achka simi kawsaypura yachay mastarinapaq … · achka simi kawsaypura yachay mastarinapaq...

30
ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ UNANCHASQA Ayllukunata ñawpaq tapurikuy Paqarichinapaq allichakuy Qichwa

Upload: others

Post on 19-Aug-2020

30 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY

MASTARINAPAQ UNANCHASQA

Ayllukunata ñawpaq tapurikuy

Paqarichinapaq allichakuy

Qichwa

Page 2: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

MINISTERIO DE EDUCACIÓN

DIRECCIÓN GENERAL DE EDUCACIÓN BÁSICA ALTERNATIVA, INTERCULTURAL BILINGÜE Y DE SERVICIOS EDUCATIVOS EN EL ÁMBITO RURAL (DIGEIBIRA)

DIRECCIÓN DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE (DEIB)

PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜEMatriz de Planificación Estratégica

© MINISTERIO DE EDUCACIÓNCalle del Comercio N.° 193, San BorjaLima, Perú Octubre de 2015

Hecho el Depósito Legal en la Biblioteca Nacional del Perú: BNP: N° 2015-14837Tiraje: 1000 ejemplares

Impreso por: RCD IMEX PERU E.I.RL.Av. Salaverry 2580 dpto. 202 - Jesús María - Lima RUC: 20550182352 Impreso en el Perú / Printed in Peru.

Page 3: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

Índice

Siglas y abreviaturas 4Presentación 5Matriz de planificación estratégica (desarrollado) 7Finalidad 7Objetivo general 7Objetivo específico 01: Acceso, permanencia y culminación oportuna 8

Resultados específicos:

1.Mejora del acceso y permanencia a servicio EIB2.Culminación oportuna en la EIB

Estrategias (1, 2, 3, 4 y 5)

ActividadesObjetivo específico 02: Currículo pertinente 14

Resultado específico:

Instancias de Gestión Educativa Descentralizada (IGED) im-plementan currículos pertinentes y aseguran la dotación, dis-tribución oportuna y uso de recursos educativos para la EIB

Estrategias (1, 2, 3 y 4)

Actividades

Objetivo específico 03: Formación docente 19Resultado específico:

Docentes EIB suficientes y calificados para coberturar la de-manda de EIB en todas las etapas, niveles y modalidades del sistema educativo

Estrategias (1, 2, 3 y 4)

Actividades

Objetivo específico 04: Gestión descentralizada y participación social 24Resultado específico

Modelo de gestión para la diversidad con enfoque territorial atiende realidades diversas y contribuye a la mejora de lo-gros de aprendizajes en EIB

Estrategias (1, 2, 3 4 y 5)

Actividades

Page 4: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

4

SIGLAS Y ABREVIATURAS

CEBA Centro de Educación Básica AlternativaCETPRO Centro de Educación Técnico ProductivoCGIE Comisión de Gestión Intergubernamental de EducaciónCNE Consejo Nacional de EducaciónCONEI Consejo Educativo InstitucionalCONEIB Comisión Nacional de Educación Intercultural y BilingüeCOPALE Consejo participativo local de educaciónCOPARE Consejo participativo regional de educaciónMINCU Ministerio de CulturaDCN Diseño Curricular NacionalDEBA Dirección de Educación Básica AlternativaDEIB Dirección de Educación Intercultural Bilingüe DIGEIBIRA Dirección General de Educación Básica Alternativa, Intercultural Bilingüe y de Servicios Educativos

en el Ámbito RuralDRE Dirección Regional de EducaciónEBA Educación Básica AlternativaEBE Educación Básica EspecialEBR Educación Básica RegularECE Evaluación Censal de EstudiantesEIB Educación Intercultural BilingüeEIT Educación Intercultural para Todos y TodasIE Institución EducativaIESP Instituto de Educación Superior PedagógicaIIEE Instituciones EducativasIGED Instancias de Gestión Educativa DescentralizadaL1 Lengua maternaL2 Segunda lenguaLRM Ley de Reforma MagisterialMINEDU Ministerio de EducaciónNEXUS Sistema de Administración y Control de PlazasNNA Niños, Niñas y AdolescentesOIT Organización Internacional del TrabajoONG Organización No GubernamentalPELA Programa Educativo Logros de AprendizajePEN Proyecto Educativo Nacional al 2021: la educación que queremos para el PerúPIP Proyecto de Inversión PúblicaPRONIED Programa Nacional de Infraestructura EducativaRER Red Educativa RuralROF Reglamento de Organización y FuncionesSPE Secretaría de Planificación Estratégica del MINEDUSSII-PER Sistema de Seguimiento e Información a la Implementación de los Proyectos Educativos Regiona-

les del CNETIC Tecnologías de la información y comunicaciónUGEL Unidad de Gestión Educativa LocalUMC Unidad de Medición de la Calidad Educativa del MINEDUUNESCO Organización de las Naciones Unidas para la Educación, la Ciencia y la CulturaUNICEF Fondo de las Naciones Unidas para la Infancia

Page 5: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

5

RIQSICHIKUYPiruw suyunchikqa achka achka simiyuq, achka achka llaqtayuqmi. Allpanpim 54 hatun llaqtakuna 47 simikunata rimastin tiyanku. Imaymana rikchaq kawsayqa hatun suyunchikpaqqa allin punim, kay rikchaykunam yachanakunapiqa imaymana ruraykunawan qawana, chaymi Achka Simi Kawsaypura Yachay (ASKAY) llamkaypas rikurimun Kawsaypura Yachaypas (KAY) rikurimun.

Kaynam YACHAY KAMAQ (MINEDU) allin takyasqa llamkay qispichinapaq kawsaypurata hapiykun, chaynam imaymana rikchaq llaqtakunapiqa allin umayuq warmakunata qispichinqa, allin yachaykunam kanqa.

Lliw Piruw suyu yachakuqkunam kawsakuyninkumanhina siminkumanhina qispinankupaq punkukuna kicharisqa kanan, kaynam imaymana rikchaq ayllukuna kasqanmanhina Piruw suyu runahina, Awya Yala runahina, Tiqsi muyu runahina kuyakuywan qawachikunqa.

Kaynam lliw runankuna llaqtankupaq allin chanichasqa qurimanhina tikrakun. Kaynam imaymana kayninku, iñikuyninku, yachayninku, takiyninku, tusuyninku ima llaqtanpa kallpanhina rikurin.

ASKAYqa ayllukunapa wawankuna yachachinanpaqmi puririchkan, ASKAyqa qaritapas warmitapas chay kaqllatam qawan, ASKAYqa allin, ASKAYqa allin sumaq takyasqa yachaykunatam ayllu runakunaman qaywan.

Ayllu yachakuqkunaqa (wawakuna, warmakuna, maqtakuna, sipaskuna, yuyayniyuq warmi qarikuna)kikinkupa siminpi, kawsayninpi yachachisqaqa allintam yachanku, kaynam huk rikchaq kawsaykunamanpas kicharisqa kanku, kastilla simitapas allinta rimanqaku hinallataqmi inlis simitapas huk karu runakunawan rimananpaq yachanqa. Kaynam ASKAYqa lliw runakunapa kawsayninmanhina siminmanhina yachachisqa kananpaq qimipayan, hinallataqmi ayllu simin chinkaypiña tarikuptin yapamanta kallpachachin, kaynachiki yapamanta sapinmanhina kuyakuynin yapamanta waytarimunqa.

Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi allinta kallpachachinqa.

Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqa maytuqa tapupakuspa, tapupakuspa, huñunakuspa, huñunakuspa qispichisqa maytum. Kay llamkaytam ASKAYU, DIGEIBIRA ukunpi kaq llampu sunquwan umacharqa.

Kamachikuytawan unanchasqa maytu purichiyninqa lliw Piruw suyu ukupi llamkaq yachay wasikunam, llaqtakunapa qullanankunam puririchinanku.

Kay unanchasqa maytupa munayninqa kaymi: 2021 watapaqa ASKAY kamachisqanmanhina lliw wawakuna, warmakuna, maqtakuna, sipaskuna, yuyayniyuq warmi qarikunam allin chuyachasqa sumaq yachayta chaskichkananku.

Page 6: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

6

Page 7: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

Cons

ulta P

revia

a los

Pueb

los In

dígen

as u

Origi

nario

s / M

iniste

rio de

Educ

ación

7

1.1.

PA

QAR

ICH

INAP

AQ A

LLIC

HAK

UY

QIS

PINA

PAQ

Ayllu

pi t

iyaq

wawa

kuna

, wa

rmak

una,

sipas

kuna

pas,

kura

q ru

naku

napa

s qi

spisq

a ya

chay

kuna

ta a

ypas

pa p

acha

pi s

umaq

kaw

say

puriy

pi

yana

paku

nank

upaq

chur

asqa

kana

n.

Llap

a ay

pana

Tupa

chisq

a yac

haym

an ya

ykuq

llap

alla

n ay

lluku

nam

anta

yach

akuq

kuna

: waw

akun

a, wa

rmak

una,

irqik

una,

wayn

a sip

asku

na, k

uraq

runa

kuna

pas a

llin

tupa

qnin

yach

ayta

aypa

nank

u, ch

aypa

qmi A

chka

Sim

i Kaw

sayp

ura Y

acha

y chu

raka

mun

. Cha

yqa r

urak

unqa

tuku

ynira

q sim

i rim

asqa

kuna

ta, tu

kuyn

iraq

ayllu

kuna

llaq

taku

na ka

wsay

nint

a hun

tata

qaw

arisp

a.

1 sa

pa

aypa

na

Llapa

llan

yach

akuq

kuna

: wa

waku

na,

warm

akun

a, irq

ikun

a, wa

yna

sipas

kuna

, kur

aq

runa

kuna

pas

siste

ma e

duca

tivo

nisq

api A

SKAY

man

ya

ykus

pa, m

ana

qipa

spap

as

lluqs

ipus

papa

s wa

tanp

a tu

paqn

inm

anhi

na

tuku

spa

qisp

inan

ku.

2 sa

pa a

ypan

a

ASKA

Ypi y

acha

-yk

una c

huya

qi

spin

anpa

qqa

may

tuku

napa

s, hu

k yan

apak

u-qk

unap

as, im

a ya

chay

taqi

sqak

u-na

pas,

imay

nata

m

chay

yach

ayku

na

aypa

nank

upaq

pas

qillq

asqa

kuna

ka

nanp

unim

.

3 sa

pa a

ypan

a

Yach

achi

ykun

a alli

n ka

nanp

aqm

i ASK

AY

yach

achi

qkun

a al

linta

lla

mka

nank

upaq

ka

mas

qa

yach

ayku

na

-pro

gram

a ni

sqak

una-

kana

n,

chay

wanm

i pi

siq A

SKAY

ya

chac

hiqk

unat

a hu

ntap

achi

na.

4 sa

pa a

ypan

a

Ayllu

kuna

pa

suyu

kuna

pa

simin

ta u

yaris

pam

ka

mac

hiku

ykun

a qi

spich

ina k

anqa

, ch

aypa

qmi

ayllu

pi ll

apan

ka

mac

hiqk

una

ASKA

Y nisq

ata

yana

pana

nku,

ki

kink

uman

ta

qisp

ispa

chuy

ata

yach

anan

kupa

q,

ASKA

Y ni

sqan

man

hina

qi

llqas

qaku

nayu

q ka

nank

upaq

lla

mka

ykun

a ka

nan.

Page 8: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

PLAN

NAC

IONA

L DE E

DUCA

CIÓN

INTE

RCUL

TURA

L BILI

NGÜE

- MA

TRIZ

DE PL

ANIFI

CACIÓ

N ES

TRAT

ÉGICA

8

1 sa

pa a

ypan

a: Ya

chay

was

iman

yay

kuy,

taky

ay, k

aqlla

npi t

ukuy

Llapa

llan

yach

akuq

kuna

: waw

akun

a, wa

rmak

una,

irqik

una,

wayn

a sip

asku

na, k

uraq

runa

kuna

pas t

upac

hisq

a yac

hay A

SKAY

man

yayk

uspa

, man

a qip

aspa

pas l

luqs

ipus

pa-

pas w

atan

pa tu

paqn

inm

anhi

na t

ukus

pa q

ispin

anku

.

Sapa

tarin

aQa

warin

apaq

Qawa

richi

qBa

llari-

naW

atan

wat

an ll

allip

ana

Rura

qku-

na20

1620

1720

1820

1920

2020

21

1) Ll

apal

lan

ayllu

kuna

man

ta

yach

akuq

kuna

ASK

AY

nisq

aman

yayk

uspa

nku

chay

pi

tuku

nank

ukam

a kan

anku

paq

imap

as h

unta

pana

.

2) Ll

apal

lan

yach

akuq

kuna

m

ASKA

Yman

yayk

uspa

nku

wat

anpa

tu

paqn

inm

anhi

na tu

pach

isqa

yach

ay ka

mac

hiku

sqan

man

hina

tu

kuna

nku.

Sapa

pac

hakm

anta

(%

) ayll

ukun

apa

wawa

nkun

a (In

icial

) AS

KAY u

kupi

yach

ay

chas

kiqk

una.

NEXU

S ni

sqap

iAy

llu si

mi r

imaq

Yach

achi

qkun

a wa

qayc

hasq

a taq

iAS

KAYp

i may

tu ll

amka

qkun

apa

willa

kuyn

in.

52%

60%

70%

75%

80%

85%

90%

MIN

EDU

DRE

UGEL

Sapa

pac

hakm

anta

(%

) ayll

ukun

apa w

ar-

man

kuna

(prim

aria

) AS

KAY u

kupi

yach

ay

chas

kiqk

una.

.

NEXU

S ni

sqap

iAy

llu si

mi r

imaq

Yach

achi

qkun

a wa

qayc

hasq

a taq

iAS

KAYp

i may

tu ll

amka

qkun

apa

willa

kuyn

in.

52.6

%60

%70

%75

%80

%85

%90

%

Sapa

pac

hakm

anta

(%

) ay

lluku

napa

ma-

qta s

ipas

kuna

(sec

un-

daria

) AS

KAY u

kupi

ya

chay

chas

kiqk

una.

NEXU

S ni

sqap

iAy

llu si

mi r

imaq

Yach

achi

qkun

a wa

qayc

hasq

a taq

iAS

KAYp

i may

tu ll

amka

qkun

apa

willa

kuyn

in.

0%5%

10%

20%

30%

40%

50%

Page 9: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

Cons

ulta P

revia

a los

Pueb

los In

dígen

as u

Origi

nario

s / M

iniste

rio de

Educ

ación

9

Sapa

pac

hakm

anta

(%

) lla

qtan

pa si

min

rim

aq ya

chak

uq

warm

akun

a (Pr

imar

ia)

ASKA

Yman

yayk

uspa

ut

qayll

a tuk

uqku

na.

Man

a qa

llari-

nayu

q

MIN

EDU

DRE

UGEL

Pach

akm

anta

(%)

hayk

am t

ukuy

rikc

haq

simik

una r

imaq

m

aqta

sipa

s yac

haku

-qk

una (

Secu

ndar

ia)

ASKA

Yman

yayk

uspa

wa

tanp

i tup

aqni

n-m

anhi

na tu

kuqk

uqna

.

Man

a qa

llari-

nayu

q

Page 10: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

PLAN

NAC

IONA

L DE E

DUCA

CIÓN

INTE

RCUL

TURA

L BILI

NGÜE

- MA

TRIZ

DE PL

ANIFI

CACIÓ

N ES

TRAT

ÉGICA

10

1 im

ayna

llam

kana

Qawa

rinap

aqQa

waric

hiq

Balla

ri-na

Wat

an w

atan

llal

lipan

aRu

raqk

u-na

2016

2017

2018

2019

2020

2021

ASKA

Y mat

ipan

apaq

ki

pupi

will

akuy

kuna

-ta

pas y

upay

kuna

tapa

s ch

uras

pa h

urqu

spa

ima k

amac

hiyk

unat

a rik

urich

iy.

Chay

kipu

pi yu

pay w

i-lla

kuyk

unaq

a ASK

AY-

man

yach

ayku

nam

an

yayk

uq, y

acha

qkun

a-pa

q, tu

kuqk

unap

aq

imam

kam

achi

ku-

ykun

a mat

ipan

apaq

ka

nan.

Pach

akm

anta

(%) h

ayka

m Ya

chay

Ka

may

uq w

asik

unam

an A

SKAY

pi ki

-pu

pi ka

q wi

llaku

ykun

ata y

upay

ku-

na h

urqu

nku

allin

yach

ayku

nam

an-

ta ka

mac

hiku

ykun

a kan

anpa

q.

Sin

línea

de

bas

eM

INED

U

Pach

akm

anta

(%) h

ayka

m H

atun

Su

yuku

napi

Yach

ay K

amay

uq W

asi

wasik

unam

an A

SKAY

pi ki

pupi

ka

q wi

llaku

ykun

ata y

upay

kuna

hu

rqun

ku al

lin ya

chay

kuna

man

ta

kam

achi

kuyk

una k

anan

paq.

Sin

línea

de

bas

eDR

E

Pach

akm

anta

(%) h

ayka

m Ta

ksa S

u-yu

kuna

pi Ya

chay

kam

ayuq

was

ipi-

kuna

m A

SKAY

pi ki

pupi

kaq

willa

ku-

ykun

ata y

upay

kuna

hur

qunk

u al

lin

yach

ayku

nam

anta

kam

achi

kuyk

una

kana

npaq

.

Sin

línea

de

bas

eUG

EL

1 ru

rana

Kim

sant

in ka

mac

hiku

qkun

a was

ipi (

Piru

w M

ama S

uyu

, Hat

un S

uyu,

Taks

a Suy

u) ll

amka

qkun

apaq

ASK

AY ki

pupi

yupa

ykun

ata w

illak

uyku

nata

hu

ntap

ayta

pas h

urqu

ytas

yach

anan

kupa

q ya

chac

hiy a

paku

nam

.

2 ru

rana

Iskay

Sim

pi ka

wsay

pura

Yach

ay –

ASKA

Y cha

skiq

yach

akuq

kuna

ta, y

ayku

qkun

ata,

tuku

qkun

ata q

awar

ispa k

amac

hiku

ykun

a chu

rana

paqm

i lla

mka

ykun

a kan

an.

1 sap

a ayp

ana

Page 11: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

Cons

ulta P

revia

a los

Pueb

los In

dígen

as u

Origi

nario

s / M

iniste

rio de

Educ

ación

11

2 im

ayna

llam

kana

Qawa

rinap

aqQa

waric

hiq

Balla

ri-na

Wat

an w

atan

llal

lipan

aRu

raqk

u-na

2016

2017

2018

2019

2020

2021

EIB

nisq

api l

lapa

llan

yach

akuq

kuna

paq

allin

chuy

a yac

ha-

ykun

a kan

anpa

qmi

yach

ay w

asik

unat

a, pr

ogra

ma n

isqak

una-

tapa

s asw

an ak

llarin

a ka

nqa.

Imay

nam

ASK

AY

yach

ay ka

nanp

aqpa

s, im

akun

am A

SKAY

pa

qarin

anpa

qpas

pu-

ririn

anpa

qpas

kana

n,

ayllu

kuna

pa ka

wsas

-qa

nman

, rim

asqa

n-m

anhi

na, m

ayqa

n AS

KAY t

upas

qanm

an-

hina

chur

anap

aq.

Pach

akm

anta

(%) h

ayka

m

ASKA

Y yac

hay w

asik

una a

llin

riqsip

asqa

chuy

a yac

hach

iyta

mira

chin

.

NEXU

S ni

sqap

iAy

llu si

mi r

imaq

Ya

chac

hiqk

una

waqa

ycha

sqa t

aqi

ASKA

Ypi m

aytu

lla

mka

qkun

apa

willa

kuyn

in;

PELA

, RER

nio

sqa-

pi ki

pu w

illak

u-yn

in.

53%

58%

65%

73%

80%

87%

95%

MIN

EDU

DRE

UGEL

1 ru

rana

ASKA

Y hay

kam

llap

an ya

chak

uqku

na ch

aym

anhi

nach

u ya

chac

hiy l

lam

kayk

una c

hura

kusq

aman

ta q

awar

iy ru

rar.

2 ru

rana

ASKA

Y uku

pi ya

chay

was

ikun

a, pr

ogra

ma n

isqak

una p

aqar

ichin

apaq

pas h

unta

pana

paqp

as al

lin ta

kyas

qa ya

chay

kuna

pur

ichin

apaq

mi i

map

as

aklla

risqa

llam

kayk

una r

uray

. 3

rura

naAS

KAY n

isqa h

unta

pana

paq

tuku

y rik

chaq

llam

kayk

una p

aqar

ichiy

1 sap

a ayp

ana

Page 12: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

PLAN

NAC

IONA

L DE E

DUCA

CIÓN

INTE

RCUL

TURA

L BILI

NGÜE

- MA

TRIZ

DE PL

ANIFI

CACIÓ

N ES

TRAT

ÉGICA

12

3 im

ayna

llam

kana

Qawa

rinap

aqQa

wari-

chiq

Balla

rina

Wat

an w

atan

llal

lipan

aRu

raqk

u-na

2016

2017

2018

2019

2020

2021

ASKA

Ypi y

acha

ku-

qkun

a lla

palla

nku

man

a sas

acha

kusp

a, m

ana q

ipak

uspa

-lla

tuku

nank

upaq

wa

kin

kallp

acha

qkun

a ru

naku

nawa

n wa

siku-

nawa

npas

kam

achi

-na

kuy k

anqa

.

Piku

nam

ASK

AYta

kallp

a-ch

aq ru

nata

pas,

wasik

una-

tapa

s min

karik

uspa

m h

uk

riman

akuy

ta q

ispich

ina;

pa

ykun

awan

mi y

acha

ku-

qkun

a lla

palla

nku

man

a sa

sach

akus

pa al

linta

ya

chas

pa tu

kuna

nkup

aq

kallp

anch

ay ka

nqa.

Sapa

pac

hakm

anta

(%)

hayk

am ay

llu ru

nayu

q ha

tun

suyu

kuna

Gob

ier-

nos R

egio

nale

s nisq

am

ASKA

Yta l

lam

kana

nku-

paq

chur

anku

, icha

qa

waki

n ka

llpan

chaq

ka

mac

hiqk

unaw

an w

asi-

kuna

wan

ima k

uska

.

Pach

akm

anta

(%

) kus

kan

(50)

Hat

un

Suyu

Kam

achi

-ku

qkun

ataq

CG

IE n

isqa-

pika

mac

hiy

qillq

akun

api-

pas

ASKA

Yta

mañ

akun

ku.

80%

90%

100%

--

-DR

E

Sapa

pac

hakm

anta

(%)

ayllu

runa

yuq

hatu

n su

yuku

na A

SKAY

una

n-ch

asm

anhi

na ll

amka

-na

paq

kallp

anch

aypi

ya

napa

kunk

u.

Pach

akm

anta

(%

) hay

kam

ay

llu ru

nayu

q Ha

tun

Suyu

ku-

na G

obie

rnos

Re

gion

ales

ni

sqak

una h

u-ñu

pi ru

rasq

a lla

mka

ykun

ata

puric

hink

u.

20%

40%

60%

80%

100%

-DR

E

1 ru

rana

Llapa

llank

u ya

chak

uqku

na al

linta

yach

aspa

, man

a qip

aspa

lla tu

kuna

nkup

aq im

a sas

acha

kuyk

unat

aq ka

nman

, cha

ykun

ata q

awar

ispa w

akin

ku-

nawa

n ka

mac

hina

kuy.

2 ru

rana

ASKA

Y kal

lpan

chaq

kuna

wan

yana

pach

ikun

apaq

pi k

asqa

nkut

apas

, may

pi ka

sqan

kuta

pas r

iqsir

iy.

3 ru

rana

Llapa

llank

u ya

chak

uqku

na al

linta

yach

aspa

, man

a qip

aspa

lla A

SKAY

pi tu

kuna

nkup

aqm

i kam

achi

kuqp

as ya

napa

kuqk

unap

as w

asip

ura h

uñun

aku-

napa

q hu

k tak

yasq

a rim

anak

uy q

ispich

iy.

1 sap

a ayp

ana

Page 13: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

Cons

ulta P

revia

a los

Pueb

los In

dígen

as u

Origi

nario

s / M

iniste

rio de

Educ

ación

13

4 im

ayna

llam

kana

Qawa

rinap

aqQa

wari-

chiq

Balla

rina

Wat

an w

atan

llal

lipan

aRu

raqk

u-na

2016

2017

2018

2019

2020

2021

ASKA

Ypi y

acha

y wa

sikun

a alli

nta

purin

anpa

q im

apas

hu

ntap

ay.

Chay

qa A

SKAY

paq

yach

ay

wasik

unam

allin

taky

asqa

sa

yaric

hisq

a kan

an, ic

haqa

im

a ayll

upi m

aypi

tarik

us-

qanm

anhi

na, y

acha

kuqk

u-na

pa ya

chay

mun

asqa

nku-

man

-hin

a.

Sapa

pac

hakm

anta

(%)

hayk

am A

SKAY

yach

ay

wasik

una

allin

rura

sqa

iman

kuna

pas h

unta

sqa

kaqy

niyu

q.

MIN

EDU

DRE

UGEL

Sapa

pac

hakm

anta

(%)

Hatu

n Su

yuku

napi

Go-

bier

no R

egio

nal n

isqap

i ha

ykam

llam

kayk

una

Proy

ecto

s nisq

akun

a ka

mac

hiku

sqan

man

-hi-

na A

SKAY

paq

yach

ay

wasik

una

rura

kuch

kan.

DRE

1 ru

rana

Yach

ay w

asik

unap

a allp

anku

na al

lin ta

kyas

qa ri

qsisq

aña k

anan

paq

rura

ykun

a2

rura

naM

ay im

a ayll

upi t

arik

usqa

nman

hina

ASK

AY ya

chay

was

ikun

a hat

arich

inap

aqpa

s im

anku

na h

unta

pana

paqp

as ll

amka

y una

ncha

ykun

a3

rura

naAS

KAY y

acha

y was

ikun

a say

arich

inap

aq h

unta

pana

paqp

as ll

amka

ykun

a4

rura

naYa

chan

a was

ikun

a say

arich

inap

aqpa

s kaq

nink

una h

unta

pana

paqp

as P

iruw

mam

a suy

upi, h

atun

, tak

sa su

yuku

napi

pas y

anap

akuy

kuna

.

1 sap

a ayp

ana

Page 14: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

PLAN

NAC

IONA

L DE E

DUCA

CIÓN

INTE

RCUL

TURA

L BILI

NGÜE

- MA

TRIZ

DE PL

ANIFI

CACIÓ

N ES

TRAT

ÉGICA

14

2 sa

pa a

ypan

a: K

usa

yach

ay ta

qi w

an m

unac

hisq

a ta

piAS

KAYp

i yac

hayk

una c

huya

qisp

inan

paqq

a may

tuku

napa

s, hu

k yan

apak

uqku

napa

s, im

a yac

hay t

aqisq

akun

apas

, imay

nata

m ch

ay ya

chay

kuna

aypa

nank

upaq

pas

qillq

asqa

kuna

kana

npun

im.

Sapa

tarin

aQa

warin

apaq

Qawa

richi

qBa

llari-

naW

atan

wat

an ll

allip

ana

Rura

qku-

na20

1620

1720

1820

1920

2020

21

Suyu

kuna

pi ll

aqta

kuna

pi ya

chay

qa

waqk

una A

SKAY

yach

ay ta

qisq

akun

a-pa

chur

asqa

nman

hina

llam

kach

inku

, ch

aym

anta

, may

tuku

nata

pas,

huk

yana

paku

qkun

atap

as ka

qnin

pi ay

pusp

a ch

ayku

nawa

n ya

chac

huqk

una l

lam

ka-

nank

uta q

awar

inku

.

Sapa

pac

hakm

anta

(%) h

ayka

AS

KAY w

awak

unap

aq ya

chay

wa

sikun

ataq

, war

mak

unap

aq

yach

ay ta

qi q

illqa

sqa n

is-qa

nman

hina

uku

pi ll

amka

-ch

kank

u.

Kusk

acha

q hu

ñupa

wi

llaku

ynin

.30

%40

%49

%58

%67

%76

%85

%

MIN

EDU

DRE

UGEL

Sapa

pac

hakm

anta

(%)

hayk

ataq

ASK

AY w

awak

una-

paq,

war

mak

unap

aq ya

chay

wa

sikun

a may

tuku

nata

pas

huk y

acha

y yan

apak

uqku

na-

tapa

s cha

skiq

kank

u.

74%

80%

85%

90%

95%

100%

Sapa

pac

hakm

anta

(%) h

ayka

-ta

q ya

chay

was

ikun

a ayp

usqa

AS

KAY m

aytu

kuna

wan

yana

-pa

chik

uspa

yach

achi

chka

nku;

ich

aqa q

illqa

sqa w

illak

uyku

-na

nisq

anm

anhi

na.

30%

40%

50%

60%

75%

90%

100%

Page 15: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

Cons

ulta P

revia

a los

Pueb

los In

dígen

as u

Origi

nario

s / M

iniste

rio de

Educ

ación

15

1 im

ayna

llam

kana

Qawa

rinap

aqQa

waric

hiq

Balla

ri-na

Wat

an w

atan

llal

lipan

aRu

raqk

u-na

2016

2017

2018

2019

2020

2021

Suyu

kuna

pi ya

chay

ta

qisq

akun

ata m

asta

-ris

pa A

SKAY

pa n

isqan

qi

llqas

qaku

nata

qa

waris

pa k

allp

a-ch

aspa

llam

kay

Ayllu

pa ka

wsa-

ynin

man

hina

rim

ayni

nman

hina

ya

chay

taqi

sqak

u-na

ta m

atas

taris

pa

suyu

kuna

pa, a

ylluk

u-na

pa tu

pasq

anm

an-

hina

yac

hayk

una

kana

npaq

llam

kayk

u-na

pur

irina

n. C

ha-

ypim

yach

aypu

rapa

s rim

anak

unqa

ku.

Sapa

pac

hakm

anta

(%) h

ayka

taq

Hatu

n Su

yuku

napi

yach

ay ka

-m

aqku

na ya

chay

taqi

sqak

unat

a rik

chaq

llaq

tank

unap

aq q

illqa

s-qa

kuna

ta ch

urar

qunk

u.

23%

33%

43%

50%

65%

80%

100%

DRE

Sapa

pac

hakm

anta

(%) h

ayka

taq

taks

a suy

ukun

api y

acha

y kam

a-qk

una y

acha

y taq

ina a

yllun

kuna

pi

purir

inan

paq

qillq

asqa

kuna

ta

qisp

ichirq

anku

.

30%

40%

50%

65%

75%

85%

100%

UGEL

1 ru

rana

Imay

nam

yach

ayku

na ay

pana

qill

qasq

api h

apip

akus

qa su

yuku

napi

ASK

AYpa

q pu

ririch

iqku

nata

pas y

acha

y taq

ikun

atap

as p

aqar

ichin

ku.

2 ru

rana

Suyu

kuna

pi A

SKAY

pur

irich

iqku

nata

pas y

acha

y taq

ikun

atap

as sa

pich

achi

nku

3 ru

rana

Suyu

kuna

pi p

uriri

chiq

kuna

tapa

s ASK

AY ya

chay

taqi

kuna

tapa

s tak

yach

ispa p

urich

inku

.4

rura

naSu

yuku

napi

, yac

hay w

asik

unap

i, suy

ukun

api A

SKAY

pur

irich

iqku

nata

pas A

SKAY

yach

ay ta

qiku

nata

pas t

akya

chisq

anku

ta q

awap

ayay

.5

rura

naSu

yuku

napi

ASK

AY p

uriri

chiq

kuna

tapa

s ASK

AY ya

chay

taqi

kuna

tapa

s tak

yach

isqan

ku im

ayna

tuku

sqan

ta w

illak

unan

kupa

q al

licha

y.

2 sap

a ayp

ana

Page 16: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

PLAN

NAC

IONA

L DE E

DUCA

CIÓN

INTE

RCUL

TURA

L BILI

NGÜE

- MA

TRIZ

DE PL

ANIFI

CACIÓ

N ES

TRAT

ÉGICA

16

2 im

ayna

llam

kana

Qawa

rinap

aqQa

waric

hiq

Balla

ri-na

Wat

an w

atan

llal

lipan

aRu

raqk

u-na

2016

2017

2018

2019

2020

2021

Llaqt

akun

apa k

aw-

sayn

inm

anhi

na

simin

man

hina

ASK

AY

yach

ay w

asik

unap

i rik

chaq

yach

achi

yku-

nata

(lla

mka

ykun

ata)

ta

kyac

hink

u

Imay

na ll

amka

ku-

ynin

wan

ASKA

Y al

licha

kuy:

Llaq

ta

ukup

i ASK

AY ll

amka

y, ka

wsay

sim

i kal

l-pa

chac

hiq,

ayllu

wa

waku

napa

q AS

KAY,

simim

anhi

na ka

w-sa

yman

hina

ASK

AY

llam

kay.

Sapa

pac

hakm

anta

(%) h

ayka

taq

ASKA

Y waw

akun

apaq

(ini

cial),

ya-

chay

was

ikun

a ASK

AY ka

wsay

sim

i ka

llpan

chac

hiq

purir

ichich

kan.

35%

35

%45

%55

%65

%75

%85

%

MIN

EDU

DRE

UGEL

Sapa

pac

hakm

anta

(%) h

ayka

taq

ASKA

Y war

mak

unap

aq (p

rimar

ia),

yach

ay w

asik

una A

SKAY

kaws

ay

simi k

allp

anch

achi

q pu

ririch

ichka

n.

24%

24%

34%

44%

54%

64%

74%

Sapa

pac

hakm

anta

(%) h

ayka

taq

ASKA

Y waw

akun

apaq

(ini

cial),

wa

rmak

unap

aq (p

rimar

ia) y

acha

y wa

sikun

a lla

qta u

kupi

ASK

AY

llam

kayt

a pur

irich

ichka

n.

10%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

Sapa

pac

hakm

anta

(%) h

ayka

was

i ay

lluku

nata

q ki

msa

(0-3

) wat

ayuq

wa

rmak

una w

iñac

hiy l

lam

kayp

i ku

skac

hach

ikun

ku.

200

500

550

600

650

700

750

1 ru

rana

Iskay

Sim

ipi K

awsa

ypur

a Yac

hayk

una A

SKAY

nisq

anm

anhi

na ll

amka

na p

uriri

chiy.

2 ru

rana

Iskay

Sim

ipi K

awsa

ypur

a Yac

hayk

una A

SKAY

nisq

anm

anhi

na ya

chac

hiqk

unat

a, es

pecia

lista

nisq

a kam

ayuq

kuna

ta A

SKAY

pi ya

chay

sapa

kana

nku-

paq

kana

nkup

aq ya

chac

hiy.

3

rura

naYa

chay

was

ikun

api, A

SKAY

pi q

illqa

sqap

a nisq

anm

anhi

na ya

chay

was

ikun

api i

may

nam

apar

ikuc

hkan

chay

kuna

qat

ipan

a lla

mka

y.

2 sap

a ayp

ana

Page 17: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

Cons

ulta P

revia

a los

Pueb

los In

dígen

as u

Origi

nario

s / M

iniste

rio de

Educ

ación

17

3 im

ayna

llam

kana

Qawa

rinap

aqQa

wa-

richi

qBa

llari-

na

Wat

an w

atan

llal

lipan

aRu

raqk

u-na

2016

2017

2018

2019

2020

2021

ASKA

Ypi l

lam

kana

-pa

q ay

llu si

mik

u-na

pipa

s, ka

stilla

sim

ipip

as q

illqa

sqa

may

tuku

na

rura

ytap

as ch

a-ni

ncha

ytap

as

llam

kana

m ka

nqa.

ASKA

Ypaq

ayllu

ku-

napa

sim

inku

pipa

s, ka

stilla

sim

ipip

as

may

tuku

nata

, ku

mpa

q CD

nisq

ata

qisp

ichin

apaq

qa

rura

q ya

chac

hiqk

u-na

tam

kallp

anch

a-na

, hin

aspa

pas a

llin

rura

napa

q qi

llqas

-qa

tapa

s alli

ncha

rina

kanq

a.

Pach

akm

anta

(%) h

ayka

m H

atun

Suy

ukun

a AS-

KAYp

aq m

aytu

kuna

ta h

uk ya

chay

yana

paku

qkun

a-ta

pas r

uran

ku.

32%

14

45%

59%

73%

86%

100%

-DR

E

Pach

akm

anta

(%) r

una a

ylluk

unap

i hay

kam

kiki

n sim

inku

pi ri

qsip

asqa

may

tu ru

raqk

unap

a.40

%60

%80

%10

0%-

--

DRE

Pach

akm

anta

(%) h

ayka

sim

ikun

apita

q AS

KAYp

aq

may

tuku

na ru

rasq

a kac

hkan

.48

%60

%73

%85

%10

0%-

-

MIN

EDU

DRE

UGEL

Pach

akm

anta

(%) h

ayka

ASK

AY ya

chay

was

ikun

ataq

ay

llu si

mik

unpi

imay

man

a may

tuku

na ch

aski

q ka

n.74

%80

%85

%90

%95

%10

0%-

MIN

EDU

DRE

UGEL

Pach

akm

anta

(%) h

ayka

ASK

AY ya

chay

was

ikun

ataq

ka

stilla

sim

ipi m

aytu

kuna

chas

kiq

kan.

MIN

EDU

DRE

UGEL

Pach

akm

anta

(%) h

ayka

ASK

AY ya

chay

was

ikun

ataq

ka

stilla

sim

ipi m

aytu

kuna

chas

kiq

kan.

.Si

n lín

ea

de b

ase

20%

40%

60%

75%

90%

100%

MIN

EDU

DRE

UGEL

1 ru

rana

Sim

ikun

a qill

qayn

inpi

huk

llawa

na ll

amka

y2

rura

naAS

KAYp

aq h

ayka

ima m

aytu

kuna

taq

huk y

anap

akuq

kuna

taq

kana

n, ch

ay w

atur

ikuy

. 3

rura

naAS

KAYp

aq m

aytu

kupa

s huk

yana

paku

ykun

apas

rura

y. 4

rura

naAS

KAYp

aq ru

rasq

a may

tuku

nata

pas h

uk ya

napa

kuqk

unat

apas

suyu

napi

, ayll

ukun

api r

iqsir

ichisp

a cha

ninc

hay

5 ru

rana

Chas

ti TIC

nisq

a yan

apak

uqku

nawa

n lla

mka

napa

q ya

chac

hiqk

una k

allp

anch

ay6

rura

naAS

KAY y

acha

y was

ikun

apaq

ASK

AYpi

rura

sqa m

aytu

kuna

aypu

napa

q ra

kina

paq

ima l

lam

kayk

una p

urich

iypi k

allp

anch

ay7

rura

naAS

KAY y

acha

y was

ikun

apaq

ASK

AYpi

rura

sqa m

aytu

kuna

imay

na ya

chak

uqku

na ll

amka

sqan

kuta

yana

paku

napa

q pa

qaric

hisp

a lla

mka

y chu

ray.

2 sap

a ayp

ana

Page 18: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

PLAN

NAC

IONA

L DE E

DUCA

CIÓN

INTE

RCUL

TURA

L BILI

NGÜE

- MA

TRIZ

DE PL

ANIFI

CACIÓ

N ES

TRAT

ÉGICA

18

4 im

ayna

llam

kana

Qawa

rinap

aqQa

waric

hiq

Balla

ri-na

Wat

an w

atan

llal

lipan

aRu

raqk

u-na

2016

2017

2018

2019

2020

2021

ASKA

Y lla

mka

ypi

yach

ayku

na q

awar

i-na

paqp

as tu

purin

a-pa

qpas

rura

ykun

a ka

nan.

ASKA

Ypi c

hask

iq ya

chak

uqku

-na

pa q

ispisq

a yac

hayn

inku

na

qawa

rinap

aqpa

s tup

urin

apaq

qa

tuku

y qill

qasq

a rur

anak

unam

qi

spich

isqa k

anan

.

Pach

akm

anta

(%) h

ayka

AS

KAY y

acha

y was

ikun

a-ta

q ch

ay ya

chay

tupu

-na

q qi

llqas

qa ru

raku

na-

ta h

unta

chich

kank

u.

MIN

EDU

DRE

UGEL

1 ru

rana

ASKA

Ypi y

acha

ykun

a cha

ninc

hana

paqp

as tu

puna

paqp

as A

SKAY

qill

qasq

a nisq

anm

anhi

na q

awar

iy, ic

haqa

Piru

w M

ama S

uyup

i yac

hay t

upuy

ap

akus

qanw

an tu

pach

isqa k

anan

. 2

rura

naAS

KAYp

i yac

hayk

una c

hani

ncha

napa

qpas

tupu

napa

qpas

ASK

AY q

illqa

sqap

a chu

rasq

anhi

na ll

amka

ykun

a chu

ray

3 ru

rana

ASKA

Ypi y

acha

y tup

unap

aq ll

amka

ykun

a chu

rasq

a hun

tapa

y.4

rura

naAS

KAYp

i yac

hay t

upuy

kuna

imay

na ll

uqsis

qanm

anhi

na ta

qwiri

spa c

huya

ncha

y.

2 sap

a ayp

ana

Page 19: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

Cons

ulta P

revia

a los

Pueb

los In

dígen

as u

Origi

nario

s / M

iniste

rio de

Educ

ación

19

3 sa

pa a

ypan

a: A

maw

ta q

ispi

chin

aYa

chac

hiyk

una a

llin

kana

npaq

mi A

SKAY

nisq

api y

acha

chiq

kuna

allin

ta ll

amka

nank

upaq

kam

asqa

yach

ayku

na -p

rogr

ama n

isqak

una-

kana

n, ch

aywa

nmi p

isiq

ASKA

Y ya

chac

hiqk

unat

a hun

tapa

chin

a.

Sapa

tarin

aQa

warin

apaq

Qawa

richi

qBa

llari-

naW

atan

wat

an ll

allip

ana

Rura

qku-

na20

1620

1720

1820

1920

2020

21

ASKA

Ypi y

acha

ykun

a mañ

akus

qan-

man

hina

yach

achi

qkun

a alli

n qi

spisq

a ya

chay

niyu

q ka

nank

u, ic

haqa

llap

an

wawa

kuna

paq,

war

mak

unap

aq, m

aqta

sip

asku

napa

q ya

chac

hina

nkup

aq ay

pa-

nank

u.

Pach

akm

anta

(%) h

ayka

hay

ka

yach

achi

qkun

am ay

llupa

sim

inta

pas k

astil

la si

mita

pas

qisp

isqat

a rim

anku

pas q

ill-

qank

upas

ASK

AYpi

waw

aku-

napa

(ini

cial)

warm

akun

apa

(prim

aria

) kas

qanm

anhi

na

yach

achi

nank

upaq

.

Ayllu

sim

i rim

aq ya

cha-

chiq

kuna

waq

aych

asqa

ta

qi.

ASKA

Y yup

aych

asqa

Ya

chay

was

ikun

a. N

EXUS

ni

sqa.

62%

67%

72%

77%

82%

87%

90%

MIN

EDU

DRE

UGEL

Pach

akm

anta

(%) h

ayka

hay

ka

yach

achi

qkun

am ay

llupa

sim

inta

pas k

astil

la si

mita

-pa

s qisp

isqat

a rim

anku

pas

qillq

anku

pas A

SKAY

pi m

aqta

sip

asku

na (s

ecun

daria

) kas

-qa

nman

hina

yach

achi

nank

u-pa

q.

Man

a qa

llari-

nayu

q

Pach

akm

anta

(%) h

ayka

m

ASKA

Ypaq

qisp

isqa y

a-ch

achi

qkun

a, wa

waku

nata

wa

rmak

unat

apas

yach

achi

-na

nkup

aq, a

llin

kallp

anch

as-

qa ka

nku.

NEXU

S ni

sqa,

Ayllu

sim

i rim

aq ya

chac

hiqk

una

waqa

ycha

sqa t

aqi

DS ka

mac

hiku

y bon

o ni

sqa c

hask

inan

kupa

q.

23%

35%

%47

%59

71%

83%

90%

Pach

akm

anta

(%) h

ayka

m

ASKA

Ypaq

qisp

isqa y

acha

-ch

iqku

na, m

aqta

sipa

skun

a ya

chac

hina

nkup

aq, a

llin

kallp

anch

asqa

kank

u.

NEXU

S ni

sqap

i, isk

ay

simi r

imaq

yach

aqch

i-qk

una y

upas

qapi

.6%

14%

21%

29%

37%

45%

50%

Page 20: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

PLAN

NAC

IONA

L DE E

DUCA

CIÓN

INTE

RCUL

TURA

L BILI

NGÜE

- MA

TRIZ

DE PL

ANIFI

CACIÓ

N ES

TRAT

ÉGICA

20

1 im

ayna

llam

kana

Qawa

rinap

aqQa

waric

hiq

Balla

ri-na

Wat

an w

atan

llal

lipan

aRu

raqk

u-na

2016

2017

2018

2019

2020

2021

ASKA

Ypi y

acha

chiq

ka

nank

upaq

chay

raq

qisp

iqku

napa

qmi

tupa

qnin

Pro

gram

a de

Form

ació

n ni

sqat

a qi

spich

ina,

chay

napi

lla

palla

n wa

waku

na,

warm

akun

a maq

ta

– sip

asku

na m

aypi

ka

sqan

kum

anhi

na ya

-ch

ay ay

pana

nkup

aq.

ASKA

Ypi y

acha

chiq

ka

nank

upaq

chay

raq

qisp

iqku

napa

qmi

tupa

qnin

Pro

gram

a de

Form

ació

n ni

sqat

a sa

pa su

yupi

mas

tari-

na, a

ylluk

una s

imin

ku

pisis

qanm

anhi

na,

yach

ay m

añak

uy-

nink

uman

hina

,

Pach

akm

anta

hay

kata

q (%

) Isk

ay

Sim

ipi K

awsa

ypur

a Yac

hayp

i wa

waku

nata

(ini

cial)

warm

akun

a-ta

pas (

prim

aria

) pisi

sqan

man

hina

ya

chac

hiqk

una a

llin

kallp

anch

asqa

ka

nku.

23%

35%

%47

%59

71%

83%

90%

MIN

EDU

DRE

UGEL

Pach

akm

anta

hay

kata

q (%

) Isk

ay

Sim

ipi K

awsa

ypur

a Yac

hayp

i maq

ta

sipas

kuna

paq

(secu

ndar

ia) p

isis-

qanm

anhi

na ya

chac

hiqk

una a

llin

kallp

anch

asqa

kank

u.

30%

40%

50%

60%

70%

85%

100%

1 ru

rana

Hayk

acha

chay

raq

qisp

iqku

na ya

chac

hiq

kana

nkup

aq sa

pank

a ayll

ukun

apa r

imay

ninm

anhi

na, c

hayn

alla

taq

may

pi ka

sqan

kum

anhi

na p

isiya

ynin

-ta

riqs

inap

uni A

SKAY

qill

qasq

apih

ina m

asta

rinap

aq.

2 ru

rana

ASKA

Ypi y

acha

chiq

kana

nkup

aq im

ayna

amaw

taku

na ya

chac

hina

kana

nkup

a lla

mka

naku

nata

qisp

ichin

a, sa

pank

a ayll

ukun

apa s

imin

kum

anhi

na

sapa

suyu

pi p

uriri

chin

anku

paq.

3 ru

rana

ASKA

Ypi y

acha

chiq

kuna

paq

Prog

ram

as n

isqap

a uku

n qi

llqas

qan

nisq

anm

anhi

na ya

chac

hina

paqm

i yac

hay t

aqik

unat

a paq

arich

ispa p

uriri

chin

a, ch

aywa

nmi y

acha

ynin

ku al

lin sa

pinc

hasq

a kan

qa A

SKAY

mañ

akus

qanm

anhi

na q

ispisq

a kan

anku

paq.

4 ru

rana

ASKA

Ypi y

acha

chin

apaq

mi y

acha

chiq

kana

nkup

aq ya

ykyn

anku

paq

qayll

asm

an m

unac

hina

, yay

kuqk

unat

ataq

tuku

nank

upaq

(cha

ypaq

Bec

a 18,

qu

llqiw

an ya

napa

na im

a kan

man

).

5 ru

rana

ASKA

Ypi y

acha

chiy

yach

ay w

asik

unap

i lla

mka

qña y

acha

chiq

kuna

paq

qisp

inan

kupa

qpas

, yac

haku

nank

upaq

pas a

maw

tahi

na q

ispik

unan

kupa

q

yana

pana

.

3 sap

a ayp

ana

Page 21: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

Cons

ulta P

revia

a los

Pueb

los In

dígen

as u

Origi

nario

s / M

iniste

rio de

Educ

ación

21

2 im

ayna

llam

kana

Qawa

rinap

aqQa

waric

hiq

Balla

ri-na

Wat

an w

atan

llal

lipan

aRu

ra-

qkun

a20

1620

1720

1820

1920

2020

21

Llapa

n AS

KAYp

i Yac

ha-

chiyk

una h

unta

sqa

kana

npaq

mi P

rogr

a-m

as d

e Fo

rmac

ión

nisq

ata u

nanc

hana

, ch

ayqa

yach

achi

ypi

llam

kaq

yach

achi

qku-

napa

q.

ASKA

Ypi y

acha

y wa-

sikun

api l

lam

kaqñ

a ya

chac

hiqk

unap

aq

aswa

n ya

chay

nink

uta

mat

ipan

anku

paqm

i su

yuku

napi

pro

gra-

mak

unat

a hun

tasq

ata

paqa

richi

spa c

hura

na

kanq

a.

Pach

akm

anta

hay

ka (%

) ASK

AYpi

wa

waku

na w

arm

akun

a yac

hach

i-qk

unat

aq ya

chap

achk

anku

qisp

isqa

kana

nkup

aq.

50%

60%

70%

80%

90%

95%

100%

MIN

EDU

DRE

UGEL

Pach

akm

anta

hay

ka (%

) maq

ta

– sip

asku

napa

q AS

KAY y

acha

chi-

qkun

ataq

yach

apac

hkan

ku q

ispisq

a ka

nank

upaq

.

0%20

%35

%50

%65

%80

%10

0%19

1 ru

rana

Hayk

acha

yach

ay w

asik

unap

i lla

mka

q ya

chac

hiqk

una s

apan

ka ay

lluku

napa

rim

ayni

nman

hina

, may

pi ka

sqan

kum

anhi

na p

isiya

ynin

ta ri

qsin

apun

i, AS

KAY q

illqa

sqap

ihin

a mas

tarin

apaq

2 ru

rana

Yach

achi

qkun

a Isk

ay S

imip

i Kaw

sayp

ura Y

acha

chiyt

a qay

llas q

ispisq

ata m

asta

rinan

kupa

qmi s

umaq

kaqt

a akl

laris

pa ch

anin

chan

a.3

rura

naYa

chay

was

ikun

api l

lam

kaq

yach

achi

qkun

apaq

ASK

AYpi

allin

qisp

isqa k

anan

kupa

qmi c

hura

sqa p

rogr

amak

unat

a pur

irich

ina.

4 ru

rana

Yach

ay w

asik

unap

i lla

mka

q ya

chac

hiqk

una k

allp

anch

anap

aqm

i yac

hay p

urich

iq ya

chac

hiqk

unap

aq, y

acha

y yan

apak

uqku

napa

qpas

mi P

rogr

ama

nisq

ata u

nanc

hana

.5

rura

naYa

chac

hiqk

una a

ylluk

unap

a sim

inta

rim

ayta

pas q

illqa

ytap

as ch

uya y

acha

nank

upaq

mi h

uk P

rogr

amak

unat

a una

ncha

spa p

urich

ina.

6 ru

rana

Iskay

Sim

ipi K

awsa

ypur

a Yac

hach

iy m

asta

riq ya

chac

hiqk

unat

a lla

mka

ynin

pi ya

napa

ytam

pur

irich

ina,

sapa

llam

kayp

a mañ

akus

qanm

anhi

na.

7 ru

rana

ASKA

Y yac

hach

iy ya

napa

sqap

a rur

unta

chuy

anch

aspa

qay

llasm

an ri

qsich

ina.

3 sap

a ayp

ana

Page 22: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

PLAN

NAC

IONA

L DE E

DUCA

CIÓN

INTE

RCUL

TURA

L BILI

NGÜE

- MA

TRIZ

DE PL

ANIFI

CACIÓ

N ES

TRAT

ÉGICA

22

3 im

ayna

llam

kana

Qawa

rinap

aqQa

waric

hiq

Balla

ri-na

Wat

an w

atan

llal

lipan

aRu

raqk

u-na

2016

2017

2018

2019

2020

2021

Iskay

Sim

ipi K

awsa

-yp

ura Y

acha

chiyt

a qi

paq

hina

llata

q ur

u (e

spec

ial)

war

mak

u-na

man

ayllu

kuna

pi

mas

tariq

yach

achi

-qk

unat

a yac

hapa

chiy.

Qipa

q wa

rmak

una

hina

llata

q ur

ukun

a (e

spec

ial)

yach

achi

-qk

una k

allp

anch

asqa

ka

nank

upaq

qa

Prog

ram

a de

Form

a-ció

n ni

sqat

am ya

chay

wa

si um

alliq

kuna

paq,

ya

chac

hiqk

unap

a-qp

as u

nanc

hana

, pu

ririch

ina h

inal

lata

q tu

puna

allin

man

a al

lin ka

sqan

ta.

Pach

akm

anta

hay

kata

q (%

) qip

aq

warm

akun

awan

hin

alla

taq

huk n

i-ra

q wa

waku

nawa

n AS

KAY p

urich

iq

yach

achi

qkun

a kal

lpan

chas

qa.

Man

a qa

llari-

nayu

q

MIN

EDU

DRE

UGEL

1 ru

rana

Hayk

acha

ayllu

kuna

pi q

ipaq

war

mak

una h

inal

lata

q hu

k nira

q wa

rmak

una y

acha

chiq

kuna

kallp

anch

anap

aq ka

nku,

ASK

AY yu

pay w

illak

uy ki

pupa

wi

llaku

sqan

man

hina

riq

siy.

2 ru

rana

Ayllu

pi q

ipaq

war

mak

una,

urun

iraq

warm

akun

a yac

hach

iqku

na ka

llpan

chan

apaq

Pro

gram

akun

a paq

arich

ispa p

uriri

chiy.

3 ru

rana

Ayllu

pi q

ipaq

pas u

runi

raqp

as w

arm

akun

a yac

hach

iqku

na A

SKAY

yach

achi

sqa q

atip

ay.

3 sap

a ayp

ana

Page 23: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

Cons

ulta P

revia

a los

Pueb

los In

dígen

as u

Origi

nario

s / M

iniste

rio de

Educ

ación

23

4 im

ayna

llam

kana

Qawa

rinap

aqQa

waric

hiq

Balla

ri-na

Wat

an w

atan

llal

lipan

aRu

ra-

qkun

a20

1620

1720

1820

1920

2020

21

ASKA

Ypaq

yach

achi

-qk

una y

acha

nank

u-pa

q Ha

tun

Yach

ay

Was

ikun

ata a

llin

kallp

anch

ay.

Iskay

Sim

ipi K

aw-

sayp

ura Y

acha

chiy

yach

achi

qkun

a ka

llpan

chaq

yach

ay

wasik

unat

am al

lin

yach

achi

nanp

aq,

kam

achi

nanp

aq

llaqt

awan

llam

ka-

nanp

aq ka

llpan

chan

a, ch

ayna

pi ya

chac

hi-

qkun

a alli

n qi

spisq

a ka

nanp

aq.

Pach

akm

anta

hay

ka (%

) ISP

nisq

am

allin

riqs

isqa l

lam

kayn

iyuq

ASKA

Y pu

richi

napa

q ya

chac

hiqk

unat

a qi

spich

in.

Man

a qa

llari-

nayu

q

MIN

EDU

DRE

Pach

akm

anta

hay

kam

(%) U

nive

rsi-

dad

nisq

akun

a alli

nta I

skay

Sim

ipi

Kaws

aypu

ra Ya

chac

hiy m

asta

riq

yach

achi

qkun

ata y

acha

pach

in.

Man

a qa

llari-

nayu

q

1 ru

rana

Riqs

inan

chik

mi m

ayqa

n ku

raq

yach

ay w

asik

unac

ha A

SKAY

mas

tariq

yach

achi

qkun

ata q

ispich

in, c

hayt

am ri

qsiri

na, h

inas

papa

s may

qink

unac

ha

riqsip

asqa

kana

npaq

ñan

piña

tarik

unku

chay

tapa

s.2

rura

naRi

mar

inat

aqm

i SIN

EACE

nisq

awan

may

hina

s kan

an A

SKAY

kallp

anch

aq ku

raq

yach

ay w

asi r

iqsis

qa ka

nanp

aq.

3 ru

rana

ASKA

Y pur

ichiq

kura

q ya

chay

was

ikun

atam

kallp

anch

ana a

llin

yach

achi

nanp

aq, k

amac

hina

npaq

hin

alla

taq

llaqt

awan

huñ

uyka

naku

spa s

umaq

lla

mka

nanp

aq.

4 ru

rana

ASKA

Yta k

uraq

yach

ay w

asik

una a

llint

a kal

lpan

chan

anpa

qmi s

umaq

ta yu

yaym

anas

pa u

nanc

hana

llam

kayn

inku

qat

ipan

apaq

, yan

apan

apaq

, tup

u-na

paqp

as, c

hayn

api t

ukuy

pas a

llin

qisp

inan

paq.

5 ru

rana

Ayllu

kuna

pa ya

chay

nin,

rura

ynin

, yuy

aym

anay

nin,

kaws

ayni

ntam

qat

ipan

anch

ik, c

hayn

alla

taq

rimay

nint

a qill

qayn

inta

pas c

hayn

api A

SKAY

pi

yach

achi

y kal

lpan

chak

unan

paq,

yach

achi

qkun

apas

qisp

isqa k

anan

kupa

q.

3 sap

a ayp

ana

Page 24: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

PLAN

NAC

IONA

L DE E

DUCA

CIÓN

INTE

RCUL

TURA

L BILI

NGÜE

- MA

TRIZ

DE PL

ANIFI

CACIÓ

N ES

TRAT

ÉGICA

24

4 sa

pa a

ypan

a: S

uyuk

unap

i ayp

unak

usqa

llam

kayw

an l

laqt

a ya

napa

kuy

Ayllu

kuna

pa su

yuku

napa

sim

inta

uya

rispa

m ka

mac

hiku

ykun

a qisp

ichin

a kan

qa, c

hayp

aqm

i ayll

upi l

lapa

n ka

mac

hiqk

una

ASKA

Y nisq

ata y

anap

anan

ku, k

ikin

kum

anta

qi

spisp

a ch

uyat

a yac

hana

nkup

aq, A

SKAY

nisq

anm

anhi

na q

illqa

sqak

unay

uq ka

nank

upaq

llam

kayk

una k

anan

.

Sapa

tarin

aQa

warin

apaq

Qawa

richi

qBa

llari-

naW

atan

wat

an ll

allip

ana

Rura

qku-

na20

1620

1720

1820

1920

2020

21

ASKA

Ypi a

llin

yach

ayku

na ay

pana

paqm

i m

aypi

kasq

anku

ta q

awar

ispa t

ukuy

lla

mka

ykun

a ASK

AYpi

yana

paku

napa

q ka

mac

hiku

ykun

a pur

irinq

a.

Sapa

pac

hakm

anta

(%) h

ayka

su

yupi

yach

ay ka

may

u-qk

unam

ayllu

pa ka

llpan

wan

iskay

sim

ipi k

awsa

ypur

a ya

chay

ta q

ispich

inku

Man

a qa

llari-

nayu

qDR

E

Sapa

pac

hakm

anta

(%) h

ayka

Ta

ksa s

uyu

yach

ay ka

maq

wa

sikun

ataq

ASK

AY ll

amka

yta

yana

pana

kusp

a qisp

ichin

ku.

7% 22

14%

28%

42%

56%

70%

84%

UGEL

Sapa

pac

hakm

anta

(%) h

ayka

ya

chay

was

ikun

am A

SKAY

ta

yana

pach

ikus

pa ya

chay

kuna

-ta

qisp

ichin

ku.

35%

35%

45%

55%

65%

75%

85%

MIN

EDU

DRE

UGEL

Page 25: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

Cons

ulta P

revia

a los

Pueb

los In

dígen

as u

Origi

nario

s / M

iniste

rio de

Educ

ación

25

1 im

ayna

llam

kana

Qawa

rinap

aqQa

wari-

chiq

Balla

ri-na

Wat

an w

atan

llal

lipan

aRu

ra-

qkun

a20

1620

1720

1820

1920

2020

21

ASKA

Ypaq

kipu

pi

willa

kuyk

unat

a yu

payk

unat

a im

a ka

mar

ichisp

a, su

yuku

-na

pita

q lla

mka

richi

s-pa

, pur

irich

iy.

Kana

nmi A

SKAY

pi

yach

ayku

na ta

ripan

a-pa

q ki

pupi

will

aku-

ykun

a yup

ayku

na

chuy

anch

asqa

, pac

ha

risqa

nman

hina

kall-

panc

haku

q, ch

aypi

-ta

qmi q

awar

ikun

an

hayk

am A

SKAY

yach

ay

wasik

una,

hayt

aqm

i isk

ay si

mi r

imaq

ya

chac

hiqk

una,

cha-

ykun

a qip

a pac

hapi

qa

warin

apaq

pas.

Qillq

a kam

achi

kuyw

an ri

qsip

asqa

AS

KAYp

aq ki

pupi

will

akuy

kuna

yu

payk

una k

anan

taq

purir

inan

taq.

Tarip

a-na

paq

willa

ku-

ykun

a m

ana-

raq

qis-

pich

isqa

MIN

EDU

Pach

akm

anta

hay

kam

(%) Y

acha

y Ka

may

uq w

asip

i lla

mka

q ofi

cinak

u-na

kipu

pi w

illak

uyku

na yu

payk

una-

ta A

SKAY

tarip

anap

aq k

amac

hink

u.

50%

80%

100%

--

--

1 ru

rana

ASKA

Y tar

ipan

apaq

kipu

pi w

illak

uyku

na ri

qsiy,

chay

hina

llata

q qa

warin

akun

a chu

ray A

SKAY

una

ncha

sqa p

urich

inap

aq.

2 ru

rana

Kipu

pi w

illak

uyku

na yu

payk

una

tupa

chiy.

3 ru

rana

Kipu

pi w

illak

uyku

na yu

payk

una a

llin

man

a alli

n ka

sqan

qaw

ariy.

4 ru

rana

Kipu

pi w

illak

uyku

na yu

payk

una a

llin

hapi

napa

q ya

chac

hiy.

5 ru

rana

Piru

w su

yupi

hin

alla

taq

suyu

nkun

apip

as ki

pupi

will

akuy

kuna

yupa

ykun

a im

a pu

richi

y.6

rura

naPl

ataf

orm

a virt

ual n

isqa q

ispich

ispa t

upaq

nink

una h

unta

chiy.

4 sap

a ayp

ana

Page 26: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

PLAN

NAC

IONA

L DE E

DUCA

CIÓN

INTE

RCUL

TURA

L BILI

NGÜE

- MA

TRIZ

DE PL

ANIFI

CACIÓ

N ES

TRAT

ÉGICA

26

2 im

ayna

llam

kana

Qawa

rinap

aqQa

wari-

chiq

Balla

ri-na

Wat

an w

atan

llal

lipan

aRu

ra-

qkun

a20

1620

1720

1820

1920

2020

21

Piru

w M

ama S

uyu

su

yunk

unaw

an ku

ska

imay

na A

SKAY

ta ll

aqta

ka

llpan

wan

purir

ichi-

napa

q lla

mka

ykun

ata

paqa

richi

nku.

Suyu

kuna

kam

achi

lla

qtap

a kal

lpan

wa

Iskay

Sim

ipi K

aw-

sayp

ura

Yach

achi

y ka

mac

hina

npaq

un

anch

asqa

npi

yana

pay.

Pach

akm

anta

hay

ka (%

) Yac

hay

Kam

ayuq

Hat

un S

uyuk

unam

(DR

E)

llaqt

a kal

lpan

wan

ASKA

Y kam

achi

-na

npaq

qisp

ichin

ku.

0%14

%23

%36

%50

%64

%77

%

Pach

akm

anta

hay

ka (%

) Yac

hay

Kam

ayuq

Taks

a Suy

ukun

am ll

aqta

ka

llpan

wan

ASKA

Y kam

achi

nanp

aq

qisp

ichin

ku.

7%25

14

%28

%42

%56

%70

%84

%

1 ru

rana

Llaqt

akun

apa a

ylluk

unap

a tiya

sqan

imah

ina k

asqa

n su

tinch

ay.

2 ru

rana

Yach

ay w

asik

unap

a ayll

unpa

a mañ

akuy

nin

riqsiy

.3

rura

naAy

llupa

kasq

anm

anhi

na I

skay

Sim

ipi K

awsa

ypur

a Ya

chac

hiy –

ASKA

Y pur

ichin

apaq

riq

siy.

4 ru

rana

Ayllu

pa ka

sqan

man

hina

tup

aqni

n Isk

ay S

imip

i Kaw

sayp

ura

Yach

achi

y –AS

KAY k

amac

hina

paq

riqsiy

.5

rura

naAS

KAY y

acha

y was

ikun

ata k

awsa

ynin

kum

anhi

napa

s sim

i rim

asqa

nkum

anhi

napa

s ayll

ucha

spa k

amac

hina

paq

kallp

anch

ay.

6 ru

rana

Ayllu

pi ya

chay

was

ikun

apas

llap

an P

iruw

suyu

pi ya

chay

kayu

qpas

ASK

AYpi

kallp

anch

asqa

nkut

a lla

qtam

an m

ayhi

na q

awar

ichin

anku

paq

chur

ariy.

7

rura

naAS

KAY P

iruw

suyu

pi ka

may

uqku

napa

kallp

anwa

n pu

ririn

anpa

q ka

mac

hiku

q qi

llqak

unat

a paq

arich

iy.

4 sap

a ayp

ana

Page 27: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

Cons

ulta P

revia

a los

Pueb

los In

dígen

as u

Origi

nario

s / M

iniste

rio de

Educ

ación

27

3 im

ayna

llam

kana

Qawa

rinap

aqQa

wari-

chiq

Balla

ri-na

Wat

an w

atan

llal

lipan

aRu

ra-

qkun

a20

1620

1720

1820

1920

2020

21

Iskay

Sim

ipi K

aw-

sayp

ura Y

acha

chiy

sum

aq q

ispin

anpa

q pu

richi

qkun

a ka-

nanp

aq ya

chac

hiy.

Iskay

Sim

ipi K

awsa

ypu-

ra Ya

chac

hiy -

ASKA

Y su

maq

qisp

inan

paqm

i ya

chay

was

ikun

ata

sum

aq p

urich

inan

paq

imay

man

ata y

anap

aspa

ka

llpan

chay

.

Pach

akm

anta

hay

ka (%

) yac

hay w

a-sik

unam

Isk

ay S

imip

i Kaw

sayp

ura

Yach

achi

y -AS

KAY p

urich

inan

paq

kallp

anch

asqa

.

30%

2635

%45

%55

%65

%75

%85

%M

INED

UDR

EUG

ELPa

chak

man

ta h

ayka

(%) y

acha

y wa

si um

alliq

kuna

m al

lin ka

llpan

-ch

asqa

Isk

ay S

imip

i Kaw

sayp

ura

Yach

achi

y –AS

KAY p

urich

inan

paq.

30%

35%

45%

55%

65%

75%

85%

1 ru

rana

Ayllu

chas

qa ya

chay

was

ikun

a kam

achi

q ch

ayhi

nalla

taq

yana

paq

kallp

anch

asqa

kana

npaq

suyu

kuna

pi ll

amka

y una

ncha

spa m

asta

risqa

.2

rura

naYa

chak

uqku

nawa

n ta

yta m

amak

unaw

anpa

s huñ

uyka

naku

spa k

amac

hina

paq

unan

chas

pa m

asta

risqa

.3

rura

naTu

paqn

in ya

chay

was

ikun

api A

SKAY

pur

irisq

an q

awan

apaq

, rur

ayku

na q

atip

anap

aqpa

s yan

apan

apaq

pas u

nanc

hay.

4 im

ayna

llam

kana

Qawa

rinap

aqQa

wari-

chiq

Balla

ri-na

Wat

an w

atan

llal

lipan

aRu

ra-

qkun

a20

1620

1720

1820

1920

2020

21Isk

ay si

mip

i kaw

-sa

ypur

a yac

hayp

i –A

SKAY

paq

kam

a-ch

ikuy

kuna

suy

uku-

napi

apak

unan

paq

yach

achi

y..

Iskay

sim

ipi k

awsa

ypur

a ya

chay

pi- A

SKAY

kam

achi

-na

kuy s

umaq

ta a

parik

u-na

npaq

llap

an h

atun

taks

a su

yuku

napi

llam

kaqk

unat

a ya

chap

achi

na ka

nqa.

Sapa

pac

hakm

anta

(%)

hayk

ata-

cha

iskay

sim

ipi k

awsa

ypur

api

llam

kaqk

unat

a kay

llam

kay a

payp

i ya

chap

achi

na ka

nqa.

Man

a qa

llari-

nayu

qM

INED

U

1 ru

rana

Llapa

llan

suyu

kuna

pi ka

y isk

ay si

mip

i kaw

sayp

ura y

acha

ypi l

lam

kay

purir

ichin

apaq

mi s

usyu

kuna

pi al

lin ll

amka

qkun

a chu

rana

paq

unan

chan

a ka

nqa.

2 ru

rana

Kay i

skay

sim

ipi k

awsa

ypur

api l

lam

kana

paq

allin

llam

kaqk

una y

acha

pach

inap

aqm

i una

ncha

spa p

uriri

chin

a kan

qa.

3 ru

rana

Serv

ir ni

sqa w

asiw

an ri

may

kana

kusp

am ch

ay is

kay s

imip

i kaw

sayp

urap

i lla

mka

qkun

ata s

umaq

ta ya

chap

achi

napa

q ch

uran

akun

a kan

qa.

4 ru

rana

Kay y

acha

ypi l

lam

kayk

una p

uriri

chisq

ata a

paris

qata

m q

atip

ana

kanq

a.

4 sap

a ayp

ana

Page 28: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

PLAN

NAC

IONA

L DE E

DUCA

CIÓN

INTE

RCUL

TURA

L BILI

NGÜE

- MA

TRIZ

DE PL

ANIFI

CACIÓ

N ES

TRAT

ÉGICA

28

5 im

ayna

llam

kana

Qawa

rinap

aqQa

wari-

chiq

Balla

ri-na

Wat

an w

atan

llal

lipan

aRu

ra-

qkun

a20

1620

1720

1820

1920

2020

21

Iskay

sim

ipi

kaws

aypu

rapi

ya-

chac

hina

kuyt

am

kusk

a pur

irich

ina.

Mañ

akus

qank

u-na

tawa

n ku

ska

kay i

skay

sim

ipi

kaws

aypu

rapi

ya

chac

hina

kuy

unan

chat

am

kallp

anch

ana.

Sapa

pac

hakm

anta

hay

ka %

yach

achi

ypi y

a-na

paku

qkun

am (C

OPAR

E, C

OPAL

E ni

sqak

una)

isk

ay si

mip

i kaw

sayp

ura A

SKAY

una

ncha

man

ta

suyu

kuna

papi

yach

ay ka

may

uqku

nam

an w

illar

i-m

unan

ku..

SSII-

PER

30%

45%

60%

75%

90%

100%

DRE

UGEL

Sapa

pac

hakm

anta

hay

kach

a % ay

llupa

kaws

akuy

-ni

nman

ta n

anac

hiku

qkun

a hin

alla

taq

llaqt

aman

ta

nana

chik

uqku

napa

s kay

iska

y sim

ipi k

awsa

ypur

a-pi

yach

achi

y una

ncha

man

ta ya

chay

kam

ayuq

kuna

-m

an ri

mar

imun

ku.

30%

45%

60%

75%

90%

100%

DRE

UGEL

Sapa

pac

hakm

anta

hay

kach

a % ay

llupa

kaws

akuy

-ni

nman

ta n

anac

hiku

qkun

a hin

alla

taq

llaqt

aman

ta

nana

chik

uqku

napa

s kay

iska

y sim

ipi k

awsa

ypur

a-pi

yach

achi

y una

ncha

man

ta ya

chay

kam

ayuq

kuna

-m

an ri

mar

imun

ku.

30%

45%

60%

75%

90%

100%

DRE

UGEL

Kay i

skay

yach

aypi

sim

ipi y

acha

chin

apaq

mi,

hatu

n su

yu u

kupi

ayllu

kuna

nan

achi

kuqk

unap

as

yach

akuq

kuna

pas c

hura

kuna

nku.

3 27

33

33

3

1 ru

rana

Yach

ay w

asim

anta

pach

a hat

un su

yuka

ma c

hura

paku

qkun

am ku

ska k

ay is

kay s

imip

i kaw

sayp

ura y

acha

yman

ta ri

man

akun

anku

hin

alla

taq

kallp

anch

anan

ku, a

ylluk

u-na

man

ta n

anac

hiku

qkun

apiw

an.

2 ru

rana

Kay i

skay

sim

ipi k

awsa

ypur

a yac

hach

iykun

a apa

riym

anm

i qar

i, war

mi w

arm

akun

apas

, sip

asku

napa

s, m

aqta

kuna

pas,

yuya

yniyu

qkun

apas

chay

ayllu

uku

pi n

anac

hiku

-qk

unap

as ch

urap

akam

unan

paqm

i im

ayna

rura

nata

pas p

aqar

ichisp

a pur

irich

ina k

anqa

.3

rura

naKa

y ayll

u na

nach

ikuq

kuna

iska

y sim

ipi k

awsa

ypur

api y

acha

chik

uypa

q ku

ska p

aqar

ichiyp

i, pur

irich

iypi, q

atip

aypi

imam

chu

raku

nank

upun

i.

4 ru

rana

Llapa

n ru

naku

nawa

n ku

ska k

ay is

kay s

imip

i kaw

sayp

ura p

aqar

ichiym

an, p

uriri

chiym

an, q

atip

aym

anwa

n ch

urap

akam

unan

kupa

qmi i

may

na ch

urak

amun

anku

paqp

as

paqa

richi

na p

uriri

chin

a kan

qa.

5 ru

rana

Iskay

sim

ipi k

awsa

ypur

a yac

hach

ikuy

pa m

añak

usqa

nkun

a qun

anku

paqm

i ista

ruwa

n hu

k qul

lqiyu

qkun

awan

yana

pana

kusp

a chu

rapa

kuna

npaq

pur

irich

ina k

anqa

.6

rura

naAS

KAYm

anta

will

akuy

llap

anm

an ch

ayan

anpa

qmi c

hura

naku

na ka

nqa.

4 sap

a ayp

ana

Page 29: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

5 im

ayna

llam

kana

Qawa

rinap

aqQa

wari-

chiq

Balla

ri-na

Wat

an w

atan

llal

lipan

aRu

ra-

qkun

a20

1620

1720

1820

1920

2020

21

Iskay

sim

ipi

kaws

aypu

rapi

ya-

chac

hina

kuyt

am

kusk

a pur

irich

ina.

Mañ

akus

qank

u-na

tawa

n ku

ska

kay i

skay

sim

ipi

kaws

aypu

rapi

ya

chac

hina

kuy

unan

chat

am

kallp

anch

ana.

Sapa

pac

hakm

anta

hay

ka %

yach

achi

ypi y

a-na

paku

qkun

am (C

OPAR

E, C

OPAL

E ni

sqak

una)

isk

ay si

mip

i kaw

sayp

ura A

SKAY

una

ncha

man

ta

suyu

kuna

papi

yach

ay ka

may

uqku

nam

an w

illar

i-m

unan

ku..

SSII-

PER

30%

45%

60%

75%

90%

100%

DRE

UGEL

Sapa

pac

hakm

anta

hay

kach

a % ay

llupa

kaws

akuy

-ni

nman

ta n

anac

hiku

qkun

a hin

alla

taq

llaqt

aman

ta

nana

chik

uqku

napa

s kay

iska

y sim

ipi k

awsa

ypur

a-pi

yach

achi

y una

ncha

man

ta ya

chay

kam

ayuq

kuna

-m

an ri

mar

imun

ku.

30%

45%

60%

75%

90%

100%

DRE

UGEL

Sapa

pac

hakm

anta

hay

kach

a % ay

llupa

kaws

akuy

-ni

nman

ta n

anac

hiku

qkun

a hin

alla

taq

llaqt

aman

ta

nana

chik

uqku

napa

s kay

iska

y sim

ipi k

awsa

ypur

a-pi

yach

achi

y una

ncha

man

ta ya

chay

kam

ayuq

kuna

-m

an ri

mar

imun

ku.

30%

45%

60%

75%

90%

100%

DRE

UGEL

Kay i

skay

yach

aypi

sim

ipi y

acha

chin

apaq

mi,

hatu

n su

yu u

kupi

ayllu

kuna

nan

achi

kuqk

unap

as

yach

akuq

kuna

pas c

hura

kuna

nku.

3 27

33

33

3

1 ru

rana

Yach

ay w

asim

anta

pach

a hat

un su

yuka

ma c

hura

paku

qkun

am ku

ska k

ay is

kay s

imip

i kaw

sayp

ura y

acha

yman

ta ri

man

akun

anku

hin

alla

taq

kallp

anch

anan

ku, a

ylluk

u-na

man

ta n

anac

hiku

qkun

apiw

an.

2 ru

rana

Kay i

skay

sim

ipi k

awsa

ypur

a yac

hach

iykun

a apa

riym

anm

i qar

i, war

mi w

arm

akun

apas

, sip

asku

napa

s, m

aqta

kuna

pas,

yuya

yniyu

qkun

apas

chay

ayllu

uku

pi n

anac

hiku

-qk

unap

as ch

urap

akam

unan

paqm

i im

ayna

rura

nata

pas p

aqar

ichisp

a pur

irich

ina k

anqa

.3

rura

naKa

y ayll

u na

nach

ikuq

kuna

iska

y sim

ipi k

awsa

ypur

api y

acha

chik

uypa

q ku

ska p

aqar

ichiyp

i, pur

irich

iypi, q

atip

aypi

imam

chu

raku

nank

upun

i.

4 ru

rana

Llapa

n ru

naku

nawa

n ku

ska k

ay is

kay s

imip

i kaw

sayp

ura p

aqar

ichiym

an, p

uriri

chiym

an, q

atip

aym

anwa

n ch

urap

akam

unan

kupa

qmi i

may

na ch

urak

amun

anku

paqp

as

paqa

richi

na p

uriri

chin

a kan

qa.

5 ru

rana

Iskay

sim

ipi k

awsa

ypur

a yac

hach

ikuy

pa m

añak

usqa

nkun

a qun

anku

paqm

i ista

ruwa

n hu

k qul

lqiyu

qkun

awan

yana

pana

kusp

a chu

rapa

kuna

npaq

pur

irich

ina k

anqa

.6

rura

naAS

KAYm

anta

will

akuy

llap

anm

an ch

ayan

anpa

qmi c

hura

naku

na ka

nqa.

LENGUA FAMILIALINGÜÍSTICA

ALFABETO OFICIAL DEPARTAMENTOS DONDE SE HABLA

1. achuar jíbaro En trámite de RD Loreto

2. aimara aru Sí (RM 1218-85-ED) Moquegua, Puno, Lima, Madre de Dios y Tacna

3. amahuaca pano No Madre de Dios, Ucayali

4. arabela záparo En proceso Loreto

5. ashaninka arawak Sí (RD 0606-2008-ED) Apurímac, Ayacucho, Cusco, Huánuco, Junín, Pasco y Ucayali

6. awajún jíbaro Sí (RD 2554-2009-ED) Amazonas, Loreto, San Martín, Cajamarca, Callao y Ucayali

7. bora bora En trámite de RD Loreto

8. capanahua pano En proceso Loreto

9. cashinahua pano Sí (RD 0169-2012-ED) Ucayali

10. cauqui aru No Lima

11. chamicuro arawak No Loreto

12. ese eja tacana Sí (RD 0683-2006-ED) Madre de Dios

13. harakbut harakbut Sí (RD 0680-2006-ED) Cusco y Madre de Dios

14. iñapari arawak No Madre de Dios

15. ikitu záparo Sí (RD 021-2014-MINEDU/VMGP/DIGEIBIR

Loreto

16. isconahua pano No Ucayali

17. jaqaru aru Sí (RD 0628-2010-ED) Lima

18. kakataibo pano Sí (RD 2551-2009-ED) Ucayali y Huánuco

19. kakinte (caquinte) arawak Sí (RD 0550-2013-ED) Cusco y Junín

20. kandozi – chapra kandozi Sí (RD 2553-2009-ED) Loreto

21. kukama kukamiria tupi-guaraní SÍ (RD 029-2014-MINEDU/VMGP/DIGEIBIR

Loreto y Ucayali

22. madija (culina) arawa SÍ (RD 028-2014-MINEDU/VMGP/DIGEIBIR

Ucayali

23. maijiki tucano En proceso Loreto

24. matsés pano RD N° 017-2014-MINEDU/VMGP/DIGEIBIR

Loreto

25. matsigenka arawak Sí (RD 2552-2009-ED) Cusco, Madre de Dios, Ayacucho y Lima

26. muniche muniche No Loreto

27. murui-muinani huitoto Sí (RD 0107-2013-ED) Loreto

28. nanti arawak No Cusco

29. nomatsigenga arawak Sí (RD 0926-2011-ED) Junín

30. ocaina huitoto En proceso Loreto

31. omagua tupi-guaraní No Loreto

32.

quechua quechua

Sí (RM 1218-85-ED) Amazonas, Ancash, Apurímac, Arequipa, Ayacucho, Cajamarca, Callao, Cusco, Huánuco, Ica, Junín, Lambayeque, Lima, Loreto, Moquegua, Pasco, San Martín, Ucayali, La Libertad, Piura, Puno, Tumbes, Huancavelica

33. resígaro arawak No Loreto

34. secoya tucano Sí (RD 0106-2013-ED) Loreto

35. sharanahua pano Sí (RD 0096-2013-ED) Ucayali

36. shawi cahuapana Sí (RD 0820-2010-ED) Loreto y San Martín

37. shipibo-konibo pano Sí (RD 0337-2007-ED) Huánuco, Loreto, Madre de Dios, Ucayali y Lima

38. shiwilu cahuapana Sí (RD 025-2014-MINEDU/VMGP/DIGEIBIR

Loreto

39. taushiro záparo No Loreto

40. tikuna tikuna En proceso Loreto

41. urarina shimaco En proceso Loreto

42. wampis jíbaro Sí (RD 001-2013-ED, RD 0040-2013-ED)

Loreto, Amazonas y Cajamarca

43. yagua peba-yagua En trámite de RD Loreto

44. yaminahua pano No Ucayali

45. yanesha arawak Sí (RD 1493-2011-ED) Junín, Pasco y Huánuco

46. yine arawak Sí (RD 0220-2008-ED) Cusco, Loreto, Madre de Dios y Ucayali

47. yora (nahua) pano No Ucayali

Relación de lenguas originarias del Perú

Page 30: ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ … · Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi

Ministerio de EducaciónDirección de Educación Intercultural Bilingüe (DEIB)

Dirección General de Educación Básica Alternativa, Intercultural Bilingüey de Servicios Educativos en el Ámbito Rural (DIGEIBIRA)

Calle del Comercio N.º 193, San Borja, Limawww.minedu.gob.pe