adrese büyüteç rehber kitap 2011

8/6/2019 Adrese Büyüteç Rehber Kitap 2011

http://slidepdf.com/reader/full/adrese-bueyuetec-rehber-kitap-2011 1/80

Rehber Kitap



Bu çalışmanın tüm yayın hakları saklıdır. Aynen ya da özet olarakhiçbir bölümü, telif hakkı sahibinin yazılı izni alınmadan kullanılamaz.

Baskıdan kaynaklanabilecek hata veya eksiklikleri için lütfenwww.tog.org.tr linkini ziyaret ediniz.

Proje SorumlusuGökdağ Göktepe

Proje Uzmanları

Yörük KurtaranVolkan AkkuşEvren Sener ÜnalLaden Yurttagüler

Proje AsistanlarıÖzlem ÇolakÖzge Konuralp

Gençlik AraştırmalarıDepartmanı YöneticisiÖzlem Ezgin

İzleme ve Değerlendirme UzmanıBetül Selcen Özer

Dokümantasyon YönetmeniNeslihan Öztürk

Adrese BüyüteçHobyar Mahallesi Rahvancılar SokakNo: 5 1. Vakıf Han Kat: 1 34112 Eminönü/İstanbulT. 0212 522 10 30-32F. 0212 522 10 34

Birinci Baskıİstanbul, Haziran 2011

ISBN: 978-9944-0458-4-1

YapımCeviz İletişim

Koordinasyonİnanç Mısırlıoğlu

Kapak ve Kitap TasarımıBanu Yılmaz Ocak

Sayfa Tasarım ve UygulamaBanu Yılmaz Ocak

Baskı Öncesi Hazırlık KoordinasyonNergis Korkmaz

Baskıİmak Ofset



Adrese Büyüteç,gençlere hizmet ve temsiliyet sağlayan

kamu kurumlarının, katılımcı izlemeyöntemiyle gözlenmesini içeren bir

savunuculuk faaliyetidir.



TEŞEKKÜRAdrese Büyüteç Projesi Final Raporu isimli bukitap, Toplum Gönüllüleri Vakfı’nın İstanbul BilgiÜniversitesi Gençlik Çalışmaları Birimi ve İstanbulBilgi Üniversitesi STK Eğitim ve Araştırma Birimiortaklığı ile gençlik alanında uygulamaya başladığıizleme çalışmalarının ilkidir. Bir projeyi yürütmek,hele ki uzun dönemli bir projeyse bir proje ekibinden

fazlasının ürünüdür. Bu nedenle de birçok kişiyeteşekkür borçludur. Bu projenin gerçekleştirilmesisürecinde;

• Yerellerinde izleme çalışmalarını yürüten,raporlayan ve savunuculuğunu yürüten ToplumGönüllüsü gençlere,

• Çalışmanın başından sonuna tüm gayretleriylehem içerik olarak hem de teknik olarakbirçok işin arasında vakit bulup bu projeningerçekleşmesinde büyük emeği geçenproje Uzmanları Evren Sener Ünal’a, LadenYurttagüler’e, Volkan Akkuş’a ve YörükKurtaran’a,

• Projenin her etkinliğinde sessiz sedasız arkadadurarak bütün proje süresince bizi gözleyen veprojenin hedefleriyle gerçekleştirdiklerimizi, biz

işin içinde boğulurken bize gösteren İzleme veDeğerlendirme Uzmanımız Betül Selcen Özer’e,

• 58 adet video kaseti, elinde cipsi, yanındakolası ile yaklaşık 1200 dakika kadar bir zamandilimi içinde çeken, izleyen, kesen, biçen vesonunda yaptığımız tüm çalışmanın bir görselarşivini çıkartan Neslihan Öztürk’e,

• Proje boyunca karşılaştığımız tüm zorluklarınüstesinden birlikte geldiğimiz Proje AsistanlarıÖzlem Çolak ve Özge Konuralp’e,

• Bu çalışmaya kaynak ayıran ve mali desteğinibizden esirgemeyen Avrupa Birliği TürkiyeDelegasyonu ve National Endowment forDemocracy’ye,

• Kurumsal ortaklığından dolayı İstanbul BilgiÜniversitesi STK Eğitim ve Araştırma Birimi’ne

ve İstanbul Bilgi Üniversitesi Gençlik ÇalışmalarıBirimi’ne,

• Çalışma Ziyaretleri sırasında yoğuntakvimlerine rağmen bize randevu verip zamanayıran,

• İstanbul Bilgi Üniversitesi Çocuk ÇalışmalarıBirimi’nden Gözde Durmuş’a,

• Doğa Derneği’nden Derya Engin’e,

• Eğitim Reformu Girişimi’nden BatuhanAydagül’e ve Işık Tüzün’e

• Kadının İnsan Hakları-Yeni ÇözümlerDerneği’nden Şehnaz Kıymaz Bahçeci’ye,

• Kamu Harcamaları İzleme Platformu’ndanNurhan Yentürk’e,

• KONDA Araştırma Şirketi’nden Bekir Ağırdır’a,

• Sosyal Değişim Derneği’nden LeventŞensever’e,

• Türkiye Ekonomik ve Sosyal EtütlerVakfı’ndan Hale Akay’a,

• Türkiye Milletvekillerini ve Seçilmişleri İzlemeKomiteleri’nden Mustafa Durna’ya,

• Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı’ndan ZeynepMeydanoğlu ve Başak Ersen’e,

• Uluslarası Af Örgütü’nden Cennet Özcömert’e,

2



• Lobi Maratonu öncesinde bize randevu verenve sırasında bulgularımızı merakla dinleyen,sorular soran ve destekleyen kurumlara,

Ve burada ismini saymayı unuttuğumuz, projeninçeşitli işleriyle uğraşmış, bize destek olmuş herkeseteşekkür ederiz.

Elinizde tuttuğunuz bu rapor 2008 yılından bu yanadeneyerek yanılarak ve öğrenerek geçirdiğimiz üçbuçuk yıllık bir sürecin en son çıktısıdır. Rapordayukarıda isimlerini saydığımız ve sayamadığımızbirçok insanın emeğini göreceksiniz.

Alanda yapılacak daha fazla çalışmaya esin kaynağıolması dileğiyle.

Proje Ekibi Adına

Gökdağ Göktepe-Özlem Ezgin

3



Ön YazılarGiriş

12-17 Mart Eğitim Oturumları

Kavramsal Çerçeve

Dökümantasyon

Yönetici Özeti

2-1314-26

27-56

56-66

66-6768-73



Gökdağ GöktepeProje Koordinatörü

1984 yılında Afyon’da doğdu. İlk öğrenimini İstanbul’da, ortaöğreniminiBalıkesir-Gönen’de tamamladı. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi SosyolojiBölümü’nden 2009 yılında lisans mezunu oldu. Üniversite öğrenimi sırasındaToplum Gönüllüleri Vakfı ile tanıştı. Vakıfta gönüllü olarak çeşitli sorumluluklar vegörevler aldı. Non-formel tekniklerle yürütülen akran eğitmenliği, proje

sorumluluğu aldığı sorumluluklarından bazılarıdır. Yanı sıra Avrupa Konseyi’ninçeşitli eğitimlerine ve Bilgi Üniversitesi Gençlik Çalışmaları Birimi’nin bazıçalışmalarına katıldı. Mezuniyetinin hemen ardından Dokuz Eylül ÜniversitesiGüzel Sanatlar Fakültesi Sahne Sanatları Bölümü’nde iletişim uzmanlığıgörevini yerine getirdi. 2009 yılı Ekim ayından bu yana Toplum Gönüllüleri VakfıGençlik Araştırmaları ve Sosyal İlişkiler Departmanı’nda gençlik araştırmalarıkoordinatörü olarak görev yapmaktadır. Avrupa Konseyi Gençlik ÇalışmalarıKısa Dönem Master Programı mezunudur. Gençlik çalışmaları, insan hakları,savunuculuk, demokrasi ilgi alanlarıdır.

PROJE EKİBİ

Özlem ÇolakProje Asistanı

1983 yılında İstanbul’da doğdu. İstanbul Üniversitesi Psikoloji Bölümünü bitirdi.Daha sonra İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü’nde Yüksek Lisansını yaptı.Halen aynı Enstitüde Doktora çalışmasına devam ediyor. 2006 yılından beri haktemelli örgütlerde gönüllü ve profesyonel çalışmalar yaptı ve yapmayadevam ediyor.

6



Özge KonuralpProje Asistanı

1982 İstanbul doğumlu. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’ndenmezun olduktan sonra şu anda Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal BilimlerEnstitüsü, Sosyal Politika Bölümünde Yüksek Lisans öğrenimine devametmekte. Katılımcı sivil Toplum Kuruluşları, Dünya Bankası Gençlik Programı,Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı, GAP İdaresi Genel Müdürlüğü gibi

kurumlarda üye, araştırma görevlisi ve sosyal kalkınma uzmanı olarak çeşitliprojelerde çalışmalarda bulunmuştur. 2006 yılında “Ankara KoordinasyonMerkezi ve Saha Sorumlusu” olarak çalışmaya başladığı Toplum GönüllüleriVakfı’nda, 2007-2011 yılları arasında İstanbul merkezde “Saha Koordinatörü”olarak üniversitelerde gençlik örgütlenmeleri kurulması ve sürdürülmesiadına çalışmalarda bulundu. 2011 Şubat ayından beri de “Adrese Büyüteç”projesinde proje asistanı olarak görev yapmakta. Şu anda Ankara’da yaşıyor.

Özlem EzginToplum Gönüllüleri Vakfı Gençlik Araştırmaları DepartmanıYöneticisi

1982, Mardin doğumlu.Lisans eğitimini Marmara Üniversitesi, Siyaset Bilimi veUluslararası İlişkiler bölümünde tamamladı. Ardından Bilgi Üniversitesi İnsanHakları Hukuku bölümünde yüksek lisans yaptı. Tez çalışmasını, Alevi gençler veörgütlenme üzerine yaptı. 2005 yılında beri Toplum Gönüllüleri Vakfı’nda farklıpozisyonlarda çalışmakta.

7



Betül Selcen Özerİzleme ve Değerlendirme Uzmanı

Betül Selcen Özer, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden mezunoldu. Yüksek lisans derecesini Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri EnstitüsüEkonomik ve Sosyal Demografi Ana Bilim Dalı’ndan aldı. 2000 yılından beriçeşitli katılımcı sivil toplum kuruluşlarında üreme sağlığı, aile planlaması, çevre,kurumsal sosyal sorumluluk ve gençlik alanlarında çalıştı. Halen katılımcı sivilalanda çalışmalarını sürdürmektedir.

Evren Sener ÜnalProje Uzmanı

1978 yılında doğan Sener, ODTÜ Havacılık Mühendisliği’nden lisans derecesinialdı. Genç Anlayış ve Değişim Derneği ve YEU International’da özellikleuluslararası gençlik projelerinde, gönüllü olarak çalıştı. 2000 yılında başlayanserbest eğitmenlik deneyimini halen sürdüren Sener, 2004 yılında Toplum

Gönüllüleri Vakfı’nda Ankara Koordinasyon Merkezi sorumluluğunda bulundu.Sonunu göremediğimiz 2 adet yüksek lisans çabasını “bir deneyimsel öğrenmesüreci” olarak gören, gönüllü çalışmalarında yoğunlaştığı formal olmayanöğrenme üzerine deneyimlerini arttıran Sener, şu an TOG’da Eğitim ve SahaDepartmanı koordinasyonunu yürütmekte.

Neslihan ÖztürkDokümantasyon Yönetmeni

1980 doğumlu Neslihan, 2002 – 2006 yı lları arasında Toplum GönüllüleriVakfı’nda (TOG) Saha Koordinatörü olarak çalıştı. 2006 yılında Letonya’daAvrupa Gönüllü Hizmeti yaptı. 2007 yılından sonra Gençlik ÇalışmalarıBirimi’nde (GÇB) çeşitli projelerde koordinatör ve yerel gençlik çalışması yapılan

Kısa Dalga Gençlik Merkezi’nde gençlik çalışanıydı. Halen aynı kuruma bağlıolarak Gençlik Çalışmalarında Video Aktivizmi Projesi’nin koordinatörlüğünüyapıyor.

8



Volkan AkkuşProje Uzmanı

Volkan Akkuş, yaklaşık on yıldır çeşitli katılımcı sivil toplum kuruluşlarıylabirlikte gönüllü olarak proje koordinasyon, eğitim ve danışmanlıkfaaliyetlerinde bulunuyor. İnsan hakları ve ayrımcılık, demokrasi, örgütyönetimi, gönüllülerle ve dezavantajlı gruplarla işbirliği başlıca çalışma alanları.Halen Ege Üniversitesi Türk Dili Edebiyatı bölümünde öğrenci. “Toprak” ismindebir köpekle birlikte yaşıyor.

Laden YurttagülerProje Uzmanı

Laden Yurttagüler 2005 yılından beri Bilgi STK’da çalışıyor. Çalışmaalanları insan hakları eğitimi, sosyal haklar, katılımcı sivil toplum vekatılım, formal olmayan eğitim, gönüllülük, beden politikaları ve feministteori olarak sıralanabilir. Gönüllülük, katılımcı sivil toplum, insan hakları

eğitimi, savunuculuk gibi konularda yayınları bulunmaktadır. HalenBoğaziçi Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkı lap Tarihi Enstitüsü’nde doktorayapmaktadır.

Yörük KurtaranProje Uzmanı

1974 doğumlu Kurtaran, Bilkent Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu YönetimiBölümü’nde lisans ve yüksek lisans yaptı. 1997 yılından itibaren TESEV,Willows Foundation ve TÜSİAD gibi çeşitli STK’larda görev aldı. 2003 yılındaToplum Gönüllüleri Vakfı (TOG), 2006 yılında Gençlik Çalışmaları Birimi’ndegörev yapmaya başladı. Şu anda Toplum Gönüllüleri Vakfı’nın genel müdürüdür.Kurtaran’ın gençlik çalışmaları, gençlik ve sosyal haklar ve gençlik politikalarıile ilgili yayınları bulunmaktadır.

9



TOPLUMGÖNÜLLÜLERİVAKFIToplum Gönüllüleri Vakfı 2002 yılında yola çıktığızaman, birçoklarına göre oldukça riskli bir adımatıyordu. Bu yorumu yapan kişiler, aslında,yetiştikleri ortam içinde böyle bir önyargı sahipolmakta hiçte haksız değillerdi. İlgi alanımızagiren 18-29 yaş arasındaki kişiler, devlet yetkililerive toplumumuzun yaşça daha büyük kesimleritarafından, hep kontrol edilmesi zor ve potansiyelproblem odağı olarak görülmüşler, gösterilmişlerdi.

TOG’un kuruluşundaki felsefe ise toplumdaki buönyargı ile hiç örtüşmüyordu. İlk günden itibarenTOG, yapılacak faaliyetlerden, burs verme şekline,örgütlenme yapısından, yönetim kurulununoluşumuna kadar gençlere güvenmeyi seçti. Birkaçay sonra onuncu yaşını kutlayacak olan Toplum

Gönüllüleri’nin bugüne kadar ki tecrübesi, gençlerinbu güveni herkesin beklediğinden çok daha iyideğerlendirdiğini gösteriyor.

İlk yıllarda gençlerin güçlendirilmesine yoğunlaşanvakfımız, beraber çalıştığı, çok büyük kısmıüniversite öğrencisi olan, gençlerin yaşadığıproblemleri çeşitli örnekler üzerinden takip etti.2009 yılında ise, o güne kadar biriken anektodları

daha bilimsel metodlarla yapılmış bir araştırma iledesteklemeye karar verdi. 43 ilde 59 üniversitedetoplam 1886 gençin katılımı ile yapılan “ÜniversiteGençliğinin İhtiyaçları Araştırması” 2009 yılı Aralıkayında yayınlandı.

Yapılan araştırmada sağlıktan, barınmaya, sosyalhayattan, beslenmeye kadar problemli alanlar12 başlık altında toplandı. Tüm bu alanlarda kiihtiyaçların iki ortak sebebi olduğu tesbit edildi.Araştırmanın sorunlar bölümünün en altında bulunanparagraf aslında bu iki alanı özetler nitelikte:

“Gençliğin sahip olduğu olanaklar yetersiz, ancak mesele sadece bundan ibaret değil; mesele, bu olanakların rasyonel olmayan uygulamalarlakullanılmasıdır; rasyonel olmayan yaklaşımlarınkaynağı, eldeki olanakların tasarlanmasındantuketilmesine kadar hicbir aşamada gençliğinfikrinin alınmaması, gençliğin kendine özgü koşul veozelliklerinin hesaba katılmamasıdır; gençliği hesabındışında tutmak gençleri gelişmemiş nitelikleriylebaş başa bırakmaktadır; gençlik, yuksek seslesoylemese bile geri kaldığnın, geride ve yalnız bırakıldığının farkındadır.”

Yapılan bu tesbit sonrasında, gençlerin en çok dilegetirdikleri ihtiyaçlara ve bu ihtiyaçları karşılamaklayükümlü olan kurumlara odaklanan Adrese Büyüteç

Projesi tasarlandı. İlk aşamada beş kurum izlemesiyapıldı: Gençlik Meclisleri, Gençlik Spor GenelMüdürlüğü Gençlik Merkezleri, Üniversitelerin ABDış İlişkiler Ofisleri, Üniversitelerdeki Sağlık KültürSpor Dairesi ve Medikolar, ve Kredi Yurtlar Kurumunabağla Yurtlar.

“Ülkemizde yeni yeni uygulanmaya başlanılanmetodla, kurumlar hizmeti alması gereken kişilerce

denetlendi. Ortaya çıkan sonuçlar ise işin gerçeksahibi olan kurumlarla paylaşıldı. Problemleriortadan kaldırmak veya azaltmakla ilgili önerileriletildi.

TOG olarak bundan sonra benzer çalışmalar yapmayadevam edeceğiz. Yukarıda bahsi geçen kurumlardaki gelişmeleri takip ederken, başka kurumları daizlemeyi ve çözümler üretmeyi sürdüreceğiz.

10



Gençlere hizmet üretmekle sorumlu kurumları, daharasyonel ve genç dostu uygulamalar geliştirmeleriiçin, gençlerle beraber çalışmaya, onları dinlemeyeve fikirlerini almaya cesaretlendireceğiz. Geçtiğimizon yıl içinde, gençlik alanındaki karar alıcıların, hizmetgötürmekle yükümlü oldukları kesimle beraberçalışırken ihtiyaç duyacakları, araç ve metodlarıgeliştirdik. Sorunlu olduğunu tesbit ettiğimizalanlar ve çözüm önerilerimizle beraber tüm budeneyimimizi de, yararlanmak isteyen yetkililerle,paylaşmaya hazırız.

Bu çalışmada emeği geçen, başta gönüllülerimizolmak üzere, herkesi kutluyorum.

Yönetim Kurulu Başkanı

Kerim PAKER

11



İstanbul Bilgi Üniversitesi Gençlik Çalışmaları Birimi(GÇB), Türkiye’de demokratik gençlik politikalarınınoluşturulmasını desteklemek amacıyla 2006’da

İstanbul Bilgi Üniversitesi bünyesinde ToplumGönüllüleri Vakfı’nın da desteğiyle kuruldu. HalenBirim 4 program altındaki çalışmalarla faaliyetlerinedevam ediyor. Ağ Kurma Programı kapsamındagençlerle çalışanların ve gençlik kuruluşlarınınbir araya gelmesine yönelik çalışmalar yürütüyor.Araştırma Programı çerçevesinde Türkiye’dekigençler ve özellikle gençlik çalışması alanındakiaraştırma eksikliğini gidermeye yönelik çalışmaları

bizzat hayata geçiriyor ve destekliyor. ModellemeProgramıyla gençlik çalışması alanındaki yenilikçifaaliyetlerin hayata geçmesine yönelik ortaklıklarkuruyor. Kapasite Geliştirme Programı kapsamındagençlik kuruluşlarının faaliyetlerini daha iyiyürütmelerine yönelik destekler veriyor.

GÇB Adrese Büyüteci Modelleme Programıkapsamında önce kendi bünyesinde pilot olarak

uyguladı. Daha sonra katılımcı sivil ortaklarla beraberdaha geniş bir coğrafyada uygulayarak sadecegençlik alanı için değil katılımcı sivil toplumun diğeralanlarına da örnek teşkil edebilecek bir modeloluşturmaya destek oldu. Bunu yaparken pilotdönemdeki doğrudan uygulama sorumluluğunuTOG’a devrederek daha çok uygulamaların raporlar vevideolar çerçevesinde kayda geçilmesiyle veinternet siteleri aracılığıyla elektronik medyada

yaygınlaştırılmasına odaklandı. Ayrıca tümçalışmanın yürütülmesiyle ilgili içeriğine yönelik dedestekler verdi.

Çalışmanın bu aşaması 16 ay sürse de AdreseBüyüteç’le olan tanışıklığımız daha uzun süredirmevcut. Her ne kadar çalışmanın bu aşamasının

hayata geçmesinde onlarca gencin emeği olsa dageçmiş dönemlerin deneyimleri olmasaydı işimizbu kadar kolay ilerlemeyebilirdi. Bu yüzden AdreseBüyütecin pilot dönemlerinde tüm emeği geçenarkadaşlara buradan teşekkürü bir borç biliriz. Eğeronlar ve bu çalışmada yer alan arkadaşlar bu kadarözverili olmasaydı şu an elimizdeki veriler ve kitaplarda olmazdı. İyi ki varsınız.

Önümüzdeki dönem, bu çalışmanın katılımcı

sivil alandaki farklı paydaşlar tarafından kendiihtiyaçlarına göre uyumlu hale getirilerek hayatageçmesi en büyük hayallerimizden biri. Buna ekolarak değişen ihtiyaçları ve hayatın kendi ritminihesaba katarak bu çalışmayı nasıl elektronik birortama taşıyabiliriz ve alanda daha fazla gencinkullanımına açabiliriz konularında da fikir alışverişiyapmaya devam ediyoruz. Bu da bizleri oldukça

heyecanlandırıyor.Son olarak Adrese Büyüteç sadece Türkiye’dekigençlik alanı için değil, Avrupa’daki gençlik çalışmasıalanı için yenilikçi bir çalışmaydı. Yapılanlarınaynılığına alıştığımız bir ortamda yeniyi aramayolunda önemli bir deneyim elde ettik. Umarız bugibi çalışmalar Türkiye’de hem gençlerin lehine olangelişmelerin yolunu açar hem de daha demokratik birtoplum ve devleti destekleyici farklı çalışmalara daörnek olur.

Yörük Kurtaran

İSTANBUL BİLGİÜNİVERSİTESİ GENÇLİKÇALIŞMALARI BİRİMİ

12



İstanbul Bilgi STK, hak temelli çalışan katılımcı siviltoplum kuruluşlarını desteklemek ve Türkiye’nindemokratikleşmesine katkıda bulunmak içinİstanbul Bilgi Üniversitesi’nde 2003 yılında kuruldu.

İstanbul Bilgi STK’nın amacı katılımcı sivil toplumörgütlerini güçlendirerek karar verme ve politikayapma mekanizmalarına katılımı arttırmak, hattasağlamaktır. İstanbul Bilgi STK 2003 yılındanitibaren hem sınıf eğitim programıyla, hem uzaktanöğrenim programıyla, yayın, interaktif cd gibifarklı dokümanlarıyla, ağ oluşturma aktiviteleri veuzmanlarla aktivitistleri buluşturmasıyla, katılımcısivil alanı güçlendirmeye çalışmıştır.

İstanbul Bilgi STK’nın bir başka faaliyeti ise yeniyöntemlerin sahayla buluşması ve deneyim paylaşımıiçin bir platform oluşturmasıdır. Adrese Büyüteçprojesi bir yandan gençleri desteklemesi, diğeryandan ise katılımcı izleme metodunu kullanmasıaçısından önemli bir yere sahiptir. Katılımcı izlememetodu, hizmetleri alanların kendi deneyimlerinedayanarak ilgili kurum, politika, yasa ve hizmetleri

izlemeleri ve raporlamaları üzerine kuruludur.Böylelikle hizmeti alan gençler ilgili politikaları vekararları etkilemek için raporlama yapabilecekalanı bulmuşlardır. Dahası birilerinin onlar adınakarar vermeleri yerine, kendi ihtiyaçlarını görünürkılabilecekleri ve talep edebilecekleri bir imkanyaratmışlardır.

İstanbul Bilgi STK bu süreçte katılımcı izleme

metodunun bir model olarak oluşmasını heyecanlatakip etmiş ve desteklemiştir. İlerleyen süreçlerde

ise az kullanılan bu metodun olgunlaşmasına veyaygınlaştırılmasına destek olmayı amaçlamaktadır.

Adrese Büyüteç süresince hem bu projenin ortayaçıkmasında, hem de bu metodun oluşmasındagönüllülerin emeği esas güçtür. Bu proje ve metodunortaya çıkmasında harcadıkları emekten ötürügönüllülere müteşekkiriz.

Laden Yurttagüler

İSTANBUL BİLGİÜNİVERSİTESİ STK EĞİTİMVE ARAŞTIRMA BİRİMİ

13



GİRİŞLaden Yurttagüler ve Özlem Ezgin

Temsili demokrasinin krizi son on yılda sıklıklaüzerinde durulan ve tartışılan konulardan biridir.Gerek dünyada, gerekse Türkiye’de farklı ihtiyaçlarındaha fazla tanımlanır ve görünür olmaya ve farklıkimliklerin farklı ihtiyaçlarını ortaya koymayabaşlamasıyla beraber temsili demokrasinin kısıtlarıve sorunları daha fazla konuşulur hale geldi.Temsili demokrasinin önemli sorunlarından birisi

çoğunluğu temsilen seçilen vekillerin farklı gruplarınihtiyaçlarını dillendirmede ve görünür kılmadayetersiz kalmalarıdır. Dahası, merkezde durmanıngetirdiği miyoplukla seçildiği çoğunluğun taleplerinidillendirmede de yetersiz ve/ya kısıtlı kalabilir.Yurttaşları temsil etmeleri için seçilen vekillerin, kararverme ve politika yapma süreçlerinde yurttaşlarınihtiyaçlarını karşılamayan kararları vermeleri ya dayurttaşların taleplerine sağırlaşmaları olasıdır. Böyle

durumlarda yurttaşların taleplerini veya ihtiyaçlarınıduyurmak için örgütlendiklerine tanık olabiliriz. Kararverme ve politika yapma süreçlerine katılmak vesöz sahibi olmak için örgütlenen yurttaşlar karşılıkbulmayan ihtiyaçlarına ilişkin yapısal değişiklikleritalep edebilirler.1 Genellikle katılımcı sivil toplumörgütleri aracılığıyla örgütlenen yurttaşlar, taleplerinidile getirmek ve görünür kılmak için kampanyadanraporlamaya kadar farklı yollar seçebilirler. Bubölümde öncelikle karar verme ve politika yapma

süreçlerine dahil olmak için kullanılanmetodlar kısaca tanımlanmaya

çalışılacak ve Türkiye’denörneklerle zenginleştirilecektir.Ardından savunuculuğun,

yurttaşlıkla ilişkisi tartışılacaktır.Bölümün üçüncü kısmında, Adrese

1 Aksakoğlu, Yiğit.”STK’lar İçin Savunuculuk Rehberi”, Katılımcı sivilToplum Geliştirme Merkezi, 2006.

Büyüteç’e ve yöntem olarak kullanılan metodaodaklanılacaktır. Son kısımda ise Adrese Büyüteç’ingerçekleşmesini sağlayan gönüllülerin metoda ilişkindeğerlendirmelerine yer verilecektir.

KARAR VERME VE POLİTİKA YAPMASÜREÇLERİNE KATILIMYurttaşların karar verme ve politika yapmasüreçlerine katılımı, özellikle, son 20 yılda artaraktartışılmaya başlanmıştır. Katılımcı sivil toplumörgütlerinin sayısı dünyada ve Türkiye’de artarken,hizmet odaklı çalışan örgütlerin sayısı savunuculuk

odaklı çalışan örgütlerin sayısının 2-3 katıdır. Süreçiçinde savunuculuk odaklı çalışan örgütlerin sayısıçok olmasa da etki alanları genişlemiştir. Busüreçte yurttaşların aktif katılımını arttırmak içinfarklı mekanizmalar ve yollar ortaya çıkmıştır. Bumekanizmalar farkındalık yaratmaktan, kampanyaörgütlemeye kadar çeşitlilik göstermektedir.

Katılımı arttırmak için, farkındalık yaratmak önemli

yollardan biridir. Farkındalık yaratmak, yurttaşlarınbelli bir konuda birikimlerini, deneyimlerini ve/yabilgilerini arttırmayı amaçlamaktadır. Farkındalıkyaratmak, belli bir tema hakkında olabileceği gibi,genel olarak savunuculuk yolları hakkında da olabilir.Farkındalık yaratmak için yaygın yöntemlerden birisieğitimler düzenlemektir.

Savunuculuk ve politikaları etkileme konusundakatılımcı sivil toplum örgütlerini güçlendirmek içindüzenlenen eğitimler, hem katılım yolları konusundakatılımcı sivil toplum örgütlerini güçlendirmeyiamaçlamış, hem de katılımı arttırmak için farklıyolların bilgisinin dağılımını sağlamıştır. İstanbul BilgiÜniversitesi STK Eğitim ve Araştırma Birimi, Katılımcısivil Toplum Geliştirme Merkezi (STGM), gibi katılımcısivil toplum örgütlerini desteklemeyi amaçlayan

kurumlar, savunuculuk ve politikaları etki lemekonusunda 2006’dan beri eğitimler düzenlemektedir.

14



Eğitimlerde tartışılan konuları vedeneyimleri toparlayan yayınlar da sahadafarkındalığın ve birikimin artmasını sağlamaktadır.Yine aynı kurumlar tarafından hazırlanan ve dijitalolarak herkesin kullanımına açık olan kitaplarsahanın zenginleşmesini sağlamaktadır.2 Farkındalıkyaratmak için tematik olarak düzenlenen faaliyetlerarasında seminerler, konferanslar gibi yeni tartışmaalanları açan aktiviteler sıralanabilir. Farkındalıkyaratma ve yeni tartışma alanları açma anlamındayapılan konferans faaliyetlerine örnek olarak,öncülerden, Helsinki Yurttaşlar Derneği tarafından

2002 ve 2003 yıllarında düzenlenen “İnsanHaklarında Yeni Taktikler” konulu çalışma grupları vekonferans faaliyeti verilebilir.3

Farkındalık yaratma konusunda yapılanfaaliyetlerden bir diğeri ise raporlamadır. Raporlamasahaya giren bilginin niteliği ve kontrolü açısındanönemli bir faaliyettir. Katılımcı sivil toplum örgütleritarafından üretilen raporlar belli bir alan hakkındaalternatif bilginin üretilmesini sağlar. Bilgiyitoparlayan ve yorumlayan özne, ihtiyaç sahipleri

olunca bilginin getirdiği güçten kaynaklananasitmetri bozulur ve katılımcı sivil toplum örgütleride süreçte görüşlerini ortaya koyabilir. Dolayısıylailgili politikalara da müdahale edebilir. Özellikle son10 yılda eğitim, sağlık, göç, sosyal politika gibi farklıalanlarda Eğitim Reformu Girişimi, Türkiye Ekonomikve Sosyal Etüdler Vakfı, Sosyal Politika Forumu,

2 detaylı bilgi için bakınız:

www.bilgi.edu.tr, www.stgm.org.tr.

3 detaylı bilgi için bakınız: http://www.hyd.org.tr/?pid=179,http://www.newtactics.org/

İzleme sürecinde mevcut politikalar, uygulamalar ve/ya kanunlar,ilgili öznelerin kanunları göz önüne alınarak incelenir. İzleme uzmanlar tarafından yapılabilecek bir uygulama olduğu kadar, doğrudan yararlanıcılar

tarafından da yapılabilir.Pozitif Yaşam Derneği gibi katılımcı sivil toplumörgütleri tarafından pek çok rapor üretilmiştir.4 Buraporlar bir taraftan farklı bir perspektiften ilgilidurumu değerlendirirken, bir yandan da görünmezolan konuları ortaya çıkarmaya yaramışlardır. Birbaşka farkındalık yaratma aracı ise kampanyalardır.Kampanyalar, bir yandan kamuoyunda belli bir konu

hakkında farkındalık yaratmaya yararken, diğeryandan çeşitli eylemlerle ve/ya performanslarlatalepleri ortaya koyarlar.Son dönemde ses getiren kampanyalar arasında,2007 yılında “Türkiye Kyoto’yu İmzalasın”kampanyası5, 2002 yılında “Irak’ta Savaşa Hayır”

4 detaylı bilgi için bakınız: www.tesev.org.tr/, www.erg.sabanciuniv.edu/, www.spf.boun.edu.tr, www.pozitifyasam.org

5 detaylı bilgi için bakınız: http://www.kyotoyuimzala.com/,http://www.savaskarsitlari.org/arsiv.asp?ArsivTipID=9&ArsivAnaID=37811,

15



düzeyde seçilmiş karar vericiler, valiler vekaymakamlar yerel düzeyde atanmış kararvericilerdir. Çözmeye çalıştığınız sorun için ulusal,yerel ve uluslararası düzeylerde, atanmış veyaseçilmiş karar vericileri etki leme sürecidir.6

Adrese Büyüteç Projesi de bu kapsamda, birsavunuculuk faaliyetidir. Savuculuk projelerininhedeflerine ulaşabilmek için belirledikleri yöntemlervardır. Bunlar; kampanyacılık, lobicilik, modelyaratma, gündem oluşturma, raporlama gibi farklıyöntemler olabilir. Adrese Büyüteç projesinin, buanlamda kendisine belirlediği yöntem “katılımcı

izleme” yöntemidir.

Bir Savunuculuk Aracı Olarak Katılımcı İzleme 7

İspanyolcada “kazmak” anlamına gelen “cavar” ilkdefa izleme süreci için Homero Fuentes tarafındanbir metafor olarak kullanılmıştır.

6 Aksakoğlu, Yiğit. A.g.e., s:4.

7 “Katılımcı İzleme” kavramının açıklanmasına yönelik olankısımda “Participation and Civic Engagement” adlı metinden

yararlanılmıştır. http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/TOPICS/EXTSOCIALDEVELOPMENT/EXTPCENG/0,,contentMDK:20509352~menuPK:1278203~pagePK:148956~piPK:216618~theSitePK:410306,00.html

Adrese Büyüteç Projesi bir

savunuculuk faaliyetidir.Savunculuk projelerinin hedeflerineulaşabilmek için belirledikleri yöntemler vardır. Bunlar; kampanyacılık, lobicilik, model yaratma, gündem oluşturma,raporlama gibi farklı yöntemler olabilir. Adrese Büyüteç projesinin,bu anlamda kendisine belirlediği yöntem “katılımcı izleme” yöntemidir.

kampanyası, 2002-2004 yılları arasında yürütülenTCK Kampanyası sayılabilir. Karar verme ve politikayapma süreçlerine katılmanın bir diğer yoluizlemedir. İzleme, hem raporlama, hem de kampanyasürecinin ilk aşaması olarak kurgulanabilen, mevcutdurumu tespit için yapılandırılan bir metod olarakkullanılabilir. İzleme sürecinde mevcut politikalar,uygulamalar ve/ya kanunlar, ilgili öznelerin kanunlarıgöz önüne alınarak incelenir. İzleme uzmanlartarafından yapılabilecek bir uygulama olduğu kadar,doğrudan yararlanıcılar tarafından da yapılabilir.Hizmetlerin doğrudan yararlanıcılar tarafından

izlendiği durumlara “katılımcı izleme” adı verilir.Adrese Büyüteç projesi, katılımcı izleme metodunukullanan ve bu yolla katılımcıların güçlenmesiniamaçlayan bir projedir.

ADRESE BÜYÜTEÇ VEKATILIMCI İZLEME

Savunuculuk ve İzleme

Savunuculuk, STK’ların ortak bir çıkar için herhangibir kamu politikasını etkileme girişimidir. Kararvericileri etkileyerek, yasaları veya politikalarıtoplumdan dışlanmış kesimler lehine değiştirmekiçin, bilgiyi stratejik olarak kullanma süreci olarak da

tanımlanabilir. Savunuculuk, politika veyayasa değişiklikleri talep etmeyi veyayapılan değişikliklere katkıda bulunmayı

amaçlar.

Politika ve yasadeğişikliklerindekarar vericiler önemlibir konumdadır.Karar vericiler, yerel,

bölgesel, ulusal veyauluslararası düzeyde,

atanmış veya seçilmiş kişiler

olabilir. Örneğin, bakanlarve milletvekilleri ulusal

16



Farklı düzeylerdeki paydaşların belirli bir proje,program ya da politikanın izleme sürecine dâhiloldukları, izlemenin içerik gelişimi, yürütülmesi ve

sonuçlanması süreçlerine aktif katılım gösterdiklerive sonuçları takip edecek adımların geliştirilmesisürecinde müdahil oldukları bir süreçtir.

C A V A RContext Archive Visit Analysis Report

(Bağlam) (Arşiv) (Ziyaret) (Analiz) (Raporlama)

İzleme ve değerlendirme çalışmalarının güvenilir ve sorunsuz bir şekilde gerçekleşmesi içingerekli bazı kriterlerden bahsedilebilir.

İzlemenin yapılacağı alanın bilgisini elde etmek için, yerel aktivitelerin, gençlik alanında verilen hizmetlerin vekimler tarafından nasıl verildiğinin alt yapı bilgisine ( gençlik alanından çalışan kaç kurum var? Ne tür ve nekadar proje ve etkinlik var? Bunları kimler yapıyor?) ve durumuna öncelikli olarak ulaşmak gereklidir. Böylelikleneyin izleneceğine ilişkin söz konusu hedefler belirlenebilir.

Gençlik alanında mevcut güncel verileri, bilgikaynaklarını sürekli takip etmek ve bunlarıarşivlemek izleme faaliyetinin yönünüçizmekte yardımcı olabilir.

İzleme sonucu elde edilen verilerin veyukarıdaki süreçten geçmiş verilerin ifşaedilmesiyle adresi belirlenmiş sorunların

çözümüne ilişkin yollar oluşturulabilir.

Süreklileşmiş bir şekilde gençlerüzerindeki baskının, olumlu veya olumsuzuygulamaların kapsamını tayin etmek veölçmek izlemenin hedeflerini ve biçimini

revize etmek için önemli olabilir.

1

2

5 4

Toplanan verilerin niteliğini dikkatlicedeğerlendirmek ve sınamak, izlemeningüvenilir veriler elde edip etmediğinigörmek için gerekli bir işlemdir. Bunun içinuzman danışmanlığı söz konusu olabilir;akademiyle işbirliği çerçevesinde ortak birsüreç yaratılabilir.

3

17



İzleme ve değerlendirmeçalışmalarının güvenilirve sorunsuz bir şekilde

gerçekleşmesi içingerekli bazı kriterlerden

bahsedilebilir.

İzleme ekiplerinin izleme sürecini

gerçekleştirirken herhangi bir baskıaltında kalmaması gerekir. İzlemenintarafsız olabilmesi için bu önemli bir

şarttır. Diğer yandan izlemenin yöntemine izleyenin inisiyatifinde ne de izlemeprogramını planlayan diğer insanların

inisiyatifinde olmalıdır. Süreç içerisindesürekli bir öğrenme süreci geçirilmeli veyöntem ortak adımlarla belirlenmelidir.

ÖZGÜRLÜK

İzleme yapılacak alanın bilgisi vedeğerlendirilecek kriterlerin

kendisi göz önünde tutulmalıdır.Dolayısıyla izlenecek alan sürekli

yakın takipte olmalıdır.

TEKNİK KAPASİTE

Elde edilen veriler ve nasıl elde edildiğikamuoyu için anlaşılır, güvenilir ve açıkolmalıdır. Öte yandan verilerin özel vekamusal olarak ayrımının yapılması,özel verilerin ise güvenli bir şekildekorunmasına ilişkin sağlam bir veri

depolama sistemi olmalıdır. Elde edilenverileri belirli periyotlarla (3 Ayda bir,6 Ayda bir) rapor halinde kamuoyuna

duyurmak izleme sisteminin çıktılarınıngörünürlüğü ve ulaşılabilirliği içinönemlidir.

ŞEFFAFLIK

İzlemeci attığı her adımınhesabını verebilmeli; ancak

böylelikle hak ihlalinin yaşandığıveya izlemeye konu olan durumun

sürecinin değerlendirilmesinde

nesnel ve kesin bilgilerinsınanabilirliği söz konusuolabilir. Öte yandan yanlış

veya eksik verilerin yenidendeğerlendirilmesinde potansiyel

hatalardan sakınılmış olunur.

SORUMLULUK VE METODOLOJİ

Katılıyorum.O halde gözüm

üzerinizde!

18



Katılımcı izlemenin süreci, aşağıdaki gibi şemalaştırılabilir:

PaydaşlarıBelirleyin

AmaçlarıBelirleyin

HareketeGeçin

GöstergeleriGeliştirin

SonuçlarıPaylaşın BilgiToplayınSonuçlarıAnaliz Edin

Klasik izleme ve katılımcı izlemenin farklı yöntemleri aşağıdaki gibi şemalaştırılabilir:8

Klasik İzleme Katılımcı İzleme

Süreci kim planlar ve yürütür? Üst düzey yönetici veya uzmanlarYereldeki kişiler, proje katılımcıları ve paydaşlar; çoğunluklabir kolaylaştırıcının desteğiyle

Ana Paydaşların/YararlanıcılarınRolü

Sadece bilgi sağlarlar Yöntemi tasarlar, veriyi toplar ve analiz eder, çıktılarıpaylaşır, somut eylem planları geliştirir

Başarısı nasıl ölçülür?Dışarıdan belirlenir, ağırlıklı olaraknicel göstergeler içerir

Göstergeler içeriden belirlenir, ağırlıklı olarak nitelgöstergeler içerir

Yaklaşım Önceden belirlenir Süreçte uyarlanabilir

Katılımcı izlemenin en önemli özelliği; ana paydaşların aktif katılımıdır.

8 IDS Policy Briefing: Participatory Monitoring and Evaluation: Learning from Change)

19



Adrese Büyüteç projesinin çıkış noktası gençlik politikaları gelişim sürecinde,gittikçe daha fazla şekilde beliren, gençlerin katılımına duyulan ihtiyaçtır.

Katılımcı izleme önemlidir; çünkü:• Birinci dereceden etkilenenlerin ihtiyaçlarına

ve isteklerine daha kapsayıcı ve hızlı cevapverebilecek değişimlerden öğrenmeyi sağlar,

• Etki analizi için doğrudan yararlanıcının katılımınısağlayan bir yöntem önerir,

• Yapılan izleme çalışmasına yönelik aidiyetduygusu geliştirir,

• Yararlanıcıları konu özelinde güçlendirir,

• Hesap verebilir ve şeffaf bir süreç üzerindenyürür,

• Sonuçlar doğrultusunda doğru ve etkilieylemlerin geliştirilmesini sağlar.

Katılımcı izlemenin ana ilkeleri de şu şekildedir:

• Ana paydaşlar aktif katılımcı olmalıdır. / Sadecebilgi kaynağı değillerdir!

• Yereldeki katılımcıların analiz etme, sorgulama veeyleme geçme yönünde kapasitelerinigeliştirmelidir.

• Farklı düzeydeki paydaşların beraberöğrenmelerini sağlamalıdır.

• Sonucunda ortaya çıkacak eylem planına yönelikortak taahhüt geliştirmelidir.

Adrese Büyüteç projesi, gençlikalanında gençlerin aktif katılımcıolarak yer aldıkları bir katılımcıizleme projesidir. Çünkü gençlik

alanında yapılacak bir izlemeninen etkin şekilde; bizzat hizmetlerin

doğrudan etkileneni olan, kendi ihtiyaçlarınıtanımlayabilen ve bu ihtiyaçları günlük hayatında

deneyimleyen gençler tarafından yapılabileceğinidüşünüyoruz.

Bu İzleme Aracını Kullanmak Genel Olarak Katılımcısivil Alanın “İzleme” Biçimine Ne Katıyor?Genel olarak Türkiye’de “yönetişim” kavramınınuygulama alanlarının genişlemesi, özel olarak daihtiyaç temelli ve etkili bir gençlik politikası gelişimiiçin, gençlerin kendileri ile ilgili karar süreçlerine

katılımı kadar; bu kararların uygulanma aşamasınınizlenme sürecine katılımları da önemlidir. Gençler,kendi ihtiyaçlarını ve haklarını tanımlama ve ifadeetme yönünde güçlendirilmelidir. Katılım, demokratikdüzenlerin sadece bir çıktısı değil aynı zamandatemeli olduğu için; bu durum, demokrasi kültürününgelişmesine katkı sağlayacaktır.

Bu kapsamda, Adrese Büyüteç projesinin çıkış noktası,

gençlik politikaları gelişim sürecinde, gittikçe daha fazlaşekilde beliren, gençlerin katılımına duyulan ihtiyaçtır.16 farklı ilde gençler tarafından, yerellerindeki gençlikhizmetlerini izleme süreci sonunda ortaya çıkan buraporun ülkedeki gençlik politikaları gelişim sürecinekatkı sunması beklenmektedir. Bu çalışmanın, devlettarafından sunulan hizmetlerin doğrudan yararlanıcılarıtarafından izlenmesi anlamında, katılımcı sivil alana birmodel oluşturması hedeflenmektedir.

Bir “Adrese Büyüteç Hikâyesi”:Kim Tarafından? Kime Yönelik?Kimin Finansmanıyla?

Adrese Büyüteç Projesi 16 farklı ilde gençlertarafından, gençlere hizmet veren 5 kurum izlenerekyürütülmüştür. Projenin saha faaliyetleri ToplumGönüllüleri Vakfı tarafından koordine edilirken; içerikdesteği İstanbul Bilgi Üniversitesi Gençlik Çalışmaları

Birimi ve İstanbul Bilgi Üniversitesi Katılımcı sivil

20



Toplum Kuruluşları Eğitim ve Araştırma Birimi’ndenalınmıştır. Projenin finansal desteğini Avrupa BirliğiTürkiye Delegasyonu ve National Endowment forDemocracy (NED) sağlamışlardır.

KATILIMCI İZLEMEYİ DEĞERLENDİRİRKENAdrese Büyüteç sürecinde katılımcı izlememetodunu kullanan proje gönüllüleri, metodudeğerlendirdiler. Katılımcı izlemenin neler öğrettiğisorulduğunda:

Katılımcı izleme ne öğretti, öğretti mi?

• Hak arama yöntemlerini ve haklarımızı “sorgulamayı”,

• Politika süreçlerine, uygulamalara ve kurumlara eleştirel gözle bakmayı,

• Kurumlardan ve çalışanlarından zaman zaman tatmin edici cevaplar gelmeyebileceğini,

• Çalışanların kişisel inisiyatiflerinin, yönetmeliklerin ve yasaların önüne geçebildiğini,

• Haklar ve uygulamalar konusunda araştırmacı olmak gerektiğini,

• Vatandaşlık bilincinin ve hakların üstüne düşmenin sürece katılım sağladığını,

• Kurumların zaman zaman kendi yönetmeliklerini bilmediğini,

• Gençlerin kendilerine hizmet veren kurumlar hakkında bilgi sahibi olmadığını,

• Gençlerin bu kurumlardan aldıkları hizmetler konusunda neden bilgi sahibi olmadıklarını sorgulamadıklarını,

• Hizmet veren kurumların kendilerini yeterince tanıtmadıklarını,

• Gençlere ilişkin karar verme ve politika yapma mekanizmalarında gençlerin olmadığını,

• İzleme sürecinin gençlerin kendilerine olan güvenlerinin artmasında önemli etkisi olduğunu,

• Ön araştırmanın önemli olduğunu,

• Kurum ve hizmet alan arasındaki iletişim eksikliğini,

• Kurumda çalışanların genç dostu olmadığını,

• Verilen hizmetlerin ve verilmesi gerekenlerin aslında bir lütuf değil, gereklilik olduğunu ve bunların bizim haklarımız

olduğunu,• Genellikle kurumların engelli dostu olmadığını,

• Gençlik hizmetlerinin yetersiz olduğunu,

• Kurumların genel anlayışında toplumsal cinsiyet eşitliği olmadığını, öğrendik. Artık gözümbizim mahallenin

gençlik merkezininüzerinde.

21



Bir genç olarak hangi kamu hizmetlerinden

yararlandığımı bilen var mı?

Gönüllü gençlerin yukarıda da sıraladığı gibi,gençler hizmet aldıkları kurumlar hakkında genişbilgi edinmişler ve haklarını talep etme süreçleriniöğrenmişlerdir. Katılımcı izleme metodu gençlerin

kurumlar hakkında da bilgi edinmesine (tüzükleri,görevleri gibi) yardımcı olmuştur.

Katılımcı izleme öncesi yapılması gerekenlerikatılımcılar aşağıdaki gibi sıralamışlardır.

Katılımcı izleme öncesi hazırlık süreci

• Katılımcı izleme öncesinde iş bölümü (görev dağılımı)açık bir şekilde yapılmalı.

• Hizmet veren kurumlara gidilmeden önce haklarındaaraştırma yapılmalı ve bilgi edinilmeli.

• Katılımcı izleme yapmaya başlamadan önce temelsorulardan haberdar olunmalı.

• Katılımcı izlemeye başlamadan önce, ilgili hizmetidaha önce alanlarla bağlantılar kurulmalı.

• Daha önce katılımcı izleme yapanlardan deneyimleriöğrenilmeli ve bir izleme stratejisi belirlenmeli.

• Katılımcı izleme için ilgili kurumlardan randevu alınmalı.

• Katılımcı izlemeden önce prova yapmalı ve senaryoyazıp rol biçmeli.

• İzlenecek kurumların adresleri belirlenmeli.

• Hizmet veren kurumlara ilişkin olumsuz yargılardanarınmalı.

• Kurumlara girişlerde yasal yollar izlenmeli.

• Mevcut kurum hakkında daha önceden bilgisi olankişilerle görüşüp bilgi alınmalı ve deneyim paylaşılmalı.

• İzleme formu okunup incelenmeli.

• İzleme takvimi belirlenmeli.

Kurumu izleme sırasında yaşanabilecek olumlu veolumsuz olaylar aşağıdaki gibi sıralanmıştır.

Katılımcı izlemenin zayıf yönleri

• Alınan bilginin doğruluğu hakkında şüphelerinbulunması.

• Gözlemcinin bilgi ve donanım eksikliği olabilir.

• Gözlem formu gerekli alanları kapsamayabilir.

• Gözlemcinin deneyimlerini aktarımda eksikdavranabilmesi.

• Gözlemcilerin izlemelerden edindikleri deneyimlerinipaylaşarak, izleme yapmamış olan gözlemciyietkilemeleri.

• Yapılan izlemenin zamanlamasının yanlış olması.

• Daha önce benzer yöntemin uygulanmaması veörneğinin bulunmamasından kaynaklanan sorunlar.

• Kurum izlemelerini hep aynı kişilerin yapması ve tekyönlü bakışa sahip olmaları.

• Kurumdaki çalışanlarla yakınlık ve yakınlığın nesnelliğietkilemesi.

• Gözlem yapılacak olan kuruma girememe.

• Genç olduğu için sorguya çekilme

• Kurumun işleyişini bilmeme.

• Yapılan gözlemin sorular doğru ifade edilemediği içineksik kalması.

22



Katılımcı izlemenin güçlü yönleri

• Farklı bakış açılarının yansımasına imkan sağlaması.

• İzlenilen kurumlarla ilgili bilgi sahibi olunması ve eldeedilen bilgilerin paylaşılabilmesi.

• Hizmet almadığımız bir kurumların işleyişlerinin farkınavarılması.

• Yönetmelik ve uygulamanın farklılıklarının tespitedilmesi.

• İzleme yapılan kurumlara dahil olmak için hareketegeçilebilmesi (örneğin gençlik meclisine üye olmak).

• Daha önceden kullanılmış bir yöntem olmadığı için“katılımcı izleme” yönteminin diğer kuruluşlara örnekoluşturması.

• Bu yöntemle sorunun gerçekliğine kanıt oluyoruz!

• Birebir görüşme olduğu için bilgi edinmedenziyade kurum çalışanlarının davranışlarının dagözlemlenebilmesi.

Katılımcı izleme sonrası yapılanlar aşağıdasıralanmıştır.

Katılımcı izleme sonrası;

• Katılımcı izleme sonrası ilgili kurumlar hakkında raporlarhazırlandı.

• Gözlemi yapan ekipler içerisinde ilgili kurumlara ilişkingözlemler tartışıldı ve kurumların eleştirisi yapıldı.

• Gözlemciler haklarını öğrendiler.

• Sonraki izlemeler için deneyim kazanıldı.

• Yeni projeler için fikirler üretildi.

• Raporlar tüm ekiplerle paylaşıldı.

• Öğrenilenler çevredeki gençlerle paylaşıldı.• Bilgi edinilen kurum daha iyi tanındı.

• Kurumlardan daha fazla faydalanılmaya başlandı.

• Katılım mekanizmalarına etki edebilme olanağıyakalandı.

ADRESE BÜYÜTEÇTARİHÇE DENEMESİ

Gökdağ Göktepe ve Yörük Kurtaran

Adrese Büyüteç’in tarihi, daha bu “proje”, birfikir halindeyken 2007 yazında İstanbul BilgiÜniversitesi’ndeki Gençlik Çalışmaları Birimiofisinde yapılan bir toplantıya dayanıyor. Senelikprogram üzerinden konuşurken herkes aklındakinipaylaşıyordu. “Yeni” bir şey yapmak istiyorduk.Tüm bu politika mevzusu konuşulurken özellikleTürkiye’deki kadın hareketinin geçtiğimiz 15 senede

yaptığı sıçramadan da esinlenerek “onların” neyi nasılyaptığına daha bir merakla bakılmaya başlanmıştı.

Tüm bu konuşmalar sonucu – konuşma değilde karşılıklı kafa açma, fikir çarpıştırma diyelim-Türkiye’deki gençlik alanıyla i lgili de bazı tespitleryapıldı. Tabi bu tespitleri sıralamak kolay olmadı.Oysa tüm bu konuşmalar tarafı olduğumuzkonularda şikayet edip çözüm bulmaya çalıştığımızyüzlerce cümleden ibaretti.

Hazırlık ToplantılarıTabi tüm bu süreci düşünürken acaba kimler buçalışmalarda yer almak ister diye de kafa patlatıldı.İzleme diyoruz politika diyoruz ya, bu dilden anlayacakkişilerle (dikkat örgütlenme değil) tartışma ihtiyacı vardı.Uzun uzun bu işi neden yapacağımızı konuşmadansadece nasılına beraber karar verebileceğimizarkadaşlarla irtibata geçildi. Tüm süreci beraber

tasarlamada eğer özne – ki bu durumda buradakiarkadaşlarımız – işin içinde olmazsa yeterince katılımcıolamayabiliyor. Bu aşamadan sonra temel çalışmabiçimimiz bu çalışmayı yapmak isteyen arkadaşlara alanaçmak ve imkan sağlamak biçiminde oldu.

Yoğun bir telefon ve e posta trafiği üzerindenMalatya, Kocaeli ve Samsun’la anlaştık. Dediler ki –haklı olarak – bu iş çok soyut. Sizden birileri gelsin

gönüllülere beraber bu işi anlatalım. Malatya veKocaeli’ye gittik. Samsun sıradaki hedef...

23



Bu toplantılarda daha çok bu işi neden yapmamızgerektiği üzerine sohbetler yapıldı. Sonuçta irtibatageçtiklerimiz için olay net, ama herkese de anlatmakgerekiyor uzun uzun. Ahali de haklı: “Neden izleme?”diyor, “Somut değil” diyor, “Ne politikası?” diyor…

Kocaeli’de Gölcük Belediyesi’ne ait bir Kültür

Merkezi’nde 2 günlük bir çalışma yaptık. İkinci günkar yağmaya başlayınca bir dostun evine kaçıştık.Dışarıda kar, içerde soba, yemekli kahkahalı birçalışma yapmıştık.

Malatya için de önce okul kantininde bir ekiple – okadar insan arasında – bir toplantı yapmayaçalışmıştık. Daha sonra bu sefer iki kişi tekrargiderek – soğuk il halk kütüphanesinde, bir sabahda neredeyse kapıda kalarak – iki günlük bir toplantıyapma imkanımız olmuştu. Bu maceradan aklımda

kalan Kahramanmaraş – Malatya arasındaki otobüsyolculuğunda rahatsızlanmam ve – STK dayanışmasısağolsun – Malatya AEGEE’nin bize evini açması oldu.

Tüm süreci beraber tasarlamadaeğer özne – ki bu durumda buradaki arkadaşlarımız – işin içinde olmazsa

yeterince katılımcı olamayabiliyor.

İlk Çalışma Ziyareti

Tüm bu gelişmeler yavaş yavaş hayatımızışenlendirmeye başlarken çalışma ziyaretleriyleizlemeleri birleştirelim demiştik .9 Açık çağrı yapmadıkçünkü hangi illerden kimin geleceği az çok belliydi.Yolda bize Samsun ve İzmir –gerçekten tesadüf eseri-katıldı. Tam başlayacakken “abi sen de gelsene bakşöyle şöyle bir durum var” vakasıyla ayakları yerebasan bir başlangıç yapma fırsatı bulduk İzmir’de.Samsun’da şans eseri bir yol arkadaşı bulduk, çok da

iyi oldu. Arada Ankara’ya bir çıkarma denemesi yaptık,arkadaşlar ilgilenmedi. Ol(a)madı.

Mart 2008’de bu illerden gelen (her ilden iki demiştik)gençlerin özellikle politika oluşturma, savunuculukyapma gibi konularda gençlik alanı dışındakiSTK’lar ne yaptığını doğrudan deneyimlemesineyönelik bir çalışma oldu. Çok eğlendik. Ayrıca birçok farklı kurumun izleme dahil hangi yöntemlerle

kendi alanlarında politika oluşturma süreçlerinebaktığını bizzat karşılıklı tartışma imkanı bulduk.10 günde yaklaşık 25 kişi ve kurumla yüz yüzegörüşme imkanımız oldu. Çalışma ziyaretlerinin songününde katılımcılarla neye nasıl bakılacağına dairbir taslak rapor formatı da hazırladık. Kolay olmadı.

9 Bahsetmeden geçmeyelim, bu ilk sene – adı daha AdreseBüyüteç olmayan “izleme” projesini Açık Toplum Enstitüsü’nün(www.osiaf.org.tr) katkılarıyla, çalışma ziyaretlerini de Olof Palme Merkezi’nin (www.palmecenter.se ) desteğiyle hayatageçirdik. Teşekkürü unutmamak lazım bu iki kuruma da...

24



Ama bakınca, galiba az çok değiştirmeyle, bunukullanıyoruz. E fena olmamış demek...

Bu arada bir de baktık ki bu izleme işinin adı Adrese

Büyüteç olmuş.İlk Çabalar

Amatörlük diz boyu; disiplin sıfırdan hallice; açıkçasıilk tecrübe için düşe kalka öğrenmeye başladık.Her ilde yeni arkadaşlarla tanıştık. Adrese Büyüteçziyaretlerindeki anekdotlarla güldük. Aldığımızgeri bildirim üzerinden bu seneyle ilgili belki de enönemli kazanımlardan biri, bu işi yerelde örgütleyen

arkadaşların kendi yerellerine başka bir gözlüklebakabilmeleri konusunda almış olduğumuz yoldur.Özellikle ilk sene emeği geçenleri ismen olmasa daburada anarak teşekkür etmek hem bizleri hemonları iyi hissettirecektir sanırım.

Yeni Bir Ortaklıkİşin içine TOG girdi. Zaten bizlerin irtibata geçtiğigençler Toplum Gönüllüleri’ydi. Fısıltı gazetesi yavaş

yavaş çalışmaya başladı. Vallahi biz örgütlemedik.Konseyler, e posta grupları derken bir baktık, olmuş.Bu işi yapan arkadaşların sahiplenmesiyle hem başkaarkadaşlar aramıza katıldı, hem de TOG’un kurumsalbir ortak olması gerçekleşti.

Bunun ilk somut çıktısı Samsun 19 Mayıs GençlikMerkezi’nde, 2008 sonbaharında 3 günlük birpaylaşım toplantısı oldu. Bu günden itibaren

finansmanı TOG sağlamaya başladı. Bilgi ÜniversitesiGençlik Çalışmaları Birimi de yavaş yavaş işibizzat örgütleyen değil modeli devreden ve işindaha kalem kağıt işine bulaşan bir yanını tutmayabaşladı. Hem bu işi kendi yerelinde örgütleyenlerinbir buluşması, hem de yeni örgütlenmelerden bu işisahiplenmek isteyenlerin toplantısı olarak AdreseBüyüteç tarihine geçtik. Yine kararlar alındı, formlargüncellendi, deneyimler paylaşıldı. Motivasyon tam

ve saha...

Arada üç ile gidip ekiplerin deneyimlerini onlarlasohbet ederek videoya çekme imkanı bulduk.

2010-2011 Dönemi

Ağırlıklı olarak 2009’daki izlemeler üzerindenelimizde birçok izleme raporu var. Bunlar üzerindeçalıştık. Projenin finansmanıyla ilgili yeni destekçilerbulundu.10 Ayrıca İstanbul Bilgi ÜniversitesiSTK Eğitim ve Araştırma Birimi11 de artık buçalışmaya ortak oldu. Rapor bitti. Bu işin yereldenasıl örgütlendiğine yönelik – tüm deneyimlerinde olduğu – bir kitapçık oluşturuldu. Buna bir dedokümantasyon film eklendi. Projenin internetsitesi yayına başladı12. İnternet sitesinin yanındabir de projenin bloğu yayına başladı13. 2009yılının son aylarından 2011 yılının Haziran ayınakadar 16 ilde 250’den fazla Toplum Gönüllüsü,Adrese Büyüteç Projesi’nde yer aldı. Proje illerindeçalışmaların başlangıcı 2010 yılının Mart ayındagerçekleştirdiğimiz “Proje Eğitimi” i le başlangıç aldı.Eğitim boyunca önceki deneyimlerimizi, katılımcı

katılımcı sivil izlemeyi neden yaptığımızı, izlemeçalışmasının yönteminin neler olduğunu, ve bu

10 2009 sonbaharında önce National Endowment for Demoacracy(NED) (www.ned.org), daha sonra da Avrupa Birliği TürkiyeDelegasyonu (http://ec.europa.eu/) Adrese Büyüteç’in yaklaşık16 aylık destekçisi oldular.

11 detaylı bilgi için bakınız: http://stk.bilgi.edu.tr/

12 detaylı bilgi için bakınız: www.adresebuyutec.net

13 detaylı bilgi için bakınız:http://adresebuyutecgunlugu.blogspot.com

25



çalışmaları illerimizde hangi biçimlerde örgütlenerekyapacağımızı konuştuk.

Beş kamu kurumu, 167 kere 16 i lden genç arkadaşlar

tarafından izlendi. Bu süre zarfında izleme ve politikaçalışmalarının soyutluğu, gündelik yaşamda birebirkarşılığının bulunmaması, sonuçlarının ancak uzunvadede görülebilecek olması birçok arkadaşımızınmotivasyonunu etkiledi, proje ekibinin çok daha fazlaçaba sarf etmesine neden oldu, ama oldu.

Temmuz ayında bir ara değerlendirme toplantısıgerçekleştirdik. Çalışmalarımızı yürütürkenyaşadığımız sorunları, projenin ikinci döneminde nasıl

devam etmemiz gerektiğini konuştuk. SonrasındaEylül ayında tekrardan buluşmak üzere ayrıldık.

Eylül ayında tıpkı 2008 yılında, sonucu AdreseBüyüteç projesi olan, “Çalışma Ziyaretleri”ne benzerbir etkinlik daha yaptık. Kendi alanlarında izlemeyöntemini kullanan, savunu çalışmaları yürüten 11katılımcı sivil toplum kuruluşunu proje gönüllüleriylebirlikte ziyaret ettik. Kendi deneyimlerimizden

bahsettik ve yerellerimizde yürüttüğümüzçalışmaların niteliğini arttırmak için yeterince bilgi vearaç elde ettik.

2011 yılının Ocak ayına geldiğimizde, proje gönüllüleriyerellerinde izleme çalışmalarını noktalamıştı. Şubatsonunda çalışmanın çıktılarını nasıl paylaşacağımızıkonuşmak ve yaptığımız çalışmanın etkileriniarttırmak için ne tür araçlar kullanmamız gerektiğinikararlaştırmak üzere İstanbul’da buluşmuştuk.

Şubat ayında elde ettiğimiz çıktıların tümünü kararalıcılarla, kanaat önderleriyle, kamu yetkilileriyle vekamuoyu ile paylaştık. Lobi Maratonu adını verdiğimizbu etkinlikte gençler kamu kurumlarıyla kendiihtiyaçlarını konuşmak üzere bir araya geldi.

Mayıs ayında projenin çıktılarını Türkiye’nin öndegelen gazetecileriyle, köşe yazarlarıyla ve benzeryöntemler kullandığımız katılımcı sivil toplumkuruluşlarıyla yaptığımız iki toplantıyla paylaştık.

Proje 2011 yılının Mayıs ayında son buldu. Projeninsonunda bir dokümantasyon film, bir web sitesi,bir proje rehberi, bir proje raporu, etkinliklerinözet kitapçıkları oluşturuldu. Bunun yanı sıra

250 genç gönüllü birer yurttaş olmanın önemligerekliliklerinden biri olan kamuyu izleme konusundadeneyim kazandı.

Bundan Sonrası2008 yılından 2011 yılının Mayıs ayına geldiğimizdeelimizde Türkiye’de daha önce elde edilmeyen birçokdeneyim birikti. Türkiye’deki milyonlarca gencin birarada, demokratik yollardan haklarını aramalarınailişkin, birer yurttaş olarak devletin kendilerineverdikleri hizmetleri izlemesi ve ihtiyaçlarıçerçevesinde yeni taleplerde bulunmasına ilişkin yenibir yöntem, yeni bir bakış açısı elde ettik.

Bundan sonraki süreçte de eldeki deneyimlerinışığında projenin daha fazla, daha etkin araçlarlayaygınlaştırılmasına ilişkin çalışmalar sürdürmekniyetindeyiz.

26



ADRESE BÜYÜTEÇPROJESİ EĞİTİM

OTURUMLARI(12-17 MART 2010)

OTURUM: Hoş geldinizProgramda Yer Aldığı Gün/Oturum:0. Gün

Süre: 10 Dakika

Amaç: Proje eğitiminde ilk adımı atmak.

Hedefler: Proje eğitiminin açılışını yapmak.Katılımcıların yolculuklarının nasıl geçtiğini, ulaşımdaherhangi bir sorun yaşayıp yaşamadıklarınıöğrenmek. Tanışma etkinliği için i lk girişimdebulunmak.

Uygulanış: Tanışma etkinliğini yapacak eğitmen

katılımcılara sorular sorar ve cevapları yorumlar.

OTURUM: Saat Kaç?Programda Yer Aldığı Gün/Oturum:0. Gün

Süre: 60 Dakika

Gerekli Malzemeler: Her katılımcı için öncedenhazırlanmış, belli bir (tam) saati gösteren A5

boyutundaki saatler.Amaç: Katılımcılar ile proje ekibinin kendilerini ortakbir rahat alanda hissetmelerini sağlamak.

Hedefler: Katılımcıların ve eğitmen ekibinkaynaşabilecekleri, kendilerini rahat ifadeedebilecekleri güvenli alanı oluşturarakkaynaşmalarını sağlamak.

Uygulanış: Hazırlamış olduğumuz saatlerikatılımcılara rastgele dağıtıyoruz. Katılımcı sayısına

göre aynı saati gösteren birden fazla saat olabilir.Bizim elimizde yine önceden hazırlamış olduğumuzher saate karşılık gelen 1 dakikalık performanslar var.Oturumu yöneten kişi, ‘saat 3:00, yeni uyandın ve

dün gece gördüğün korkunç rüyayı anlatarak platesyapıyorsun’ gibi bir görevi okur ve elindeki saat 3’ügösteren katılımcılar (kendi belirledikleri) sıra ile çıkıpbelirtilen performansı gerçekleştirirler.

Öneriler/Görüşler: Her performansın en azdiğeri kadar keyifli ve zorluk derecesinin benzerolmasına dikkat edilmeli. Analog saat yerine dijitalsaat kullanılırsa 24 ayrı zamanı gösteren saat

hazırlanabilir. Böylece herkes ayrı performanslarsunar.

OTURUM: Teknik BilgilendirmeProgramda Yer Aldığı Gün/Oturum:0. Gün

Süre: 10 Dakika

Amaç: Lojistik bilgilendirme yapmak.

Hedefler: Katılımcıların eğitim tarihinin son gününekadar vakit geçirecekleri mekan hakkında ve eğitimhakkında teknik ve fiziki bilgi edinmeleri.

Uygulanış: Katılımcılara otel, eğitim programı,eğitimin genel hedefleri, programda uyulması gereklive dikkat edilmesi gerekli noktalar anlatılır.

OTURUM: Proje ve Program TanıtımıProgramda Yer Aldığı Gün/Oturum:1. Gün 0. Oturum

Süre: 60 Dakika

Gerekli Malzemeler: Poster Kağıdı,Tahta Kalemi,Bilgisayar, Projeksiyon, Projeksiyon Perdesi, BilgiÜniversitesi Gençlik Çalışmaları Birimi ÇalışmaZiyaretleri Görsel Dokümantasyonu

Amaç: Proje ve eğitim hakkında genel bilgilendirmeyapmak.

27



Hedefler:

• Katılımcıları projenin hedefleri, geçmişçalışmaları hakkında bilgilendirmek.

• Eğitim süresince katılımcıların eğitimi bir bütünolarak algılayabilmeleri ve takip edebilmeleriiçin eğitim programı hakkında bilgi sahibiolmalarını sağlamak.

Uygulanış: Proje Koordinatörü projenin genelhedefleri ve hangi tarihten bu yana uygulandığınadair bilgi verir. Sonra da projenin çıkış noktasınıoluşturan “çalışma ziyaretleri” görseli projeksiyona

yansıtılarak katılımcılara izlettirilir. Videonun hemenardından varsa genel cevaplanacak sorular alınır vecevaplanır. Ardından eğitimin her oturumununisminin yazdığı önceden hazırlanmış A-4 kağıtlarıeğitmen tarafından boş bir duvara sırayla asılarakoturumlar kısaca tanıtılır.

Öneriler/Görüşler: Video gösterimi sonrası projeniniçeriğine dair ayrıntılı sorular gelebiliyor. Bu durumda

soruları sonraki oturumları referans göstererekertelemek gerekir. Çünkü çoğu cevaplar eğitimsüresince diğeroturumlarda veriliyor.

OTURUM: YurttaşlıkProgramda Yer Aldığı Gün/Oturum:1. Gün, 1. Oturum ve 1. Gün 2. Oturum

Süre: 120 Dakika

Gerekli Malzemeler: Katılımcı sayısının 2 katı kadaryapışkanlı kağıt, Poster kağıtlar, Tahta Kalemi.

Amaç: Bu oturumun amacı, eşitlik üzerine kuruluolan yurttaşlık kavramının hangi nedenler dolayıbazı gruplar için dezavantajları gideremediğini vedezavantajlı gruplar için katılım yollarının nelerolabileceğini tartışmaktır.

Hedefler:

• Yurttaşlık kavramı hakkında güvenli bir tartışmaortamı sağlamak

• Gençlerin yurttaşlık kavramını kendileri ileilişkilendirmelerini sağlamak

• Gençlerin yurttaşlık kavramıyla ilişkilendirdiklerikavramları dile getirmelerini sağlamak

• Yurttaşlığın eşitlik üzerine kurulu ve katılımcısivil, siyasi ve ekonomik haklardan oluşan birbütün olduğu konusunda farkındalık yaratmak.

Uygulanış:Her katılımcıya 2 tane yapışkanlı kağıt dağıtılır. Herkatılımcıdan yapışkanlı kağıtlar üzerine “yurttaşlıkdenilince aklınıza gelen 2 kavram nedir?” sorusununcevabını ayrı ayrı yazmaları istenir. Katılımcılaradüşünmeleri ve yazmaları için 10 dakika süreverilir. Bu süre boyunca düşüncelerini birbirleri ilepaylaşmamaları istenir.

Katılımcılar yapışkanlı kağıtlara düşünceleriniyazdıktan sonra duvara yapışkanlı kağıtlarınıyapıştırır.

Her katılımcı duvara kavramları yapıştırdıktan sonra,katılımcılardan hem fikir olmadıkları kavramlarınüzerine farklı renkte bir kalemle işaret koymalarıistenir. Katılımcılara duvardaki tüm kavramlarıincelemeleri ve itirazlarını ortaya koyabilmeleri için

toplam 15 dakika verilir.Tüm katılımcılar ilgili kavramları inceledikten veitirazlarını ortaya koyduktan sonra tüm grup ilekavramların gruplanmasına başlanır.

Birbirine benzer ya da aynı olan kavramlarkatılımcıların katılımı ve onayı ile gruplanır.

Kavramlar gruplanırken, katılımcılardan nedenhem fikir oldukları ve/ya olmadıkları konusundadüşüncelerini söylemeleri istenir.

28



Kavramlar hakkında tartışıldıktan sonra, oturumT. H. Marshall’ın yurttaşlığı katılımcı sivil, siyasi vesosyal haklar olarak ayıran ve tanımlayan çalışmasıpaylaşılarak sonlandırılır.

Öneriler/Görüşler: Uygulamanın çözümlemekısmında aşağıdaki sorular sorulabilir.

1. Nasıl gitti? Kolay mıydı? Zor muydu?

2. Yurttaşlıkla ilgili bir kavram bulma konusundazor olan ne? Kolay olan ne?

3. Neden bu kavramları yazdınız?

4. Nasıl ilişkilendiriyorsunuz?5. Yurttaşlık ve eşitlik arasındaki ilişki sizce nedir?

Her yurttaş “eşit” midir?

6. Sizce yurttaşları birleştiren/ortaklaştıran temelözellik(ler) nelerdir?

7. Yurttaşlık deyince hangi haklar aklınıza geliyor?Duvardaki hak olarak tanımlanmış alanlarısınıflamak isteniz, nasıl tanımlardınız?

8. Sizce yurttaşların ayrı ayrı katılımcı sivil, siyasive sosyal hakları nelerdir?

Bilgi Notu: Bu oturumun sonunda T.H. Marshall’ın“Sosyal Sınıf ve Yurttaşlık” makalesinde tartıştığı anakavramsal çerçeve kullanılmıştır. Yurttaşlığın eşitliküzerine kurulu; katılımcı sivil, siyasi ve sosyal olmaküzere temel üç hak alanından oluştuğunu söyleyen

T.H. Marshall’ın ilgili makalesini Ayşe Buğra ve ÇağlarKeyder tarafından derlenen “Sosyal Politika Yazıları”isimli kitapta bulabilirsiniz.( T.H. Marhsall, “SosyalSınıf ve Yurttaşlık”, “Sosyal Politika Yazıları” içinde,derleyen Ayşe Buğra ve Çağlar Keyder [İletişimYayınları: 2005], İstanbul.)

OTURUM: Babil Kulesi - DezavantajlıGruplar ve Katılım YollarıProgramda Yer Aldığı Gün/Oturum:1. Gün 3. Oturum ve 1. Gün 4. Oturum

Süre: 180 Dakika

Gerekli Malzemeler: Rol kartları, Apartman oturumçizelgesi, Poster kağıtlar, Tahta Kalemi.

Hedefler:

• Dezavantajlı olma ve dezavantajlı yurttaşlarhakkında güvenli bir tartışma ortamı sağlamak.

• Hangi yurttaşların ve neden dezavantajlı

olabilecekleri konusunda tartışma ortamısağlamak.

• Yurttaşların katılım yolları ve biçimleri hakkındatartışmak ve farkındalık sağlamak.

• Gençlerin katılımı, katılımları önündeki engeller veimkanları tartışmak.

• Temsili demokrasinin yanı sıra katılımcıdemokrasi yolları hakkında da farkındalıksağlamak.

29



Uygulanış:

Katılımcılara uygulamanın bir rol oyunu olduğu vetemasının yurttaşlık ve dezavantajlı gruplar olduğu

konusunda bilgilendirme yapılır.Katılımcılar bazı sorunların yaşandığı bir apartmanda,olağanüstü bir apartman toplantısına davet edilirler.

Ardından katılımcılara eğitmenler tarafından rolkartları ve apartman toplantısına davet mektubudağıtılır. Rol kağıtları ve apartman toplantısına davetmektubunu bölümün sonunda bulabilirsiniz.

Katılımcıların rol kağıtlarını ve davet mektubunu

okumaları için zaman verildikten sonra, eğitmenlerdışarıdan gelen uzman rollerini oynamaya başlayarak

“apartman toplantısı”nı açar. Toplantı açılışında, buapartman toplantısının diğerlerinden farklı olarak,tüm apartman sakinlerinin söz hakkı olabilmesi içindışarıdan gelen uzmanlar tarafından yönetileceğinibelirtir. Mektupta vurgulanan, rol oyunun sınırlarınıçizen düzeneği özetler. Örneğin, bu apartman

toplantısında, genel uygulamadan farklı olarak, oyverebilmek için en az 2 yıldır apartmanda oturuyorolmak şartı yoktur kararını tekrarlar.

Temel roller ve toplantının amacı anlaşıldıktan sonra,katılımcıların birbirleri hakkında daha fazla fikir sahibiolmalarını sağlamak için, bir poster kağıt üzerineapartmandaki sakinler ve apartmandaki yerleşimyerleri çizilir, önceden hazırlanır ve paylaşılır.

Mektupta yer alan gündem konuları üzerinden, herbirine en fazla 10 dakika ayıracak şekilde, apartmansakinleri tarafından, tartışma yöneticilerinin idareedeceği tartışmalar yürütülür. Hangi konudadaha fazla odaklanacağı ya da tartışmalarınnerede kesileceği eğitmenlerin tercihine bağlıdır.Gündemlerle ilgili tartışmalar bittikten sonra, hersorunun/tartışmanın oylaması yapılır.

Apartman sakinlerinin yeterince tartıştığına kararverildiğinde moderatörler, yapılan oylamaların da

içinde yer alacağı bir tutanak hazırlayacaklarınısöyleyerek oturumun ilk bölümünü kapatırlar.

Oturumun ikinci kısmında çözümlemeye geçilir.

Oturumun çözümleme sorularından bazılarınıaşağıda bulabilirsiniz.

1. Rol oyunu nasıl gitti?

2. Nasıl hissettiniz?

3. Hangi rol kendini diğer sakinlere göre dahadezavantajlı hissetti?

4. Rolünden ötürü sözünün dinlenmediğini ya da

dikkate alınmadığını hissettiğin oldu mu?5. Kararlar verilirken oylama (çoğunluk-azınlık)

yönteminin kullanılıyor olması hakkında nedüşünüyorsun?

6. Günlük yaşantında genç olduğun içindinlenmediğin ve/ya dikkate alınmadığındurumlar oluyor mu? Oluyorsa bunlar neler?

7. Oylama yönteminin uygun karar verme yöntemiolduğunu düşünüyor musun?

8. Oylama yöntemi ile ihtiyaçlarını ve/yataleplerinin karşılanmadığını düşündüğüngruplar var mı?

9. Bu konuda sence neler yapılabilir?

Çözümleme tartışmasından sonra, genellemebölümünde katılımcılarla Kymlicka ve Norman’ın

yurttaşlık tartışması paylaşılır. Ardından temsilidemokrasi ve katılımcı demokrasi hakkında genelkavramlarla oturum kapatılır.

Öneriler/Görüşler:

• Yukarıda yazılan metod ile çalışırken, özelliklekalabalık gruplarda, tartışma süresininuzayacağı göz önünde bulundurulmalıdır.Bu yüzden moderatörlerin zaman yönetimikonusunda duyarlı olmaları önerilmektedir.

30



• Kalabalık gruplarla çalışırken, katılımcılartartışma sırasında zaman zaman söz almaktazorlanabilirler ve/ya söz almaktan çekinebilirler.Özellikle rol oyunu sırasında moderatörlerin

katılımcıları yüreklendirmesi önerilmektedir.

• Katılımcılara, rol oyunu sırasında binadakiyerleşim düzenini hatırlatmakta yarar olabilir.

• Oturumun amacına ulaşması için temsiliyet ileilgili tartışma en önemli yer olabilir.

Bilgi Notu:

Bu oturumun sonunda Will Kymlicka ve Wayne

Norman tarafından tartışması yapılan yurttaşlıkkuramı, genelleme bölümü için kullanılmıştır.Bu kuramda Kymlicka ve Norman, yurttaşlığıneşitlik temelli bir statü olduğunu, farklıaidiyet tanımlamalarını barındırabileceğini vedemokratik mekanizmalar aracılığıyla karar vermemekanizmalarına katılabileceğini belirtirler. Kymlickave Norman’ın ilgili makalesini, Ayşe Kadıoğlu

tarafından derlenen “Vatandaşlığın Dönüşümü:Üyelikten Haklara” isimli kitabın içinde bulabilirsiniz.(Will Kymlicka ve Wayne Norman, “VatandaşınDönüşü: Vatandaşlık Kuramındaki Yeni ÇalışmalarÜzerine Bir Değerlendirme”, “VatandaşlığınDönüşümü: Üyelikten Haklara” içinde, derleyen AyşeKadıoğlu, [Metis Yayınları: İstanbul], 2008. )

Oturumda Kullanılan

Rol ve Senaryo KartlarıApartman Toplantısına Çağrı MektubuDilek Apartmanı sakinlerine,

Altı ayda bir yapılan Dilek Apartmanı olağan genelkurul toplantısı, itirazlar, genel rahatsızlıklar veihtiyaçların karşılanmaması üzerine bu sene

“olağanüstü” olarak yapılacaktır.

Dilek Apartmanı sakini olarak siz de saat 17:00sularında apartmanımızın Selimpaşa toplantı

salonunda başlayacak olan olağanüstü genel kurultoplantısına davetlisiniz.

Rutin toplantılardan farklı olarak, bu sefer toplantıya

katılım için en az iki senedir apartmanımızda ikametetme şartı aranmayacaktır. Olağanüstü yapılan butoplantıya apartmanda oturan her sakin davetlidir.Ancak toplantı süresince her hanenin sadece 1 oyhakkı bulunacaktır.

Toplantının sıhhati için, bu seneye özgü olarak,dışarıdan Sener Bey ve Laden Hanım toplantıyıyönetmek üzere bize katılacaklardır.

Toplantının Gündemi:1. Genel kurul toplantısına katılım koşullarından

“en az 2 sene Dilek Apartmanında ikamet etmezise genel kurul toplantısına katılamaz” şartınıntartışmaya açılması.

2. Ortak yakıt ve su parası ödemek yerine,dairelere bölüşüm sisteminin tartışmayaaçılması.

3. Çocuk parkı yerine otopark inşası konusundakarara varılması.

4. Evcil hayvanlar konusu.

5. Çatı aktarması için kullanılacak kaynak/larkonusunda karara varılması.

6. Mülk sahiplerinin kiracı seçimi konusunda ortakkarar alımı.

7. Apartman kapıcısının SSK’sı ve boş kazandairesinin apartman kapıcısına verilmesikonusunda karara varılması

8. Emeklilerin apartman giderlerinden muaf tutulması konusunda karar alınması.

Bu önemli toplantıya katılımınızı bekliyoruz.

31



Bina içi yerleşim planı

Emekli öğretmen(çatı akıyor)

Emekliöğretmeninkocası

(çatı akıyor)

Kuyumcu karıkoca

Kuyumcu karıkoca Emekli albay

Emekli albayınkarısı Iki kardeş

Öğrenci evi-öğrenci 1




Yabancı ailekadın

Yabancı aileerkek

Yabancı aileçocuk

Cerrah (karı kocadoktor)

Cerrah(karı kocadoktor)

Kedi sahibi 1Kedi sahibininkocası 1

Papağan sahibi 1Papağan sahibikocası 1

Genç kadınöğretmen (yalnızoturuyor)

Bekar reklamcı(otopark sorunu)

Bekarreklamcınınsevgilisi

Köpek sahibi 1Köpek sahibikarısı 1

Sendikalı memurçift(1,5 yıldır oradayaşıyor)

Sendikalı memurçift(1,5 yıldır oradayaşıyor)

İki kardeş

Hacı amca Hacı teyzeHacı amca veteyzenin oğulları

Memur(5 senediroturuyor)

Memur(5 senediroturuyor)

YöneticiYöneticininKarısı

Yalnız teyze(evinden kokugeliyor)

Bakkal dükkanıEngelli kadın/erkek

Engelli kadın/erkek Araba galericisi Kapıcı Kapıcının

karısı

32



Emekli Öğretmen Çift: (6.kat)Dilek Apartmanı’nda 7 senedir oturuyorsunuz.Apartmandaki dairenizi emeklilik ikramiyesiile aldınız. Şu ana kadar belirli dönemlerdeakan çatıya dair apartmanda kalıcı bir çözümüretilmedi. En üst katta oturduğunuz içinbu sorunla, özellikle yağışlı havalarda sık sıkkarşılaşıyorsunuz. Karşılayamayacağınız kadarbüyük masraflar yüzünden ve bu sorunu aslında

tüm apartmanın sorunu olarak gördüğünüz içinçatı ile ilgili sorunda tüm apartman sakinlerininsorumluluk alması gerektiğini düşünüyorsunuz.

Bu seneki apartman aidatlarının bir bölümününçatı ile ilgili soruna aktarılmasını içerengündeminiz toplantının gündemine taşındı.

Ancak bazı apartman sakinleri bu sorun içinaidatlarını yükseltmeyi kabul etmiyorlar.

ROL KARTLARI

Kuyumcu çift: (6.kat)

Dilek Apartmanı’nda 2,5 senedir oturuyorsunuz.Şu ana kadar belirli dönemlerde akan çatıyadair apartmanda kalıcı bir çözüm üretilmedi. Enüst katta oturduğunuz için bu sorunla, özellikleyağışlı havalarda sık sık karşılaşıyorsunuz. Malidurumunuz çatının masraflarını tek başınızakarşılamanıza el veriyor. Fakat masrafların tümapartman sakinleri tarafından karşılanması,hiç değilse en üst kattaki sakinler arasında

bölüşülmesi gerektiğini düşünüyorsunuz. Zatenotopark alanının düzenlenmesi için de aidatlarınyükseltilmesini istiyorsunuz.

Bu seneki apartman aidatlarının bir bölümünçatı ile ilgi li soruna aktarılmasını içerengündeminiz toplantının gündemine taşındı.

Ancak bazı apartman sakinleri bu sorun içinaidatlarını yükseltmeyi kabul etmiyorlar.

İki kardeş: (6.kat)Dilek Apartmanı’nda 1,5 senedir oturuyorsunuz.Devamlı seyahat ettiğiniz için çok fazla evdedeğilsiniz. Ancak yakıt ve su parası dairelereortak bölüştürüldüğünden, kullandığınızdan

daha fazla aidat ödediğinizi düşünüyorsunuz.Bunun çözümü olarak her bir daireye münferitsu ve yakıt sayacı takılmasını istiyorsunuz.Bunun genel gidere ek yük getireceğinidüşünerek apartman sakinleri karşı çıkıyorlar.

Bu seneki toplantı gündemine öneriniztartışma konusu olarak alındı. Ayrıca dahaönceki toplantılara 2 sene şartından dolayı

katılamamaktan şikayetçisiniz.

33



Emekli Albay Çift: (6.kat)Dilek Apartmanı’nda 10 senedir oturuyorsunuz.Apartmandaki dairenizi emeklilik ikramiyesi

ile aldınız. Şu ana kadar belirli dönemlerdeakan çatıya dair apartmanda kalıcı bir çözümüretilmedi. En üst katta oturduğunuz içinbu sorunla, özellikle yağışlı havalarda sıksık karşılaşıyorsunuz. Ayrıca apartmandakidaireniz kuzey cephesine baktığı için şuanki ısınma koşulları ile yeterince ısınmıyor.Halbuki sizin yöneticilik döneminizde böyle birsorunla karşılaşmamıştınız. Isınabilmek için

kaloriferlerin daha fazla yakılması gerektiğinidüşünüyorsunuz. Ancak bu aidatlarınyükselmesi demek. Siz ısınabilmek içinaidatların yükselmesine sıcak bakıyorsunuz,fakat diğer sakinler ısınma koşullarındanmemnun oldukları için aidatın arttırılmasınıistemiyorlar.

Bu seneki apartman aidatlarının bir bölümünün

çatı ile ilgi li soruna aktarılmasını içeren veaidatların düzenlenmesine ilişkin gündeminiztoplantının gündemine taşındı.

Ancak bazı apartman sakinleri hem çatıonarımını, hem de aidatların yükseltilmesinikabul etmiyorlar.

Öğrenci evi: (5.kat)Dilek Apartmanı’nda 1 senedir oturuyorsunuz.Alt kat komşunuz olan doktor aile sizden

gürültü nedeniyle şikayetçi ve apartmandanayrılmanızı istiyorlar. Size genç olduğunuz içinçifte standart uygulandığını düşünüyorsunuz.Zaten köpekli ailenin gürültüsü sizden kat bekat fazla. Ayrıca 3 kuruş paranız var, ancakemekliler aidattan muaf tutulmak istiyorlar vebunun haksızlık olduğunu düşünüyorsunuz.

Bu seneki toplantı gündemine kat sahiplerinin

kiracı seçimi ve aidat miktarları konusundakisorunlarınızı katmayı başardınız.

Yabancı uyruklu aile: (5.kat)Dilek apartmanında 2 senedir oturuyorsunuz.Apartmanı çocuk parkı yüzünden tercihettiniz. Ancak şimdi çocuk parkını otoparkadönüştürmek isteyenler var. Buna şiddetle karşıçıkıyorsunuz. Zaten yabancı uyruklu olduğunuziçin size bir garip davranıyorlar.

Bu seneki toplantı gündemine çocuk parkı

konusundaki sorunlarınızı katmayı başardınız.

Doktor aile: (4.kat)Dilek apartmanında 3 senedir oturuyorsunuz.Son 1 senedir üst kattaki gençlerin veköpekli ailenin gürültüsünden, kedili ailenin

kedisinin apartman içine pislemesinden vekapıcının sigorta diye tutturmasından bıktınız.Bu sorunlar çözülmezse, hakkınızı yasalyollardan aramaya kararlısınız. Özellikle gürültüyapanların bu apartmandan gitmesi gerektiğinidüşünüyorsunuz.

Bu seneki toplantı gündemine sorunlarınızıkatmayı başardınız.

Papağan sahipleri: (4.kat)Dilek apartmanına yeni taşındınız. Ortamdabir gerginlik seziyorsunuz, ev alma komşu alzihniyetinin bu apartmanda gün geçtikçe yokolduğunu düşünüyorsunuz. Sorunlardan öteyaklaşımların önemli olduğunu düşünüyorsunuz.Herkes birbirine anlayışlı davransa ne iyi olur

diye düşünüyorsunuz. “Toplantıya ara bulucuolabilir miyim acaba?” diye katıldınız.

34



Kedi sahipleri: (4.kat)Dilek apartmanında 4 senedir oturuyorsunuz.Biricik kedinizi bu apartmanın sokağında

buldunuz. Apartmanda kedinizi istemeyenlervar. Dahası sokaktaki güzeller güzeli kedileriçin bir sığınma yeri olan boş kazan dairesininkapıcıya verilmesine şiddetle karşısınız.Zaten kapıcınızın da tembelin teki olduğunudüşünüyorsunuz. Hem kendi kedinizin, hem dediğer kedilerin haklarını savunmaya kararlısınız.Ancak hayvan severliğinizle dalga geçip,söylediklerinizi ciddiye almıyorlar.

Bu seneki toplantı gündemine sorunlarınızıkatmayı başardınız.

Genç kadın öğretmen: (4.kat)Dilek apartmanında 2 senedir oturuyorsunuz.Şu ana kadarki hiçbir toplantıya, en az 2 senedir

apartman sakini olma şartından dolayı katılımgösteremediniz. Hem aidatların arttırılmasıiçin, hem emeklilerin muaf tutulması, hem dekapıcının SSK’lanması için getirilen öneriler sizinbütçeniz için kabul edilemez.

Bunların tümüne karşı çıkmaya geldiniz.

Bekar reklamcı ve sevgilisi: (3.kat)Dilek apartmanında 1,5 senedir oturuyorsunuz.Sıklıkla sevgiliniz sizde kalıyor. Bu durumdan

rahatsız olan Hacı Amca’nın tavrını anlamaktagüçlük çekiyorsunuz. Bunun yanında yenialdığınız son model aracınızı apartmandagüvenli bir şekilde park edebilecek biralana ihtiyaç duyuyorsunuz. Otoparkınyapılması için elinizden gelen her şeyi (bunaaidatların yükseltilmesi de dahil) yapmayahazırsınız. Apartmanın kaynaklarının sizinihtiyaçlarınız doğrultusunda harcanmadığını

düşünüyorsunuz.

Bu gidişata bir son vermeye geldiniz.

Hacı Amca ve ailesi: (2.kat)Dilek apartmanında 10 senedir, yaniyapıldığından beri oturuyorsunuz. Apartmanın

arsası da sizindi. Son dönem apartmanataşınanlardan hiç memnun değilsiniz. Hemöğrenciler, hem tek başına yaşayan gençöğretmen, hem de, özellikle, üst katınızdaoturan ve sıklıkla sevgilisiyle kalan reklamcı beysizi ahlaken rahatsız ediyor. Ayrıca bu kapıcıda SSK diye tutturdu. Siz emekli olduğunuziçin aidatlardan muaf tutulmayı talep ederken,onun yüzünden bir kamyon dolusu para ödemek

zorunda kalacaksınız.Bu gidişata bir son vermeye geldiniz.

35



Köpek sahibi: (3.kat)Dilek apartmanında 3 senedir oturuyorsunuz.Ölen amcanızın köpeği son 3 aydır sizinle.

Ölen amcanızın hatırı için köpeğine bir yuvasağlamaya, ölmeden önce söz verdiniz.Ancak apartmanda köpeğinizi istemeyen bazıinsanlar var. Bu kaba, gaddar ve acımasıztutumu anlamanız mümkün değil. Bununla ilgilialınabilecek herhangi bir kararı engellemek içintoplantıda olmanız sizin için çok önemli.

Sendikalı çift: (3.kat)Dilek apartmanında 2 senedir oturuyorsunuz.Daha önceki toplantılara katılamamış olmaktandolayı büyük rahatsızlık duyuyorsunuz. Burahatsızlığı ifade etmek ve bu yanlışı düzeltmekiçin bugün buradasınız. Apartmandaki yanlışlarsaymakla bitmiyor ki… Kapıcınız onca emeğine ve

özverisine rağmen, sigortalı değil. Ayrıcasigortalanması için yaptığınız tüm girişimlerciddi bir dirençle karşılaşıyor. Oysa bu yasaldeğil.

Kapıcınızla dayanışmak ve bugüne kadarduyulmayan sesinizi yükseltmek için toplantıyakatılıyorsunuz. İşiniz çok zor.

Memur çift: (2.kat)Apartmanda 3 senedir oturuyorsunuz. Evinborcunu ödediğiniz için, bütçeniz darda.

Bu yüzden aidatların yükselmesi ile ilgiliherhangi bir öneriye sıcak bakmıyorsunuz.Hatta bütçenizin rahatlaması için aidatlarındüşürülmesi gerektiğini düşünüyorsunuz.Bunun için de boş duran kazan dairesininkapıcıya değil, kiraya verilmesi gerektiğini ve buparanın aidatların azaltılması için kullanılmasıgerektiğini düşünüyorsunuz.

Zaten kapıcınız da sizin gibi çalışıp kazansıncanım.

Ayrıca bu toplantıya katılması için çağrılandükkan sahiplerinden son derece rahatsızsın.Onların apartman sakini olmadıklarınıdüşünüyorsun.

Yönetici: (2.kat)Dilek apartmanında 5 senedir oturuyorsunuz.Apartman yöneticiliğini son 2 senediryapıyorsunuz. Ancak ne yapsanız kimseyeyaranamıyorsunuz. Bir takım sorunlarolduğunun siz de farkındasınız ancak kimseçözüme yanaşmıyor. Bir yandan da herkesimemnun etmek mümkün değil. Zatenapartmanı doğru düzgün tanımayanlar dakararlara katılmak istiyorlar. Olacak şeydeğil! Siz aidatların ve toplantılara katılımınapartmanda oturma senesine göre ayarlanmasıgerektiğini düşünüyorsunuz.

Toplantıya tartışmaları yönetmeleri için 2uzman çağırdınız. Böylelikle siz de sözünüzüsöyleyebileceksiniz.

36



Yalnız Teyze: (giriş kat)Dilek apartmanında 6 senedir oturuyorsunuz.Oğullarınız yurtdışında oldukları için her sorunla

tek başınıza mücadele etmek zorundasınız.Apartmandaki pek çok sorunun farkındasınızve bu sorunların giderilemeyecek sorunlarolmadığını düşünüyorsunuz. Ancak gelirinizoğullarınızın size gönderdiği destek ile sınırlı.Bu yüzden parası olanın daha fazla apartmangiderlerine katkı yapması gerektiğini ve yaşdurumundan apartman giderlerinden muaf tutulmanız gerektiğini düşünüyorsunuz.

Engelli: (giriş kat)Apartmanda 1 senedir oturuyorsunuz.Apartmanın girişinin düzeltilmesini istiyorsunuz.Ancak bu madde gündeme bile alınmadı.Toplantıya bu derdinizi paylaşmak içingidiyorsunuz. Ayrıca çocuk bahçesi alanının,

otopark olması hayatınızı çok kolaylaştıracak.Sesinizi duyurmak için orada olacaksınız.

Bakkal dükkanı: (giriş kat)Dilek Apartmanı’nın giriş katındaki dükkanı2 senedir işletiyorsun. Apartmanın giriş

katında dükkanın olduğu için tüm apartmansakinlerini tanıyorsun. Özellikle gençlerdençok memnunsun, ne de olsa her gün ve daimasenden alışveriş ediyorlar. Ancak tüm aidatlarakatılman için alınan karar sana haksızlık gibigeliyor. Ayrıca dükkanın o kadar da büyük değil.Ayrıca çocuk parkı yerine yapılması düşünülenotopark senin işlerini de azaltacak. Butoplantıya katılıp sesinin duyulmasını istiyorsun.

Ancak dükkan sahibi olduğun ve apartmansakini olmadığın için kimse seni ciddiye almıyor.Sen de bu apartmanın bir parçasısın… dahaneler…

Oto Galeri sahipleri: (giriş kat)Apartmanın giriş katında bulunan dükkana yeni

taşındın. Aidatlarını düzenli ödemeni bekliyorlar.Ancak kimse sana fikrini sormuyor. Emlakçısen bu apartmana taşınırken, önündeki çocukparkının otoparka dönüşeceğini söylemişti.Ancak apartmanda bu konuda ciddi birmuhalefet var. Ama bu muhalefet devamederse nasıl iş yapabilirsin ki….?

Kapıcı: (giriş kat)Apartmanda 3 senedir çalışıyorsun. Apartmanınişleri hiç bitmiyor. Hem sana kalacak bir yer

vermiyorlar hem de sigortanı yapmıyorlar. İlkdefa apartman toplantısında bir söz hakkışansı buldun. Bu sefer sonuna kadar haklarınısavunacaksın. Seni desteklemek için diğer katsakinlerine ihtiyacın var.

37



OTURUM: Politikaları EtkilemekProgramda Yer Aldığı Gün/Oturum: 1. Gün AkşamOturumu ve 2. Gün 1. Oturum

Süre: 270 Dakika

Gerekli Malzemeler: Farklı çalışma alanlarındansavunuculuk örnekleri, Kaynak bilgi ve belgeler,bilgisayar ve internet erişimi, Poster kağıtları, tahtakalemi

Amaç: Katılımcıların katılımcı sivil alanda farklıaktörlerin kamu politikalarını etkileme amacıylageliştirdikleri yöntemler ve çalışma alanlarıkonusunda bilgi edinmelerini sağlamak.

Hedefler:• Katılımcı sivil alan aktörlerinin kamu

politikalarını etkileme yöntemleri hakkında bilgivermek

• Farklı çalışma alanlarına dair (çevre, bilişim,insan hakları vs) geliştirilebilecek yerel ulusal veuluslararası düzeyde geliştirilen savunuculukçalışmaları konusunda farkındalık yaratmak

• Farklı savunuculuk yöntemlerine ilişkinfarkındalık yaratmak (model oluşturma, lobicilik,kampanyacılık ve raporlama)

• Katılımcıların, bu kamu politikalarını etkilemesüreçlerini, içerisinde yer aldıkları savunuculukprojesi ile bağdaştırmalarını sağlamak.

Uygulanış:

Katılımcılar 8 gruba ayrılırlar. Oluşturulan gruplardakadın/erkek dengesi gözetilir. Her bir gruba, farklıtaktiklerden örnekler ve bu örneklerle ilgili bilgi,belge ya da bilgiye erişim kanalları verilir. Örneklerşu şekildedir:

• Raporlama: Uluslararası Af Örgütü, EğitimReformu Girişimi

• Model Yaratma: Enformasyon Yığınını AnlamlıHale Getirmek: İnsan Haklarını GeliştirmedeKütüphanecilik ve Enformasyon Hizmetleri,İnsan Haklarında Yeni Taktikler

• Lobicilik: Türkiye’de Kadın Hareketi / ZelalAyman

• Kampanyacılık: Yozlaşmaya Son Verme Çağrısı:Sürekli Aydınlık İçin1 Dakika Karanlık, İnsan

Haklarında Yeni Taktikler; Sansüre SansürGirişimi

Her bir gruptan ellerindeki örneğe i lişkin aşağıdakisoruların cevaplarını içeren ve tüm gruba yönelikbilgilendirme yapacakları sunumlar hazırlamalarıistenir. Sorular şu şekildedir:

• Konu nedir? Ne hedeflenmiş?

• Kim / Kimler tarafından gerçekleştirilmiş?• Ne zaman gerçekleştirilmiş?

• Kullanılan metod nedir? Ne tür araçlarseçilmiş?

• Sonuç nedir?

• Taktikle ilgili size çarpıcı / ilginç gelen noktalarnelerdir?

38



Gruplar akşam saatlerini kendilerine verilençalışmaları değerlendirerek ve sunumlarınıhazırlayarak geçirirler.

Bu oturumu takip eden oturumda her bir grupkendisine verilen taktik ile i lgili sunumunu tümgruba yönelik yapar. Her bir taktik ile i lgili gruptangelen sorular yanıtlanır. Oturumun sonunda tümkatılımcılar, yerel, ulusal ve uluslararası düzeylerdegeliştirilmiş farklı savunuculuk taktikleri konusundabilgi sahibi olmuş olur.

Oturum kapatılmadan, moderasyon yapan kişifarklı aktörlerin, farklı yollarla kamu politikalarını

etkileyebileceği üzerine bir toparlama yapar.Ardından örnekleri incelenen dört farklısavunuculuk yönteminin (model oluşturma, lobicilik,kampanyacılık ve raporlama) ne olduğuna ilişkin bilgivererek oturumu kapatır.


Oturumun moderasyonunu yapan kişi, mutlaka,gruplara verilen örneklere hakim olmalıdır. Bu durumekiplerin çalışmalarına destek vermek ve ikincioturumda soru-cevap kısmını zenginleştirmek içinönemlidir.

Grupların kendilerine verilen örnekler ile ilgili dahadetaylı çalışma yapabilmeleri için gerekli bilgi, belge veekipman (bilgisayar, internet erişimi vs) ekipleresağlanmalıdır. Grup çalışmaları esnasında eğitmenekibinin, grupları ziyaret etmeleri ve yönlendirmeleri

önemlidir.

Özellikle ikinci oturumda zaman yönetimine dikkatedilmeli vegrup sunumları dikkatli modere edilmelidir.

Bilgi Notu:

• Aksakoğlu, Yiğit. Stk’lar İçin SavunuculukRehberi, Katılımcı sivil Toplum Geliştirme

Merkezi• Enformasyon Yığınını Anlamlı Hale Getirmek:

İnsan Haklarını Geliştirmede Kütüphanecilik ve

Enformasyon Hizmetleri, İnsan Haklarında YeniTaktikler

• http://sansuresansur.org/

• http://www.erg.sabanciuniv.edu/• http://www.amnesty.org.tr/ai/

• Türkiye’de Kadın Hareketi, Zelal Ayman,Savunuculuk ve Politikaları Etkileme KonferansYazıları no: 1, 2004

• Yozlaşmaya Son Verme Çağrısı: Sürekli Aydınlıkİçin 1 Dakika Karanlık, İnsan Haklarında Yeni

Taktikler

OTURUM: İzleme Nedir?Programda Yer Aldığı Gün/Oturum: 2. Gün 2.Oturumu

Süre: 90 Dakika

Gerekli Malzemeler: Farklı renkte karton ve kalemler,Poster kâğıtları, Tahta Kalemi.

Amaç: Katılımcıların gençlik alanında katılımcısivil izleme aracı i le savunuculuk yapabilmelerineilişkin savunuculuk, katılımcı sivil izleme ve

“Adrese Büyüteç” projesi arasındaki bağ hakkındabilgilendirme yapmak.

Hedefler:

• Savunuculuk araçlarından biri olan katılımcı

katılımcı sivil izlemeyi katılımcılara tanıtmak• Katılımcı sivil izleme metodunun süreçleri ve

hedeflediği değişim konusunda katılımcılarabilgi vermek

• Gençlik alanında kullanılacak katılımcı sivilizleme yöntemi üzerine tartışmak

• Savunuculuk, katılımcı sivil izleme ve

Adrese Büyüteç projesi arasında ilişkikurulmasını sağlamak

39



İ



Farklı düzeylerdeki paydaşların belirli bir proje,

program ya da politikanın izleme sürecine dâhiloldukları, izlemenin içerik gelişimi, yürütülmesi ve

sonuçlanması süreçlerine aktif katılım gösterdikleri

ve sonuçları takip edecek adımların geliştirilmesisürecinde müdahil oldukları bir süreçtir.

C A V A RContext Archive Visit Analysis Report

(Bağlam) (Arşiv) (Ziyaret) (Analiz) (Raporlama)

Katılımcı izlemenin süreci, aşağıdaki gibi şemalaştırılabilir:

PaydaşlarıBelirleyin

Amaçları

BelirleyinHareketeGeçin GöstergeleriGeliştirin

Sonuçları

Paylaşın

Bilgi

Toplayın

Sonuçları

Analiz Edin

Neden Katılımcı İzleme?2

İspanyolcada kazmak anlamına gelen “cavar” ilk defaizleme süreci için Homero Fuentes tarafından birmetafor olarak kullanılmıştır.

2 “Katılımcı İzleme” kavramının açıklanmasına yönelik olan kısımda“Participation and Civic Engagement” adlı metinden yararlanılmıştır.

http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/TOPICS/

EXTSOCIALDEVELOPMENT/EXTPCENG/0,,contentMDK:20509352~menuPK:1278203~pagePK:148956~piPK:216618~theSitePK:410306,00.html

Katılımcı izlemenin en önemli özelliği; ana paydaşlarınaktif katılımıdır.

41

K t l i l ö lidi ü kü B i l k ll k l l k k t l



Katılımcı izleme önemlidir; çünkü:

• Birinci dereceden etkilenenlerin ihtiyaçlarınave isteklerine daha kapsayıcı ve hızlı cevapverebilecek değişimlerden öğrenmeyi sağlar,

• Etki analizi için doğrudan yararlanıcınınkatılımını sağlayan bir yöntem önerir,

• Yapılan izleme çalışmasına yönelik aidiyetduygusu geliştirir,

• Yararlanıcıları konu özelinde güçlendirir,

• Hesap verebilir ve şeffaf bir süreç üzerindenyürür,

• Sonuçlar doğrultusunda doğru ve etkilieylemlerin geliştirilmesini sağlar.

Katılımcı izlemenin ana ilkeleri de şu şekildedir:

• Ana paydaşlar aktif katılımcı olmalıdır. / Sadecebilgi kaynağı değillerdir!

• Yereldeki katılımcıların analiz etme, sorgulama

ve eyleme geçme yönünde kapasitelerinigeliştirmelidir.

• Farklı düzeydeki paydaşların beraberöğrenmelerini sağlamalıdır.

• Sonucunda ortaya çıkacak eylem planınayönelik ortak taahhüt geliştirmelidir.

Adrese Büyüteç projesi, gençlik alanında gençlerinaktif katılımcı olarak yer aldıkları bir katılımcıizleme projesidir. Çünkü gençlik alanında yapılacakbir izlemenin en etkin şekilde; bizzat hizmetlerindoğrudan etkileneni olan, kendi ihtiyaçlarınıtanımlayabilen ve bu ihtiyaçları günlük hayatındadeneyimleyen gençler tarafından yapılabileceğinidüşünüyoruz.

Bu izleme aracını kullanmak genel olarak katılımcısivil alanın “izleme” biçimine ne katıyor?Genel olarak Türkiye’de yönetişim kavramınınuygulama alanlarının genişlemesi, özel olarak da

ihtiyaç temelli ve etkili bir gençlik politikası gelişimiiçin, gençlerin kendileri ile ilgili karar süreçlerinekatılımı kadar; bu kararların uygulanma aşamasınınizlenme sürecine katılımları da önemlidir. Gençler,kendi ihtiyaçlarını ve haklarını tanımlama ve ifadeetme yönünde güçlendirilmelidir. Katılım, demokratikdüzenlerin sadece bir çıktısı değil aynı zamandatemeli olduğu için; bu durum, demokrasi kültürününgelişmesine katkı sağlayacaktır.

Bu kapsamda, Adrese Büyüteç projesinin çıkışnoktası, gençlik politikaları gelişim sürecindegittikçe daha fazla şekilde beliren, gençlerinkatılımına duyulan ihtiyaçtır. 16 farklı ilde gençlertarafından, yerellerindeki gençlik hizmetlerini izlemesüreci sonunda ortaya çıkacak raporun, ülkedekigençlik politikaları gelişim sürecine katkı sunmasıbeklenmektedir. Bu çalışmanın, devlet tarafından

sunulan hizmetlerin doğrudan yaralanıcılarıtarafından izlenmesi anlamında, katılımcı sivil alanabir model oluşturması hedeflenmektedir.

Önerilen Kaynaklar:

• Aksakoğlu, Yiğit. Stk’lar İçin SavunuculukRehberi, Katılımcı sivil Toplum GeliştirmeMerkezi

• “Katılımcı İzleme” kavramının açıklanmasınayönelik olan kısımda “Participation and CivicEngagement” adlı metinden yararlanılmıştır.http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/TOPICS/EXTSOCIALDEVELOPMENT/EXTPCENG/0,,contentMDK:20509352~menuPK:1278203~pagePK:148956~piPK:216618~theSitePK:410306,00.htm

42

OTURUM Tü ki ’d S l k B d



OTURUM: Türkiye’de Savunuculuk BazındaNeler Oluyor?Programda Yer Aldığı Gün/Oturum: 2. Gün 3.Oturum

Süre: 90 Dakika

Gerekli Malzemeler: 6 farklı günlük gazete, katılımcısayısı kadar yapıştırıcı, makas, renkli karton, posterkağıdı, renkli kalemler, sulu boya, 20 adet A4 kağıt,zımba.

Amaç: Türkiye’de kültür-sanat, kadın, engelli,işçi hakları, insan hakları ve çevre alanlarında

neler olduğuna dair bilgi vermek ve bu temalarüzerinden Türkiye’deki savunuculuk örneklerihakkında katılımcıları bilgilendirmek. Türkiye’de hakalanlarında yaşanan sorunlara dair katılımcılarıngazete taraması yöntemiyle farkındalıklarınıarttırmak.

Hedef:

• Türkiye’de savunuculuk çalışması yürütülen hak

alanları hakkında katılımcıların bilgi edinmesinisağlamak.

• Savunuculuk örnekleri üzerinden savunuculukkavramının arka planına dair bilgi vermek vefarkındalık yaratmak.

• Adrese Büyüteç Projesi kapsamındayürütülecek savunuculuk çalışmasına dairkatılımcıları bilgilendirmek.

• Hak alanlarında yaşanan sorunlara dairkatılımcılarda farkındalık oluşturmak.

Uygulanış: Katılımcılar 6 gruba ayrılır. Her gruba birergazete ve yeteri kadar kırtasiye malzemesi verilir.Kültür sanat, kadın, engellilik, işçi hakları, insanhakları ve çevre alanlarından her biri bir gruba verilir.İlgili temalar hakkında günlük gazetelerde gördüklerisorun, model, öneri ve haberi istedikleri şekildeönlerinde bulunan poster kağıtlarını ve kırtasiye

malzemelerini kullanarak gazete kolajı yapmak içinkullanmaları istenir.

Her grup tıpkı günlük gazetelerdeki gibi manşeti,sürmanşeti, köşe yazıları, resimleri olan bir gazete

hazırlayacaklardır. Her gruba, tartışma, gazetetaraması ve gazete kolajı için 45 dakika verilir.

45 Dakika sonunda her grup yaptıkları gazeteyi boşbir duvara yan yana asar. Herkesten diğer gruplarıngazetelerini incelemeleri istenir. 5 dakikalık incelemesonunda gruplardan yaptıkları gazeteyi aşağıdakiçerçevede sunmaları istenir.

• Gazete taraması öncesi yaptığınız tartışmadanelere dikkat ettiniz?

43

Bilgi Notu: Savunuculukla ilgili bakınız: http://stk



• Gazetelerin en çok hangi bölümlerindenfaydalandınız?

• Hangi haberleri kullandınız ve neden?

• Yaptığınız çalışmada ne tür mesajlar vermekistediniz?

• Zorlandığınız bir konu veya herhangi bir şeyoldu mu?

Sunumların ardından eğitmen Türkiye’de uygulanansavunuculuk örnekleri üzerine kısa bir sunum yapar.

Öneriler/Görüşler: Oturum boyunca gruplarıntartışmalarını dinlemek, yaptıkları çalışma esnasındane düşündüklerini gözlemlemek önemli. Gözlem

süresince katılımcıların tartışma ve ekip çalışmasınamüdahil olmadan hareket etmek de ayrıca önemli.

Bilgi Notu: Savunuculukla ilgili bakınız: http://stk.bilgi.edu.tr/stkcd.asp

OTURUM: Gençlik Tarihi 101Programda Yer Aldığı Gün/Oturum: 2. Gün 4.Oturumu

Süre: 90 Dakika

Gerekli Malzemeler: Önceden yazıcıda farklırenk kağıtlara basılarak hazırlanmış ve sunumunyapılacağı salonun her tarafından kolaylıklagörülebilecek büyüklükte hazırlanmış özet tarihselolayların fişleri ve bunları duvara yapıştırmak içinyeteri kadar sakız yapıştırıcı.

Amaç: Yerelde izleme yapacak gençlik gruplarınıntarihsel bir perspektif çerçevesinde bu izlemeçalışmasını neden bugün ve burada yaptıklarınıtartışmaya yönelik bir farkındalık yaratmak.

Hedef:

Katılımcıların;

• Kendi faaliyetlerine tarihsel perspektiftenbakmalarını sağlayarak katılımcı siviltoplumdaki çalışmaların tarihsel olaylarlaneden – sonuç i lişkisini kurmalarına katkısağlamak.

• Genel tarihsel koşulların bir sonucu olarakgençlikle ilgili konuların tartışıldığınıanlamalarına katkı sağlamak,

• Türkiye ve Avrupa’da gençlerle ilgili gelişmelerinbir sonucu olarak bugün hem bir metodolarak izleme hem de gençlere yönelik kamuhizmetlerinin izlenmesini konuşuyor olduğumuzkonusunda farkındalık yaratmak.

Uygulanış:

Oturumdan önce duvarın alt kısmına 2. Dünya

Savaşından sonraki her 10 yıla ilgili tarih gelecekbiçimde “1950’ler”, “1960’lar”, vb. kağıtları aralıklarla

44

yapıştırılır İlgili on yıllar içinde anlatılması planlanan



yapıştırılır. İlgili on yıllar içinde anlatılması planlananbaşlıklar önceden hazırlanmış, yazıcıdan çıkarılmışve kronolojik bir sıraya yerleştirilmiş olur. Bu başlıklar,ilgili on yılın toplumsal mücadeleler tarihinin önemli

olaylarından seçilir. Seçilen her olayın doğrudan/dolaylı olarak gençlerle ilgili olmasına özen gösterilir.Fakat, dönemin ruhunu yansıtacak genel bazıkavramlar da kullanılabilir. Özellikle 90’lardan itibaren,doğrudan gençlerle ilgili konulara ağırlık verilmesikatılımcıların kendi yaşamlarıyla paralellik kurmasınıkolaylaştırır.

Bu kağıtlar duvara asılmaya hazır biçimde kenarda

bekletilir.Katılımcıların boş bir duvarı kolaylıkla görebilecekleribiçimde rahat oturmaları sağlanır. Bu oturumdayaklaşık 45 dakikalık bir sunum yapılacağı, sunumyapılırken anlatılanı daha iyi kavramak için sorusorulabileceği, buna ek olarak sunumdan sonragenel bir tartışmayla tüm oturumun sonlanacağıkatılımcılarla sözlü olarak paylaşılır. Ayrıcaanlatılanların – bu eğitimin genel amacı gereği - dahaçok toplumsal tarihle alakalı başlıkları kapsadığınınaltı çizilir. Ek olarak bu sunumda seçilen konuların,konuların anlatılma biçimlerinin kişiden kişiyedeğişebileceği fakat önemli olanın ilgili başlıklarınnasıl açıklandığından öte bir hatırlama egzersiziolduğunun belirtilmesinde fayda vardır.

Önceden hazırlanmış sakız yapıştırıcılar kullanılarak,tarihsel sıraya sokulmuş fişler, teker teker

anlatılarak, 2. Dünya Savaşından başlayarakgünümüze gelene kadar duvara soldan sağayerleştirilmeye başlanır. Başlıklar ilgili on senedekiuygun yere yerleştirilirken her konu başlığıyla ilgilibir dakikayı geçmeyecek biçimde açıklama yapılır. Buanlatıda her konu başlığının anlatılan diğer başlıklarlailişkisi de mutlaka kurulur. Her on seneden diğer onseneye geçerken ilgili dönem hakkında toparlayıcı biranaliz yapılır.

Sunum sonunda tüm duvar, geçmiş 60 yılın önemlitoplumsal olaylarıyla ilgili dolu hale gelmiş olur.Katılımcılarla bir tartışma başlatmak için aşağıdakisorular yöneltilebilir:

1. Bu duvara baktığınızda ne düşünüyorsunuz?

2. İlgili dönemlerin birbiriyle bağlantısınıkurduğunuzda gençler özelinde nasıl birdeğişim olduğunu düşünüyorsunuz?

3. Sizce buradaki hangi olayların günümüze nasılbir yansıması oldu?

4. Özellikle son dönemdeki olaylara, kurumlara veimkanlara baktığınızda ne düşünüyorsunuz?

Öneriler/Görüşler: Sunumu yapacak kişinintoplumsal tarih konusunda bilgisinin olması,

sunumun genel gidişatı açısından olumlu etkiyapmaktadır. Sunum esnasında da katılımcılarınsoru sormalarına yönelik alan sağlamak belirli birdinamizm getirmektedir.

45

Bilgi Notu: Sunumda kullanılan ve ayrı birer fiş olarak Gerekli Malzemeler: Renkli tükenmez kalemler ve



Habitat zirvesi,

1996 –

AvrupaAkdenizGençlik EylemProgramı (TRKoordinatörü),

1998 –

1950 –

Avrupa’da savaş

sonrası yüksekdoğum oranı,soğuk savaş,sosyal devletinyükselişi

1970 –

TR’de askeri müdahele,

Petrol krizi, yeni toplumsalhareketlerde ayrışma/radikalleşme, öğrencihareketinden toplumsalhareketlere, çevrehareketi, Demokratik KitleÖrgütleri, 1979 Genç Tur

1990 –

Real sosyalizmin

çöküşü,

1997 –

Habitat için

Gençlik Derneği,

1999 –

Seattle, Parasız eğitim

mücadelesi, başörtü yasağınakarşı öğrenci muhalefeti,1993 AEGEE İstanbul,

Kocaeli depremi,

Avrupa Gençlik Festivali,

Gençlik Kulüpleri TescilYasası,

TR’de askeri darbe,yeni anayasa,toplumsal uyanış,

öğrenci hareketi, yenitoplumsal hareketlerindoğuşu, Vietnam/Amerika Savaşı, barışhareketi, 1968’ler

1960 –

Yeni muhafazakarlık, Glasnost/Perestroyka, TR’de askeridarbe, yeni anayasa, siyasalİslam’ın yükselmesi, Kürtsorununun tekrar gündeme

gelmesi, feminizmin yükselişi,katılımcı sivil toplumkuruluşları, 1985 GençlikServisleri Merkezi, 1989eylemleri

1980 –

lg otu: Su u da ulla la e ay b e ş ola ayazılmış toplumsal olaylar, konular, gelişmeler veimkanlar:

OTURUM: Gençlik Homojen Değil3

Programda Yer Aldığı Gün/Oturum: 3. Gün 1.Oturum

Süre: 90 Dakika

3 Der. “Pusula; Gençlerle İnsan Hakları Eğitimi Klavuzu”, BilgiÜniversitesi Yayınları, 2008, S.257 [Ben Kimiz? oturumu]. İlgilioturumdan uyarlanmıştır.

Ge e l al e ele : e l tü e e ale le etahta kalemleri (mümkünse her katılımcıya farklıbir renkte), her katılımcıya birer yaprak kağıt, kağıtlıtahta ve tahta kalemleri

Amaç:

• Bir genç olarak kendimizin ve başkalarınınbireyselliğinin farkına varmak

• Diğer insanlarla paylaştığımız ortak yönleritanımlamak

Hedef:

• “Gençlerin” homojen olmadığıyla ilgili farkındalık

yaratmak.

46

• Farklı gençlerin farklı ihtiyaçları olduğuyla ilgili duyulan bilgiler üzerine bir beyin fırtınası yapılır.



Küresel kriz,9/11 NewYork, ABsüreci yasaldeğişiklikler,

2000 –

Bilgi STK,

Ulusal Gençlik

Parlamentosu,Türkiye GençlikKonseyi Girişimi,

3D Eğitmen Eğitimi

2003 –

Y-Peer Ağı,Hayata Artı GençlikFonu,

Gençlik SosyalGelişim Programı,

Gençlik ÇalışmalarıBirimi,

2005 –

GePGeNçFestival,

2008 –

GePGeNçFestival,

2010 –

2002 –

Toplum Gönüllüleri

Vakfı,

Ulusal Ajans,

GSGM ve AvrupaKonseyi ortaklığı,

2004 –

STGP – STGM

2006 –

Milletvekili

seçilme yaşıdüştü,

GePGeNçFestival,

2009 –

GePGeNç

Festival,

g ç y ç ğ y gfarkındalık yaratmak.

• Tüm farklılıklarına rağmen gençlerin bazı ortakkarakteristikleri olabileceğiyle ilgili farkındalık

yaratmak.

Uygulanış:

Isınmak için katılımcılar, “vızıltı grupları” oluşturmaküzere çiftler halinde ayrılırlar. Birbirlerineyabancıymış gibi davranmaları ve kendilerinibirbirlerine tanıtmalarını istenir.

İkinci aşama olarak, bir insanla ilk karşılaştıklarında,

o insan hakkında bilgi alırken nelerin önemli ya da ilgiçekici olduğu sorulur. Bir insanı tanımak için ihtiyaç

y g y y pÖrneğin, isim, yaş, cinsiyet, milliyet,ailedeki yeri, din,etnik köken, meslek, eğitim, müzik zevki, hobiler,spor, sevdiği ve sevmediği şeyler vs.

Katılımcılardan şimdi de grubun diğer üyeleriyleortak yönlerinin ne olduğunu bulmaları istenir.Kağıt ve kalemler dağıtılır, ardından her katılımcınınkimliğini temsil eden bir çizim yapmasını istenir.Kendilerini yıldızlar gibi düşünmeliler; kimliklerininfarklı yönleri topluma ışık saçıyordur. Grupüyelerinden kimliklerinin en önemli 8-10 özelliğinidikkate alıp kendi yıldızlarını çizmeleri istenir.

Bir sonraki adımda, katılımcılara odanın içindedolaşıp çizdikleri yıldızları karşılaştırmaları söylenir.

47

Bir ışın ya da parıltıyı paylaştıkları bir katılımcı doğuştan olduğu üzerine yapılan tartışma, konu



olduğunda ışının yanına o kişinin ismi yazılmalı(Örneğin, Aysu ve Bulut’un “repçi” ışını varsa, o ışınınyanına birbirlerinin ismini yazmalılar). Bunun için 15

dakika süre ayrılır.Genel oturuma geri dönülür. Katılımcılara her birininne kadar bireysel olduğu sorulur.

Şu sorular sorulabilir:

• İnsanlar kimliklerinin hangi yönlerinipaylaşıyorlar? Hangi yönler kişiye özel?

• Grup üyeleri birbirine ne kadar benziyor,

birbirinden ne kadar farklı? Katılımcılar sahipoldukları faklı yönlerden daha fazla ortaközellikler mi taşıyor?

6. Son olarak, insanlar tarafından seçilen vedoğuştan gelen kimlik özellikleri üzerine birbeyin fırtınası düzenlenir. Bunlar yazı tahtasınaiki sütun halinde yazılır.

7. Katılımcıların, kendileri hakkında, diğer grup

üyeleri hakkında ve insan hakları üzerine neleröğrendiği tartışılır.

8.Gençlerin tıpkı oturumda bulunan gençler gibiheterojen bir yapıda olduğu vurgulanır veoturum kapatılır.


Isınma bölümünde bazı katılımcılara bir örnek

vererek yardım etmeniz gerekebilir.Kendinizi ya da hayal ürünü bir kişiyi örnek olarakgösterebilirsiniz: Örneğin; Olena, kadın, Ukraynalı,anne, eş, eğitmen, gezgin, müzik dinlemeyi sever.

Her katılımcıya farklı renk bir kalem vermekteki amaçherkesin biricik olduğu mesajını ve grubun farklıkimliklerden oluşan bir gökkuşağı olduğu duygusunuvermektir.

Kimliğin nasıl meydana geldiği, kimliğin hangiözelliklerinin toplumsal temelli olduğu, hangilerinin

özellikle din ve cinsiyet ise grubu anlaşmazlığasürükleyebilir. Katılımcılara büyüme süreçlerini, yıllargeçtikçe bazı kimlik özelliklerinin nasıl değiştiğini,

belki de doğuştan geldiğini düşündükleri özelliklerinnasıl değişime uğradığını sorabilirsiniz.

Bilgi Notu: Türkiye’de Gençlik Çalışması vePolitikaları kitabı giriş bölümü.

OTURUM: İhtiyacım Ne?Programda Yer Aldığı Gün/Oturum: 3. Gün 3.Oturum

Süre: 90 Dakika

Gerekli Malzemeler: 8 adet A3 kağıt, 8 adet posterkağıdı, katılımcı sayısının 7 katı kadar sayıda post-it,katılımcı sayısı kadar tükenmez kalem ve A4 kağıt.

Amaç: Katılımcıların gençlik alanında hizmet verenkamu kurumlarıyla ilgili deneyimleri çerçevesinde,hangi hizmetlerin olduğu gibi devam etmesi ve/

ya geliştirilmesi gerektiğinin haritalanması sonucu,ihtiyaçlarla mevcut durum arasındaki (varsa)farklılıkların paylaşılması.

Hedefler: Katılımcıların:

• Kamu kurumlarıyla ilgili yaşam deneyimlerinihatırlamalarını sağlamak

• Deneyimler çerçevesinde kendi ihtiyaçlarınıortaya çıkarmalarına olanak sağlamak

• İhtiyaçlarla mevcut durum arasında (varsa)farklılıklara dikkat çekmek

Uygulanış:

Katılımcılar 8 gruba ayrılırlar. Oluşturulan gruplardakadın/erkek dengesi gözetilir.

İlk dört grup, gençlerle ilgili çalışan kamukurumlarıyla ilgili olumlu uygulamaları, diğer dört

grup mevcut uygulamalarla ilgili geliştirilmesigerekenleri belirleyecek grup olur. Her gruba ayrıbirer kamu kurumu verilir.

48

Her masaya bir adet A3 kağıt, gruptaki katılımcı mevcut iyi uygulamaların devamı ve geliştirilmesi



sayısının 6 - 7 katı kadar sayıda post-it, herkatılımcıya birer kalem ve A4 kağıt verilir. Herkatılımcı elindeki post-it’e kamu kurumuyla ilgili iyi

giden ve/ya geliştirilmesi gereken bir uygulamayıyazar. (hangisini yazacağı, hangi masada oturduğunagöre değişir). Örnek:

• “Genç kadınların kaldığı yurtların kapıları erkekyurtlarının kapılarına göre erken kapanıyor”;veya

• “Personel güler yüzlü” gibi.

Herkes elindeki post-it’i kendisine verilmiş A4 kağıdayapıştırır. Tüm katılımcıların bu işlemi yaptığındanemin olunur. Daha sonra aynı anda tüm katılımcılarönlerinde post-it yapıştırılmış A4 kağıdı soltaraflarındaki katılımcıya verir.

Şimdi, herkesin önünde, üzerinde sağdaki katılımcınınyapıştırdığı post-it’in olduğu A4 kağıt vardır. Herkatılımcı bu post-it’te yazmayan, ama kamukurumuyla ilgili iyi giden ve ya geliştirilmesi gereken

başka bir uygulamayı tek cümle halinde boş birpost-it’e yazar. A4’e ekler, herkes bitirince solundakikatılımcıya A4 kağıdı herkesle beraber verir. Bu işlem6- 7 defa tekrarlanır.

Daha sonra tüm grupların durması söylenir. Hermasanın kendi içinden bir kolaylaştırıcı seçerek tümA4 kağıtların üzerindeki post-it’lere yazılan cümleleribüyük bir poster kağıdına özetlemesi istenir.

Her masadaki katılımcılar, bu işlemi bitirdiktensonra kendi içlerinden bir sözcü seçer. Sözcüler soltaraflarındaki diğer masaya gidip özetin bulunduğuposter kağıdını anlatır. Eğer masadakilerin bumaddelere katkıları varsa poster kağıdına yansıtılır.Her sözcü her masayı sırayla gezerek tüm katkılarıposter kağıdına yansıtır ve son haline getirir.

Daha sonra tüm masalardaki katılımcılar bir yuvarlak

oluşturur. Masalardaki gruplardan gelen posterlerdeyazılanlar üzerinden geçilir. Gençlerin ihtiyaçlarının

gereken uygulamaların da ihtiyaca göre şekillenmesiolduğu paylaşılır.

Öneriler/Görüşler: Katılımcılar masalarda gruplar

halinde çalışma yaparken her masadaki katılımcınınher grupla aynı anda ellerindeki A4 kağıtları soldakikatılımcıya vermesi gerekiyor. Böylece gruplarınkabaca aynı sayıda madde üzerinde çalışmalarısağlanabilir.

Ayrıca bu çalışma devam ederken 4 – 5. turdan sonrakatılımcılar zorlanmaya başlayabilir. Zorlanmayabaşladıktan sonra da 2 – 3 tur devam etmeleri, çıkan

maddelerin üzerinde daha çok düşünülmüş olmasınısağlayabiliyor. Bu yüzden böyle bir durumda devametmek iyi olabiliyor.

OTURUM: Aileler Yarışıyor-Hayal Ettiklerimiz,Gerçek OlanlarProgramda Yer Aldığı Gün/Oturum: 3. Gün 3.Oturum, 3. Gün 4. Oturum

Süre: 180 DakikaGerekli Malzemeler: 10 adet poster kağıdı, 2 adetmasa, 8 adet Sandalye, 45 kişiye yetecek kadarfarklı renklerde yapışkan kağıtlar, Kurumlarınyönetmeliklerindeki görevlerinin yazdığı, görev sayısıkadar, önceden kesilmiş ve hazırlanmış uzunlamasınaposter kağıtları, 5 farklı renkte poster kalemi,yarım paket sakız yapıştırıcı, önceden hazırlanmış,kurumların amaç ve hedeflerinin yazdığı 5 renkli

karton, 1 tane kravat, 10 adet balon, biri kalın diğerince ses veren 2 adet el zili, sorulara verilecekcevapların puanlarını gösterir sayıda post-it kağıtları.

Amaç: Katılımcıların proje kapsamında izlenecekkurumları nitelikli bir şekilde izleyebilmeleriiçin, işlevleri hakkında düşünmelerini sağlamakve kurumların yapısı ve görevleri hakkındabilgilenmelerini sağlamak.

49

Hedefler: Sorular sorulmaya başlamadan önce renklik t l l il ili k h d fl i



• Avrupa Birliği Dış İlişkiler Ofisleri’nin, Kredive Yurtlar Kurumu’nun, Gençlik Spor GenelMüdürlüğü Gençlik Hizmetleri Dairesi’ne bağlı

Gençlik Merkezleri’nin, Kent Konseylerinebağlı Gençlik Meclisleri’nin ve ÜniversitelerinSağlık, Kültür ve Spor birimlerinin işlevi veyapısı hakkında düşünmelerini sağlamak vebilgilendirmek.

• Gençlere sağlanan kamu hizmetleri hakkındakatılımcıların bilgilenmesini sağlamak.

• Katılımcıların izleyecekleri kurumların

yönetmelikleri ve hizmetleri hakkında tartışmayürütebilecekleri kadar bilgi edinmesi.

• Kurumlarda gözlemlenebilir hizmetlerin nelerolduğuna dair farkındalık yaratmak.

Uygulanış:

Katılımcılar iki gruba ayrılır. Önceden hazırlanmışbirbirinden iki insan boyu uzaklıktaki masaların

arkasına geçmeleri aralarında 4 sözcü belirleyipsandalyeye oturmaları istenir. Masaların açısı düz vebüyük bir duvara bakacak şekilde ve orta alanı boşolacak şekilde ayarlanmıştır.

Düz ve boş duvarın önünde açık alanda iki eğitmenyarışmanın sunucuları olarak kendilerini tanıtırlar.Eğitmenlerden biri yarışma sonuçlarını tabelaylayansıtır ve uyarı sesleri ile ilgilenir. Kravatlı eğitmen

ise yarışmanın kurallarını açıklamak, yarışmacılarasoruları sormak ve doğru cevapları vermek içinyarışmanın moderasyonunu üstlenir. Her doğrucevapta diğer eğitmen ince zili çalar; her yanlışcevapta ise kalın zili çalar.

Moderatör sorulacak her soru öncesinde “100 kişiyesorduk 5 [aranan cevaplar kurumların görevlerinegöre değişiklik gösterebilir.] popüler cevaparıyoruz! ” der.

kartonlara yazılmış ilgili kurumun amaç ve hedefleriduvarın en üstüne asılır. Katılımcılar popülercevapları bu amaç ve görevler çerçevesinde bulmaya

çalışacaklardır.Yarışmanın kuralları ise şöyledir:

a. Yarışma en çok 40 kişiyle en az 10 kişiyleoynanır.

b. Yarışma toplam 5 turdan oluşur.

c. Yarışma boyunca sadece iki grup yarışabilir.

d. Her grup bir tur boyunca sözcülük yapacak 4

kişiyi seçer.e. Her turda sözcü olacak 4 kişi grup üyeleri

tarafından daha önce sözcü olmamış kişilerdenbelirlenir. Böylelikle iki gruptaki toplam 40 kişide sözcülük yapmış olur.

f. 5. Turun sonunda en yüksek puanı alan grupoyunu kazanmış sayılır.

g. Popüler cevaplar ilk sıradan son sıraya kadarfarklı puanlanmışlardır. Fakat her turda birgrubun alabileceği maksimum puan sayısı 100dür.

h. Her turun başında renkli kartona yazılmışilgili kurumun amaç ve hedefleri moderatörtarafından duvarın en üstüne [altına cevaplarasılacaktır] asılır.

i. Yarışmada ilk cevap hakkı için yazı-tura atılır.

j. Cevaplama süresi 3 dakikadır.

k. Grup sözcüleri aralarında cevabı tartışır ve nihaikararı en soldaki sözcü verir ve açıklar.

l. Üç dakika geçtikten sonra hala cevapgelmemişse veya yanlış cevap gelmişse sıradiğer gruba geçer.

m. Her turda grupların verebileceği yanlış cevap

sayısı 3’tür.

50

n. Her iki grubun toplam yanlış cevap sayısı 6’yıgeçtiğinde moderatör cevapları açıklar

8. Gençlere hizmet verecek olan bir kamu kurumukursanız öncelikle neye dikkat ederdiniz?



geçtiğinde moderatör cevapları açıklar.

Proje kapsamında izlenecek 5 kurumun amaç vehedefleri her tura bir tanesi denk gelecek şekilde

görünür bir yere asılır ve katılımcılara “Kurumunamaç ve hedeflerini görüyorsunuz buna göre 100kişiye sorduk 5 popüler cevap aldık. Sizce bukurumun görevleri neler olabilir?” diyerek sorulur.

Katılımcıların ilgili kuruma yönelik algıları, kurumhakkında düşündükleri ve kurumun gerçektekigörevleri yarışma süresince katılımcılar tarafındanfark edilir, görülür ve tartışılır. Tüm bunlar olurken

eğlenceli bir yarışma geçirmektedirler.Yarışma sonuçlandıktan sonra kazanan puantablosundaki kayıtlardan hesaplanır. Ödülü isekaybeden grup tarafından koro halinde bir şarkıdinlemektir.

Bunun ardından katılımcıların hepsinden yarışmaortamından çıkmaları ve kurumların duvarda asılıolan amaç, hedef ve görevlerine göz atmaları istenir.

Çözümlemeye ve kurumların yapısına geçilmedenönce kahve arası verildiği duyurulur.

Blok oturumun ikinci kısmında kurumların öncedenhazırlanmış kurumsal yapılarını yansıtır şemalarıeğitmen tarafından sunulur. Sonrasında da ilkoturumun çözümlenmesine geçilir.

Çözümlemede sorulabilecek sorular:

1. Nasıl gitti, ne hissediyorsunuz? Eğlendiniz mi?

2. Aklınızda kurumlara dair neler kaldı?

3. Kurumlar hakkında neler bilmiyordunuz?

4. Yarışma boyunca en çok nerelerde zorlandınız?

5. Hangi kurum hakkında cevap verirkenzorlandınız?

6. Kurum yönetmelik ve yapılarında size dikkatçekici gelen herhangi bir şey oldu mu?

7. Yarın bu kurumları izlemeye gitseniz ilkbakacağınız şey ne olurdu?

kursanız öncelikle neye dikkat ederdiniz?


Yarışmanın kuralları uzun ve dikkat dağıtıcı.Soruların cevaplanması ve yarışmanın yüksektempoda devam etmesi için eğitmenlerin cevaplarıduvara yerleştirmesi ve uyarı zili, skor tablosunapuanın işlenmesi gibi süreçlerde hızlı ve ikna edicidavranması gerekir. 40 kişi ile uygulandığında sözcüolmayanların sözcülerin dikkatini dağıtmaması vekarar sürecine müdahil olmamaları için ayrı bir yerdeolmaları önemli. Akıcı bir yarışma sunumu olmadığı

oranda katılımcıların dikkati dağılabilir.Bilgi Notu:

http://www.ua.gov.tr/

http://www.icisleri.gov.tr/

http://www.ghdb.gov.tr/

http://www.yok.gov.tr/

http://www.kyk.gov.tr

OTURUM: Adrese Büyüteç KardeşliğiProgramda Yer Aldığı Gün/Oturum: 4. Gün 1.Oturum, 4. Gün 2. Oturum

Süre: 180 Dakika

Gerekli Malzemeler: 60 A4 kağıt, 5 tükenmez kalem,

79 farklı renklerde balon, 4 poster kağıdı, 5 farklırenk pastel boya, 3 makas, 1 gazete, 1 fosforlukalem, 1 renkli karton, 1 uhu.

Amaç: Katılımcıların bulundukları örgütlenmedefaaliyet gösterirken, farklı gruplardan destek alıpihtiyaca göre benzer desteği diğerlerine sağlamasınayönelik farkındalık yaratmak.

Hedef: Katılımcıların:

• Kısıtlar çerçevesinde önceliklerinibelirlemelerini sağlamak

51

• Çalışma kapsamında diğer illerde benzer işleriyapan gençlik gruplarıyla işbirliği olanakları

• Verilen görevi bitirdikten sonra diğer gruplaradestek olmak için çalışan var mı? Neden?



yapan gençlik gruplarıyla işbirliği olanaklarıkonusunda farkındalıklarını arttırmak

Uygulanış:

Eldeki malzemeler aşağıda ayrıntısı verilenbiçimlerde önceden ayarlanır. Her malzemepaketinin içine ilgili grubun verilen sürede başarmasıiçin gereken görev kağıdı da eklenir. Katılımcılaroluşturulan gruplara rastlantısal biçimde dağıtılır. Hergrupta 6-7 kişilik bir ekibin olması sağlanır. Toplam 6grup oluşturulur. Oluşturulan gruplarda kadın/erkekdengesi gözetilir. Katılımcılara her grubun bir görevi

olduğu ve görevi 30 dakikalık bir çalışma sonucubaşarması gerektiği söylenir.

Grup sayısına göre eğitmenlerden iki – üç kişi postacıolur. Postacıların simülasyon başladıktan sonrakatılımcılarla konuşması yasaktır. Postacıların görevi

“haberleşmeyi” sağlamaktır.

Gruplar, birbirlerini görmeyecekleri biçimde eğitimmekanına yerleştirilir. Mümkünse çalışmanın

yapıldığı binada farklı odaların kullanılmasına yönelikdüzenleme yapılır. Her grubun malzeme paketi vegörev kağıdı gruplar yerlerine giderken verilir.

Gruplar çalışmalarını yaparlar. Grupların kendiaralarında konuşmalarıyla ilgili bir engel yoktur.Postacılar gruplardan talep gelmesi durumundagruplar arası mektup taşıyabilirler.

Sürenin sonunda tüm grupların bir arada büyük birdaire biçiminde oturması sağlanır. Verilen görevlerive ilgili görevin yerine getirebildikleri kadarınıherkesle paylaşmaları istenir. Daha sonra aşağıdaönerilen sorularla tartışma devam ettirilir:

• Kendi grubunuzda nasıl bir görev dağılımıyaptınız?

• Elinizdeki eksik malzemeleri temin etmek için

diğer gruplarla iletişime geçtiniz mi? Evetse busüreç nasıl ilerledi?

destek olmak için çalışan var mı? Neden?

• Bu çalışmanın bir yarış olduğunu düşünen varmı, neden?

• Grupların içinde ve/ve ya arasında yaşananlarkatılımcı sivil toplumda başınıza geliyor mu?

• Bu simülasyonda başınıza gelenler AdreseBüyüteç Projesi ile nasıl ilişkilendirilebilir?


• Postacılar katılımcılarla konuşmamalılar vegerçek bir postacı gibi (mektupların alımı ve

dağıtılması) görevlerini yerine getirmeliler.Grupların diğer gruplara verilmesi için yazdığımektupların üzerinde adres olmadığı sürecemektuplar postada “kaybolabilir” ve ya farklı biradrese “yanlışlıkla” teslim edilebilir. Cevaplananmektuplar üzerinde de adres yoksa benzer

“hatalar” yapılabilir.

• Gruplardan birinin malzeme dağıtımı açısından

(mesela mektuplaşmak için kağıt vekalemleri olmaması gibi) diğerlerine nazarangörevi başarmasının imkansız olduğu birdurum yaratılabilir. Böylece simülasyonunçözümlemesi yapılıyorken diğer grupların bugrubun varlığını bilmelerine rağmen nedendestek vermedikleri (özellikle mektuplaşmaüzerinden malzeme alışverişi başlamışsa)konuşulabilinir. Fakat böyle bir durumda,özellikle çözümleme sırasında, bu grubunhüsran hissiyatının giderilmesine yönelik ayrı birçaba sarf etmek gerekebilir.

Bilgi Notu:

Grupların malzeme ve görev dağılımı aşağıdaki gibiyapılır.

52

Grup I Grup VI

ö l d i il i f k kil i



Görevler: 5 kıtalı/kafiyeli gönüllülük şiiri yazmak,25 adet balon şişirmek, 2 poster kağıdına 4 renk ileboya yapmak.

Verilecek Malzeme: 3 adet A4 kağıt, 1 tükenmezkalem, 5’er adet 7 renk balon, 2 poster kağıdı ve 3farklı renk pastel boya.

Grup II

Görevler: 5 kıtalı/kafiyeli gönüllülük şiiri yazmak,kağıttan 150 üçgen keserek yapmak, 29 adet balonşişirmek

Verilecek Malzeme: 1 kalem, 21 A4 kağıt, 1 makas, 4renkli toplam 29 balon.

Grup III

Görevler: 5 kıtalı/kafiyeli gönüllülük şiiri yazmak,gazetedeki ‘ve’lerin altını sarı fosforlu kalemleçizmek, kağıttan 150 üçgen yapmak.

Verilecek Malzeme: 1 kalem, 1 gazete, 1 fosforlu

kalem, 21 A4 kağıt, 1 makas.Grup IV

Görevler: 6 kıtalı/kafiyeli gönüllülük şiiri yazmak,her gruptan düzenli rapor almak, kağıttan 50 üçgenyapmak, 1 poster kağıdına 2 renkle boya yapmak, 15adet balon şişirmek.

Verilecek Malzeme: 1 tükenmez kalem, 11 adet A4

kağıt, 1 makas, 1 poster kağıdı, 2 adet farklı renklipastel boya, 15 adet renkli balon.

Grup V

Görevler: Eğitimle ilgili bir sayfalık kompozisyon,renkli kağıtlardan soyut bir resim, 25 adet yuvarlakkağıt.

Verilecek Malzeme: 1 renkli karton, 3 adet A4 kağıt,1 poster kağıdı.

Görevler: 3 adet yeni üretilmiş fıkra, gruptakilerinkim olduğuyla ilgili tanıtıcı bir yazı, 1 adet yap boz

Verilecek Malzeme: 1 adet uhu, 1 A4 kağıt, 1 kalem.

OTURUM: Proje Eğitimi SonrasıProgramda Yer Aldığı Gün/Oturum: 4. Gün 3.Oturum

Süre: 90 Dakika

Amaç: Katılımcıların bulundukları örgütlenmeleredöndüklerinde, projenin örgütlenme, izleme,

raporlama, koordinasyon ve iletişim çalışmasıihtiyaçlarını, eğitim süresince edindikleri, bilgi vebeceri ile uygulayabilmelerini sağlamak için, projeekibi ile proje gönüllüleri arasında etkin işbirliğiortamı ve güven ortamı oluşturmak.

Hedef:

• Katılımcıların örgütlenmelerine geridöndüklerinde eğitim içeriğini etkin bir şekildeaktarabilmelerini sağlamak için ellerine araçvermek.

• İzleme yöntemini yerellerinde uygulayabilmeleriiçin gerekli olan ofis desteğine dair güvencevermek ve işbirliği sürecine dair planlamayapmak.

• Proje takviminin işletilmesine dair ve

koordinasyonuna dair iletişim araçlarını birlikteoluşturmak.

• İnternet sitesi, blog, mail grubu gibi araçlarınetkin ve verimli bir şekilde kullanılabilmesinesağlamak için katılımcılarda becerigeliştirilmesini sağlamak.

Uygulanış:

Eğitim katılımcıları iki gruba ayrılır. Bir grup projekoordinasyonu, izleme yönteminin uygulanabilirliğine

53

dair deneyim ve bilgi aktarımı, proje ekibinin projegönüllülerinin yanında olduğuna dair güvence

• Yurttaşlık anlaşması herhangi başka bir grubuötekileştirmek üzerine yapılan bir anlaşma



gö üllüle ya da olduğu a da gü e ceaktarımı ve ilgili araçların geliştirilmesi için biroturuma girer.

Diğer grup projenin internet sitesi, blog, mail grubu,facebook gibi i letişim ve sosyal medya araçlarınıkullanabilmesine dair bilgi aktarımı ve uygulamaalmak için diğer oturuma girer.

1 saatin sonunda gruplar oturum değiştirir. 2 saatlikparalel oturum sonunda eğitim sona erdirilir.

ADRESE BÜYÜTEÇ EĞİTİMİ’NİNKAVRAMSAL ÇERÇEVESİNE DAİR BAZIÖNEMLİ NOTLAR

Volkan Akkuş, Proje Uzmanı

1-Yurttaşlık Kavramı TartışmasıYurttaşlık kavramı içerisinde tartışmalı olan yargılarınüzerine bir süre konuşularak literatürde vatandaşlık-yurttaşlık kavramları arasındaki ayrım ve teorik

tartışmalar üzerine bir beyin fırtınası yapıldı.Tartışmalardan yorumlar ise şöyle:

• Vatandaşlık bölgesel, yurttaşlık daha yerel birkavram

• Yurttaşlık sol, vatandaşlık sağ söylemdekullanılıyor.

• Vergi ve askerlik gibi konular yurttaşlıkla,devletten beklentiler ise vatandaşlıkla ilgili.

• Yurttaş olmayanların hak talep etmeleri meşruolur mu?

• Mültecilere olanakların sağlanmamasıgayet normal. Devlet çalışanlara olanaksağlar, diğerleri üretime katkıda bulunmakdurumundalar ama mülteciler üretmeden talepediyorlar.

• Mülteciler ülkeye gizli ve yasadışı yollardangeliyorlar, bu yüzden bir deneme süresi olmasıve bazı hizmetlerin sunulmaması gayet normal.

öte leşt e ü e e yap la b a laş adeğildir.

Gözlem Notu: Tartışılmayan ve itiraz gelmeyen

belirgin örneklerden en dikkat çekeni, yurttaşlıkkavramının birlik, birleşme, birliktelik referanslarıtaşıdığıydı.

• Dayanışma tartışmaları sosyal dayanışmamekanizmaları üzerine değil yardımlaşmaüzerine yapılıyor.

• Haklar devlet tarafından verilir. Devlet var olanhaklarla ilgili olarak hizmetleri değil, hakları

verir.

Oturum sonunda T. Marshall ve yurttaşlıktartışmasının genel çerçevesi çizildi. Katılımcı sivil,sosyal ve siyasi haklar (kuşak hakları) sınıflandırmasıyapıldı.

Öneri ve Notlar:

Oturumun ikinci kısmında tartışmalı kavramlar kısmı

kısa olduğu için, vatanın bölünmezliği, milliyetçilik,Türk Ulusu gibi çokça itiraz alan bazı konulartartışılmadan geçildi.

Katılımcılar, genel olarak, sistem ve devletin şu andaneler yaptığı konusunu tartışmamak eğilimindeolduğu için sistemin kendisi, devlet-sosyal haklar-hizmetler tartışması eksik kaldı.

Bunun yanında bazı enformatik yanlışlar da söz

konusuydu. Türkiye’de mülteciler için bir denemesüresi olduğu ve mültecilerin “vatanımıza” illegalyollardan ve kaçak olarak geldikleri ile ilgi li bir algıvar. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kadınlara seçmeve seçilme hakkı veren ilk devlet olduğu bilgisi ayrıcadikkat çekicidir.

2-”Dezavantajlı Gruplar Var” Oturumu (Babil Kulesi)Tartışmalardan yorumlar ise şöyle:

• Temsiliyet ve oy vermekle alakalı tartışmanın

54

asıl zemini, apartman simülasyonundasürekli olarak tartışılan konu “aidatı ödeyenin”

• Birileri için bir şey yapmak iyi hoş da... herkeside aynı anda mutlu edemeyiz ki!



ş yoy verme hakkı olacağı konusuydu. Yanisimülasyondaki apartmanda yaşama durumu

katılım için yeterli koşul değil, aslında eldebulunan kaynağa katkıda bulunup bulunmadığıasıl koşul.

• Hemen tüm katılımcıların az (su) tükettiğiniiddia ettiği oturum boyunca bazı taleplerin

“resmi” olarak imkansız, bazılarının da “sistemeaykırı” olduğu savı, talep edenlerin tartışmadançekilmesi için yeterli oldu.

• Genel olarak gereksinim ortak olsa da, herkesgereksinimlerini “kendi imkanlarıyla” sağlamalıfikri tartışmaları “tatlıya bağlamaya” yeterlioldu.

• Karara varmak için “oy çokluğu” her durumdayeterli sonuç olarak görüldü.

• Simülasyonda sendikalı olan öğretmenlerin“kapıcının haklarını verelim” savı dikkat çekiciydi.

Diğer yandan sigorta “çalışanın hakkı”ydı.• ”Simülasyondaki -yönetici hariç- her katılımcı

“ben yönetsem daha iyi yönetirim yargısınasahipti.

Çözümlemeye Dair Notlar• İnsanların çıkar peşinde olması (oyun alanı,

sigorta gibi) bencilliktir.

• Lütfen herkes kendi sorununun muhatabınıbulsun.

• Çok kişiyle karar almak zor, demokrasiyigeliştirmek gerek. Tavizsiz demokrasi olmaz.

• Sesini duyurabilen konuşuyor, biz bu durumdanşikayetçiyiz ama öyle.

• Başkalarının seçtiği birisi tarafından

yönetilebiliyorum ama oy veremiyorum,öyle mi?

y y

• Tarafsız olan apolitiktir.

• Her haneden 1 oy alacaksak doğrudandemokrasiye ne oldu? Peki ya ev sahipleri oyvermeyecek mi? Ya 9 dairesi olan ev sahibinekaç oy hakkı vermeliyiz?

Oturum sonundaki veri girdisi Kymlicka ve Norman’ınyurttaşlık tartışması üzerine yapıldı.

3-Politika Nedir? [Eğitim Günü Akşam Çalışması]Oturumunda Katılımcıların Kullandıkları

Sunumlardan Önemli Noktalar.• Af Örgütü Çalışmasından: Mülteci tanımıyla

ilgili genel sıkıntı, bu sunumda yönteminkonuşulmasını bir miktar engelledi.

• ERG Çalışması: Genel olarak katılımcılardangelen sorular sunumu yapan ekibin bilgisinisınamaya yönelikti. Eğitmen eğitimindeatölyeler yapılıyor gibi bir hava oluştu.

• Kadın Hareketi Çalışması: Diğer bütünsunumlarda da gözüme çarpan bir durumolarak, yapılan çalışmanın neyi sorun olarakgördüğü konusu bu sunumda da eksik kaldı.

• İnsan Hakları Kütüphanesi: Sunumu yapan grupoldukça net bilgi verse de bu yöntemin neyehizmet ettiği konusu belirsizdi. Bilgiye erişimikolaylaştırmak konusu neredeyse hiç açılmadı.

• Sansüre Sansür: Sunumu yapan grup hukukladaha ilgili olduğu için konuyla ilgili belgelereve anlaşmalara referans sadece bu sunumdaverildi. Ancak, sunum boyunca yapılan iş ya dayöntem tercihinden çok, sunumu yapanlarınve katılımcıların görüşleri konuşuldu.”Sadeceo kısmı mı sansürleyelim yani?” sorusu benceoldukça ilginçti.

55

PROJE FAALİYETLERİS



• TCK 301: Bu sunum boyunca katılımcılarınbirbirlerine alan bırakmadıklarını düşünüyorum

4-Savunuculuk:Savunuculuk başlığı altında konuşulan bazıörneklerin -silahları denetleyin kampanyası gibi-neden seçildiği konusuna çok dikkat çekilemedi.Yine de belgeler ve sözleşmeleri referans olarakkullanmak ve savunuculuk faaliyetine zeminoluşturmak konusunda konuşulanlar etkili oldu.

5-Aileler Yarışıyor: Kurumlar Nedir?Katılımcı Grubundan Notlar:

• Bana puan vermeyen sunucu diğer gruba da

vermezse adil olur.

• Gençlik merkezleri kişisel gelişimiçin kurulmuş kurumlardır.

• Kurumların bağlı olduğuüst kurumlar (bakanlık vs) yok mu,

neden “denetlemeyi” biz yapıyoruz?

VE KAVRAMSAL

TARTIŞMALAR METNİVolkan Akkuş, Proje Uzmanı

Adrese Büyüteç, “katılımcı izleme” yönteminikullanarak gençlerin hizmet aldıkları kurumlarıizledikleri bir savunuculuk projesidir. Katılımcı izlememetodunu kullanarak gençlerin “öznesi” olduklarıdeneyimleri elle tutulur veriler haline getirenproje, “çalışma ziyaretleri” ve “lobi maratonu” gibifaaliyetlerle bu verileri muhataplarıyla buluşturarakbir savunu faaliyeti özelliği kazanmıştır.

Proje fikrinin ilk oluştuğu dönem ve fikrin olgunlaşmasüreciyle ilgili bilgiye projenin 2008 raporundan1 ulaşılabilir. Proje süreci hakkında daha ayrıntılı bilgiyeulaşmak için projenin internet sitesine2 başvurulabilir.

Bu metin, Adrese Büyüteç fikrinin kavramsal

dayanaklarına, proje faaliyetleri süresince yapılantartışmalara, bu faaliyetlerin hangi teorik/kavramsalgerekçelerle ve hangi nedenle bu muhatap kişi/kurumlarla yürütüldüğüne dair bilgiler içermektedir.Metnin bundan sonraki kısmında genel hatlarıyla:

1. Adrese Büyüteç Projesinin kavramsaldayanakları nelerdir?

2. Proje Faaliyetleri süresince yürütülen

tartışmalar ve içerikler nelerdir?3. Nedenleri ve nasıllarıyla proje faaliyetleri ve

içerikleri nelerdir?

Sorularına cevap verilmeye çalışılacaktır.

1 detaylı bilgi için bakınız: http://www.scribd.com/

doc/30852850/Adrese-Buyutec-2008-Pilot-Proje-Raporu2 detaylı bilgi için bakınız: http://www.adresebuyutec.net

56

ADRESE BÜYÜTEÇ PROJESİNİNKAVRAMSAL DAYANAKLARI NELERDİR?

sunulan hizmetlerin yeterli ve işler olup olmadığıbilgisine ulaşmaktır. Türkiye’deki durumda, projenin



Adrese Büyüteç fikrinin temel dayanağı, gençlerin, görece şanslı bir azınlık

olan üniversite öğrencileri dahil, temsiliyetleri ve sosyal hakları olan hizmetlereerişimleri anlamında dezavantajlı bir grup olarak ele alınması ile başlar.

Adrese Büyüteç fikrinin temel dayanağı, gençlerin,görece şanslı bir azınlık olan üniversite öğrencileri

dahil, temsiliyetleri ve sosyal hakları olan hizmetlereerişimleri anlamında dezavantajlı bir grup olarak elealınması ile başlar. Hemen her farklı kaynakta farklıtanımları ve farklı yaş aralıkları olan “gençlik”le ilgilialgı “geleceğin bireyleri” olmaktan öteye gitmez. Öteyandan gençlerin, insan haklarıyla, “sosyal haklarıyla”ve yaşam pratiklerinde özel “ihtiyaçlarıyla” ilgilitartışmalar yürüten kurumlar, maalesef hak temellifaaliyetler yürüten katılımcı sivi l toplum kuruluşları ve

gençlik örgütleri ile sınırlıdır.Nerede ve hangi şekilde tanımlanıyor olursaolsun, gençlerin temsiliyeti ve hak talepleriyleilgili mekanizmaların işlerliği tartışmaya açıktır. Butemsiliyet sorunu parlamenter sistemde kendine yer

bulabilen genç bireylerin sayısı, “gençler adına” kararvermekle sorumlu yetkililerin yaş ortalamaları, yerelve ulusal düzeydeki katılım mekanizmalarının işlerliğigibi birçok problem ile su yüzüne çıkmaktadır. Sonuçolarak, sosyal devlet ile genç bireyler arasındakisözleşmenin işlerliği ile ilgili, derinlikli bir tartışmayla

yüz yüzeyiz.İnsan hakları ve sosyal haklar tartışmasını ihtiyaçtemelli bir düzlemde ele almak ve konuylailgili verileri görünür kılmak, gençlere sağlananhizmetlerin niteliği ve yeterliliği konusunda bir fikiredinmemize ön ayak olacaktır.

Adrese Büyüteç projesinin bir fikir olarak ortayaçıktığı günden bu güne dayandığı temel nokta, birey-

devlet arasında gerçekleşen sözleşme kapsamında

izleme faaliyetlerine konu olan kurumların verdiğihizmetler konusunda, gençlerin deneyimleri de gözönüne alındığında bazı problemler olduğu açıkçagörülebilmektedir. Adrese Büyüteç projesi, temsilidemokrasi pratiği üzerinden kendilerine sunulanhizmetler ile ilgili taleplerini iletmek konusundaçeşitli problemlerle karşılaşan gençlerin, kenditaleplerini ortaya koyabilmeleri için bir savunuculukfaaliyeti olarak kurgulanmıştır. Projenin “katılımcıdemokrasi”yi ön plana çıkaran yapısı, temsilidemokrasinin homojen bir “geleceğin bireyleri

grubu” olarak gördüğü ve sıkça görmezden geldiğigençlerin, karar mekanizmalarına ve hayatlarınıbirinci dereceden etkileyen politikalara katılımlarınısağlamak anlamında önemli bir yerde durmaktadır.Katılım aracı olarak gönüllülük ve savunuculukzemininden yola çıkan proje, bir savunuculuk aracı

olarak “katılımcı izleme” metodunu kullanmaktadır.Kısaca, katılımcı izleme metodu ile birlikte,temsiliyetleriyle ve temel sosyal haklarınınsağlanmasıyla ilgili söyleyecek sözleri, taleplerive önerileri olan gençler, topladıkları verileri birsavunuculuk aracı olarak ilgili kurumlara iletmefırsatı bulmuşlardır.

2010 Ocak ayından bu yana devam eden projedegençler politik taleplerinin ve önerilerinin “öznesi”olarak, bazı ortak ihtiyaçları için temsiliyet arayan

“aktivistler” olarak projede yer aldılar. Bu kitabıngiriş bölümünde: “Başkaları Adına Karar Verme”,

“Savunuculuk ve Hizmet”, “Deneyim ve DeneyimÜzerine Savunuculuk” gibi bazı başlıklarla ilgili

bilgilere ulaşabilirsiniz.

57

PROJE FAALİYETLERİ VE YÜRÜTÜLENTARTIŞMALAR

yapılabilmesi için formel olmayan (non-formal)yöntemleri3 ve akran eğitimi4 modelini kullanmayıt ih tti



Adrese Büyüteç Proje Eğitimi:

Neden Adrese Büyüteç Eğitimi?Kavramsal zeminini, bir savunuculuk faaliyeti olarak,izleme yöntemi üzerine oturtmuş olan projeninbaşlangıcında kurgulanan eğitimin esas amacı,projeyi yürütecek olan gönüllülerle yurttaşlık, katılım,savunuculuk ve katılımcı izleme yöntemi başlıklarıaltında tartışmalar yürütmekti. Bu çerçevedeyapılmaya çalışılan tartışmanın ve politik olarakortaya konan çalışmanın desteklenmesi için genç

gönüllülerin konuyla ilgili bilgi, beceri ve kanaatleriniolumlu etkileyecek bir başlangıç eğitimine ihtiyaçduyuldu. Öte yandan Türkiye özelinde de oldukçayeni bir metod olan “izleme” ile ilgili yürütülenpilot çalışmadan edinilen deneyimi aktararakyaygınlaştırmak ve gençleri öznesi oldukları bu projesürecine katmak için bu formatta bir eğitime ihtiyaçvardı. Bu teorik tartışmaları yürüterek ve izlememetodu konusunda donanım kazanarak eğitimden

ayrılacak olan proje gönüllülerinin, projenin ilerleyenaşamalarında çalışma ziyaretleri ve lobi maratonugibi faaliyetler üzerinde belirleyici etkileri olmasıplanlanmıştı.

Eğitim Metodolojisi ve Kavramsal/Teorik İçerikProjenin izleme faaliyetlerini gerçekleştirerek

deneyimlerini raporlayacak olan gençgönüllüler için kurgulanan eğitimin

kavramsal akışı, yurttaşlık vesosyal haklar zemini üzerinekuruldu. Kendi yerellerindekamu kurumlarını izleyecek

olan genç gönüllülerle birliktetartışılan ilk konu bu kavramsal

bağlamda “yurttaşlık” başlığı oldu.

Proje koordinasyon ve eğitim ekibi bu kavramsaltartışmanın “eşitlik ve akranlık” çerçevesinde

tercih etti.

Projenin hak temelli yaklaşımından yola çıkarak

yurttaşlık, devletle yapılan bir sözleşme olarakele alındı. Bu sözleşme çerçevesinde devlet,yurttaşlarının ihtiyaçlarını, vergi sistemi i le sağladığıkaynakları kullanarak, her grubun özel ihtiyaçlarınıda kapsayacak biçimde karşılamakla yükümlüdür.Bütün bu tartışma insan hakları temelinde şekillenenve haklar arası bir hiyerarşinin5 varlığına karşı duran

“hakların bölünmezliği ilkesi”6 üzerine yapılandırıldı.

Eğitimin bu kısmında “örgütlü, aktivist gençler”tarafından ortaya konan bazı tartışmalardanbahsetmeden geçmek, Türkiye’de haklartartışmasının ve algısının durumuyla alakalıbir fotoğrafı görmezden gelmek olurdu. Eğitimprogramının bu ilk kavramsal tartışmasındanakıllarda kalan şu tartışmaları oldukça anlamlıbuluyoruz:

• Devlet ve hukuk çerçevesinden yaklaşım“vatandaş” söylemini, örgütlü ve katılımcı sivilyaklaşım “yurttaş” kavramını kullanıyor.

• Birlik, birleşmek, beraberlik gibi kavramlarkullanıldığında “vatandaşlık”, hak talepleriyleilgili eylemlilik durumlarında “yurttaşlık”kavramı ön plana çıkıyor.

• Devletle yurttaş arası yapılan sözleşmede

3 detaylı bilgi için bakınız: http://www.unesco.org/iiep/eng/focus/emergency/guidebook/Chapter12.pdf http://www.infed.org/biblio/b-nonfor.htmhttp://egitimheryerde.org/web/non-formal-yaygin-egitim-hakkinda

4 detaylı bilgi için bakınız: http://en.wikipedia.org/wiki/Peer_ education

5 detaylı bilgi için bakınız: http://tr.wikipedia.org/wiki/Maslow_ teorisi detaylı bilgi için bakınız:

6 detaylı bilgi için bakınız: http://www.sosyalhaklar.net/2009/bildiri/gulmez.pdf

58

‘vatandaş’ ödevleri olan ve kendisinden birşeyler beklenen birey, “yurttaş” ise devlettenve mekanizmalarından bir şeyler talep eden

bu yaklaşıma göre yurttaşlık –en azından kağıtüzerinde- bir eşitliği tanımlar. Bu toplumsal sözleşmeöte yandan “hakları ve ödevleri” de tanımlar Aidiyet



ve mekanizmalarından bir şeyler talep edenbirey için kullanılıyor.

• “Aynı dili konuşan ve aynı hedefe doğruortak şekilde ilerleyen...” şeklinde başlayantanımlama, hak temelli bir yaklaşım olmaktançok uzak.

Bu tartışmaların ötesinde; “yurttaşlık” kavramının“eşit temsiliyet” demek olmadığı, sosyal haklarasahip olmanın pratikte bazı grupların dezavantajlıdurumda olmalarına engel olamadığı üzerinden

tartışmalara devam edildi. Kısaca temsiliyet konusu,sosyal hakların belirli bir standarda uygun olaraksağlanması gibi başlıklar altında, farklı sosyalgrupların dezavantajlı konumları, katılımcılarınbirer genç olarak deneyimleri de alınarak ve eğitim

modülleri üzerinden tartışmaya açıldı. Bu tematik

tartışma kısmının çıktısı olarak eşit temsiliyeteksikliğinin, farklı sosyal gruplarda dezavantajlılıkdurumuna neden olabildiği, fakat bununla birlikte,vatandaşlık hakları üzerinden, anayasal düzlemde,karar mekanizmalarına ve politikalara katılımla i lgilihak talep etme ve “katılım” yöntemleri bulunduğudur.

Bu tematik bölüm sonunda bilgi girdisi olarakKymlicka ve Norman7 tarafından ortaya çıkarılan

kavramsal metnin içeriğine değinildi. Bu kavramsalmetin, yeni dönem yurttaşlık algısı ve sosyalsözleşme üzerine yoğunlaşmaktadır. Yurttaşlıkkavramını genel hatlarıyla “Statü-Aidiyet-Etkinlik”kavramları üzerinden tanımlayan bu yaklaşım, projeekibinin yapmayı öngördüğü savunuculuk faaliyetleriiçin kavramsal bir zemin oluşturmaktadır. Kimlik/yurttaşlık belgesi üzerinden statüyü tanımlayan

7 detaylı bilgi için bakınız: http://fds.oup.com/www.oup.co.uk/pdf/0-19-829644-4.pdf

Demokrasi bir karar verme süreci midir; yoksa bir temsiliyet mekanizması mı?

öte yandan hakları ve ödevleri” de tanımlar. Aidiyetkavramı içeriğe bağlı olarak bireyin coğrafi, siyasi,etnik, kültürel vb aidiyetleri üzerine yoğunlaşır. Sonolarak, ele alınan “etkinlik” kavramı ise, bu toplumsalsözleşme içinde bireyin temsil edilme durumunu vekatılımını tanımlar. Bir bütün olarak bu üç kavramüzerinden birlikte yaşamın pratiklerini ve özel alanı

“politika” başlığı altında tartışmaya açan yeni tematikbölüme geçiş yapılmıştır.

Bu tematik blok içinde proje gönüllüleri tarafındanortaya konan bazı tartışmalar şu şekilde gerçekleşti:

• Temel hak ve özgürlükler söylemi kamusalalanın hemen her yerinde kullanılıyor ancakbunların tam olarak neyi kapsadığı konusundabir netlik yok.

• Çoğulculuk, çokluk ya da çoğunluk demek mi?

• Herhangi bir politik konuyla alakalı tarafsızdavranan kişi ve/veya gruplar apolitik midir?

• Demokrasi bir karar verme süreci midir; yoksabir temsiliyet mekanizması mı?

• Temsili demokrasi bir pazarlık ve karşılıklıtaviz verme sistemi ise mağdur olan taraf konusunda ne yapabiliriz?

• Yaşlılık, hastalık gibi bazı dezavantajlılıkdurumları herkes için mümkün olan durumlar.Bu durumda sistemin kurgusunu kimin yapmasıgerek?

59

Yurttaşlık ve politika tartışmalarının ardından,“katılım” kavramını, katılım yollarını, “savunuculuk”başlığını ve bir yöntem olarak “izleme”yi tartışacak

Bu tartışmanın esas çıktısı, kullanılan hiçbiryöntemin tek başına mutlak etkili olmadığı ve tümyöntemlerin aslında birbiri ile bağlantılı bir şekilde



başlığını ve bir yöntem olarak izleme yi tartışacakolan yeni kavramsal tartışma bölümüne geçilmiştir.Bu tartışmanın genel hatlarıyla şu akışı izlediğisöylenebilir:

yöntemlerin aslında birbiri ile bağlantılı bir şekildekullanılarak etkin olabileceği algısı oldu.

Temsiliyet ve Katılım → Savunuculuk → Karar Alıcılara Etki→ Çıkar

Savunuculuk Alanında → Raporlama, KampanyacılıkKatılımcı Yöntemler Lobicilik, Model Yaratma

→

Savunuculukta kullanılan her katılımcı yöntem içiniyi örnekler incelendikten sonra bir yöntem olarak

“katılımcı sivil izleme” hakkında daha çok bilgi içeriklibölüme geçildi.

Bu tematik bölümün zeminini oluşturan “katılımcısivil izleme” kavramıyla alakalı teorik bilgi girdisi

oturumun iskeletini oluşturdu. Bunun için ana hatlarıHomeros Fuentes tarafından ortaya konan katılımcısivil izleme metodu konusunda bilgi aktarımı yapıldı.Bu yöntem için giriş bölümünde yer alan “Katılımcıİzleme” kısmına bakılabilir.

Katılımcı sivil izlemenin, “katılımcı izleme” olarakdeğerlendirilmesi için, izleme yapanların sürecinbir parçası, yani öznesi/aktörü olması şarttır. Bu

çerçevede Adrese Büyüteç Projesi’ne bakıldığında:Ancak tüm bu iyimser tabloya rağmen projegönüllüleri arasında, özellikle lobi faaliyeti sırasında,kurumların ilgisinin nasıl olacağı ve tam olarakhangi kurum/kişilerle görüşme yapılması gerektiğikonusunda bazı çekinceler olduğunu belirtmekgerekir.

Tüm bu tartışmalara konu olan savunuculuklailgili daha detaylı bilgi için aşağıdaki bağlantılar8 incelenebilir.

Proje sürecinin pratiğine yönelik, bilgi ve becerilereodaklı olan, tematik bölüm sona erdiğinde yapılacak

“savunuculuk” faaliyetiyle ilgili genel durumun ne

olduğuna dair bir tartışma yürütüldü. Savunuculukalanında durumları tartışılan konular; “kadın, çocuk,engelli, kültür-sanat, ifade özgürlüğü ve işçi hakları”oldu. Yapılan araştırma sonrasında katılımcılartarafından hazırlanan gazetelerin başlıklarını iç açıcıbulmak gerçekten zor. Ancak bu durum tespiti hemiyi örneklerin ele alındığı, hem de Türkiye özelindesavunuculuk faaliyetleri ve temsiliyet konusundayaşanan problemleri tartışma anlamında faydalı biruygulama oldu. Katılımcı sivil alanın ve savunuculukfaaliyetlerinin bir analizi niteliğindeki bu oturumdansonra projenin kendi alanına dair tartışmalar ve bilgipaylaşımı yapılmasına ortam hazırlandı.

8 detaylı bilgi için bakınız: http://www.newtactics.org/, http://

stk.bilgi.edu.tr/savunuculukseminer.asphttp://stk.bilgi.edu.tr/docs/SAVUNUCULUK.pdf

60

“Gençlik Politikaları Alanında Durum Nedir?” başlıklıoturumda 1960’lardan günümüze gençlik alanındakiaktörlere faaliyetlere kamu kurumlarının ve yasal

dahil olmak gibi özel durumlarda gençlerin aldığıhizmetlerle ilgili özel politikaların uygulanmasıöncelikli ihtiyaçlardan birisidir



aktörlere, faaliyetlere, kamu kurumlarının ve yasalçerçevelerin geçirdiği değişimlere bakarak gençlikpolitikaları alanının büyük resmi ortaya çıkarılmayaçalışıldı. Tartışılan konular arasında öğrencihareketleri, askeri müdahaleler, ekonomik buhrandönemleri, çevre hareketi, neo-liberalizmin ortayaçıkışı, anayasa değişiklikleri ve özellikle 1990’larınsonundan bu güne kadar katılımcı sivil alanın vegençlik alanının geçirdiği değişimler yer aldı. Katılımcıgrubun, katılımcı sivil alanın hızlı büyümesi ve bualana ayrılan kaynağın artması ile i lgili tartışmalarda

aktif olarak yer alması projenin yakalamaya çalıştığıpolitik zeminle ilgili oldukça ümit vericiydi. Projeninmüdahale etmeyi amaçladığı alanla ilgili geneldurumun ortaya konması, gençlerin kendi hayatlarını

etkileyen politik süreçlere etki etmek konusundakimotivasyonları üzerinde olumlu etki bıraktı.

Gençlerin homojen bir grup olarak tanımlandığı veortak ihtiyaçları olduğu var sayımının hakim olduğubir ortamda, proje eğitiminin tartışmalarından birtanesi de - tabii ki- “gençler kimdir?” sorusu oldu.Gerçekte homojen bir grup olmayan gençlerin farklı

ihtiyaçları ve beklentileri olduğu ortaya konurken,temel sosyal hakları bağlamında bütün grubu ortakolarak ilgilendiren bazı başlıkların da varlığı gözönüne kondu. Gençlik alanındaki ortak ihtiyaçlarınve de bu sosyal grup içerisindeki görece dezavantajlıgrupların özel ihtiyaçlarının karşılanmasına dairkurumların nasıl işlediği tartışmaya açıldı. Görünüyorki Türkiye’de genç olmak, Türkiye’de genç ve kadınolmak, Türkiye’de genç ve engelli olmak, Türkiye’de

genç ve kadın ve engelli ve bir etnik/kültürel gruba

Gençlerin homojen bir grup olarak tanımlandığı ve ortak ihtiyaçları olduğu varsayımının hakim olduğu bir ortamda, proje eğitiminin tartışmalarından bir tanesi de - tabii ki- “gençler kimdir?” sorusu oldu.

öncelikli ihtiyaçlardan birisidir.

Proje kavramsal zeminini hak temelli bir yaklaşım

üzerine oturtan Adrese Büyüteç ekibi, bir sonrakitartışma alanını, izleme yapılacak olan kurumlarıngençlerin ihtiyaçları açısından nerede durduklarıolarak belirledi. Sıradaki tartışmalar, sosyal haklarbağlamında gençlerin nelere ihtiyacı olduğuve toplumsal sözleşme gereği bu ihtiyaçlarıkarşılamakla yükümlü olan kurumların genel durumuoldu. Gençlerin deneyimleri üzerinden şekillenentartışma sırasıyla; gençlerin kurumlardan beklentileri,

kurumların yasayla belirlenmiş görevleri ve sonolarak bu görevlerin ne kadar yerine getirildiğiüzerine şekillendi. Katılımcı izleme metoduylauygulanan bu savunuculuk faaliyetinin temel olarak

izlediği/izleyeceği yol, hizmet sağlamakla yükümlükurumların, gençlerin ihtiyaçlarını –en azından-kanunlarla belirlenen tanımlarına uygun, yeterli venitelikli olarak sunup sunmadığını gözlemlemekolacaktır. Eldeki verilerin, daha doğrusu gençlerinhizmet aldıkları kurumlarda yaşadıkları deneyimlerin,bir hak talebi haline getirilerek savunuculuk aracı

olarak kullanılmasının yasal dayanakları tam dabu kurumların yönetmelikleri ve yasayla tanımlıgörevleri üzerinden olacaktır. Bu yüzden de eğitiminbu bölümü, izlemesi yapılacak kurumların görevlerinive yönetmeliklerini incelemeye ayrıldı. Bu kitabınüçüncü bölümünde bu kurumlarla alakalı verianalizlerini içeren makaleleri bulabilirsiniz.

Yaklaşık olarak beş gün süren eğitim ve tartışmalarınsonunda kurumlara yapılacak izlemelerde bakılmasıgereken başlıklar belirlenerek, izleme formlarına

61

ve izleme yöntemine son hali verilmeye çalışıldı.İzlemelerin “katılımcı” olabilmesi için izlemeyapan yerel ekiplerin mümkünse kurumlardan

taleplerde bulunması ihtiyacı konusundaki tartışmatazelendi.



yapa ye e e p e ü ü se u u a dahizmet almayı deneyimleyerek izleme raporlarınıoluşturmalarına karar verildi.

2. Adrese Büyüteç Ara Toplantısı:

Neden Ara Toplantı?Projenin başladığı günden bu yana ilerleyensüreci yerellerden gelen proje gönüllüleriyledeğerlendirmek, izlemeler konusunda yaşanan hertürlü deneyimi aktarmak ve toplanan verilerin niteliğiaçısından izlemelerde bir standart oluşturmaya

çalışmak üzere bir ara toplantıya ihtiyaç duyuldu.

Toplantı İçeriğiÜç gün süren toplantıda yerel izlemelerdeyaşanan problemler, bu kadar uzun soluklu birproje süresinde yerel ekiplerin yaşadıkları örgütiçi sorunlar ve toplanan verilerin standart bir halegetirilmesi gündemlerden bir kaçı olarak ortayaçıktı. Ara toplantının neredeyse tamamı, yerellerdengelen gündem talepleri ve desteğe ihtiyaçduyulan alanlar göz önüne alınarak yapılandırıldı.Diğer yandan, ilerleyen günlerde gerçekleşecekçalışma ziyaretlerinin içeriği, hangi kurumlaraziyaret gerçekleştirileceği ve hangi gündemleringörüşmelere taşınacağı konusu proje ekibi i le butoplantıda paylaşıldı. Gerçekleşen izlemelerinraporları, proje kapsamında sınıflandırılarak, izlenen

kurumlarla alakalı bir durum değerlendirmesiolarak ortaya konulacağından,izlemelerin raporlanmasına dair ortak

yöntem ve kişisel deneyimlerinpaylaşılabilmesi için ortak diloluşturma çabaları bu toplantıda

bir adım daha ileri götürüldü. Sonolarak, proje takvimi ve proje hedefleri

gözden geçirilerek projenin temel amacı olan

gençlerin kendi adına, öznesi oldukları konularda

3. Çalışma Ziyaretleri: Neden Çalışma Ziyaretleri?Proje arka planında tartışması yapılan savunuculukfaaliyetleri ve bunun için kullanılan araçlar temelinde,yapılan çalışma ve toplanan verilerle ilgili olarakgündem yaratmak ve konuyla ilgili paydaşlarlabilgi paylaşımı kritik yer tutmakta. Bu sebeptenproje gönüllüleri, İstanbul’da gerçekleşen çalışmaziyaretleri kapsamında 10 farklı kurumu ziyaretederek görüşmeler yaptılar. Çalışma ziyaretlerininbir başka çıktısı da projede aktif olarak rol alangönüllülerin katılımcı sivil alanda çeşitli konulardafaaliyet gösteren diğer örgütlerle temasınınsağlanması oldu.

Çalışma Ziyaretleri Çerçevesinde GörüşülenKurumlar ve Ziyaret İçerikleri

• Uluslararası Af Örgütü9: İnsan hakları ve hertürden hak ihlalleri konusunda dünya çapındaraporlama faaliyetleri yürüten örgütle görüşmeiçeriği, Af Örgütünün hak ihlalleri konusundayaptığı raporlama ve izleme faaliyetlerikonusunda bilgi almak şeklinde gerçekleşti.Örgüt aynı zamanda devam eden hak ihlalidavalarını da izleyerek ulusal ve uluslararasıhak savunuculuğu faaliyetleri yürütmektedir.

• KONDA Araştırma10: Aslında bir araştırmaşirketi olan KONDA, bir katılımcı sivil toplumörgütü gibi çalışıp gerçekleştirmek istediği

araştırma projelerine kaynak bularaktoplumsal sorunlar konusunda araştırmaraporları yayınlamaktadır. Görüşme içeriğidaha çok metodun kullanılması ve sağlıklıverilerin toplanmasıyla ilgili teknik konulardanoluştu. Proje ekibi için oldukça verimli geçengörüşme süresinde toplumsal sorunlarkonusunda raporlama yapmanın ve konunun

9 detaylı bilgi için bakınız: http://www.amnesty.org.tr/ai/

10 detaylı bilgi için bakınız: http://www.konda.com.tr/

62



• Sosyal Değişim Derneği17: Bünyesinde birçokörgüt ve inisiyatif barındıran Irkçılığa veMilliyetçiliğe Dur De!18 Girişimi, Türkiye’de nefret

Çalışma Ziyaretlerinin Ardından/Raportörün Notu:Yapılan ziyaretler sonunda, katılımcıların Türkiye’de

–ve bazı görüşmelerde dünyada- izleme, raporlama



Katılımcıların Türkiye’de –ve bazı görüşmelerde dünyada- izleme, raporlama vesavunuculuk faaliyetleri konusunda yenilikçi yöntemlerle tanışmasının oldukçaetkili olduğu söylenebilir.

suçları ve nefret söylemiyle mücadele alanındaetkin rol üstlenmiştir. Yapılan görüşme, DURDE! Girişimi’nin basında nefret söylemi üzerineyaptığı gazete tarama ve raporlama faaliyetiodağında gerçekleşti. Bir savunuculuk yöntemiolarak bu söylemi görünür kılmak ve mücadeleetmek konusunda yapılan çalışmalar, projeekibi için hem yeni bir bakış açısı hem de yenibir metodla tanışmayı beraberinde getirdi.

• İstanbul Bilgi Üniversitesi Çocuk Çalışmaları

Birimi19 : İstanbul Bilgi Üniversitesi ÇocukÇalışmaları Birimi, Eğitimde Haklar Savunu

Platformu, Çocuk İhmal ve İstismarını ÖnlemePlatformu ve Kamu Harcamaları İzlemePlatformu içinde aktif olarak yer almakta,Çocuklara Yönelik Ticari Cinsel Sömürü ileMücadele Ağı, Yoksullukla Mücadele Ağı veÇocuklar İçin Adalet Girişimi çalışmalarınıtakip etmektedir. Yapılan görüşmede genelolarak çocuk alanının sorunları, savuculukfaaliyetlerinde gelinen son nokta ve çocuk

alanında yapılan izleme ve raporlamafaaliyetleri konuları konuşulmuştur.

17 detaylı bilgi için bakınız: http://www.sosyaldegisim.org/

18 detaylı bilgi için bakınız: http://www.durde.org/19 detaylı bilgi için bakınız: http://cocukcalismalari.bilgi.edu.tr/

ve savunuculuk faaliyetleri konusunda yenilikçiyöntemlerle tanışmasının oldukça etkili olduğusöylenebilir. Bunun yanında Adrese Büyüteç’in bualanda yapılan tek iş, yürütücü olan kurumlarıntek kurumlar olmadığı; politik konularla ilgiliolarak pek çok farklı paydaşla birlikte alan içindeyeni ve değişkenlik gösteren birçok yöntemuygulanabileceği algısının oluşması ayrıcasevindiricidir.

4. Final Toplantısı ve Lobi Maratonuna HazırlıkNeden Final Toplantısı?

Proje sürecinde elde edilen ve derlenerek verilerhaline getirilen deneyimlerin lobi maratonu içinhazır hale getirilmesi ve tekrar üzerinden geçilerekpaylaşılması için lobi öncesi bir toplantıya ihtiyaçduyuldu. Proje ekibinin ve kurumların lobicilikdeneyimleri yeterli olmadığından, elde edilenverilerin toparlanarak bir lobi aracı haline getirilmesi,kurumlar ve lobicilik konusunda deneyimli/uzmankişilerle oturumlar düzenlenerek lobi ekibinin

maratona hazırlanması gerekmekteydi.

Final Toplantısı İçerik:Toplantının içeriği lobi faaliyeti öncesi proje ekibiyleson defa bütün süreci değerlendirmek, katılımcısivil alanda savunuculuk faaliyetleri ve özelliklelobi başlığındaki tartışmaları pratiğe yönelik olarakderinleştirmek için tasarlandı. Bunun dışında; lobitakvimi, proje kapsamında hazırlanan belgelerin

paylaşılması ve geri bildirimler alınması toplantının

64

diğer gündemlerini oluşturdu. Programın akışı teorikve kavramsal katılımcı sivil alan tartışmalarından çoklobi faaliyeti ve kurumlar hakkında teorik bilgilerin

ilgi, elde edilen iletişim bilgileri ve en üst düzey kararalma mekanizmalarının kapılarının bu yolla açılmışolması, proje gönüllüleri ve koordinasyon ekibi



Lobi maratonu gibi bir savunuculuk faaliyetinden kısa dönemde gözlemlenebilir etkiler beklemek gerçekte büyük bir iyimserlik olurdu. Bu nedenle final toplantısında da tartışıldığı üzere daha uzun vadeli hedefler koyularak lobi maratonuna başlandı.

aktarılması, proje ekibiyle lobicilik konusundadeneyimlerin paylaşılması şeklinde gerçekleşti.Lobicilik konusunda Türkçe kaynak bulmanıngüçlüğü, yazılı kaynakların genellikle Avrupa Birliği20,Avrupa Ülkeleri veya Amerika Birleşik Devletleriyasal çerçevesinde tanımlı olması, konuyla alakalıtartışmayı Türkiye pratiğine taşımayı oldukçagüçleştirdi.

5. Lobi Maratonu:

Projenin son etkinliği olan lobi maratonunun amacı;gençlerin deneyimlerinden derlenen verileri, talep veönerilerini, sıkça da şikayetlerini, izlenen kurumlarave bu kurumlar ile ilişkili paydaşlara ulaştırmaktı.

Lobi maratonu çerçevesinde eldeki veriler,Devlet Planlama Teşkilatı, Avrupa Birliği TürkiyeDelegasyonu, Gençlik Hizmetleri Daire Başkanlığı,Siyasi Partiler, Mahalli ve Yerel İdareler Müdürlüğü,TBMM Gençlik Komisyonu, Ulusal Öğrenci Konseyi

Başkanlığı gibi kurumlardan yetkililerle ve uzmanlarla

paylaşıldı. Lobi maratonu gibi bir savunuculukfaaliyetinden kısa dönemde gözlemlenebilir etkilerbeklemek gerçekte büyük bir iyimserlik olurdu. Bunedenle final toplantısında da tartışıldığı üzere dahauzun vadeli hedefler koyularak lobi maratonunabaşlandı. Ancak, kurumlardan alınan geri bildirimler,konuyla ilgili paydaşların eldeki verilere gösterdiği

20 detaylı bilgi için bakınız: http://ec.europa.eu/civil_society/interest_groups/docs/workingdocparl.pdf

üzerinde olumlu etkiler bıraktı. Bir yılı aşkın zamandırdevam eden izleme ve raporlama faaliyetlerindenelde edilen verilerin, bir savunuculuk aracı olarak,gerçek muhataplarıyla buluşmuş olması oldukçasevindiricidir.

Lobi Maratonunun ve Projenin Ardından/Raportörün Notu:Proje çıktılarının lobi maratonu yoluyla paylaşılmayaçalıştığı zaman genel seçim dönemine çok yakın

olduğu için, siyasi partiler gibi önemli paydaşlarınpaydaşların randevu vermemiş olması elbette birtalihsizlik. Öte yandan Sağlık Bakanlığı, YüksekÖğretim Kurumu gibi, izlenen kurumlarla ilgili kritikpozisyonda olan diğer bazı kurumların da randevuvermemiş olması, bir yandan Türkiye’de savunuculukfaaliyetleri yürütmenin zorlukları konusundaoldukça değerli bir bilgi. Yapılan çalışmanın veproje çıktılarının, adı geçen paydaşlara birinci elden

ulaştırılması hala yürütücü kurumların yapmasıgereken bir iş.

Olumlu bir başka etki olarak, proje çıktılarının basınmensuplarıyla ve katılımcı sivil alanda benzerçalışmalar yürüten STK temsilcileriyle paylaşılarakyüksek oranda olumlu geri bildirimler alınmış olmasınısöylemeden geçmek haksızlık olur. Yapılan katılımcısivil izleme çalışmalarının ve proje çıktılarınınTürkiye’deki katılımcı sivil alana, gençlerin sosyalhaklar düzleminde aldıkları bu hizmetlere ve hak

65

savunuculuğu kültürüne olan etkilerini zaman içindegörmeyi umuyoruz. ADRESE BÜYÜTEÇ

PROJESİ GÖRSEL



KAYNAKÇA:

• http://stk.bilgi.edu.tr/docs/SAVUNUCULUK.pdf • www.newtactics.org

• http://fds.oup.com/www.oup.co.uk/pdf/0-19-

829644-4.pdf

• Citizenship In Diverse Societies, Will Kymlicka,Wayne

Norman

• http://wikipedia.org

• www.stgm.org.tr

• www.bianet.org

• hdr.undp.org/en/media/hdr04_biblios.pdf

• http://ec.europa.eu/civil_society/interest_groups/

docs/workingdocparl.pdf

DOKÜMANTASYONSÜRECİAdrese Büyüteç Projesi’nin görseldokümantasyonunu üretme sürecini:

• Planlama

• Uygulama

• Çerçeveleme / Kurguolmak üzere 3 aşamalı olarak hayata geçirilmiştir.Dokümantasyon, proje sürecinde sahadagerçekleşen etkinlikler esnasında yapılan videoçekimlerinden ve aynı zamanda içeriği desteklemekamacıyla proje ekibi ve uzmanlarla yapılanröportajlardan oluşmaktadır.

PLANLAMADokümantasyonun hedeflerinde yer alan öğeleriön plana çıkarmak amacıyla planlama yaparken,proje takvimi ve proje sonunda ulaşılmak istenenhedefleri göz önünde bulundurduk. Çekimlerdesorulacak soruları ve etkinlikler özelinde ön planaçıkarmak istediğimiz unsurları belirlemeyi deplanlama aşamasında yaptık. Dokümantasyonuniçeriğini projede yer alan eğitmen, uzman ve süreçte

projeye destek olacak koordinasyon ekibi ile birlikteoluşturduk. Dolayısıyla uygulama aşamasında yapılanher bir revize ve geri bildirim, farklı deneyimlerlebeslenmiş yeni bakış açılarını da aktardığımız bir ürünhazırlamamıza yardımcı oldu.

UYGULAMAUygulama aşaması, proje etkinlikleri esnasında video

çekimlerini yaptığımız aşama oldu.

66

Proje Eğitimi

Ara Toplantı

Yerel İzleme Çalışmaları

paydaşı olan gençlere ve proje koordinasyon ekibinesorulan bir diğer soru da ‘’Nasıl yaptık?’’ sorusu oldu.



Sahada izlemeleri yapan ve proje sürecinin tüm aşamalarında yer alan gençlerinhem etkinlikler hem de kendi öğrenme süreçleriyle ilgili verdikleri geri bildirimler projeyi ve dolayısıyla dokümantasyonu en çok besleyen veriler oldu.

Yerel İzleme Çalışmaları

Gençlik PanelleriLobi Maratonu

Proje Ekibi Hazırlık ve Değerlendirme Toplantıları

Çekimler, yukarıda belirtilen proje etkinlikleri ile ilgi li:

Ne yapılıyor?

Neden yapılıyor?

sorularına yanıt almak üzerine kurgulandı. Böyleceetkinliğin amacı, işlevi ve programı hakkında bilgileriçeren bölümleri oluşturduk.

Sahada izlemeleri yapan ve proje sürecinin tümaşamalarında yer alan gençlerin hem etkinlikler hemde kendi öğrenme süreçleriyle ilgili verdikleri geribildirimler projeyi ve dolayısıyla dokümantasyonuen çok besleyen veriler oldu. Deneyimlerimiz ve

deneyimlerimize referansla önerilerimiz, alandakatılımcı sivil izleme projesi yapmak isteyen

kurumların / inisiyatiflerin faydalanabileceği;

kendi projelerinin hedeflerini belirlerken gerçekçi,katılım odaklı, ölçülebilir sürdürülebilir olmasınayardım edecek bilgiler niteliğinde düşünülmelidir.Çünkü dokümantasyonun ulaşmayı planladığı birdiğer hedef de yeni bir izleme projesine rehberniteliği taşıyabilmesiydi. Dolayısıyla gençleringözlem, öneri ve yorumlarından elde ettiğimizveriler, dokümantasyonun bir rehber olma hedefineulaşmasına da destek oldu. Bu nedenle, projeyi

sahada birebir uygulayan, proje ekibinin en etkili

ÇERÇEVELEME / KURGU

Çekimleri mümkün olduğu kadar içindebulunduğumuz etkinliğin doğal ortamında yapmayaözen gösterdik. Görüntüleri 11 saha etkinliğindeçekilmiş 58 kasetten derleyerek kurguladık.Dokümantasyondaki bölümleri kapsayan başlıklardauzmanlar ve proje koordinasyon ekibi ile yaptığımızröportajlar, tüm görüntüleri üzerine yerleştirdiğimizgenel hikayenin ana çerçevesini oluşturmamızave projeyi zaman takvimine de referans vererek

bir bütün içinde aktarmamıza yardımcı oldu.Uygulama bölümünde de belirttiğimiz gibi projeninhedeflerinden biri de bu dokümantasyonun başkabir izleme projesine rehber / yardımcı olabilmesiydi.Dolayısıyla röportajları, deneyimlerimize referanslaancak başka bir proje kurgusunda değişmesimuhtemel ihtiyaçlar ve imkanlar doğrultusunda,katılımcı metodun esas olduğu ideal bir izlemeprojesi bakış açısını da dikkate alarak yaptık.

Dokümantasyon, projenin internet üzerindekibağlantılarından (www.adresebuyutec.net), proje uygulayıcıları olan TOG(www.tog.org.tr) – GÇB (http://genclik.bilgi.edu.tr) internetsitelerinden yayınlanmaktadır. CDüzerine kopyalanmış versiyonlarıda sahada, proje kapsamındaişbirliği yaptığımız kurumlara, yerelörgütlenmelere ve proje gönüllülerine

dağıtıldı. Proje sonunda hazırlanan ve saha ilepaylaşılacak her türlü dokümanın da ek belgesi oldu.

67

ADRESE BÜYÜTEÇPROJESİ YÖNETİCİ ÖZETİ

süreci sonunda ortaya çıkan raporun ülkedekigençlik politikaları gelişim sürecine katkı sunmasıbeklenmektedir. Bu çalışmanın, devlet tarafındansunulan hizmetlerin doğrudan yaralanıcıları



Adrese Büyüteç, gençlik alanında bir katılımcı izleme

projesidir!

Adrese Büyüteç Projesi 16 farklı ilde gençlertarafından, gençlere hizmet veren 5 kurum izlenerekyürütülmüştür. Projenin saha faaliyetleri ToplumGönüllüleri Vakfı tarafından koordine edilirken; içerikdesteği İstanbul Bilgi Üniversitesi Gençlik ÇalışmalarıBirimi ve İstanbul Bilgi Üniversitesi Katılımcı sivilToplum Kuruluşları Eğitim ve Araştırma Birimi’nden

alınmıştır. Projenin finansal desteğini Avrupa BirliğiTürkiye Delegasyonu ve National Endowment for

Democracy (NED) sağlamışlardır. Proje şu illerdeyürütülmüştür: Adana, Aksaray, Ankara, Edirne,Erzurum, Hatay, İstanbul, İzmir, Kars, Kilis, Kocaeli,

Konya, Malatya, Muğla, Samsun, Trabzon.

Türkiye’de “yönetişim” kavramının uygulamaalanlarının genişlemesi, özel olarak da ihtiyaç temellive etkili bir gençlik politikası gelişimi için, gençlerinkendileri ile ilgili karar süreçlerine katılımı kadar; bukararların uygulanma aşamasının izlenme sürecinekatılımları da önemlidir. Gençler, kendi ihtiyaçlarınıve haklarını tanımlama ve ifade etme yönünde

güçlendirilmelidir. Katılım, demokratik düzenlerinsadece bir çıktısı değil aynı zamanda temeli olduğuiçin; bu durum, demokrasi kültürünün gelişmesinekatkı sağlayacaktır.

Bu kapsamda, Adrese Büyüteç projesi gençlikpolitikaları gelişim sürecinde, gittikçe daha fazlaşekilde beliren, gençlerin katılımına duyulanihtiyaçtan temel almaktadır. 16 farklı ilde gençler

tarafından, yerellerindeki gençlik hizmetlerini izleme

sunulan hizmetlerin doğrudan yaralanıcılarıtarafından izlenmesi anlamında, katılımcı sivil alana

bir model oluşturması hedeflenmektedir.

ÜNİVERSİTE AVRUPA BİRLİĞİ OFİSLERİ

Programların yürütülmesi ve üniversite çapındaüstlendikleri eşgüdüm rolleri AB programlarındanalınacak kaynağı doğrudan etkilediğinden ABofislerinin üniversitelerde yeni bir iktidar odağıhaline geldikleri ve özellikle seçim süreçlerinde vekriter belirlemede en önde gelen aktör olduklarıgözlenmiştir. Seçim kriterlerinin öğrencilerin katılımı

olmadan sadece başarı ve yabancı dil odaklı olarakbelirlenmesi programların pedagojik yaklaşımı ile

tam uyum halinde değildir ve ‘güçlendirme’ amaçlımotivasyon potansiyelinin göz ardı edilmesine yolaçma potansiyeli taşımaktadır. Benzeri şekildeyararlanıcıların seçiminin bir çok üniversitedegözlenen merkezi sınavlarla yapılması ihtiyaç odaklıkarar verilememesine yol açabilir. Öte yandanbölümler bazında öğrenciyle doğrudan temashalindeki jürilerce bu seçimin yapılması yönetimdeyerindenlik ilkesine daha uygun olsa da bu sürecin de

öğrenci kayırmaya yol açabileceği izleme ekiplerindeözellikle belirtilmiştir. Kriterlerin belirlenmesindeöğrencilerin de örgütlü katılımının olması, süreçlerdeşeffaflık ve hesap sorabilen öğrenci örgütlülüğü butür olası olumsuzlukların da önüne geçebilir.

İzleme ekipleriyle yapılan görüşmede bazıüniversitelerin AB Ofislerinin aslen dezavantajlıgençler ve STK’lar için oluşturulmuş olan Gençlik

programı ve özellikle de Avrupa Gönüllü Hizmeti

Adrese Büyüteç Projesi 16 farklı ilde gençler tarafından, gençlere hizmet veren5 kurum izlenerek yürütülmüştür.

68



merkezlerinin içerik ve yaklaşımları yeterli olmamaklabirlikte ihtiyacı karşılamaktan da çok uzaktadır.

Bu bağlamda, yerel yönetimlerin, katılımcı sivilt l ö ütl i l b b k di b l

Üniversitelerimizde verilen sağlık hizmeti kısıtlı veyetersiz. Yeterli tesis, donanım ve personelesahip üniversite sayısı çok az. Son yıllarda kurulanüniversitelerde ve Doğu Anadolu’daki üniversitelerin



toplum örgütleriyle beraber veya kendi başlarına

yürüttükleri gençlik merkezlerinin sayılarınınarttırılması doğru bir strateji olacaktır. Merkezihükümet ise yerel düzeyde hizmet veren gençlikmerkezlerinin kapasitesini geliştirmeye,denetlemeye ve merkezler arası iletişimi arttırmayayönelik bir hizmet sağlayabilir. Bu alanda çalışangençlik örgütlerinin ve gençlik çalışanlarının bilgi vedeneyimi, gençlik merkezleriyle ilgili oluşturulacakherhangi bir stratejide kilit rol oynayacaktır.

Hükümet, 2011 yılında yeni bir gençlik yapısınınkurulmasına yönelik çalışmalar yürütmektedir.

Kurulması düşünülen Türkiye Gençlik Ajansı2’nın vesonrasında gençlik merkezleriyle ilgili hazırlanacak

yeni yönetmeliğin ruhu; yerinden yönetimi, veriyedayalı hareket etmeyi, genç dostu hizmetlersunmayı, toplumun tüm farklılıklarına zenginlikolarak yaklaşmayı ve katılımcılığı esas almalıdır.

MEDİKO

Elde edilen bulgulara göre üniversite gençliğimevcut durumdan mutlu değil ve çoğunluk sağlıkhizmetinden nasıl faydalanabileceğini bilmiyor.

Medikoların kendini tanıtma ve hizmet verdiğikesime kendisini farkettirme konusunda kampüs içiçalışmaları yetersiz ya da hiç yok. Bilgilendirme(afiş,el ilanı), tanıtım, etkinlik(film gösterimi, konferans)vb. yapılmıyor. Her 3 öğrenciden 2’si medikonungörev ve işlevini bilmiyor.

2 TOG’un da katkısıyla oluşturulan Türkiye Gençlik Ajansı yasatasarısı onay için TBMM’de beklemektedir.

e e e e e ğ e e esağlık merkezlerinde çok kısıtlı hizmet veriliyor.

Birçok şehrin üniversitesinde uzman hekim eksikliğive poliklinik yetersizliği yüzünden öğrenciler buücretsiz sağlık hizmetinden faydalanamıyor.

Bugün birçok üniversite, medikodan hizmet alan heröğrenci ve çalışanından düşük bir vizite ücreti ya dabağış alıyor. Bazı üniversitelerde ücret alınmazken,genele baktığımızda bu duruma dair belirli birstandart olmadığını görüyoruz. Üniversitenin

tedavi masraflarının sadece bir kısmını karşıladığıdurumlarda aradaki ücret farkı öğrencinin cebinden

tamamlanıyor. Her öğrenci bu bedeli sağlayabilecekolanağa sahip değil. Üniversite öğrencilerin %70’den

fazlasının sosyal güvencesi yok. Ülkemizde üniversiteöğrencilerinin çoğunluğu başka şehirlerden geliyor.Ailesinin gelir düzeyi düşük, sosyal güvencesiolmayan öğrenciler için medikolar ücretsiz tek sağlıkgüvencesi anlamını taşıyor.

Üniversitelerimizde medikolar sadece mesai saatleriiçinde hizmet vermekteler. Kampüs içi yurtlardabarınan öğrenci ve personel mesai saatleri dışında

medikodan faydalanma olanağı bulamıyor. Yurttayaşayan bir öğrenci gece hastalandığında medikonunaçılmasını bekliyor ya da dışarıdan hastane hizmetialmak zorunda kalıyor. Ambulans bulunduran medikosayısı ise çok az. Kampüs içinde öğrencinin her anerişebileceği bir sağlık sistemine ihtiyaç var.

Bu tür bir sağlık sistemi sağlanmış olsa bile bugünmedikoların çoğu fiziki açıdan ve sağlık personeli

bakımından yetersiz. Hekim sayısının yetersiz

Üniversite öğrencilerin %70’den fazlasının sosyal güvencesi yok. Dolayısıylaailesinin gelir düzeyi düşük, sosyal güvencesi olmayan öğrenciler için medikolar ücretsiz tek sağlık güvencesi anlamını taşıyor.

70

olduğu medikolarda öğrenciler, başka branşlardauzmanlaşmış doktorlar tarafından tedavi ediliyor.

Üniversitelerin Mediko-Sosyal Kültür ve Sporİşleri Dairesi Uygulama Yönetmeliği(3)’nde

sınırlayan maddeler üzerinden yapılan şiddet içeriklive/veya cezalandırıcı uygulamalar engellenmelidir.

2000li yılların başında Avrupa Eğitim Alanınıngeliştirilmesini hedefleyen Bologna sürecinin



İşleri Dairesi Uygulama Yönetmeliği(3) nde

belirtilen diğer bir görevi de üniversitedeki bütünöğrencileri imkanlar ölçüsünde her yıl bir defasağlık kontrolünden geçirmek ve tespit edilenbulguları sağlık fişine işlemek. Adrese Büyüteç Projearaştırmalarında öğrencilerin elde ettiği veriler bukonuda üniversitelerin hiçbir çalışma yapmadığınıgösteriyor.

SAĞLIK KÜLTÜR VE SPOR DAİRESİ

Üniversitelerin özerkliğini, bünyesindeki akademikve idari personelle öğrencilerin düşünce, ifade veörgütlenme hak ve özgürlüklerini sınırlayan YÖKsistemi ve yasası çok ciddi bir şekilde sorgulanmalı,ilgili paydaşların ihtiyaç, talep ve düşünceleriniaktarabilecekleri ve karar alma mekanizmalarındaaktif olabilecekleri katılım mekanizmalarına açık veşeffaf bir süreç üzerinden yeniden yapılandırılmalıdır.Bu yapılandırma sürecinde yüksek öğretim

sistemine dair çok temel değişikliklerin

gündeme alınması gerekmektedir. Ancak ifade veörgütlenme özgürlüğü temelinde, özellikleüniversiteli gençlerin siyasal etkinliğini ve eylemedayalı ifade yollarını çok büyük ölçüde sınırlayanvekeyfi cezai yaptırım ve uygulamalara olanaktanıyan maddeler içeren YÖK Disiplin Yönetmeliğinindeğiştirilmesi gerekmektedir. Gençlerin eylemedayalı ifade yollarını sınırlayan ve kendilerini ifadeederken büyük sıkıntılar yaşamalarına yol açan PolisVazife ve Salahiyetleri Yasası’yla, Toplantı ve GösteriYürüyüşleri Kanunu’nda da keyfi uygulamalara mahal

veren maddeler kaldırılmalı, örgütlenme ve eylemliliği

geliştirilmesini hedefleyen Bologna sürecinin

etkisi ve beklentileri ışığında yürürlüğe konanÖğrenci Temsilciği Yönetmeliği ve bu yönetmelikçerçevesinde yukarıdan aşağı bir dayatma şeklindeyürütülen uygulamalar gözden geçirilmeli, temsilciliksisteminin gücünü geniş gençlik tabanından alanve öğrencilerin ihtiyaç, istek ve düşüncelerini aktif bir şekilde yönetim kademelerine taşıyıp, kararmekanizmalarında bunların dikkate alınmasınısağlayacak şekilde aktif bir yapıya kavuşturulması

için gerekli değişiklikler yapılmalıdır. Bu yöndekideğişiklikler, farklı üniversitelerin farklı yapı veihtiyaçlarına cevap verir şekilde kurgulanmalı,üniversitelerin kendi içlerinde gençlerin talepleridoğrultusunda farklı yönetmelik ve uygulamalarhazırlamalarına imkan vermelidir. Bu anlamda tekmerkezi sınırlandırma, üniversitelerin not ortalaması,disiplin durumu gibi kriterler üzerinden örgütlenmeözgürlüğünü sınırlandırmaları hakkında olmalıdır.

Temsilcilik seçimlerinde temel değer geniş katılım

olmalı, öğrencilerin seçimleri akademik ya da idariherhangi bir üst merciinin onayından geçmek

durumunda olmamalıdır.Üniversite örgütlenme özgürlüğü dendiğinde ilk aklagelen yapılardan olan öğrenci kulüp ve topluluklarınınbağlı olduğu SKS’lerin işleyişi ve yönetmeliğigözden geçirilmelidir. SKS’ler kulüplerin bağlı olduğudenetim mekanizması olmaktan çıkıp, kendilerinitanımladıkları alanlarda öğrencilere hizmet verenyapılar olarak varlıklarını devam ettirmeli, farklıüniversitelerin öğrencilerin farklı ihtiyaç ve taleplerinikarşılar nitelikte özerk yönetmelikler hazırlamalarına

Keyfi cezai yaptırım ve uygulamalara olanak tanıyan maddeler içerenYÖK Disiplin Yönetmeliğinin değiştirilmesi gerekmektedir.

71

Üniversitedeki örgütlenmelerin yararlanabileceklerifinansal destek ve mekan, oda, internet kullanımıgibi hizmet ve olanaklar genişletilmeli, şeffaf veizlenebilir şekilde bir sistem üzerinden dağıtılmalıdır.

imkan sağlanmalıdır. Öğrencilerin hakları olanhizmetlerden yararlanabilmeleri için internet de dahilolmak üzere farklı kanallardan güncel, görünür veherkesin ulaşabileceği şekilde bir bilgilendirme süreci



Bu olanaklardan faydalanmak, örgütlenmenin

faaliyet alanı, öğrencilerin kimler olduğu, faaliyetinüniversitenin tanıtımındaki etkisi, üniversiteyönetiminin görüşüyle ilişkisi vb kriterlere bağlıolmamalı, örgütlenmeyi güçleştiren, öğrencileriinanmadıkları bir şeyi zoraki ve göstermelikbir şekilde ifade etmeye ve/veya yapmayazorlayan (zoraki konformizm: Lüküslü, 2008)3 tümfinansal yükler üniversite yönetimleri tarafındankarşılanmalıdır. Üniversite yönetimleri her sene hangiörgütlenmelerin hangi etkinliklerine ne kadar kaynakayırdıklarını öğrencilerle paylaşmalıdır.

Üniversite dışından gelen katılımcı sivil toplumkuruluşlarının öğrenci örgütlenmeleriyle ortakçalışmalar içinde yer almalarına izin verilmeli, bukonudaki ayrımcı uygulamalar ter edilmelidir.

Tüzüklerinde kendilerini gençlik kulübü olarak

tanımlamış olan öğrenci ve genel olarak gençlikörgütlenmeleri, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğütarafından sunulan kaynak, olanak ve hizmetlerdenfaydalanabilmeleri için Genel Müdürlük tarafından

tescil edilmiş olmaya ve bunun için de GenelMüdürlüğün yönerge, tebliğ ve emirlerineuyacaklarını taahhüt etmeye ve gerekli görüldüğütakdirde il müdürlükleri tarafından denetlenmeyive bu ‘gerekler’ doğrultusunda içişlerine müdahaleedilmesine kabul etmeye mecbur olmamalıdır.

3 Lüküslü, G. Demet, (2008). “Günümüz Türkiye Gençliği: Ne KayıpBir Kuşak Ne de Ülkenin Aydınlık Geleceği”

Üniversitedeki örgütlenmelerin yararlanabilecekleri finansal destek, mekan,oda, internet kullanımı gibi hizmet ve olanaklar genişletilmeli, şeffaf veizlenebilir şekilde bir sistem üzerinden dağıtılmalıdır.

işletilmelidir. Verilen hizmetlerin ve bu hizmetleri

sunan görevlilerin hizmet alanlar tarafından şeffaf bir şekilde izlenip değerlendirilebileceği sistemlerkurulmalıdır.

Üniversitede örgütlenme özgürlüğü ve öğrenciörgütlenmelerinin varlığı oluşturulacak yeni biryönetmelikle hukuki bir güvence altına alınmalıdır.Kulüp kurma aşamalarında konulan not ortalaması,üye yeter sayısı, ‘kabul edilebilir’ bir alanda faaliyet

göstermesi, danışman onayı, SKS tüzük kabulügibi kriterler terk edilmeli, bunun için yapılacak birbilgilendirme yeterli olmalıdır.

Kulüplerle ilgili yürütme süreci öğrencilerin katılımıylabelirlenmeli, akademik ve/veya idari herhangi birüst merciinin sınırlandırmalarına ve örgütlenmeleriniç işlerine karışmalarına olanak sağlayan sistemve uygulamalar terk edilmelidir. Geniş tabanlı

temsiliyete dayalı öğrenci kulüpleri koordinasyonkurulları ve/veya öğrenci temsilciliklerinin bu süreçteaktif rol oynamaları yapılacak düzenlemeleringençlerin ve örgütlenmelerinin ihtiyaçları

doğrultusunda gerçekleştirilmesi adına anlamlı biruygulama olabilir.

Kulüp kurmadan kendini ifade etmek, etkinlik veeylemlerde bulunmak isteyen öğrenci ve gruplarada imkanlar sağlanmalı, bunun için öğrencilerinkatılımıyla belli prosedürler belirlenmelidir.

72

rağmen öncelikle mevcut uygulamaların değişimineodaklanılması önemlidir.

Görüldüğü üzere tekil bazı iyileştirmelerle mevcutdurumda öğrenciler lehine bazı uygulamaları

ÜlkeninÖzellikle Dernekler Masasında kayıtlı bulunanörgütlenmelerin ayrı bir yönetmelik tarafındansınırlandırılması kabul edilemez bir durumdur.

Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü’nün gençlik



durumda öğrenciler lehine bazı uygulamaları

hayata geçirmek mümkündür. Fakat günlükhayattaki ihtiyaçlar değiştiği ölçüde bu değişimecevap verebilecek bir hizmetler bütününün hayatageçmesini sağlayacak bir hizmet anlayışınınoluşturulması ve sistematik hale getirilmesi de en azbu kadar önemlidir. Aksi taktirde devlet ve yurttaşlararasındaki ilişkide ibrenin gençler lehine dönmesinisürdürülebilir biçimde sistematik kılmak mümkünolmayabilir.

Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü nün gençlik

örgütlerine ‘yardım ödeneği’ olarak sunulan ayni venakdi kaynaklar arttırılmalı, bu kaynakların dağıtımıve sunulan hizmetlerin çerçevesi şeffaf ve izlenebilirbir süreç olmalı, bu süreçte örgütlerin kimliği, faaliyetalanı ve geldikleri bölge gibi farklı kriterler üzerindengerçekleşebilecek her türlü ayrımcı uygulamaengellenmelidir.

YURT-KUR

Yurtlarla ilgili yeni bir yaklaşımın oluşturulması,öğrencilerin bu hizmetlerden yararlanmasını dahakolay hale getirecektir. Bu çerçevede:

Yurtları kullananların ihtiyaçlarını temel alan

hizmetlerin uygulanabilmesi için katılımmekanizmalarının iyileştirilmesine ihtiyaç vardır.Bu mekanizmaların kanunen güvence altınaalınması ve katılım süreçlerinin belirli olması, özeldeöğrencilerin yurtlara, genelde öğrencilerin üniversiteyönetimlerine katılmalarına olanak sağlayacaktır.

Daha fazla kaynağa ihtiyaç olduğu kadar mevcutkaynağın belirli önceliklere göre kullanımıyla ilgiliönceliklerin de oluşturulması gerekmektedir. Buçerçevede basit bir “daha fazla kaynak” aktarımınınötesinde, kaynağın verimli ve ihtiyaçlar temelindekullanımıyla ilgili bir yaklaşıma ihtiyaç bulunmaktadır.

Yurtlara erişim ve kullanımla ilgili kadınlar veengelliler gibi gruplara yönelik ayrımcı uygulamalarınmevcut kanunlarla paralellik gösterecek biçimdeuygulanması gerekmektedir. Bu çerçevede yenikanuni düzenlemelere de ihtiyaç duyulmasına

Yurtları kullananların ihtiyaçlarını temel alan hizmetlerin uygulanabilmesi içinkatılım mekanizmalarının iyileştirilmesine ihtiyaç vardır.

73



75



76



Bu yayın, Avrupa Birliği ve National Endowment for Democracy mali desteğiyle hazırlanmıştır.Bu yayının içeriğinden sadece uygulayıcılar sorumludur.

Hiçbir durumda Avrupa Birliği ve National Endowment for Democracy’nin pozisyonunuyansıttığı şeklinde yorumlanamaz.

Hobyar Mahallesi Rahvancılar Sokak No: 5

1. Vakıf Han Kat: 1 34112 Eminönü/İstanbul

T. 0212 522 10 30-32 | F. 0212 522 10 34

adrese büyüteç rehber kitap 2011

Documents