acta biológica colombiana - chromosomes as vehicle in organization and transmission of characters

Upload: luis-carlos-silva-rebaza

Post on 09-Mar-2016

219 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

genetica

TRANSCRIPT

  • 25/1/2016 ActaBiolgicaColombianaChromosomesasVehicleinOrganizationandTransmissionofCharacters

    http://www.scielo.org.co/scielo.php?pid=S0120548X2011000300003&script=sci_arttext 1/15

    More

    More

    ServicesonDemand

    Article

    pdfinSpanish

    Articleinxmlformat

    Articlereferences

    Howtocitethisarticle

    Automatictranslation

    Sendthisarticlebyemail

    Indicators

    CitedbySciELO

    Accessstatistics

    Relatedlinks

    Share

    Permalink

    ActaBiolgicaColombianaPrintversionISSN0120548X

    Actabiol.Colomb.vol.16no.3BogotSept./Dec.2011

    CROMOSOMAS,VEHCULOSENLAORGANIZACINYTRANSMISINDELOSCARACTERES

    ChromosomesasVehicleinOrganizationandTransmissionofCharacters

    MARTALUCIABUENO1,M.Sc.1LaboratorioCitogentica,InstitutodeGentica.E.M.,DepartamentodeBiologa.UniversidadNacionaldeColombia,SedeBogot,[email protected]

    Presentado8defebrerode2011,aceptado24demayode2011,correcciones1dejuliode2011.

    RESUMEN

    Unodelosaspectosfundamentalesenlosgenomaseslaorganizacindelosgenesenpaquetesconocidoscomocromosomas.Todoslosorganismos,desdelosmssimples,hastalosmscomplejostienenestasestructuras,siendolamorfologaynmerodeestosunacaractersticadecadaespecie.Lasmutacionescromosmicassoncambios,quepuedenseroriginadosporerroresenlamitosisomeiosisenunindividuo,yquepuedenserfijadasenlapoblacindurantelaevolucinsirepresentaalgunaventajaselectiva,encasocontrario,sitienenefectosnegativosseverosenelfenotipoy/oenlafertilidaddelosportadores,semanifestarcomounaanomalaosndromegenticoquesereliminadodelapoblacin.Enesteartculodereflexinsemuestracomoalaluzdelastcnicascitogenticasclsicasymoleculares,sehavenidoentendiendoelpapeldelosrearregloscromosmicosenladiferenciacindeespecies,ascomoquefallaspuntualesocambiosindividualesensumorfologaonmeropuedenocasionarseriasdisfuncionesreconocidascomosndromesgenticos.

    Palabrasclave:cromosomas,organizacindelgenoma,cambioscromosmicos,citogenticamolecular,evolucincromosmica.

    ABSTRACT

    Oneofthefundamentalaspectsofgenomesistheorganizationofthegenesinpackagesknownaschromosomes.Allorganismsfromthesimplesttothemostcomplexpossesschromosomesaspartoftheirgenomeandtheyarecharacterizedbyaparticularmorphologyandacharacteristicnumberofeachspecies.Chromosomemutationsinducechangesthatcanoriginateinmitoticomeioticerrorsinanindividual,andthesecanbecomefixedinthepopulationduringevolution.Thisresultseitheriftheparticularchangesrepresentaselectiveadvantage,ortheymayresultinsevereeffectsonthephenotypeandfertilityofitscarriersthatmaybemanifestedasageneticsyndrome.

    InthisessayIdemonstratehow,usingconventionalandrecentcytogeneticandmoleculartechniqueswehavebegununderstandingthefunctionofchromosomearrangementsinthedifferentiationofspeciesandhowparticulardefectsorindividualchangesinthemorphologyornumberofchromosomescanresultinseriousdysfunctionsthatarerecognizedasgeneticsyndromes.

  • 25/1/2016 ActaBiolgicaColombianaChromosomesasVehicleinOrganizationandTransmissionofCharacters

    http://www.scielo.org.co/scielo.php?pid=S0120548X2011000300003&script=sci_arttext 2/15

    Keywords:chromosomes,genomeorganization,chromosomechanges,molecularcytogenetics,chromosomeevolution

    INTRODUCCIN

    Elgenomadetodoslosorganismosincluyendoporsupuestoaloshumanosseencuentraempaquetadoenunoscorpsculosintranuclearescoloreadosllamadoscromosomas(cromo=colorsoma=cuerpo),visiblesprincipalmenteduranteelprocesodedivisincelular(mitosisymeiosisBowenetal.,1998).Loscromosomasseobservanalmicroscopiodurantelametafase,cuandoelDNAsehaduplicadoylacromatinaestmuycondensada.Enestafase,lasdoshebrasdeDNApermanecenunidasporelcentrmeroformandolascromtideshermanas(Fig.1).Elnmero,morfologaytamaodestos,escaractersticadelasespeciesysuorganizacinserealizaconlaobservacindepatroneslongitudinalesdebandeocromosmico,conseguidosmediantetcnicasespecficasdetincin,quereflejanlaorganizacincromosmicaencuantoalassecuenciasenelDNAyelcontenidodegenes(regionesricasengenesconaltoscontenidosenguaninaycitosina,oregionespobresengenes,consecuenciasricasenadeninaytimina).Laorganizacinfinaldeloscromosomasapartirdemicrofotografasobtenidasenmetafasemittica,agrupandoloscromosomasporparejasyteniendoencuentalospatronesdebandeo,conformaelcariotipodeunaespecie,queescomnatodoslosindividuosdelaespecie.Uncambio,enladotacincromosmicayaseanumricooestructural,determinaasuvezuncambiogenmicoquepuedetenerconsecuenciasfenotpicasenelindividuooriginandoloqueconocemoscomosndromescromosmicos(comosndromedeDown,sndromedeTurner,trisomasautosmicas,translocacionesBarber,2005).Porotraparte,amayorescala,entiempoyespacio,cuandoestoscambiosocurrenenpoblacionesysefijanenellas,puedenmarcareliniciodeunprocesoevolutivodentrodelaespecie.Tenemosunejemploenlarpidaevolucinenelgenomadequidos(Equus)dondelosnmerosdiploidesquevandesde2n=32a2n=66,conextensosrearregloscromosmicos.SehaestimadoqueloscambiosenestegneropuedenserhastaochentavecesmsrpidosqueenotrosmiembrosdelordenPerissodactilacomoenrinocerontesytapires(Pirasetal.,2009)

    Loscromosomasenelncleo,sonlosportadoresdelamayorpartedelmaterialgenticoycondicionanlaorganizacindelavidaylamayoradecaractersticashereditariasdecadaespecie,complementadoporloscromosomascircularesmitocondrialesycloroplastidialesendondeselocalizanalgunosgenes(67genesenmitocondriasyhasta210genesencloroplastosdeChlorellavulgarisNCBI,2010).

    DesdelosexperimentosdeMendel,1865,sepusodemanifiesto,quemuchosdeloscaracteresdelguisantedependendedosfactores(hoyllamadosgenes),quecadaindividuorecibeunoprocedentedelpadreyotrodelamadreaunqueenestapocanoseconocadelaexistenciadelDNA,ni,porlotantoqueesteseencontrabaenloscromosomas.En1902,SuttonyBoveri,fueronlosprimerosenobservarquehabaunparalelismoentrelaherenciadelosfactoreshereditariosyelcomportamientodeloscromosomasdurantelameiosisylafecundacin,porloquededujeronquelosfactoreshereditariosresidanenloscromosomas,afirmacinquesirvidebaseparalaformulacindelateoracromosmicadelaherenciaunosaosmstarde.SolohastaelprincipiodelsigloXXJohannsen,1909,acuaeltrminodegenesparadenominaralosfactoreshereditariosmendelianos.Enrelacinconloscromosomas,losprimerosenservisualizadosfueronlosdelamoscadelafruta,DrosophilaporMorgan,en1910,observandoque

  • 25/1/2016 ActaBiolgicaColombianaChromosomesasVehicleinOrganizationandTransmissionofCharacters

    http://www.scielo.org.co/scielo.php?pid=S0120548X2011000300003&script=sci_arttext 3/15

    enestaespecielosmachosdetenantresparesdecromosomashomlogos,llamadosautosomas,yunpardecromosomasparecidos,peronoidnticos,alosquedesignconlasletrasXeY,ydenominheterocromosomasocromosomassexuales.Despusdeefectuarnumerososcrucescomprobquehabacuatrogruposdegenesqueseheredabanligadosquecorrespondanalostresautosomasyalparheteromrficosexual.

    Conrespectoaloscromosomashumanossolohasta1956,TjioyLevanestablecierondefinitivamenteladotacincromosmica,yhuboqueesperarhastaelperodocomprendidoentrelosaos1969y1970paraidentificarplenamentetodoelcomplementoporsupatrnlongitudinaldebandas,ydefinirclaramentecadaunodelosgruposenelcariotipohumano.

    Enlamayoradeloseucariotaconreproduccinsexual,seencuentrandoscromosomasdecadatipo,llamadospareshomlogos,endondecadaunodeellosprovienedeunodelosparentalesdemodoqueelnmerodecromosomasesde2N(estapropiedadsedenominadiploida),ycadahomlogopuedeportardiferentesalelos.Cuandounorganismoposeedoscopiasidnticasparaungenespecfico,sedicequeeshomocigotoconrespectoalgen,loquesignificaquelosdosparentaleseranportadoresdelmismoalelo,porejemplo,longituddelpeloenmamferosestreguladaporelgenLcondosalelos.Sielcarcteresdominante,seempleanletrasmaysculas,(L=pelocorto),yminsculasparaelgenrecesivo(l=pelolargo).Porlotanto,silosdoscromosomashomlogosportanelmismogen,yelorganismoeshomocigoto(Fig.2Ay2C).Cuandoelatributoesdominante(pelocorto,LL),sedenominahomocigotodominante(Fig.2A),ocuandolosdosalelosdelatributosonrecesivos(pelolargo=ll),homocigotorecesivo(Fig.2C).Enelcasodequeelorganismoporteencadaunodeloshomlogosunalelodiferente,sedenominaheterocigotoyexpresarelfenotipodominante,(pelocorto,LlFig.2B.

    Losgenes,estnsometidosaprocesosdemutacinyotrosprocesosdereorganizacinqueprovocancambiosreflejadosenlaexpresinfenotpicadestos,originandodiferentesformasconvariacionesensusecuenciadenominadasalelos.Cuandolaexpresindeunaleloconcretoprovocauncambioenelindividuo,queinduceasumuerte,sedenominaaleloletal.Siestealeloesdominante,sereliminadorpidamentedadoqueseexpresatantoenhomocigotoscomoenheterocigotosentantoquesielaleloletalesrecesivo,soloseexpresacausandolamuerteencondicinhomocigota,porloquelosheterocigotossernportadoressanos,escapandoalaseleccin.Dadoqueestasmutacionessonespordicas,aparecenenloslinajes(familias),ypermanecenenlosindividuosheterocigotos,reapareciendosoloencasosdematrimoniosconsanguneos(endogmicos:uninoreproduccinentreindividuosdeascendenciacomn),quepermitelaformacindeindividuoshomocigotosrecesivos,conlaexpresindelcarcterletal.

    Esinteresanteanotar,queentodaslaspoblacionesexisteunacargagenticadefinidacomoelnmerodegenesletalesoperjudicialesparalosorganismos,queensumayorasonrecesivosyporlacondicindiploidemuygeneralizadaenmuchasespecies,pasaninadvertidosdegeneracinengeneracinenlosheterocigotos.TalvezelejemplomsconocidodeestasituacineslosmatrimoniosconsanguneosenlascasasrealesdeEuropaconlapresenciadehemofilia.Estaenfermedadesoriginadaporunamutacinenunodelosfactoresprotenicos(factorVIII)involucradoenlacascadadeeventosimplicadosenelprocesodecoagulacindelasangre.Losportadoresdeestegendefectuoso,localizadoenelcromosomaX,nopuedencoagularsusangretanrpidamentecomounapersonanormal.DurantesigloslascasasrealesdeEuropamantuvieronlacostumbredecasarseconmiembrosdeotrascortes,demodoquelaenfermedadportadaporlareinaVictoriaIdeInglaterraseextendiamiembrosvaronesdelasprincipalescortesdeEuropa.DadoqueelgendehemofiliaesungenrecesivoyestenelcromosomaX,lasmujeresXX,puedenserportadorasdelamutacin,sinpresentarlaenfermedad,perolatransmitenasushijos

  • 25/1/2016 ActaBiolgicaColombianaChromosomesasVehicleinOrganizationandTransmissionofCharacters

    http://www.scielo.org.co/scielo.php?pid=S0120548X2011000300003&script=sci_arttext 4/15

    varonesyelloslasufrenyhastapuedenmorirporunasimpleherida.

    Desdeelpuntodevistapoblacional,cuandostassevenreducidasenelnmerodeindividuos,porejemploenpoblacionesqueentranencuellosdebotellas(porreduccinofragmentacindesushbitats),laendogamiaesunfenmenofrecuente,quepuedellevaradossituaciones:extincindelapoblaciny/oespecie(porreduccindelaviabilidadylafertilidadoriginadaporelincrementodeloshomocigotosrecesivosparalosgenesletaleso,unarestitucindelapoblacineneltiempoconunareduccinimportantedelacargagenticaporlapurgadealelosletalesenlossobrevivientes(CharlesworthyCharlesworth,1987Willis,1999).

    Paraelestudiodelaherenciadecaractersticasenlasdiferentesgeneraciones,losgenetistasempleanestudiosdepedigrfamiliarqueesunaformadeanlisisgenticoendondeelgenetistaelaboraundiagramasiguiendounasconvencionesuniversales(Fig.3A)querepresentaacadaunodelosindividuosconocidosdelafamiliaconrespectoalacaractersticaestudiada.EnlaFig.3BsemuestraunpedigrenelcualelprobandoIV1,muerealpresentarmltiplesfallassistmicas.Enelpedigrseevidencia,queesteesuncarcterletalrecesivo,transmitidoenlasdistintasgeneracionessinmanifestarse(generacionesIyII)ysoloapareceaconsecuenciadeunauninconsangunea(primoshermanosIII3yIII4).Enestapareja,laprobabilidaddequeenunprximoembarazo,esteeventoserepitaesde,entantoquedesudescendenciasernportadoressanosdelgenletalysoloparaundescendientehomocigotodominantenoportadordelacaracterstica(Fig.4).

  • 25/1/2016 ActaBiolgicaColombianaChromosomesasVehicleinOrganizationandTransmissionofCharacters

    http://www.scielo.org.co/scielo.php?pid=S0120548X2011000300003&script=sci_arttext 5/15

    DIVISINCELULAR,MITOSIS,MEIOSIS

    Enlainterfasedelciclocelular(Bowenetal.,1998)loscromosomasseencuentrandescondensadosyformanpartedelacromatinanuclearesenestaconformacinendondelosprocesosdesntesisdeprotenasyreplicacindeDNAsonposibles(Fig.5).Lainterfaseestdivididaentresetapasbiencaracterizadas,G1,congranactividadensntesisdeprotenas,responsabledelcrecimientocelular,reposicindeorganelosydelaenergarequeridaenlaclulapostmittica.Muchasclulasdiferenciadas,sonacclicas,esdecirquepierdenlacapacidaddedividirse,comoneuronas,ypermanecenindefinidamenteenestaetapahastasumuerteporapoptosis.Enclulascclicas,quemantienensucapacidaddedivisin,cuandoadquiereneltamaoapropiadoyrecibenlosestmulosadecuados(hormonas,nutrientes,factoresdecrecimiento),superanelpuntodecontrolenG1,einicianlasntesisdetodosloscomponentesrequeridosparainiciarlareplicacindeDNA,etapaqueseconocecomofaseSyconducealacontinuacindelcicloatravsdeG2,conlaactivacindelasntesisdetodalamaquinariamittica.Elciclosecierraconunanuevadivisincelular(mitosis),endondeloscromosomasduplicadosdurantelafaseSsesegregansuscromtidashermanas,conservandoelestadodeploidaoriginal(HartwellyWeinert,2003).

    Lameiosisesuntipodedivisincelularespecial,quesolosepresentaengnadasconelfindeproducirgametosenorganismosconreproduccinsexual.Enesteprocesoapartirdeunaclulaconunnmerodiploidedecromosomas(2n),seobtienencuatroclulashijashaploides(n),cadaunaconlamitaddecromosomasquelaclulamadreoinicial.Estetipodedivisinreduccionalesnecesariaparaevitarqueelnmerodecromosomassevayaduplicandoencadageneracin(Hirano,2000PageyHawley,2003).

    Enlameiosis,ocurrendosdivisionessucesivas,despusdeunperiododereplicacincromosmica:1.Enlaprimeradivisinmeitica,laclulainicialogerminaldiploide(2n)sereplica(4n),recombinaloscromosomashomlogosysedivideendosclulashijassegregandoloshomlogosrecombinados.2.Enlasegundadivisinmeitica,lasdosclulasprocedentesdelaprimerafase,sonhaploidesconcromosomasduplicadosyrecombinados,sedividenoriginandocadaunadeellasdosclulashijashaploides(n).Ensntesis,enlameiosisseobservantresprocesosesenciales:lareduccindelnmerodecromosomas,lasegregacinalazardeloshomlogosylarecombinacingenticaporintercambiodesegmentoscromosmicos,loquellevaaquecadaunodeloscuatrogametosproducidosenunadivisinmeiticaseantodosdiferentes.Lareproduccinsexualocurresoloeneucariotes,yconlafertilizacindelvuloporelespermatozoideserestauraelnmerodiploidedecromosomasa2n,deloscuales1nesdeorigenpaternoyelotron,materno.Erroresenlameiosisy/omitosispuedenoriginarcambiosenelnmerocromosmico,ocasionandoprdidasogananciasenellos,loqueconduceadesbalancesenlainformacingenticaquetieneefectosseverossobreelfenotipo,yquesedescribencomosndromescromosmicos(FordyHamerton,1956).

    LOSCROMOSOMAS

    Loscromosomassolopuedenserestudiadosenmetafasesmitticasomeiticas,despusdehaberpasadoporlafasedesntesisdeDNA,porloqueseobservancromosomascondoscromtidas.Elcentrmerodivideelcromosomaendosbrazos:unbrazocorto(brazop)yunbrazolargo(brazoq).DeacuerdoconLevanetal.,1964,eltamaodelosbrazosdelcromosomaesusadoparalaclasificacindeloscromosomasen:metacntricos(brazoscromosmicosiguales),submetacntricos(diferenciassignificativasentrelosdosbrazos),acrocntricos(brazocortomuypequeo)

  • 25/1/2016 ActaBiolgicaColombianaChromosomesasVehicleinOrganizationandTransmissionofCharacters

    http://www.scielo.org.co/scielo.php?pid=S0120548X2011000300003&script=sci_arttext 6/15

    ytelocntricos,concentrmeroterminalysinbrazoscorto.Porconvencin,enlosdiagramas,elbrazoquesecolocaenlapartesuperiorsiempreeselcorto(Fig.6ISCN,1978)

    Elcomplementocromosmicoenlaespeciehumanaes46cromosomas,22paresdeautosomasyunparsexual,XY.EnlaFig.7A,sepresentauncariotiponormalfemeninohumanoconbandasG,dondeelgrupoAestcompuestoportresparesdecromosomasmetacntricos(pares1y3)ysubmetacntricos(par2)losdelgrupoBsonsubmetacntricosgrandes(pares4y5),losdelgrupoCsonsubmetacntricos(pares612),entantoquelosgruposD(pares13,14y15)yG(pares21y22)soncromosomasacrocntricos.Loscromosomassexualessondismrficos,siendoX,unsubmetacntricodemayortamaoqueY,lashembraspresentandoscopiasdelcromosomaX,mientrasquelosvaronestienensolouncromosomaX.ElcromosomaY,esuncromosomapequeoyacrocntrico,comosemuestraenelrecuadrodelaFig.7A(Archidiaconoetal.,1998AylingyGriffin,2002).

  • 25/1/2016 ActaBiolgicaColombianaChromosomesasVehicleinOrganizationandTransmissionofCharacters

    http://www.scielo.org.co/scielo.php?pid=S0120548X2011000300003&script=sci_arttext 7/15

    Eltamao,nmero,morfologaypatrndebandasdeloscromosomasesunacaractersticapropiadecadaespecie.Comosemostr,laespeciehumanatiene46cromosomas,con22paresdeautosomasyunparsexual(Fig.7A),entantoqueelgorilayelchimpancposeen48cromosomas(23paresdeautosomasyunparsexual),unparmsqueelhumano.Lasdiferenciasentreestoscariotipos,hasidoatribuidaaunafusindedosparesacrocntricosenprimates,paraconstituirelcromosoma2dehumanos(Fig.7BSeunez,1979).Esterearregloquenosdiferenciadenuestrosancestros,hasidoplenamentedemostradoporlahomologaobservadaenlasbandascromosmicas,ascomomediantetcnicasmolecularesdehibridizacinsobrecromosomas(ZooFISH)ydesecuenciacindesegmentoscromosmicos(Chowdharyetal.,1998Wienbergetal.,1994)

    ESTUDIOSCITOGENTICOS:APLICACIONESCLNICAS

    Esconocidoqueentre3y5%delosniosnacidosenunapoblacinyperododado,presentanunaanomalacongnita,quepuedeserdetectadaalnacimiento.Sinembargo,lafraccinquesemanifiestaenrecinnacidosespequea,ydespusdeunaodevida,suincidenciaaumentahasta10%.Lagranmayoradeembrionescon

  • 25/1/2016 ActaBiolgicaColombianaChromosomesasVehicleinOrganizationandTransmissionofCharacters

    http://www.scielo.org.co/scielo.php?pid=S0120548X2011000300003&script=sci_arttext 8/15

    anomalascromosmicas(concromosomasdemsodemenos)noconcluyenconembarazoobienacabanenabortosiconsiguenevolucionar,locualocurreenpocoscasos,danlugaraunnioafectadodealgunapatologa.Losdefectoscromosmicostienenunacuotaimportantederesponsabilidadenlasmuertesperinatalesascomoenotraspatologas(CastroVolio,2004).Lasanomalascromosmicassonlaprincipalcausadeabortoyretrasomentalenhumanos.Pacientesquepresentanretrasomental,rasgosdismrficosyotrascaractersticas,sonsugerentesdecromosomopata.Portanto,enellosdeberealizarseelcariotipodealtaresolucin,medianteelcualsepuedeconocersielpacientepresentaunaanomalacromosmicanumricaoestructural.Laespeciehumanatoleramejorlastrisomasquelasmonosomas,noobstante,solosobrevivenpartedeaquellosindividuosquetienentrisomasdeloscromosomasmspequeos(trisomas21,18,13).Lasaneuploidaspornodisyuncinsonmsfrecuentesenloscromosomassexualesqueenlosautosomas(GalnGmez,2002).

    Dentrodelascromosomopatas,sedistinguendosgrandesgrupos:1.anomalasconstitucionales,conlasquelapersonanace2.anomalasadquiridas,quesurgenenalgnmomentodespusdelnacimiento.Lasprimeras,seasocianamalformacionescongnitasdetodotipo,yademselretardomentalesinvariable,exceptoparalasaberracionesqueafectanelnmerodecromosomassexuales,enlascualespredominanlosproblemasdeinfertilidad.Entrelasanomalasconstitucionalesnumricas,eldefectocromosmicomsfrecuenteenrecinnacidoseslatrisoma21queoriginaelsndromedeDownestesepresentaen1:600a1:800bebs.ElsndromedeDowneslacausamscomnderetardomentalsevero.

    Caberesaltar,quelasmonosomasautosmicas(2n1,ausenciadeunodeloscromosomas)solohansidoobservadasenabortosdelprimertrimestre,porloqueseconsiderannoviables.Sehanplanteadodoshiptesisquetratandeexplicarestabajaviabilidadenmonosmicos.Laprimera,sostienequeestacondicinpermitiralaexpresindealelosletalesrecesivospresentesencopianicaenlosmonosmicos,quepasaraninadvertidosenheterocigotos,quellevanunalelonormalenunodeloscromosomas.Lasegundasostieneque,eslanecesidaddetenerdosisdeproductosgnicosequilibrados,queestndescompensadasenlosmonosmicos.Sinembargo,algunasmonosomasparcialessonviables,entreellaslaquesepresentaenmayorfrecuenciaennacidosvivos,eslaprdidadeuncortofragmentodelbrazocortodelcromosomacinco(5p),queoriginaunagamaparticulardeanomalasqueseconocecomosndromedemaullidodegato,caracterizadoporgenerarretardomentalsevero,microcefaliayunaspectofacialespecficoconnotablehipertelorismo(ThompsonyThompson,1979).

    Latranslocacinesunaanomalaestructuralqueconsisteenlatransferenciadepartedeuncromosomaaotronohomlogo.Casisiempre,sonrecprocas,yenelcasodetranslocacionesrobertsonianas(tambinconocidascomofusionescntricas),escomnnotenerefectosfenotpicosnotables,porloquepuedenpasarinadvertidasenlosportadores,ysoloserdetectadasporelnacimientodehijosconcomplementosnobalanceados,quepresentanmltiplesanomalas.Sonfrecuentesentreloscromosomasacrocntricos(gruposDyG)ypuedendarlugaralaformacindegametosdesequilibradosyporelloimplicanriesgodedescendenciaanormal.Porlotanto,losportadoresdetranslocacionesbalanceadas,sinsignosnisntomasespecficos,sondiagnosticadosenlaconsultagenticaporpresentarproblemasdeinfertilidad,abortosrecurrentesoporelnacimientodeunhijomultimalformado(Cicconeetal.,2005).EnlaFig.8sepresentaelcasodeunniocontrisoma13portranslocacin,hijodeunportadordelatranslocacinbalanceada.Lascromosomopatasconstitucionalesdecualquiertipoafectana1:156recinnacidos,y1:500personassonportadorassanasdealgntipoderearreglocromosmicobalanceado,quenoleocasionaproblemaaellamisma,perospuedesergraveparasudescendencia(CastroVolio,2004).

    Sinembargo,sehanreportadocasosdetranslocacionesrecprocas,aparentementebalanceadas,bajolapticadelacitogenticaclsica,enindividuosconanomalasfenotpicasyretardomental.Enestoscasos,sedebesospecharla

  • 25/1/2016 ActaBiolgicaColombianaChromosomesasVehicleinOrganizationandTransmissionofCharacters

    http://www.scielo.org.co/scielo.php?pid=S0120548X2011000300003&script=sci_arttext 9/15

    presenciaderearregloscomplejosdesbalanceados,queconcitogenticaclsicanopuedenserdetectados,porloqueestudiosdecitogenticamoleculardebenserrecomendados(Cicconeetal.,2005).Porotrolado,lasanomalascromosmicasadquiridassoncausadegranvariedaddecnceres.Elanlisiscitogenticodeclulastumoraleshareveladolapresenciadealteracionescromosmicasclonalesenmsde30.000neoplasiashumanas.Hoysabemosquelapresenciadedeterminadasalteracionescromosmicasaportainformacinimportanteconvalordiagnsticoypronsticoenneoplasiashematolgicasytumoresslidos(Patel,2000Rowley,2000).DesdelaobservacindeNowellyHungerford,1960,enpacientesconleucemiamieloidecrnicadeunpequeocromosomaalquedenominPhiladelphia(Ph),originadoporunatranslocacinentreloscromosoma9y22,asociandosupresenciaaunpronsticomuydesfavorableenpacientesdiagnosticadosconleucemiaagudalinfoblstica.Estaobservacinllevaraaunaactitudteraputicadistintaymsagresiva,quesisedetectaraenelmismodiagnsticounaalteracincromosmicadebuenpronstico,comoporejemplouncariotipohiperdiploidedemsde50cromosomas(Calasanz,2001).

    Elanlisiscitogenticoconvencionalparatumoresslidospresentaunaltoniveldecomplejidad,fundamentalmenteporaspectosmetodolgicosquehanfrenadolaincorporacindeesteestudioenlarutinadiagnsticacomocomplementoaldiagnsticoanatomopatolgico(GalnGmez,2002).Entrelosproblemasquesepresentanenelprocesamientodemuestrasdetumor,cabedestacarlabajaviabilidadcelulardebidoanecrosisdelamuestra,necesidaddedisgregacinenzimticadeltejido,contaminacinmicrobiana,contaminacinconclulasnormalesybajacalidadycantidaddemetafasesanalizablesentreotros.Adicionalmente,debidoaltiempodemanifestacinclnicadelamayorpartedetumores,escomnencontrarenelloslaocurrenciadealteracionescromosmicasmuycomplejasyvariables,conlapresenciadevariosclones,loquehacedifcildeterminarcambiosylasecuenciadestosparadefinirlalneaprincipalylasderivadas.

    Indudablementelastcnicasdecitogenticamoleculareinterfsica,sonunaherramientafundamentalparadefinirrearregloscomplejosadquiridosenlaevolucindelneastumorales.Lalistacompletadealteracionescromosmicasygenesimplicadosenleucemiasyneoplasiaspuedeserconsultadaen(NCBI,2010:http://www.ncbi.nlm.nih.gov/cancerchromosomes).Actualmenteesmuyimportantelacolaboracinentrecitogenticaybiologamolecular,conelfindeencontrarunmayornmeroderegionesgenmicasquepuedansercandidatasdeteneractividadoncognica(Espinetetal.,2011).

    ESTUDIOSCITOGENTICOS:APLICACIONESEVOLUTIVAS

    DesdequeMichaelWhiteescribien1978sulibroModesofSpeciation(White,1978),unaampliagamadetrabajossehanpublicadoparaentenderesteproceso.Dentrodeestascontribuciones,lasdemayorvalorenarasdecomprenderlosmecanismosgenticosenlaespeciacin,provienenfundamentalmentededosreas.Enprimerlugar,losestudiossobrelosefectosenlafertilidadyviabilidaddelosrearregloscromosmicosestructuralesenhbridosinterracialesy/ointerespecficos,quehanprovedoevidenciasdirectasdelpapeldelasreorganizacionescromosmicasenlaespeciacin.Ensegundolugar,estnlosestudiosenreascomobioqumicaotcnicasmolecularesrecientementedesarrolladasparaabordarproblemasdeespeciacinenplantasoanimales(King,1993).

    Hayvariosejemplosquemuestranquelosrearregloscromosmicosestnasociadosaespeciacin.Semencionanteriormentelafusincromosmicaqueoriginaelcromosoma2enhumanos.Bowersetal.,2003,asociesterearregloconlaadquisicindelbipedismocaractersticodeHomnidos,queestnreguladosporgeneshometicos(HOXD9D10),localizadosenelcromosomados,loquesugiereunafuertepresindeseleccinenlosportadoresdelafusinyunarpidaseparacin(especiacin)delaspoblaciones.Adicionalmente,envariosgruposdeprimatesdelnuevomundoparticularmenteenlosgnerosAotusyCallicebus,sehademostradoquecambiosdrsticosenlosnmeroscromosmicosentrelasespeciesdelgnero,hansidooriginadospormltiplesrearregloscromosmicos,quemodificanlosnmeroscromosmicosentrelasespecies,haacompaadolosprocesosdeespeciacin,acompaadosdeunabajadiferenciacinmorfolgica,porloqueelestudiocromosmicoconstituyeunaherramientaindispensableparalaclasificacindeestosorganismos(Buenoetal.,2004Buenoetal.,2006DefleryBueno,2003DefleryBueno,2007Defleretal.,2010).LafamiliaEquidae(caballos)esnotableporlarpidatasadeevolucincromosmica(Bushetal.,1977).Elcaballodomsticotiene64cromosomas,entantoqueEquusferusprzewalskii(unaespeciedecaballomongoliano,hoyenpeligrodeextincin)tiene66cromosomas.Ladiferenciaentreestosdoscariotiposesunasimplefusinfisindedoscromosomasacrocntricosdelcaballomongoliano(cromosomas23y24)paraformarelcromosomacincodeloscaballosdomsticos.Escomnencontrarhbridosentrelasdiferentesespeciesdeequinos,perotodosloshbridossonestriles,siendoelejemplomsconocidolasmulas,productodelcruceentreuncaballoyunaburra(Equusasinus).AdicionalmentesegnYangetal.,2003,sepuedendocumentarnumerosastranslocacionesrobertsonianas,fusionesrepetidas(entndem)yvariasinversionesalcompararelcariotipodecaballosconeldezebras(Equusburchelli,2n=44).

    OBrienetal.,2006,reportanqueenciervosdelaindia(gneroMuntiacus)esposibleencontrarespeciescon44autosomasacrocntricosyunparsexual(M.reveesi),yotrasespeciesdelgneroconnmerosmuyreducidos2n=6enhembrasy2n=7enmachosconunatranslocacindelcromosomaYaunautosoma(M.muntjak).Adicionalmente,aunenlosmismosgrupos,gnerosconmuybajatasaderearregloscromosmicosmanteniendoasunarelativa

  • 25/1/2016 ActaBiolgicaColombianaChromosomesasVehicleinOrganizationandTransmissionofCharacters

    http://www.scielo.org.co/scielo.php?pid=S0120548X2011000300003&script=sci_arttext 10/15

    homogeneidadenloscomplementos,peroconbuenadiferenciacinmorfolgicayecolgicaensuespeciacin,loquehallevadoaqueexistaunaampliacontroversia,aunnocompletamenteresueltaencuantoalpapelquetienenlosrearreglosenlosprocesosdeespeciacin(Reig,1989Rieseberg,2001Forsdyke,2004).Desdelosaos90sehandesarrolladotcnicasqueunencitogenticaclsicaconnuevastecnologasdegenmicacomparativaentrelascualesseencuentraelpintadocromosmico,quesebasaenhibridacininsitufluorescenteconsondasdecromosomasdeunaespeciedeterminadasobrepreparacionescromosmicasdeotraespeciediferente.PorZooFISH,seentiendelaaplicacindesondasdepintadocromosmicodeunaespecie,queenmuchoscasoslamsempleadaeshumana,sobremetafasesdeotrasespecies,conelfindeestablecerlasreorganizacionesintercromosmicaseintracromosmicasocurridasenlaevolucin(Ruiz,2003).Losanlisiscomparativosporpintadocromosmico,detectanhomologasanivelmolecularypermitenlacomparacinrpidayeficienteentremuchasespecies(Graphodatsky,2007).SehanrealizadocomparacionesporhibridacinZooFISHendiferentesespecies,deprimates,encontrando,porejemplohomologacompletaentrehumanosymicoscapuchinos(Platyrrhini)enlasregioneseucromticas(Richardetal.,1996).

    Losejemplosanteriores,muestrancomoelbarajamientodeinformacingentica,originadaporcambiosdeposicindesegmentoscromosmicosconlosrearregloscromosmicos(inversiones,translocaciones,fusionescntricas),hansidounagenteimportanteenladiversificacindeespecies,comoloevidencialacomparacindelcariotipohumanoconeldesusancestrosprimatesy/oestudiosfilogenticosendiferentesgrupos(White,1969White,1975Carboneetal.,2002Wienberg,2004).

    Elgenomadeaproximadamente150especiesdemamferoshasidoestudiadomediantepintadocromosmico,paraloquesehanempleandosondashumanas,identificandoenestasespeciesporlomenos70cromosomaspositivosparalassondashumanas.Elpintadocromosmicopermitedetectarhomologasanivelmolecular,porloqueesunmtodorpidoyeficienteparalacomparacininterespecfica.Loanteriorhapermitidoacumularinformacinsuficientepararealizarunadiscusincompresivadecmohaocurridolaorganizacinyevolucindelosgenomasdemamferos,confirmandolasobservacionesrealizadasenestudiosanterioresconbandascromosmicas,enlosqueseencontraronsegmentoscromosmicosconservadosporvariosmillonesdeaos,comoelcromosomaX,ancestralentodoslosmamferos(Graphodatsky,2007).

    Sindudaelanlisisgenmicocomparativoenmamferosescomplejo,mostrandoimportantesdiferenciasenlospatronesdecambioentrediferentesespecies,porloqueseesperaque,losanlisisgenmicoscomparativosseanclaveparadilucidarlaorganizacindelosgenomas,ladistribucindelosgenesenloscromosomasyladistribucinycomposicindelossitiosderupturaylasfuerzasquedirigenlaevolucindelosgenomas(Murphyetal.,2001)

    NUEVASHERRAMIENTASENESTUDIOSCROMOSMICOS

    Estaeraposgenmica,tambinhaincididoenlasherramientascitogenticasparaelestudioylaevaluacindecromosomas,fundamentalmenteconlaintegracindeherramientasderivadasdelosavancesengenticamolecular,quesinduda,hanincrementadolaresolucindeestetipodeestudios,hastaelpuntoenquesehaplanteadosilacitogenticamolecularpuederemplazarlacitogenticaclsicaysuabordajeclsicodeevaluacindebandas(Salmanetal.,2004).Desdeladcadade1980a1990sedesarrolllacitogenticamolecular,queseconsideraunarevolucinaldescubriralteracionessubmicroscpicas,consondasespecficasdegenes,segmentoscromosmicos,regionescentrmericasotelmericascromosomaespecfico,quedetectanfusionesderegionescromosmicasparticularescomprometidasentranslocaciones,quepermitenresolverpreguntas,inclusoavecesenausenciademetafases,observandolassealesenncleosinterfsicosporloquesehadenominadocitogenticainterfsica(Gray,1992).

    Enloslaboratoriosdecitogenticahoyendasonfundamentaleslastcnicasdehibridacinfluorescenteinsitu(FISH)ehibridacingenmicacomparativa(CGH),quepermitenidentificaranomalascromosmicasmuypequeasnoobservablesconotrasmetodologasclsicas.

    Adicionalmente,latcnicademltipleFISH(MFISH)ohibridacininsituconfluorescenciadetodosloscromosomas,seestutilizandoenelmundoenlaltimadcada,loquehacausadorevueloporlaintroduccindecoloresenlacitogenticatradicionalmentegris(Castilloetal.,2002).Sindudaestatcnicafacilitadeformaimportantelaresolucinderearregloscomplejos,deformaclaraysimpleeinequvoca,peroanestunpocofueradelalcancedelcomndelaboratoriosdecitogentica,principalmenteporcostodelapruebay,porquerequierelaactualizacindelosequipos,enmateriadefiltrosrequeridosparapoderidentificarcadaunodeloshomlogos.Senecesitancincofluorocromos(concapacidadcombinatorialde31)paradistinguirlos24cromosomas,porhibridacindejuegosdesondasdeDNAcromosomaespecficas(Castilloetal.,2002).

    Eldesarrollodetcnicasdehibridacininsituconfluorescencia(FISH)hasupuestounenormeavanceenlacitogenticaclnica,particularmenteencncer,especialmenteenlaevaluacindetumoresslidos.EnlaactualidadlatcnicaFISHtienenumerosasvariantestecnolgicascomohibridacingenmicacomparada(CGH),cariotipoespectral(SKYFISH)omultiplexFISH(MFISH),entreotras.Todasellas,yotrasms,constituyenunanuevadisciplinadenominadacitogenticamolecularyproporcionannuevosmtodos,msprecisos,dedeteccinde

  • 25/1/2016 ActaBiolgicaColombianaChromosomesasVehicleinOrganizationandTransmissionofCharacters

    http://www.scielo.org.co/scielo.php?pid=S0120548X2011000300003&script=sci_arttext 11/15

    alteracionescromosmicasenclulastumorales(Calasanz,2001).

    CONCLUSIONES

    Elestudiodeloscromosomashacontribuidoalacomprensindelaherenciadelosgenes,mostrandoclaramentecomosepresentalasegregacindestosenlameiosis.Estudioscitogenticoscomparativoshanmostradoquenumerososrearregloscromosmicoshanocurridoenlosprocesosdediversificacinevolutivadelosdiferentesgruposyestospuedenserevidenciadosmediantetcnicasdecitogenticaconvencionaly/omolecular(ZooFISHhibridizacingenmicacomparativa).

    Enhumanos,losestudioscromosmicospermitendiagnosticarunconjuntodesndromesgenticos,originadosporerroresmitticosomeiticos(enladisyuncincromosmica),queoriginanindividuosportadoresdefrmulascromosmicasanmalasenestructuraynmero,queengeneraloriginanseverasfallasenelcrecimiento,desarrollomentaloconfallasfuncionalesendiferentesrganos,porexcesodegenes(trisoma)odficitdeinformacincuandohaymonosomastotales(noviables)oparciales,comoeselcasodelsndromedemaullidoegato(5p).

    Laexposicinaagentesclastognicosymutgenosambientalespuedeoriginaranomalascromosmicasadquiridas,caractersticasdenumerososcanceres.Eldiagnsticocitogenticodelosdistintosclonescelularespresentesenneoplasias,esunaherramientaimportanteeneldiagnstico,pronstico,yhapermitidoidentificarsubgruposclnicosasociadosacambioscromosmicosespecficosparticularmenteenhemopatasmalignas.Desdeelpuntodevistaclnico,sepuedeverclaramentequelautilizacindelastcnicascitogenticaspuedetenerventajaseinconvenientes(resolucin)enlosanlisisgenticos,contribuyendoconlosdiagnsticosypronsticosdevariasneoplasias.Puedeconcluirsequeactualmentelasnumerosastcnicascitogenticassoncomplementariasynuncaexcluyentesdeotrosanlisismoleculares.

    Indudablemente,losavancesrecientesenelcampodelagenticamolecular,constituyenuncomplementoimportanteparacitogenetistas,yaqueenriquecenlainformacinqueaportaelestudiocitogentico.Porotrolado,eldesarrollodetcnicasmoleculareshaintroducidounanuevadimensinenelestudioycomprensindelpapeldeloscambioscromosmicos,tantoenestudiosevolutivosycomparativosdeespecies,comoenlagnesisdetumores,porloqueenunfuturoprximocitogenetistasygenetistasmolecularesdeberntrabajarcoordinadosparaaportarunamayorinformacinsobreelorigenydesarrollodelosdiferentesrearreglos.

    AGRADECIMIENTOS

    DepartamentodeBiologa,FacultaddeCiencias,UniversidadNacionaldeColombia,sedeBogot.

    BIBLIOGRAFA

    ARCHIDIACONON,STORLAZZICT,SPALLUTOC,RICCOAS,MARZELLAR,ROCCHIM.EvolutionofChromosomeYinPrimates.Chromosoma.1998107:241246.

    [Links]

    AYLINGLJ,GRIFFINDK.TheEvolutionofSexChromosomes.CytogenetGenomeRes.200299:124140.

    [Links]

    BARBERJCK.DirectlyTransmittedUnbalancedChromosomeAbnormalitiesandEuchromaticVariants.JMedGenet.200542:609629.

    [Links]

    BOWENID,BOWENSM,JONESAH.TheCellCycle.En:MitosisandApoptosis:mattersoflifeanddeath.(Eds.BowenID,BowenSM).London,NewYork:ChapmanHall1998.p.2859.

    [Links]

    BOWERSEJ,NAVARROA,RIEESEBERGL,LIVINGSTONEK,BARTONNH.ChromosomalSpeciation.Science.2003301:764768.

    [Links]

    BUENOML,RAMIREZORJUELAC,LEIBOVICIM,TORRESOM.InformacincariolgicadelgneroCallicebusenColombia.RevAcadColombCienc.200630:109115.

    [Links]

    BUENOML,TORRESOM,LEIBOVICIM,RAMIREZC,BERNALJ.Valoracincariolgicadeanimalessilvestres

  • 25/1/2016 ActaBiolgicaColombianaChromosomesasVehicleinOrganizationandTransmissionofCharacters

    http://www.scielo.org.co/scielo.php?pid=S0120548X2011000300003&script=sci_arttext 12/15

    decomisados:Unaherramientamsparaelconocimiento,manejoyconservacindeespeciessometidasacomercio.ConservacinExsitu20041:1220.

    [Links]

    BUSHGL,CASESM,WILSONAC,PATTONJL.RapidSpeciationandChromosomalEvolutioninMammals.ProcNatlAcadSciUSA.197774:39423946.

    [Links]

    CALASANZMJ.Revisindetcnicasdecitogenticaconvencionalymolecularysuimplicacineneldiagnsticoypronsticodelcncer.AnalesdelSistemaSanitariodeNavarra.200124S1:1730.

    [Links]

    CARBONEL,VENTURAM,TEMPESTAS,ROCCHIM,ARCHIDIACONON.EvolutionaryHistoryofChromosome10InPrimates.Chromosoma.2002111:267272.

    [Links]

    CASTILLOTAUCHERS,FUENTESSAM,PAULOSMA,PARDOVA.MltipleFISHymltipleBAND:Tcnicasdecitogenticamolecularencincocasos.RevMdChile.2002:130,(5):511518.

    [Links]

    CASTROVOLIOI.Pasado,PresenteyFuturodelaCitogenticaEnCostaRica.RevBiolTrop.200452:537544.

    [Links]

    CHARLESWORTHD,CHARLESWORTHB.InbreedingDepressionanditsEvolutionaryConsequences.AnnuRevEcolSyst.198718:237268.

    [Links]

    CHOWDHARYBP,RAUDSEPPT,FRNICKEL,SCHERTHANH.EmergingPatternsofComparativeGenomeOrganizationinSomeMammalianSpeciesasRevealedbyZooFISH.GenomeRes.19988:577589.

    [Links]

    CICCONER,GIORDAR,GREGATOG,GUERRINIR,GIGLIOS,CARROZZOR,etal.ReciprocalTranslocations:aTrapforCytogenetists?HumGenet.2005117:571582.

    [Links]

    DEFLERTR,BUENOML,GARCIAJ.Callicebuscaquetensis:ANewandCriticallyEndangeredPrimateFromSouthernCaquet,Colombia.PrimateConservation2010(25):Publishedelectronicallypriortoprintpublication(12August2010).

    [Links]

    DEFLERTR,BUENOML.AotusDiversityandtheSpeciesProblem.PrimateConservation.200722:5570.

    [Links]

    DEFLERTR,BUENOML.KaryologicalGuidelinesforAotusTaxonomy.AmJPrimatol.200360:134135.

    [Links]

    ESPINETB,SALIDOM,SOLF.Tcnicasdecitogenticamolecularysusaplicaciones.Tomadoweb,Enero,2011.http://www.cekm.unlugar.com/tec_cit_mol.pdf.

    [Links]

    FORSDYKEDR.Chromosomalspeciation:Areply.JTheorBiol.2004(230):89196.

    [Links]

    FORDCE,HAMERTONJL.TheHumanChromosomesofMan.Nature.1956178:1023.

  • 25/1/2016 ActaBiolgicaColombianaChromosomesasVehicleinOrganizationandTransmissionofCharacters

    http://www.scielo.org.co/scielo.php?pid=S0120548X2011000300003&script=sci_arttext 13/15

    [Links]

    GALNGMEZE.AplicacionesdelLaboratoriodeCitogenticaalaClnica.PediatraIntegral.200216:820830.

    [Links]

    GRAPHODATSKYAS.ComparativeChromosomics.MolBiol.200741:361375.

    [Links]

    GRAYJW.MolecularCytogenetics:DiagnosticandPrognosticAssessment.CurrOpinBiotech.19923:623631.

    [Links]

    HARTWELLLH,WEINERTTA.Checkpoint:ControlsthatEnsuretheOrderofCellCycleEvents.Science.2003(246):629635.

    [Links]

    HIRANOT.ChromosomeCohesion,CondesationandSeparation.AnnuRevBiochem.200069:15144.

    [Links]

    ISCNAnInternationalSystemforHumanCytogeneticNomenclature.BirthDefect:OriginalArticleSeries,14(8)(TheNationalFoundation,NewYork,1978)CytogeneticCellGenet.197821:309404.

    [Links]

    JOHANNSENFA.LaThoriedelaChiasmatypieNouvelleInterprtationdeCinsesdeMaturation.LaCellule.190925:387406.

    [Links]

    KINGM.SpeciesEvolution:TheRoleofChromosomeChange.Cambridge:CambridgeUniversityPress1993.

    [Links]

    LEVANA,FREGAK,SANDBERGAA.NomenclatureForCentromericPositionOnChromosomes.Hereditas.196452:201220.

    [Links]

    MENDELG.VersucheberPflanzenhybriden.VerhandlungendesNaturforsshendenVereinesimBrnn.18654:347.

    [Links]

    MURPHYWJ,STANYONR,OBRIENSJ.Evolutionofmammaliangenomeorganizationinferredfromcomparativegenemapping.GenomeBiol.20012(6):18

    [Links]

    NCBI.NationalCenterforBiotechnologyInformation.2010http://www.ncbi.nlm.nih.gov/genomes/genlist.cgi?taxid=2759&type=4&name=EukaryotaeOrganelles

    [Links]

    NOWELLPC,HUNGERFORDDA.AMinuteChromosomeInHumanGranulocyticLeukemia.Science.1960132:1497.

    [Links]

    OBRIENSJ,MENNINGERJC,NASHWG.AtlasofMamalianChromosomes.NewYork:WileyLiss2006.

    [Links]

    OBRIENSJ,MENNINGERJC,NASHWG.Ed.AtlasofMammalianChromosomes.WileySons,INC.,HobokenNJ2006.p.614.

    [Links]

    PAGESL,HAWLEYRS.ChromosomeChoreography:theMeioticBallet.Science.2003301:785798.

  • 25/1/2016 ActaBiolgicaColombianaChromosomesasVehicleinOrganizationandTransmissionofCharacters

    http://www.scielo.org.co/scielo.php?pid=S0120548X2011000300003&script=sci_arttext 14/15

    [Links]

    PATELAS,HAWKINSAL,GRIFFINCA.CytogeneticsandCancer.CurrOpinOncol.200012:6267.

    [Links]

    PIRASFM,NERGADZESG,POLETTOV,CERUTTIF,RYDEROA,etal.Phylogenyofhorsechromosome5qinthegenusEquusandcentromererepositioning.CytogenetGenomeRes.2009126:165172

    [Links]

    REIGO.KaryotypicRepatterningasOneTriggeringFactorinCaseofExplosiveSpeciation.In:EvolutionaryBiologyofTrasientUnstablePopulation.(Ed.FontdevilaA).Berlin:SpringerVerlag1989.p.246289.

    [Links]

    RICHARDF,LOMBARDM,DUTRILLAUXB.ZOOFISHSuggestsaCompleteHomologybetweenHumanandCapuchinMonkey(Platyrrhini)Euchromatin.Genomics.199636:417423.

    [Links]

    RIESEBERGLH.Chromosomalrearrangementsandspeciation.TrendsEcolEvol.2001(16):351357

    [Links]

    ROWLEYJD.CytogeneticAnalysisinLeukemiaandLymphoma:AnIntroduction.SeminHematol.200037:315319.

    [Links]

    RUIZA.Implicacionesdeloslugaresfrgilesylassecuenciastelomricasintersticialesenlaevolucincromosmicadelosprimates.2003.TesisDoctoralesenRed:http://hdl.handle.net/10803/3745.

    [Links]

    SALMANM,JHANWARSC,OSTRERH.WillTheNewCytogeneticsReplaceOldCytogenetics?ClinGenet.200466:265275.

    [Links]

    SEUNEZHN.ThePhylogenyofHumanChromosome.NewYork:SpringerVerlag,Heidelberg1979.

    [Links]

    THOMPSONJSTHOMPSONMW.GenticaMdica.2.Barcelona:Ed.SalvatEditores,S.A.1979.

    [Links]

    WHITEMJD.ChromosomalRearrangementsandSpeciationinAnimals.AnnuRevGenet.19693:7598.

    [Links]

    WHITEMJD.ChromosomalRepatterning:RegularitiesandRestrictions.Genetics.197579:6372.

    [Links]

    WHITEMJD.ModesofSpeciation.W.H.FreemanandCompanySanFrancisco1978

    [Links]

    WIENBERGJ.TheEvolutionofEutherianChromosomes.CurrOpinGenetDev.200414:657666.

    [Links]

    WIENBERGJ,JAUCHA,LDECKEHJ,SENGERG,HORSTHEMKEB,etal.TheOriginofHumanChromosome2AnalyzedbyComparativeChromosomeMappingwithaDNAMicrolibrary.ChromosomeRes.19942(5):405410.

    [Links]

    WILLIS,JH.TheRoleofGenesofLargeEffectonInbreedingDepressioninMimulusguttatus.Evolution.199953:16781691.

  • 25/1/2016 ActaBiolgicaColombianaChromosomesasVehicleinOrganizationandTransmissionofCharacters

    http://www.scielo.org.co/scielo.php?pid=S0120548X2011000300003&script=sci_arttext 15/15

    [Links]

    YANGF,FUB,OBRIENPCM,RYDERDOA,FERGUSONSMITHMA.KaryotypicRelationshipsofHorsesandZebras:ResultsofCrossSpeciesChromosomePainting.CytogentGenomeRes.2003102:235243.

    [Links]

    Allthecontentsofthisjournal,exceptwhereotherwisenoted,islicensedunderaCreativeCommonsAttributionLicense

    UniversidadNacionaldeColombia

    Cra.30No.4503,UniversidadNacionaldeColombia

    [email protected]