосон. 2012 оны 3 дугаар сарын 20-ны өдөр гэрээний хугацаа дуусахад гэрээний

хугацааны туршид гэрээт тодорхой шаардлагуудыг хангасан тохиолдолд олгосон эх үүсвэр Банкны эрх

мэдэлд орно. Гэрээний дуусах хугацаа 2012 оны 03 дугаар сарын 20-ны өдрийг 2012 оны 12 дугаар

сарын 31 хүртэл сунгасан бөгөөд 2013 оны 07 сарын 03-нд Нэгдсэн Үндэстний байгууллагын Хөгжлийн

хөтөлбөрөөс эх үүсвэрийг нэхэмжилсэн.

Төр ба Засгийн газрын байгууллагуудаас авсан зээлийн гэрээний нөхцөл дор олгосон бүх зээлүүдийн

хувьд Банк зээлийн эрсдлийг үүрдэг.

Худалдааны санхүүжилт

Банк нь өөрийн харилцагчдын худалдааны зээлийг санхүүжүүлэх зорилгоор гадаадын банк болон санхүүгийн

байгууллагаас худалдааны зээлийн эрх авсан. 2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар энэ

чиглэлийн 27,884,409 мянган төгрөгийн (2012.12.31: 28,191,050 мянган төгрөг) зээлийн шугамыг ашиглаж

мөн тэр хэмжээний зээлийг харилцагчдын импортын үйл ажиллагаанд зориулан олгосон байна. Ийм төрлийн

эх үүсвэрийн хугацаа нь 3 хүртэлх жил байдаг бөгөөд харилцагчдын мөнгөн урсгал хийгээд гадаадын банк

санхүүгийн байгууллагад хийх эргэн төлөлтийн хугацаа нь таарч байна. Харилцагч зээлээ төлж чадахгүй

тохиолдолд банк зээлийн эрсдлийг хариуцдаг.

Бусад зээлийн эх үүсвэрийн задаргааг Тодруулга 33-с харна уу. Холбоотой талуудын гүйлгээг Тодруулга 35-д

тусгасан. Бусад зээлийн эх үүсвэрийн валютын, зээлийн хүүний болон эргэн төлөгдөх хугацааны шинжилгээг

Тодруулга 30-с харна уу.



Дээр дурьдагдсан ихэнхи зээлүүдийн хувьд гэрээнд заагдсан тодорхой харьцаанууд хангасан байх

шаардлагатай бөгөөд тус харьцаануудыг дараах байдлаар бүлэгт хувааж болно:

- капиталтай холбоотой харьцаанууд (үүнд: эрсдлээр жигнэсэн өөрийн хөрөнгийн хүрэлцээний харьцаа,

төлбөрийн чадварын харьцаа, 1-р зэрэглэлийн капитал ба нийт капиталын харьцаа г.м);

- санхүүгийн эрсдэлтэй холбоотой харьцаанууд (үүнд: дуусгавар хугацаа хоорондын нийцэхгүй байдал,

валют хоорондын нийцэхгүй байдал, гадаад валютын нийт нээлттэй позиц, гадаад валют бүрийн

ханшийн эрсдлийн харьцаа, хүүгийн нэгтгэсэн эрсдлийн харьцаа болоод хүүгийн эрсдлийн харьцаа);

- зээлтэй холбоотой харьцаанууд (үүнд: эрсдэлтэй багцын хэмжээ, зээлийн эрсдэлд өртсөн хувь, данснаас

хассан зээлийн зээлд харьцах харьцаа, хамгийн том зээлийн өөрийн хөрөнгөд эзлэх хувь, холбоотой

талуудын зээлийн харьцаа, нийт том зээлүүдийн хэмжээ г.м);

- бусад харьцаанууд (үүнд: хадгаламж, зээлийн харьцаа, хүүгийн нөхөлтийн хувь, дан ганц компани

дах хувь оролцоо, нийт хөрөнгө дэх үл хөдлөх хөрөнгийн эзлэх хувь, үл хөдлөх хөрөнгө болон өөрийн

хөрөнгийн хөрөнгө оруулалтын харьцаа, нэмэлт зардлын хувь г.м) болон санхүүгийн бус гэрээний

үүргүүд (жишээ нь: ижил тэгш байх зарчим, барьцаагүй гэрээ гм).

Биелүүлсэн байх шаардлагатай харьцаануудыг хангаагүй тохиолдолд холбогдох зээлийн үүрэг биелэгдээгүйд

тооцогдох буюу зээл нь нэхэмжилсэн үед төлөгдөх шаардлагатай болно. Тиймээс харьцаануудын биелэлтэнд

холбогдох хэлтэс, ажилтнууд (Санхүүгийн хяналтын хэлтэс, Хөрөнгө зохицуулалтын хэлтэс болон Санхүү

эрхэлсэн захирал, мөн Зээл, эрсдлийн бодлого зохицуулалтын хэлтэс, Зээлийн эрсдлийн мэргэжилтнүүд

г.м.) улирал тутамд хяналт тавин ажилладаг. Тодорхой харьцааны биелэлт хангагдахгүйг урьдчилан мэдсэн

буюу олж илрүүлсэн тохиолдолд удирдлага нь зөрчлийг хэрэгсэхгүй тухай бичиг нэхэж авах, харьцааг

өөрчлөн гэрээг шинээр байгуулах зэрэг шаардлагатай арга хэмжээг авдаг.

2013 болон 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар биелүүлэх шаардлагатай бүх харьцаануудыг

ханган ажиллаж байгаа. Өөрөөр хэлбэл Банк нь төлбөрийг гэрээнд заасан хугацаанд хийх боломжтой.

Дэлгэрэнгүй мэдээллийг Тодруулга 32-аас үзнэ үү.



22. Бусад өр төлбөр



Бусад санхүүгийн өр төлбөр:

Гүйлгээний төлбөр 6,485,613 11,328,540

Компаниудад өгөх төлбөр 2,197,866 626,523

Үйлчилгээний төлбөр 534,353 399,682

Тариаланг дэмжих сан 61,829 67,524

Хувь хүмүүст өгөх төлбөр 53,368 15,159

Бусад 2,009,836 122,693

Нийт бусад санхүүгийн өр төлбөр 11,342,865 12,560,121

Бусад санхүүгийн бус өр төлбөр:

Ажилтнуудад төлөх төлбөр 8,186,533 6,069,240

Орлогын албан татвараас бусад татварын өглөг 264,138 131,737

Бусад - -

Нийт бусад санхүүгийн бус өр төлбөр 8,450,671 6,200,977

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар гүйлгээний төлбөр нь харилцагчдын банк хоорондын гүйлгээ болон АТМ-ийн гүйлгээтэй холбоотойгоор бусад банкинд төлөх төлбөртэй холбоотой. уялдаж огцом нэмэгдсэн байна. Учир нь АТМ-ийн гүйлгээний төлбөрийг сүүлийн ажлын өдөр эсвэл амралтын өдөр хийдэг. Гүйлгээтэй холбоотой бүх төлбөрийг 2013 оны 01 сарын эхний ажлын өдөр хаасан.

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөр ажилтнуудад төлөх төлбөрийн хэсэгт 642,744 мянган төгрөгийн (2012.12.31: 771,500 мянган төгрөг) Хувьцаагаар сайшаагдах эрх (ХСЭ)-ийг багтаасан болно. 2006 оны 12 дугаар сарын 7 болон 2008 оны 3 дугаар сарын 12-нд Банкны зарим үндсэн удирдлагад зөвхөн мөнгөөр төлөгдөх 30,000 ширхэг болон 20,000 ширхэг ХСЭ олгосон. ХСТ-ийн гаргасан үнэ тус бүр 3,680 төгрөг болон 9,222 төгрөг байсан. ХСЭ-ийн хэрэгжих үнэ нь хэрэгжих огнооноос өмнөх санхүүгийн улирлын сүүлийн өдрөөрх СТОУС-ын дагуу гаргасан аливаа опционы дагуу үнийг бууруулсан Банкны энгийн хувьцааны төгрөгөөрх дансны үнэ байна. Эдгээр ХСЭ-ийн хуримтлагдах хугацаа нь 5 жил бөгөөд олгосон өдрөөс хойш жил бүр ХСЭ-ийн 20 хувиар хуримтлагдана. ХСЭ-ийн хугацаа нь 10 жил бөгөөд гэрээний дагуу 2016 оны 12 дугаар сарын 6 болон 2018 оны 3 дугаар сарын 12-нд хугацаа дуусна. Эдгээр урамшууллын хүлээгдэж буй өртгийг боловсрох хугацааны турш хуримтлуулна. Өр төлбөрийг төлөх хүртэл тайлант хугацаа бүрээр дахин үнэлж орлого зарлагын тайланд тусгана.

Ихэнхи бусад санхүүгийн бус өр төлбөрийг жил дууссанаас хойшхи 12 сарын дотор төлөхөөр хүлээгдэж байгаа. Бүх санхүүгийн бус өр төлбөрүүд нь богино хугацаатай.

Бусад санхүүгийн өр төлбөрүүдийн бодит үнэ цэнийн задаргааг Тодруулга 33-с үзнэ үү. Холбоотой талуудын гүйлгээг Тодруулга 35-д толилуулсан. Тодруулга 30-с бусад санхүүгийн өр төлбөрүүдийн валютын, хүүний хувийн болон эргэн төлөгдөх хугацааны шинжилгээг үзнэ үү.



23. Хоёрдогч өглөг

Хоёрдогч өглөгийн бодит үнэ цэнийг Тодруулга 33-д харуулсан. Тодруулга 35-д холбоотой талуудын гүйлгээг

тусгасан. Мөн валютын, хүүний болон эргэн төлөгдөх хугацааны шинжилгээг Тодруулга 30-с үзнэ үү.

Зарим хоёрдогч зээлүүдийн хувьд Тодруулга 21-д толилуулсан зээлийн шаардлагатай харьцаануудыг

биелүүлэх байх шаардлагатай.

2013 оны 12 дугаар сарын 31 болон 2012 оны 12 дугаар сарын 31-нээр Банк бүх шаардлагатай харьцаануудыг

биелүүлсэн. Зээл болон гэрээний үүргийн талаарх дэлгэрэнгүй мэдээллийг Тодруулга 32-с үзнэ үү.

Зээлдүүлэгч Гэрээний огноо

Гэрээний дүн (ам.доллар)

Үлдэгдэл2013/12/31

Хүү2013/12/31

Хүү2012/12/31

Дуусах хугацаа

ФМО ба Ди И Жи 2013.5.14 32,000,000 32,000,000 7.16% 7.32% 2017/08/16

ОУСК 2011.12.29 20,000,000 20,000,000 7.65% 7.81% 2018/06/15

ОУСК ба ЭйЭмСи 2013.10.8 40,000,000 10,000,000 7.85% - 2019/04/15

Эйч Ай Си ХХК 2009.12.29 10,000,000 10,000,000 11.37% 11.37% 2015/01/15

ФМО 2009.12.15 10,000,000 10,000,000 9.11% 9.35% 2015/01/15

Нийт хоёрдогч өглөг 112,000,000 82,000,000

Мянган төгрөгөөр2013 оны 12

дугаар сарын 312012 оны 12

дугаар сарын 31

Нидерландын Хөгжлийн санхүүжилтийн компани (ФМО) болон Германы Хөрөнгө оруулалт хөгжлийн агентлаг /ФМО ба Ди И Жи/ 53,006,526 44,438,461

Олон улсын санхүүгийн корпораци /ОУСК/Олон улсын санхүүгийн корпораци /ОУСК/Капитал Сан

33,166,30816,056,292

27,733,605-

Эйч Ай Си ХХК 16,948,488 14,263,944

Нидерландын Хөжлийн санхүүжилтийн компани (ФМО) 16,707,240 14,142,116

Савада Холдингс ХХК - 2,831,493

Нийт хоёрдогч өглөг 135,884,854 103,409,618



24. Хувьцаат капитал

Хувьцааны тоо ширхэгээс бусад дүн нь мянган төгрөгөөр

Нийт гаргасан хувьцаа

Энгийн хувьцаа

Нэмэгдэж төлөгдсөн капитал Нийт

2012.01.01-нээр 6,497,006 12,994,012 13,866,079 26,860,091

Гаргасан хувьцаа/Хэрэгжүүлсэн опцион 102,000 204,000 274,844 478,844

Худалдан авсан халаасны хувьцаа (272,966) - - -

2012.12.31-нээр 6,326,040 13,198,012 14,140,923 27,338,935

Хувьцаат капиталын нэмэгдэл - 19,797,018 - 19,797,018

2013.12.31-нээр 6,326,040 32,995,030 14,140,923 47,135,953

Банкны гаргасан хувьцаат капиталын нэрлэсэн үнээр бүртгэгдсэн дүн нь 32,995,030 мянган төгрөг (2012:

13,198,012 мянган төгрөг) байсан. Хувьцааны нэмэгдэл нь шинээр гаргасан хувьцааг борлуулахад нэрлэсэн

үнээс илүү төлөгдсөн төлбөр юм.

2012 оны 11 сарын 05-ны өдрийн байдлаар Банк цөөнх хувьцааг эзэмшигч Девелопмэнт Алтернатив Инк ,

Монголия Холдингс Лимитэд Партнэршип болон Морроу Фэмили Ревокабл Трастаас 272,966энгийн хувьцааг

нэг бүрийг нь 83,861 төгрөгөөр эргүүлэн худалдан авсан. Энэхүү халаасны хувьцаа 22,891, 147 мянган төгрөг

болсон бөгөөд эзэмшигчийн хөрөнгөд хүлээн зөвшөөрсөн. Хувьцаа эзэмшигчдэд төлсөн төлбөрөөс гадна

Банк нь хойшлуулсан татварын өр болох 5,722,787 мянган төгрөгийг халаасны хувьцаанд багтаан хүлээн

зөвшөөрсөн. Энэ хэмжээг 2012 оны аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвараас суутгасан боловч халаасны

хувьцааг ирээдүйд худалдахад суутган тооцох боломжтой эсэх нь тодорхойгүй байна. (Тодруулга 29).

2012 оны 09 дүгээр сарын 27-ны өдрийн хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын тогтоолоор 19,797,018 мянган

төгрөгийн хуримтлагдсан ашгийг капиталжуулах замаар Банк өөрийн энгийн хувьцааны нэрлэсэн үнийг

2,000 төгрөгөөс 5,000 төгрөг болгон нэмэгдүүлэх ажлыг эхлүүлсэн. Хувьцаат капиталын энэхүү нэмэгдлийг

зохицуулагч байгууллага 2013 оны 04 дүгээр сард бүртгэсэн.

2013, 2012 оны 12 дугаар сарын 31-нээрх хувьцаа эзэмшигчдийн хувийг доорх байдлаар харуулав:

Хувиар 2013 оны 12 дугаар сарын 31


Савада Холдингс ХХК 41.3% 41.3%

Таван Богд Трейд ХХК 23.0% 23.0%

Д. Хулан 13.3% 13.3%

Эйч Эс Интернэйшнл(Ази) Лимитед 13.1% 13.1%

Олон Улсын Санхүүгийн Корпораци 9.3% 9.3%

Нийт энгийн хувьцаа 100.0% 100.0%



25. Хүүгийн орлого ба зардал

2013 оны 12 дугаар сарын 31 болон 2012 оны 12 сарын 31-ний өдрийн байдлаар банкыг Савада Холдинг

ХХК өөрийн шууд хувь эзэмшлээр мөн шууд бусаар Эйч Эс Интернэйшнл (Ази) Лимитед охин компаниар

дамжуулан хянаж байсан. 2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар дараах хувьцаа эзэмшигчид

өөрийн эзэмшлийн хувь болон ТУЗ-д төлөөлөх эрхээрээ дамжуулан Банкны үйл ажиллагааны болон

санхүүгийн шийдвэрт ихээхэн нөлөөлөх боломжтой байсан:

• ТаванБогдТрейдХХК;

• Олонулсынсанхүүгийнкорпораци;

• Д.Хулан

Холбоотой талуудын гүйлгээг Тодруулга 35-с үзнэ үү.


Хүүний орлого

Харилцагчдад олгосон зээл ба урьдчилгаа 375,766,732 254,430,032

Мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгө 41,065,633 19,150,821

Богино хугацаат хөрөнгө оруулалт 10,087,816 7,193,085

Урт хугацаат хөрөнгө оруулалт 3,081,127 1,777,165

Бусад банкинд байршуулсан 3,654,094 415,801

Нийт хүүний орлого 433,655,402 282,966,904

Хүүний зардал

Харилцагчдын харилцах, хадгаламж 179,180,360 115,992,292

Бусад зээлийн эх үүсвэр 26,171,472 6,566,519

Хоёрдогч зээл 9,622,502 5,955,204

Бусад банкуудын байршуулсан хөрөнгө 24,553,625 4,479,864

Нийт хүүний зардал 239,527,959 132,993,879

Цэвэр хүүний орлого 194,127,443 149,973,025



26. Хураамж, шимтгэлийн орлого ба зардал

27. Үйл ажиллагааны бусад орлого


Хураамж , шимтгэлийн орлогоКартын гүйлгээний 9,234,650 6,403,410Төлбөр тооцооны 6,316,712 5,570,836Батлан даалт болон баталгаа 2,718,227 1,859,717Мөнгөн гүйлгээний 1,423,373 1,227,965Мобайл болон интернет банкны 2,415,871 1,224,860Шилжүүлгийн 519,249 566,440Бусад 1,179,552 668,630

Нийт хураамж, шимтгэлийн орлого 23,807,634 17,521,858

Хураамж, шимтгэлийн зардалКартын гүйлгээний 1,265,751 786,557Гадаад валютын арилжааны 429,202 397,497Төлбөр тооцооны 477,503 331,969

Нийт хураамж, шимтгэлийн зардал 2,172,456 1,516,023

Цэвэр хураамж, шимтгэлийн орлого 21,635,178 16,005,835


Үндсэн хөрөнгө борлуулсны ашиг 342,513 29,924Балансын гадуурх зээлийн төлөлтийн орлого 516,812 596,346Монголбанкны байршуулсан хадгаламжийн эрт төлөлтийн ашиг 4,583,333 -Бусад 1,427,490 581,370

Үйл ажиллагааны нийт бусад орлого 6,870,148 1,207,640

Дөрөвдүгээр улиралд Монголбанк 200,000 сая төгрөгийнбайршуулсан хадгаламжаа хугацаанаас нь өмнө

авах хүсэлт гаргасан. (Тодруулга 4). Ингэснээр 7 хувийн хүүний оронд 4 хувийн хүүг тооцож төлөлт хийснээр

олсон нэмэлт 4,583,333 мянган төгрөгийн ашгийг үйл ажиллагааны бусад орлогод тусгасан. Дэлгэрэнгүйг

Тодруулга 4 болон 19-с харна уу.



28. Удирдлага ба үйл ажиллагааны зардал

Цалингийн зардалд зах зээлийн хүүгээс доогуур хүүтэй авсан ажилтнуудын зээлийн хөнгөлөлтийг багтаасан

бөгөөд 2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөр энэ дүн 2,091,500 мянган төгрөг байна (2012 оны 12 сарын

31: 1,645,973 мянга). Дэлгэрэнгүйг Тодруулга 18-аас үзнэ үү.

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар нийгмийн даатгалын шимтгэлд 3,758,889 мянган төгрөгийн

(2012.12.31-нээр дуусгавар болсон үе: 3,150,444 мянган төгрөг) нийгмийн даатгалын шимтгэл орсон.

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөр дуусгавар болсон хугацаанд төлсөн 710,702мянган төгрөгийн

(2012.12.31-нээр дуусгавар болсон хугацаанд: 675,615 мянган төгрөг) ТУЗ-ийн шимтгэлийг удирдлагын болон

үйл ажиллагааны зардалд оруулсан бөгөөд Тодруулга 35-д илүү нарийн тусгасан.

Хадгаламжийн даатгалын корпорацийн журамд заасны дагуу6,819,293 мянган төгрөгийн хадгаламжийн

даатгалын хураамжийн зардлыг бусад зардалд тусгасан. (2012: тэг).




Цалингийн зардал 57,540,510 48,891,616

Үндсэн хөрөнгийн элэгдэл (Тодруулга 14, 15) 10,578,940 7,974,852

Мөнгөн хадгаламжийн баталгаатай холбоотой шимтгэл 6,819,293 -

Түрээсийн зардал 6,491,279 5,440,148

Нийгмийн даатгалын шимтгэл 5,906,825 4,950,697

Тоног төхөөрөмжийн засварын зардал 5,709,587 5,120,917

Барилга байшингийн засварын зардал 4,287,454 3,409,665

Зар сурталчилгаа, маркетингийн үйлчилгээ 3,882,579 3,338,922

Харуул хамгаалалтын үйлчилгээ 2,261,965 1,879,592

Тээврийн зардал 2,190,945 2,034,055

Оффисийн бараа материал, хангамжийн зүйлс 1,951,939 1,709,243

Албан томилолтын зардал 1,660,169 1,513,156

Судалгааны зардлууд 1,250,674 484,062

Мэдээлэл, харилцаа холбооны үйлчилгээ 1,109,272 928,174

Мэргэжлийн үйлчилгээний зардал 1,012,826 443,545

Арга хэмжээний зардал 693,935 541,035

Сургалтын зардал 626,377 753,790

Даатгалын зардал 485,708 413,274

Орлогын албан татвараас бусад татварын зардал 433,194 299,388

Халаасны хувьцаа худалдан авахтай холбоотой татвар - 4,997,764

Бусад 1,963,468 2,006,212

Нийт удирдлагын ба үйл ажиллагааны зардал 116,856,939 97,130,107



29. Орлогын албан татвар

Тухайн жилийн орлого, зарлагад бүртгэсэн орлогын албан татварын зардлыг дор үзүүлэв:

Банк орлогын албан татварын зардлыг санхүүгийн тайлангийн татварын өмнөх ашгийг орлогын татвар

ногдохгүй орлого болон орлогын татварын орлогоос хасагдахгүй зардлаар тохируулга хийх замаар тооцон

бүртгэдэг. Банк нь Монгол Улсын татварын хууль тогтоомжийн дагуу 3 тэрбум (2012: 3 тэрбум) төгрөг

хүртэлх татвар ногдох орлогоос 10 хувийн, 3 тэрбумаас (2012: 3 тэрбум) илүү гарсан дүнгээс 25 хувь (2012:

25 хувь)-ийн орлогын албан татвар төлдөг.

Тооцоолсон болон бодит татварын зардлын тохируулалтыг доорх хүснэгтэнд харуулав.

2012 оны 12 дугаар сарын 31-нээр дуусгавар болсон жилийн санхүүгийн тайланд дурьдсаны дагуу Банк нь

өөрийн цөөнх хувьцаа эзэмшигчээс халаасны хувьцааг худалдан авсан зардлыг аж ахуйн нэгжийн орлогын

албан татвараас суутган тооцохоор шийдсэн. Монголын татварын хууль тогтоомжид энэ суутгалыг аж ахуйн

нэгжийн орлогын албан татвараас суутган тооцно гэж заасан. Монголын татварын алба үүнийг хүлээн

зөвшөөрч, 2012 оны орлогын албан татварын орлогыг2013 оны 2-р улиралд хүлээн зөвшөөрсөн. Халаасны

хувьцааг ирээдүйд зарахад албан татвараас суутган тооцох эсэх нь тодорхойгүй тул хойшлогдсон татварын

өрийг 2013 оны 12 сарын 31-ний байдлаар хүлээн зөвшөөрсөн.


Тайлант жилийн орлогын албан татвар 25,459,435 17,500,970

Хойшлогдсон орлогын татвар 3,275 (1,383,698)

Тайлант жилийн орлогын татварын зардал 25,462,710 16,117,272


Татварын өмнөх ашиг 122,201,336 87,612,209

Хуулиар заасан хувиар тооцсон татварын зардал (2013: 25 хувь; 2013: 25 хувь) 30,550,334 21,903,052

Татвар ногдохгүй орлого, татвар ногдох орлогоос хасагдахгүй зардлын татварын нөлөө:- Бага хувиар татвар ногдуулах орлогын нөлөө (450,000) (450,000)- Татвараас чөлөөлөгдөх орлого (132,288) (12,360)- Хасагдахгүй зардал 426,474 1,746,692- Өөр хувиар татвар ногдуулах Засгийн газрын үнэт цаасны орлого (4,852,133) (1,347,325)- Халаасны хувьцаа худалдан авахтай холбоотой суутган тооцсон зардал - (5,722,787)- Бусад (79,677) -

Тайлант жилийн орлогын албан татварын зардал 25,462,710 16,117,272



СТОУС болон Монгол Улсын татварын хууль, тогтоомжуудын хоорондох зөрүүний улмаас санхүүгийн

тайлангийн хөрөнгө, өр төлбөрийн дансны үнэ болон тэдгээрийн татварын суурийн хооронд түр зөрүү

үүсдэг. Түр хугацааны энэхүү зөрүүны нөлөөг доор харуулсан бөгөөд 25 хувиар тооцсон. (2012: 25 хувь).

2013 оны 12 дугар сарын 31-ний өдрийн байдлаар хүлээн зөвшөөрөгдсөн хойшлуулсан татварын өр 4,342,364

мянган төгрөг (2012 оны 12 сарын 31: 4,339,089) бөгөөд энэ нь хэвийн зээлд байгуулсан сан (Тодруулга 4)

болон Банкны цөөнх хувьцаа эзэмшигчээс худалдан авсан халаасны хувьцаатай холбоотой (Тодруулга 24).

30. Санхүүгийн эрсдэлийн удирдлага

Банкны эрсдлийн удирдлага нь санхүүгийн (үүнд зээлийн, зах зээлийн болон хөрвөх чадварын зэрэг

эрсдлүүд багтана), үйл ажиллагааны болон нэр хүндийн эрсдлүүдийг хамардаг. Зах зээлийн эрсдэлд

валютын, хүүгийн ба үнийн бусад эрсдлүүд багтана. Санхүүгийн эрсдлийн удирдлагын үндсэн зорилго

нь хүлээх эрсдлийн хязгаар тогтоож хүлээсэн эрсдлийн хэмжээг эдгээр хязгаараас хэтрүүлэхгүй байлгахад

оршино. Үйл ажиллагааны эрсдлийн удирдлага нь дотоодын бодлого журмын зөв хэрэгжилтийг хангаснаар

үйл ажиллагааны эрсдлүүдийг бууруулахад чиглэн ажилладаг.

Банкны үйл ажиллагааны хувьд эрсдэл байх нь зайлшгүй бөгөөд зээлийн хязгаар болон эрсдлийн шинжилгээ, үнэлгээг

байнга хийх замаар эрсдлийг удирддаг. Эрсдлийн удирдлага нь Банкны ашигт ажиллагаанд чухал ач холбогдолтой

бөгөөд Банкны удирдлагын баг нь өөрийн хариуцаж буй чиглэлийн эрсдлийн удирдлагыг хэрэгжүүлэн ажилладаг.

ТУЗ нь эрсдлийн удирдлагын эцсийн хариуцагч бөгөөд сар бүрийнхээ хурлаар Банкны үйл ажиллагааны

гүйцэтгэлийг авч хэлэлцэнэ. ТУЗ-ийн Аудитын Хороо нь Дотоод аудитын газрын үйл ажиллагааг хянах

үүрэгтэй. ТУЗ-ийн Эрсдлийн удирдлагын хороо нь ТУЗ-д Банкны зээлийн, зах зээлийн, хөрвөх чадварын,

үйл ажиллагааны, хэрэгжилтийн, нэр хүндийн болон бусад эрсдлийг удирдахад туслах үүрэгтэй. Цаашлаад

эрсдлийг удирдаж хянадаг хороо, газар нэгжүүдийн үүргийг дор дурьдав.

Удирдлагын хороо нь Банкны Гүйцэтгэх удирдлагаас бүрдэх бөгөөд Банкны үйл ажиллагаатай холбоотой

асуудлыг долоо хоног бүр хэлэлцэж, хоорондын харилцан уялдааг ханган ажилладаг.

Эрсдлийн хороо нь Банкны Гүйцэтгэх удирдлагад эрсдлийн удирдлагыг хэрэгжүүлэх, нийт системийн

хувьд өндөр зэрэгтэй эрсдлийг хянаж эрсдлийн удирдлагын арга хэмжээ, стратегийг тодорхойлоход туслах

үүрэгтэй. Эрсдлийн удирдлагын хороог Эрсдэл хариуцсан захирал удирдана.

Актив пассивын удирдлагын хороо (АПУХ) нь Банкны эх үүсвэрийн, хөрвөх чадварын, гадаад валютын,

эргэн төлөгдөх хугацааны болон хүүний эрсдлүүдийн ерөнхий актив пассивын удирдлагыг гүйцэтгэнэ. АПУХ-


2013 оны 01 сарын 01

Ашиг, алдагдлын

дансанд тусгасан

Эзэмшигчийн өмчид шууд

тусгасан

2013 оны 12 сарын 31

Суутган тооцох татварын түр зөрүү

Харилцагчдад олгосон зээл болон урьдчилгаа 1,383,698 (3,275) - 1,380,423

Халаасны хувьцаа (5,722,787) - - (5,722,787)

Хойшлуулсан татварын цэвэр өр төлбөр (4,339,089) (3,275) - (4,342,364)



ны зорилго нь Банкны санхүүгийн тайлангийн актив пассивын бүтцийг Банкыг тогтвортой хөгжлийг хангах байдлаар

тогтоох, актив пассивын ерөнхий удирдлагаар ашигт ажиллагаа болон хөрвөх чадварыг хангах мөн валютын, хүүний

болон зах зээлийн бусад эрсдлийг удирдахад оршино. АПУХороог Санхүү хариуцсан захирал даргалдаг.

Банкны Зээлийн эрсдэлийн хороо, Зээлийн хороо (ЗХ) болон Зээлийн эрсдлийн хэлтэс (ЗЭХ) зээлийн

эрсдлийг удирдаж, зээлийн бодлого журам, зээлийн шинэ бүтээгдэхүүнийг баталдаг. Зээлийн эрсдэлийн

хороо, ЗХ болон ЗЭХ-ийн бүтэц болон үүргийг “Зээлийн эрсдэл” хэсэгт тодорхой дурьдсан болно.

Мэдээллийн технологийн удирдлагын хороо нь Банкны бизнесийн үйл ажиллагаа ба мэдээллийн технологийн

(МТ) стратеги, төлөвлөгөөний уялдааг хангах зорилготой ба системийн хувьд тавигдах шаардлагууд,

нэн тэргүүний хэрэгцээг тодорхойлох, Удирдлагын мэдээллийн систем (УМС), одоогийн ба шинээр

нэвтрүүлэх бүтээгдэхүүнүүдийг улам бүр боловсронгуй болгох, хөгжүүлэх ба бизнесийн нэгжүүдэд тулгарч

буй МТ-той холбоотой асуудлуудыг шийдвэрлэх зэрэг чиг үүргийг хэрэгжүүлдэг. МТ-ийн удирдлагын хороог

Мэдээлэл технологи хариуцсан захирал удирдана.

Бизнес, бүтээгдэхүүн хөгжлийн хороо нь шинэ бизнесийн төлөвлөгөөг боловсруулах, шинэ бүтээгдэхүүн

гаргах ажлыг хариуцдаг ба үүнтэй холбоотой бодлого журмыг баталдаг. Түүнчлэн шинэ бизнес болон

бүтээгдэхүүнтэй холбоотой аливаа эрсдэл болон өгөөжийн судалгааг хийж үнэлдэг байна. Шинэ

бүтээгдэхүүний хороог Гүйцэтгэх захирал даргалдаг.

Банк даяар хэрэгжиж буй эрсдлийн удирдлагын үйл явцыг Банкны дотоод хяналтын газар жил бүр хянан

шалгадаг. Уг газар бодлого журмын зохистой байдал, тэдгээрийн хэрэгжилтийг хянадаг. Дотоод хяналтын

газар нь шалгалтын үр дүнгийн талаар Банкны удирдлагатай ярилцдаг бөгөөд Төлөөлөн удирдах зөвлөлд

шалгалтын дүгнэлт болон дэвшүүлсэн саналаа тайлагнадаг.

Дотоод хяналтын газар нь Зайны хяналтын хэлтэс, Хяналт шалгалтын хэлтэс гэсэн 2 хэлтэстэй бөгөөд

48 хүний бүрэлдэхүүнтэй. Үүнд, газрын захирал, 2 хэлтсийн захирал, бүс хариуцсан 5 ахлах аудитор, 7

ахлах аудитор, 30 аудитор аудитор, Мэдээлэл технологийн 3 аудитор болон 1 орчуулагч тус тус багтана.

Дотоод хяналтын газрын захирал Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн Аудитын хорооны даргад шууд тайлагнадаг

бөгөөд тус хороотой улирал тутам уулзалт хийдэг. Дотоод хяналтын газар нь бүх бизнесийн нэгж, үйл

ажиллагаа дэмжих нэгж, салбар, тооцооны төв бүрт жилийн төлөвлөгөөны дагуу бүрэн хэмжээний шалгалт

явуулдаг. Энэхүү аудитын жилийн төлөвлөгөөг ТУЗ-н Аудитын хороо батална. Төлөвлөгөөт шалгалтаас

гадна шаардлагатай тохиолдолд гэнэтийн шалгалтыг явуулдаг.

Орон нутгийн тооцооны төвүүд нь аймгийн салбартаа тайлагнадаг бол Улаанбаатар хотын тооцооны төвүүд

харьяа дүүргийн салбартаа тайлагнадаг. Салбар нь тооцооны төвүүддээ хяналт тавих үүрэгтэй ба тэдгээрийн

зээлийн ба бусад үйл ажиллагааны гүйцэтгэлд үнэлэлт өгч, Банкны бодлого журмын хэрэгжилтийг газар

дээр нь шалгадаг. Түүнчлэн салбар нэгж бүр Эрсдлийн хороотой бөгөөд энэ нь салбар, тооцооны төвийн

түвшин дэх зээл болон үйл ажиллагааны эрсдлийг тодорхойлон хянаж, урьдчилан сэргийлэх үүрэгтэй.

Дээрх хороод, газар, хэлтсүүдээс гадна Бизнесийн нэгжүүд,Төв банкны үйл ажиллагаа дэмжих нэгж бүр

тодорхойлсон эрсдлийг удирдаж, эрсдлийн удирдлагын гүйцэтгэлийг холбогдох захиралд сард нэгээс

доошгүй удаа тайлагнах үүрэгтэй. Үйл ажиллагаа, Зах зээлийн эрсдлийн хэлтэс нь Эрсдлийн удирдлагын

хорооноос чиглэл болгосон эрсдлийг удирдах арга хэмжээний хэрэгжилтийг хянана.

Эрсдлийг голчлон холбогдох Удирдлагын хорооноос тогтоосон хязгааруудын хүрээнд хянаж удирдана.

Тус тодорхойлсон хэмжээ хязгаар нь Банкны бизнес стратеги, зах зээлийн орчинтой болон Банкны зүгээс

хүлээн зөвшөөрөхүйц эрсдлийн хэмжээтэй уялдсан байна. Түүнчлэн Банкны бүх чиглэлийн үйл ажиллагаанд

эрсдлүүдийн нийлбэр өртөлттэй холбогдуулан эрсдэл даах чадварыг хэмжиж хянана. Эрсдлийн цогц

удирдлагынхаа хүрээнд Банк хүүгийн хувь, гадаад валютын ханшийн өөрчлөлт, өөрийн хөрөнгийн эрсдлээс үүдэж

болох өртөлтийг үндсэн мэдрэмжийн шинжилгээ ашиглан удирддаг. Банкны удирдлагын баг нь гол эрсдлийг

тодорхойлж, үнэлж, бууруулж, хянахад Эрсдлийн хянах самбарыг ашиглана. Банкинд учирсан эрсдлийн төрөл

болон хэмжээний талаарх мэдээллийг Эрсдлийн хянах самбарт сар бүр шинэчлэн шийдвэр гаргахдаа ашиглана.



Зээлийн эрсдэл. Санхүүгийн хэрэглүүрийн нэг тал үүргээ биелүүлээгүйн улмаас нөгөө талд санхүүгийн

алдагдал учруулахад гарах зээлийн эрсдэл Банкинд тулгарч байдаг. Банкны зээлийн үйл ажиллагаа болон

санхүүгийн хөрөнгө үүсгэж буй гүйлгээний үр дүнд зээлийн эрсдэл үүснэ.

Санхүүгийн байдлын нэгдсэн тайланд санхүүгийн хөрөнгийн дансны үнэд Банкны зээлийн эрсдэлд өртөх

дээд хэмжээ тусгагдана. Баталгаа болон зээлийн хэмжээг ихэсгэх үүргийн хувьд зээлийн эрсдлийн дээд

хэмжээ нь үүргийн дүнгээр тодорхойлогдоно. Тодруулга 32-с үзнэ үү. Зээлийн эрсдлийг Тодруулга 10-т

заасан барьцаа хөрөнгө болон бусад зээлийн сайжруулалтаар бууруулна.

Банк нь зээлийн эрсдлийг зээлдэгч, салбар, зээлийн багц, зээл нэг бүр, барьцаа хөрөнгө болон батлан

даалт, байгалын давагдашгүй хүчин зүйлийн эрсдлээр тус тус ангилж хянана.

Зээлийн эрсдэлийн хороо нь сар бүр хуралдаж зээлийн багцын чанарын үзүүлэлт, зээлийн хязгаарлалт,

зээлийн багцын өсөлтийн хандлага, хугацаа хэтэрсэн болон чанаргүй 30 том зээл, зээлийн сангийн хүрэлцээ

зэргийг хэлэлцдэг. Зээлийн эрсдэлийн хороог Эрсдэл хариуцсан захирал даргалдаг.

АПУХ нь Банкны зээлийн багцын зорилтот өсөлтийг тодорхойлдог бол бизнесийн нэгжүүд нь эдгээр зорилтуудыг

биелүүлэх үүрэгтэй. Зээлийн эрсдлийн хэлтэс (ЗЭХ) болон Зээл, эрсдлийн бодлого зохицуулалтын хэлтэс (ЗЭБЗХ)-

үүд нь Бизнесийн нэгжүүдийн гүйцэтгэлийг хянаж, зээлийн ерөнхий бодлого журмыг зохицуулна.

Зээлийн хяналт болон шийдвэр гаргалтанд Банкны 4 түвшний Зээлийн хороод оролцдог:

1. Төвийн Банкны Зээлийн Хороо нь 300 сая төгрөгөөс дээш дүнтэй зээлийн өргөдлийг хэлэлцэн батлахаас

гадна Банкны зээлийн үйл ажиллагааны заавар журмын өөрчлөлтийг батална. Түүнчлэн, одоогийн

мөрдөгдөж буй бодлого журмын дагуу тодорхой заасан хэмжээнээс давсан зээлийн саналыг ТУЗ-д

танилцуулан батлуулдаг. Төв банкны Зээлийн хороо нь салбарын зэх зээл, Салбарын зээлийн эрсдлийн

хорооны гишүүдийн туршлага, салбарын зээлийн багцын чанар болон зээлийн эрсдлийн үнэлгээн дээр

үндэслэн орон нутгийн Салбарын зээлийн хороодын зээлийн эрхийг батална. Энэхүү эрхийн хэмжээг

тогтмол хянаж шаардлагатай тохиолдолд өөрчлөлт оруулна. Зээлийн эрсдэлийн хороо нь 2013 оны 10

сараас хойш сар бүр хуралдаж зээлийн багцын өсөлт бууралттай холбоотой авах арга хэмжээ, хугацаа

хэтэрсэн 30 том зээл болон байгуулах санг хэлэлцэж байна.

2. Төв банкны Зээлийн дэд хороо нь салбар, тооцооны төв болон бизнес төвүүдийн зээлийн эрхээс давсан

500 сая төгрөг хүртэлх зээлийн хүсэлтийг хэлэлцэн батална.

3. Орон нутгын салбарын Зээлийн хороо өөрийн эрхийн хүрээнд зээлийн өргөдлийг батална. Мөн өөрийн

харьяа тооцооны төвүүдийн зээлийн эрхийн хязгаарыг баталж, зээлийн багцыг удирдана.

4. Бусад салбар, бизнес нэгжийн зээлийн хороод өөрт олгосон эрхийн хүрээнд зээл баталж, зээлийн

багцын чанарыг ханган ажиллах үүрэгтэй.

Зээлийн эрсдлийн хэлтэс нь (ЗЭХ) Банкны зээлийн багцын чанарыг хянаж, Зээлийн бодлого журмын салбар

нэгж дэх хэрэгжилтэнд хяналт тавьсаны үндсэн дээр зээлийн эрсдлийг бууруулж ажилладаг. ЗЭХ-ийн эрсдлийн

шинжээчид нь Төвийн банкны Зээлийн хороо ба дэд хороодод танилцуулж буй зээлийн хүсэлтэд зээлийн

эрсдлийн талаар дүгнэлт гаргахын зэрэгцээ багцын шинжилгээ хийх, анхаарал татсан зээлийн багц бүхий салбар,

нэгжид газар дээрх хяналт тавьж ажилладаг. Мөн Төвийн банкны Зээлийн хороодод танилцуулж буй зээлийн

барьцаа хөрөнгийн үнэлгээг (зах зээлийн үнийн тооцоолол) хөрөнгийн үнэлгээний мэргэжилтэн хийнэ. Байгаль

орчинд үзүүлэх сөрөг нөлөө ихтэй зээл дээр тус хэлтэсийн Байгаль орчны мэргэжилтэн дүгнэлт гаргана. Уул

уурхайн зээлийн саналд дүгнэлт гаргах болон явцын хяналтыг Уул уурхайн мэргэжилтэн хариуцан гүйцэтгэнэ.

Төвийн банкны Зээлийн хороо болон дэд хороонд зээлийг танилцуулж батлуулах тохиолдолд зээл олгохоос

өмнөх эрсдлийг бууруулах үүднээс эрсдлийн үнэлгээг хийж, хуулийн дүгнэлт, уул уурхай байгаль орчны

үнэлгээ болон барьцаа хөрөнгийн үнэлгээний тайлан зэргийг холбогдох хэлтсээс авч хавсаргана.

Зээлийн эрсдлийн хязгаарыг нэг болон бүлэг зээлдэгчээр тогтоосон. ЗЭХ зээлийн бүтээгдэхүүн бүрээр зээлийн

эрсдлийг бууруулах бизнесийн явцыг зээл олгохоос зээл бүрэн төлөгдөж дуусах хүртэлх харилцааг журамлана.



30. Санхүүгийн эрсдэлийн удирдлага (Үргэлжлэл)

Банкны зээлийн эрсдлийн талаарх мэдээллийг ТУЗ-ийн хуралд сард нэг удаа, ТУЗ-ийн Эрсдлийн Удирдлагын

Хороонд улиралд нэг удаа танилцуулна. Эдгээр хурлаар зээлийн багцын төвлөрөл, том зээлүүд, хугацаа хэтэрсэн

болон чанаргүй зээл мөн нөхцөл өөрчилсөн зээлүүдийг үнэлж цаашид авах арга хэмжээг тодорхойлдог.

Дотоод аудитын газар нь зээлийн багцын чанар болон зээлийн бодлого, журмын хэрэгжилтийг зайнаас

болон газар дээр нь тогтмол шалгана. Зээлийн багцын чанарын тухай мэдээллийг Банкны удирдлагад

өдөр бүр тайлагнах үүднээс Удирдлагын мэдээллийн системийг боловсруулсан. Үүнд зээлийн үлдэгдлийн

насжилтийн тайланг голдуу ашиглана. Иймээс Тодруулга 10-т зээлийн эрсдлийн насжилтийн болон зээлийн

эрсдлийн бусад тайлангуудыг толилуулсан нь зохистой гэж удирдлага үзсэн. Шаардлагатай тохиолдолд

хугацаа хэтэрсэн, чанаргүй зээлүүдийг Тусгай активын хэлтэст шилжүүлнэ. Тус газар нь зээлийг төлүүлэх

талаар хуулийн дагуу холбогдох арга хэмжээнүүдийг авч хэрэгжүүлнэ.

Барьцаа хөрөнгийн төрөл болон хэмжээ нь зээлдэгчийн зээлийн эрсдлээс хамаарна. Банкны Зээлийн бодлого,

журамд барьцаа хөрөнгийн үнэлгээ болон хүлээн зөвшөөрөлтийн талаар тодорхойлсон. Хөдлөх болон үл

хөдлөх хөрөнгийг хослуулан барьцаалж болно. Үл хөдлөх хөрөнгөд: үйлдвэр, худалдаа үйлчилгээний

зориулалттай барилга, хувийн орон сууц, хашаа байшин болон өмчлөх эрхтэй газар гэх мэт орно. Хөдлөх

хөрөнгөд: автомашин, тоног төхөөрөмж, хувийн хэрэглээний хөрөнгө (үнэт эдлэл, цахилгаан хэрэгсэл гэх

мэт), бизнесийн бараа материал ба авлага, банкинд байршуулсан хөрөнгө, үнэт цаас, мал, уул уурхайн

лиценз, хувьцаа болон зээлдэгчийн эзэмшиж буй бусад хөрөнгө. Банк нь барьцаа хөрөнгийн үнэлгээг

зах зээлийн үнэ болон эрсдлээр жигнэсэн үнэ (ЭЖҮ) дээр үндэслэн тогтооно. ЭЖҮ-ийг зах зээлийн үнийг

Эрсдлийн үнэлгээний хувиар (ЭҮ хувь) үржүүлэн олно. Барьцаа хөрөнгийн ЭЖҮ 100 хувиас багагүй байх

ёстой. Тиймээс Банк зээлийг хангалттай барьцаа хөрөнгөөр хангахыг зорьдог.

Санхүүгийн хөрөнгийн зээлийн эрсдлийг дараах үнэлгээг ашиглан тогтооно.

Зээлийн үнэлгээ Үнэлгээний тайлбар

A Онц

B Сайн

Онц үнэлгээтэй зээлүүд – хамгийн бага зээлийн эрсдэл бүхий хугацаа хэтэрч байгагаүй өндөр чанартай

зээлүүд. Сайн үнэлгээтэй зээлүүд – хэвийн чанар бүхий зээлүүд, зээлдэгчийн мөнгөн гүйлгээ боломжийн.

Хугацаа хэтрээгүй, үнэ цэнэ буураагүй зээлүүдийн зээлийн эрсдлийн тухай мэдээллийг Тодруулга 10-т өгсөн.

Бусад санхүүгийн хөрөнгүүдийн зээлийн эрсдлийг Тодруулга 7, 8, 9, 10,13,14,15 болон 18-аас үзнэ үү.

Балансын гадуурх санхүүгийн хэрэглүүрийн зээлийн эрсдэл нь гэрээний нэг тал гэрээний дагуух үүргээ

биелүүлээгүйгээс гэрээний нөгөө тал алдагдал хүлээх магадлал юм. Банк нөхцөлт үүрэгт балансын санхүүгийн

хэрэглүүрийн зээлийг батлах, зээлийн эрсдлийн хязгаар болон хяналтын үйл ажиллагааны журмын нэгэн

адил зээлийн журмуудыг баримтална. Гэсэн хэдий ч зээлтэй холбоотой үүргийг Төв Банкны Худалдааны

санхүүжилтийн нэгжээс гаргах бөгөөд салбаруудад ийм үйл ажиллагаа явуулдаггүй. Тодруулга 32-д зээлтэй

холбоотой хүлээх үүргийн зээлийн эрсдлийг харуулав. 2013 оны 12 дугаар сарын 31 болон 2012 оны 12 сарын

31-ний өдрийн байдлаар зээлтэй холбоотой хүлээх үүрэгт (баталгаа, аккредитив гэх мэт) сан байгуулах

шаардлагагүй хэмээн Банкны удирдлага үзсэн. Тодруулга 32-с харна уу.

Сан байгуулах нягтлан бодох бүртгэлийн журам, аргачлалыг илүү дэлгэрэнгүйгээр Тодруулга 3 болон 4-өөс харна уу.

Зах зээлийн эрсдэл. Зах зээлийн эрсдэл нь Банкны балансын болон балансын гадуурх позицийн хүү,

валютын болон таваарын үнийн зах зээлийн онцгой өөрчлөлт хөдөлгөөнтэй холбоотойгоор орлого болон

хөрөнгөөс алдагдал үүсэх эрсдэл юм. Зах зээлийн эрсдлийн удирдлага нь хүүгийн цэвэр орлогыг хамгийн

их байлгахаар тайлан тэнцлийн бүтцийг бий болгоход чиглэгддэг.

Гадаад валютын эрсдэл. Актив пассивын удирдлагын хороо валют тус бүрээр эрсдлийн хязгаарлалт тогтоож

хэрэгжилтийг тогтмол хянаж ажилладаг. Банк валютын эрсдлийг удирдахдаа үндсэндээ Банкны хөрвөх чадвар



болон ашигт ажиллагаанд гадаад валютын ханшийн хөдөлгөөний үзүүлэх нөлөөг үнэлж мөн Монголбанкнаас

тогтоосон валютын эрсдлийн заавал биелүүлэх харьцааг хангаж ажилладаг. Түүнчлэн Банк нь гадаад валютын

эрсдэлийг хамгийн их алдагдлын арга (VAR) ашиглан удирддаг байна. АПУХ нь нийт валютын алдагдал хүлээх

хязгаарыг улирал тутам тогтоож өгдөг. Үйл ажиллагааны болон зах зээлийн эрсдлийн хэлтэс нь нийт валютын

үйл ажиллагаа нь тогтоосон лимитийн хүрээнд буй эсэхэд хяналт тавьж ажилладаг.

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөрх Банкны валютын эрсдлийг дор харуулав:

Мянган төгрөгөөр Төгрөг Ам.доллар Юань Евро Бусад Нийт

Хөрөнгө

Мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгө 895,710,043 410,304,850 62,978,229 6,265,928 10,605,107 1,385,864,157

Монголбанкинд байршуулсан зайлшгүй байлгах нөөц

266,275,846 80,103,778 - - - 346,379,624

Бусад банкуудад байршуулсан хөрөнгө - 88,773,090 - - - 88,773,090

Харилцагчдад олгосон зээл ба урьдчилгаа 2,048,279,859 395,855,894 218,747 2,057,938 - 2,446,412,438

Худалдахад бэлэн хувьцаанд оруулсан хөрөнгө оруулалт

133,707,596 - - - - 133,707,596

Хараат компанид оруулсан хөрөнгө оруулалт 512,888 - - - - 512,888

Богино хугацааны хөрөнгө оруулалт 63,017,544 - - - - 63,017,544

Урт хугацааны хөрөнгө оруулалт 185,291,673 - - - - 185,291,673

Бусад санхүүгийн хөрөнгө 14,878,420 - - - - 14,878,420

Богино хугацааны хөрөнгө оруулалт 2,028,462 5,162,208 - - - 7,190,670

Нийт санхүүгийн хөрөнгө 3,609,702,331 980,199,820 63,196,976 8,323,866 10,605,107 4,672,028,100

Өр төлбөр

Бусад банкуудын байршуулсан хөрөнгө 465,815,631 43,689,723 450,736 597 5,635 509,962,322

Харилцагчдын харилцах, хадгаламж 2,195,024,754 532,115,529 38,198,511 2,523,486 5,863,136 2,773,725,416

Хойшлуулсан нөхцөлт хандив 4,117,693 - - - - 4,117,693

Бусад зээлийн эх үүсвэр 670,485,436 343,560,682 - 2,078,605 - 1,016,124,723

Бусад санхүүгийн өр төлбөр 10,509,500 803,236 30,129 - - 11,342,865

Хоёрдогч өглөг - 135,884,854 - - - 135,884,854

Нийт санхүүгийн өр төлбөр 3,345,953,014 1,056,054,024 38,679,376 4,602,688 5,868,771 4,451,157,873

Балансын цэвэр позиц 263,749,317 (75,854,204) 24,517,600 3,721,178 4,736,336 220,870,227

Зээлтэй холбоотой хүлээсэн үүрэг 52,911,352 72,960,004 - 2,437,282 - 128,308,638

Балансын цэвэр дүн болон зээлтэй холбоотой хүлээсэн үүрэг

210,837,965 (148,814,208) 24,517,600 1,283,896 4,736,336 92,561,589




2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний байдлаар Банкны валютын эрсдлийг дор харуулав. Доорх дүнгүүдэд

дахин ангиллын тохируулга орсон болно. (Тодруулга 3).

Мянган төгрөгөөр Төгрөг Ам.доллар Юань Евро Бусад Нийт

Хөрөнгө

Мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгө 372,177,622 199,870,232 47,159,586 19,800,499 7,620,449 646,628,388

Монголбанкинд байршуулсан зайлшгүй байлгах нөөц

157,470,030 51,618,240 - - - 209,088,270


Харилцагчдад олгосон зээл ба урьдчилгаа 1,336,458,052 392,770,001 787,269 1,026,387 - 1,731,041,709

Хараат компанид оруулсан хөрөнгө 512,888 - - - - 512,888

Богино хугацааны хөрөнгө оруулалт 53,712,488 29,321,821 - - - 83,034,309

Урт хугацааны хөрөнгө оруулалт 16,896,724 - - - - 16,896,724

Бусад санхүүгийн хөрөнгө 467,977 535,717 134 - - 1,003,828

Нийт санхүүгийн хөрөнгө 1,937,695,781 689,672,068 47,946,989 20,826,886 7,620,449 2,703,762,173

Өр төлбөр

Бусад банкуудын байршуулсан хөрөнгө 42,233,854 14,008,367 112,358 18,806,323 367 75,161,269

Харилцагчдын харилцах, хадгаламж 1,617,541,240 405,459,057 45,721,052 907,855 4,187,573 2,073,816,777

Бусад зээлийн эх үүсвэр 107,265,953 180,912,524 - 1,026,387 - 289,204,864

Бусад санхүүгийн өр төлбөр 12,049,589 509,283 1,249 - - 12,560,121

Хоёрдогч өглөг - 103,409,618 - - - 103,409,618

Нийт санхүүгийн өр төлбөр 1,779,090,636 704,298,849 45,834,659 20,740,565 4,187,940 2,554,152,649

Балансын цэвэр позиц 158,605,145 (14,626,781) 2,112,330 86,321 3,432,509 149,609,524

Зээлтэй холбоотой хүлээсэн үүрэг 30,177,082 43,105,131 - 1,415,117 855,953 75,553,283

Балансын цэвэр дүн болон зээлтэй холбоотой хүлээсэн үүрэг 128,428,063 (57,731,912) 2,112,330 (1,328,796) 2,576,556 74,056,241



Банкны тайлагналын валютаас бусад мөнгөн хөрөнгийн үлдэгдлүүдийн хувьд эрсдлийг тооцсон. Банкны

тайлант хугацааны эцэс дэх гадаад валютын эрсдлийн тооцоолол нь жилийн турших эрсдлийг илтгэж

чадахгүй. Бүх хувьсагчид тогтмол үед жилийн турших гадаад валютын дундаж эрсдэлд хэрэгжүүлсэн гадаад

валютын ханшийн харьцангуй боломжит өөрчлөлтөд ашиг, алдагдал болон өөрийн хөрөнгийн үзүүлэх

мэдрэмжийг дараах хүснэгтэд харуулав:

Хүүгийн эрсдэл. Банк Санхүүгийн байдал болон мөнгөн гүйлгээндээ зах зээл дээр идэвхитэй байгаа

хүүний хөдөлгөөнөөс хамааран эрсдэлд орж байдаг. Хүүний маржин нь ихсэж болох боловч тооцоолоогүй

хөдөлгөөний улмаас буурч эсвэл бүр алдагдал хүлээж ч болох юм. Актив пассивын удирдлагын хороо нь

үүнийг байнга хянаж, хүү өөрчлөлтийн зөрүүний хэмжээнд хяналт тогтоож байдаг.

Дараах хүснэгтэд тайлант хугацааны эцсийн ханшийн харьцангуй боломжит өөрчлөлтөд ашиг, алдагдал

болон өөрийн хөрөнгийн үзүүлэх мэдрэмжийг харуулсан. Үүнд бүх хувьсагчид тогтмол:



Ам.доллар10хувиар чангарахад (2012: 10хувиар чангарахад) (7,585,420) (1,462,678)

Ам. доллар 10хувиар суларахад (2012: 10хувиар суларахад) 7,585,420 1,462,678

Юань10хувиар чангарахад (2012: 10хувиар чангарахад) 2,451,760 211,233

Юань 10хувиар суларахад (2012: 10хувиар суларахад) (2,451,760) (211,233)

Евро 30хувиар чангарахад (2012: 30хувиар чангарахад) 1,116,353 25,896

Евро 30хувиар суларахад (2012:30хувиар суларахад) (1,116,353) (25,896)

Бусадвалют 25хувиар чангарахад (2012: 25хувиар чангарахад) 1,184,084 858,127

Бусадвалют 25хувиар суларахад (2012:25 хувиар суларахад) (1,184,084) (858,127)

Нийт - -

Мянган төгрөгөөр2013 оны дундаж

эрсдэл2012 оны дундаж

эрсдэл

Ам.доллар 10хувиар чангарахад (2012: 10хувиар чангарахад) (493,609) 656,527

Ам.доллар10хувиар суларахад (2012: 10хувиар суларахад) 493,609 (656,527)

Юань10хувиар чангарахад (2012: 10хувиар чангарахад) 1,049,430 475,512

Юань 10хувиар суларахад (2012: 10хувиар суларахад) (1,049,430) (475,512)

Евро 30хувиар чангарахад (2012: 30хувиар чангарахад) (45,437) 36,246

Евро 30хувиар суларахад (2012:30хувиар суларахад) 45,437 (36,246)

Бусадвалют 25хувиар чангарахад (2012: 25хувиар чангарахад) 541,133 571,899

Бусадвалют 25хувиар суларахад (2012:25 хувиар суларахад) (541,133) (571,899)

Нийт - -




Банк нь хүүгийн эрсдлийг хугацаа ба хүүгийн хамаарлын шинжилгээ, актив пассивын хугацааны зөрүүгийн

загвар буюу хүүнд мэдрэмтгий актив пассивын шинжилгээ, актив пассивын бодит үнэ цэнийн шинжилгээ зэрэг

аргуудыг хэрэглэн удирддаг. Хугацааны зөрүүгийн шинжилгээ хийхийн тулд тогтмол хүүтэй актив, пассивыг

төлөгдөх хугацаагаар нь хөвөгч хүүтэй актив пассивыг дараагийн хүүний дахин үнэлгээний хугацаагаар нь тус

тус ангилдаг байна. Бодит үнэ цэнийн шинжилгээ хийхийн тулд 1-ээс дээш жилийн хугацаанд төлөгдөх тогтмол

хүүтэй хөрөнгө, өр төлбөрийн мөнгөн гүйлгээг тэдгээрийн өнөөгийн үнэ цэнэд шилжүүлнэ. Энэхүү шинжилгээг

хийснээр бодитоор тохиолдоогүй боловч ирээдүйн ашгийг бууруулах алдагдсан боломжийн хэмжээг тооцоолдог.

Түүнчлэн банк нь зээл, харилцах хадгаламж, актив болон пассивын дундаж хүүг тогтмол хянаж хүүгийн

хамаарлын шинжилгээ хийж байдаг. Мөн нийт актив болон пассивын дундаж хүүгийн өөрчлөлтийн

нөлөөллийг шинжилдэг.

Доорх хүснэгтэнд Банкны хүүгийн эрсдэлд өртсөн байдлыг нэгтгэн харуулав. Тус хүснэгтэнд Банкны

санхүүгийн хөрөнгө, өр төлбөрийн дансны нийт дүнгүүдийг гэрээний дуусах хугацаа болон хүүг

өөрчлөх хугацааны аль эртээр ангилан толилуулсан болно.


Хугацаагүй болон 1-с бага сар

1 – 6 сар 6 – 12 сар 1-ээс дээш жил

Нийт


Нийт санхүүгийн хөрөнгө 1,827,481,676 854,934,645 654,336,258 1,335,275,521 4,672,028,100

Нийт санхүүгийн өр төлбөр 855,762,456 2,864,128,488 522,668,660 208,598,269 4,451,157,873

2013.12.31-нээрх хүүгийн өөрчлөлтөнд нээлттэй цэвэр позиц 971,719,220 (2,009,193,843) 131,667,598 1,126,677,252 220,870,227


Нийт санхүүгийн хөрөнгө 904,371,398 651,012,086 445,567,281 702,811,408 2,703,762,173

Нийт санхүүгийн өр төлбөр 1,257,931,725 839,982,527 311,252,820 144,985,577 2,554,152,649

2012.12.31-нээрх хүүгийн өөрчлөлтөнд нээлттэй цэвэр позиц

(353,560,327) (188,970,441) 134,314,461 557,825,831 149,609,524

2013 оны 12 дугаар сарын 31 болон 2012 оны 12 дугаар сарын 31-нээр хийсэн мэдрэмжтэй байдлын, тус

онуудын дундаж эрсдэлд өртсөн байдал, тус онуудын хүүгийн хэлбэлзлээс хамаарсан хүүгийн өөрчлөлт гэх мэт

шинжилгээн дээр үндэслэн Банкны удирдлага 2013 оны 12 дугаар сарын 31 болон 2012 оны 12 дугаар сарын 31-

нээр дуусгавар болсон онуудын ашигт хүүгийн өөрчлөлт материаллаг нөлөө үзүүлэхгүй хэмээн үзсэн.

Банк өөрийн санхүүгийн хэрэгслүүдийн хүүгийн хувийг хянаж байдаг. Дараах тайланг удирдлагын шийдвэр

гаргахад хэрэглэдэг тайлангууд дээр үндэслэн холбогдох тайлант хугацааны жигнэсэн дундаж хүүний хувийг

нэгтгэн харуулсан. Үнэт цаасны хувьд тайлант хугацааны зах зээлийн ханшдээр үндэслэсэн дуусвар хугацаа

хүртэлх хүүний хувийг харуулна:



“-” тэмдгийг тухайн валютаар холбогдох хөрөнгө, өр төлбөр байхгүй гэж ойлгоно.

Жилийн хувь2013 2012

Төгрөг Ам.доллар Юань Евро Төгрөг Ам.доллар Юань Евро

Хөрөнгө

Мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгө

- Монголбанкны үнэт цаас 10.6 - - - 13.3 - - -

- Засгийн газрын үнэт цаас 8.3 - - - 13.0 - - -

- 3 сараас бага хугацаагаар бусад банкуудад байршуулсан хөрөнгө - 3.6 6.3 - - 0.3 5.3 -

Бусад банкуудад байршуулсан хөрөнгө- Анх 3-с их 1 жилээс бага хугацаагаар бусад банкуудад байршуулсан богино хугацааны хөрөнгө оруулалт - 5.8 - - - 6.0 - -

- Анх 1-ээс дээш жилийн хугацаатай бусад банкинд байршуулсан урт хугацааны хөрөнгө оруулалт - - - - - 0.9 - -

Харилцагчдад олгосон зээл ба урьдчилгаа

- Бизнесийн зээл 16.5 12.1 14.4 9.6 15.9 11.5 14.5 -

- Хэрэглээний зээл 16.6 12.4 4.0 - 18.4 13.3 3.8 -

- Хөдөө аж ахуйн зээл 25.6 - - - 25.9 - - -Худалдахад бэлэн үнэт цаасанд оруулсан хөрөнгө оруулалт 4.5 - - - - - - -

Богино хугацааны хөрөгө оруулалт

- Монголбанкны үнэт цаас - - - - 17.0 - - -

- Засгийн газрын бонд - - - - - 10.0 - -

- Засгийн газрын үнэт цаас 8.8 - - - 12.8 - - -

Урт хугацааны хөрөнгө оруулалт

- Засгийн газрын бонд 10.4 - - - 8.8 - - -Дуусах хугацаа хүртэл эзэмших хөрөнгө оруулалтын үнэт цаас 10.5 - - -

Өр төлбөр

Бусад банкуудын байршуулсан хөрөнгө

- Бусад банкуудын байршуулсан богино хугацаат хөрөнгө 9.0 4.4 - - 12.1 4.8 - 3.2

- Бусад банкуудын байршуулсан урт хугацаат хөрөнгө 10.0 - - - 12.7 - - -

Харилцагчдын харилцах, хадгаламж

- Харилцах данс 2.5 1.6 0.3 - 1.9 1.3 0.3 -

- Хугацаагүй хадгаламж 6.6 2.3 1.3 - 6.5 2.4 1.2 -

- Хугацаатай хадгаламж 13.4 5.7 2.6 - 14.2 7.4 2.5 -

Бусад зээлийн эх үүсвэр 3.8 5.3 - 4.5 1.7 4.8 - 4.3

Хоёрдогч өглөг - 8.1 - - - 8.8 - -




Бусад үнийн эрсдэл. 2013 оны 12 дугаар сарын 31 болон 2012 оны 12 сарын 31-нээрх өмчийн хэлбэртэй

хөрөнгө оруулалт бага байсан тул Банк өөрийн хөрөнгийн үнийн эрсдэлд бага өртсөн (Тодруулга 12-с харна уу).

Бүс нутгийн төвлөрлийн эрсдэл. Банкны бараг бүх санхүүгийн хөрөнгө 2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний

болон 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар Монгол Улсад байршсан байсан тул бүс нутгийн

төвлөрлийн эрсдэлд өртсөн байсан. Дийлэнхи санхүүгийн өр төлбөр нь Монгол Улстай хамааралтай боловч

санхүүгий өр төлбөрийн хувьд төвлөрлийн эрсдэл бага байсан. Учир нь зээлээр авсан бусад эх үүсвэр болон

бүх хоёрдогч өглөгийг олон улсын санхүүгийн байгууллагуудаас авсан байсан.

Банк бүс нутгийн төвлөрлийн эрсдлийг харилцагчдын болон салбарын төрөлжүүлэлтээр бууруулж байгаа

гэж удирдлага үзэж байгаа болно.

Бусад төвлөрлийн эрсдлүүд. Төвлөрөл нь олон тооны зээлдэгч ижил төрлийн бизнесийн үйл ажиллагаа

эсвэл нэг бүс нутагт үйл ажиллагаа явуулах эсвэл тэдгээрийн төлбөр төлөх гэрээгээр хүлээсэн үүргээ

биелүүлэх чадвар эдийн засгийн, улс төрийн болон бусад нөхцөл байдал өөрчлөгдсөнөөс ижил хэмжээгээр

нөлөөлөгдөх тохиолдлуудад үүсдэг. Төвлөрлийн улмаас Банкны үйл ажиллагааны үр дүн нь эдийн засгийн

тухайн нэг салбар эсвэл бүс нутгийн хөгжил өөрчлөлтөнд харьцангуй өртөмтгий болдог.

Хэт их төвлөрлийн эрсдлийг урьдчилан сэргийлэх үүднээс Банкны бодлого журмуудад төрөлжүүлсэн багцыг

бүрдүүлж ажиллах зааварчилгаа оруулсан байдаг. Зээлийн эрсдлийн илрүүлж чадсан төвлөрлийг зохих

ёсоор хянан удирддаг. Дан ганц зүйлийн хэмжээнд Монголбанк дараах хязгаарлалтуудыг тогтоосон байдаг:

i. Аливаа этгээд болон түүнтэй холбогдох этгээдэд олгосон зээл, зээлтэй адилтган тооцох хөрөнгийн

нийлбэр дүн нь Банкны өөрийн хөрөнгийн 20 хувиас хэтэрч болдоггүй;

ii. Холбогдох этгээдэд олгох зээл, зээлтэй адилтган тооцох хөрөнгийн дээд хэмжээ Банкны өөрийн

хөрөнгийн 5 хувиас, тэдгээрийн нийлбэр дүн нь өөрийн хөрөнгийн 20 хувиас тус тус хэтэрч болдоггүй.

Удирдлага зээлийн эрсдлийн төвлөрлийг хянан тайлагнахдаа зээлдэгчдэд олгосон зээлийн жагсаалтыг

харуулсан тайлангууд бэлтгэж гаргадаг. Эдийн засгийн салбаруудын болон бусад төрлийн төвлөрлийн

эрсдлийн талаарх мэдээллийг Тодруулга 10-т толилуулав.

Төлбөрийн чадварын эрсдэл. Төлбөрийн чадварын эрсдэл нь Банк санхүүгийн өр төлбөртэй холбоотой

үүргээ биелүүлэхэд хүндрэлд орсон байх эрсдэл юм. Банкны өөрийн бэлэн мөнгөний эх үүсвэрээс өдөр

тутам овернайт хадгаламж, харилцах дансууд, хугацаа нь дуусаж байгаа хадгаламжууд, зээл олголт,

баталгаа зэрэгтэй холбоотой татан авалтууд хийгддэг. Банкны туршлагаас харахад хугацаа нь дуусаж байгаа

эх үүсвэрүүдийн хугацаа сунгагдах доод хэмжээг харьцангуй өндөр итгэлтэйгээр урьдчилан таамаглах

боломжтой байдаг тул Банк дээрх бүх татан авалтуудыг хангах хэмжээний бэлэн мөнгөний эх үүсвэр бэлэн

байлгадаггүй. Төлбөрийн чадварын эрсдлийг Банкны Актив, пассивын удирдлагын хороо удирддаг.

Банк бусад банкуудын байршуулсан хөрөнгө, байгууллага, хувь хүмүүсийн харилцагчдын хадгаламж,

зээлээр авсан бусад эх үүсвэр болон хоёрдогч өглөг зэргээс гол төлөв бүрдэх тогтвортой эх үүсвээрийн бааз

бүрдүүлэн авч явахыг эрмэлздэг. Мөн Банкны бодлого нь зээлээр авсан эх үүсвэр болон хадгаламжийн үндсэн

суурийн зохистой харьцааг хадгалахыг зорьдог. Урьдчилан хараагүй төлбөрийн шаардлага үүсэхэд түүнийг

түргэн болон хүндрэлгүй төлөх чадвартай байх үүднээс Банк эх үүсвэрүүдийг хөрвөх боломжтой хөрөнгө

багтаасан төрөлжсөн багцад хөрөнгө оруулдаг. Түүнээс гадна Банк Монголбанкинд өөрийн харилцагчдын

нийт хадгаламжийн 12 хувьтай (2012: 12 хувь)-тай тэнцэхүйц зайлшгүй байлгах нөөц байршуулсан байдаг.

Банкны төлбөрийн чадварын удирдлага нь өр төлбөрийг төлөх хугацаанд нь барагдуулахад шаардагдах

түргэн хөрвөх боломжтой хөрөнгийн түвшинг харгалзан үзэх; олон төрлийн санхүүжилтийн эх үүсвэрүүдийг

ашиглах боломжтой байх; санхүүжилтийн онцгой байдлын төлөвлөгөөтэй байх; мөн хууль тогтоомжинд

заасан төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварын зохистой харьцааны шаардлагын биелэлтийг хянах зэрэг үйл

ажиллагааг хамардаг. Төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварын харьцааг Банк өдөр тутам Монголбанкны журмын



дагуу тооцоолдог. Эдгээр харьцаанууд нь: хөрвөх чадварын харьцаа (түргэн хөрвөх боломжтой хөрөнгийг

нийт өр төлбөрт харьцуулна), төгрөгийн хөрвөх чадварын харьцаа (төгрөгөөр түргэн хөрвөх боломжтой

хөрөнгийг төгрөгийн өр төлбөрт харьцуулна) болон гадаад валютаар хөрвөх чадварын харьцаа (гадаад

валютаар түргэн хөрвөх боломжтой хөрөнгийг гадаад валютаар өр төлбөрт харьцуулна). 2013 оны 12 дугаар

сарын 31 болон 2013 оны туршид Банк нь эдгээр харьцаануудийг биелүүлж байсан.

Монголбанкнаас тогтоосон харьцаануудаас гадна АПУХ-ноос хөрөнгийн удирдлагын гүйлгээн дээр

тогтоосон дотоодын харьцаа болон хязгааруудыг даган, мөрддөг. Хөрвөх чадварын эрсдлийг мөн улирал

бүр зээлийн шаардлагатай харьцаануудын (үүнд хөрвөх чадварын харьцаанууд мөн багтсан) биелэлтээр

(хязгаар) хэрхэн удирддагийг Тодруулга 21-с үзнэ үү.

Банк хөрөнгө өр төлбөрийн төлөгдөх хугацааны зөрүүний тайлан, мөнгөн гүйлгээний тайлан гэх мэт

тайлангуудыг хянах, мөн хөрвөх чадварын харьцаа болон хязгааруудыг хянах замаар өөрийн хөрвөх

чадварын эрсдлийг удирддаг. Хөрөнгө өр төлбөрийн төлөгдөх хугацааны зөрүүний тайлан хөрөнгө

өр төлбөрийг төлөгдөх хугацаагаар нь ангилдаг бол мөнгөн гүйлгээний тайлан хөрөнгө өр төлбөртэй

холбоотойгоор орж ирэх мөн гарах мөнгөн хөрөнгийн урсгалыг авч үздэг. Банк хөрвөх чадварын эрсдэлд

өртөх нь бага боловч хөрвөх чадварын эрсдлийн үзүүлэх хор нөлөөг ноцтой гэж үздэг. Тиймээс Банк

хөрвөх чадварын эрсдлийн онцгой байдлын төлөвлөгөө гаргасан. Мөн банк хоорондын захаас эх үүсвэрийг

хангалттай хэмжээгээр олж авах боломжгүй тул хөрвөх чадварын эрсдлийн хямралд орсон тохиолдолд Банк

улирал бүр банк хоорондын захийн гүйлгээнд дотоодын үнэлгээг ашиглан хязгаар тогтоодог.

Дараах хүснэгтэд 2013 оны 12 дугаар сарын 31-нээрх санхүүгийн хөрөнгө, өр төлбөрийг гэрээнд заасан

дуусах хугацаагаар нь харуулсан. Дуусвар хугацааны тайланд тусгасан дүнгүүд нь санхүүгийн түрээсийн

баталгаа (ирээдүйн санхүүгийн төлбөрийг хасахаас өмнөх), нийт зээлийн үүрэг, нийт санхүүгийн түрээсийн

үүрэг зэргийг оруулсан гэрээнд заасан хямдруулаагүй мөнгөн гүйлгээ болно. Санхүүгийн байдлын тайланд

дүнгүүд нь хямдруулсан мөнгөн гүйлгээн дээр үндэслэсэн байх тул хямдруулаагүй мөнгөн гүйлгээ нь

Санхүүгийн байдлын тайланд тусгасан дүнгээс зөрүүтэй байна.

Дараах хүснэгтэд үүсмэл бус санхүүгийн хөрөнгийн дансны үнээр дуусвар хугацааны шинжилгээг харуулсан

бөгөөд санхүүгийн өр төлбөрийг барагдуулах шаардлагатай тохиолдолд нэн даруй борлогдох боломжтой

хөрөнгөөс бусад санхүүгийн хөрөнгийн гэрээн дээрх дуусвар хугацааг үндэс болгосон. Нэн даруй борлогдох

боломжтой хөрөнгийг хүлээгдэж буй борлогдох хугацаан дээр үндэслэн дуусгавар хугацааны тайланд

оруулсан. Үнэ цэнэ буурсан зээлүүдийг сан хассан цэвэр дүнгээр болон орж ирэхээр хүлээгдэж буй хугацааг

суурь болгон дуусгавар хугацааны тайланд оруулсан.

Өр төлбөрийн дүн тодорхой бус тохиолдолд тодруулсан дүнг тайлант хугацааны эцсээрх нөхцөл байдлын

үндсэн дээр тодорхойлно. Гадаад валютаар хийсэн төлбөрийг тайлант хугацааны эцсийн спот ханшаар

шилжүүлэн тооцно.




2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөр гэрээгээр хүлээсэн хямдруулаагүй үүрэг дээр үндэслэсэн санхүүгийн

хэрэглүүрийн дуусвар хугацааны шинжилгээг дороос харна уу:

Мянган төгрөгөөрХугацаагүй ба 1 сараас бага

1-6 сарын 6-12 сарын 12 сараас 5 жилийн

5-аас дээшжил

Нийт

Хөрөнгө

Мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгө 1,357,299,215 30,500,000 - - - 1,387,799,215

Монголбанкинд байршуулсан, зайлшгүй байлгах нөөц

346,379,624 346,379,624

Бусад банкуудад байршуулсан хөрөнгө 1,283,141 88,679,336 - - - 89,962,477

Харилцагчдад олгосон зээл ба урьдчилгаа 134,623,535 571,818,434 787,380,029 1,301,950,047 361,938,911 3,157,710,956

Худалдахад бэлэн үнэт цаасанд оруулсан хөрөнгө оруулалт

665,739 134,026,858 - - - 134,692,597

Хараат компанид оруулсан хөрөнгө оруулалт

512,888 - - - - 512,888

Дуусах хугацаа хүртэл эзэмших хөрөнгө оруулалтын үнэт цаас

38,421 753,130 792,085 6,323,695 38,554,938 46,462,269

Богино хугацааны хөрөнгө оруулалт 8,000,000 28,000,000 29,500,000 - - 65,500,000

Урт хугацааны хөрөнгө оруулалт 3,037,153 15,931,268 17,931,268 202,865,813 7,400,094 247,165,596

Санхүүгийн бусад хөрөнгө 7,190,670 - - - - 7,190,670

Нийт санхүүгийн хөрөнгө 1,859,030,386 869,709,026 835,603,382 1,511,139,555 407,893,943 5,483,376,292

Өр төлбөр

Бусад банкуудын байршуулсан хөрөнгө 320,425,688 189,026,485 5,685,877 70,292 - 515,208,342

Харилцагчдын харилцах, хадгаламж 588,451,698 1,908,757,147 400,879,013 22,174,624 - 2,920,262,482


Зээлээр авсан бусад эх үүсвэр 4,973,092 462,700,892 177,251,323 418,190,590 2,342,043 1,065,457,940

Санхүүгийн бусад өр төлбөр 11,342,865 - - - - 11,342,865

Хоёрдогч өглөг 248,654 4,172,015 5,601,453 159,342,059 - 169,364,181

Санхүүгийн баталгаа болон аккредитив(Тодруулга 32)

227,812,112 9,865,826 7,003,044 11,668,728 - 256,349,710

Зээлийн үүргийн нийт дүн (Тодруулга 32) 47,051,442 - - - - 47,051,442

Санхүүгийн үүргийн дагуу төлөгдөж болзошгүй нийт төлбөр

1,204,423,244 2,574,522,365 596,420,710 611,446,293 2,342,043 4,989,154,655

Цэвэр позиц 654,607,142 (1,704,813,339) 239,182,672 899,693,262 405,551,900 494,221,637

Нэгтгэсэн позиц 654,607,142 (1,050,206,197) (811,023,525) 88,669,737 494,221,637 -



Санхүүгийн баталгаа болон аккредитивын үүргийн төлбөрийн хувьд тавигдах хөрвөх чадварын шаардлага

нь дээрх хүснэгтэд тусгасан нийт үүргийн дуусвар хугацааны тайланд зааснаас хамаагүй бага учир нь Банк

гуравдагч талыг гэрээний дагуу мөнгөө гарган авна хэмээн хүлээдэггүй. Дээрх дуусвар хугацааны тайлан

дах санхүүгийн үүргийн дагуу зээлийг нэмэгдүүлэх дүн нь заавал гарах мөнгөн урсгал байх албагүй, учир нь

эдгээр үүргүүдийн ихэнхи нь санхүүжүүлэхээс өмнө цуцлагдана эс бөгөөс хугацаа нь дуусна.

2012 оны 12 сарын 31-нээрх гэрээгээр хүлээсэн хямдруулаагүй үүрэг дээр үндэслэсэн санхүүгийн хэрэглүүрийн

дуусвар хугацааны шинжилгээг хүснэгтээс харна уу. Доорх дүнд тохируулга хийгдсэн.



5-аас дээш жил

Нийт

Хөрөнгө

Мөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгө 598,091,319 50,000,000 - - - 648,091,319

Монголбанкинд байршуулсан, зайлшгүй байлгах нөөц 209,088,270 - - - - 209,088,270


Харилцагчдад олгосон зээл ба урьдчилгаа 102,090,521 486,535,416 521,214,844 931,223,499 155,923,006

Богино хугацааны хөрөнгө оруулалт 16,500,000 56,589,951 15,000,000 - - 88,089,951

Урт хугацааны хөрөнгө оруулалт 189,041 7,032,518 8,421,411 2,199,178 - 17,842,148


Нийт санхүүгийн хөрөнгө 926,962,979 615,869,938 544,636,255 933,422,677 155,923,006 3,176,814,855

Өр төлбөр

Бусад банкуудын байршуулсан хөрөнгө 6,186,653 62,645,059 - 8,646,122 - 77,477,834

Харилцагчдын харилцах, хадгаламж 1,235,674,061 559,631,303 275,375,588 57,834,373 - 2,128,515,325

Зээлээр авсан бусад эх үүсвэр 3,421,585 31,822,574 66,983,774 207,734,995 4,852,152 314,815,080

Санхүүгийн бусад өр төлбөр 12,487,195 40,248 32,679 - - 12,560,122

Хоёрдогч өглөг 70,940 4,227,835 7,024,426 109,581,256 14,363,349 135,267,806

Санхүүгийн баталгаа болон аккредитив (Тодруулга 32) 42,876,823 9,602,254 5,501,100 688,360 - 58,668,537

Зээлийн үүргийн нийт дүн (Тодруулга 32) 16,884,746 - - - - 16,884,746

Нийт санхүүгийн өр төлбөр 1,317,602,003 667,969,273 354,917,567 384,485,106 19,215,501 2,744,189,450

Цэвэр позиц (390,639,024) (52,099,335) 189,718,688 548,937,571 136,707,505 432,625,405

Нэгтгэсэн позиц (390,639,024) (442,738,359) (253,019,671) 295,917,900 432,625,405 -




Банк хөрвөх чадварын эрсдлийг удирдахдаа өр төлбөрийн хямдруулаагүй гэрээгээр хүлээсэн дуусгавар

хугацааны шинжилгээг ашигладаггүй, харин хүлээгдэж буй дуусгавар хугацааг хянаж, хүлээгдэж буй хөрвөх

чадварын зөрүүг тооцоолдог.

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар санхүүгийн хэрэглүүрийн дуусвар хугацааны шинжилгээг

дороос харна уу:



5-аас дээш жил

Нийт

ХөрөнгөМөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгө 1,355,703,540 30,160,617 - - - 1,385,864,157

Монголбанкинд байршуулсан, зайлшгүй байлгах нөөц

346,379,624 - - - - 346,379,624

Бусад банкуудад байршуулсан хөрөнгө 1,105,790 87,667,300 - - - 88,773,090

Харилцагчдад олгосон зээл ба урьдчилгаа 105,410,431 434,842,404 643,149,719 1,039,591,152 223,418,732 2,446,412,438

Худалдахад бэлэн үнэт цаасанд оруулсан хөрөнгө оруулалт

148,196 133,559,400 - - - 133,707,596

Хараат компанид оруулсан хөрөнгө оруулалт

512,888 - - - - 512,888

Дуусах хугацаа хүртэл эзэмших хөрөнгө оруулалтын үнэт цаас

7,954,964 27,370,952 27,691,628 - - 63,017,544

Богино хугацааны хөрөнгө оруулалт 3,037,153 - 2,000,000 172,854,426 7,400,094 185,291,673

Урт хугацааны хөрөнгө оруулалт 38,420 - - - 14,840,000 14,878,420


Нийт санхүүгийн хөрөнгө 1,827,481,676 713,600,673 672,841,347 1,212,445,578 245,658,826 4,672,028,100

Өр төлбөрБусад банкуудын байршуулсан хөрөнгө 318,431,022 185,872,360 5,623,940 35,000 - 509,962,322

Харилцагчдын харилцах, хадгаламж 518,908,330 1,848,029,598 385,179,250 21,608,238 - 2,773,725,416


Зээлээр авсан бусад эх үүсвэр 2,713,892 455,097,488 166,917,528 389,158,302 2,237,513 1,016,124,723

Санхүүгийн бусад өр төлбөр 11,342,865 - - - - 11,342,865

Хоёрдогч өглөг 248,654 - - 135,636,200 - 135,884,854

Санхүүгийн нийт өр төлбөр 855,762,456 2,488,999,446 557,720,718 546,437,740 2,237,513 4,451,157,873

Балансын цэвэр дүн 971,719,220 (1,775,398,773) 115,120,629 666,007,838 243,421,313 220,870,227

Цэвэр позиц 971,719,220 (803,679,553) (688,558,924) (22,551,086) 220,870,227 -



2012 оны 12 сарын 31-ний байдлаар санхүүгийн хэрэглүүрийн дуусвар хугацааны шинжилгээг доорхи

хүснэгтээс харна уу:

Хөрөнгө, өр төлбөрийн дуусгавар хугацааны болон хүүгийн тохиролт болон зориудаар үүсгэсэх зөрүүнүүд нь Банкны хувьд маш чухал байдаг. Банкуудын хувьд бизнесийн ажил гүйлгээ нь ихэнхдээ тодорхой бус хугацаатай бөгөөд өөр өөр төрлийнх байдаг тул тэдгээрийн хугацаа болон хүүг хооронд нь бүрэн тохируулах нь хэвийн бус тохиолдол юм. Нээлттэй позиц нь ашигт байдлыг нэмэгдүүлэх боломж үүсгэдэг боловч алдагдал хүлээх эрсдлийг мөн дагуулдаг. Хөрөнгө, өр төлбөрүүдийн хугацаа болон тэдгээрийн хугацаа дуусах үед тэдгээрийг боломжийн өртгөөр хүүтэй өр төлбөрөөр орлуулах чадвар зэрэг нь Банкны төлбөрийн чадвар, мөн хүүгийн болон валютын өөрчлөлтийн эрсдлийн байдлыг үнэлэхэд авч үзэх чухал хүчин зүйлс болдог.

Харилцагчдын харилцах, хадгаламжийн томоохон хэсэг нь хугацаагүй боловч эдгээр хадгаламжуудыг тоо хэмжээгээр, харилцагчийн төрлөөр нь төрөлжүүлсэн байдал болон Банкны туршлагаас харахад харилцагчдын эдгээр харилцах, хадгаламж нь Банкны татан төвлөрүүлсэн урт хугацааны, тогтвортой эх үүсвэр болж чадаж байгаа гэж удирдлага үзэж байгаа.

Мянган төгрөгөөрХугацаагүй ба

1 сараас бага1-6 сарын 6-12 сарын 12 сараас 5

жилийн5-аас дээш

жилНийт

ХөрөнгөМөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгө 597,941,730 48,686,658 - - - 646,628,388Монголбанкинд байршуулсан, зайлшгүй байлгах нөөц 209,088,270 - - - - 209,088,270Бусад банкуудад байршуулсан хөрөнгө - 15,556,057 - - - 15,556,057Харилцагчдад олгосон зээл ба урьдчилгаа 122,940,303 359,431,378 423,837,814 731,597,794 93,234,420 1,731,041,709Богино хугацааны хөрөнгө оруулалт 16,407,757 52,535,808 14,090,744 - - 83,034,309Урт хугацааны хөрөнгө оруулалт 183,904 6,712,820 8,000,000 2,000,000 - 16,896,724Санхүүгийн бусад хөрөнгө 1,003,828 - - - - 1,003,828

Нийт санхүүгийн хөрөнгө 947,565,792 482,922,721 445,928,558 733,597,794 93,234,420 2,703,249,285

Өр төлбөрБусад банкуудын байршуулсан хөрөнгө 6,038,505 61,218,842 - 7,903,922 - 75,161,269Харилцагчдын харилцах, хадгаламж 689,725,635 1,015,995,414 319,936,856 48,158,872 - 2,073,816,777Зээлээр авсан бусад эх үүсвэр 3,282,776 29,833,807 64,123,192 187,112,937 4,852,152 289,204,864Санхүүгийн бусад өр төлбөр 12,487,194 40,248 32,679 - - 12,560,121Хоёрдогч өглөг 47,293 1,141,670 2,784,200 85,614,971 13,821,484 103,409,618

Санхүүгийн үүргийн дагуу төлөгдөж болзошгүй нийт төлбөр

711,581,403 1,108,229,981 386,876,927 328,790,702 18,673,636 2,554,152,649

Цэвэр позиц 235,984,389 (625,307,260) 59,051,631 404,807,092 74,560,784 149,096,636

НэгтгэсэнпозицХөрөнгө 235,984,389 (389,322,871) (330,271,240) 74,535,852 149,096,636 -




Банк гэнэтийн зарлага гарахаас сэрэмжлэн харилцах болон хугацаагүй хадгаламжийн хөдөлгөөн дээр “депозитыг тохируулах” шинжилгээ хийж, хөрвөх чадварт өөр тохиолдлын стресс тестийг байнга хийж байдаг.

“Депозитыг тохируулах” шинжилгээ нь харилцах данс болон хугацаагүй хадгаламжийн хөдөлгөөний түүхэн шинжилгээн дээр үндэслэдэг. Банк харилцах дансуудыг хугацаагаар ангилж тогтвортой байдлын түүхэн шинжилгээнээс гарсан хугацаат хадгаламжийн байршуулалтыг тохируулна. Түүхэн баримтаас үзэхэд харилцах болон хугацаагүй хадгаламжийн 44 хувиас илүү нь 2009 оноос хойш тогтвортой байсан.

Үйл ажиллагааны эрсдэл. Үйл ажиллагааны эрсдэл нь зохисгүй дотоод бодлого, тогтсон үйл явц алдагдах, хүмүүсийн алдаа болон залилан, системийн алдаа, мөн гадны нөлөөнөөс алдагдал хүлээх эрсдэл юм. Үйл ажиллагааны эрсдэлд гадаад болон дотоод залилан, ажлын байран дээрх хамгаалалт, үйлчлүүлэгчийн эрсдэл, бүтээгдэхүүн үйлчилгээний, мэдээллийн технологи – мэдээллийн системийн, дотоодын үйл ажиллагааны, гадаад үйл явдлын, нэр хүндийн, хууль болон хэрэгжилтийн, стратегийн, хариуцлагын, хөрөнгийн болон хувийн гэх мэт эрсдлүүд багтана. Эдгээр эсдлүүдийг бүлэглэн ангилсан.

Банкны үйл ажиллагааны эрсдлийг ТУЗ-ийн түвшинд Эрсдлийн удирдлагын хороо; Эрсдлийн удирдлагын хороо, Салбарын эрсдлийн хороо, Үйл ажиллагаа, зах зээлийн эрсдлийн хэлтэс тус тус удирдан ажилладаг.

Банкны Эрсдлийн хороо эрсдлийг тодорхойлж, хянах, стратегийг боловсруулж, батлах болон эрсдлийн хувьд зохих арга хэмжээг хэрэгжүүлэх зэрэг үүргийг хүлээх бөгөөд Мэдээлэл технологийн Эрсдлийн дэд хороо 2012 оны хоёр дугаар хагасаас эхлэн ажиллаж байна. Үйл ажиллагааны эрсдэлийн дэд хороо болон Мэдээллийн аюулгүй байдлын эрсдэлийн дэд хороог 2013 оны 4-р улирлаас эхлэн ажиллуулж байна.

Салбар бүр үйл ажиллагааны эрсдлийг хянах Үйл ажиллагааны эрсдлийн хороотой байна. Энэ хороо сар бүр дэд салбарын эрсдлийг хэлэлцэж, Эрсдлийн хорооноос баталсан журмын дагуу эрсдлийг хянаж, бууруулах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлнэ. Боломжит болон их хэмжээний алдагдлын нөлөөтэй эрсдлийн хувьд шийдвэр гаргуулахаар Эрсдлийн хорооны даргад тайлагнана.

Хэрэгжилmийн эрсдэл. Банк дараах эрсдлүүдийг бууруулах үүднээс өөрийн үйл ажиллагаагаа тогтмол хянаж ажилладаг. Үүнд: Банкны хувь эзэмшигчид, гадаад хөрөнгө оруулагчид, Монголбанк зэрэг зохицуулагч байгууллагаас тавьсан санхүүгийн болон санхүүгийн бус шаардлагуудыг Банк биелүүлээгүйгээс үүдэн торгууль төлөх эрсдэл, томоохон санхүүгийн алдагдал хүлээх эрсдэл, нэр хүндийн эрсдэл зэрэг орно.

Хэрэгжилтийг дэмжих алба нь Банкны үйл ажиллагаа холбогдох хууль тогтоомж, заавар журамтай нийцэж байгаа эсэхийг шалгах үүрэгтэй ба мөнгө угаах, терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх чиглэлээр ажиллахдаа ёс зүй болон хэрэгжилтийн өндөр стандартыг барьж салбартаа тэргүүлж байна. Тус алба нь Банкны сургалтын хөтөлбөрийн хүрээнд мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэхээс сэргийлэх сургалтыг зохион байгуулж, магадлан шалгах ажлыг тогтмол зохион байгуулдаг.

Хэрэгжилтийг хангах бодлогыг 2011 оны 5 дугаар сард ТУЗ баталсан бол Мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх бодлого журмыг 2009 оны 6 дугаар сард баталсан. Банкны ТУЗ болон банкны удирдлага аль аль нь мөнгө угаахаас сэргийлэхтэй холбоотой арга хэмжээ болон энэ эрсдлийг Банкны анхаарал тавих гол асуудлуудын нэг гэж үздэг бөгөөд мөнгө угаахаас сэргийлэхтэй холбоотой арга хэмжээнүүдийг хэрэгжүүлэх тал дээр ихээхэн анхаарал хандуулдаг.

2013 онд Банк хууль эрхзүй, заавар журмыг биелүүлээгүйгээс ямар нэгэн торгууль болон хэрэгжилтийн эрсдэлд ороогүй.

31. Капиталын удирдлага

Банкны өөрийн капиталыг удирдахдаа баримталдаг зорилгуудад (i) Монголбанкнаас тавьсан өөрийн хөрөнгийн хүрэлцээний үзүүлэлт болон капиталын бусад шаардлагуудыг ханган биелүүлэх, (ii) Банкны үйл ажиллагааг цаашид үл тасалдуулан үргэлжлүүлэх чадварыг хамгаалах, (iii) өөрийн бизнесийг дэмжих болон хувь эзэмшигчдийн өмчийн үнэ цэнийг өсгөхийн тулд Банкны зээлийн эрсдлийн зэрэглэлийг өндөр түвшинд



байлгах болон капиталын зохистой харьцааг хангах, (iv) Банк олон улсын санхүүгийн байгууллагуудтай хийсэн зээлийн гэрээнүүдэд заасан, биелүүлэх шаардлагатай харьцаануудыг хангах зэрэг хамаарна.

Банк өөрийн капиталын бүтцийг удирдаж эдийн засгийн орчны нөхцөлд болон өөрийн үйл ажиллагааны эрсдлийн шинж чанарт гарсан өөрчлөлтүүдэд тохируулан капиталын бүтцээ зохицуулдаг. Капиталын бүтцээ хадгалан үлдэх эсвэл өөрчлөхийн тулд Банк нь хувь эзэмшигчдэд төлөх ногдол ашгийн хэмжээг тохируулах, хувь эзэмшигчдэд капиталыг эргүүлэн өгөх, шинээр хувьцаа гаргах, шинээр зээл, харилцагчдаас хадгаламж авах эсвэл өрөө бууруулах зорилгоор хөрөнгө борлуулдаг.

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар Банкны удирдлаганд байсан нийт капиталын дүн нь 335,592,657 мянган төгрөг (2012 оны 12 дугаар сарын 31-нд: 231,777,631 мянган төгрөг) байв. Монголбанкнаас тавьдаг өөрийн хөрөнгийн хүрэлцээний шаардлагыг хангасан байдлыг сар бүр өөрсдийн хийсэн тооцоолол дээр үндэслэн тайлан гаргаж Санхүү хариуцсан захирлаар хянуулан гарын үсэг зуруулдаг. Олон улсын санхүүгийн байгууллагуудтай хийсэн зээлийн гэрээнүүдийн биелүүлэх харьцаануудыг ч мөн адил улирал болгон хянадаг. (Тодруулга 32)

2013 он ба 2012 онд Банк нь Монголбанкнаас тогтоосон капиталын бүх шаардлагуудыг биелүүлсэн.

Монголбанкнаас арилжааны банкуудын өөрийн хөрөнгийн үндсэн хэсгийн хүрэлцээний харьцаа (1-р зэрэглэлийн өөрийн хөрөнгө, эрсдлээр жигнэсэн активын харьцаа)-г хамгийн багадаа 8% (2012 онд 6%), эрсдлээр жигнэсэн капиталын харьцаа (өөрийн хөрөнгө, эрсдлээр жигнэсэн активын харьцаа)-г 13% (2012 онд 13%)-иас доошгүй байлгахаар тогтоосон байдаг бөгөөд ингэхдээ нийт өөрийн хөрөнгө болон нийт активыг эрсдлийн шинж чанараар тохируулсан дүн (жишээ нь: эрсдлээр жигнэсэн актив) дээр суурилан тооцдог. Банкны 2013 оны болон 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаарх өөрийн хөрөнгийн хүрэлцээний зохистой харьцааг үзүүлбэл:

Хоёрдогч өглөгийн үлдэгдлийг дээрх тооцоололд багтаасан бөгөөд Монголбанкны шаардлагын дагуу

хуримтлуулсан хүүг оруулаагүй болно. Эрсдлээр жигнэсэн активын задаргааг доор үзүүлсэн.



1-р зэрэглэлийн өөрийн хөрөнгө

Хувьцаат капитал 32,995,030 13,198,012

Нэмэгдэж төлөгдсөн капитал 14,140,923 14,140,923

Халаасны хувьцаа (28,613,934) (28,613,934)

Хуримтлагдсан ашиг 295,859,340 218,366,540

1-р зэрэглэлийн өөрийн хөрөнгийн нийт дүн 314,381,359 217,091,541

2-р зэрэглэлийн өөрийн хөрөнгө

Дахин үнэлгээний нэмэгдэл 21,211,298 14,686,090

Хоёрдогч өглөг 135,636,200 103,015,400

2-р зэрэглэлийн өөрийн хөрөнгийн нийт дүн 156,847,498 117,701,490

Нийт өөрийн хөрөнгө / капиталын суурь 471,228,857 334,793,031

1-р зэрэглэлийн өөрийн хөрөнгийн хүрэлцээний үзүүлэлт 11.1% 10.8%

Эрсдлээр жигнэсэн активын харьцаа 16.6% 16.6%



32. Болзошгүй өр төлбөр ба үүрэг

Шүүн таслах ажиллагаа. Бизнесийн хэвийн үйл ажиллагааны явцад Банк өөрийнх нь эсрэг мэдүүлсэн нэхэмжлэл үе үе хүлээн авдаг. Өөрсдийн хийсэн тооцоолол ба Банкны дотоодын мэргэжлийн зөвлөгөөн дээр үндэслэн удирдлага нь Банкинд материаллаг хохирол үүсгэх шүүхийн нөхцөл байдал байхгүй гэж дүгнэсэн тул эдгээр санхүүгийн тайлангуудад үүнтэй холбогдуулан сан байгуулаагүй болно.

Тодруулга 4-т дурьдсанаар 2012 оны 11 дүгээр сарын 25-нд дуусгавар болсон Банкны мөнгөн хадгаламжид төрөөс баталгаа гаргах тухай хуулийн дагуу 2010 оны 07 дугаар сараас 2012 оны 11 дүгээр сард хамаарах хугацааны даатгалын хураамжийг төлөхгүй байх тухай нэхэмжлэлийг арилжааны томоохон банкууд Захиргааны хэргийн шүүхэд гаргасан билээ.

Татварын хууль тогтоомж. Монгол Улсын татварын, валютын болон гаалийн зохицуулалттай холбоотой хууль тогтоомжууд нь өөр хоорондоо зөрүүтэйгээр тайлбарлагдах, мөн үе үе өөрчлөгдөх магадлалтай. Эдгээр хууль тогтоомжуудыг Банкны ажил гүйлгээ болон үйл ажиллагаанд удирдлагын тайлбарлан хэрэгжүүлсэн байдал нь татварын байгууллагынхаас зөрөх магадлалтай.

Монгол Улсын татварын байгууллагууд хууль тогтоомжийг тайлбарлан үнэлэхдээ илүү хатуу байр суурь баримтлаж болох бөгөөд өмнө нь маргалдаж байгаагүй үйл ажиллагаа, ажил гүйлгээг татварын байгууллага үгүйсгэх боломжтой билээ. Үүний үр дүнд, мэдэгдэхүйц хэмжээний нэмэлт татвар, торгууль болон алданги ногдуулах магадлалтай. Татварын байгууллагууд шалгагдаж буй жилийн өмнөх таван жилийн татварыг эргэн сөхөж шалгах эрхтэй байдаг. Зарим тодорхой нөхцөл байдалд түүнээс өмнөх хугацааг хамран шалгах боломжтой.

Монгол улсын татварын хууль тогтоомжуудын, ялангуяа нэмэгдсэн өртгийн албан татвар, суутгагчийн албан татвар, аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар, хувь хүний орлогын албан татвар, шилжүүлэх үнэ болон бусад татварын хуулиудын зарим нэгэн заалтууд нь тодорхой тайлбар зааварчилгаагүй байдаг. Ийм зарим нэг тохиолдолд удирдлага нь эдгээр тайлбарлалт нь тодорхой бус байх боломжтой хууль тогтоомжуудыг Банкинд ногдох татварын хувь хэмжээг бууруулах байдлаар тайлбарлан үнэлдэг. Дээр дурдсаны дагуу сүүлийн үед бий болсон захиргааны болон шүүхийн практиктийн шинэчлэлийн үр дүнд дээрх тодорхой бус байдлын талаарх байр суурь улам хатуу хяналт шалгалтанд өртөж болно. Хэдийгээр байгууллагын санхүүгийн байдал хийгээд нийт үйл ажиллагаанд томоохон нөлөө үзүүлэх боломжтой боловч татварын байгууллагын байр суурийг урьдчилан баттайгаар таамаглах боломжгүй болно.

Банкны удирдлага нь холбогдох хууль тогтоомжийг тайлбарлан хэрэгжүүлсэн байдлаа зохистой бөгөөд Банкны татварын болон бусад хууль тогтоомжийн талаарх байр суурь тогтвортой гэж үзэж байгаа. Удирдлага нь татвар болон бусад хууль тогтоомжоос үүсэх эрсдэл бага гэж үзэж байна. Удирдлага татвараас үүсэх эрсдлүүдээ тогтмол эргэн хянаж байдаг ба өнөө үед баттайгаар урьдчилан харах боломжгүй нөхцөл байдлын өөрчлөлтийн улмаас ирээдүйд Банкны байр суурь өөрчлөгдөж болно.

Удирдлага нь 2013, 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар тодорхойгүй татварын байдалд зориулсан эрсдлийн сан байгуулж хүлээн зөвшөөрөх хэрэгцээгүй гэж үнэлжээ.

Үйл ажиллагааны түрээсээс хүлээх үүрэг. Банкинд урт хугацаатай, цуцлагдах боломжгүй үйл ажиллагааны түрээс байхгүй, харин харьцангуй богино хугацаанд цуцлагдах боломжтой жил тутмын үйл ажиллагааны түрээс болоод урт хугацааны газрын түрээс байгаа болно. Тиймээс удирдлага нь цуцлагдах боломжгүй хугацаа заасан үйл ажиллагааны түрээстэй холбоотойгоор хамгийн багадаа төлөх шаардлагатай төлбөрийн дүнг материаллаг бус гэж үзэж байна.

Зээлийн гэрээгээр шаардсан харьцаануудын биелэлт. Банк нь гол төлөв зээлээр авсан эх үүсвэр болон хоёрдогч өглөгтэй холбоотой гэрээний заалтаар тодорхой харьцаануудыг хангасан байх үүрэгтэй. Уг хүлээсэн үүргүүдээ эс биелүүлэх нь зээлийн өртгийг нэмэгдүүлэх, Банкийг зээлээ эргэн төлөх чадваргүй хэмээн зарлах зэрэг Банкинд сөрөг нөлөө үзүүлэх үр дагавартай.

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар Банк нь авсан эх үүсвэрийг (хоёрдогч өглөг багтана) нэн даруй буцаан төлөх нөхцөл байдалд хүргэх аливаа зөрчлийг гаргаагүй байна.

Засгийн газраас санаачлан хэрэгжүүлсэн Гол нэрийн бараа бүтээгдэхүүний үнийг тогтворжуулах хөтөлбөрийн эх үүсвэрийг 2012 оны 12 дугаар сарын сүүлээр хүлээн авснаас үүдэн Банк нь Европын сэргээн босголт хөгжлийн банк, Блү орчард, Азийн хөгжлийн банк, Кредит свисс бичил Санхүүгийн санг удирдах компани, РиспонсЭбилити



СИКАВ (Люксембург)-тай тус бүр байгуулсан гэрээний санхүүгийн бус зарим шаардлагыг хангаагүй. Гэвч үүнтэй холбоотой асуудлыг Банк 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар шийдвэрлэсэн ба Нийцлийн үүргээс чөлөөлөх тухай баталгааг гаргуулсан. Тиймээс Банк 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар холбогдох зээлүүдийг анхны эргэн төлөх хуваарийн дагуу төлөх боломжтой байна. Нийцлийн үүргээс чөлөөлөх тухай албан ёсны зөвшүүрлүүдийг 2012 оны 12 дугаар сар болон 2013 оны 01 дүгээр саруудад авсан.

Зээл олголттой холбоотой үүргүүд. Эдгээр хэрэгслүүдийн үндсэн зорилго нь харилцагчдад шаардлагатай үед нь санхүүжилтийн эх үүсвэр бэлэн байлгахад оршино. Баталгаа болон нээлттэй аккредетив зэрэг нь хэрэв харилцагч гуравдагч этгээдийн өмнө хүлээсэн үүргээ биелүүлж чадахгүй болоход Банк өмнөөс нь төлбөр хийнэ гэсэн цуцлагдах боломжгүй баталгаанууд бөгөөд эдгээр нь зээлтэй ижил төрлийн зээлийн эрсдэл агуулдаг. Бичиг баримтын болон арилжааны аккредетив нь Банкнаас тодотгон заасан нөхцөлд гуравдагч этгээд тохиролцсон дүн хүртэлх хөрөнгийг татан авахыг харилцагчийн өмнөөс бичгээр зөвшөөрсөн үүрэг хүлээлт бөгөөд холбогдох бараа таваар буюу мөнгөн хадгаламжуудаар баталгаажсан байдаг тул шууд зээлээс арай бага эрсдэлтэй байдаг.

Зээл олгохоор хүлээсэн үүргүүд нь зээл, баталгаа эсвэл аккредитивын хэлбэрээр үүсгэсэн зээлийн шугамын ашиглагдаагүй хэсгийг илэрхийлж байгаа. Зээл олгох үүргийн зээлийн эрсдлийн хувьд Банк нь ашиглагдаагүй зээлийг харилцагч авсан тохиолдолд ингэж авсан зээлийн нийт хэмжээгээр алдагдал хүлээх эрсдэлд өртөнө. Гэвч харилцагч тодорхой зээлийн нөхцөл биелүүлж байж зээл авах эрх олж авдаг тул Банкны хүлээж болох алдагдлын дүн ашиглагдаагүй байгаа зээлийн шугамаас бага юм.

Зээл олгохоор хүлээсэн үүргийн дүнгүүдийг харуулбал:

Банкны удирдлага нь 2013, 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр олгосон байгаа баталгаа, аккредетив болон зээл ба зээлийн шугамаас хүлээсэн үүргийн бодит үнэ материаллаг бус хэмээн үзэж байна.

Банк нь Засгийн газрын түлшний үнийг тогтворжуулах хөтөлбөр, барилгын салбарыг дэмжих болон орон сууцны үнийг тогтворжуулах хөтөлбөрийн хүрээнд (Тодруулга 4,21) хүлээн авсан эх үүсвэрт 175,092,515 мянган төгрөгийн баталгааг Монголбанкинд гарган өгсөн. Эдгээр нь Монголбанкнаас хүлээн авсан эх үүсвэрт гаргасан Банкны баталгаа (өөртөө гаргасан баталгаа) юм. Энэхүү өр төлбөрийг “Зээлийн бусад эх үүсвэр”-т тусгасан (Тодруулга 21) тул дүнг нь дээр заасан зээлтэй холбоотой хүлээсэн үүрэг хэсэгт оруулаагүй болно.

Ашиглагдаагүй зээлийн шугам, аккредетив болон батлан даалтуудын гэрээгээр заасан нийт дүнгийн нээлттэй байгаа дүнгээр ирээдүйд мөнгөн урсгал зайлшгүй гарах албагүй. Учир нь эдгээр санхүүгийн хэрэглүүрүүдийн хугацаа нь санхүүжилтийн үүсвэр ашиглахгүйгээр дуусгавар болох эсвэл цуцлагдах магадлалтай байдаг.




Олгосон банкны баталгаа 65,004,511 38,327,408Импортын аккредетив 16,252,685 20,341,129Ашиглагдаагүй зээлийн шугам 47,051,442 16,884,746

Нийт зээл олгохоор хүлээсэн үүрэг 128,308,638 75,553,283

Мянган төгрөгөөр2013 оны 12 дугаар

сарын 312012 оны 12


Америк доллар 72,960,004 43,105,131Монгол төгрөг 52,911,352 30,177,082Евро 2,437,282 1,415,117Японы иен - 855,953

Нийт зээл олгохоор хүлээсэн үүргүүд 128,308,637 75,553,283



32. Болзошгүй өр төлбөр ба үүрэг (Үргэлжлэл)

Харилцагчдын санхүүгийн байдал доройтсоноос болж ямар нэгэн алдагдал хүлээсэн тохиолдол удирдлагад

мэдэгдээгүй байгаа учраас Банк зээл олгохоор хүлээсэн үүргүүдэд эрсдлийн сан байгуулахыг хүлээн

зөвшөөрөөгүй болно. 2013 оны 12 дугаар сарын 31 болон 2012 оны 12 сарын 31-нээрх зээл олгохоор хүлээсэн

үүргүүд нь болзошгүй хэмээн тооцогдохгүй байгаа тул найдвартайгаар үнэлэх боломжгүй юм.

Монголия Оппортюнитийз Фанд Ай Эл.Пи (Сан)-д зээл олгохоор хүлээсэн үүрэг

Энэ сан нь 8 жилийн Монголд чиглэсэн хувийн өмчийн хаалттай сан юм. Өмчөөрх хөрөнгө оруулалтыг уул

уурхайн хангамжийн сүлжээ, дэд бүтэц болон хөдөө аж ахуйн жижиг дунд үйлдвэрлэлд олгоно. Сан мөн

харилцаа холбоо, санхүүгийн үйлчилгээ, бөөний болон жижиглэн худалдаанд хөрөнгө оруулах боломжтой.

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөр Банк тус санд 606,296 ам.долларын (2012.12.31: 800,000 ам.

доллар) буцалтгүй зээлийн эрх олгохоор тохиролцсон байсан. Банк 2013 онд 193,704 ам. долларын хөрөнгө

оруулалт хийсэн (Тодруулга 18).

Банкны гуравдагч этгээдийн өмнөөс удирддаг зээл

(i) ЕСБХБ-ны төсөл

2010 оны 7 сарын 29-нд Банк ЕСБХБ-тай Дунд хугацааны хамтран санхүүжүүлэх гэрээ байгуулсан.

Монголын ЖДҮ-д ЕСБХБ-ны 50 хувийн оролцоотойгоор, нийтдээ 10 сая ам.долларын санхүүжилтээр

зээл олгоно. Зээл олгох шийдвэр гарч, дэд зээлдэгчтэй гэрээ байгуулсны дараа ЕСБХБ-ны санхүүжилтийн

хувийг хүлээн авна. Дэд зээлдэгчээс хүлээн авсан бүх хүү болон шимтгэлийн орлогыг банк бүрийн

оролцооны хувиар хуваан авна.

Зээлийг удирдахтай холбоотой ЕСБХБ-ны зээлээс жилийн 2.5 хувийг шимтгэл болгон авдаг.

Олгосон зээлийн Банкны зээлийн эрсдэл хүлээж буй хэсгийг харилцагчдад олгосон зээл ба урьдчилгааны

хэсэгт хүлээн зөвшөөрнө.

(ii) Монголын орон сууцны санхүүжилтийн корпорацийн (МОССК) зээл

2010 оны 9 дүгээр сарын 15-нд банкны хөрвөх чадварыг сайжруулах үүднээс Банкны зарим орон сууцны

зээлийг МОССК-д шилжүүлсэн. Гэрээний дагуу 78 орон сууцны зээл шилжсэн бөгөөд холбогдох эрсдэл,

ашгийг үндсэндээ шилжүүлэн өгсөн. Зээл эргэн төлөгдөхгүй байх, зээл чанаргүйдэх эсвэл зээлийн хүүний

эрсдэлд Банк ОССК-ийн өмнө ямар нэгэн хариуцлага хүлээхгүй. Банк хэлцлийн өдрийн байдлаар зээлийн



ЕСБХБ төсөл (i) 2,954,538 3,470,137

МИК-ийн зээлүүд (ii) 148,371,573 275,872

Эрчим хүчний яамнаас нарны эрчим хүчний зээл (iii) 70,561 70,681

Бусад 524,761 397,057

Нийт 151,921,433 4,213,747



үндсэн дүн болон хүүний авлагыг хүлээн авсан. Мөн талуудын байгуулсан гүйцэтгэлийн гэрээний дагуу

Банк ОССК-ийн өмнөөс зээлийн төлөлтийг цуглуулж авна. Дэлгэрэнгүйг тодруулга 35-аас үзнэ үү.

Банк орон сууцны зээлийн багцаас жилийн 1 хувийн хүү олдог.

Монголын ипотекийн корпораци (МИК)-ийн орон сууцны зээлээр баталгаажсан үнэт цаас. 2013 оны 4-р

улиралд Банк нь МИК-ийн орон сууцны зээлээр баталгаажсан үнэт цаасны анхны хэлцэлд оролцсон.

Тодруулга 4-д заасны дагуу Банк нь 148,399,400 мянган төгрөгийн дүн бүхий 8%-ийн орон сууцны

зээлийн багцаа МИК-д зарсан. МИК нь энэхүү багцын 133,559,400 төгрөгийг орон сууцны зээлээр

баталгаажсан 4.5 хувийн хүүтэй давуу эрхтэй үнэт цаас, 14,840,000 мянган төгрөгийг 10.5 хувийн

хүүтэй хоёрдогч үнэт цаас тус тус болгон авсан. (Тодруулга 4) МИК-ийн худалдан авсан зээлийн багц

нь буцаах нөхцөлгүй. Давуу эрхтэй үнэт цаасны үндсэн төлбөр хийгдсэн тохиолдолд хоёрдогч үнэт

цаасны үндсэн төлбөрийг авах боломжтой ба давуу эрхтэй үнэт цаас эзэмшигчид нь төлбөрийн хувьд

давуу эрхтэй. Банк нь зарагдсан зээл тус бүрийн хувьд Үйлчилгээ үзүүлэгчийн үүргийг гүйцэтгэх ба

үйлчилгээний шимтгэлд цуглуулсан төлбөрөөс 2.5 хувийн шимтгэл авна.

(iii) Нарны эрчим хүчний зээл

2003 оны 10 дугаар сарын 21-нд Эрчим хүчний яамтай (өмнөх Дэд бүтцийн яам) Нарны эрчим хүчний

Зээлийн гэрээ байгуулсан. Энэ зээлийн гэрээний дагуу Банк сонгосон зээлдэгчдэд зээл олгох, зээлийн

гэрээний нөхцлийн биелэлтийг шалгах болон яаманд эдгээр зээлийн тухай мэдээллийг цаг тухайд хүргэх

үүргийг хүлээнэ. Эрчим хүчний яамны нэрийн өмнөөс малчин болон хөдөө аж ахуй эрхлэгчдэд олгосон

зээлийн үлдэгдэл 71 сая төгрөг (2012: 71 сая төгрөг) байсан.

Барьцаалсан болон хэрэглээг хязгаарласан хөрөнгө. Монголбанкинд байршуулсан 346,379,624 мянган

төгрөгийн (2012.12.31: 209,088,270 мянган төгрөг) заавал байлгах үлдэгдэл нь Банкны өдөр тутмын үйл

ажиллагааг санхүүжүүлэхэд ашиглах боломжгүй заавал байлгах нөөц хөрөнгө юм. (Тодруулга 8)

33. Санхүүгийн хэрэглүүрийн бодит үнэ цэнэ

Бодит үнэ цэнийг тодорхойлоход ашигласан арга барил болон таамаглалууд.

Бодит үнэ цэнийг бодит үнэ цэнийн ангилал тус бүрт тодорхойлох ба эдгээр түвшин нь (i) Ижил төрлийн

хөрөнгө болон өр төлбөрийн идэвхтэй зах зээл дэх зарласан (тохируулаагүй) үнийг ашиглан 1-р түвшинд

тодорхойлно (ii) Хөрөнгө болон өр төлбөрийн хувьд боломжит өгөгдлыг ашиглан шууд (үнэ) болон шууд

бусаар (үнээс гаралтай) бодит үнэ цэнийг тодорхойлох аргачлалыг 2-р түвшинд хэрэгжүүлнэ (iii) 3-р

түвшинд зах зээлийн ашиглаж болох өгөгдөлд тулгуурлахгүйгээр (ашиглагдахгүй өгөгдөл) бодит үнэ цэнийг

тодорхойлно. Удирдлага нь санхүүгийн хэрэглүүрийг ангилахдаа бодит үнэ цэнийн түвшинг ашигладаг.

Хэрэв бодит үнэ цэнийг тодорхойлоход ихээхэн тохируулга хийгдэх өгөгдлийг ашиглаж байгаа бол тухайн

хэмжилт нь 3-р түвшинд хийгдэж байна гэсэн үг. Ашиглаж буй өгөгдлийн ач холбогдлыг бодит үнэ цэнийн

тодорхойлолттой бүхлээр нь харьцуулан тооцдог.

(a) Давтагдах бодит үнэ цэнийн хэмжилтүүд

Давтагдах бодит үнэ цэнийн хэмжилт гэдэг нь нягтлан бодох бүртгэлийн стандартаар тайлагнах хугацаа

бүрийн эцэст санхүүгийн байдлын тайланд тусгахыг шаарддаг эсвэл зөвшөөрдөг хэмжилтийг хэлнэ. Бодит

үнэ цэнийн ангиллын түвшинг доорх байдлаар авч үзнэ:



2013 оны 12 дугаар сарын 312012 оны 12 дугаар сарын

31

Мянган төгрөгөөр Түвшин 1 Түвшин 2 Түвшин 3 НийтТүвшин

1 Түвшин 2

Түвшин 3

Нийт

БОДИТ ҮНЭ ЦЭНЭЭР ИЛЭРХИЙЛЭГДСЭН ХӨРӨНГӨ

САНХҮҮГИЙН ХӨРӨНГӨ

Борлуулахад бэлэн хөрөнгө оруулалтын үнэт цаас - 133,707,596 - 133,707,596 - - - -

Санхүүгийн бусад хөрөнгө

Санхүүгийн үүсмэл хэрэглүүрүүд - 4,068,300 - 4,068,300 - - - -

ДАВТАГДАХ БОДИТ ҮНЭ ЦЭНИЙН ХЭМЖИЛТИЙН НИЙТ ДҮН

- 137,775,896 - 137,775,896 - - - -

33. Санхүүгийн хэрэглүүрийн бодит үнэ цэнэ (Үргэлжлэл)

2-р түвшин дэх үнэлгээний аргачлал болон бодит үнэ цэнийг хэмжихэд ашигласан өгөгдлийн тайлбар 2013

оны 12 дугаар сарын 31-нээр:

Мянган төгрөгөөр Бодит үнэ цэнэ Үнэлгээний аргачлал Ашигласан өгөгдөл

БОДИТ ҮНЭ ЦЭНЭЭР ИЛЭРХИЙЛЭГДСЭН ХӨРӨНГӨ

САНХҮҮГИЙН ХӨРӨНГӨ

Борлуулахад бэлэн хөрөнгө оруулалтын үнэт цаас 133,707,596 Хямдруулсан мөнгөн

урсгалСүүлийн үед хийгдсэн зах

зээлийн хэлцлийн хүү

Санхүүгийн бусад хөрөнгө

Санхүүгийн үүсмэл хэрэглүүрүүд 4,068,300 Хүүгийн харьцааны шинжилгээ

Валют тус бүрийн банк хоорондын ханш

2-Р ТҮВШИН ДЭХ БОДИТ ҮНЭ ЦЭНИЙН НИЙТ ДҮН 137,775,896



(b) Бодит үнэ цэнээр хэмжигдээгүй боловч бодит үнэ цэнэ нь тайлагнагдсан хөрөнгө ба өр төлбөр

Бодит үнэ цэнийг бодит үнэ цэнийн ангиллын түвшинд нь үнэлэх ба 2013 оны 12 дугаар сарын 31-нээр бодит

үнэ цэнээр хэмжигдээгүй хөрөнгийн дансны дүнг доор харуулав:


Мянган төгрөгөөр Түвшин 1 Түвшин 2 Түвшин 3 Дансны дүн

САНХҮҮГИЙН хөрөнгө


- Бэлэн мөнгө 171,174,300 - - 171,174,300

- Монголбанкин дах бэлэн мөнгөний үлдэгдэл (зайлшгүй байлгах нөөцөөс бусад)

214,758,627 - - 214,758,627

- Бусад банкин дах харилцах данс

- Монгол 1,659,698 - - 1,659,698

- Бусад орнууд 305,750,706 - - 305,750,706

- Монголбанкны үнэт цаас - 568,662,367 - 568,662,367

- Бусад банкинд байршуулсан хөрөнгө /3 сар ба түүнээс доош хугацаатай/ - 66,811,711 - 66,811,711

- Засгийн газрын үнэт цаас - 57,046,748 - 57,046,748

Монголбанкны заавал байлгах нөөц 346,379,624 - - 346,379,624

Бусад банкинд байршуулсан хөрөнгө

- Бусад банкинд богино хугацаанд байршуулсан хөрөнгө/3 сараас дээш хугацаатай/

- 88,773,090 - 88,773,090

Харилцагчдад олгосон зээл, урьдчилгаа

- Бизнесийн зээл - 1,099,945,208 - 1,120,278,415

- Хэрэглээний зээл - 1,203,404,458 - 1,216,359,818

- Хөдөө аж ахуйн зээл - 108,599,853 - 109,774,205

Борлуулахад бэлэн хөрөнгө оруулалтын үнэт цаас - 133,707,596 - 133,707,596

Хараат компанид оруулсан хөрөнгө оруулалт - 512,888 - 512,888

Богино хугацаат хөрөнгө оруулалт


Урт хугацаат хөрөнгө оруулалт

- Засгийн газрын бонд - 186,615,193 - 185,291,673

Дуусах хугацаа хүртэл эзэмших хөрөнгө оруулалтын үнэт цаас - 14,519,142 - 14,878,420

Санхүүгийн бусад хөрөнгө - 7,190,670 - 7,190,670

Санхүүгийн нийт хөрөнгө хорогдуулсан өртгөөр 1,039,722,955 3,598,806,468 - 4,672,028,100





үнэ цэнээр хэмжигдээгүй өр төлбөрийн дансны дүнг доор харуулав:





- Бэлэн мөнгө 107,863,773 - - 107,863,773- Монголбанкин дах бэлэн мөнгөний үлдэгдэл (зайлшгүй байлгах нөөцөөс бусад)

120,460,481 - - 120,460,481


- Монгол 7,661,920 - - 7,661,920- Бусад орнууд 174,497,025 - - 174,497,025- Монголбанкны үнэт цаас - 149,944,933 - 149,944,933- Бусад банкинд байршуулсан хөрөнгө /3 сар ба түүнээс доош хугацаатай/ - 37,513,598 - 37,513,598



Бусад банкинд байршуулсан хөрөнгө - Бусад банкинд богино хугацаанд байршуулсан хөрөнгө/3 сараас дээш хугацаатай/

- 15,556,057 - 15,556,057

Харилцагчдад олгосон зээл, урьдчилгаа- Бизнесийн зээл - 835,071,889 - 836,250,904- Хэрэглээний зээл - 813,028,898 - 825,073,365- Хөдөө аж ахуйн зээл - 69,171,069 - 69,717,440

Борлуулахад бэлэн хөрөнгө оруулалтын үнэт цаас - - - -

Хараат компанид оруулсан хөрөнгө оруулалт - 512,888 - 512,888

Богино хугацаат хөрөнгө оруулалт

- Монголбанкны үнэт цаас - 39,621,744 - 39,621,744- Засгийн газрын бонд - 29,321,821 - 29,321,821- Засгийн газрын үнэт цаас - 14,090,744 - 14,090,744

Урт хугацаат хөрөнгө оруулалт

- Засгийн газрын үнэт цаас - - - -- Засгийн газрын бонд - 16,548,992 - 16,896,724

Дуусах хугацаа хүртэл эзэмших хөрөнгө оруулалтын үнэт цаас - - - -

Санхүүгийн бусад хөрөнгө - 1,003,828 - 1,003,828

Total financial assets carried at amortized cost 619,571,469 2,070,073,119 - 2,703,762,173







САНХҮҮГИЙН өр төлбөр

Бусад банкнаас байршуулсан хөрөнгө

- Бусад банкны харилцах данс болон овернайт байршуулсан хөрөнгө - 6,184,991 - 6,184,991

- Бусад банктай хийсэн үнэт цаасны худалдах болон репо хэлцэл - 177,540,811 - 177,540,811

- Бусад банкнаас богино хугацаагаар байршуулсан хөрөнгө - 318,297,598 - 318,297,598

- Бусад банкнаас урт хугацаагаар байршуулсан хөрөнгө - 7,784,966 - 7,938,922

Харилцагчдын харилцах, хадгаламж - - -

- Төрийн болон олон нийтийн байгууллагын харилцах данс 173,526,462 - - 173,526,462

- Төрийн болон олон нийтийн байгууллагын хугацаагүй хадгаламж 142,413 - - 142,413

- Төрийн болон олон нийтийн байгууллагын хугацаатай хадгаламж - 24,738,244 - 24,824,782

- Аж ахуйн нэгжийн харилцах данс 457,115,193 - - 457,115,193

- Бусад аж ахуйн нэгжийн хугацаагүй хадгаламж 20,916,173 - - 20,916,173

- Бусад аж ахуйн нэгжийн хугацаатай хадгаламж - 324,074,744 - 325,128,817

- Иргэдийн харилцах данс 197,839,125 - - 197,839,125

- Иргэдийн хугацаагүй хадгаламж 581,340,696 - - 581,340,696

- Иргэдийн хугацаатайхадгаламж - 993,996,830 - 992,891,755

Хойшлуулсан нөхцөлт хандив - 4,117,693 - 4,117,693

Зээлээр авсан бусад эх үүсвэр - 1,015,749,740 - 1,016,124,723

Санхүүгийн бусад өр төлбөр - 11,342,865 - 11,342,865

Хоёрдагч өглөг - 135,852,265 - 135,884,854

Санхүүгийн нийт өр төлбөр хорогдуулсан өртгөөр 1,430,880,062 3,019,680,747 - 4,451,157,873








САНХҮҮГИЙН өр төлбөр

Бусад банкнаас байршуулсан хөрөнгө

- Бусад банкны харилцах данс болон овернайт байршуулсан хөрөнгө - 6,038,505 - 6,038,505

- Бусад банктай хийсэн үнэт цаасны худалдах болон репо хэлцэл - - - -

- Бусад банкнаас богино хугацаагаар байршуулсан хөрөнгө - 55,740,157 - 55,740,157

- Бусад банкнаас урт хугацаагаар байршуулсан хөрөнгө - 13,473,609 - 13,382,607

Харилцагчдын харилцах, хадгаламж

- Төрийн болон олон нийтийн байгууллагын харилцах данс 91,695,343 - - 91,695,343

- Төрийн болон олон нийтийн байгууллагын хугацаагүй хадгаламж 2,848 - - 2,848

- Төрийн болон олон нийтийн байгууллагын хугацаатай хадгаламж - 18,318,125 - 18,394,672

- Аж ахуйн нэгжийн харилцах данс 378,595,579 - - 378,595,579

- Бусад аж ахуйн нэгжийн хугацаагүй хадгаламж 3,916,394 - - 3,916,394

- Бусад аж ахуйн нэгжийн хугацаатай хадгаламж - 239,763,161 - 240,209,352

- Иргэдийн харилцах данс 172,820,911 - - 172,820,911

- Иргэдийн хугацаагүй хадгаламж 465,858,619 - - 465,858,619

- Иргэдийн хугацаатайхадгаламж - 702,599,029 - 702,323,059

Хойшлуулсан нөхцөлт хандив - - - -

Зээлээр авсан бусад эх үүсвэр - 1,015,749,740 - 289,204,864

Санхүүгийн бусад өр төлбөр - 11,342,865 - 12,560,121

Хоёрдагч өглөг - 103,498,608 - 103,409,618

Санхүүгийн нийт өр төлбөр хорогдуулсан өртгөөр 1,112,889,694 1,441,478,672 - 2,554,152,649



34. Санхүүгийн хэрэглүүрийн хэмжилтийн ангиллаарх тодруулга

НББОУС 39, Санхүүгийн Хэрэглүүр: Хүлээн зөвшөөрөлт ба Хэмжилт стандартаар санхүүгийн хөрөнгүүдийг

дараах ангилалд хуваадаг: (a) зээл болон авлага; (б) борлуулахад бэлэн санхүүгийн хөрөнгө; (в) дуусгавар

хугацаа хүртэл эзэмших санхүүгийн хөрөнгө болон (г) орлого зарлагын дансаар хүлээн зөвшөөрөгдөх бодит

өртгөөр хэмжигдэх /ОЗДХЗБӨХ/ санхүүгийн хөрөнгө. Орлого зарлагын дансаар хүлээн зөвшөөрөгдөх бодит

өртгөөр хэмжигдэх санхүүгийн хөрөнгийг 2 ангилна: (i) анх хүлээн зөвшөөрөгдөхдөө ийнхүү ангилагдсан, мөн (ii)

худалдах зориулалтаар ангилагдсан. Санхүүгийн түрээсийн авлага тусдаа ангилагдана. Үүсмэл хэрэглүүр болон

борлуулахад бэлэн хөрөнгө оруулалтын үнэт цааснаас бусад Банкны бүх санхүүгийн өр төлбөр нь хорогдуулсан

өртгөөр бүртгэгддэг. Үүсмэл хэрэглүүр нь ашиг, алдагдлыг хэмжих ангилалд бодит үнэт хамаарна.2013 оны 12

дугаар сарын 31-ний өдрөөрх санхүүгийн хөрөнгийг энэхүү хэмжилтийн ангиллаар харуулав:


Зээл ба авлагаБорлуулахад

бэлэн санхүүгийн

хөрөнгө

ОЗДХЗБӨХ санхүүгийн

хөрөнгө

Дуусгавар хугацаа хүртэл

эзэмшихНийт

САНХҮҮГИЙН хөрөнгөМөнгө ба түүнтэй адилтгах хөрөнгө- Бэлэн мөнгө 171,174,300 - - - 171,174,300

- Монголбанкин дах бэлэн мөнгөний үлдэгдэл (зайлшгүй байлгах нөөцөөс бусад) 214,758,627 - - - 214,758,627


- Монгол 1,659,698 - - - 1,659,698

- Бусад орнууд 305,750,706 - - - 305,750,706

- Монголбанкны үнэт цаас 568,662,367 - - - 568,662,367

- Бусад банкинд байршуулсан хөрөнгө /3 сар ба түүнээс доош хугацаатай/ 66,811,711 - - - 66,811,711

- Засгийн газрын үнэт цаас 57,046,748 - - - 57,046,748

Монголбанкны заавал байлгах нөөц 346,379,624 - - - 346,379,624

Бусад банкинд байршуулсан хөрөнгө - Бусад банкинд богино хугацаанд байршуулсан хөрөнгө/3 сараас дээш хугацаатай/ 88,773,090 - - - 88,773,090

Харилцагчдад олгосон зээл, урьдчилгаа- Бизнесийн зээл 1,120,278,415 - - - 1,120,278,415

- Хэрэглээний зээл 1,216,359,818 - - - 1,216,359,818

- Хөдөө аж ахуйн зээл 109,774,205 - - - 109,774,205

Борлуулахад бэлэн хөрөнгө оруулалтын үнэт цаас - 133,707,596 - - 133,707,596

Хараат компанид оруулсан хөрөнгө оруулалт 512,888 - - - 512,888

Богино хугацаат хөрөнгө оруулалт- Монголбанкны үнэт цаас

- Засгийн газрын бонд

- Засгийн газрын үнэт цаас 63,017,544 - - - 63,017,544

Урт хугацаат хөрөнгө оруулалтЗасгийн газрын бонд 185,291,673 - - - 185,291,673

Дуусах хугацаа хүртэл хадгалах үнэт цаасанд оруулсан хөрөнгө оруулалт 14,878,420 14,878,420

Бусад санхүүгийн хөрөнгө - Бэлэн мөнгө болон гүйлгээний авлага 1,854,107 - - - 1,854,107

- Санхүүгийн үүсмэл хэрэглүүр - 4,068,300 - 4,068,300

- Иргэдээс авах авлага 15,004 - - - 15,004

- Монголия Оппортюнитийз Фанд Ай Эл.Пи (Сан)-д оруулсан хөрөнгө 651,266 - - 651,266

- Компаниудаас авах авлага 601,993 - - - 601,993

Санхүүгийн нийт хөрөнгө хорогдуулсан өртгөөр 4,518,722,518 134,358,862 4,068,300 14,878,420 4,672,028,100



34. Санхүүгийн хэрэглүүрийн хэмжилтийн ангиллаарх тодруулга (Үргэлжлэл)

Доорх хүснэгтэд санхүүгийн хөрөнгүүдийг эдгээр хэмжилтийн ангилалд оруулсан байдлыг 2012 оны 12

дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар үзүүлэв:

2013 оны 12 дугаар сарын 31 болон 2012 оны 12 сарын 31-ний өдрөөр Банкны бүх санхүүгийн өр төлбөрүүд

нь хорогдуулсан өртгийн аргаар бүртгэгдсэн байсан.


Зээл ба авлагаБорлуулахад

бэлэн санхүүгийн

хөрөнгө

ОЗДХЗБӨХ санхүүгийн

хөрөнгөНийт



- Бэлэн мөнгө 107,863,773 - - 107,863,773

- Монголбанкин дах бэлэн мөнгөний үлдэгдэл (зайлшгүй байлгах нөөцөөс бусад) 120,460,481 - - 120,460,481

- Бусад банкин дах харилцах данс -

- Монгол 7,661,920 - - 7,661,920

- Бусад орнууд 174,497,025 - - 174,497,025

- Монголбанкны үнэт цаас 149,944,933 - - 149,944,933

- Бусад банкинд байршуулсан хөрөнгө /3 сар ба түүнээс доош хугацаатай/ 37,513,598 - - 37,513,598

- Засгийн газрын үнэт цаас 48,686,658 - - 48,686,658


Бусад банкинд байршуулсан хөрөнгө -

- Бусад банкинд богино хугацаанд байршуулсан хөрөнгө/3 сараас дээш хугацаатай/ 15,556,057 - - 15,556,057

Харилцагчдад олгосон зээл, урьдчилгаа -

- Бизнесийн зээл 836,250,904 - - 836,250,904

- Хэрэглээний зээл 825,073,365 - - 825,073,365

- Хөдөө аж ахуйн зээл 69,717,440 - - 69,717,440

Борлуулахад бэлэн хөрөнгө оруулалтын үнэт цаас - - - -

Хараат компанид оруулсан хөрөнгө оруулалт 512,888 - - 512,888

Богино хугацаат хөрөнгө оруулалт -

- Монголбанкны үнэт цаас 39,621,744 - - 39,621,744

- Засгийн газрын бонд 29,321,821 - - 29,321,821

- Засгийн газрын үнэт цаас 14,090,744 - - 14,090,744

Урт хугацаат хөрөнгө оруулалт -

Засгийн газрын үнэт цаас - - - -

Засгийн газрын бонд 16,896,724 - - 16,896,724

Дуусах хугацаа хүртэл хадгалах үнэт цаасанд оруулсан хөрөнгө оруулалт - -

Бусад санхүүгийн хөрөнгө

- Бэлэн мөнгө болон гүйлгээний авлага 662,874 - - 662,874

- Санхүүгийн үүсмэл хэрэглүүр - - - -

- Иргэдээс авах авлага 20,289 - - 20,289

- Монголия Оппортюнитийз Фанд Ай Эл.Пи (Сан)-д оруулсан хөрөнгө - 281,056 - 281,056

- Компаниудаас авах авлага 39,609 - - 39,609

-Бусад санхүүгийн хөрөнгө - - - -

Санхүүгийн нийт хөрөнгөхорогдуулсан өртгөөр 2,703,481,117 281,056 - 2,703,762,173



35. Холбоотой талуудын ажил үйлчилгээ

Хэрэв ямарваа нэгэн талууд нэг этгээдийн хяналтан дор байдаг эсвэл нэг тал нөгөө талыг хянах эрхтэй буюу

нөгөө талд санхүүгийн ба үйл ажиллагааны шийдвэр гаргахад нь мэдэгдэхүйц нөлөө үзүүлдэг талуудыг

ерөнхийдөө холбоотой талууд гэж үздэг. Холбоотой тал тус бүрийн хамаарлыг авч үзэхдээ хуулийн хэлбэрээс

илүү холбоо хамаарлын шинж чанарыг нь авч үздэг.

Банкны толгой компани болох Савада Холдингс ХХК, охин компаниуд болон толгой компанид мэдэгдэхүйц

нөлөө үзүүлэх эрх бүхий хувьцаа эзэмшигчдийг Тодруулга 24-д тусгасан. Толгой компани, түүний охин ба

хараат компани болон Толгой компанийн мэдэгдэхүйц нөлөө бүхий хувьцаа эзэмшигчидтэй хийсэн ажил

гүйлгээ, үлдэгдлийг дор толилуулав. 2012 оны холбоотой талуудын гүйлгээг Тодруулга 24-д харуулав.

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний байдлаар холбоотой талуудын үлдэгдлүүдийг дор үзүүлэв:

Хараат компани болох Монголын Ипотекийн Корпорацид эрсдэл хүлээх үүрэг нөхцөлтэй зарсан орон сууцны

зээлийн багцын 2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөрх үлдэгдэл болох 207,476 мянган төгрөг (2012:

1,420,373 мянган төгрөг) нь харилцагч нарт олгосон зээл болон урьдчилгаанд багтсан болно (Тодруулга

10). Учир нь эдгээр зээлийг тайлан тэнцлээс хасах шаардлага хангагдаагүй. Уг дүнгээс гадна Монголын

Ипотекийн Корпорацид эрсдэл хүлээхгүй нөхцөлтэй зарсан орон сууцны зээлийн багцын 2013 оны 12 дугаар

сарын 31-ний өдрөөрх үлдэгдэл нь 148,371,573 мянган төгрөг байна. Эдгээр нь тайлан тэнцлийн гадна

бүртгэгдсэн. (Тодруулга 32).

2013 оны 12 дугаар сарын 31 болон 2012 оны 12 сарын 31-нээр Банк холбоотой талууддаа олгосон зээлд үнэ

цэнийн бууралтын сан байгуулах шаардлагагүй хэмээн үзэж бүртгэлд тусгаагүй.


Толгой компани

Бусад мэдэгдхүйц нөлөө бүхий

хувьцаа эзэмшигчид

Бусад холбоотой

талууд

Үндсэн удирдлага

Хараат компани

Харилцагчдад олгосон зээл ба урьдчилгааны нийт дүн (гэрээт хүүний хувь:11.0 – 24.0 %)

- 14,030,000 1,167,629 1,588,765 -

Хараат компани дах хөрөнгө оруулалт - - - - 512,888

Харилцагчдын харилцах, хадгаламж (гэрээт хүүний хувь: 0.00 – 16.1 %)

28,636,196 532,171 26,708,237 2,067,539 2,348,296

Бусад зээлийн эх үүсвэр (гэрээт хүүний хувь: 5.6 %) - 72,975,000 - - -

Хоёрдогч өглөг (гэрээт хүүний хувь: 7.9 – 11.4 %) - 49,623,000 16,541,000 - -





Бусад мэдэгдэхүйц нөлөө бүхий



талууд



Хүүний орлого - 904,212 656,004 50,790 -

Хүүний зардал (1,380,002) (4,105,095) (2,873,117) (197,796) -

Хураамж, шимтгэлийн орлого - - - - -

Гадаад валютын үнэлгээний цэвэр ашиг (4,338,717) (19,315,954) (5,977,757) (129,309) -

Удирдлагын болон үйл ажиллагааны бусад зардал - - - (3,992,601) -

35. Холбоотой талуудын ажил үйлчилгээ (Үргэлжлэл)

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөр дуусгавар болсон жилийн орлого болон зарлагыг дор харуулав:

2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрөөр холбоотой талуудад олгосон болон тэдгээрээс төлсөн зээлийн нийт дүн:

2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар холбоотой талуудын үлдэгдлүүдийг дор үзүүлэв:






талууд



Тайлант хугацаанд холбоотой талуудад олгосон зээл - 14,030,000 848,706 788,694 -

Тайлант хугацаанд холбоотой талуудаас төлсөн зээл - (6,469,793) (12,990,894) (290,580) -






талууд



Харилцагчдад олгосон зээл ба урьдчилгааны нийт дүн (гэрээт хүүний хувь:2.4 – 14.4 %) - 6,469,793 13,816,626 1,222,183 -

Хараат компани дах хөрөнгө оруулалт - - - - 512,888

Харилцагчдын харилцах, хадгаламж (гэрээт хүүний хувь: 0 – 13.4 %) 13,069,180 4,457,167 14,614,522 5,413,029 53,028

Бусад зээлийн эх үүсвэр (гэрээт хүүний хувь: 3.9 %) - 2,333,532 - - -

Бусад өр төлбөр - - - 242,228 -

Хоёрдогч өглөг (гэрээт хүүний хувь: 7.7 – 10.0 %) 2,831,493 27,733,604 14,263,944 - -



Дээр дурьдсанаар хараат компани болох Монголын ипотекийн корпорацид эрсдэл хүлээх нөхцөлтэй зарсан

орон сууцны зээлийн багцын 2012 оны 12 дугаар сарын 31-нээрх үлдэгдэл болох 1,420,373 мянган төгрөг нь

харилцагч нарт олгосон зээл болон урьдчилгаанд багтсан болно. (Тодруулга 10) Уг дүнгээс гадна Монголын

ипотекийн корпорацид эрсдэл хүлээхгүй нөхцөлтэй зарсан орон сууцны зээлийн багцын 2012 оны 12 дугаар

сарын 31-нээрх үлдэгдэл нь 275,872 мянган төгрөг байна. Эдгээр нь тайлан тэнцлийн гадна бүртгэгдсэн.

(Тодруулга 32).

2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаарх холбоотой талуудтай хийсэн ажил гүйлгээний орлого,

зардлыг дор тусгав:

2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар холбоотоай талуудад зээлдүүлсэн болон тэдгээрийн

эргэн төлсөн нийт дүнг дор тусгав:






талууд



Хүүгийн орлого - 936,182 215,758 35,547 -

Хүүгийн зардал (1,017,065) (2,390,670) (2,153,095) (313,274) (36,933)

Шимтгэл, хураамжийн орлого - - 49,581 - -

Гадаад валютын үнэлгээний цэвэр ашиг 44,832 87,246 86,118 187,217 -

Удирдлагын болон үйл ажиллагааны бусад зардал - (152,105) - (3,605,442) -

Үйл ажиллагааны бусад орлого - - 27,144 - -






талууд



Тухайн жилд холбоотой талуудад зээлдүүлсэн дүн - 12,947,222 8,234,141 266,000 -

Тухайн жилд холбоотой талуудын эргэн төлсөн дүн - (5,643,552) (3,798,146) (196,610) -



Зөвхөн бусад мэдэгдэхүйц нөлөө бүхий хувьцаа эзэмшигчдийн хувьд зээл олгохоор хүлээсэн үүргийн

үлдэгдлийг дор харуулав:



Импортын аккредетив 548,945 1,314,944

Ашиглагдаагүй зээлийн шугам 1,570,000 1,230,207

Олгосон банкны баталгаа 610,205 424,626

Нийт 2,729,150 2,969,777

35. Холбоотой талуудын ажил үйлчилгээ (Үргэлжлэл)

Богино хугацаат урамшуулал нь удирдлага холбогдох үйлчилгээг авсан хугацааны дараах 12 сарын дотор

төлөгдөх бөгөөд дээрх хүснэгтийн цалин гэсэн зүйлд толилуулагдсан.

36. Тайлант хугацааны дараах үйл явдлууд

2014 оны 02 сарын 24-нд Банк нь Тодруулга 4-д заасан 4 хувийн хүүтэй орон сууцны зээлийн эх үүсвэрээс

148.4 тэрбум төгрөгийг буцаан төлсөн. Үүний 133.7 тэрбумыг Тодруулга 11-д тусгасан орон сууцны зээлээр

баталгаажсан давуу эрхтэй үнэт цаасыг зарснаар төлсөн байна.

Удирдлага нь эдгээр санхүүгийн тайлангуудад нөлөө үзүүлэх өөр үйл явдал тайлант хугацаа дуусгавар

болсноос хойш 2013 оны 3 дугаар сарын 30-ний өдрийг хүртэлх хугацаанд гараагүй гэж үзэж байна.



Богино хугацааны цалин, урамшуулал:

- Цалин 3,422,739 2,839,473

- Төлөөлөн удирдах зөвлөлд төлсөн төлбөр 710,702 675,615

- Нийгмийн даатгалын шимтгэл 428,876 385,067

- ДАИ-д төлсөн шимтгэл - 152,105

- Хувьцаагаар сайшаагдах эрх 19,160 90,354

Нийт 4,581,477 4,142,614

Үндсэн удирдлага, ТУЗ-ийн цалин болон бусад тэтгэмжийн талаарх мэдээллийг дор толилуулав:


õàÿã:

Ñº¿ëèéí ãóäàìæ-25, Øóóäàíãèéí õàéðöàã-192, Óëààíáààòàð-44, ìîíãîë óëñ,

Óòàñ: +976 11 33 23 33, è-ìýéë: [email protected]

Ôàêñ: +976 70117023, Öàõèì õóóäàñ: www.khanbank.com

æèëèéí òàéëàí 2013

Documents