Ã_abt tÃœrk dÄ_lÄ_ ve edebÄ_yati Ã_aliÅ_ma sorulari (kaynak-aÃ_f).pdf

KPSS

2013

ABT

TRK DL EDEBYATI

KIRMIZI FOTOKOP

ZAFER

KIRMIZI FOTOKOP ZAFER


LTFEN ETRAFINIZA

GLMSEYN



1. nite - XIV. Yzyl Bat Trk Edebiyat I: Anadolu ve Azer Sahas Trk Edebiyat 29

Kendimizi Snayalm

1. Anadolu Seluklu Devleti 1243te Ksedada yapt sa-

vata aadaki devletlerden hangisine yenilmitir?

a. Moollar

b. Gazneliler

c. Akkoyunlular

d. Osmanllar

e. Dulkadiroullar

2. XIV. yzylda Trk edebiyat aadaki sahalardan hangi-

sinde Ouzcaya dayal bir dille eserler vermitir?

a. Harezm Sahas

b. Altnordu Sahas

c. Msr Sahas

d. Anadolu-Azer Sahas

e. Horasan Sahas

3. Kad Burhaneddin, aadaki nazm ekillerinden daha

ok hangisi ile tannmtr?

a. Kaside

b. Gazel

c. Tuyu

d. Rba

e. Terc-i bend

4. Aadakilerden hangisi Kad Burhaneddinin din konu-

larda Arapa yazd bir esedir?

a. Farsa Divan

b. Trke Divan

c. Tercht-Tavzh

d. Risletn-Nushiyye

e. Maklt

5. Nesm, iirlerinde aadaki mahlaslardan hangisini

kullanmamtr?

a. Seyyid

b. Nesm

c. Hseyn

d. Seyyid Nesm

e. Nam

6. Cvidn-nme aadaki air/yazarlardan hangisine aitttir?

a. Fazlullah- Hurf

b. Nesm

c. Veys

d. Fuzl

e. Bk

7. Anadolu beylikleri dneminde hilik ve Ftvvet teki-

lat ile birlikte Anadoluda geni bir alana hzla yaylarak top-

lum dzenini salamada nemli rol stlenen tarikat aada-

kilerden hangisidir?

a. Mevlevlik

b. Hurflik

c. Bektalik

d. Kalenderlik

e. Hayderlik

8. Aadakilerden hangisi Glehrnin Mantkut-Tayr

yazarken yararland eserlerden biri deildir?

a. Esrr-nme

b. Kelile ve Dimne

c. Glistn

d. Lemat

e. Lisnt-Tayr

9. Kudr Tercmesi, aadaki air/yazarlardan hangisine

aittir?

a. Yunus Emre

b. k Paa

c. Glehr

d. Nesm

e. Hasanolu

10. Garib-nme, aadaki vezinlerden hangisi ile yazlmtr?

a. Filtn filtn filn

b. Filtn filtn filtn filn

c. Filtn filtn filtn filtn

d. Filtn filn filtn filn

e. Filn filn filn filn



XIV.-XV. Yzyllar Trk Edebiyat30

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

1. a Yantnz yanl ise XIV. Yzylda Trk Dnyasnda

Genel Durum konusunu yeniden gzden geiriniz.

2. d Yantnz yanl ise XIV. Yzyl Bat Trk Edebiyat

konusunu yeniden gzden geiriniz.

3. c Yantnz yanl ise Kad Burhaneddin konusunu

yeniden gzden geiriniz.

4. c Yantnz yanl ise Kad Burhaneddin konusunu


5. e Yantnz yanl iseNesm konusunu yeniden gz-

den geiriniz.

6. a Yantnz yanl ise Nesm konusunu yeniden gz-

den geiriniz.

7. a Yantnz yanl ise Beylikler Dneminde Edeb Du-

rum konusunu yeniden gzden geiriniz.

8. e Yantnz yanl iseGlehr konusunu yeniden

gzden geiriniz.

9. c Yantnz yanl iseGlehr konusunu yeniden

gzden geiriniz.

10. a Yantnz yanl isek Paann Edeb Kiilii ve

Eserleri konusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde Yant Anahtar Sra Sizde 1

XIV. yzylda geni bir corafyada grlen Trk edebiyat,

Harezm, Altnordu ve Msr sahalarnda Dou Trkesiyle

(Harezm, Kpak, aatay, Kuman-Kpak Trkesi), Ana-

dolu ve Azerbaycanda ise Bat Trkesi (Ouzca) ile yaz-

lan eserlerle gelimeye devam etmitir. XII-XIII. yzyllar-

da Ouzcaya dayal olarak ortaya kan bat Trk edebiyat,

XIV. yzylda Anadolu ve Azerbaycan sahalarnda edeb de-

eri ve saylar giderek artan bir ekilde Trke eserler vere-

rek geliimini srdrr. XIV. yzyldan itibaren Azer (Dou

Ouzcas) ve Anadolu Trkesi (Bat Ouzcas) olmak ze-

re iki ayr edeb lehede varln ve geliimini srdrmtr.

Ancak, bu iki edeb lehe arasndaki farkllklar XIV. yzyl-

da henz tam olarak belli olmayp bu yzyldan itibaren ya-

va yava ortaya kmaya balar.

XIV. yzylda Azer sahasnn nde gelen airleri, Hasanolu,

Kad Burhaneddin, Nesm ve Sultan Ahmed b. Veystir. Ana-

dolu sahasnda ise, Yunus Emre, Glehr ve k Paa yz-

yln banda yazdklar eserler ile Trke eserlerin yazlmas-

na nclk etmilerdir.

Sra Sizde 2

XIV. yzylda Azer Trkesiyle iir yazan airler, Hasano-

lu, Sultan Ahmed b. Veys Kad Burhaneddin ve Nesmdir.

Hasanolu: XIV. asr Azer sahasnda yetien air, Trke i-

irlerinde Hasanolu, Farsa iirlerinde Pr Hasan mahlasn

kullanmtr. Devleth Tezkiresinde, bir Divan bulunduu

ve bu Divann XV. yzylda Azerbaycanda ve Anadoluda ok

tannd belirtilmektedir. airin bilinen aruz vezniyle yazl-

m Trke iki gazeli bulunmaktadr.

Kad Burhaneddin: Ouz Trkesinin yannda Dou Trk-

esine de hkim bir airdir. Bu itibarla, iirlerinde Dou

Trkesi zelliklerine de yer veren airin dili, Azer Trk-

esi iinde yer alr. Arapa ve Farsay ok iyi bilen Kad

Burhaneddinin dili, Eski Anadolu Trkesi devresini ve

Azer sahasn geni bir zenginlikle temsil eder.

Trk edebiyatnda tuyularyla da tannan Kad

Burhaneddinin Trke Divan ile Arapa yazd ksrs-

Sadt f-Esrril-bdt ve Tercht-Tavzh adl din konu-

larda Arapa yazlm mensur iki eseri vardr.

Nesm: XIV. yzylda Azer Trkesi ile cokulu ve lirik i-

irler yazan air, nceleri Hseyn mahlasn kullanrken,

Fazlullah- Hurfye balandktan sonra Nesmyi kullan-

mtr.

Nesmnin bilinen eserleri, Trke ve Farsa Divanlar ile

Huruflikle ilgili olan Mukaddimetl-Hakyktr.

Sultan Ahmed b. Veys: XIV. yzylda Irakta lhanllar-

dan sonra hkm sren Trk slalesi Celyirlilere mensup

olan Sultan Ahmed b. Veys, air ve sanatkr bir hkmdar-

dr (1382-1410). Trke, Arapa ve Farsa iirler yazm olan

Sultan Ahmedin de Mecmuatn-Nezirde bir gazeli bulun-

maktadr. airin yedi Farsa divandan oluan bir klliyat

vardr.

Sra Sizde 3

Anadolu Seluklu Devletinin XIII. yzyln ortalarndan iti-

baren giderek zay@amas ve yzyln sonlarna doru ykl-

mas zerine Anadoluda beyliklerin kuruluuyla yeni bir d-

nem balamtr. Germiyanoullar, Menteeoullar, nan-

oullar, Aydnoullar, Saruhanoullar ve Candaroullar

(sfendiyaroullar), air ve yazarlar destekleleyen ve Trk-

e eserler yazlmasn tevik eden beyliklerin banda gelirler.

XIV. yzylda, Anadolu beylerinin Trkeye ve Trke eser-

lere deer vermelerinin yannda airlerin tasavvuf inanla-

r halka ulatrabilmek iin Trke yazmak zorunda kalma-

larndan dolay telif ve tercme eklinde manzum ve mensur

ok sayda Trke eser yazlmtr.



2. nite - XIV. Yzyl Bat Trk Edebiyat II: Anadolu Sahas air ve Yazarlar 59

Kendimizi Snayalm

1. Aadaki eserlerden hangisi eyyd Hamzaya aittir?

a. Varka ve Glh

b. Hsrev rn

c. Leyl v Mecnn

d. skender-nme

e. Ysuf u Zleyh

2. Varka ve Glh aadaki airlerden hangisi yazmtr?

a. Ysuf- Meddh

b. eyyd Hamza

c. Hoca Mesud

d. Harezm

e. Elvan elebi

3. Menkbl-Kudsiyye ile ilgili aadaki ifadelerden han-

gisi dorudur?

a. k Paann eseridir.

b. Mensur bir eserdir.

c. Menkbl-Kudsiyye zerinde ilk yayn Mertol Tu-

lum tarafndan yaplmtr.

d. Manzum bir menkpnmedir.

e. Mensur-manzum kark bir eserdir.

4. Ferheng-nme-i Sad aadaki eserlerin hangisinden

manzum olarak evrilmitir?

a. Bostn

b. Glistn

c. Bahristn

d. Hsrev rn

e. Risle-i Muamma

5. Fahrnin Hsrev rni ile ilgili aadaki ifadelerden

hangisi dorudur?

a. Nizmnin Hsrev rninin Trke yaplan ilk ter-

cmesidir.

b. Vezni mefln mefln felndr.

c. 5005 beyittir.

d. Giri ksm 300 beyittir.

e. Eserde Arapa, Farsa kelime kullanlmamtr.

6. Ahmed ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi dorudur?

a. Kaside eklinde yazlan mersiyelerin ncsdr.

b. adalarna gre en az kaside yazan airdir.

c. XIV. yzyln en ok eser yazan airlerinden biridir.

d. Trk edebiyatnda Bursa iin kaside yazan ikinci airdir.

e. iirlerinde kili cmleler kullanarak akclk sala-

mtr.

7. Aadaki eserlerden hangisi Ahmedye ait deildir?

a. skender-nme

b. Cemd Hurd

c. Tervhl-Ervh

d. Mirktl-Edeb

e. Kenzl-Kber

8. eyholu Mustafa ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi

dorudur?

a. Hurd-nme isimli eserini Yldrm Bayezide sun-

mutur.

b. Trk kltr tarihi iinde ilk siyaset kitab olan

Kenzl-Kbery yazmtr.

c. Marzuban-nmeyi Arapadan Trkeye evirmitir.

d. Kabus-nme, Farsadan evirdii manzum bir eseridir.

e. XIV. yzylda Divan olan airler arasnda yer alr.

9. Aadaki eser ve yazar eletirmelerinden hangisi yan-

ltr?

a. Kelile ve Dimne Kul Mesud

b. Kabus-nme eyholu Mustafa

c. Mirsdl-bd eyholu Mustafa

d. Ksas- Enbiy Saleb

e. Vesletn-Nect Sleyman elebi

10. Anadoluda yazld bilinen en eski Trke telif tp

kitabnn ad ve yazar aadakilerden hangisidir?

a. Edviyetl-Mfrede bn Baytar

b. Kmils-Sna Ali bin Abbas el-Mecs

c. Mntahab- if Hac Paa

d. Edviye-i Mfrede shak bin Murad

e. ifl-Eskm ve Devl-lm Cellddin Hzr





1. e Yantnz yanl ise eyyd Hamzann Edeb Kiilii

ve Eserleri konusunu yeniden gzden geiriniz.

2. a Yantnz yanl ise Ysuf- Meddh konusunu ye-

niden gzden geiriniz.

3. d Yantnz yanl ise Elvan elebinin Eseri ve Edebi

Kiilii konusunu yeniden gzden geiriniz.

4. a Yantnz yanl ise Hoca Mesudun Edeb Kiilii ve


5. b Yantnz yanl ise Fahrnin Eseri ve Edeb Kiilii


6. c Yantnz yanl ise Ahmed konusunu yeniden

gzden geiriniz.

7. e Yantnz yanl ise Ahmednin Edeb Kiilii ve


8. a Yantnz yanl ise eyholu Mustafa konusunu


9. c Yantnz yanl ise Mensur Eserler konusunu yeni-

den gzden geiriniz.

10. d Yantnz yanl ise Mensur Eserler konusunu yeni-

den gzden geiriniz.

Sra Sizde Yant AnahtarSra Sizde 1

eyyd Hamzann Trk edebiyatnda Yunusu takip ederek

gelen ve Nesmye giden izgide nemli bir yeri vardr. Co-

kunluk ve lirizm asndan dnemine gre ileri bir durumda

bulunan iirlerinde musammat zellik bulunmas, onu eski

Trk edeb zevk anlayna balamakta dr. Cokun ve heye-

canl yn, sanat taraf ne kan iirlerine yansyan eyyd

Hamza, hislerini ak ve samimi bir ekilde dile getirmitir.

iirlerinde hem hece hem de aruz veznini kullanan eyyd

Hamza, edebiyatmzda mersiye yazmakla dikkat eken bir

airdir. Trk edebiyatnda balangc ok n celere, Alper

Tonga iin sylenen atlara dayan bu tr de zellikle o-

cuklar iin iir yazan ilk air eyyd Hamzadr. O, Anado-

lu sahas Trk edebiyatnda ilk Y suf u Zelhy yazm ve

Trk edebiyatnda daha ok bu eseriyle tannmtr. eyyd

Hamzann ne kan zelliklerinden bir dieri de Trk ede-

biyatnda Yunus tan sonra gzel nat yazan air oluudur.

Sra Sizde 2

Ahmednin en nemli eseri olan skender-nme, edebi-

yatmzda bu konuda yazlan mesnevilerin ilk ve en ba arl

rneidir. Eserin asl Firdevsye dayanmakla bir likte asl ya-

zar Nizmdir. Ahmed eseri kendine gre ele alm, yap-

t eklemelerle mesneviyi telif hle getir mitir. Ahmed,

Nizmnin eserindeki baz olaylar kard gibi kendi-

si de yeni motif ve olaylar eklemitir. Makedonyal Byk

skenderin dou lkelerine yapt seferlerin ve fetihlerin ef-

saneletirilerek anlatld bir eser olan skender-nme, Mev-

lid ve Tevrih-i l-i Os mn blmleri ile ayr bir nem tar.

Trk edebiyatnda mevlid trnn Ahmednin bu eseri ile

ortaya kt grlr.

Sra Sizde 3

XIV. yzylda Ysuf u Zleyh mesnevisi yazan air ler,

eyyd Hamza, Suli Fakh ve Erzurumlu Mustafa Darrdir.

eyyd Hamzann Ysuf u Zelhs Anadolu sahas Trk

edebiyatnn bu konuda bilinen ilk mesnevisidir. Filtn

filtn filn vezniyle yazlan ve 1529 beyit olan Ysuf u

Zelh, alt blmdr. Ancak eserde blmleri bildiren bir

balk yoktur. Ysuf u Zelh, adndan da anlalaca zere

grnte Hazret-i Yu suf ile Zleyha arasnda geen bir ak

hikyesidir, ancak hikyenin bandan sonuna kadar Hazret-i

Yusuf un hayat anlatlmtr. Kuranda kssalarn en gze-

li olarak belirtilen ve Hz.Yusuf un hayatn konu alan Ysuf

Sresinden hareketle yazlan hikyede, her devirde olduu

gibi o devir iin de geerli olan ve bir birini takip eden olay-

lara yer verilmitir. air, eserini tamamen Kurana bal kala-

rak deil serbest olarak yazmtr.

Suli Fakhin Ysuf u Zleyhs, eyyd Hamzann eseri

rnek alnarak filtn filtn filn vezniyle yazlm

din, romantik bir ak mesnevisidir. Suli Fa khin sade ve

anlalr bir dille yazd eseri, 4800 be yitten olumaktadr.

Bu mesnevide Yusuf ile Zley hnn azndan iir bal

altnda 19 gazele yer verilmitir. eyyd Hamzann Ysuf

u Zleyhs ile bazen beyit bazen de msra benzerlikleri bu-

lunan eser, eyyd Hamzann mesnevisine gre hem hacim-

li hem de nazm teknii, dil ve ierik bakmndan ondan

daha baarldr. Bu mesnevide konunun ele alnmasnda,

Kurandaki ekline olabildiince bal kalnm, baz

blmleri geniletilmi ve eitli eklemeler yaplmtr.

Erzurumlu Mustafa Darrin Kssa-i Ysufu (Y suf u

Zleyh)s da Kurandaki Ysuf suresinden hareket-

le filtn filtn filn vezniyle yazlm tr. 2126 beyit-

ten meydana gelen ve meclis ad veri len sekiz blmden

oluan bu eser, dil, syleyi ve ko nunun ilenii bakmndan

nceden yazlanlara gre daha baarldr. Erzurumlu Musta-

fa Darr de, eserinde Yusuf ve Zleyha ile Hazret-i Yakubun

dilinden 21 gazele yer vermi ve ir-i Ysuf , ir-i Zleyh

ve ir-i Yakb gibi balklarla zellikle hasret konusunda

anlatm daha da canlan drp mesneviye akclk salamtr.




Kendimizi Snayalm

1. aatayca terimi ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi

yanltr?

a. aatay Trkesi veya aatayca ile Orta Asya Trk-

slam yaz dilinin Karahanl ve Harezm-Altn Ordu

Trkelerinin devamndaki yaz dili kastedilmektedir.

b. Ali ir Nev, eserlerinde kendi dneminin Trk yaz

dili iin hem Trk ve Trke hem de aatayca teri-

mi kullanmas dikkat ekicidir.

c. aatay Trkesi, XIV. yzyln sonuna kadar Orta Asya

Trk devletlerinde sadece edeb dil olarak kullanlmtr.

d. aatay Trkesi iin XV. ve XVI. yzyllara kadar

genellikle Trk tili, Trk til, Trk lafz, Trk elfz,

Trke, Trke til gibi terimler kullanlmtr.

e. XVII. yzylda Ebul-Gz Bahadr Han, ecere-i Trk

adl eserini Trk tili birle yazm olduunu ifade

ederken XVIII. yzylda Mrz Mehdi Han Senglah

adl szlnde hem lugat-i Trk hem de lugat-i a-

gatay terimlerini kullanmtr.

2. aatay adnn kayna aadakilerden hangisidir?

a. Da ad

b. Timurun ikinci olu

c. Akarsuyun ad

d. gl, kuvvetli anlamnda bir sfat

e. Cengizin ikinci olunun ad

3. Nevnin bu kavmin stad ve sz melikidir diyerek

eserlerinde and, Divan ve Gl Nevrz adl mesnevisi

olan aatay airi kimdir?

a. Ysuf Emr

b. Sekkk

c. Seyyid Ahmed Mrz

d. Mevln Ltf

e. Yakn

4. aatay edebiyat ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi

sylenemez?

a. aatay edebiyat, Karahanl ve Harezm Trkele-

rinin devam olarak gelien, aatay Trkesinin

edeb dil olarak kullanld, XX. yzyl balarnda

kadar devam eden Trk edebiyatdr.

b. aatay edebiyatnda klsik ncesi dnem, aatay

yaz dilinin balang dnemidir, XV. yzyl bala-

rndan Nevnin ilk divann dzenle dii 1465 yl-

na kadarki dnemi ierir.

c. Klsik eklini Nev ile bulan aatayca ile yazlm

eserlerde Nevnin ilk divanna kadar gittike azalan

derecede Karahanl Trkesi zellikleri yer almaktadr.

d. aatay edebiyatnn klsik eklini almasnda, 1469-

1506 yllar arasnda hkm sren, Herat siyas mer-

kez olmas yannda devrin sanat ve kltr merkezi

hline getiren Hseyn-i Baykara nn da rol byktr.

e. 1506 ylnda zbeklere kar yaplan savaa gider-

ken len Baykaradan sonra klsik aatay edebiya-

t eybnler tarafndan Orta Asyada, Babur ile de

Hindistanda olmak zere iki blgede devam etmitir.

5. Aadakilerden hangisi manzum-mensur kark olarak

mnazara eklinde yazlmtr?

a. Beng agr

b. Gl Nevruz

c. Deh-nme

d. Taauk-nme

e. Mahzenl-Esrar

6. Aadakilerden hangisi Deh-name tarznda yazlmamtr?

a. Deh-nme

b. Gl Nevrz

c. Taauk-nme

d. Letfet-nme

e. Muhabbet-nme

7. aatayca zerine almalar ile tannan ve 1971de

Ged divann yaymlayan Trkolog kimdir?

a. Kemal Eraslan

b. A. N. Samoylovi

c. Osman Fikri Sertkaya

d. Janos Eckmann

e. Erge Rstemov



3. nite - XV. Yzyl Dou Trk Edebiyat: aatay Dili ve Edebiyat 81

8. Ahmednin bilinen tek eserinin ad nedir?

a. Ok ve Yayn Mnzaras

b. Sazlar Mnzaras

c. Beng agr

d. Divan

e. Lisnt-tayr

9. Aadaki mesnevilerden hangisi Ali ir Nevnin ham-

sesinde yer almaz?

a. Hayretl-ebrr

b. Sedd-i skender

c. Leyl v Mecnn

d. Ferhad u rn

e. Ysuf u Zleyha

10. Hseyn-i Baykara ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi

yanltr?

a. 1438 ylnda Heratta doan Hseyn-i Baykara anne

ve baba tarafndan Timur hanedanlna dayanr.

b. Baykara, Fars edebiyatn rnek alm, eitli trlerde

Farsa yazlan eserleri Trkeyle yeniden ve orijinal

kalarak yazmaya gayret etmitir.

c. yi bir asker, iyi bir idareci olan Baykara, ayn zaman-

da iyi bir airdi.

d. Baykara, birlikte byd ocukluk arkada Ali ir

Nev ile aataycann devlet ve edebiyat dili olmas

iin ura vermitir.

e. Baykara zamannda Herat, byk kltr ve medeni-

yet hamlesinin merkezi hline getirilmitir.

1. c Yantnz yanl ise aatay Ad ve aatay Hanl


2. e Yantnz yanl ise aatay Ad ve aatay Hanl


3. d Yantnz yanl ise Mevln Ltf konusunu yeni-

den gzden geiriniz.

4. c Yantnz yanl ise aatay Trkesi ve Edebiyat


5. a Yantnz yanl ise Ysuf Emr konusunu yeniden

gzden geiriniz.

6. b Yantnz yanl ise Ysuf Emr konusunu yeniden

gzden geiriniz.

7. d Yantnz yanl ise Ged konusunu yeniden gz-

den geiriniz.

8. b Yantnz yanl ise Ahmed konusunu yeniden

gzden geiriniz.

9. e Yantnz yanl ise Ali ir Nev konusunu yeniden

gzden geiriniz.

10. b Yantnz yanl ise Hseyn-i Baykara konusunu






Kendimizi Snayalm

1. XV. yzylda Herat ve Semerkandda Dou Trkesiyle

eser veren edebiyata ne ad verilir?

a. zbek Edebiyat

b. aatay Edebiyat

c. Harezm-Altnordu Edebiyat

d. Kpak Edebiyat

e. Kuzey-Dou Edebiyat

2. XV. yzyl Azer sahasnda Nesm ile Fuzl arasnda ye-

tien airlerin en nemlisi aadakilerden hangisidir?

a. Hat

b. Hakk

c. Habb

d. Hamd

e. Cihnh

3. Osmanlda airleri toplayan ilk ehzade/padiah aada-

kilerden hangisidir?

a. Yldrm Bayezid

b. elebi Mehmed

c. Musa elebi

d. Emir Sleyman

e. II. Murad

4. Osmanlda iir yazan ilk padiah aadakilerden hangisidir?

a. Osman Gazi

b. Orhan Gazi

c. I. Murad

d. I. Bayezid

e. II. Murad

5. Ahmed, Tervhl-Ervh isimli eserini aadaki lerden

hangisine sunmutur?

a. Emir Sleyman

b. elebi Mehmed

c. Musa elebi

d. Bayezid Paa

e. II. Murad

6. mer b. Mezdin derleyip II. Murada sunduu eser aa-

dakilerden hangisidir?

a. Mecmuat-uar

b. Kitbul-Edvr

c. Mecmatn-Nezir

d. Maksdul-Elhn

e. Mecmaun-Nezir

7. Aadakilerden hangisi ilk Osmanl tarihileri arasnda

yer alr?

a. Kemal Paazde

b. Gelibolulu Mustafa li

c. Selnik Mustafa

d. Koi Bey

e. k Paazde

8. Ahmed-i D ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi

yanltr?

a. Ahmed gibi D de en ok Emir Sleyman iin iir

yazmtr.

b. Padiah vglerini yalnz kaside nazm eklinde de-

il, mersiyelerinde olduu gibi terc-i bend tarznda

da yazmtr.

c. vglerinde Acem abartlarndan uzak durmutur.

d. slubu adalarna gre daha zarif, ak ve akcdr

e. eng-nmeyi II. Murada sunmutur.

9. Aadakilerden hangisi Sleyman elebinin Mevlidini

yazarken yararland eserlerden biridir?

a. Risletn-Nushiyye

b. Hall-nme

c. Tervhl-Ervh

d. Sretn-Neb

e. Tezkiretl-Evliy

10. Abdlvs elebinin Hall-nmesinde aadaki peygam-

berlerden hangi sinin hayat geni bir ekilde anlatlmaktadr?

a. Hz. dem

b. Hz. smail

c. Hz. brahim

d. Hz. Davud

e. Hz. Sleyman



4. nite - XV. Yzyl Bat Trk Edebiyat 109


1. b Yantnz yanl ise Giri ksmn yeniden gzden

geiriniz.

2. c Yantnz yanl ise XV. Yzyl Azer Sahasnda

Tarih ve Edeb Durum konusunu yeniden gzden

geiriniz.

3. d Yantnz yanl ise XV. Yzylda Anadolu Sahasnda

Tarih Durum konusunu yeniden gzden geiriniz.

4. e Yantnz yanl ise XV. Yzylda Anadolu Sahasnda

Edeb Durum konusunu yeniden gzden geiriniz.

5. a Yantnz yanl ise XV. Yzylda Anadolu Sahasnda


6. c Yantnz yanl ise XV. Yzylda Anadolu Sahasnda


7. e Yantnz yanl ise XV. Yzylda Anadolu Sahasnda


8. e Yantnz yanl ise Ahmed-i Dnin Edeb Kiilii

ve Eserleri konusunu yeniden gzden geiriniz.

9. d Yantnz yanl ise Sleyman elebi konusunu ye-


10 c Yantnz yanl ise Abdlvs elebi Edeb kiilii ve

Eseri konusunu yeniden gzden geiriniz.


XV. yzylda Azer sahasndaki en nemli air, Habbdir.

Akkoyunlu hkmdar Sultan Yakubun himayesinde yeti-

mi, sonra ah smailin himayesine girmi, ah smail tara-

fndan melik-uar unvanyla byk iltifat grmtr. II.

Bayezid zamannda stanbula gelen Habb, I. Selim zama-

nnda stanbulda lmtr. Latif, Habbnin bir gazeline de

nazire yazmtr. Tezkirelerde ilim ve marifet sahibi bir kim-

se, edas Acemane ve iiri kane bir air olduu belirtilen

Habb, Azer sahasnda Nesm ile Fuzl arasnda yetien

airlerin en nemlisidir. Divan ele gememi, ancak Fuad

Kprl 42 iirini yaymlamtr. Fuzlnin onun bir msed-

desine nazire yazm olmas ve bir gazelini tahmis etmesi,

Habbnin baarl air olduunu gsterir.

Sra Sizde 2

XV. yzyln ilk yarsnda I. Bayezidin byk olu Emir

Sleyman edebiyata ve iire merakl olup Osmanl sara-

ynda airleri ilk defa o topla mtr. Saraynn evresinde

toplanan airlerden zellikle Ahmed ile Ahmed-i D, ondan

byk ilgi ve destek grmlerdir. Ahmed-i D, eng-nme

adl eserini, Ahmed ise Tervhl-Ervh Emir Sleymana

sunmular ve iki air de bu ehzadenin lm zerine mer-

siye yazmlardr. Dnemin airlerinden olan Mehmed de

Ik-nme (Tuhfe-nme)sini ona ithaf etmitir.

Ahmed ile Ahmed-i D de sonradan elebi Mehmede in-

tisap etmiler ve ona iirler yazmlardr. Trkeye ok nem ve-

ren II. Muradn lim ve airleri desteklemesi, adna ok sa-

yda Trke eserin yazlmasna, Trk edebiyatnn ve kltr

hareketlerinin gelimesine zemin hazrlamtr. Osman lda

ilk iir syleyen padiah II. Muraddr. iirlerinde Murad

mahlasn kullanan II. Murad, Arapa ve Fars adan Trk-

eye eserler tercme ettirmi, evirilerin ak bir dille yapl-

masn isteyerek Trkenin kltr ve edebiyat dili olarak i-

lenmesine hizmet etmitir. Mercimek Ahmed, onun emriyle

1432de Kabus-nmeyi sade bir dille Trkeye evirmitir. II.

Murad adna ondan fazla mensur eserle yirmiden fazla mes-

nevi yazld tespit edilmi olup bu saynn daha da artmas

muhtemeldir. Ayrca II. Murad, msikye de merakl oldu-

undan Hzr b. Abdullah, Kitbul-Edvr ve Abdlkadir-i

Merag de Maksdul-Elhn isimli eserlerini onun adna

yazmlardr.

Sra Sizde 3

eyh, Anadolu sahas Trk edebiyatnn XV. yzyln ilk ya-

rsnda yaayan en nemli airidir. O, her ne kadar tasavvu;a

ilgilenmi ve gazellerinde tasavvuf unsurlara yer vermi olsa

da mutasavvf bir air deildir. eyh, Anadolu sahas din-

d edebiyatnn kuruluunda nemli rol oynam, zellik-

le lirizm yan ne kan manzumeleriyle tannmtr.

eyh, Trk edebiyatnda baarl bir mesnevi airi ola-

rak tannr. Nizmnin ayn adl eserinden tercme ettii

Hsrev rni Trk edebiya tnda yaplan evirilerin

en baarls ve en gzelidir. eyhinin bu mesnevisinde

yer alan terc-i bendi, Divan iirindeki tevhidlerin en

gzellerinden biridir. zellikle eyhnin konu anlat-

m ve tasvirleri de ok baarldr. eyh, Har-nme adl

eseri ile Trk hiciv ve mizah edebiyatnn en nemli air-

lerinden biridir.

Anadolu sahasnda gelien klsik iirin kurucu airlerinden

biri olan eyh, ayn yzylda yaayan Ahmed Paa ve

Nect gibi airlerden baka, Bkden Fuzlye kadar

byk airler bata olmak zere, sonra gelen ok say-

da air zerinde de etkili olmutur.




Kendimizi Snayalm

1. XV. yzyl Anadolu (Osmanl) sahas eser lerinde grlen

Trk yaz dili, Trenin hangi dnemi iinde yer alr?

a. Eski Trke

b. Orta Trke

c. Klsik Osmanlca

d. Yeni Osmanlca

e. Modern Trke

2. Osmanlda divan olan ilk padiah aadaki lerden

hangisidir?

a. Fatih Sultan Mehmed

b. II. Murad

c. II. Bayezid

d. Cem Sultan

e. ehzade Korkud

3. Aadaki airlerinden hangisi Cem airleri iinde yer

almaz?

a. Ayn

b. Lal

c. Kand

d. hid

e. Nect

4. Ahmed Paann gnl murabba aadaki airlerden

hangisinin iirine naziredir?

a. Nect

b. Avn

c. Melh

d. eyh

e. At

5. Fatihin sadrazamlarndan Mahmud Paann iirlerinde

kulland mahlas, aadakilerden hangisidir?

a. Adn

b. Adl

c. Ak

d. Avn

e. Ayn

6. Cemlnin Hm ve Hmynun dier ad aadakiler-

den hangisidir?

a. Glen-i Envr

b. Glen-i kn

c. Glen-i Uk

d. Glen-i Rz

e. Glen-i Mlk

7. Aadaki divan airlerinden hangisi esnaf arasndan

yetimitir?

a. Huf

b. Adl

c. Ak

d. Ayn

e. Nizam

8. Karamanl Ayn ile ilgili aadaki ifa delerden hangisi

dorudur?

a. Divanndan ayr olarak Muammalar ve Cifr-nme

isimli eserleri de vardr.

b. Anadolu sahas Trk edebiyatnda Cem Sultan ile

birlikte en ok muamma yazan airdir.

c. iirlerinde halk syleyiinden uzak bir slubu vardr.

d. Cem Sultana mersiye yazan airlerdendir.

e. Gazel ve kasidelerinde halkn anlaya mayaca Arap-

a ve Farsa tamlamalara yer vermitir.

9. Fuzl, Nectnin aadaki kasidelerinden hangisine

nazire yazmtr?

a. T kasidesi

b. Seher kasidesi

c. Gl kasidesi

d. Kerem kasidesi

e. Htem kasidesi

10. Aadakilerden hangisi XV. yzyl mu tasavvf airlerin-

den biri deildir?

a. Kaygusuz Abdal

b. Akemseddin

c. Kemal mm

d. mer Ren

e. Niyaz-i Msr



5. nite - XV. Yzyl Bat Trk Edebiyat II: Anadolu Sahas Trk Edebiyat (1450-1500) 143


1. b Yantnz yanl ise Fatih ve II. Bayezid Dneminde

Trk Dili konusunu yeniden gzden geiriniz.

2. a Yantnz yanl ise Avn (Fatih Sultan Mehmed)


3. e Yantnz yanl ise Fatih ve II. Bayezid Dneminde

Trk Edebiyat konusunu yeniden gzden geiriniz.

4. c Yantnz yanl ise Ahmed Paa konusunu yeniden

gzden geiriniz.

5. a Yantnz yanl ise Adn (Mahmud Paa) konusu-

nu yeniden gzden geiriniz.

6. c Yantnz yanl ise Ceml konusunu yeniden gz-

den geiriniz.

7. a Yantnz yanl ise Huf konusunu yeniden gzden

geiriniz.

8. b Yantnz yanl ise Karamanl Ayn konusunu ye-


9. e Yantnz yanl ise Nect konusunu yeniden gz-

den geiriniz.

10. e Yantnz yanl ise XV. Yzyl Mutasavvf airleri



Trk dilinin Fatih devrine kadar geirdii tarih sre, Al-

tay, En Eski Trke, lk Trke, Eski Trke ve Orta Trk-

e eklinde dnemlere ayrlr. Bu tasnife gre Fatih dev-

ri Orta Trkenin son yzyln meydana getirir. Trkenin

bundan sonraki dnemlerine, Yeni Trke (XVIXIX. yz-

yllar) ve Modern Trke (XX. yzyldan sonra) adlar ve-

rilir. XV. yzylda Fatih dnemini de iine alan Orta Trk-

e; Kuzey-Dou Trkesi ve Bat Trkesi olmak zere iki-

ye ayrlr. XIII. ve XIV. yzyllarda Eski Trkenin bir devam

olan Kuzey-Dou Trkesi, XIV. asrdan sonra Kuzey Trk-

esi (Kpak Trkesi) ve Dou Trkesi (aatay Trkesi)

eklinde devam etmitir. Bat Trkesi de Ouz Trkesinin

kollar olan Trkiye Trkesi ve Azer Trkesi eklinde var-

ln srdrm, ancak bu iki kol XVI. yzyldan itibaren

ayrlmaya balamtr. Eski Trke devrinde az seviyesin-

de olan farkllklarn Orta Trke devrinde ive durumuna

getii grlr. Buna gre Trke, Anadolu, Balkanlar, ran,

Afganistan, Msr, Krm, Det-i Kpak, Altnordu, Harezm,

Bat ve Dou Trkistan ile batanbaa Asyann kuzey blge-

lerinde geni bir sahada varln srdrmtr.

Osmanlda, II. Murad devrinde byk kltr hareketleri, sade

ve ak Trke eserler yazma (Trkecilik) akm devam etmi

ve bu anlay Fatih ve II. Bayezid dnemlerinde de varln

srdrmtr. Devrin eserlerinde, sade ve konu ma diline yer

veren bir anlatm vardr. Ancak Fatih devrinde yazlan men-

sur eserlerde, zel likle Arapa ve Farsa olmak zere baka dil-

lerden kelimelerin ve baz gramer ekillerinin kullanlmas git-

tike artmtr. Bu durum, nesirde heybetli ve gsterili (ssl,

sanatl) bir dilin ortaya kmasna sebep olmutur. Fatih dev-

rinde yetien ve II. Bayezid devrinde eser veren, Kvm, Tur-

sun Bey ve Sinan Paa gibi ahsiyetler de nesir dilinde grlen

bu gelimelere paralel bir yol tutmular, Sinan Paa ve Tursun

Bey sanatl (ssl) nesrin ncleri olmulardr.

Sra Sizde 2

Fatihin ehzalerinden Cem Sultan, iirlerinde Cem mahlas-

n kullanmtr. Sancakbeyi olduu zamanlarda Kastamonu ve

Konyada etrafna hep airleri toplamtr. Onun stanbula pa-

ralel olarak etrafnda toplanan bu airler, Cem airleri ad ile

anlan canl bir edeb topluluk meydana getirmitir. Ceme ha-

yatlar boyunca bal kalan bu airler arasnda, Karamanl

Ayn, Sad-i Cem, Trb, Lal, Kand ve hid bulunmaktadr.

Sra Sizde 3

XV. yzylda iirleriyle ne kan ve dnemin devlet adam-

larnn yakn ilgisini gren hanm airler, Zeynep Hanm ile

Mihr Hatundur. Her iki air de Fatih devrinde Amasyada

yetimitir. Zeynep Hanm, msikde de bilgi sahibi olup tez-

kirelerde Fatih adna dzenledii belirtilen Divan ele ge-

memitir. eyhye nazireler yazm olan Zeynep Hanmn

tezkirelerde verilen rneklerden sade ve samim iirler yaz-

d anlalmaktadr.

Mihr Hatun, Amasya valisi olan ahzade Bayezidin etra-

fnda oluan edeb meclislerde bulunmu bir kadn airdir.

Hem Bayezide hem de olu ehzade Ahmede kasideler ya-

zan Mihr Hatun, II. Bayezidin 1481 ylnda padiah olma-

sndan sonra da himayesini ve ihsanlarn grmtr.

Edeb evrelerde, iir atmalarnda daima edebi gzetmi ve

hi hafi


Kendimizi Snayalm

1. Nazireyle ilgili verilen aadaki bilgilerden hangisi

yanltr?

a. Nazire iir ile zemn iirin vezin ve kafiyesi ayn olur.

b. Nazire ile zemn iirin redi"eri ayn olur.

c. Nazireler daha ok gazel ve kaside nazm ekli yazlmtr.

d. Nazireye verilen adlardan biri cevaptr.

e. Nazire ile zemn iir farkl dil ve ivelerde olabilir.

2. Nazire yazan bir air iin aadaki ifadelerden hangisi

kullanlr?

a. nazre-g

b. nazre-hn

c. nazre-dde

d. nazre-perver

e. nazre-inas

3. Arap edebiyatnda nazireler ilk kez hangi dnemden iti-

baren grlmeye balanr?

a. slm dnemi

b. Emevler dnemi

c. Cahiliyye dnemi

d. Abbasler dnemi

e. Abbas ve Endls Emevleri dnemi

4. Aadakilerden hangisi Fars edebiyatnda nazireye veri-

len isimlerden biridir?

a. muraza

b. istikbl

c. takld

d. mesl

e. ihtiz

5. Bir airin yazd bir iirine rnek ald baka bir iire ne

ad verilir?

a. zemn

b. misl

c. muadil

d. emsile

e. murz

6. Trk edebiyatnda mevcut bilgilere gre ilk nazire yazan

air aadakilerden hangisidir?

a. Ahmed-i Yesev

b. Zengi Ata

c. Hakm Sleyman Ata

d. Yunus Emre

e. k Paa

7. Aadakilerden hangisi Yunus Emrenin nazire yazd

airlerden biridir?

a. Hakm Sleyman Ata

b. Zengi Ata

c. Sultan Veled

d. Ahmed-i Yesev

e. Ahmed Fakh

8. Aadakilerden hangisi Ahmednin en ok tenkit ettii

airdir?

a. Ahmed-i Yesev

b. Nesm

c. eyholu Mustafa

d. Ahmed-i D

e. Kad Burhaneddin

9. Melh bendlerinde Vay gnl vy bu gnl vy gnl ey

vy gnl msralar tekrarlanan murabban aadaki air-

lerden hangisine nazire olarak yazmtr?

a. Ahmed Paa

b. Avn

c. Nizm

d. Nesm

e. Ahmed

10. Aadakilerden hangisi XV. Yzylda yazlm bir nazi-

re mecmuasdr?

a. Mecmatn-Nezir, mer b. Mezd

b. Metlin-Nezir, Hisl

c. Mecmaun-Nezir, Edirneli Nazm

d. Pervne Beg Mecmas

e. Behetl-Hadik



6. nite - Trk iirinde Nazire 171

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar Sra Sizde Yant Anahtar

1. e Yantnz yanl ise Giri konusunu yeniden gz-

den geiriniz.

2. a Yantnz yanl ise Giri konusunu yeniden gz-

den geiriniz.

3. c Yantnz yanl ise Nazirenin Ortaya k konu-

sunu yeniden gzden geiriniz.

4. b Yantnz yanl ise Nazirenin Ortaya k konu-


5. a Yantnz yanl ise Nazirelerin Nazm ekilleri ko-

nusunu yeniden gzden geiriniz.

6. c Yantnz yanl ise Trk iirinde lk Nazireler ko-


7. d Yantnz yanl ise Trk iirinde lk Nazireler ko-


8. c Yantnz yanl ise Trk iirinde lk Nazireler ko-


9. a Yantnz yanl ise Trk iirinde lk Nazireler ko-


10. a Yantnz yanl ise Nazire Mecmualar balkl ko-


Sra Sizde 1

Nazire veya cevap, bir iire baka bir airin yazd benzer i-

irdir. Ortak iirler (=ir-i mterekler) ise, bir beyit ve ms-

ra bir airin, dier beyit veya msran baka bir airin syle-

dii manzumelerdir. Bunlar iinde gazeller en bata gelirler.

Gazel-i mterek(=ortak gazel) denilen ve birden ok airi

olan gazellerden baka mselles, terb, tahms, tatr, tesds,

tesb, tesmn, tetsi ve tar gibi nazm ekilleri ile yazlm

manzumeler de bulunmaktadr. ki airin ayn zamanda bir-

likte yazdklar iire ir-i mterek denir. Mare ise, kar-

lkl iir syleme veya yazma olup, her airin iiri ayrdr. Bu

da belki bir eit nazire demektir. Bu yn ile mare (kar-

lkl iir syleme), nazirenin yaanan zamandaki canl rne-

i olarak grlmektedir.

Sra Sizde 2

airlerin nazire yazmalar, gzel iirleri taklit ederek yeti-

melerini ve kendilerini her yn ile gelitirerek ortaya zgn

eserler koymasna byk katk salamtr. airler nazire yaz-

makla, dili ne ekilde kullanmas gerektiini rendii gibi

kelime bilgisini zenginletierek kafiyenin dar ve geni zemin-

lerine de vkf olur. Gnl, akl ve kula da ses ve kelimeye

kar ilgili olur ve hafzas geniler. Bylece airler, elde et-

tikleri bu kazanmlarla sanat dnyasna girerler ve zaman-

la kendilerine has sluplar olumaya balarlar. Bu bakmdan

nazireler, airlerin kendi sanat kiiliklerinin olumasnda

nemli rol bulunan rehber(iir)lerdir.

Sra Sizde 3

Nakze, bir iir esas alnarak onunla ayn vezin ve kafiyede,

fakat anlamca zt konuda olan ve bir nevi zemin iire reddiy-

ye olarak yazlan iirlere denmektedir.




Kendimizi Snayalm

Apard glmi bir o amer yz cn-fez dil-ber Ne dil-ber dil-ber-i hid ne hid hid-i server1. Yukardaki beyitteki dil-ber kelimesinde bulunan edeb

sanat aadakilerden hangisidir?

a. Ak istire

b. Kapal istire

c. Tevriye

d. Tebh

e. Mecz

2. Yukardaki beyitte hid ile kastedilen aadakilerden

hangisidir?

a. k

b. Sevgili

c. Rakp

d. Zhid

e. Mdde

!"# $%#&'()#&%#*+#,-#./01#

# !"# $2)#34567%#89:)4%#,-3. Yukardaki beytin kafiyesi aadakilerden hangisidir?

a. Mcerred

b. Messes

c. Mukayyed

d. Mreddef

e. Mtecnis

4. Yukardaki beytin vezni aadakilerden hangisinde do-

ru olarak verilmitir?

a. filtn filtn filtn filn

b. feiltn feiltn feiln

c. filtn filtn filn

d. feiltn feiltn feiltn feiln

e. feln feln feln fel

Gl Tebrzine geleli ol h Adur gzlerm sr-b her dem5. Yukardaki beyitte zerinde durulan konu aadakiler-

den hangisidir?

a. Gnln Tebrz gibi gzel oluu

b. Tebrzin yaklp yklmas

c. An kanl gzya dkmesi

d. hn Tebrzi almas

e. n aktan dolay byk zdrap iinde olmas

6. Gzlerden srh-b aktmak ifadesinde aadaki edeb

sanatlardan hangisi bulunmaktadr?

a. Tebh-i bel

b. Tebh-i mekked

c. stihdm

d. Tevriye

e. Mblaa

# 4742;#?7#49@1#("#&9F2)#R2S>#212>

# 8MQ'(+#.1#.12>#("# K4#&9:)%#TU2F#.19. Yukardaki beytin konusu aadakilerden hangisidir?

a. Sevgilinin (gz ve kalarnn) acmaszl

b. Gz ve kalarn olaanst gzellii

c. Cihann yaklp yklmas

d. Kalarn hanere benzemesi

e. Gzlerden nazar demesi

10. Yukardaki beyitte# K4#&9:)%#TU2F#ibaresinde bulunan edeb sanat aadakilerden hangisidir?

a. Tebih

b. Tevriye

c. Tenasp

d. Kapal istire

e. Ak istire



7. nite - XIV. Yzyl Trk Edebiyat: Metinler 197


1. e Yantnz yanl ise 1. Snf Eski Trk Edebiyatna Gi-

ri: Biim ve l isimli kitabnzn Mecz balkl

blmn yeniden okuyunuz.

2. b Yantnz yanl ise 1 Hasanolunun iirleri balk-

l blm yeniden okuyunuz.

3. d Yantnz yanl ise 1. Snf Eski Trk Edebiyatna Gi-

ri: Biim ve l isimli kitabnzn Kafiye balkl


4. c Yantnz yanl ise 1. Snf Eski Trk Edebiyatna Gi-

ri: Biim ve l isimli kitabnzn Aruz Vezinleri

balkl blmn yeniden okuyunuz.

5. e Yantnz yanl ise Kad Burhaneddinin iirlerin-

den balkl blmn yeniden okuyunuz.



7. a Yantnz yanl ise 1. Snf Eski Trk Edebiyatna Gi-

ri: Biim ve l isimli kitabnzn Tuyug balkl




9. a Yantnz yanl ise Ahmednin iirlerinden balk-

l blmn yeniden okuyunuz.

10. d Yantnz yanl ise Ahmednin iirlerinden balk-

l blmn yeniden okuyunuz.


Hasanolunun gazelinin evriyazs

1.Acab bilsem beni eyd lan kim Baa bu odn peyd lan kim

2. Acablaram acab aldum lh mn ehlin dutup ters lan kim

3. amdan ekker adan cevhir Aadan dneyi urm lan kim

4. Tenm yitmi iki drl amardur Kimin rma kimin dery lan kim

5. Ko bu tedbri gel tadri gzle Bugnki vadeyi ferd lan kim

6. Bu nau ferrii her dem bu ferrBu aru rengini mn lan kim

7. asanol bu bir are menden Anu b retin peyd lan kimVezni: mefln mefln felnKafiyesi: : mcerred kafiye.

Sra Sizde 2

eyyd Hamzann gazelinin evriyazs

1. Begm blar saa mt degl mi Ya sn baesi uma degl mi

2. Dudau erbeti ayru aaldur Sz astalara tiryk degl mi

3. amu tertbler yirl yirince Seni uma sekiz uma degl mi

4. Eger ben astanu elin alursan ru kprisin gemek degl mi Gazelin vezni: mefln mefln felnGazelin kafiyesi: ak; mrekkep (mrdef) kafiye.

Gazelin dilii evirisi:

1. Beyim gzeller senin iin can atmyor mu? Sonra gzellii-

nin bahesi cennet deil mi, cennete benzemez mi?

2. Dudann erbeti hastalar iyiletirir. Szn hastalara ila

deil mi?

3. Btn tertblerin (her uzvun) yerli yerince, seni kucakla-

mak sekiz cennet deil mi?

4. Eer ben hastann elini alrsan, bu Srat kprsn gemek

demek deil mi?

Sra Sizde 3

Ahmednin Gazelinin evriyazs

1. T u eh vara- cna yazmam Lev-i gldeadu cna yazmam

2. Sen h ormadu beni rn budur ki ben ekker lebe cnum krne yazmam

3. Glm evini u in dutmam mam Genc-i nihn gr ki ne vrna yazmam

4. ayretdeyem ki dudaua lal dimiem acletdeyem ki dii dr-dne yazmam

5. Bir kez cemle naar idem didm eh Ms gibi tecellodna yana yazmam



8. nite - XV. Yzyl Trk Edebiyat: Metinler 223

Kendimizi Snayalm

Cn nie bir yana hicr od cnumda Firat cigerm yad c eyledi anumda 1. Yukardaki beyitteki hicr od ifadesinde bulunan

edeb sanat aadakilerden hangisidir?

a. Ak istire

b. Kapal istire

c. Tevriye

d. Mecz

e. Tebh

2. Yukardaki beyitte firkat ile kastedilen aadakilerden

hangisidir?

a. Farkllk

b. Ayrlk

c. Rakp

d. Zhid

e. Sevgili

3. Yukardaki beytin kafiyesi aadakilerden hangisidir?

a. Mcerred

b. Messes

c. Mukayyed

d. Mrdef

e. Mreddef

4. Yukardaki beytin vezni aadakilerden hangisinde do-

ru olarak verilmitir?

a. mefln mefln mefln felnb. mefln feiltn mefln feilnc. mefl mefln mefl meflnd. feiltn feiltn feiltn feilne. feln feln feln fel

5. Ger nz u cef senden olursa nola h Hem luf u vef senden feryd u finumda Yukardaki beyitte zerinde durulan konu aadakilerden

hangisidir?

a. Sultann +eyle etrafndakilere cefa etmesi

b. Hkmdarn nazlanmas

c. An kanl gzya dkmesi

d. hn ihsanda bulunmas

e. Sevgilinin a nazlanmas ve cefa etmesi

6. Yukardaki beyte gre sevglinin a lutfu aadakiler-

den hangisidir?

a. cefa

b. feryd

c. fign

d. Tevriye

e. nz

lh sen ansin ben farem afem cizem rem arem lh ramet derys ad Elm dut yo ise u badan ad 7. Yukardaki beyitlerin alnd manzumenin nazm ekli

aadakilerden hangisidir?

a. Mesnev

b. Rb

c. ark

d. Kta

e. Mani

8. Yukardaki manzumede su batan at ifadesi ile anla-

tlmak istenen aadakilerden hangisidir?

a. iler batan bozulmas

b. suyun insan boyunu aacak derecede ok olmas

c. hereyin yolunda gitmesi

d. bolluk ve bereket olmas

e. yardma muhta olma

9. Sleyman elebinin Vesletn-Nect mesnevisinin ad-

nn anlamca bugnk karl aadakilerden hangisidir?

a. Kurtulu Veslesi

b. Hz. Muhammedin doumu

c. Doum Vesilesi

d. Doum Zaman

e. Mevlid

Vili nna irmek dilerdi evvel lk Nabi Amed ir du imi bildk 10. Beytindeki visli hn ile anlatmak istenen aadaki-lerden hangisidir?

a. Vislinin kona

b. Vislinin yemei

c. Visl yemei

d. sevgiliye kavuma(nn gzellii)

e. sevgilinin sofras




Kendimizi Snayalm Yant Anahtar Sra Sizde Yant Anahtar

1. e Yantnz yanl ise Ahmed-i Dnin iirlerinden


2. b Yantnz yanl ise Ahmed-i Dnin iirlerinden


3. d Yantnz yanl ise 1. Snf Eski Trk Edebiyatna Gi-

ri: Biim ve l isimli kitabnzn Kafiye balkl


4. c Yantnz yanl ise 1. Snf Eski Trk Edebiyatna Gi-

ri: Biim ve l isimli kitabnzn Aruz Vezinleri






7. a Yantnz yanl ise 1. Snf Eski Trk Edebiyatna Gi-

ri: Biim ve l isimli kitabnzn Mesnev ba-

lkl blmn yeniden okuyunuz.

8. e Yantnz yanl ise Ahmed-i Dnin eng-

nmesinden balkl blmn yeniden okuyunuz.

9. a Yantnz yanl ise kelimelerin anlamn szlk yar-

dm ile reniniz ve Osmanl Trkesi Grameri

isimli kitabnzn Arapa Tamlamalar balkl b-

lmn yeniden okuyunuz.

10. d Yantnz yanl ise Ahmed Paann iirlerinden


Sra Sizde 1

Ahmed-i Dnin gazelinin evriyazs:

1. krne sen yolua bi cn ola bir gn Kim arete irmege imkn ola bir gn2. Iu yolna o gibi cn dorulu eyler T alaruu yayna urbn ola bir gn3. O zlf-i pern baa grsen neler eyler Dimez baa kim gli pern ola bir gn4. Ayr srp glm evin alvet idindm T kim gele ol yr aa mihmn ola bir gn5. Ey blbl-i dil-aste mell olma afesde Kim menzil ol b u glistn ola bir gn6. Hem bd- ab gele beret vire glden Hem onca da gl gibi andn ola bir gn7. Hicrn onuc vala dnp d ola D Bu amdan anu derdine dermn ola bir gnVezni: Mefl mefl mefl felnKafiyesi: n: mrdef kafiye.Sra Sizde 2

Ahmed Paann gazelinin eviriyazs:

1. Ser-nme-i maabbeti cnna yazmam asret rislesin vara- cna yazmam2. Nlilerini derd ile b-re blbl Bd- ab eliyle glistna yazmam3. Zlf ikyetini glde mil idp am ssasn lev-i perna yazmam4. Resm itmiem gzmde ayli gyiy Na- nigr sar- mercna yazmam5. Tb- ruula szun yazarken Amed evndan odlara dben yana yazmamVezni: mefl filt mefl filnKafiyesi: n: mrekkeb (mrdef) kafiye. Sra Sizde 3

Adlnin gazelinin evriyazs:

1. uba dek nlnam iy rd-ru sen mhdan Nie bir feryd idem ormaz msn Allhdan2. Zlfi zencrin uzatmaz gr nie ser-fitnedr Alup Mecnn olan diller adur hdan3. Nlesinden u y Rab nie andn olur h elinden ol sitem-kru ayurmaz hdan4. apua varmaa kyu itlerinden oraram Ben ged bu rmeti umar mdum sen hdan5. k-i pyna yz bir kerre srsen Adliy Bauna devlet yiterdi saa ol Allhdan Vezni: filtn filtn filtn filnKafiyesi: h: mrekkeb (mrdef) kafiye.



1. nite - XVI. Yzylda Siyasal, Kltrel ve Edeb Hayat 17

Kendimizi Snayalm

1. XVI. yzyl Osmanl padiahlarnn adlar ile mahlaslar aa-

da verilmitir. Hangi seenekte doru eletirme yaplmtr?

a. Kanuni Sultan Sleyman-Avn

b. II. Bayezit-Adl

c. Yavuz Selim-lham

d. III. Murat-Faris

e. II. Selim-ah

2. II. Bayezit Amasyada grev yapt srada muhitinde bulu-

nan baz bilgin ve sanatlar, padiah olduunda stanbula ta-

m ve himaye etmitir.

Aadaki seeneklerden hangisinde bu bilginlerin ad verilmitir?

a. Hoca Sadettin-Muhyittin Efendi

b. Karaman Mehmed-Hoca Sadettin

c. Zembilli Ali Efendi- Meyyedzade Abdurrahman

d. bn-i Kemal- Seydi Ali Reis

e. Meyyedzade Abdurrahman-Cafer elebi

3. Konanda bilgin ve sanatlar himaye etmesiyle ve

Ktib mahlasyla syledii iirleriyle tannan XVI. yzyl Os-

manl devlet adamnn ad aadakilerden hangisinde doru

verilmitir?

a. Rstem Paa

b. brahim Paa

c. Seydi Ali Reis

d. skender Paa

e. Ebussuud Efendi

4. Divan iirinde en ok gazel syleyen airler aadakiler-

den hangisidir?

a. Muhibb-Zt-Edirneli Nazm

b. Edirneli Nazm-Halim-Bak

c. Adl-Zt-shak elebi

d. Hatem-Muhibb-Zat

e. Nev-Bak-Edirneli Nazm

5. Aadaki seeneklerin hangisi Rumelili airlerin iirle-

rinde grlen ortak zelliklerden biri deildir?

a. Sadelik

b. Yerlilik

c. Tasavvuf coku

d. tenlik

e. Tarih drme

6. Aadakilerden hangisi birden fazla divan tertip ederek,

ayr ayr adlandrmtr?

a. Gelibolulu Ali

b. Nev

c. Bak

d. Badatl Ruh

e. Hayal

7. Aadakilerden hangisi biyografi kitaplarnda okuma-

yazma bilmedii sylenen airler arasnda saylmaz?

a. Siyab

b. k elebi

c. Enver

d. Mereb

e. Bidr

8. Aadaki divan airlerinden hangisi hece lsyle iir-

ler yazmtr?

a. Bak

b. mid

c. Nev

d. Usul

e. Zt

9. Nazire mecmuas dzenleyenlerle eserleri aadakilerin

hangisinde yanl eletirilmitir?

I. Eridirli Hac Keml Mecmua-i Nezair

II. Edirneli Nazm Mecman-Nezair

III. mer b. Mezd Mecmuatn-Nezair

IV. Pervane b. Abdullah Camin-Nezir

V. Budinli Hisal Metalin-Nezair

a. I ve IV

b. I ve V

c. II ve III

d. II ve IV

e. III ve V

10. Aadaki nazire mecmualarndan hangisi XVI. yzyl-

dan nce dzenlenmitir?

a. Camin-Nezair

b. Mecman-Nezair

c. Mecmuatn-Nezair

d. Mecmua-i Nezair

e. Metalin-Nezair



XVI. Yzyl Trk Edebiyat18


1. b Yantnz yanl ise Osmanl Padiahlar ve iirleri


2. e Yantnz yanl ise Osmanl Padiahlar ve iirleri


3. c Yantnz yanl ise Edeb Muhitler ve Hamiler ko-


4. a Yantnz yanl ise Divan airleri konusunu yeni-

den gzden geiriniz.

5. e Yantnz yanl ise Divan airleri konusunu yeni-

den gzden geiriniz.


den gzden geiriniz.

7. b Yantnz yanl ise Divan airleri konusunu yeni-

den gzden geiriniz.

8. d Yantnz yanl ise Divan airleri konusunu yeni-

den gzden geiriniz.


den gzden geiriniz.

10. c Yantnz yanl ise Divan airleri konusunu yeni-

den gzden geiriniz.


Osmanl sultan ve ehzadeleri bilim ve sanatn geliimi iin

ynetici olarak yklendikleri sorumluluklarn yan sra hi-

maye ettikleri baz sanat dallarnda yetenekleri dorultusun-

da eser retirler. yle ki padiahlardan II. Bayezit (Adl), Ya-

vuz Selim (Selim), Kanuni Sleyman (Muhibb), II. Selim

(Selim), III. Murat (Murad); ehzadelerden Cem, Korkut

(Harim), Mustafa (Muhlis), Bayezit (ah) ayn zamanda da

tannm airlerdir. Dier Osmanl airlerinin iirleriyle boy

lebilecek nitelikte rnler ortaya koyarlar.

Sra Sizde 2

Hamilik, sanat-saltanat ilikisinin karlkl memnuniyete

dayanan boyutudur. Hami, Osmanl toplumu gibi stat ve

mertebelerin mutlak egemen bir hkmdar tarafndan belir-

lendii bir toplumda, sanatnn belli bir kltr erevesinde

sanatn ifade edebilmesine yardmc olan kiidir. Geni kitle-

lerin okuma-yazma imknlarna erimedii dnemlerde sa-

natlar, iktidar ve sekin snfn himayesine muhta idi. k-

tidar sahipleri de sanat ve bilim adamlarnn itha*aryla y-

celtilirdi. Bu karlkl iliki, her iki tarafn estetik beeni d-

zeyini de belirler ve bir bakma ortak paydada buluturur-

du. Sadece Osmanl toplumunda deil, ayn dnemde hem

Douda hem de Batda hamilik sistemi belli bir gelenek iin-

de varln srdrmtr. Osmanl ncesindeki Trk ve s-

lam devletlerinde de hamilik sistemi vardr.

Sra Sizde 3

XVI. yzyl Osmanl yneticileri ve brokratlar dier sanat

dallaryla da yakndan ilgilenmi olmakla birlikte daha ok,

iir syleyerek dnemin airleri arasnda sekin yer edinmi-

lerdir. Klasik tarz, Bak ile zirveye ulamtr. Dier yandan

Rumelili airler, dilde sadelik ve tabiilik, evre ile ilgili canl

tasvirler ve tasavvufi heyecanla divan iirine katk salam-

lardr. Yerlilik arzusu tayan airler, gnlk konuma dilinin

scakln atasz ve deyimlerle rl syleyileriyle iire

katmlardr. Gelenein elverdii lde farkl araylara giri-

en airler, Trk dilinin btn imknlarn kullanarak ahenk-

li bir iir dili yaratmlardr. Kimi airler hece lsyle iir

sylemilerdir. Nazirecilik yaygnlam ve nazire mecmua-

lar dzenlenmitir. Nazire geleneinin doal sonucu olarak

okuryazarl olmayan airler, divan iirinin estetik kurallar-

na uygun iirler sylemilerdir.

Yararlanlan KaynaklarArslan, M. (2009). Osmanl Saray Dnleri ve enlikleri, s-

tanbul: amlca Basm Yaynlar.

elebiolu, . (1994). Kanuni Sultan Sleyman Devri Trk

Edebiyat, stanbul: MEB Yaynlar.

Durmu, T. I. (2009). Tutsan Elini Ben Fakrin. stanbul: Do-

an Kitap Yaynclk.

nalck, H. (2003). air ve Patron-Patrimonyal Devlet ve Sa-

nat zerinde Sosyolojik Bir nceleme. Ankara: Dou-Bat

Yaynlar.

pekten, H. (1996). Divan Edebiyatnda Edebi Muhitler. stan-

bul: MEB Yaynlar.

sen, M. (2009). Varaym Gideyim Urumeline. stanbul: Kap

Yaynlar.

sen, M. (2010), Tezkireden Biyografiye. stanbul: Kap Yaynlar.

sen, M.-Bilkan, A. F. (1997). Sultan airler. Ankara: Aka

Yaynlar.

Kksal, M. F. (2006). Sana Benzer Gzel Olmaz-Divan iirin-

de Nazire. Ankara: Aka Yaynlar.

Kurnaz, C. (1999). Trkiye-Orta Asya Edeb likileri. Anka-

ra: Aka Yay.

Kurnaz, C. (2005). Halk iiri ve Divan iirinin Mterekleri.

Ankara: Gazi Kitabevi.

entrk, A. A.-Kartal, A. (2010). Eski Trk Edebiyat Tarihi.

stanbul: Dergh Yaynlar.

entrk, A. A. (1998). Yahya Bein ehzade Mustafa Mersi-

yesi yahut Kanuni Hicviyesi. stanbul: Enderun Kitabevi.

Trk Edebiyat Tarihi. (Editr: Talat Halman vd.), Ankara:

Kltr ve Turizm Bakanl Yaynlar.



2. nite - Azeri ve aatay Sahas Trk Edebiyat 35

Kendimizi Snayalm

1. XVI. yzyl Azeri sahas Trk edebiyatnn en nemli a-

iri kimdir?

a. Hatay

b. Eman

c. Habib

d. Fuzul

e. Nesim

2. Hataynin ak konusunda yazd mesnevinin ad nedir?

a. Nasihatname

b. Dehname

c. Hmayunname

d. Ikname

e. Srname

Bu demi ho gr ey cn Hakka kr it

Bu fikrin terkin it var zge fikr it

3. Nasihatnameden alntlanan yukardaki beytin aruz kal-

b aadakilerden hangisidir?

a. mef ln filn feln

b. feln feln feln fel

c. mef l mefiln feln

d. feiltn mefiln feiln

e. mefln mefln feln

4. Aadakilerden hangisi Anadolu sahasnda Hatay mah-

lasl iirlerin yaygn olmasnn nedenleri arasnda saylamaz?

a. Hataynin iirleri geni kitlelerce sevilmi ve

okunmutur. b. Alevi-Bektai airler ah smaile duyduklar saygdan

tr iirlerinde onun mahlasn kullanmlardr.

c. Osmanl yneticeleri Hataynin iirlerinin Anadolu

da yaygnlamasn istemilerdir.

d. Hatay dncelerini yaymak iin iirlerinin

Anadoluda okunmas iin aba harcamtr.

e. Hataynin etkisi Safevi snrlarn amtr.

5. Glenler arasnda Trkenin yaygn biimde kullanl-

masnn en nemli nedeni aadakilerden hangisidir?

a. Glen tekkelerindeki ayinlerde genellikle Trke

tapular okunmutur.

b. brahim Glen btn eserlerini Trke yazmtr.

c. Glenler arasnda Trke iir sylemek kurallamtr.

d. Glenlik sadece Trkler arasnda yaylmtr.

e. Glen airler Yunus Emrenin etkisinde kalmlardr.

6. brahim Glennin Manev adl eseri, onun hangi airin

etkisinde kaldn gsterir?

a. Ahmet Yesev

b. ebuster

c. Mevlana

d. Ruen

e. Yunus Emre

Yine ol Ysuf- sni

Gelr dirler gelr dirler

Gzeller Msr sultn


idp Ren-perver

Gnller mlkine server

Yetene Glen sorar


7. Glennin bir iirinin ilk ve son bendi yukarda veril-

mitir. Bentlerin alntland iirin nazm biimi nedir?

a. Mzdevi murabba

b. Mtekerrir murabba

c. Terbi

d. ark

e. lahi

8. aatay edebiyatnn XVI. yzylda yetien en nemli

temsilcisi kimdir?

a. Babr ah

b. Ubeydullah

c. Nevay

d. Bayram Han

e. eyban Han

9. Babrnamenin 1589 ylnda Farsaya, daha sonra da

Franszca, Almanca, ngilizce, Rusa, Urduca ve Hinteye

evrilmesinin balca sebebi nedir?

a. Timurlular dneminin siyasal olaylarn anlatmas

b. Eserin aatayca yazlm olmas

c. Hindistan hakknda bilgiler iermesi

d. Hatra trnn ilk rneklerinden olmas

e. Ali ir Nevay hakknda orijinal bilgiler vermesi

10. Babr ahn en ok etkilendii air aadakilerden

hangisidir?

a. Hseyin Baykara

b. Ali ir Nevay

c. Fuzul

d. Sekkk

e. eyban Han





1. d Yantnz yanl ise Azeri Sahas Trk Edebiyat ko-


2. b Yantnz yanl ise Hatay konusunu yeniden gz-

den geiriniz.

3. e Yantnz yanl ise Hatay konusunu yeniden gz-

den geiriniz.

4. c Yantnz yanl ise Hatay konusunu yeniden gz-

den geiriniz.

5. a Yantnz yanl ise Glen konusunu yeniden

gzden geiriniz.

6. c Yantnz yanl ise Glen konusunu yeniden

gzden geiriniz.

7. b Yantnz yanl ise Glennin iirlerinden rnek-

ler konusunu yeniden gzden geiriniz.

8. a Yantnz yanl ise aatay Sahas Trk Edebiyat


9. d Yantnz yanl ise Babr ah konusunu yeniden

gzden geiriniz.

10. b Yantnz yanl ise Babr ah konusunu yeniden

gzden geiriniz.

Sra Sizde 1

Hatay, Trke iirleriyle ok geni kitlelere ideolojisini yay-

may baaran bir airdir. Nesim, Habib ve kendi muhitin-

de olmamasna ramen Ali ir Nevayden etkilenerek Trk-

enin en gzel gazellerini yazmtr. Bunun yan sra kltr

ve sanat adamlarn himaye etmesiyle, yani patronaj konu-

muyla da Azeri edebiyatnn gelimesinde nemli bir yere sa-

hiptir. Onun zamannda Safevi saraylarnda Trkenin say-

gnlk kazand, Osmanl airlerinin bile iirlerinin okundu-

u bilinmektedir. Hatay, Trke iirleriyle sadece Safevilerin

temel etnik unsurunu oluturan Trkmenleri deil, Osman-

l sahasndaki Alevi-Bektai zmreleri de etkilemitir. Bu ba-

kmdan Trk halk iirinin geliiminde Hataynin ok nem-

li katks vardr.

Sra Sizde 2

Glen tekkelerindeki merasimlerde Trke tapularn okun-

mas gelenek hline gelmitir. Glennin soyundan gelen su-

filerin ve onun takipisi olan airlerin grd ilgi, Trkenin

Glen evrelerinde yaygn bir biimde kullanmna imkn

hazrlamtr. Glen, hem bir air hem de mutasavvf olarak

sadece yaad muhitte deil, XVI. yzyldan sonra Anadolu

ve Rumelide takipilerini yetitirmitir. Glen evrelerinde

iir ve musiki i ie geliimini srdrmtr.

Sra Sizde 3

Babrn Vekayi adyla da bilinen hatrat trn ilk rnek-

lerindendir. Babr hatralarn ok yaln ve gsteriten uzak

bir dille ve ayrntl bir biimde anlatmtr. Hatra trnn

ilk rneklerinden olan bu eser, 1589 ylnda Farsaya, daha

sonra da Franszca, Almanca, ngilizce, Rusa, Urduca ve

Hinteye evrilmitir. N. lminskiy ve A.S. Beveridge tarafn-

dan bilimsel metni yaymlanmtr. Son olarak inasi Tekin-

Gnl Alpay Tekinin editrlnnde cilt olarak bilimsel

basm gereklemitir. Eserin aatayca metni Farsa terc-

mesiyle birlikte verilmi ve karlatrmal metne bal kal-

narak ngilizceye yeniden evrilmitir.

Sra Sizde Yant Anahtar



3. nite - Trk Edebiyatnn ki Zirve airi: Fuzul ve Bak 61

Kendimizi Snayalm

1. Aadakilerden hangisi Fuzulnin kendi dneminin bi-

yografi kaynaklarnda hak ettii lde yer almamasnn ne-

denlerinden biri deildir?

a. Merkezden uzakta yaamas

b. iir tarznn allmn dnda olmas

c. Mezhebiyle ilgili kukular

d. nemli bir resm grevinin bulunmamas

e. stanbula hi gelmemesi

2. Fuzulnin eldeki kasidelerinden en eski tarihli olan aa-

dakilerden hangisidir?

a. Su Kasidesi

b. Kanunye sunulan Badat Kasidesi

c. ah smaile sunulan kaside

d. Elvend Beye sunulan kaside

e. Ayas Paaya sunulan kaside

3. Aadaki isimlerden hangisi Fuzulnin kaside sunduu

kiilerden biri deildir?

a. Kanun Sleyman

b. Sokullu Mehmet

c. brahim Han Musullu

d. Sadrazam brahim Paa

e. Nianc Celalzade Mus tafa elebi

4. Fuzul hakknda aadakilerden hangisi sylenemez?

a. Cnklerde sklkla iirlerine tesadf edilir.

b. lah ak temas onun sufi evrelerinde de benimsen-

mesini salamtr.

c. Kulland dil ortak Trke'dir.

d. Fuzul Divan, Tebriz, Bulak, Hive ve stanbulda bir-

ok kez baslmtr.

e. Fuzulnin Arapa iirleri Trke ve Farsa iirlerine

gre daha ustacadr.

Uymu cnna gnlm ebrna dir meh-i nev

Ne itibr ana kim semez karadan a

5. Fuzulnin yukardaki beytinde alt izili szcklerle han-

gi sanat yaplmtr?

a. Le( ner

b. Tebih

c. Hsn-i talil

d. Tecahl-i arifane

e. Telmih

6. Bakye genlik yllarnda iir konusunda yol gsteren

air aadakilerden hangisidir?

a. Hayal

b. Necat

c. Valih

d. Zat

e. Figan

7. Baknin sanatyla ilgili aadaki ifadelerden hangisi

dorudur?

a. Bak, Fuzul kadar lirik bir airdir

b. Baknin iirlerinin baars konu orijinalliinden ok

syleyi gzelliindedir.

c. Bak kasidede gazelden daha ok baarl olmutur.

d. Bak mnacat ve naat konulu kasideler sylemitir.

e. Baknin iir dilinde halk syleyilerine rastlanmaz.

8. Baknin kiilii ve sanat ile ilgili aadaki ifadelerden

hangisi yanltr?

a. Bak iirlerinde tevriye sanatn sk kullanmtr.

b. Bak kendi sanatnn byklne inanmtr.

c. Onu en ok etkileyen air Fuzuldir.

d. Onun iirleri devrin gcn ve grkemini yanstr.

e. Dnyann geicilii ve hayattan zevk almak iirinin

balca temasdr.

Zahm urd vel yarelerim sarmad ol yr

Ayr iidp t demeye yre sarld

9. Baknin yukardaki beytindeki alt izili szck, onun

hangi edeb sanata yatknln gsterir?

a. Kalb

b. Cinas

c. stiare

d. Telmih

e. Tevriye

10. Bakyle ilgili aadaki ifadelerden hangisi dorudur?

a. Bak, kendisinden sonra yetien airler zerinde pek

etkili olmamtr.

b. Kaynaklarda sadece Bak Divann oaltarak gei-

nen ktipler olduu sylenir.

c. Onun gazellerine nazire sy lemi divan airleri son

derece azdr.

d. Baknin kasideleri arasnda tevhit ve mnacat gibi

din ierikli iirler vardr.

e. Baknin yaarken elde ettii hreti, sreklilik kazan-

mamtr.





1. b Yantnz yanl ise Fuzul konusunu yeniden gz-

den geiriniz.

2. d Yantnz yanl ise Fuzul konusunu yeniden gz-

den geiriniz.

3. b Yantnz yanl ise Fuzul konusunu yeniden gz-

den geiriniz.

4. e Yantnz yanl ise Fuzul-Edeb Kiilii konusunu


5. a Yantnz yanl ise rnek 2 konusunu yeniden

gzden geiriniz.

6. d Yantnz yanl ise Bak-Edeb Kiilii konusunu


7. b Yantnz yanl ise Bak-Edeb Kiilii konusunu


8. c Yantnz yanl ise Bak-Edeb Kiilii konusunu


9. e Yantnz yanl ise rnek 6 konusunu yeniden

gzden geiriniz.

10. b Yantnz yanl ise Bak Divan konusunu yeniden

gzden geiriniz.


Fuzulnin iirlerinde yaln ve iten bir syleyi vardr. zel-

likle gazellerinde dili sade ve halk zevkine yakndr. Arlk-

l olarak Azeri Trkesinin zel liklerini yanstmakla bera-

ber devrinin Osmanl Trkesinden ve aatay Trkesin-

den de uzak deildir. Szn arm gcne inanr. Trke

kelimelerin ok defa birden fazla manasn bir arada kullanr.

Fuzul nin iirleri, ok kolay sylenmi (sehl-i mmteni) iz-

lenimi uyandrmakla birlikte ustaca kurulmutur. iirlerin-

de, dilin musikisini yakalamtr. Ak gibi evrensel bir konu-

yu yerli duyarllkla ifade etmeyi baarmtr.

Sra Sizde 2

Fuzul Trk edebiyatnn zirvelerindedir. Bu konuma erime-

sinde Trke syledii gazel ve murabbalaryla Leyla v Mec-

nun mesnevisinin pay byktr. Timurlu, Osmanl ve Safe-

vi evrelerinde iirleri okunmutur. Birbirinden farkl kltr

muhitlerinde yetien airler Fuzulnin iirlerine nazire syle-

milerdir. Modernleme srecinde de Trk airleri onun iir-

lerine ilgi gstermilerdir.

Sra Sizde 3

1. lahi, sen ne byksn ki zatnla gizlisin ama o gizliden

btn varlk meydana kmakta. Senin sanatn, dalgalar

meydanda olup da dibi grnmeyen bir deniz gibidir.

2. Varln senin varlna borlu olan yksek ve alak lem(

yer ve gk) senin ahitlerindir. Zaten yerin ve gn var ol-

masndan ama da budur ve bu ama dolaysyla onlarn var-

l boa deildir.

3. Hikmetin eksiksizdir. Bu eksiksiz hikmet, nelere kadir ol-

duunu gstermek zere kara tozdan dnyay gsteren bir

ayna meydana getirmitir.

4. Dnya aynasnda her an ya kahrn tecelli etmekte ya lt-

fun. Aynadaki parlaklk da senden gelmede, bulanklk da.

5. Fuzul gibi yeteneksiz bir airden bu cana can katan szle-

rin zuhur etmesi senin e+atindendir. kr edebilmesi iin

gerekli olan bu ihsan yine sendendir.

Sra Sizde 4

Kanunnin Bakye gsterdii ilgi ve yaknlk, Osmanl top-

lumundaki siyaset-sanat ilikisinin en mkemmel rnei ola-

rak gsterilir. Kanun himaye ettii Baknin yeteneini tak-

dir eder. Nazireler yazmas iin ona gazellerini gnderir. Bak

de bir yandan Muhibbye nazireler ve tahmisler yazarken, di-

er yandan da kasidelerini takdim edip karlnda hediyeler

alr. Bak, henz krk yan doldurmadan Kanunnin istei

zerine o zamana kadar yazd iirlerini bir araya toplayarak

divan tertip eder ve padiaha sunar. Kaynaklarda anlatld-

na gre Kanun, padiahlmn en byk mutluluklarn-

dan biri saltanat zamanmda Bak gibi bir airin yetimi ol-

masdr der. Bak de hamisi olan Kanun Sultan Sleyman'n

lm zerine Trk edebiyatnn en gzel mersiyelerinden

birini yazar.

Sra Sizde 5

Fuzulnin gazelleri adeta ac ve strapla yorulmutur.

Baknin gazellerinin balca temas ise zevk ve elence ile,

gelip geici olan bu dnyann tadn karmaktr. Fuzulnin

iirleri ok katmanldr. Bak ise syleyi mkemmelliine

nem verir. Fuzulnin aksine Bak'de cokun ilhamlar yok-

tur. Fuzulnin iirlerinde youn biimde sezilen din ve ta-

savvufi hava Baknin iirlerinde grlmez.



4. nite - Klasik Dnem Divan airleri-I 85

Kendimizi Snayalm

1. Zat, hangi padiah dneminde nl olmutur?

a. Kanuni Sultan Sleyman

b. II. Bayezit

c. Yavuz Sultan Selim

d. II. Selim

e. III. Mehmet

2. Aadakilerden hangisinde Zatnin eserleri doru verilmitir?

a. Netayicl-Fnun-Letaifname

b. Letifname-Yenice ehrengizi

c. em Pervane-Muhabbetname

d. Bursa ehrengizi-em Pervane

e. Edirne ehrengizi-em Pervane

Yusf geri grenler ellerini kesdiler

Gn yzn grdi senin akk old bedrin yesi

3. Yukardaki beytin ikinci dizesinde alt izili szcklerle

yaplan edeb sanat, aadakilerden hangisidir?

a. sti(am

b. Telmih

c. Tevriye

d. Hsn-i talil

e. Techl-i rifne

Bamda my- jlde tenimde taze dm var

Melmet mlknn sultnyam tum otam var

4. Yukardaki beyitte alt izili szcklerle hangi sanat

yaplmtr?

a. Tenasp

b. Tezat

c. Le) ner

d. hm- tenasp

e. Tecnis

5. Aadaki ifadelerden hangisi Hayal iin sylenemez?

a. iirleri biim ve syleyi bakmndan mkemmeldir.

b. Yerli unsurlar tasavvuf heyecanla dntrmtr.

c. Samimi bir eds vardr.

d. Rumeli duyarln yanstr.

e. Molla Cam ve Nevayye yknr.

6. Nevnin dneminin bilim dallar hakknda tantc bil-

giler verdii ansiklopedi niteliindeki eseri aadakilerden

hangisidir?

a. Kefz-Znn

b. Mecelletn-Nisb

c. Minhacul-Ulm

d. Mi*ahul-Ulm

e. Netayicl-Fnn

7. Doum, snnet ve evlenme merasimlerini ileyen eserle-

rin genel ad nedir?

a. Selmname

b. Letyifname

c. Surname

d. Vekyiname

e. Kyafetname

Ten zevrkn drme girdb- ztrba

Sabr et gnl ki kalmaz bu rzgr byle

8. Yukardaki beyitte alt izili olan szckle hangi sanat

yaplmtr?

a. Cinas

b. Kalb

c. tikk

d. Tevriye

e. Telmih

9. Emrnin adalarnca da vurgulanan en nemli zellii

aadakilerden hangisidir?

a. Devrin nde gelen devlet byklerine kasideler

sunmutur.

b. Muamma ve kelime oyunlarna dknlnden

tr iirleri zor anlalr.

c. Gazellerinde syleyi mkemmeliine ok nem

verir.

d. iirlerinde olduka sade ve yaln bir dil kullanmtr.

e. Hner gsterisine dayal sanatlarla ilgilenmez.

Kkli cim anun kaddi elif kalar nn

Ne diyem ana ki badan ayaga cn olmu

10. Yukardaki beyit, Emrnin air olarak hangi zelliini

yanstmaktadr?

a. Tarih drme sanatna ilgisini

b. Tebih sanatna dknln

c. Tenasp sanatn kullanmadaki becerisini

d. Harf oyunlarna ilgi gsterdiini

e. stire sanatn kullanmadaki baarsn





1. b Yantnz yanl ise Zat balkl blm yeniden

gzden geiriniz.

2. e Yantnz yantnz yanl ise Zat balkl blm


3. b Yantnz yanl ise Zatnin Gazellerinden rnek-

ler balkl blm yeniden gzden geiriniz.

4. c Yantnz yanl ise Zatnin Gazellerinden rnek-


5. a Yantnz yanl ise Hayal balkl blm yeniden

gzden geiriniz.

6. e Yantnz yanl ise Nev balkl blm yeniden

gzden geiriniz.

7. c Yantnz yanl ise Nev balkl blm yeniden

gzden geiriniz.

8. d Yantnz yanl ise Nevnin Gazellerinden rnek-


9. b Yantnz yanl ise Emr balkl blm yeniden

gzden geiriniz.

10. d Yantnz yanl ise rnek 7 balkl gazeli yeniden

gzden geiriniz.


Zat, yaad dnemde olduu kadar sonraki asrlarda da usta

kabul edilen airlerdendir. Onun remilci dkkn airlerin u-

rak yeridir. airlii kadar, evresindeki iir heveslisi genlere

yol gstericliiyle de tannr. Yetitirdii airler arasnda Bak

gibi airlerin bulunmas onun hretini pekitirmitir.

Zatnin dier bir zellii ise retkenliidir. Edirneli Nazm,

Muhibb, Gelibolulu Ali gibi ok yazan airler arasnda yer

alr. Zat Divannda 1825 gazel yer almaktadr. Kasideleri, k-

talar ve musammatlaryla olduka hacimli bir divan sahibi-

dir. Onun Edirne ehrengizi Anadoluda trn ilk rnekle-

rindendir. Ayrca em Pervane adl mesnevisi de ayn konu-

yu ileyen dier mesneviler arasnda sekin bir yere sahiptir.

Sra Sizde 2

Hayal, genliinde Kalenderiler arasnda bulunmutur. Ru-

melili pek ok divan airi gibi o da tasavvufun Muhyiddin

Arab tarafndan sistemletirilen yorumunu benimser. iirle-

rinde tasavvuf retisini yaymak amac gtmez. Tasavvufun

mecazlarn, benzetme ve istiarelerini kullanmay tercih eder.

Dolaysyla tasavvuf, onun iirine anlam derinlii ve ar-

m zenginlii katar.

Sra Sizde 3

Nev, dneminin sufi evrelerinde saygn bir yeri olan Pir

Alinin oludur. Hem tasavvuf terbiyesinden gemi hem de

dneminin en nl bilginlerinin ders verdii medreselerde

eitim grmtr. Bilgisi ve sezgisiyle Osmanl padiahlar-

nn dikkatini ekmi ve ehzadelere hocalk yapmtr. Ayn

zamanda rencisi olan ehzadelerin ardndan yazd mer-

siyeler dokunakl metinler olduu iin beenilerek okun-

mutur. Btn bunlara ilave olarak bilgin bir air olmasna

ramen syleyi bakmndan mkemmel, akc ve henkli

gazeller sylemitir.

Sra Sizde 4

Muamma sylemek ustalk ister. Bir eit hner gsterisidir.

Metnin iine bir ad gizlemek becerisidir. Bu yaplrken harf-

lerin saysal ve sembolik anlamlarndan yararlanlr. Dola-

ysyla youn biimde iilik gerektirir. Emrnin muamma

sylemedeki ustal gazellerinde harf oyunlarna dayal sa-

natlar ska kullanmasna neden olmutur. Ayrca szn ilk

akla gelen anlam yerine armlarndan yararlanr. Bu tarz

iir, okurlarca zor anlalr.

Yararlanlan KaynaklarAk, C.-Akkaya, M. (1993). Zat Divanndan Semeler. Balke-

sir: Alem Basn Yayn.

Armutlu, S. (1998). Zatnin em Pervne Mesnevisi

(nceleme-Metin). Malatya: nn niversitesi DT.

Kurnaz, C. (1987). Hayali Bey Divan Tahlili. Ankara: Kltr

ve Turizm Bakanl Yaynlar.

Kurnaz, C. (2011). Kanuninin En Sevdii airdi: Hayali

Bey. Dil Ve Edebiyat. 30 (Haziran): 16-33.

Sara, M. A. Y. (2002). Emr Divan. stanbul: Eren Yaynlar.

Seferciolu, M. N. (2001). Nev Divannn Tahlili. Ankara:

Aka Yaynlar.

Serdarolu, V. (2006). Sosyal Hayat Inda Zat Divan. s-

tanbul: SAM Yaynlar.

entrk, A. A. (2004). Osmanl iiri Antolojisi. stanbul: YKY.

Trk Edebiyat Tarihi. (Editr: Talat Halman vd.). Ankara:

Kltr ve Turizm Bakanl Yaynlar.



5. nite - Klasik Dnem Divan airleri-II 101

Kendimizi Snayalm

1. Laminin Timurlu kltr evrelerine ilgisinin oluu-

munda ilk katks olan sanatkr kimdir?

a. Molla Cam

b. Nakka Ali

c. Emir Buhar

d. Ali ir Nevay

e. Fenarizade

2. Laminin mistik kiiliinin biimlenmesinde etkisi olan

Emir Buhar, daha sonra onun hangi airlere ynelmesine

neden olmutur?

a. Ali ir Nevay-Molla Cam

b. Ahmet Paa-Hafz- iraz

c. Erefolu Rum-Attar

d. Fenarizade-Necat

e. Molla Muhammet-eyh

3. Biyografi kitaplarnda Lami elebinin Cam-i Rm diye

nitelendirilmesinin sebebi aadakilerden hangisidir?

a. Manzum ve mensur ok sayda eser kaleme almas

b. Lami Divannn banda dibace bulunmas

c. Molla Camnin eserlerini Trkeye tercme etmesi

d. lk iirlerinde Cam mahlasn kullanmas

e. Bir sre Bursada imam olarak grev yapmas

4. Aadakilerden hangisi Lami elebi iin sylenemez?

a. Nesirde stattr.

b. Nazm nesrinden stndr.

c. Bilgin airlerdendir.

d. ok eser sahibidir.

e. Divanna dibace yazmtr.

5. Gelibolulu Mustafa lnin ilk iirlerinde kulland

mahlas nedir?

a. Fevr

b. h

c. Veys

d. Mahv

e. em

6. Aadakilerden hangisi lnin bilinen resm grevlerin-

den biri deildir?

a. De*erdarlk

b. Vezirlik

c. Divan katiplii

d. Sancak beylii

e. Yenieri ktiplii

7. Gelibolulu lnin gazellerinden setii yz matla beytini

bir araya getirerek dzenledii eserinin ad nedir?

a. Varidatl-Enka

b. Layihatl-Hakka

c. Gl-i Sad-berg

d. Sadef-i Sad-gher

e. Knhl-Ahbar

8. Ruhnin edebiyat tarihi iindeki yerini belirleyen en

nemli zellii aadakilerden hangisidir?

a. ok eser yazmtr.

b. Kaside airidir.

c. Badatldr.

d. Sosyal ierikli terkib-bendi vardr.

e. Tarih drme sanatnda ustadr.

9. Aadaki airlerden hangisi Ruhnin terkib-bendine na-

zire sylememitir?

a. Nef

b. Cevr

c. Sam

d. Leyla Hanm

e. Ziya Paa

10. Ruhnin terkib-bendinden alntlanan aadaki dizeler-

de sylenmek istenen, hangi seenekte doru verilmitir?

Gr zhidi kim shib-i ird olayn dir

Dn mektebe vard bugn std olayn dir

a. Ham sofu, yol gsterici olmak ister.

b. Dn okula balayan bugn retmen olur.

c. Ham sofudan yol gsterici olmaz

d. Bir gnde usta olunmaz.

e. Baz insanlar gerekli birikimi edinmeden yetki sahibi

olmak isterler.





1. b Yantnz yanl ise Lami elebi konusunu yeni-

den gzden geiriniz.

2. a Yantnz yanl ise Lami elebi konusunu yeni-

den gzden geiriniz.

3. c Yantnz yanl ise Lami elebi balkl blm

tekrar okuyunuz.

4. b Yantnz yanl ise Lami elebi konusunu yeni-

den gzden geiriniz.

5. e Yantnz yanl ise Gelibolulu l konusunu yeni-

den gzden geiriniz.

6. b Yantnz yanl ise Gelibolulu l konusunu yeni-

den gzden geiriniz.

7. c Yantnz yanl ise Gelibolulu l konusunu yeni-

den gzden geiriniz.

8. d Yantnz yanl ise Badatl Ruh konusunu yeni-

den gzden geiriniz.

9. a Yantnz yanl ise Badatl Ruh konusunu yeni-

den gzden geiriniz.

10. e Yantnz yanl ise Badatl Ruh konusunu yeni-

den gzden geiriniz.

Sra Sizde 1

pekli sultan ka*an olarak ak erbabnn hrkas yeter.

Cennetl-Mev olarak gece gndz meyhane kesi yeter.

Ey gnl! Lale gibi yakay yrtp dnya libasndan kurtulmak,

sahrann eteine tutunmak yeter.

Beyim! Bir pckle n gnln ho tut. Arife ise cihan

bandan gzel bir gl yeter.

Ey zahid! nandn Allah hakk iin bil ki; akln, dinini ve

imann yamalamaya bir ho grnl gzel yeter.

Ey meyhaneci! Lami glistan seyrini ne yapsn? Senin mec-

lisindeki arap, sevgili (gl) olarak; ney de k (deli blbl)

olarak yeter.

Sra Sizde 2

l birden ok divan tertip eden ve divanlarna zel adlar ve-

ren airlerdendir. Genliinde yazd iirleri birinci divann-

da toplam, daha sonra yazd iirlerini hayatnn dnemle-

rine gre tasnif ederek Varidatl-Enka ve Layihatl-Hakka

adl iki ayr divanda bir araya getirmitir. mrnn son yl-

larnda yazd iirlerini de drdnc divanna almtr. Ayr-

ca gazellerinden setii yz matla beytini bir araya getirerek

Gl-i Sad-bergi; Varidatl-Enka ve Layihatl-Hakka adl

divanlarndan semeler yaparak bana bir mukaddime ekle-

mek suretiyle Sadef-i Sad-gheri tertip etmitir.

Sra Sizde 3

Badatl Ruh, Osmanl ynetim merkezine uzak bir muhit-

te yaam olmasna ramen mrn seyahatle geirmi, de-

iik evrelere girip kmtr. Rumelili airler gibi tasavvuf

cokusunu, gndelik hayatn bakalar tarafndan yeterin-

ce fark edilmeyen ayrntlarn sade bir anlatmla iirletir-

dii iin eitli tarikat mensuplarnca benimsenmitir. Mev-

levi, Bektai ve Hurufi evrelerinde iirleri okunmutur. Ay-

rca gazel formunun elverdii lde dneminin aksaklkla-

rn dile getirmi, gzlemci ve eletirel baknn tam olarak

rtt terkib-bendiyle pek ok airi etkilemitir. Ruhnin

terkib-bendine Cevr, Sam, Fehim, Vehb, Kabul, Leyla Ha-

nm ve eyh Galip bata olmak zere pek ok air nazire sy-

lemitir. Fakat en ok Ziya Paann naziresi beenilmitir.

Sra Sizde Yant Anahtar



6. nite - XVI. Yzyl Mesnevileri-I 127

Kendimizi Snayalm

1. Aadakilerden hangisi Ak ve Macera Mesnevilerinin

genel zelliklerinden biri deildir?

a. Okuyucu ve dinleyicileri bilgilendirmek amacyla di-

daktik bir tarzda yazlmlardr.

b. Bazlar i# kahramanl olan hikyelerin kahraman-

lar kiiler ya da kiiletirilmi varlklardr.

c. Bazlar eitli alegori ve metaforlarla ok katmanl

bir anlamsal yap kazanmtr.

d. Konular kutsal metinlerden, eitli milletlere ait halk

hikyelerinden ya da ehnameden seilmitir.

e. Bazlar tasavvufi yorumlara imkn verebilecek nite-

liktedir.

2. Aadakilerden hangisi hamse sahibi bir airdir?

a. Bak

b. Kara Fazl

c. Kemal Paazade

d. Muhy

e. Talcal Yahya

3. Aadakilerden hangisi Bursal Laminin mesnevilerin-

den biri deildir?

a. Edhem Hma

b. Gy u evgn

c. Leyla ve Mecnun

d. em Pervane

e. Vs Ramin

4. Zaman iinde mesnevilerde ana kahraman yerini bir

baka kahramana brakabilir. Aadaki mesnevilerden han-

gisinde bu duruma rnek bir deiim olmutur?

a. Hma ve Hmyn

b. Hsrev irin

c. Salaman u Absal

d. Varka ve Glh

e. Yusuf u Zleyha

5. Aadaki mesnevilerden hangisinde kahramanlar ldkle-

ri hlde Hz. Muhammedin duasyla tekrar hayat bulmulardr?

a. Cemid Hurid

b. Gl Blbl

c. Hsrev irin

d. Varka ve Glah

e. Yusuf u Zleyh

6. Aadakilerden hangisi Leyla v Mecnun sahibi airler-

den biri deildir?

a. Celil

b. Fuzul

c. Gelibolulu Mustafa l

d. Kadim

e. Sinan Behit

7. Aadaki airlerden hangisi tm mesnevilerini din-

tasavvufi konular zerine yazmtr?

a. h

b. Celil

c. Lami

d. emsettin Sivas

e. Talcal Yahya

8. XVI. yzyln hamse sahibi airlerindendir. Eserlerini, II.

Bayezit adna tertip etmitir. Anadolu ve Rumelide sancak

beylii grevlerinde bulunduktan sonra Edirnede ld bi-

linen airin divannn yan sra skendername, Leyla v Mec-

nun, Hsrev irin, Rdvaniyye ve Mahzenl-Esrardan olu-

an hamsesi vardr. II. Bayezitin ehzadesi Ahmet adna da

He! Peyker mesnevisini yazmtr.

Yukarda hakknda bilgi verilmi olan air, aadakilerden

hangisidir?

a. Ahmed-i Rdvan

b. zer

c. Bk

d. Lami elebi

e. Talcal Yahya

9. Aadaki airlerden hangisinin yazd Yusuf u Zleyh

mesnevisi zgn bir rnek olma zellii gsterir?

a. Abdurrahman Gubr

b. Talcal Yahya

c. Kemal Paazade

d. erf

e. Bursal Cell

10. Aadaki mesnevilerden hangisinde Yunan kkenli bir

ak hikyesi konu edilmitir?

a. Gl Nevrz

b. He# Peyker

c. Mihr Mteri

d. Mihr Vefa

e. Vamk u Azra





1. a Yantnz yanl ise Ak ve Macera Mesnevileri ko-


2. e Yantnz yanl ise XVI. Yzylda Mesnevi konu-


3. c Yantnz yanl ise XVI. Yzylda Mesnevi konu-


4. b Yantnz yanl ise Hsrev irin konusunu yeni-

den gzden geiriniz.

5. d Yantnz yanl ise Varka ve Glah konusunu ye-


6. c Yantnz yanl ise Leyla v Mecnun konusunu ye-


7. d Yantnz yanl ise XVI. Yzylda Mesnevi konu-


8. a Yantnz yanl ise XVI. Yzylda Mesnevi konu-


9. b Yantnz yanl ise Yusuf u Zleyha konusunu ye-


10. e Yantnz yanl ise Vamk u Azra konusunu yeni-

den gzden geiriniz.


Bu yzyldaki hamse sahibi airler arasnda Talcal Yahya,

Lam, Gelibolulu Al, emsettin-i Sivas ve Celil saylabilir.

Yahyann hamsesi u mesnevilerden olumutur: Gencine-i

Rz, ah u Geda, Usulname yahut Kitb- Usul, Yusuf u Z-

leyha, Glen-i Envr.

Lami iki hamse sahibi olabilecek kadar mesnevi yazmtr.

Mesnevileri arasnda Salmn u Absl, Ferhad u irin, em

Pervane, Vamk u Azra, Vs Ramin, Hsn Dil (manzum-

mensur), Edhem Hma, Gy u evgn, Mevlit, Maktel-i

Hseyin bulunmaktadr.

Gelibolulu Mustafa l de mesnevi sahasnda hamse saylabi-

lecek kadar ok mesnevi kaleme almtr. Mesnevileri arasn-

da Mihr Mah,Tuhfetl-Uk, Riyzs-Slikn, Mihr Vef,

Camil-Buhur yer almaktadr.

Bu yzyln ilgin bir mesnevi airi de emsettin-i Sivasdir.

Mesnevilerinin tamamnda din-tasavvufi konular ilemi-

tir. Mesnevilerinden bazlar Mevlit, Sleymanname, bretn-

ma, Miratl-Ahlk ve Mirkatl-Evak isimlerini tar.

Bursal Celil de Hsrev irin, Leyla v Mecnun, Hecrname,

Mehekname ve Gl-i Sad-bergden oluan klliyatyla dne-

min hamse sahibi airlerinden saylmtr.

Sra Sizde 2

Talcal Yahya, XVI. yzyln en ilgi ekici mesnevi airidir.

Hem be mesnevi yazarak hamse sahibi olmu hem de z-

gn konular ele alarak mesnevi sahasnda nemli bir ko-

num elde etmitir. Yahyann hamsesini oluturan mesnevi-

lerden ah u Geda yerel unsurlar yanstmas bakmndan,

Yusuf u Zleyha ise maddi kayglardan uzak bir ak anlay-

n ina etmesinden tr zgndr. Onun zgnl sade-

ce konu seiminde deildir, mekn kullanmnda da zgn

bir yere sahiptir. zellikle ah u Gedada mekn olarak seti-

i stanbuldan eitli hayat sahnelerini yanstr.

Sra Sizde 3

Ak mesnevilerinde grlen en yaygn moti>erden biri res-

mi grerek k olma motifidir. Kimi zaman ryada da bir

resim grerek kahramanlar k olurlar. Bundan sonra

sevgilisine doru zorlu bir yolculuk bekler. Bu yolculuk, bir

anlamda akn bykln ispat etme sreci olduundan

klar pek ok olaanst zorluklarla karlar; devler, pe-

riler, cinler ve ejderhalarla mcadele etmek zorunda kalrlar.

Mesnevilerdeki zaman ve meknn takdimi de bu tr masal-

s zellikler gsterir. Zaman son derece belirsizken mekn da

olabildiince genitir. Kahramanlar, birbirinden kopuk olan

meknlar arasnda bir anda gei yaparlar.



7. nite - XVI. Yzyl Mesnevileri-II 145

Kendimizi Snayalm

1. Aadakilerden hangisi din-tasavvuf mesnevilerin

zelliklerinden biri deildir?

a. Tasavvufun mahiyeti, kurallar, gndelik hayata yan-

smalar kssalarla zenginletirilerek mesnevi tarzn-

da anlatlr.

b. Mecaz ve sembol deeri kazanan din ve tasavvuf ko-

nular estetik bir erevede sunulur.

c. Manzum anlatmn revata olduu bir ortamda asl

ama estetik duygular tatmin etmektir.

d. Hadis, mevlit, hilye, din ve ahlak retiler gibi ko-

nular ilenir.

e. emsettin-i Sivas, Azer brahim elebi, Gvah,

gibi airler bu alanda eser vermi airlerdendir.

2. Aadaki airlerin hangisi hasbihl trnde eser

yazmamtr?

a. Muy

b. Sevad

c. Saf

d. Zat

e. Zaif

3. Aadakilerden hangisi bir ehrin gzelliklerini ele alan

ehrengizlerdendir?

a. Aziznin stanbul ehrengizi

b. Zatnin Edirne ehrengizi

c. Lminin Bursa ehrengizi

d. Camnin Manisa ehrengizi

e. Mesihnin Edirne ehrengizi

4. Aadakilerin hangisi devletin resm tarih anlaynn

yanstld eser trlerindendir?

a. Selimname

b. Sergzetname

c. retname

d. ehrengiz

e. Gazavatname

5. Aadakilerden hangisi ehrengizlerde grlen zellik-

lerden biri deildir?

a. airlerin ounlukla doup yetitikleri ehirleri se-

meleri

b. stanbul bata olmak zere nemli kltr merkezleri-

nin konu edilmesi

c. erdikleri bilgilerle corafya, sosyoloji, etnoloji gibi

alanlara da bilgi sunmas

d. Mesnevi dnda baka nazm ekilleriyle de kaleme

alnm olmas

e. lk rneklerinin XV. yzylda verilmi olmas

6. Camnin Manisa ehrengizini bu trdeki dier eserler-

den ayran zellii aadakilerden hangisidir?

a. Tahmis nazm ekliyle kaleme alnm olmas

b. ehri, dier rneklerden farkl olarak, mesire yerle-

riyle, gezilip grlecek meknlaryla tantm olmas

c. Baka hibir airin ilemedii Manisay konu edin-

mesi

d. Dier rneklerden farkl bir ekilde sn(andrlm

olmas

e. Eserin bakahramannn airin kendisinin olmas

7. Aadakilerden hangisi dnleri konu edinen eserlerin

genel addr?

a. Sergzet

b. retname

c. Surname

d. Selimname

e. itaiyye

8. Aadakilerin hangisi emsettin-i Sivasnin mesnev

Ã_abt tÃœrk dÄ_lÄ_ ve edebÄ_yati Ã_aliÅ_ma sorulari (kaynak-aÃ_f).pdf

Documents