รายงานผลการวิจัย...in matters relating to the administrative...

รายงานผลการวจย

เรอง

แนวทางการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทย REFORMATION GUIDELINES OF THE ADMINISTRATIVE COURT SYSTEM IN THAILAND

โดย

ดร.สรธร ธนโชตโภคน

มหาวทยาลยธรกจบณฑตย รายงานผลการวจยนไดรบทนอดหนนจากมหาวทยาลยธรกจบณฑตย 2560

DPU

ก

ชอเรอง: “แนวทางการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทย”

ผวจย: ดร.สรธร ธนโชตโภคน สถาบน: มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

แหลงทเกบรายงานการวจยฉบบสมบรณ: ศนยวจยมหาวทยาลยธรกจบณฑตย

จ านวนหนางานวจย: 286 หนา

บทคดยอ การวจยมวตถประสงค คอ (1) เพอศกษาความเปนมา แนวคด หลกการ และ

พฒนาการเกยวกบการจดตงศาลปกครองของประเทศไทย (2) เพอศกษาวเคราะหถงสภาพปญหาทางดานกฎหมายและการด าเนนคดปกครองของศาลปกครองในปจจบน (3) เพอศกษาความคดเหนของผทรงคณวฒเกยวกบแนวทางการปฏรประบบศาลปกครอง ผลการวจย พบวา การด าเนนงานของศาลปกครองมปญหาทตองปฏรประบบศาลปกครองใน 4 ประเดน ดงน

ในเรองทเกยวกบระบบโครงสรางศาลปกครอง การทแบงศาลทพจารณาพพากษาคดปกครองออกเปน 2 ชนศาลและคกรณมสทธอทธรณค าพพากษาหรอค าสงในปญหาขอเทจจรงและในปญหาขอกฎหมายโดยไมมการจ ากดสทธการอทธรณไปยงศาลปกครองสงสดซงมตลาการจ านวนจ ากดเปนเหตท าใหมคดปกครองเพมมากขน และมคดทคางการพจารณาอยทศาลปกครองสงสดเปนจ านวนมากขนทกป อนสงผลใหขดตอแนวคดเรองหลกความยตธรรม และหลกธรรมาภบาลทเกยวกบหลกความรบผดชอบ กบหลกความคมคา ทงขดกบเจตนารมณของพระราชบญญตจดตงศาลปกครอง และวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ในเรองโครงสรางศาลปกครองทเกยวกบการอทธรณ และชนของศาลทจะอทธรณไดในคดปกครอง การแกไขสามารถท าไดโดยมการจดตงศาลปกครองชนอทธรณ หรอศาลปกครองชนอทธรณภาคขน

ในเรองระบบองคคณะตลาการศาลปกครอง การคดเลอกแตงตงตลาการศาลปกครอง ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ไดก าหนดใหตลาการศาลปกครองทงตลาการในศาลปกครองชนตนและตลาการในศาลปกครองสงสดมาจากผทส าเรจการศกษาสาขาอนทมใชสาขานตศาสตร จงอาจกอใหเกดปญหาความไมมคณภาพของค าพพากษาของศาลปกครองได การคดเลอกแตงตงตลาการศาลปกครอง การเลอนล าดบชนจากตลาการศาลปกครองชนตนไปเปนตลาการศาลปกครองสงสดตองเขารบการคดเลอกใหมท าใหขาดความตอเนอง ในปจจบนการคดเลอกตลาการศาลปกครองใชระยะเวลาการคดเลอกหลายขนตอนใชระยะเวลานาน กอใหเกดปญหาความลาชาในการคดเลอกตลาการเขามาพจารณาพพากษาคดปกครองอนสงผลใหขดตอแนวคดเรองหลกความยตธรรม หลกความเปนอสระของผพพากษา และหลกธรรมาภบาลทเกยวกบ หลกนตธรรม หลกคณธรรม หลกความโปรงใส หลกความมสวนรวม หลกความรบผดชอบ หลกความคมคา ทงไมเกดสมฤทธผลในเรองระบบการคดเลอกตลาการศาลปกครองจงจ าตองมการพฒนาระบบการคดเลอกตลาการ ในเรองการ

DPU

ข

ก าหนดระบบการคดเลอกตลาการทมหลกเกณฑการพจารณาจากคณสมบตทเหมาะสมอยางรอบดานและความจ าเปน ตอการรวมเปนองคคณะในการพจารณาพพากษาคดเปนส าคญใหมากขน

ในเรองระบบสทธของประชาชนในการด าเนนคดปกครอง การทคดปกครองไมจ าเปนตองมทนายความ ชวยรางฟองและด าเนนคดปกครอง ประชาชนสวนใหญในคดปกครองอาจไมมเงนจางทนายความชวยรางฟองชวยด าเนนคดจงไมมความรและศกยภาพเพยงพอ ในการท าหนาทในการด าเนนการใด ๆ เพอน าขอเทจจรงและพยานหลกฐานมาสศาลปกครองอกทงคดปกครองสวนใหญประชาชนจะเปนผฟองหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐและหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐจะมพนกงานอยการเขามาชวยด าเนนคดใหหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐท าใหประชาชนเสยเปรยบไมสามารถตอสคดไดอยางเสมอภาคและเปนธรรม อนสงผลใหขดตอแนวคดเรองหลกความยตธรรม และหลกธรรมาภบาลทเกยวกบหลกนตธรรม หลกคณธรรม หลกความโปรงใส หลกความมสวนรวม หลกความรบผดชอบ กบหลกความคมคา ทงไมเกดสมฤทธผลในเรองประชาชนไมมทนายความ ชวยรางฟองและด าเนนคดปกครอง จงจ าตองพจารณาและแกไขพระราชบญญตจดตงศาลปกครอง และวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ในเรองการจดใหมการแตงตงทนายความอาสาหรอทนายความขอแรงเพอชวยรางฟองและด าเนนคดปกครอง

ในเรองระบบการพจารณาพพากษาคดปกครอง การทระยะเวลาการฟองคดเปนการตดสทธและจ ากดสทธของประชาชนในการเขาถงกระบวนการยตธรรมระยะเวลาการฟองคดปกครองนนระยะเวลาสนเกนไปกอใหเกดความไมเปนธรรม ระยะเวลาการอทธรณค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตนตอศาลปกครองสงสดภายในระยะเวลา 30 วน นบแตวนฟงค าค าพพากษาหรอค าสงโดยไมสามารถขยายระยะเวลาในการอทธรณค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตนตอศาลปกครองสงสด กอใหเกดความไมเปนธรรมในการด าเนนคดเปนอยางมากและการทศาลปกครองมค าสงไมรบฟองกอนพจารณาคดท าใหประชาชนไมไดรบความคมครองสทธเทาทควรจะเปนกอใหเกดความไมเปนธรรม อนสงผลใหขดตอแนวคดเรองหลกความยตธรรม และหลกธรรมาภบาลทเกยวกบหลกนตธรรม หลกคณธรรม หลกความรบผดชอบกบหลกความคมคา ทงขดกบเจตนารมณของพระราชบญญตจดตงศาลปกครอง และวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 จงจ าตองพจารณาและแกไขพระราชบญญตจดตงศาลปกครอง และวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ในเรองระยะเวลาการฟองคด การอนญาตใหขยายระยะเวลาการอทธรณค าพพากษาหรอค าสง การใหศาลปกครองรบฟองมาพจารณาคดกอนมค าพพากษา หรอค าสงไมรบฟอง

DPU

ค

ABSTRACT

This research aims to (1) The concept of principles and development of the establishment of the Administrative Court of Thailand. (2) To study the state of law and administrative proceedings of the current Administrative Court. (3) To study the opinions of experts on the reform of the administrative court system. The results of the research show that the Administrative Court has problems in reformation the Administrative Court system in four issues.

In matters relating to the administrative structure. The division of the court that ruled the case is governed by two courts, and the parties have the right to appeal the judgment or order in matters of fact and in legal matters, without limiting the right of appeal to the Supreme Administrative Court, which has limited jurisdiction. The lawsuit has increased. The number of lawsuits pending at the Supreme Administrative Court is increasing every year. The result is contrary to the concept of justice. And good governance principles. With the main value It is contrary to the intent of the Act establishing the Administrative Court. And the judicial process in 1999 on the structure of the Administrative Court relating to the appeal. And the class of the court to appeal in the ruling. Modifications can be made by setting up an Administrative Court of Appeal. Or the Administrative Court of Appeal

In the judicial system, the court ruled. Appointment of Judge of the Administrative Court According to the Act on the Establishment of the Administrative Courts and Judicial Procedures BE 2542 (1999), the judges of the Administrative Courts, both the Judiciary in the Administrative Court and the Judiciary in the Supreme Administrative Court, are from those who have graduated from other fields of law. This may cause problems with the quality of judgment of the Administrative Court. Appointment of Judge of the Administrative Court Postponement of the judicial hierarchy from the Administrative Court to the Judiciary of the Supreme Administrative Court must be reconsidered, resulting in lack of continuity. At the present time, the selection of judges for the Administrative Courts takes a long time. The problem of delays in the selection of the judiciary to judge judicial cases, as opposed to the concept of justice. Principles of Judicial independence And good governance principles related to the rule of law, morality, principle, transparency Principle of participation Accountability Principles of Value The judicial system of the Administrative Court is not fulfilled. Therefore, the judicial selection system must be developed. In determining the system

DPU

ง

of selection of judges, the criteria for determining the suitability, suitability, and necessity It is important to be a member of the tribunal.

On the Rights of the People in Administrative Litigation. The lawsuit does not require a lawyer. Help draft and prosecute. Most people in the lawsuit may not have the money to hire a lawyer to help draft the lawsuit, so there is no knowledge and sufficient potential. In most cases, the public will file a lawsuit against a state agency or government official and a government agency or state official will file a lawsuit. The prosecutor's office assisted in prosecuting state agencies or state officials, making people unfavorable, unable to fight the case evenly. The result is contrary to the concept of justice. And good governance principles related to the rule of law, morality, principle, transparency Principle of participation Accountability With the main value I do not have a lawyer. Help draft and prosecute. The need to consider and amend the Act establishing the Administrative Court. And the method of judicial domination in 1999 on the appointment of a lawyer, volunteer or lawyer to work to help draft and prosecute the case.

In the case of the judicial system. The length of the lawsuit is a disqualification and restricts the right of the people to access the judicial process. The length of the lawsuit is too short to be unfair. The appeal period of the judgment or the order of the Supreme Administrative Court to the Supreme Administrative Court within 30 days from the date of the hearing of the judgment or order can not be extended by the extension of the appeal period or the order of the Supreme Administrative Court to the Supreme Administrative Court. The lawsuit is very unfair and the court has not ordered to file a lawsuit before the trial, so people are not protected as it should be unfair. The result is contrary to the concept of justice. Good Governance Principles, Moral Principles, Responsibilities and Principles of Value. It is contrary to the intent of the Act establishing the Administrative Court. And the judicial process, 2542(1999), must consider and amend the Act establishing the Administrative Court. And the judicial process in 1999 on the length of the lawsuit. Permission to extend the appeal period, sentence or order. The court ruled in favor of the case before the court ruling was not filed.

DPU

จ

กตตกรรมประกาศ

งานวจยฉบบน ส าเรจลงไดดวยความกรณาและความชวยเหลออยางดยงของบคคลหลายทาน ผวจย

ขอขอบพระคณทานผเขยนผลงานวรรณกรรม หนงสอ ต ารา ผลงานทางวชาการ รายงานการวจย เอกสาร

สงพมพ บทความ ทผวจยไดน าหลกการ แนวความคด หลกกฎหมายและขอมลทมความส าคญมาใช เพอ

ชวยในการทบทวนวรรณกรรมและชวยในการวเคราะห รวมทงชวยในการสรปผลในงานวจยน

ผวจยขอขอบพระคณผทรงคณวฒผใหขอมลในการสมภาษณเจาะลกทกๆ ทานทไดกรณาสละเวลา

อนมคาในการใหขอมลการวจย ใหขอคดเหนและขอเสนอ แนะแนวทางการปรบปรงแกไขอนเปนประโยชน

อยางยงตองานวจยฉบบน

สดทายน ผวจยขอขอบคณ คณภรวรา ชนไพบลยและเดกหญงณปภช ธนโชตโภคน ผทเปน

ก าลงใจใหแกผวจยมาโดยตลอดจนท าใหงานวจยฉบบนส าเรจลงดวยด

ดร.สรธร ธนโชตโภคน มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

DPU

ฉ

สารบญ เนอหา หนา บทคดยอภาษาไทย.................................................................................................. ก บทคดยอภาษาองกฤษ ............................................................................................. ค กตตกรรมประกาศ ................................................................................................... จ สารบญ .................................................................................................................... ฉ สารบญตาราง .......................................................................................................... ญ สารบญภาพประกอบ ............................................................................................... ฎ บทท

1 บทน า ........................................................................................................... 1-9 1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหาในการวจย .................................. 1 1.2 วตถประสงคของการวจย ........................................................................ 7 1.3 สมมตฐานของการวจย ............................................................................ 7 1.4 นยามศพทเฉพาะทส าคญ ....................................................................... 8 1.5 ขอบเขตของการวจย ............................................................................... 8 1.6 กรอบแนวคดของการวจย ...................................................................... 9 1.7 ระเบยบวธด าเนนการวจย .................................................................. 9 1.8 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ...................................................................... 13

2 แนวคดและการทบทวนวรรณกรรม .......................................................... 14-95 2.1 ประวตความเปนมาและววฒนาการศาลปกครองไทย ............................... 14

2.1.1 การจดตงคณะกรรมการกฤษฎกา ในปพทธศกราช 2476 ............... 17 2.1.2 การจดตงคณะกรรมการวนจฉยรองทกข ในปพทธศกราช 2522 ...... 20 2.1.3 การพฒนาคณะกรรมการวนจฉยรองทกขสการจดตงศาลปกครอง .... 22 2.1.4 ความหมายของศาลปกครอง ........................................................... 24 2.1.5 โครงสรางของศาลปกครอง ............................................................. 26 2.1.6 เขตอ านาจของศาลปกครอง ........................................................... 27 2.1.7 แนวคดเกยวกบการก าหนดคณสมบตตลาการศาลปกครอง .............. 28 2.1.8 อ านาจการพจารณาพพากษาคดของศาลปกครอง............................ 35 2.1.9 คดทอยในเขตอ านาจของศาลปกครอง ........................................... 36 2.1.10 คดทไมอยในเขตอ านาจของศาลปกครอง ..................................... 39 2.1.11 วธพจารณาคดปกครอง .............................................................. 40 2.1.12 สาระส าคญวธพจารณาคดในศาลปกครองชนตน .......................... 41

DPU

ช

บทท หนา 2.1.13 วธพจารณาคดปกครองของศาลปกครองสงสด .............................. 51 2.1.14 การนงพจารณาคดและการท าค าพพากษาหรอค าสง ..................... 54 2.1.15 การอานค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองสงสด .................. 55 2.2 แนวคดการปฏรประบบศาลปกครอง ...................................................... 56

2.2.1 ความหมายของการปฏรประบบศาลปกครอง ................................... . 60 2.2.2 ความส าคญของการปฏรประบบศาลปกครอง .................................. 61

2.3 แนวคดเกยวกบระบบศาล ....................................................................... 62 2.3.1 ระบบศาลเดยว ............................................................................... 62 2.3.2 ระบบศาลค ..................................................................................... 63

2.4 แนวคดหลกความยตธรรม ...................................................................... . 64 2.4.1 ความหมายหลกความยตธรรม……………………………………… .. 64

2.4.2 ความส าคญของหลกความยตธรรม…………………………………… 66

2.5 ระบบการพจารณาคดของศาล ................................................................ 68 2.5.1 ระบบกลาวหา………………………………………………………….. 69

2.5.2 ระบบไตสวน …………………………………………………………… 71

2.6 หลกสทธของคความทไดรบการพจารณาคด 2 ชนศาล ....................... 72 2.6.1 สทธการอทธรณคดแพงศาลยตธรรม ............................................ 74 2.6.2 หลกเกณฑในการอทธรณ ............................................................ 76 2.6.3 คดตองหามอทธรณ ...................................................................... 78 2.6.4 สทธการอทธรณคดปกครอง ......................................................... 81

2.7 แนวคดหลกความเปนอสระของผพพากษาและตลาการ ........................... 82 2.7.1 หลกนตธรรมความเปนอสระของศาล ........................................... 83 2.7.2 หลกสากลความเปนอสระของผพพากษาและตลาการ ................... 83 2.7.3 ความเปนอสระของผพพากษาและตลาการในประเทศไทย ............ 85 2.7.4 ความเปนอสระของศาลกบสทธเสรภาพประชาชน ........................ 86 2.7.5 หลกประกนความเปนอสระของผพพากษาในประเทศไทย ............ 86 2.7.6 เหตส าคญทผพพากษาและตลาการตองมความอสระ .................... 90

2.8 แนวคดเกยวกบหลกธรรมาภบาล ........................................................... 92 2.8.1 ความหมายของธรรมาภบาล ........................................................ 92 2.8.2 หลกการส าคญของธรรมาภบาล .................................................... 94

DPU

ซ

บทท หนา 3 ศาลปกครองของตางประเทศ .................................................................... 96-137

3.1 ศาลปกครองสาธารณรฐฝรงเศส ......................................................... 96 3.1.1 การจดตงศาลปกครองสาธารณรฐฝรงเศส…….................. 97

3.1.2 โครงสรางศาลปกครอง…………………………………………. 99

3.1.3 ตลาการศาลปกครอง………………………………………….... 105

3.1.4 วธพจารณาคดปกครอง………………………………………… 111

3.2 ศาลปกครองสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ............................................. 118 2.4.2.1 การจดตงศาลปกครองสหพนธสาธารณรฐเยอรมน .................. 118 2.4.2.2 โครงสรางศาลปกครอง………………………………………… 121

2.4.2.3 ตลาการศาลปกครอง…………………………………………… 124

2.4.2.4 วธพจารณาคดปกครอง…………………………………………. 130

4 การวเคราะหและผลจากการวเคราะห ...................................................... 136-182 4.1 การวเคราะหขอมล .................................................................................. 136

4.1.1 การจดตงศาลปกครองของตางประเทศ ........................................... 136 4.1.2 การจดตงศาลปกครองของประเทศไทย .......................................... 138 4.1.3 วเคราะหสภาพปญหาการด าเนนคดปกครอง .................................. 139

4.1.4 ระบบโครงสรางศาลปกครอง………………………………………... 144

4.1.5 ระบบองคคณะศาลปกครอง…………………………………………. 146

4.1.6 ระบบสทธของประชาชนในการด าเนนคดปกครอง………………… 155

4.1.7 ระบบการพจารณาพพากษาคดปกครอง…………………………… 157

4.2 การวเคราะหขอมลภาคสนาม .................................................................. 165 4.2.1 ขอคนพบจากการสมภาษณเจาะลก ................................................ 166 4.2.2 สรปขอคนพบจากการสมภาษณเจาะลก ......................................... 180

5. บทสรป และขอเสนอแนะ .......................................................................... 183-191 5.1 สรปผลการวจย ....................................................................................... 183 5.2 ขอเสนอแนะ .......................................................................................... 188

5.2.1 ขอเสนอแนะส าหรบน าไปใชในทางปฏบต…………………………… 188

5.2.2 ขอเสนอแนะส าหรบงานวจยในอนาคต………………………………. 191

DPU

ฌ

หนา บรรณานกรม ......................................................................................................... 192-196 ภาคผนวก……………………………………………………………………………… 197-285

ก แบบสมภาษณแบบมโครงสรางในการสมภาษณเจาะลก ................................. 197 ข ค าใหสมภาษณของผทรงคณวฒ .................................................................... 199

ประวตผวจย ......................................................................................................... 286

DPU

ญ

สารบญตาราง ตารางท หนา

1 สถตปรมาณคดปกครองของศาลปกครองกลางและศาลปกครองในภมภาค พ.ศ. 2554-2559 ............................................................................................ 4 2 สถตปรมาณคดปกครองของศาลปกครองสงสด พ.ศ. 2554-2559 ............................................................................................ 5 3 สถตปรมาณคดปกครองของศาลปกครองชนตนและศาลปกครองสงสด พ.ศ. 2544-2559 ............................................................................................ 140 4 เปรยบเทยบระบบโครงสรางศาลปกครองของตางประเทศกบประเทศไทย ....... 145 5 เปรยบเทยบองคคณะศาลปกครองชนตน ...................................................... 147 6 เปรยบเทยบองคคณะศาลปกครองชนอทธรณ ................................................. 148 7 เปรยบเทยบองคคณะศาลปกครองสงสด ......................................................... 149 8 เปรยบเทยบการอทธรณค าพพากษาศาลปกครอง ........................................... 165

DPU

ฎ

สารบญภาพประกอบ ภาพท หนา

1 กรอบแนวคดการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทย ............................ 9

2 แผนภมแสดงจ านวนคดของศาลปกครองชนตนและศาลปกครองสงสด.......... 141

3 แผนภมวงกลมแสดงจ านวนคดรบเขาของศาลปกครองจ าแนกตามศาลปกครอง

ตงแตเปดท าการวนท 9 มนาคม 2544 – วนท 31 ธนวาคม 2559................... 142

4 แผนภมวงกลมแสดงจ านวนคดแลวเสรจของศาลปกครองจ าแนกตามศาลปกครอง ตงแตเปดท าการวนท 9 มนาคม 2544 – วนท 31 ธนวาคม 2559 ................... 143

DPU

บทท 1 บทน า

การวจยแนวทางการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทยครงน ผวจยไดก าหนดความเปนมาและความส าคญของปญหาในการวจย วตถประสงคของการวจย สมมตฐานของการวจย นยามศพทเฉพาะ ขอบเขตของการวจย กรอบแนวคดการวจย ระเบยบวธด าเนนการวจย ประโยชนทคาดวาจะไดรบ โดยมรายละเอยดดงน 1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหาในการวจย

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2560 มาตรา 2 ก าหนดใหประเทศไทย

มการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข อ านาจอธปไตยอนเปน

อ านาจสงสดในการปกครองประเทศนนแบงเปน 3 ประการ คอ อ านาจนตบญญต อ านาจบรหาร

และอ านาจตลาการ อ านาจนตบญญต คอ อ านาจในการออกกฎ ระเบยบ ขอบงคบทเรยกวา

“กฎหมาย” เพอการอยรวมกนอยางสนตสขของประชาชนในรฐ อ านาจบรหาร คอ อ านาจหนาท

ในการบรหารปกครองประเทศโดยน าเอากฎหมายตาง ๆ ทบญญตขนโดยองคกรนตบญญตไป

บงคบใชกบประชาชน สวนอ านาจตลาการเปนอ านาจหนาทของศาลในการตรวจสอบวา

กฎหมายตาง ๆ ไดรบการเคารพและปฏบตตามหรอมการละเมดกฎหมายเหลาน นหรอไม

ตลอดจนเกยวกบการพจารณาพพากษาอรรถคดของประชาชนซงมผลกระทบตอสทธ เสรภาพ

และทรพยสนของประชาชน อนเปนสทธข นพนฐานตามรฐธรรมนญเพออ านวยความยตธรรม

ใหแกประชาชน “ศาล” จงเปนหนงในองคกรหลกทส าคญในการปกครองประเทศ ซงเปนผใช

“อ านาจตลาการ” โดยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 หมวด 10 และ

หมวด 11 วาดวย ศาล ก าหนดใหมศาลทงสน 4 ศาล ไดแก ศาลยตธรรม ศาลปกครอง ศาล

ทหาร และศาลรฐธรรมนญ

กอนทจะมการประกาศใชพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง

พ.ศ. 2542 การด าเนนคดปกครองนนยงตองด าเนนคดยงศาลทมอ านาจในการพจารณาคดแพง

และใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงในการพจารณาคด ตอมาเมอไดมการประกาศใช

พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ.2542 กฎหมายฉบบ

ดงกลาวไดท าใหประเทศไทยมการจดตงศาลปกครองขนโดยระบเหตผลในการประกาศใช

พระราชบญญตฉบบนวา“ โดยทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยไดบญญตใหจดตงศาล

ปกครองขน เพอใหมอ านาจพจารณาพพากษาคดทมขอพพาททางกฎหมายปกครองระหวาง

DPU

2

เอกชนกบหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐ หรอระหวางหนวยงานของรฐหรอเจาหนาท

ของรฐดวยกน เกยวกบการกระท าหรอการละเวนการกระท าทหนวยงานของรฐหรอเจาหนาท

ของรฐตองปฏบตตามกฎหมาย หรอเนองจากการกระท าหรอการละเวนการกระท าทหนวยงาน

ของรฐหรอเจาหนาทของรฐตองรบผดชอบในการปฏบตหนาทตามกฎหมาย ซงตามอ านาจ

หนาทของศาลปกครองดงกลาวเปนเรองทเกยวของกบการออกกฎหรอค าสงทางปกครอง การ

กระท าละเมดในทางปกครอง หรอการท าสญญาทางปกครอง อนเปนเรองของกฎหมายมหาชน

และโดยทระบบการพจารณาและพพากษาคดจ าเปนตองมกระบวนการเปนพเศษตางจากคด

ปกตทว ๆ ไป เพราะผลแหงค าพพากษาอาจกระทบถงการบรหารราชการแผนดน หรอตอง

จายเงนภาษอากรของสวนรวมเปนคาชดเชยหรอคาเสยหายแกเอกชน ในขณะเดยวกนเอกชน

จะอยในฐานะเสยเปรยบทไมอาจทราบขอมลจากหนวยงานของรฐได ในการพจารณาจง

จ าเปนตองใชระบบไตสวนเพอหาขอเทจจรงทแทจรง และตองมตลาการทมความเชยวชาญเปน

การเฉพาะซงสามารถตรวจสอบไดจากฝายบรหาร ฝายนตบญญต และประชาชนทวไปซงจะถก

กระทบในทางใดทางหนงจากค าพพากษาของศาลปกครอง รวมทงตองมหนวยงานธรการของ

ศาลปกครองทเปนอสระ ฉะนน เพอใหเปนไปตามเจตนารมณของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร

ไทย จงจ าเปนตองตราพระราชบญญตน”

ศาลปกครอง เปนองคกรทจดตงขนตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช

2540 และตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ม

อ านาจหนาทพจารณาพพากษา “คดปกครอง” ซงเปนคดพพาทระหวางหนวยงานราชการ

หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน หรอเจาหนาทของรฐกบเอกชนกรณหนง

และขอพพาทระหวางหนวยงานตาง ๆ ของรฐหรอเจาหนาทของรฐดวยกนอกกรณหนง ทงน

เพอปกปองคมครองสทธเสรภาพของประชาชนและเพอสรางบรรทดฐานทถกตองในการปฏบต

ราชการ (โภคน พลกล,2544: 1)

การจดตงศาลปกครองขนในประเทศไทยน น ไดมวว ฒนาการตงแตอดตมาเปน

ระยะเวลาอนยาวนานซงในประเทศตาง ๆ ทมระบอบการปกครองแบบเสรประชาธปไตยนน

ตางยดถอ “หลกนตรฐ” ซงหมายความถงรฐททกคนไมวาจะอยในฐานะใดตองอยภายใต

กฎหมายอยางเดยวกนทงสน หนวยงานของรฐและเจาหนาทของรฐไมอาจจะใชอ านาจหรอ

กระท าการใด ๆ ไดตามอ าเภอใจ (อกขราทร จฬารตน,2549: 8)

DPU

3

ตามหลกความชอบดวยกฎหมายของการกระท าทางปกครองไมวาจะเปนการออกกฎ

ค าสงทางปกครองหรอการกระท าใด ๆ ขององคกรเจาหนาทฝายปกครอง แมวาจะม

วตถประสงคเพอรกษาไวซงประโยชนสาธารณะแตถาลวงละเมดเขาไปในสทธเสรภาพของ

ประชาชนแลวจะตองมกฎหมายใหอ านาจไวโดยชดแจงและองคกรฝายปกครองนนจะตองใช

อ านาจภายในขอบเขตของกฎหมายเทานน ดงนนจงมความจ าเปนตองจดใหมระบบการควบคม

ตรวจสอบความชอบดวยกฎหมายของการกระท าของฝายปกครองขน ทงน เพอเปนการ

คมครองสทธของประชาชน ซงการควบคมการใชอ านาจของฝายปกครองนน มทงการควบคม

การใชอ านาจทางการเมองของรฐบาลโดยองคกรฝายนตบญญต การควบคมตรวจสอบโดย

องคกรฝายบรหาร การควบคมตรวจสอบโดยผตรวจการรฐสภา และการควบคมตรวจสอบโดย

องคกรตลาการ(บวรศกด อวรรณโณ,2538: 53)

การจดตงศาลปกครองขนในประเทศไทยนน ไดมการพฒนามาจากคณะกรรมการ

วนจฉยรองทกขซงท า ใหระบบศาลของประเทศไทยเปนระบบศาลค โดยรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2534 แกไขเพมเตม (ฉบบท 5) พทธศกราช 2538 เปน

รฐธรรมนญฉบบแรกทบญญตใหมการจดตงศาลปกครองในระบบศาลค แมวากอนหนานน

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2517 ไดมบทบญญตทกลาวถงการจดตงศาล

ปกครองกตาม แตกยงมไดมการด าเนนการเพอการจดตง เมอมการปฏรปทางการเมองเกดขน

จงไดมบทบญญตใหจดตงศาลปกครองขนอกครง โดยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2540 ประกอบกบพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง

พ.ศ. 2542 ท าใหเกดมศาลปกครองขนในประเทศไทยโดยวนท 9 มนาคม 2544 เปนวนทศาล

ปกครองชนตนและศาลปกครองสงสดไดเปดท าการตามกฎหมายเปนครงแรก

ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา

7 ก าหนดใหมศาลปกครองสงสดและศาลปกครองชนตนท าใหประเทศไทยมศาลปกครองอย

ดวยกน 2 ชน ไดแก ศาลปกครองสงสดและศาลปกครองชนตน การด าเนนกระบวนพจารณาคด

ของศาลปกครองมลกษณะพเศษแตกตางไปจากการด าเนนคดแพงทวๆไป เนองจากเปนการ

แกไขปญหาทเกดจากการกระท าทางปกครองโดยเฉพาะซงมกระบวนการพจารณาระบบไตสวน

และการพจารณาพพากษาคด โดยตลาการทมความรความเขาใจในกฎหมายปกครอง

DPU

4

แตปจจบนศาลปกครองมปญหาหลายประการ1 เกยวกบการด าเนนคดของศาลปกครองเปน

อยางมากพจารณาไดจากจ านวนคดขอพพาททข นสศาลปกครองชนตนและจ านวนคดทฟองตอ

ศาลปกครองสงสดรวมทงคดทมการอทธรณค าพพากษาหรอค าสงขนสศาลปกครองสงสดม

จ านวนมากขน ดงจะเหนไดจากสถตปรมาณคดปกครองทฟองตอศาลปกครองชนตนและฟอง

คดตอศาลปกครองสงสดตามตารางตอไปน

ตารางท 1 สถตปรมาณคดปกครองของศาลปกครองกลางและศาลปกครองในภมภาค พ.ศ. 2554-2559

ป พ.ศ. จ านวนคด คดคางการพจารณา

รบใหม พจารณาเสรจ จ านวน 2554 2555 2556 2557 2558 2559 รวม

5,915 8,482 9,675 6,373 7,898 6,601 44,944

5,882 8,331 9,319 5,627 5,931 3,380 38,470

33 151 356 746

1,967 3,221 6,474

ทมา: ส านกงานศาลปกครองขอมล ณ วนท 31 ธนวาคม 2559

ปจจบนนมปญหาหลายประการเกยวกบการด าเนนคดของศาลปกครองเปนอยางมากพจารณาไดจากจ านวนคดขอพพาททขนสศาลปกครองและจ านวนคดทอทธรณขนสศาล

1 เหตผลทผวจยท าการวจยจากเอกสารเกยวกบการแสวงหาองคความรทางดานการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทย เนองจากกฎหมายปกครองเปนกฎหมายมหาชนทเกยวกบการบรหารราชการแผนดนของรฐโดยหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐในการกระท าทางปกครองเพอประโยชนสาธารณะและคมครองสทธ เสรภาพของประชาชนทอยบนพนฐานของความไมเทาเทยมกนระหวางรฐกบประชาชน ผวจยสามารถท างานวจยชนนส าเรจลงได เปนผลมาจากการทผวจยมประสบการณในการสอนกฎหมายปกครอง นอกจากนผวจยมประสบการณในการเปนทนายความ ไมต ากวา 24 ป ไดด าเนนคดวาความคดแพงและคดอาญาในศาลยตธรรมและยงมประสบการณในการเปนผรบมอบอ านาจเกยวกบการด าเนนคดปกครองในศาลปกครองจ านวนหลายคด

DPU

5

ปกครองสงสดมจ านวนมากขน ดงจะเหนไดจากสถตปรมาณคดปกครองทอทธรณและฟองคดตอศาลปกครองสงสดตามตารางตอไปน ตารางท 2 สถตปรมาณคดปกครองของศาลปกครองสงสด พ.ศ. 2554-2559

ป พ.ศ. จ านวนคด คดคางการพจารณา

รบใหม พจารณาเสรจ จ านวน 2554 2555 2556 2557 2558 2559 รวม

2,352 3,150 3,341 2,576 3,253 4,141 18,813

2,133 2,596 2,401 1,564 1,400 1,776 11,870

219 554 940

1,012 1,853 2,365 6,943

ทมา: ส านกงานศาลปกครองขอมล ณ วนท 31 ธนวาคม 2559 ปจจบนคดปกครองทข นสศาลปกครองมปรมาณเพมขนและมความซบซอนยงยากมาก

ขนสงผลใหกระบวนการในการแกไขขอพพาทโดยศาลปกครองไมเปนไปตามนโยบายและ

เจตนารมณในการปฏบตเกยวกบการด าเนนคดปกครองอกทงบทบญญตบางประการยงไม

สอดคลองกบสภาพความเปนจรงในทางปฏบต ผวจยเหนถงปญหาทเกดขนของศาลปกครอง

พจารณาไดดงน คอ

ปญหาประการแรก ปญหาระบบโครงสรางศาลปกครอง ตามพระราชบญญตจดตง

ศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ศาลปกครองไดแบงโครงสรางการ

ด าเนนงานออกเปนสองชนศาล คอศาลปกครองสงสดและศาลปกครองชนตน (ประกอบดวยศาล

ปกครองกลางและศาลปกครองในภมภาค)

หากคกรณไมพอใจค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตนกมสทธอทธรณค า

พพากษาหรอค าสงไปยงศาลปกครองสงสด เปนเหตใหคดปกครองสวนใหญไปคางการพจารณา

พพากษาคดอยในศาลปกครองสงสด ตลาการในศาลปกครองสงสดมจ านวนจ ากดคดตองคางอย

ทศาลปกครองสงสดเปนเวลาหลายปกอใหเกดความไมเปนธรรมและขดกบเจตนารมณของ

พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542

DPU

6

ปญหาประการทสอง ปญหาระบบองคคณะตลาการศาลปกครอง เกยวการคดเลอก

แตงตงตลาการศาลปกครอง ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง

พ.ศ. 2542 ไดก าหนดใหตลาการศาลปกครองทงตลาการในศาลปกครองชนตนและตลาการใน

ศาลปกครองสงสดมาจากผทส าเรจการศกษาสาขาอนทมใชสาขานตศาสตร จงอาจกอใหเกด

ปญหาความไมมคณภาพของค าพพากษาของศาลปกครองได

การคดเลอกแตงตงตลาการศาลปกครองชนตน ตลาการในศาลปกครองสงสด การเลอน

ล าดบชนจากตลาการศาลปกครองชนตนไปเปนตลาการศาลปกครองสงสดตองเขารบการ

คดเลอกใหมท าใหขาดความตอเนองในปจจบนการคดเลอกตลาการศาลปกครองใชระยะเวลา

การคดเลอกหลายขนตอนใชระยะเวลานาน และตองสงรายชอไปใหวฒสภารบรองกอใหเกด

ปญหาความลาชาในการคดเลอกตลาการเขามาพจารณาพพากษาคดปกครอง

ปญหาประการทสาม ปญหาระบบสทธของประชาชนในการด าเนนคดปกครอง การ

ฟองคดปกครองและการด าเนนคดปกครองไมมทนายความชวยรางฟองและด าเนนคดปกครอง

ประชาชนสวนใหญไมมความรในคดปกครองบางคนไมมเงนจางทนายความจงไมมทนายความ

ชวยรางฟองชวยด าเนนคด เพอน าขอเทจจรงและพยานหลกฐานมาสศาลปกครองอกทง

พยานหลกฐานสวนใหญอยทหนวยงานทางปกครองท าใหประชาชนเสยเปรยบไมไดรบความ

เปนธรรมแมในทางปฏบตศาลปกครองจะมเจาหนาทคอยใหความชวยเหลอแนะน ากตาม

ปญหาประการทส ปญหาระบบการพจารณาพพากษาคดปกครอง เกยวกบระยะเวลา

การฟองคดทเปนการตดสทธและจ ากดสทธของประชาชนในการเขาถงกระบวนการยตธรรม

ระยะเวลาการฟองคดปกครองนนระยะเวลาสนเกนไปกอใหเกดความไมเปนธรรม ระยะเวลาการ

อทธรณค าสงหรอค าพพากษาของศาลปกครองชนตนตอศาลปกครองสงสดภายในระยะเวลา 30

วน นบแตวนฟงค าสงหรอค าพพากษาโดยไมสามารถขยายระยะเวลาในการอทธรณค าพพากษา

หรอค าสงของศาลปกครองชนตนตอศาลปกครองสงสด กอใหเกดความไมเปนธรรมในการ

ด าเนนคดเปนอยางมากและการทศาลปกครองมค าสงไมร บฟองกอนพจารณาคดท าให

ประชาชนไมไดรบความคมครองสทธเทาทควรจะเปนกอใหเกดความไมเปนธรรม

เมอพจารณาถงสภาพปญหาตางๆทมขอเทจจรงทซบซอน และมปรมาณของการ

เกดขอพพาททางปกครองเพมมากขน ท าใหมการฟองรองคดปกครองขนสศาลปกครองอยาง

ตอเนองและเปนจ านวนมากแตระบบการพจารณาพพากษาคดปกครองในศาลปกครองของ

ประเทศไทยในปจจบนยงกอใหเกดปญหาการขาดความเชอมนตอระบบความยตธรรมอน

DPU

7

เนองจากสภาพปญหาขางตนจงมความจ าเปนตองท าการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศ

ไทยใหมความทนสมยสอดคลองกบการเจรญเตบโตและการพฒนาทงทางดานเศรษฐกจและ

สงคมเพอใหมความยตธรรม ดงนนจงจ าเปนตองท าการวจยเพอแสวงหาแนวทางการปฏรป

ระบบศาลปกครองทเหมาะสมกบบรบทของสงคมไทย เพอใหเปนไปตามเจตนารมณอนแทจรง

ของศาลปกครองทมแนวนโยบายเจตนารมณในการปฏบตเกยวกบการด าเนนคดปกครองและ

หนาทไวอยางชดเจน คอ คมครองสทธและเสรภาพของประชาชนจากการด าเนนงานของรฐเพอ

ประโยชนสาธารณะ

ผวจยตงค าถามการวจย (Research question) ไววา “ศาลปกครองในปจจบนมปญหา

กฎหมายประการใดบางและจะมแนวทางการปฏรประบบศาลปกครองเพอแกไขปญหาเหลานน

ไปแนวทางใดและจะมขอเสนอแนะเปนทางเลอกเมอน าไปปฏบตอยางไร”

ผวจยเชอวาจะไดค าตอบทถกตองนาเชอถอและแกไขปญหาไดถกตองและตรงประเดนโดยผลการวจยนจะไดน าไปใชเปนประโยชนในการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทยใหมความเหมาะสมทงในทางวชาการและทางปฏบตตอไปไดอยางเปนรปธรรม 1.2 วตถประสงคของการวจย

(1) เพอศกษาความเปนมา แนวคด หลกการ และพฒนาการเกยวกบการจดตงศาลปกครอง

ของประเทศไทย (2) เพอศกษาถงสภาพปญหาทางดานกฎหมายและการด าเนนคดปกครองของศาลปกครอง

ในปจจบน

(3) เพอศกษาความคดเหนของผทรงคณวฒเกยวกบแนวทางการปฏรประบบศาลปกครอง 1.3 สมมตฐานของการวจย 1. พระราชบญญตจ ดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ม

บทบญญตของกฎหมายทยงไมเหมาะสมและไมสอดคลองหลายประการท าใหศาลปกครองม

ปญหาในการพจารณาคด ไดแก ปญหาระบบโครงสรางศาลปกครอง ปญหาระบบองคคณะ

ตลาการศาลปกครอง ปญหาระบบสทธของประชาชนในการด าเนนคดปกครอง ปญหาระบบ

การพจารณาพพากษาคดปกครอง สงผลกระทบตอการบรหารงานของศาลปกครอง

2. การด าเนนงานของศาลปกครอง มความสมพนธเชงเหตผลกบประสทธภาพในการ

พจารณาพพากษาคด

DPU

8

1.4 นยามศพทเฉพาะทส าคญ “ศาลปกครอง” หมายถง องคกรทจดตงขนตามกฎหมายรฐธรรมนญมอ านาจพจารณา

พพากษาคดปกครองอนเปนคดทเกดขนระหวางเอกชนกบหนวยงานราชการหรอเจาหนาทของ

รฐและตองเปนคดทเกยวกบการใชอ านาจทางปกครองการละเวนการปฏบตหนาท การปฏบต

หนาทลาชาเกนสมควร และการกระท าความผดของหนวยงานราชการหรอเจาหนาทรฐ (ศาล

ปกครอง,2554: 17)

“อ านาจหนาทของศาลปกครอง” หมายถง หนาทในการพจารณาวนจฉยคดทประชาชน

และรฐหรอเจาหนาทของรฐพพาทกนวาการกระท าทางปกครอง ค าสงทางปกครอง หรอนต

กรรมทางปกครองเปนไปโดยชอบดวยกฎหมายหรอไม (บวรศกด อวรรณโณ,2537: 19)

“การปฏรประบบศาลปกครอง” หมายถงการปรบปรงเปลยนแปลงและแกไขปญหาของหนวยงานราชการ ทท าหนาทพจารณาพพากษาคดปกครอง เพอใหศาลปกครองเปนองคกรอสระทมศกยภาพและประสทธภาพสามารถปฏบตหนาทไดดวยความซอสตยสจรต บรสทธ ยตธรรม ในการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนจากการด าเนนงานของรฐเพอประโยชนสาธารณะ 1.5 ขอบเขตของการวจย การท างานวจยนผวจยมงศกษาจาก หลกการ แนวความคด และระบบกฎหมาย ตาม

พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 และกฎหมายท

เกยวของ ต ารา รายงานการวจย บทความ ค าพพากษา สมภาษณถงแนวคดของผทรงคณวฒ

นกวชาการผทเกยวของกบศาลปกครอง กฎหมายตางประเทศทเกยวของกบงานวจย

1.6 กรอบแนวคดการวจย

1.7 ระเบยบวธด าเนนการวจย

การด าเนนงานของศาลปกครอง 1.ดานโครงสรางศาลปกครอง 2.ดานองคคณะตลาการศาลปกครอง 3.ดานสทธของประชาชน 4.ดานการพจารณาพพากษาคดปกครอง

ประสทธภาพในการพจารณาพพากษาคด

1. ดานความรวดเรว

2. ดานความเปนธรรม 3. ดานการยอมรบของค าพพากษา

DPU

9

1.7 ระเบยบวธด าเนนการวจย การวจยเรองแนวทางการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทยนตองการวเคราะหหาหลกเกณฑและแนวทางกฎหมายทเหมาะสมในการปฏรประบบศาลปกครอง เพอน ามาปรบใชในกฎหมายไทย โดยเปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ซงไดด าเนนการวจยตามลกษณะของการเกบรวบรวมขอมล โดยแบงออกเปน 2 ขนตอน ดงตอไปน (1) การวจยเอกสาร (Documentary Research) ผวจยเรมตนดวยการวจยเอกสารวเคราะหกฎหมาย รวบรวมเอกสารกฎหมายตางๆ เปนสวนหลกส าคญของการวจยครงน โดยด าเนนการคนควาเอกสาร ต าราวชาการตางๆ ค าพพากษาของศาล เอกสารอน ๆ ทเผยแพรทางอนเทอรเนต ทเกยวของกบการวจย ทงนในสวนของตางประเทศและในประเทศทเคยไดศกษามากอนแลวส าหรบเปนแนวทางในการศกษาของประเทศไทยการเปรยบเทยบระบบศาลปกครองและการด าเนนคดปกครองของศาลปกครองตางประเทศกบประเทศไทย การวเคราะหปญหาศาลปกครองและการด าเนนคดปกครองตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ.2542 รวมไปถงบทบญญตของกฎหมายทเกยวของอน ๆ ดวย มรายละเอยดดงน (1.1) การเกบรวบรวมขอมล ผวจยไดท าการเกบรวบรวมเอกสารขอมลทางกฎหมายจากแหลงขอมลตางๆคอ

(1.1.1) ขอมลปฐมภม (Primary Data) เปนเอกสารขอมลหรอหลกฐานทเปนตนเรอง

(Originality) ไดแกขอมลจากตนฉบบ

(1.1.2) ขอมลทตยภม (Secondary Data) เปนเอกสารขอมลทไดผานการวเคราะหหรอตความจากบคคลอนมาแลว ไดแกบทบญญตของกฎหมายตางๆ ของไทยและกฎหมายของตางประเทศทส าคญ

(1.1.3) การวเคราะหขอมล ส าหรบการวเคราะหขอมลทไดจากการรวบรวมขอมลจากการคนควาขอมลจากเอกสารทางวชาการโดยวธการวเคราะหจะไดด าเนนไปตามแนวทางการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Data) อนไดแก การวเคราะหขอมลเชงพรรณนา (Descriptive) ตามปรากฎการณและการวเคราะหขอมลโดยใชเทคนคการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) เพอทจะแสวงหาขอคนพบจากการวจยอนน าไปสแนวทางทเหมาะสมในการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทยตอไป

(2) การวจยภาคสนาม (Field Research) โดยการเกบรวบรวมขอมลในเชงคณภาพ การสมภาษณเพอใหผทรงคณวฒ นกวชาการ ตลอดจนบคคลผทมประสบการณตอระบบศาลปกครองเพอตอบค าถาม ความคดเหนและเสนอแนะ

DPU

10

ความคดเหนในทกแงมมของปญหา ซงผวจยไดก าหนดวธในการวจยภาคสนามไว คอการสมภาษณเจาะลก (In-depth Interview) โดยมรายละเอยดดงตอไปน (2.1) การสมภาษณเจาะลก (In-depth Interview) ผวจยไดด าเนนการสมภาษณผทรงคณวฒทมสวนเกยวของและมความส าคญตอการบงคบใชกฎหมายเพอตอบค าถามและแสดงความคดเหนในทกแงมม โดย เปดโอกาสใหผทรงคณวฒไดแสดงความคดเหนไดในทกแงมม โดยมวตถประสงคเพอใหไดมาซ งสภาพปญหาของการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทยตลอดจนขอเสนอแนะในการปรบปรงแกไขกฎหมายทเหมาะสมแกการน ามาปรบใชในกฎหมายไทย โดยทผสมภาษณสามารถตดตามซกไซไลเรยงรายละเอยดปลกยอยทนาสนใจ ทเกยวของกบประเดนทวจย ท าใหไดมาซงขอมลขอเทจจรงทลกและกวางในเรองนน ๆ (สชาต ประสทธรฐสนธและกรรณการ สขเกษม,2547: 67) ผลทไดจากขนตอนน ผวจยไดสรปและจดท ากรอบแนวทางในการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทย เพอน าไปใชประกอบการพจารณาในขนตอนของการวจยตอไป (2.2) รายละเอยดของการด าเนนการ

(2.2.1) ประชากรในการสมภาษณเจาะลก1 ประชากรเปาหมายก าหนดจากผทรงคณวฒซงเปนผเชยวชาญทมอ านาจหนาทและประสบการณในเรองทท าการวจย โดยใหผทรงคณวฒดงกลาวไดตอบค าถามและแสดงความคดเหนในทกประเดนของปญหา อนจะท าใหไดขอมลในเชงลกโดยผวจยสามารถทจะซกถามขอเทจจรงและรายละเอยดปลกยอยทส าคญและนาสนใจไดอยางใกลชด ผวจยไดแบงประชากรในสวนนออกเปน 6 กลม ประกอบดวยตวแทนตลาการศาลปกครองชนตน ตลาการศาลปกครองสงสด พนกงานอยการคดปกครอง นกวชาการ ทนายความ ประชาชนทเกยวของกบคดปกครอง กลมละ 5 คน รวมจ านวนทงสน 30 คน โดยใชวธการเลอกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) ดงตอไปน

กลมท 1 ตลาการศาลปกครองชนตน ไดแก - นายอนชา ฮนสวสดกล (ตลาการหวหนาคณะศาลปกครองพษณโลก)

- ดร.ประพจน คลายสบรรณ (ตลาการหวหนาคณะศาลปกครองขอนแกน)

1 บคคลทเกยวของในเรองทท าการวจยมอย 6 กลม ไดแกตลาการศาลปกครองชนตน ตลาการศาลปกครองสงสด พนกงานอยการคดปกครอง นกวชาการ ทนายความ และตวแทนภาคประชาชนทเกยวของกบคดปกครอง เนองจากประชากรทจะใหสมภาษณนนจ าเปนตองเลอกประชากรจากผทมอ านาจหนาทและประสบการณโดยตรงเกยวกบเรองทท าการวจย ซงประชากรจะใหสมภาษณเจาะลกนนจ าตองเลอกประชากรจากผทมความรและมประสบการณเกยวกบเรองทท าการวจยเพอพจารณาและใหขอมลตลอดจนขอเสนอแนะตางๆ เพมเตมจากการวจยเอกสาร ผวจยจงไดเจาะจงเลอกประชากรในสวนนจ านวน 30 คน เพอความนาเชอถอในการวเคราะหขอมล

DPU

11

- นายภานพนธ ชยรต (ตลาการหวหนาคณะศาลปกครองชนตนประจ าศาลปกครอง

สงสด)

- นายวฒ มชวย (อธบดศาลปกครองกลาง)

- นายวชระ ชอบแตง (ตลาการหวหนาคณะศาลปกครองกลาง)

กลมท 2 ตลาการศาลปกครองสงสด ไดแก - ดร.ประสาท พงษสวรรณ (ตลาการศาลปกครองสงสด)

- ศาสตราจารย(พเศษ) ดร.ชาญชย แสวงศกด (รองประธานศาลปกครองสงสด)

- นายประนย วณชชานนท (ตลาการศาลปกครองสงสด)

- ศาสตราจารย(พเศษ) ดร. ชชาต อศวโรจน (ตลาการศาลปกครองสงสด)

- ดร.สเมธ รอยกลเจรญ (ตลาการศาลปกครองสงสด)

กลมท 3 พนกงานอยการคดปกครอง ไดแก - นายเทพสทธ รกไตรรงค (รองอธบดอยการส านกงานคดปกครอง)

- นายเชดศกด หรญสรสมบต (อธบดอยการส านกงานคดปกครอง)

- นายจกรพนธ จนทนานนท (อยการจงหวดประจ าส านกงานอยการสงสดส านกงาน

อยการจงหวดธญบร)

- นางสาวฐตพร กมลสข (อยการจงหวดประจ าส านกงานอยการสงสดส านกงานอยการ

จงหวดปทมธาน)

- นายนนทศกด พลสข (อยการอาวโสส านกงานยตการด าเนนคดแพง)

กลมท 4 นกวชาการ ไดแก

- ศาสตราจารย ดร. ไพศษฐ พพฒนกล (ประธานหลกสตรนตศาสตรดษฎบณฑต

คณะนตศาสตรปรดพนมยงค มหาวทยาลยธรกจบณฑตย)

- รองศาสตราจารย ดร. ภรชญา วฒนรง (อาจารยประจ าคณะนตศาสตร มหาวทยาลย

รามค าแหง)

- รองศาสตราจารย ดร.จรศกด รอดจนทร (ผอ านวยการหลกสตรนตศาสตรดษฎบณฑต

คณะนตศาสตรปรดพนมยงค มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

- ผชวยศาสตราจารย ดร.สมชาย รตนชอสกล (คณบดคณะนตศาสตรปรดพนมยงค

มหาวทยาลยธรกจบณฑตย)

- ศาสตราจารย ดร. สนทร มณสวสด (ผอ านวยการหลกสตรนตศาสตรมหาบณฑต

คณะนตศาสตรปรดพนมยงค มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

DPU

12

กลมท 5 ทนายความ ไดแก

-นายศร สวฒนานนท (หวหนาส านกงานกฎหมายรฐธรรม)

-นายอนรกษ สถรรตน (หวหนาส านกงานกฎหมายชยตมแอนดแอสโซซเอทส)

-นายไวกณฐ ไววทย (หวหนาส านกงานกฎหมายไวกณฐ ไววทยทนายความ)

-นายนรท ชชวาล (หวหนาส านกงานกฎหมายวนเนอรแอนดแอสโซซเอทส)

-นายนฐพล แตงโสภา (หวหนาทนายความประจ าบรษทส านกงานกฎหมายและธรกจ

นฐพลจ ากด)

กลมท 6 ประชาชนทเกยวของกบคดปกครอง ไดแก - นางออมฤด ชนไพบลย (ผพพากษาหวหนาคณะศาลจงหวดจนทบร)

-พนต ารวจโทสมชาย อมรสนทรสร (นกนตวทยาศาสตรเชยวชาญ สถาบนนต

วทยาศาสตร)

- นายสมชาย เฉยสกล (กรรมการผจดการบรษท เอส.ท.พ เทคโนโลย จ ากด)

-นายสรเทพ พพฒนสข (หวหนาส านกปลดองคการบรหารสวนจงหวดอดรธาน)

- ดร.มาโนช นามเดช (ผอ านวยการกลมสนบสนนงานวชาการส านกประธานศาล

ปกครองสงสดส านกงานศาลปกครอง)

(2.2.2) วธการสมภาษณเจาะลก (ก) เครองมอทใชในการสมภาษณเจาะลก ไดแก แบบสมภาษณแบบมโครงสราง(ด

ภาคผนวก ก) ประกอบกบวธการสนทนาเจาะลกแบบมสวนรวมและการสงเกตปฏกรยาของผให

สมภาษณซงเปนค าถามทไดสงเคราะหมาจากการวจยและคนควาขอมลจากเอกสารทางวชาการ

ทเกยวของกบเรองทไดท าการวจยและประเดนปญหาทเกดขน โดยลกษณะของค าถามทใชเปน

ค าถามปลายเปดเพอเปดโอกาสใหผใหสมภาษณไดมอสระในการตอบค าถามและสามารถแสดง

ความคดเหนไดอยางครอบคลม อกทงไมสรางความอดอดหรอล าบากใจแกผใหสมภาษณ

(ข) การตดตอผใหสมภาษณ ผวจยไดน าหนงสอขอความอนเคราะหในการสมภาษณ

ผทรงคณวฒตาม วน เวลาและสถานททก าหนดหรอตามทผใหสมภาษณสะดวก

(ค) การเกบรวบรวมขอมลจากการสมภาษณเจาะลกผวจยไดใชวธการจดบนทกและการ

บนทกเสยง โดยไดขออนญาตการบนทกเสยงจากผใหสมภาษณเพอใชประกอบในการวเคราะห

และตรวจสอบความถกตองของขอมล วเคราะหขอมลทไดจากการรวบรวมขอมลจากการศกษา

คนควาขอมลจากเอกสารทางวชาการโดยวธการวเคราะหจะไดด าเนนไปตามแนวทางการวจย

DPU

13

เชงคณภาพ (Qualitative Data) อนไดแก การวเคราะหขอมลเชงพรรณนา (Descriptive) ตาม

ปรากฎการณ และการวเคราะหขอมลโดยใชเทคนคการวเคราะหเนอหา (Content Analysis)

ผลทไดจากขนตอนน ผวจยไดสรปขอมลและจดท าเปนแนวทางกฎหมาย ทงนเพอ

น าไปใชประกอบการพจารณาในขนตอนของการวจยอนจะเปนแนวทางในการปฏรประบบศาล

ปกครองของประเทศไทยตอไป

1.8 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ เพอเสนอแนะแนวทางในการแกไขปญหาทางกฎหมายทเหมาะสมในการปฏรประบบ

ศาลปกครองของประเทศไทย และสามารถน าไปประยกตใชใหบงเกดผลในทางปฏบตไดอยาง

ถกตองและมประสทธภาพตอไป

DPU

บทท 2

แนวคดและการทบทวนวรรณกรรม

การทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทยนน

ผวจยไดบรณาการองคความร จากการทบทวนวรรณกรรมโดยเสนอกรอบแนวคดในการวจย และสมมตฐานของการวจยอนน าไปสแนวทางค าตอบของงานวจยเรองนซงผวจยจะไดน าเสนอในล าดบตอไป ส าหรบในสวนของการทบทวนวรรณกรรมทเกยวกบการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทยนนมสาระส าคญดงตอไปนคอ 2.1 ประวตความเปนมาและววฒนาการศาลปกครองไทย การจดตงองคกรตามกฎหมายทเรยกวา Council of State ในประเทศไทย คอศาล

ปกครองเปนองคกรทมความเปนมายาวนาน และมความส าคญตอการใหความยตธรรมแก

ประชาชน และเปนกลไกส าคญในการบรหารประเทศ โดยท าหนาทพจารณาขอพพาททาง

ปกครองระหวางราษฎรกบรฐ หรอเจาหนาทของรฐ หรอระหวางเจาหนาทของรฐ หรอหนวยงาน

ของรฐดวยกนเอง ซงไดรบการยอมรบวาเปนองคกรทใชอ านาจตลาการไดอยางมประสทธภาพ

ในการใหความเปนธรรมแกประชาชน โดยเฉพาะประเทศในแถบภาคพนยโรปทถอวาเปน

ประเทศตนก าเนดรปแบบของการพจารณาคดปกครองดวยระบบศาล องคกรส าคญทถอเปน

รากฐานในการพฒนาขนมาเปนระบบของศาลปกครองนนกคอ เคานซล ออฟ สเตด Council of

State หรอสภาทปรกษาแหงรฐ ซงเปนชอทใชเรยกสภาทปรกษาราชการแผนดนทมก าเนดมา

จากประเทศในกลมภาคพนยโรป ทใชระบบประมวลกฎหมาย Civil law เชน สาธารณรฐ

ฝรงเศส ราชอาณาจกรเนเธอรแลนด ราชอาณาจกรเบลเยยม และสาธารณรฐอตาล โดยหลก

สภาดงกลาวจะมอ านาจหนาททส าคญสองประการ คอ เปนทปรกษาราชการแผนดนของฝาย

บรหาร ซงอาจจะเปนพระมหากษตรย จกรพรรด หรอคณะรฐมนตรกได แลวแตระบบการเมอง

และการปกครองของประเทศดงกลาว และอกประการหนงคอมหนาทในการพจารณาขอพพาท

ระหวางราษฎรกบรฐ สภาทปรกษาแหงรฐ Council of State มววฒนาการมาจาก “สภาท

ปรกษาของพระมหากษตรย” (curia regis หรอ Conseil du roi) ของสาธารณรฐฝรงเศสซงได

เรมกอตงขนในสมยสมบรณาญาสทธราชยในศตวรรษท 13 ท าหนาทเสนอความเหนตอ

พระมหากษตรยในปญหาทเกยวกบการบรหารราชการแผนดน รวมทงในการเสนอความเหนใน

DPU

15

บรรดาขอพพาทถวายพระมหากษตรย ซงอาจจะกลาวไดวาสภาแหงรฐของพระมหากษตรยม

อ านาจทงการบรหารราชการแผนดนและอ านาจทางการตลาการ แตการใชอ านาจทางตลาการ

ของสภาแห งรฐของพระมหากษตรยน นจะท าหนาท เพยงการรางค าวนจฉยถวาย

พระมหากษตรยเพอทรงวนจฉย ตอมาสถาบนทปรกษาแหงรฐของพระมหากษตรย ไดถกยกเลกไปโดยการปฏวตในป

ค.ศ. 1789 โดยนโปเลยนโบนาปารต (Napoléon Bonaparte) ไดกระท าการยดอ านาจและ

รฐประหาร และประกาศใชรฐธรรมนญ ค.ศ. 1799 ไดจดตงสถาบนขนอกครงหนงในชอของ The

Council of State วางรากฐานในป ค.ศ. 1799 กลาวไดวาสถาบนดงกลาวนเปนองคกรทใช

อ านาจเพอท าหนาทแกปญหาในดานการปกครอง รางกฎหมายและท าหนาทดานการพจารณา

คด (judicial role) ซงเปนทรจกอยางดยงในทกวนน Council of State น จงเปนศาลสงสดใน

ระบบศาลปกครองของระบบกฎหมาย Civil law ซงระบบกฎหมาย Anglo-American หรอใน

ระบบกฎหมาย Common Law จะไมมสถาบนน ศาลปกครองของสาธารณรฐฝรงเศสไดม

อทธพลตอแนวความคดในการจดตงศาลปกครองและพฒนาการหลกกฎหมายปกครองของ

ประเทศตางๆ เปนจ านวนมาก ดงนนการเกดขนของ Council of State หรอสถาบนทปรกษา

ราชการแผนดน จงเปนเรองของประวตศาสตรความเปนมาววฒนาการแนวความคดของระบบ

กฎหมาย และแนวทางในการบรหารจดการเกยวกบระบบการศาลของแตละประเทศเปนส าคญ

และเปนทยอมรบกนวา The Council of State เปนสถาบนทประสบความส าเรจอยางสง

ส าหรบในประเทศไทย การจดตงองคกรทางกฎหมายทเรยกวา Council of State หรอ

สถาบนทปรกษาราชการแผนดน ไดเรมจดตงขนครงแรกในรชสมยของพระบาทสมเดจพระ

จลจอมเกลาเจาอยหว ในปพทธศกราช 2417 และ Council of State สถาบนทปรกษาราชการ

แผนดน เปนองคกรส าคญทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงใชในการบรหารและ

ตดสนพจารณาคดส าคญของประเทศชวงระยะเวลานน และเปนรากฐานส าคญในการพฒนามาส

ศาลปกครองในปจจบน

การจดตง Council of State เคานซล ออฟ สเตด ในประเทศไทยเกดขนครงแรกในรช

สมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ชวงเวลานนลทธจกรวรรดนยมของมหาอ านาจ

ตะวนตกก าลงแผขยายอทธพลเขามาในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ยดครองประเทศเพอน

บานเปนอาณานคม พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวจงทรงมพระราชด ารทจะปรบปรง

เปลยนแปลงประเทศใหกาวหนาทดเทยมนานาอารยประเทศ เพอตานทานการคกคามจาก

DPU

16

มหาอ านาจตะวนตก เพราะประเทศมหาอ านาจตะวนตกเหลานนมกอางเหตผลในการเขายด

ครองดนแดนของประเทศตางๆ วาเปนไปเพอสรางความเจรญใหแกดนแดนทยงมความลาหลง

ประเทศไทยจงตกอยในภาวะทถกกดดนจากอทธพลของตางประเทศอยางหนก ตองพยายาม

ทกวถทางในการทจะปรบปรงเปลยนแปลงประเทศเพอใหไดรบการยอมรบใหทดเทยมกบนานา

อารยประเทศ โดยเฉพาะประเทศในแถบทวปยโรป เพอหลกพนการครอบง าจากประเทศลา

อาณานคมดงกลาว (ส านกงานศาลปกครอง, 2552: 32-33)

แนวพระราชด ารของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ในเรองของการจดตง

เคานซล ออฟ สเตด อาจจะเกดขนตงแตในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวก

เปนไดเนองจากในขณะนน สมเดจพระบรมชนกนาถไดเตรยมการในเรองนไวในเบองตน ดงจะ

เหนไดจากการทพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ไดทรงรเรมจดแกไขเปลยนแปลงระบบ

กฎหมายของไทยมาแตเดม ทเปนกฎหมายตราสามดวงใหมความทนสมย โดยในรชสมยของ

พระองคนนเปนการแกไขทละเลกละนอย เปลยนแปลงกฎหมายทละจด โดยทไมใหมหาชน

รสกตว ทงน กเพราะวาในสมยนนตางประเทศตางกดดนวา กฎหมายของไทยยงลาหลง

พระองคแลเหนความส าคญในเรองน จงใหมการปรบเปลยนกฎหมายตางๆ ใหมความเปน

ทนสมยและเขากบสถานการณบานเมองในขณะนนในลกษณะคอยเปนคอยไป

นอกจากนนพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวยงทรงอบรมเลยงดพระบาทสมเดจ

พระจลจอมเกลาเจาอยหวครงยงด ารงพระอสรยยศสมเดจเจาฟาชายจฬาลงกรณอยางใกลชด

และเมอสมเดจพระเจาลกยาเธอ เจาฟาจฬาลงกรณทรงลาผนวชแลว กทรงไดรบใชใกลชด

สมเดจพระบรมชนกนาถททรงกวดขนเรองราชการงานแผนดนเปนอยางยง ทงยงทรงฝกสอน

ราชศาสตรแกพระราชโอรสอยางกวดขน โดยไดปพนฐานความคดทางการเมองใหแกเจาฟา

จฬาลงกรณ และจากการเลยงดอยางใกลชดนเอง จงเปนสวนส าคญทท าใหเจาฟาจฬาลงกรณ

รบเอาแนวพระราชด ารทางการเมองของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวมาด าเนนการ

ตอไปตามหลกการใหญๆ ทงพระราชด ารในทางการเมองภายในและภายนอกประเทศของ

พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวหลายประการ กไดถกน ามากระท าใหส าเรจลงในรชสมย

ของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เชน การรวมศนยอ านาจไวทสถาบน

พระมหากษตรย ส านกในเรองอาณาเขตทชดเจนของราชอาณาจกรมาสส านกแหงความเปน

“รฐชาต” (Nation State) อกทงการเสดจของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เพอ

DPU

17

ทอดพระเนตรการปกครองทสงคโปร เมอปพทธศกราช 2413 กลวนเปนไปตามพระราชด ารของ

สมเดจพระบรมชนกนาถเชนกน (นฤมล ธรวฒน,2525: 343)

เมอพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวเสดจขนครองราชยสมบต เมอวนพฤหสบดท 1 ตลาคม พทธศกราช 2411 พระองคกไดสานตอพระราชปณธานของพระบรมชนกนาถทจะน าพาใหประเทศไทยรอดพนการครอบง าจากประเทศตะวนตก เปดทศนวสยของพระองคสโลกกวาง ทนตอโลกภายนอก ทนตอขอเทจจรงทเกดขนและประคบประคองชาตทเรมวกฤตใหอยรอดปลอดภย

2.1.1 การจดตงคณะกรรมการกฤษฎกา ในปพทธศกราช 2476 ภายหลงจากประเทศไทยไดมการเปลยนแปลงการปกครองโดยคณะราษฎรในป

พทธศกราช 2475 นายปรด พนมยงค (หลวงประดษฐมนธรรม)ไดเขามามบทบาทส าคญในการ

วางรากฐานกฎหมายปกครองและน าไปสการจดตงศาลปกครองขนในประเทศไทย เมอมการ

เปลยนแปลงการปกครอง อ านาจในการบรหารการปกครองเปลยนมาสระบอบประชาธปไตย

หนวยงานราชการตางๆ ไดจดองคกรใหมเพอใหเปนไปตามรฐธรรมนญการปกครอง การเรยน

การสอนเกยวกบกฎหมายปกครองกคงยงด าเนนการสอนเรอยมา และไดรบการบรรจเปนวชา

หนงในหลกสตรชนปรญญาตรและเปนวชาบงคบวชาหนงในหลกสตรวชานตศาสตรมาจนถง

ปจจบนนายปรด พนมยงค (หลวงประดษฐมนธรรม) เปนผหนงทประสงคจะใหมการจดตง

องคกรขนในประเทศไทย เพอท าหนาทพจารณาวนจฉย “คดปกครอง” หรอขอพพาททาง

ปกครองระหวางรฐกบเอกชนในลกษณะเดยวกนกบ “สภาแหงรฐ” (Conseil d’Etat) หรอ เคาน

ซล ออฟ สเตด ของสาธารณรฐฝรงเศส และกลมประเทศภาคพนทวปยโรปอนๆ ทใชระบบ

ประมวลกฎหมาย เชน ราชอาณาจกรเบลเยยม ราชอาณาจกรเนเธอรแลนด สาธารณรฐอตาล

เคานซล ออฟ สเตดของกลมประเทศเหลานนมอ านาจหนาททส าคญ 2 ประการ คอ ท าหนาท

เปนทปรกษาราชการแผนดนของฝายบรหาร และท าหนาทเปน “ศาลปกครอง” พจารณาวนจฉย

ขอพพาททางปกครองระหวางรฐกบเอกชน แตเนองจากเวลานนสถานการณบานเมองยงไม

เหมาะสมทจะเรยกองคกรทจะตงขนเพอพจารณาวนจฉยชขาดคดปกครองวา “ศาล”เนองจาก

สญญาทางพระราชไมตรเกยวกบการถอนคดจากอ านาจของศาลไทยยงมอย และหากไทยตง

ศาลใหม เกรงวาตางประเทศจะอางเอาเหตการณการตงศาลใหมเขามาแทรกแซงการบรหาร

ราชการแผนดนได จงใชชอองคกรดงกลาววา “คณะกรรมการกฤษฎกา ”และไดตรา

พระราชบญญตวาดวยคณะกรรมการกฤษฎกา พ.ศ. 2476 จดตงคณะกรรมการกฤษฎกาขน

DPU

18

และใหมอ านาจหนาทและโครงสรางอยางเดยวกบ “สภาแหงรฐ” ของสาธารณรฐฝรงเศสและม

หนาทคลายคลงกบทปรกษาราชการแผนดน ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา

เจาอยหว โดยใหคณะกรรมการกฤษฎกาทจดตงขนนมฐานะเปนกรมสงกดส านกนายกรฐมนตร

และโอนงานของกรมรางกฎหมายเดมซงท าหนาทรางกฎหมายอยแลวไปเปนงานของ

คณะกรรมการกฤษฎกาดวย

คณะกรรมการกฤษฎกาตามพระราชบญญตวาดวยคณะกรรมการกฤษฎกา

พทธศกราช 2476 ประกอบดวย

(1) นายกรฐมนตร เปนประธานคณะกรรมการโดยต าแหนง

(2) กรรมการกฤษฎกา

(3) เลขาธการคณะกรรมการกฤษฎกา

พระราชบญญตวาดวยคณะกรรมการกฤษฎกา พทธศกราช 2476 ไดแบงกรรมการ

กฤษฎกา ออกเปน 2 ประเภท คอ กรรมการกฤษฎกา และกรรมการรางกฎหมาย โดยกรรมการ

กฤษฎกานนจ าแนกเปน 2 ประเภท คอ กรรมการกฤษฎกาสามญ ซงพระมหากษตรยจะไดทรง

พระกรณาโปรดเกลาฯ แตงตงขนตามค าแนะน าของคณะรฐมนตรและไดรบความเหนชอบจาก

สภาผแทนราษฎร และกรรมการกฤษฎกาวสามญซงไดแกรฐมนตรทกคน กรรมการกฤษฎกา

นนมอ านาจหนาทในการจดท ารางกฎหมาย รบปรกษาใหความเหนในทางกฎหมายแกรฐบาล

และมอ านาจพจารณาคดปกครองตามทจะไดมกฎหมายก าหนดใหอย ในอ านาจของ

คณะกรรมการกฤษฎกา สวนกรรมการรางกฎหมายนน พระมหากษตรยจะไดทรงพระกรณา

โปรดเกลาฯ แตงตงขนตามค าแนะน าของคณะรฐมนตร มอ านาจหนาทในการจดท าราง

กฎหมาย และรบปรกษาใหความเหนในทางกฎหมายแกรฐบาลสถานทท าการของ

คณะกรรมการกฤษฎกานนอยในอาคารหลงเดมของกรมรางกฎหมาย โดยตงใจวาจะใชชนลาง

ของอาคารส าหรบงานรางกฎหมาย และใชชนบนซงเคยเปนบลลงกพจารณาคดของศาลทรพย

เชลยเปนทท าการส าหรบศาลปกครอง

แมวาพระราชบญญตวาดวยคณะกรรมการกฤษฎกา พทธศกราช 2476 จะมผลใชบงคบ

แลวกตาม แตการพจารณาวนจฉยคดปกครองกยงไมเกดขน เนองจากพระราชบญญตวาดวย

คณะกรรมการกฤษฎกา พทธศกราช 2476 มบทบญญตวาคณะกรรมการกฤษฎกาจะมอ านาจ

พจารณาวนจฉยคดปกครองไดกตอเมอไดมการตรากฎหมายใหคณะกรรมการกฤษฎกาม

อ านาจนนอกชนหนง เพอก าหนดวาอะไรบางทจะเปนคดปกครอง ในทางปฏบตคณะกรรมการ

DPU

19

กฤษฎกาจงท าหนาทในดานการรางกฎหมายและการใหค าปรกษาทางกฎหมายแกฝายบรหาร

เพยงอยางเดยว อยางไรกตามความพยายามในการผลกดนกฎหมายใหอ านาจคณะกรรมการ

กฤษฎกา เพอท าหนาทพจารณาวนจฉยคดปกครองตามเจตนารมณเมอแรกตงคณะกรรมการ

กฤษฎกา กยงคงด าเนนเรอยมา มความพยายามในการยกรางกฎหมายวาดวยอ านาจของ

คณะกรรมการกฤษฎกา และกฎหมายวาดวยวธพจารณาคดปกครองซงส าเรจเปนรปธรรมครง

แรก เมอวนท 10 กนยายน พทธศกราช 2478 แตรางกฎหมายฉบบดงกลาวกพบอปสรรคบาง

ประการทท าใหไมอาจประกาศใชได

ตอมาในปพทธศกราช 2492 รฐบาลในสมยนนไดมการตราพระราชบญญตเรองราวรอง

ทกข พทธศกราช 2492 จดตง “คณะกรรมการเรองราวรองทกข” ขนเปนคณะกรรมการแยก

ตางหากจากคณะกรรมการกฤษฎกามอ านาจวนจฉยขอพพาททางปกครอง โดยใหสทธแก

เอกชนทไดรบความเดอดรอนหรอเสยหายเนองจากเจาหนาทรฐบาล หรอเทศบาลปฏบตหนาท

นอกเหนออ านาจ หรอละเลยตอหนาท หรอปฏบตหนาทลาชาเกนสมควรยนเรองราวรองทกข

ตอคณะกรรมการเรองราวรองทกข ซงคณะกรรมการเรองราวรองทกขจะพจารณาวนจฉยเรอง

รองทกขดงกลาว แลวแจงตอนายกรฐมนตรเพอสงการตามทเหนควร ซงนายกรฐมนตรจะสง

การตามความเหนของคณะกรรมการเรองราวรองทกขหรอไมกได ดงนน แมวาคณะกรรมการ

กฤษฎกา จะยงไมมโอกาสท าหนาทเ ปนองคกรวนจฉยขอพพาททางปกครอง ตามท

พระราชบญญตวาดวยคณะกรรมการกฤษฎกา พทธศกราช 2476 บญญตไวแตการม

“คณะกรรมการเรองราวรองทกข” เมอปพทธศกราช 2492 กถอเปนจดเรมตนอกครงของการม

องคกรทท าหนาทวนจฉยขอพพาททางปกครองใหแกประชาชนอยางไรกตาม ความพยายามใน

การอ านวยความเปนธรรมใหแกประชาชนเมอไดรบความเดอดรอนจากหนวยงานทางปกครอง

และเจาหนาทของรฐ ในรปแบบของคณะกรรมการเรองราวรองทกข กลบไมคอยประสบ

ผลส าเรจ เพราะการด าเนนการอาศยหลกกฎหมายในทางแพงมากเกนไป หรอเพราะขาดการ

วางระบบการพจารณาทเหมาะสม จงไดมความพยายามครงใหมทจะผลกดนใหเกดองคกรทจะ

ท าหนาทวนจฉยชขาดขอพพาททางปกครองในรปแบบขององคกรตลาการ เพอใหสามารถ

ด าเนนการวนจฉยชขาดตดสนคดไดโดยอสระจากฝายบรหารอยางแทจรง

DPU

20

2.1.2 การจดตงคณะกรรมการวนจฉยรองทกข ในปพทธศกราช 2522

ภายหลงเหตการณ 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 นกศกษา นกวชาการ และประชาชนมความ

ตนตวในทางการเมองและทางวชาการอยางกวางขวาง รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2517 ไดบญญตขนทามกลางบรรยากาศทางการเมองในลกษณะดงกลาว เนอหา

ของรฐธรรมนญฉบบนสนบสนนใหมการจดตง “ศาลปกครอง”ขน เพอเปนองคกรทจะเขามา

ตรวจสอบการใชอ านาจของรฐ และคมครองสทธเสรภาพของประชาชน โดยรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2517 น ไดบญญตใหมการจดตงศาลปกครองขน โดยใหตรา

เปนพระราชบญญตและแยกศาลปกครองตางหากจากศาลยตธรรม นบเปนเวลา 100 ปพอด

ตงแตพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงจดตงเคานซล ออฟ สเตด ในปพทธศกราช

2417 เพออ านวยความเปนธรรมใหกบประชาชนตามพระราชประสงค ทแนวความคดในการ

จดตงศาลปกครองเรมเปนรปเปนรางอกครง และมการบญญตไวในรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย

อยางไรกตาม ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา เหนวาการจดตงศาลปกครองขน โดย

ทยงมไดมการวางรากฐานใหพรอม กลาวคอ การมพนกงานเจาหนาทและผพพากษาศาล

ปกครองทมความรในเรองกฎหมายปกครองอยางแทจรง การสรางความเขาใจใหขาราชการซง

เปนฝายปกครองเหนชอบและยอมรบวาศาลปกครองทจะจดตงขนนนท าหนาทวนจฉยชขาดการ

กระท าของฝายปกครองอยางมหลกเกณฑแหงความถกตองและสมเหตสมผล และสดทายซง

เปนขอส าคญมากกคอการวางรากฐานใหประชาชนรสกส านกในสทธอนควรมควรไดของตน

กลาทจะเรยกรองใหมการบงคบการใหเปนไปตามกฎหมาย ดงนน ส านกงานคณะกรรมการ

กฤษฎกาจงไดเสนอรางพระราชบญญตการรองทกข พ.ศ. ... เพอปรบปรงอ านาจหนาทของ

คณะกรรมการเรองราวรองทกขเดม เพอวางรากฐานในเรองดงกลาวอนจะน าไปสความพรอมใน

การจดตงศาลปกครองในอนาคต แตไมทนทจะไดเดนหนาวางรากฐานการจดตงศาลปกครอง

อยางทไดวางแผนไวแตเดมกเกดเหตการณ 6 ตลาคม 2519 เสยกอนหลงการยดอ านาจการ

ปกครองประเทศโดยคณะปฏรปการปกครองแผนดน เมอวนท 6 ตลาคม 2519 คณะปฏรป

แผนดนไดยกเลกรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2517 และประกาศใช

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2519 แทนรฐธรรมนญฉบบนไมมบทบญญต

เกยวกบการจดตงศาลปกครองการด าเนนการเพอจดตงศาลปกครองจงหยดชะงกลงอกครง

ตอมาเมอมการปฏวตในวนท 20 ตลาคม พ.ศ. 2520 และประกาศใชธรรมนญการปกครอง

DPU

21

ราชอาณาจกร พทธศกราช 2520 แทน รฐบาลทจดตงขนไดแถลงนโยบายทจะเรงรบจดตงศาล

ปกครอง แตเนองจากรฐบาลชดดงกลาวบรหารงานไดเพยงปเศษเทานน การด าเนนการจงยงไม

คบหนาจนมการประกาศใชร ฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2521 แต

รฐธรรมนญฉบบนกลบมไดบญญตเรองของศาลปกครองไวแตอยางใด อยางไรกตาม ส านกงาน

คณะกรรมการกฤษฎกา โดยศาสตราจารย ดร.อมร จนทรสมบรณ รองเลขาธการคณะกรรมการ

กฤษฎกาในสมยนน ไดรเรมผลกดนใหมการปรบปรงคณะกรรมการกฤษฎกาตามแนวความคด

เดมทเคยเสนอไวเมอปพทธศกราช 2417 คอการวางรากฐานในดานตางๆ เพอใหพรอมส าหรบ

การจดตงศาลปกครองในอนาคต จนน าไปสการตราพระราชบญญตคณะกรรมการกฤษฎกา

พทธศกราช 2522 ใหยกเลกพระราชบญญตวาดวยคณะกรรมการกฤษฎกา พทธศกราช 2476

และพระราชบญญตคณะกรรมการเรองราวรองทกข พ.ศ. 2492 และบญญตใหมการแตงตง

คณะกรรมการและบญญตใหมการแตงตงคณะกรรมการกฤษฎกา โดยแบงออกเปน 2 ประเภท

เรยกวา“กรรมการรางกฎหมาย” และ “กรรมการวนจฉยรองทกข”

กรรมการรางกฎหมายนน มอ านาจหนาทในการจดท ารางกฎหมาย กฎ ระเบยบ

ขอบงคบ หรอประกาศตามค าสงของนายกรฐมนตรหรอมตของคณะรฐมนตรส าหรบกรรมการ

วนจฉยรองทกขนน มอ านาจหนาทในการวนจฉยเรองรองทกขตามวธพจารณาคดในลกษณะ

เดยวกบการพจารณาของศาล แลวเสนอค าวนจฉยใหนายกรฐมนตรในฐานะหวหนารฐบาล

พจารณาสงการตามทเหนสมควร

ส าหรบระบบการรองทกข ซงจะเปนพนฐานของการจดตงศาลปกครองตอไปในอนาคต

นน ไดน าเอา “ระบบไตสวนหาขอเทจจรง” มาใชรวมทงมการถวงดลอ านาจวนจฉย โดย

“พนกงานผรบผดชอบส านวน” โดยการรองทกขนนเรมจากเอกชนทไดรบความเดอดรอนหรอ

เสยหายจากการกระท าของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐ อนเนองมาจากการ

ละเลยตอหนาทตามทกฎหมายก าหนดใหตองปฏบต หรอการปฏบตหนาทลาชาเกนสมควรหรอ

การกระท านอกเหนออ านาจหนาทหรอไมถกตองตามกฎหมายสามารถรองทกขตอ

คณะกรรมการวนจฉยรองทกขได โดยท าเปนหนงสอยนตอคณะกรรมการกฤษฎกา และไมเสย

คาธรรมเนยม

เมอส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกาไดรบเรองรองทกขแลว เจาหนาทของส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกาจะรวบรวมขอเทจจรงและพยานหลกฐาน จดท าเปนบนทกสรปส านวนเสนอตอคณะกรรมการวนจฉยรองทกขคณะกรรมการวนจฉยรองทกขจะตรวจสอบขอเทจจรงอกครง และแสวงหาขอเทจจรงเพมเตมใหครบถวน พรอมทงใหโอกาสผรองทกข และหนวยงาน

DPU

22

ของรฐชแจงแสดงพยานหลกฐานของตน หลงจากนนเจาหนาทของส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา ซงปฏบตหนาทเปน “พนกงานผรบผดชอบส านวน” จะท า “ค าแถลงการณ” โดยใหความเหนอสระทงในดานขอเทจจรง และขอกฎหมาย เปนการชขาดเบองตน คณะกรรมการวนจฉยรองทกขจะพจารณาค าแถลงการณ แลวจากนนจะปรกษาหารอเปนองคคณะ เพอลงมตค าวนจฉยชขาดและเสนอนายกรฐมนตรเพอสงการหากนายกรฐมนตรไมเหนดวย จะตองระบเหตผลของการสงการดงกลาว ดวยเหตนรปแบบและผลค าวนจฉยของคณะกรรมการวนจฉยรองทกขนน จงไมอาจถอวามรปแบบเชนเดยวกบศาลปกครองได เพราะค าวนจฉยของคณะกรรมการวนจฉยรองทกขจะมผลบงคบทางกฎหมายกตอเมอนายกรฐมนตรในฐานะหวหนารฐบาลใหความเหนชอบเสยกอน ในขณะทการพจารณาคดในรปแบบของศาลปกครองนน ค าวนจฉยของศาลเปนเดดขาดและฝายปกครองตองยอมรบปฏบตตาม ความพยายามในการจดตง “ศาลปกครอง” จงยงคงด าเนนตอไป 2.1.3 การพฒนาคณะกรรมการวนจฉยรองทกขสการจดตงศาลปกครอง ในสมยรฐบาลทมนายชวน หลกภย เปนนายกรฐมนตรไดแถลงนโยบายตอรฐสภาใน

พ.ศ. 2535 วารฐบาลมนโยบายทจะ“พฒนาบคลากรและกระบวนการวนจฉยเรองรองทกข

ตลอดจนเตรยมปจจยทเกยวของใหพรอมเพอน าไปสการจดตงศาลปกครองใหทนภายใน ๔ ป”

และไดแตงตงคณะกรรมการขนด าเนนการใหเปนไปตามนโยบายดงกลาว ซงคณะกรรมการ

ดงกลาวไดจดท ามาตรการและแผนงานตางๆ เสรจแลว แตไดมการยบสภาผแทนราษฎร

เสยกอน

ตอมาใน พ.ศ. 2538 ไดมการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2534 โดยไดเพมเตมบทบญญตวาดวยศาลปกครองไวในรฐธรรมนญ รฐบาลซงม

นายบรรหาร ศลปอาชา เปนนายกรฐมนตร ไดแถลงนโยบายตอรฐสภาวา “รฐบาลจะปรบปรง

กระบวนการอ านวยความยตธรรมทงทางปกครอง ทางแพง และทางอาญา ใหมประสทธภาพ

รวดเรว เปนธรรมและทวถง รวมทงพฒนาใหทนสมย เปนระบบทมความเชยวชาญเฉพาะดาน”

ดร. โภคน พลกล รฐมนตรประจ าส านกนายกรฐมนตร ไดมอบหมายใหส านกงานคณะกรรมการ

กฤษฎกาเสนอรางพระราชบญญตจ ดตงศาลปกครองฯ ใหสอดคลองกบบทบญญตของ

รฐธรรมนญโดยใหมระบบศาลปกครองเปนเอกเทศจากระบบศาลยตธรรม และใหส านกงาน

คณะกรรมการกฤษฎกาท าหนาทเปนหนวยธรการของศาลปกครองดวย และไดเสนอราง

พระราชบญญตดงกลาวตอนายกรฐมนตรเพอพจารณาน าเสนอคณะรฐมนตรตอไปแตไดมการ

ยบสภาผแทนราษฎรเสยกอน

DPU

23

รฐบาลซงมพลเอกชวลต ยงใจยทธ เปนนายกรฐมนตร ไดแถลงนโยบายตอรฐสภาใน

พ.ศ. 2539 วารฐบาลจะ “เรงรดผลกดน...ใหมศาลปกครองขนเปนเอกเทศจากระบบศาล

ยตธรรม โดยสอดคลองกบบทบญญตและเจตนารมณของรฐธรรมนญ ” ดร.โภคน พลกล

รฐมนตรประจ าส านกนายกรฐมนตร ไดเสนอรางพระราชบญญตจดตงศาลปกครองฯ ทเคย

น าเสนอรฐบาลทแลวตอคณะรฐมนตร ในขณะเดยวกน กระทรวงยตธรรมกไดเสนอราง

พระราชบญญตจดตงศาลปกครองฯ โดยใหมการจดตงศาลปกครองขนเปนศาลช านญพเศษอย

ในระบบศาลยตธรรมตอคณะรฐมนตรเชนกน ซงคณะรฐมนตรไดพจารณาแลวใหยดตาม

นโยบายของรฐบาลทไดแถลงไวตอรฐสภา โดยใหศาลปกครองมหนวยงานธรการทเปนอสระ ไม

สงกดสวนราชการใด และไดเสนอรางพระราชบญญตจดตงศาลปกครองฯ ตามหลกการดงกลาว

ตอสภาผแทนราษฎร

ตอมาไดมแนวความคดและความพยายามในการปฏรปทางการเมอง โดยมการตงสภา

รางรฐธรรมนญและคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญซงมนายอานนท ปนยารชน เปนประธาน

โดยคณะกรรมาธการฯ เหนดวยกบขอเสนอของเลขานการฯ (ดร.บวรศกด อวรรณโณ) และคณะ

นกวชาการทางกฎหมายมหาชนทเสนอใหมการบญญตไวในรฐธรรมนญใหมการจดตงระบบศาล

ปกครองขนเปนเอกเทศจากระบบศาลยตธรรม รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช

2540 จงบญญตใหมการจดตงระบบศาลปกครองขนเปนเอกเทศจากระบบศาลยตธรรม รฐบาล

ซงมนายชวน หลกภย เปนนายกรฐมนตร จงไดมอบหมายใหส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา

ปรบปรงรางพระราชบญญตจดตงศาลปกครองฯ ทรฐบาลชดทแลวไดเสนอสภาผแทนราษฎร

แลวใหสอดคลองกบรฐธรรมนญตอไป ซงนายชยวฒน วงศวฒนศานต รองเลขาธการ

คณะกรรมการกฤษฎกาในขณะนนไดรบมอบหมายใหเปนผร บผดชอบในการด าเนนการ

ดงกลาวและไดท าหนาทเปนเลขานการคณะกรรมาธการพจารณารางพระราชบญญตดงกลาวทง

ในสภาผแทนราษฎรและในวฒสภา ซงในทสดรางพระราชบญญตดงกลาวไดผานการพจารณา

ของรฐสภา และมการประกาศใชเปนกฎหมายเมอวนท 11 ตลาคม พ.ศ. 2542 เปนตนมา

(ส านกงานศาลปกครอง, 2553: 9-10)

ศาลปกครองสงสดและศาลปกครองกลางกไดเปดท าการเปนครงแรกในประเทศไทย เมอวนท 9 มนาคม พ.ศ. 2544 จงอาจกลาวไดวาในทสดแลวความพยายามในการจดตงองคกรวนจฉยชขาดขอพพาททางปกครอง ซงเรมขนเปนครงแรกในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวไดส าเรจเปนรปธรรมอยางงดงามในอก 127 ป ตอมา ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชมหาราช (ส านกงานศาลปกครอง, 2552: 77)

DPU

24

2.1.4 ความหมายของศาลปกครอง ศาลปกครอง (Administrative Court) ไดมผใหความหมายไวหลายทาน กลาวคอ

บวรศกด อวรรณโณ (2538: 208) กลาววาศาลปกครอง เปนสถาบนหรอองคกรท

กฎหมายก าหนดใหมอ านาจหนาทพจารณาวนจฉยชขาดคดปกครอง ซงเปนคดทเปนขอพพาท

หรอทโตแยงระหวางเอกชนและหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐเกยวกบการกระท าทาง

ปกครองของหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐ เชน ค าสงไมออกใบอนญาตใหแกผขอ

อนญาต หรอค าสงใหผประกอบกจการหยดประกอบกจการ เปนตน

อมร จนทรสมบรณ (2528: 29) ใหความหมายของศาลปกครองวา เปนองคกรทจะให

ความคมครองแกประชาชนดวยการรบเรองราวรองทกข แตในขณะเดยวกนกจะปกปอง

ประโยชนสวนรวมของรฐดวย

ประดษฐ เอกมณ (2540: 182) ใหความหมายวา ศาลปกครองคอศาลทพจารณา

พพากษาคดปกครองซงไดแกคดทราษฎรมขอพพาทกบรฐหรอกบคนของรฐ หรอคนของรฐ

พพาทกนเอง และคดทกฎหมายก าหนดใหอยในอ านาจของศาลปกครองโดยเฉพาะ

อสสระ นตทณฑประภาศ (2540: 11,17-18) กลาววา ศาลปกครองมความหมาย 2 นย

คอ นยธรรมดา และนยวชาการ (เทคนค) ตามความหมายธรรมดาหรอตามหลกภาษานน ศาล

ปกครองหมายถง ศาลทมอ านาจพพากษาคดปกครอง (Administrative litigation) โดยเฉพาะ

ในทางวชาการเมอกลาวถงศาลปกครอง ยอมเปนทเขาใจในหมนกนตศาสตรของนานา

อารยประเทศวา หมายถง ศาลปกครองในระบบศาลค ดวยเหตนนกกฎหมายองกฤษ จงเรยก

ศาลปกครองดงกลาววา ระบบศาลปกครองทแยกตางหาก (Separate System of

Administrative Courts) ค าวาแยกตางหาก (Separate) มความหมายวา ศาลปกครองในระบบ

ศาลคแยกตางหากจากศาลยตธรรม โดยเหตนนกกฎหมายองกฤษจงกลาววา ในประเทศของ

เขาไมมศาลปกครองซงหมายถงไมมศาลปกครองตามความหมายทางวชาการ

สจนต ทงสบตร (2523: 162) ไดกลาวถงศาลปกครองวา เปนองคกรอสระทจดตงขน

เพอแกไขปญหาความขดแยงระหวางประชาชนคกรณกบเจาหนาทของรฐในสายบรหาร หรอ

ปญหาระหวางขาราชการชนผใหญและขาราชการชนผนอย

อมร รกษาสตย (2541: 192) กลาววา ศาลปกครองเปนเพยงองคกรวนจฉยชขาดขอ

พพาททางปกครองในรปของศาล เปนกลไกหนงในการควบคมการกระท าทางปกครอง หรอการ

ใชอ านาจรฐของหนวยงานและเจาหนาทของรฐใหเปนไปตามกฎหมายเทานน การควบคม

ดงกลาวจะไดผลกอใหเกดประโยชนในการบรหารราชการแผนดน และการคมครองสทธและ

DPU

25

เสรภาพของประชาชนไดอยางจรงจงนน ยงขนอยกบปจจยส าคญอกหลายประการ เชน ความ

ส านกของเจาหนาทของรฐในการปฏบตหนาทภายในกรอบของกฎหมายโดยค านงถงสทธและ

เสรภาพของประชาชน ความรและความส านกในสทธและเสรภาพของประชาชนเอง ตลอดจน

ประสทธภาพของกลไกอนของรฐในการควบคมการกระท าทางปกครอง

ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา (2539: 6) ใหความหมายของศาลปกครองไวอยาง

ละเอยดวา หมายถง สถาบนทมความเชยวชาญในดานกฎหมายการบรหารราชการแผนดน

(กฎหมายปกครอง) ซงจดตงขนเพอแกไขปญหาขอพพาทหรอขอโตแยงระหวางประชาชนกบ

เจาหนาทของรฐในการปฏบตหนาท โดยศาลปกครองนจะมอ านาจหนาทส าคญคอ ตรวจสอบ

การด าเนนการของเจาหนาทของรฐวาไดด าเนนการไปโดยชอบดวยกฎหมายหรอไม หรอให

ความเปนธรรมแกประชาชนพอเพยงแลวหรอไม ถาการด าเนนการของเจาหนาทของรฐไม

ถกตอง ศาลปกครองกจะวนจฉยใหยกเลกเพกถอนค าสงหรอการกระท าดงกลาว อยางไรกตาม

อ านาจของศาลปกครองไมไดกาวลวงไปถงขนาดสงใหเจาหนาทของรฐตองกระท าสงหนงสงใด

ซงเปนเรองของฝายบรหารทจะตองด าเนนการตอไป รวมทงไมมอ านาจทจะวนจฉยใหเจาหนาท

ของรฐทถกรองเรยนเปนคดปกครองจะตองรบโทษทางอาญา ซงเปนเรองของกระบวนการ

ยตธรรมทางอาญา

ศาลปกครอง (Administrative Court) เปนศาลทจดตงขนใหมตามรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 มาตรา 276 และมการจดตงขนตามพระราชบญญตจดตง

ศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มฐานะเทยบเทาศาลยตธรรมและมอ านาจ

หนาทพจารณาพพากษา “คดปกครอง” ซงเปนคดพพาทระหวางหนวยราชการ หนวยงานของ

รฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน หรอเจาหนาทของรฐกบเอกชนกรณหนง และขอพพาท

ระหวางหนวยงานตาง ๆ ของรฐหรอเจาหนาทของรฐดวยกนอกกรณหนง ทงน เพอปกปอง

คมครองสทธเสรภาพของประชาชนและเพอสรางบรรทดฐานทถกตองในการปฏบตราชการ

จากความหมายขางตนสรปไดวาศาลปกครองเปนองคกรของรฐทจดตงขนตามกฎหมาย

เพอใหมอ านาจหนาทพจารณาพพากษาขอพพาททางปกครองหรอคดปกครองระหวางเอกชน

และหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐอนเนองมาจากการกระท าทางปกครองของหนวยงาน

ของรฐหรอเจาหนาทของรฐนน ศาลปกครองมทงในประเทศทใชระบบศาลเดยว ( the single

system of court) และในประเทศทใชระบบศาลค (the dual system of courts) ตวอยาง

ประเทศทใชระบบศาลเดยวนน ในทางปฏบตและตามสภาพความเปนจรง ศาลปกครองมไดแยก

DPU

26

ออกจากศาลยตธรรม โดยศาลปกครองเปนสวนหนงหรอแผนกหนงของศาลยตธรรมดงเชน

องกฤษ ทศาลยตธรรมหรอศาลช านญพเศษมอ านาจพพากษาคดปกครองโดยผพพากษาซงม

ความรความสามารถดานวธพจารณาความและมความรดานกฎหมายหรอการบรหารงาน

รวมทงมพนกงานคดปกครองเปนผชวยเหลอในการท าส านวนเชนเดยวกบศาลแรงงานกลาง

และศาลภาษอากรกลางทมอ านาจพจารณาคดเกยวกบแรงงานและคดภาษอากร สวนใน

ประเทศทใชระบบศาลค เชน สาธารณรฐฝรงเศส ศาลปกครองจะแยกออกจากศาลยตธรรม โดย

มโครงสรางการจดองคการ และการบรหารงานบคคลของตนเองอยางเปนอสระแยกออกจาก

ศาลยตธรรม ตลอดจนมอ านาจหนาทพจารณาคดปกครองตามกฎหมายมหาชน

ประยร กาญจนดล (2523: 66) ไดกลาวถงลกษณะส าคญของศาลปกครอง ไวดงน

(1) ตองวางระเบยบวธพจารณาคดปกครองขนเปนสดสวนตางหากจากวธพจารณาของ

ศาลยตธรรม และตองมการแบงแยกอ านาจระหวางศาลยตธรรมกบศาลปกครองเปนสดสวน

(2) ตองใหตลาการศาลปกครองมความเปนอสระในการพจารณาพพากษาโดยใหศาล

ปกครองประกอบดวยตลาการซงไมอยใตอทธพลของฝายปกครอง

(3) ใหอ านาจทวไปแกศาลปกครองในการพจารณาคดปกครองทงหมดทมไดมอบให

ศาลยตธรรมพจารณาพพากษา

กรณขอพพาททเกดขนเนองจากการปฏบตของฝายปกครอง ซงมองคการหรอเจาหนาทฝายปกครองเปนคความอยดวย จากความหมายน ท าใหแยกสาระส าคญของคดปกครองออกไดเปน 2 ประการ ประการแรก ตองมการฟองรองในกรณพพาททเกดจากการปฏบตราชการของฝายปกครอง และอกประการหนง ตองมองคกรหรอเจาหนาทฝายปกครองเปนคกรณ 2.1.5 โครงสรางของศาลปกครอง

ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ.2542 มาตรา 7 ก าหนดใหศาลปกครองแบงออกไดเปน 2 ชนศาล ไดแก ศาลปกครองชนตน และศาลปกครองสงสด และศาลปกครองชนตนแบงออกเปน ศาลปกครองกลางและศาลปกครองภมภาค ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ.2542 มาตรา 8 ก าหนดใหจดตงศาลปกครองในภมภาคทงหมด 16 แหง โดยแยกออกเปน ภาคเหนอ 3 จงหวด (เชยงใหม พษณโลก แพร) ภาคกลาง 2 จงหวด (ลพบร สพรรณบร) ภาคตะวนออก1 จงหวด (ระยอง) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 6 จงหวด (ขอนแกน นครราชสมา บรรมย สกลนครอดรธาน อบลราชธาน) ภาคใต 4 จงหวด (ชมพร นครศรธรรมราช ยะลา สงขลา) ทงน เพออ านวยความ

DPU

27

สะดวกแกประชาชนในการฟองและด าเนนคดในศาลปกครอง ซงในปจจบนศาลปกครองภมภาคไดเปดท าการแลว 11 แหงไดแก ศาลปกครองเชยงใหม ศาลปกครองพษณโลก ศาลปกครองระยอง ศาลปกครองขอนแกน ศาลปกครองนครราชสมา ศาลปกครองสงขลา ศาลปกครองนครศรธรรมราช ศาลปกครองอดรธาน ศาลปกครองอบลราชธาน ศาลปกครองเพชรบร และศาลปกครองนครสวรรค

2.1.6 เขตอ านาจของศาลปกครอง

เขตอ านาจศาลปกครองในทนหมายความถงเขตพนททอยในอ านาจการพจารณา

พพากษาคดของศาลปกครอง ซงศาลปกครองแตละศาลมเขตอ านาจดงตอไปน

(1) ศาลปกครองชนตน แบงออกเปน

(1.1) ศาลปกครองกลาง


8 วรรคสอง สาม และส ก าหนดใหศาลปกครองกลางมเขตอ านาจตลอดทองท 8 จงหวด

ครอบคลมพนทของกรงเทพมหานคร และในอก 7 จงหวดใกลเคยง และมเขตอ านาจในจงหวด

อนทยงมไดอยในเขตอ านาจของศาลปกครองในภมภาคอน ทงยงอาจรบพจารณาพพากษาคดท

อยในเขตอ านาจของศาลปกครองภมภาคตาง ๆ ทมายนฟองตอศาลปกครองกลางไดดวย

นอกจากน ตามระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสดวาดวยวธ

พจารณา พ.ศ. 2543 ขอ 29 ยงไดมขอก าหนดเกยวกบเขตอ านาจของศาลปกครองเพมเตมอก

2 ประการ ไดแก

(ก) ค าฟองซงอาจยนตอศาลปกครองไดสองศาลหรอหลายศาล ไมวาจะเปนเพราะ

ภมล าเนา เพราะสถานทมลคดเกด หรอเพราะมหลายขอหา ถามลคดมความเกยวเนองกน ผ

ฟองคดจะยนค าฟองตอศาลหนงศาลใดกได

(ข) ในกรณทมลคดมไดเกดขนในราชอาณาจกร แตผฟองคดมสญชาตไทยและไมม

ภมล าเนาอยในราชอาณาจกร กใหมอ านาจฟองคดตอศาลปกครองกลางได

(1.2) ศาลปกครองในภมภาค


103 ก าหนดใหศาลปกครองในภมภาค มเขตอ านาจครอบคลมพนทจงหวดตามทก าหนดไวใน

มาตรา 94 แตอยางไรกตาม ในระหวางทยงไมอาจเปดท าการศาลปกครองในภมภาคครบตามท

ก าหนดไว ทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสดมอ านาจออกประกาศราชกจจานเบกษา

DPU

28

ก าหนดใหศาลปกครองในภมภาคทเปดท าการแลวมเขตอ านาจในจงหวดทอยใกลเคยงกบศาล

ปกครองนนเพมเตมไดตามทเหนสมควร

(2) ศาลปกครองสงสด

ศาลปกครองสงสดมเพยงศาลเดยวโดยตงอยทกรงเทพมหานคร ดงนน คดทอยในเขตอ านาจของศาลปกครองสงสด ไมวามลคดจะเกดขนทใด หรอผฟองคดมภมล าเนาอยทใดกสามารถฟองคดตอศาลปกครองสงสดได

2.1.7 แนวคดเกยวกบการก าหนดคณสมบตตลาการศาลปกครอง

ในประเทศทใชระบบประมวลกฎหมาย มการแบงแยกกฎหมายออกเปนกฎหมาย

เอกชนและกฎหมายมหาชน โดยมองคกรวนจฉยชขาดคดและระบบวธพจารณาคดทแตกตาง

กนตามสาขากฎหมายนนๆ และตามความเหมาะสมกบประเภทของคด ดงนนคณสมบตของ

ตลาการทมอ านาจหนาทพจารณาพพากษาคดแตละประเภทจงยอมมความแตกตางกนไปดวย

ตลาการศาลปกครองตองเปนผทมคณสมบตแตกตางจากผพพากษาศาลยตธรรมท

ตดสนคดแพงหรอคดอาญาเพราะในคดแพงและคดอาญาจะเปนเรองของการใชประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย ประมวลกฎหมายอาญา ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงและ

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา สวนคดปกครองเปนเรองเกยวกบขอโตแยงระหวาง

เอกชนกบหนวยงานของรฐ และเจาหนาทของรฐในการด าเนนการตามอ านาจหนาททกฎหมาย

ก าหนดไว คดปกครองจงเปนการชงน าหนกระหวางประโยชนสวนตวของเอกชนกบประโยชน

สาธารณะ ตลาการศาลปกครองจงตองเปนผซงมความรในหลกกฎหมายมหาชนและม

ประสบการณในการบรหารรฐกจ จงจะสามารถรกษาดลยภาพระหวางการคมครองประโยชน

สวนตวของเอกชนกบประโยชนสาธารณะได(ชาญชย แสวงศกด,2558: 120-121)

ตลาการในศาลปกครองชนตนและในศาลปกครองสงสดประกอบดวยต าแหนงและ

จ านวนตลาการในศาลปกครอง ดงน

(1) ต าแหนงและจ านวนของตลาการในศาลปกครอง

(1.1) ศาลปกครองชนตน

ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ.2542 มาตรา

17 ก าหนดใหศาลปกครองชนตนแตละศาลจะมต าแหนงตลาการศาลปกครองดงน

- อธบดศาลปกครองชนตน

- รองอธบดศาลปกครองชนตน

DPU

29

- ตลาการหวหนาคณะศาลปกครองชนตน

- ตลาการศาลปกครองชนตน

ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 224 วรรคทายได

ก าหนดใหตลาการศาลปกครองในชนศาลใดจะมจ านวนเทาใด ใหเปนไปตามทคณะกรรมการ

ตลาการศาลปกครองก าหนดโดยไดรบความเหนชอบจากสภาผแทนราษฎรและวฒสภา

ในกระบวนวธพจารณาคดปกครองยงมต าแหนงตลาการในศาลปกครองชนตนทม

ความส าคญในกระบวนพจารณาอก 2 ต าแหนง ไดแก “ตลาการเจาของส านวน” และ“ตลาการผ

แถลงคด”ส าหรบต าแหนง “ตลาการเจาของส านวน” นน จะแตงตงโดยตลาการหวหนาองคคณะ

นน ๆ ซงอาจจะเปนตลาการหวหนาองคคณะเองกได ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครอง

และวธพจารณาคดปกครองพ.ศ. 2542 มาตรา 58 วรรคสาม ก าหนดให “ตลาการผแถลงคด” จะ

แตงตงโดยอธบดศาลปกครองชนตน โดยแตงตงจากตลาการศาลปกครองชนตนนน และตอง

ไมใชตลาการในองคคณะทพจารณาพพากษาคด ตามระเบยบทประชมใหญตลาการในศาล

ปกครองสงสด วาดวยองคคณะการจายส านวน การโอนคด การปฏบตหนาทของตลาการในคด

ปกครอง การคดคานตลาการศาลปกครอง การปฏบตหนาทของพนกงานคดปกครอง และการ

มอบอ านาจใหด าเนนคดปกครองแทนพ.ศ. 2544 ขอ 12 ก าหนดใหอธบดศาลปกครองกลาง

จะตองประกาศก าหนดใหตลาการในศาลปกครองชนตนจ านวนหนงเปนตลาการผแถลงคด

ปกครองภายในก าหนดระยะเวลาทแนนอน และตามระเบยบทประชมใหญตลาการในศาล

ปกครองสงสด วาดวยองคคณะการจายส านวน การโอนคด การปฏบตหนาทของตลาการในคด

ปกครอง การคดคานตลาการศาลปกครอง การปฏบตหนาทของพนกงานคดปกครอง และการ

มอบอ านาจใหด าเนนคดปกครองแทนพ.ศ. 2544 ขอ 8 ก าหนดใหการจายส านวนคดของอธบด

ใหแกองคคณะนน อธบดตองก าหนดดวยวาตลาการคนใดเปนตลาการผแถลงคดในคดนน

(1.2) ศาลปกครองสงสด


12 ก าหนดใหศาลปกครองสงสดประกอบดวยต าแหนงตลาการ ดงน

- ประธานศาลปกครองสงสด

- รองประธานศาลปกครองสงสด

- ตลาการหวหนาคณะในศาลปกครองสงสด

- ตลาการในศาลปกครองสงสด

DPU

30

ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 224 วรรคทาย ได

ก าหนดใหมจ านวนของตลาการในศาลปกครองสงสด เปนไปตามทคณะกรรมการตลาการศาล

ปกครอง (ก.ศป.) ก าหนดโดยตองไดรบความเหนชอบจากสภาผแทนราษฎรและวฒสภา

ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครองพ.ศ. 2542 มาตรา

58 วรรคส และระเบยบทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสด วาดวยองคคณะการจาย

ส านวน การโอนคด การปฏบตหนาทของตลาการในคดปกครอง การคดคานตลาการศาล

ปกครอง การปฏบตหนาทของพนกงานคดปกครอง และการมอบอ านาจใหด าเนนคดปกครอง

แทน พ.ศ. 2544 ขอ 12 ไดก าหนดใหศาลปกครองสงสดมต าแหนงตลาการในกระบวนพจารณา

อก 2 ต าแหนงทส าคญเชนเดยวกบในศาลปกครองชนตน ไดแก “ตลาการเจาของส านวน” และ

“ตลาการผแถลงคด” อ านาจหนาทของตลาการเจาของส านวนและตลาการผแถลงคดปกครอง

นน เปนท านองเดยวกนกบในศาลปกครองชนตน แตการแตงตงตลาการผแถลงคดในศาล

ปกครองสงสดนนเปนอ านาจของประธานศาลปกครองสงสด ซงโดยปกตแลวตลาการผแถลงคด

ในศาลปกครองสงสดจะแตงตงจากตลาการในศาลปกครองสงสด แตอยางไรกตาม ประธานศาล

ปกครองสงสดอาจแตงตงตลาการผแถลงคดจากตลาการในศาลปกครองชนตนได

(2) จ านวนตลาการในองคคณะ


54 ก าหนดใหจ านวนตลาการในองคคณะทนงพจารณาคดนน ในศาลปกครองชนตนตองมตลา

การอยางนอย 3 คน จงจะเปนองคคณะ และส าหรบในศาลปกครองสงสดนน ตองมตลาการ

อยางนอย 5 คน จงจะเปนองคคณะพจารณาพพากษาคดปกครอง

(3) ทมาและหลกประกนความเปนอสระของตลาการศาลปกครอง

(3.1) ทมาของตลาการศาลปกครอง

ตลาการศาลปกครองมลกษณะพเศษแตกตางจากตลาการในศาลยตธรรม กลาวคอ

(ก) การคดเลอกตลาการศาลปกครองนน จะใชระบบเปดบคคลหลายสาขาอาชพ

สามารถเขาเปนตลาการในศาลปกครองไดโดยตลาการศาลปกครองชนตนตองมอายไมต ากวา

35 ปเปนผทรงคณวฒในสาขานตศาสตร ร ฐศาสตร ร ฐประศาสนศาสตร เศรษฐศาสตร

สงคมศาสตรหรอเปนผทรงคณวฒในการบรหารราชการแผนดน และมคณสมบต ตาม

พระราชบญญตจ ดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 18 ท

ก าหนดใหผทจะไดรบแตงตงเปนตลาการในศาลปกครองชนตนตองมคณสมบต ดงตอไปน

DPU

31

(1) มสญชาตไทย

(2) มอายไมต ากวาสามสบหาป

(3) เปนผทรงคณวฒในสาขานตศาสตร รฐศาสตร รฐประศาสนศาสตร เศรษฐศาสตร

สงคมศาสตร หรอในการบรหารราชการแผนดน ทงน ตามหลกเกณฑท ก.ศป. ก าหนด และ

(4) มคณสมบตอนอยางหนงอยางใด ดงตอไปน

(ก) รบราชการหรอเคยรบราชการเปนพนกงานผรบผดชอบส านวน หรอเลขานการ

กรรมการรางกฎหมายในส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกาไมนอยกวาสามป

(ข) รบราชการหรอเคยรบราชการไมนอยกวาสามปในต าแหนงพนกงานคดปกครองใน

ระดบท ก.ศป. ก าหนด

(ค) รบราชการหรอเคยรบราชการไมนอยกวาสามปในต าแหนงไมต ากวาผพพากษา

ศาลแพงหรอศาลอาญาหรอเทยบเทา หรอตลาการพระธรรมนญศาลทหารกลาง

(ง) รบราชการหรอเคยรบราชการไมนอยกวาสามปในต าแหนงอยการจงหวดหรอ

เทยบเทา

(จ) รบราชการหรอเคยรบราชการไมนอยกวาสามปในต าแหนงไมต ากวาขาราชการพล

เรอนระดบ 8 หรอต าแหนงอนในหนวยงานของรฐทเทยบเทา ทงน ตามท ก.ศป. ประกาศ

ก าหนด

(ฉ) เปนหรอเคยเปนผสอนวชาในสาขานตศาสตร รฐศาสตร รฐประศาสนศาสตร

เศรษฐศาสตร สงคมศาสตร หรอวชาทเกยวกบการบรหารราชการแผนดนในสถาบนอดมศกษา

และด ารงต าแหนงหรอเคยด ารงต าแหนงไมต ากวารองศาสตราจารยหรอรองศาสตราจารยพเศษ

ไมนอยกวาสามป

(ช) ส าเรจการศกษาระดบปรญญาโทสาขากฎหมายมหาชนและรบราชการในหนวยงาน

ของรฐนบแตส าเรจการศกษาระดบดงกลาวไมนอยกวาสบป หรอส าเรจการศกษาระดบปรญญา

เอกสาขากฎหมายมหาชนและรบราชการในหนวยงานของรฐนบแตส าเรจการศกษาระดบ

ดงกลาวไมนอยกวาหกป

(ซ) เปนหรอเคยเปนผประกอบวชาชพทนายความไมนอยกวาสบสองป และม

ประสบการณในคดปกครองตามหลกเกณฑท ก.ศป. ประกาศก าหนดใหน าความในมาตรา 14

และมาตรา 16 มาใชบงคบแกตลาการในศาลปกครองชนตนโดยอนโลม

DPU

32

จากมาตราดงกลาวขางตน ผทสามารถเขามาเปนตลาการในศาลปกครองไดอาจมาจาก

อาชพขาราชการผพพากษาในศาลยตธรรม อยการ อาจารย หรอทนายความกได สวนตลาการ

ในศาลปกครองสงสดนนตองมอายไมต ากวา 45 ปเปนผทรงคณวฒในสาขาตาง ๆ เชนเดยวกบ

ตลาการในศาลปกครองชนตน และมคณสมบต ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธ

พจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ทก าหนดไวในมาตรา 13 ก าหนดใหผทจะไดรบแตงตงเปน

ตลาการในศาลปกครองสงสดตองมคณสมบต ดงตอไปน

(1) มสญชาตไทย

(2) มอายไมต ากวาสสบหาป

(3) เปนผทรงคณวฒในสาขานตศาสตร รฐศาสตร รฐประศาสนศาสตร เศรษฐศาสตร

สงคมศาสตร หรอในการบรหารราชการแผนดน ทงน ตามหลกเกณฑท ก.ศป. ก าหนด และ

(4) มคณสมบตอนอยางหนงอยางใด ดงตอไปน

(ก) เปนหรอเคยเปนกรรมการรางกฎหมาย กรรมการวนจฉยรองทกข หรอกรรมการ

กฤษฎกา

(ข) รบราชการหรอเคยรบราชการในต าแหนงไมต ากวาตลาการหวหนาคณะศาล

ปกครองชนตน

(ค) รบราชการหรอเคยรบราชการในต าแหนงไมต ากวาผพพากษาศาลฎกาหรอ

เทยบเทาหรอตลาการพระธรรมนญศาลทหารสงสด

(ง) รบราชการหรอเคยรบราชการในต าแหนงไมต ากวาอยการพเศษประจ าเขตหรอ

เทยบเทา

(จ) รบราชการหรอเคยรบราชการในต าแหนงไมต ากวาอธบดหรอเทยบเทาหรอ

ต าแหนงอนในหนวยงานของรฐทเทยบเทาตามท ก.ศป. ประกาศก าหนด

(ฉ) เปนหรอเคยเปนผสอนวชาในสาขานตศาสตร รฐศาสตร รฐประศาสนศาสตร

เศรษฐศาสตร สงคมศาสตร หรอวชาทเกยวกบการบรหารราชการแผนดนในสถาบนอดมศกษา

และด ารงต าแหนงหรอเคยด ารงต าแหนงศาสตราจารยหรอศาสตราจารยพเศษ

(ช) เปนหรอ เคยเปนผประกอบวชาชพทนายความไม นอยกวายสบป และม

ประสบการณในคดปกครองตามหลกเกณฑท ก.ศป. ประกาศก าหนด ยงไปกวานน ส าหรบศาล

ปกครองสงสด มาตรา 277 วรรคสองของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540

ยงก าหนดใหมตลาการในศาลปกครองสงสดทเปนผทรงคณวฒสาขานตศาสตรและในการ

DPU

33

บรหารราชการแผนดนมจ านวนไมนอยกวาหนงในสามของจ านวนตลาการในศาลปกครองสงสด

ทงหมดอกดวย


15 วรรคหนงและ วรรคสองก าหนดให การแตงตงตลาการในศาลปกครองสงสดและประธานศาล

ปกครองสงสดตองไดรบความเหนชอบจากวฒสภา ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและ

วธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 64 และมาตรา 64 วรรคสอง ก าหนดใหมการเปด

โอกาสใหวจารณการพจารณาหรอการพพากษาคดของศาลปกครองโดยสจรตดวยวธทาง

วชาการ โดยไมเปนความผดฐานละเมดอ านาจศาล หรอดหมนศาล หรอตลาการซงจะเปนการ

เปดโอกาสใหประชาชนเขามาตรวจสอบการท างานของศาลปกครองไดอกทางหนงอนจะสงผล

ใหการพจารณาพพากษาคดของศาลตองมความโปรงใส มเหตมผลและมความนาเชอถอ

นอกจากน ในกรณทอาจมการลงโทษฐานละเมดอ านาจศาล กฎหมายยงก าหนดใหศาลใช

อ านาจอยางระมดระวงเทาทจ าเปนตามพฤตการณ และหากตองลงโทษจ าคกหรอปรบก

ก าหนดใหองคคณะอนทไมใชองคคณะทพจารณาพพากษาคดนนเปนผพจารณาและสงลงโทษ

(3.2) หลกประกนความเปนอสระของศาลปกครอง

พระราชบญญตจ ดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครองไดก าหนดใหม

คณะกรรมการตลาการศาลปกครอง (ก.ศป.) ท าหนาทเปนองคกรบรหารงานบคคลของตลาการ

ศาลปกครอง โดยมอ านาจในการก าหนดต าแหนง การคดเลอก การเลอนต าแหนง การยาย การ

ก าหนดโทษทางวนย การใหออกหรอไลตลาการออกจากราชการ การประเมนสมรรถภาพใน

การปฏบตหนาทของตลาการทจะมอายครบ 65 ป การออกระเบยบตาง ๆ ทเกยวกบการ

บรหารงานบคคล ฯลฯ คณะกรรมการตลาการศาลปกครอง (ก.ศป.) จงถอวาเปนองคกร

บรหารงานบคคลทท าหนาทประกนความเปนอสระของตลาการศาลปกครอง

ตามพระราชบญญตจ ดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542

ก าหนดใหมคณะกรรมการตลาการศาลปกครอง (ก.ศป.) ประกอบดวย ประธานศาลปกครอง

สงสด เปนประธาน และมกรรมการผทรงคณวฒ จ านวน 12 คน โดยในจ านวน 12 คนนมาจาก

ตลาการในศาลปกครองสงสดซงไดรบเลอกจากตลาการในศาลปกครองสงสด จ านวน 6 คน

ตลาการในศาลปกครองชนตนทไดรบเลอกจากตลาการในศาลปกครองชนตน จ านวน 3 คน

ผทรงคณวฒทไดรบเลอกจากวฒสภา จ านวน 2 คน และจากคณะรฐมนตร จ านวน 1 คน ตาม

พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 39 ก าหนดให

DPU

34

มกรรมการผทรงคณวฒจะอยในต าแหนงคราวละ 2 ปโดยอาจไดรบเลอกใหมไดอก แตจะด ารง

ต าแหนงเกนกวา 2 วาระ ตดตอกนไมได

นอกจากตลาการศาลปกครองจะมอสระทางดานโครงสรางแลว กฎหมายยงก าหนด

มาตรการเพอประกนความเปนอสระอก 3 ประการ ไดแก

(1) ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542

มาตรา 56 ก าหนดใหการจายส านวนคดใหแกองคคณะตองจายส านวนคดใหตรงกบความ

เชยวชาญขององคคณะทจดไว หรอจายใหแกองคคณะทมลคดเกดขนในเขตพนท หรอถามไดม

การจดองคคณะไวตามความเชยวชาญหรอพนทรบผดชอบ ตองจายส านวนคดใหแกองคคณะท

ไมสามารถคาดหมายไดลวงหนา การจายส านวนคดใหแกตลาการเจาของส านวนคนใดแลวการ

เรยกคน หรอการโอนส านวนคดจะกระท ามได เวนแตเปนกรณทกระทบกระเทอนตอความ

ยตธรรมในการพจารณาพพากษาคด

(2) ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 มาตรา 249 วรรคหา ได

ก าหนดหามมใหมการโยกยายตลาการศาลปกครองไปด ารงต าแหนงอน เวนแตจะไดรบความ

ยนยอมจากตลาการศาลปกครองผนน นอกจากเปนกรณการเลอนต าแหนงใหสงขนหรอเปนการ

ยายประจ าป หรอเปนกรณอยในระหวางการด าเนนการทางวนย หรอตกเปนจ าเลยในคดอาญา

ทศาลประทบรบฟองแลว และ ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคด

ปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 27 ไดก าหนดวธการโยกยายตลาการกเปนอ านาจของประธานศาล

ปกครองสงสดโดยความเหนชอบของ ก.ศป. ตามระเบยบท ก.ศป. ก าหนดโดยความเหนชอบ

ของทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสด พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธ

พจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 28 ประกอบกบขอ 1 (1) (ค) ของประกาศประธานศาล

ปกครองสงสด เรอง อ านาจหนาทของประธานศาลปกครองสงสดและอธบดศาลปกครองชนตน

และการแตงตงใหตลาการศาลปกครองชนตนปฏบตหนาทตลาการหวหนาคณะศาลปกครอง

ชนตน ลงวนท 7 กมภาพนธ 2547 ก าหนดใหเพอประโยชนแกราชการศาลปกครอง ประธาน

ศาลปกครองสงสดอาจสงใหตลาการศาลปกครองผนน ไปชวยท างานชวคราวในต าแหนงทไมต า

กวาทผนนด ารงต าแหนงได โดยมก าหนดระยะเวลาไมเกน 6 เดอน

(3) ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542

มาตรา 30 ก าหนดใหตลาการศาลปกครองต าแหนงตาง ๆ ไดรบเงนเดอนตายตวตามบญชทาย

DPU

35

พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 เพอมใหการเลอนขน

เงนเดอนประจ าปเปนปจจยใหมการใชอทธพลตอตลาการศาลปกครองได

ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 มาตรา 280 ก าหนดใหศาลปกครองด าเนนการโดยม “ส านกงานศาลปกครอง”เปนหนวยงานธรการของศาลปกครอง มเลขาธการส านกงานศาลปกครองเปนผบงคบบญชาขนตรงตอประธานศาลปกครองสงสด ส านกงานศาลปกครองมความเปนอสระในการบรหารงานบคคลการงบประมาณ และการด าเนนการอนตามทกฎหมายก าหนด โดยอ านาจหนาทของส านกงานศาลปกครองนน ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 77 ก าหนดใหส านกงานศาลปกครองมอ านาจหนาทหลกอย 3 ดานใหญ ๆ ไดแก งานธรการของศาลปกครอง งานชวยเหลอตลาการในการด าเนนคดปกครอง งานสนบสนนทางดานวชาการแกตลาการศาลปกครอง

2.1.8 อ านาจการพจารณาพพากษาคดของศาลปกครอง

บทบญญตของกฎหมายทใหอ านาจของศาลปกครองนน ไดแก มาตรา 276 วรรคหนง

ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 และมาตรา 233 ของรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 รวมทงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณา

คดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 9 และมาตรา 11 ไดก าหนดเกยวกบอ านาจของศาลปกครองไว

แตกตางกนในแงของคกรณในขอพพาทกบในแงของลกษณะของขอพพาท ดงน

(1) อ านาจของศาลปกครองตามบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2540

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 มาตรา 276 วรรคหนงก าหนดให

ศาลปกครองมอ านาจพจารณาพพากษาคดปกครองทมลกษณะส าคญ 2 ประการ คอ

(1.1) เปนขอพพาทระหวางคกรณดงตอไปน

(ก) เปนขอพพาทระหวางหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวน

ทองถน หรอเจาหนาทของรฐทอยในบงคบบญชาหรอในก ากบดแลของรฐบาลฝายหนงกบ

เอกชนอกฝายหนง

(ข) เปนขอพพาทระหวางหนวยราชการ หนวยงานของรฐวสาหกจ หรอราชการสวน

ทองถน หรอเจาหนาทของรฐทอยในบงคบบญชาหรอในก ากบดแลของรฐบาลดวยกน

(1.2) ลกษณะของขอพพาทนอกจากตองเปนขอพพาทระหวางคกรณตาม (1) แลว ยง

ตองเปนเรองพพาทอนเนองมาจาก

DPU

36

(ก) การกระท า หรอการละเวนการกระท า ทหนวยราชการ หนวยงานของรฐรฐวสาหกจ

หรอราชการสวนทองถน หรอเจาหนาทของรฐนน ตองปฏบตตามกฎหมาย หรอ

(ข) การกระท าหรอการละเวนการกระท าทหนวยราชการ หนวยงานของรฐรฐวสาหกจ

หรอราชการสวนทองถน หรอเจาหนาทของรฐนน ตองรบผดชอบในการปฏบตหนาทตาม

กฎหมาย

(2) อ านาจศาลปกครอง ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550

มาตรา 223 โดยสวนใหญยงคงอ านาจศาลปกครองไวเชนเดยวกบทก าหนดไวตามรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 และก าหนดใหการรบรองวาจะมการจดตงศาล

ปกครองชนอทธรณขนดวยกได แตตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ก

มสวนทก าหนดไวแตกตางกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 คอ

(2.1) เกยวกบเขตอ านาจศาล

(ก) ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2550 ตามมาตรา 223 วรรค

หนง ไดก าหนดขยายเขตอ านาจศาลปกครองในการตรวจสอบการใชอ านาจทางปกครองให

ครอบคลมถงองคกรตามรฐธรรมนญและหนวยงานของรฐทกประเภท ซงเทากบเปนการขยาย

นยามหนวยงานทางปกครองตามมาตรา 3 แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธ

พจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542

(ข) ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2550 มาตรา 253 วรรคหนง

ก าหนดใหศาลปกครองมอ านาจพจารณาพพากษาคดทพพาทเกยวกบค าวนจฉยของ

คณะกรรมการวนยทางการเงนและการคลง

(2.2) เกยวกบผมสทธฟองคด

ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 257 (3) ก าหนดใหคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตมสทธยนเรองตอศาลปกครองไดอกทางหน งนอกเหนอจากผตรวจการแผนดนรฐสภาซงจากความแตกตางในสาระส าคญดงกลาวเกยวกบศาลปกครองท าใหเขตอ านาจศาลปกครองและผมสทธฟองคดตอศาลปกครองขยายและครอบคลมไดมากกวาทก าหนดไวตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540

2.1.9 คดทอยในเขตอ านาจของศาลปกครอง

(1) ประเภทคดทอยในเขตอ านาจของศาลปกครองตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 เมอพเคราะหตามมาตรา 9 ประกอบกบบทบญญตมาตรา 72 แลว อาจจ าแนกคดทอยในอ านาจของศาลปกครองไดตอไปน

DPU

37

(ก) ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542

มาตรา 9 วรรคหนง (1) ก าหนดใหคดพพาทเกยวกบการทหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาท

ของรฐกระท าการโดยไมชอบดวยกฎหมายไมวาจะเปนการออกกฎ ค าสง หรอการกระท าอนใด

เนองจากกระท าโดยไมมอ านาจหรอนอกเหนออ านาจหนาทหรอไมถกตองตามกฎหมาย หรอ

โดยไมถกตองตามรปแบบขนตอน หรอวธการอนเปนสาระส าคญทก าหนดไวส าหรบการกระท า

นน หรอโดยไมสจรตหรอมลกษณะเปนการเลอกปฏบตทไมเปนธรรม หรอมลกษณะเปนการ

สรางขนตอนโดยไมจ าเปนหรอสรางภาระใหเกดกบประชาชนเกนสมควร หรอเปนการใช

ดลพนจโดยมชอบ


9 วรรคหนง (1) และมาตรา 72 วรรคสอง ก าหนดใหศาลปกครองมอ านาจก าหนดค าบงคบโดย

สงใหเพกถอนกฎ หรอค าสง หรอสงหามการกระท าทงหมดหรอบางสวน โดยศาลปกครองจะ

ก าหนดวาใหมผลยอนหลงหรอไมยอนหลง หรอมผลไปในอนาคตถงขณะใดขณะหนงกไดหรอ

จะก าหนดใหมเงอนไขอยางใดดวยกได ทงน ตามความเปนธรรมแหงกรณ

(ข) ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542

มาตรา 9 วรรคหนง (2) ก าหนดใหคดพพาทเกยวกบการทหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาท

ของรฐละเลยตอหนาทตามทกฎหมายก าหนดใหตองปฏบต หรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกน

สมควร


72 วรรคหนง (2) ก าหนดใหศาลปกครองมอ านาจก าหนดค าบงคบโดยสงใหหวหนาหนวยงาน

ทางปกครอง หรอเจาหนาทของรฐทเกยวของปฏบตตามหนาทภายในเวลาทศาลปกครอง

ก าหนด

(ค) ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542

มาตรา 9 วรรคหนง (3) ก าหนดใหคดพพาทเกยวกบการกระท าละเมดหรอความรบผดอยางอน

ของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐอนเกดจากการใชอ านาจตามกฎหมาย หรอจาก

กฎ ค าสงทางปกครองหรอค าสงอน หรอจากการละเลยตอหนาทตามทกฎหมายก าหนดใหตอง

ปฏบตหรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร


72 วรรคหนง (3) ก าหนดใหศาลปกครองมอ านาจก าหนดค าบงคบโดยสงใหใชเงนหรอใหสง

DPU

38

มอบทรพยสน หรอใหกระท าการหรองดเวนกระท าการ โดยจะก าหนดระยะเวลาและเงอนไขอน

ๆไวดวยกได

(ง) ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542

มาตรา 9 วรรคหนง (4) ก าหนดใหคดพพาทเกยวกบสญญาทางปกครอง


72 วรรคหนง (3) ก าหนดใหศาลปกครองมอ านาจก าหนดค าบงคบโดยสงใหใชเงนหรอใหสง

มอบทรพยสน หรอใหกระท าการหรองดเวนกระท าการ โดยจะก าหนดระยะเวลาและเงอนไขอน

ๆ ไวดวยกได

(จ) ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ.2542

มาตรา 9 วรรคหนง (5) ก าหนดใหคดทมกฎหมายก าหนดใหหนวยงานทางปกครองหรอ

เจาหนาทของรฐฟองคดตอศาลเพอบงคบใหบคคลตองกระท าหรอละเวนกระท าอยางหนงอยาง

ใด


72 วรรคหนง (5) ก าหนดใหศาลปกครองมอ านาจก าหนดค าบงคบโดยสงใหบคคลกระท าการ

หรอละเวนกระท าการอยางใดอยางหนงเพอใหเปนไปตามกฎหมาย

(ฉ) ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542

มาตรา 9 วรรคหนง (6) ก าหนดใหคดพพาทเกยวกบเรองทมกฎหมายก าหนดใหอยในเขต

อ านาจศาลปกครอง

คดทมกฎหมายก าหนดใหอยในอ านาจของศาลปกครอง ม 2 กรณไดแก

(ก) การฟองเรองเงนคาทดแทนตามมาตรา 42 แหงพระราชบญญตการปฏรปทดนเพอ

การเกษตรกรรม พ.ศ. 2518

(ข) การฟองโตแยงค าวนจฉยอทธรณของคณะกรรมการบรหารผงเมองสวนทองถน

ตามมาตรา 70 แหงพระราชบญญตการผงเมอง พ.ศ. 2518

(2) คดทอยในเขตอ านาจของศาลปกครองชนตน


10 ก าหนดใหศาลปกครองชนตนมอ านาจพจารณาพพากษาคดทอยในเขตอ านาจของศาล

ปกครอง เวนแตคดทอยในเขตอ านาจการพจารณาพพากษาของศาลปกครองสงสด

(3) คดทอยในเขตอ านาจของศาลปกครองสงสด

DPU

39


11 ก าหนดใหศาลปกครองสงสดมอ านาจในการพจารณาพพากษาคด ดงตอไปน

(ก) คดพพาทเกยวกบค าวนจฉยของคณะกรรมการวนจฉยขอพพาทตามททประชม

ใหญตลาการในศาลปกครองสงสดประกาศก าหนด

(ข) คดพพาทเกยวกบความชอบดวยกฎหมายของพระราชกฤษฎกา หรอกฎทออกโดย

คณะรฐมนตร หรอโดยความเหนชอบของคณะรฐมนตร

(ค) คดทมกฎหมายก าหนดใหอยในอ านาจศาลปกครองสงสด

(ง) คดทอทธรณค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตน

2.1.10 คดทไมอยในเขตอ านาจของศาลปกครอง คดท ไมอย ในเขตอ านาจการพจารณาพพากษาคดของศาลปกครองน นตาม

พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 9 วรรคสอง

ก าหนดไว 3 เรอง ไดแก

(1) การด าเนนการเกยวกบวนยทหาร

(2) การด าเนนการของคณะกรรมการตลาการตามกฎหมายวาดวยระเบยบขาราชการ

ฝายตลาการ

(3) คดทอยในอ านาจของศาลเยาวชนและครอบครว ศาลแรงงาน ศาลภาษอากร ศาล

ทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ ศาลลมละลาย หรอศาลช านญพเศษอน (ศาล

ปกครอง,2554: 28)

คดทไมอยในเขตอ านาจของศาลปกครอง มดงน

(ก) การด าเนนการเกยวกบวนยทหาร เชน ค าสงศาลปกครองสงสดท 223/2547 กรณ

ค าสงพกราชการขาราชการทหารเปนการด าเนนการตามขอบงคบกระทรวงกลาโหม ค าสงศาล

ปกครองสงสดท 260/2551 กรณค าสงยายขาราชการออกจากต าแหนงรองปลดกระทรวง

กลาโหม การสงขง การลดขนเงนเดอน แมจะเปนค าสงทางปกครอง แตพระราชบญญตจดตง

ศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ก าหนดวาไมอยในเขตอ านาจของศาล

ปกครอง จงอยในอ านาจของศาลทหาร

(ข) การด าเนนการของคณะกรรมการตลาการ (กต.) เชน ค าพพากษาศาลปกครอง

สงสดท อ.15/2546 กรณค าสงแตงตงคณะกรรมการสอบสวนทางวนยขาราชการตลาการ ค าสง

ศาลปกครองสงสดท 18/2550 กรณทฟองขอใหศาลมค าพพากษาหรอค าสงใหประธานศาลฎกา

DPU

40

ด าเนนการสอบสวนการกระท าตามหนาทของผพพากษาศาลยตธรรม ค าสงลงโทษทางวนยแท

ทจรงแลวค าสงขางตนเปนค าสงทางปกครองแตพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธ

พจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ก าหนดวาไมอยในเขตอ านาจของศาลปกครอง หากผ

พพากษาศาลยตธรรมซงถก กต. สงลงโทษทางวนยเหนวาค าสงลงโทษดงกลาวไมชอบดวย

กฎหมายกจะตองไปฟองคดตอศาลยตธรรมซงเปนศาลทมเขตอ านาจทวไป

(ค) คดทอยในเขตอ านาจของศาลช านญพเศษตาง ๆ เชน ศาลแรงงาน ศาลภาษอากรศาลเยาวชนและครอบครว ศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ ศาลลมละลายศาลเหลานเปนศาลช านญพเศษทอยในระบบศาลยตธรรม ดงนน พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 จงก าหนดวาไมอยในเขตอ านาจของศาลปกครอง 2.1.11 วธพจารณาคดปกครอง

(1) วธพจารณาทใชระบบไตสวนในการแสวงหาขอเทจจรง

ในคดแพงซงอยในอ านาจพจารณาพพากษาของศาลยตธรรมนน ขอพพาททเกดขน

เปนขอพพาทระหวางเอกชนตอเอกชนดวยกน ซงโดยหลกแลวตองถอวาคความจะอยในฐานะท

เทาเทยมกนในการตอสคด กระบวนการแสวงหาขอเทจจรงในคดแพงจงใช ระบบกลาวหา ท

คความจะเปนผมบทบาทส าคญในการเสนอพยานหลกฐานเพอสนบสนนขออางของตนและ

หกลางขอโตแยงของคความอกฝายหนง ศาลจะเปนเพยงผก ากบใหการเสนอพยานหลกฐาน

เปนไปตามหลกเกณฑทกฎหมายก าหนด แลวฟงขอเทจจรงไปตามทมการน าสบแตในคด

ปกครองซงสวนใหญจะเปนขอพพาทระหวางเอกชนกบราชการนน คกรณ อยในฐานะทไมเทา

เทยมกนในการตอสคด โดยเอกชนผเปนโจทกอยในฐานะทเสยเปรยบ เพราะเอกสารหลกฐาน

ตาง ๆ มกจะอยในความครอบครองของทางราชการ กระบวนการแสวงหาขอเทจจรง ในวธ

พจารณาคดปกครองจงตองใช ระบบไตสวน โดยศาลจะเปนผมบทบาทส าคญในการแสวงหา

ขอเทจจรงและพยานหลกฐานเพอใหเกดความเปนธรรมแกคความอยางแทจรง

(2) วธพจารณาทเปนลายลกษณอกษรโดยสภาพ

การเสนอค าฟอง ค าใหการ ค าคดคานค าใหการ ค าใหการเพมเตม ค าแถลง ฯลฯ โดย

ปกตจะกระท าเปนลายลกษณอกษรเกอบทงหมด เพราะพยานหลกฐานตาง ๆ โดยสวนใหญกม

การท าใหเปนลายลกษณอกษร ดงนน ในเรองวธพจารณาคดจงเปนวธพจารณาทเปนลาย

ลกษณอกษร โดยสภาพ และศาลกจะไดขอเทจจรงตาง ๆ จากการพจารณาเอกสารหลกฐานซง

DPU

41

สามารถตรวจสอบความถกตองแทจรงไดชดเจนกวาพยานประเภทอน ๆ อยางไรกด วธ

พจารณาในระบบนกไมหามศาลในการไตสวนพยานบคคลหรอคกรณ หรอตรวจสอบวตถเพอให

ไดขอเทจจรงเพมเตม

(3) วธพจารณาทใชหลกการโตแยงหรอหลกการฟงความสองฝาย

ในคดปกครองถอหลกวา เมอคกรณฝายใดฝายหนงชแจงหรอเสนอพยานหลกฐาน

เชนใดแลว จะตองใหโอกาสคกรณฝายใดฝายหนงไดรบทราบและไดมโอกาสชแจงโตแยงขอ

กลาวอางของฝายนนได ขอเทจจรงทคกรณอกฝายหนงไมมโอกาสโตแยงนน โดยหลกแลวศาล

จะรบฟงและน ามาใชในการพจารณาพพากษาไมได

(4) วธพจารณาทก าหนดใหมการถวงดลอ านาจพจารณาพพากษาของตลาการคดปกครองใชระบบวธพจารณาทมการตรวจสอบและถวงดลซงกนและกนระหวาง ตลาการทท าหนาทเกยวของ ซงจะประกอบไปดวยตลาการเจาของส านวน ตลาการผแถลงคด และองคคณะพจารณาพพากษา โดยตลาการเจาของส านวนซงเปนตลาการคนหนงในองคคณะจะเปนผมบทบาทหลกในการแสวงหาขอเทจจรงตาง ๆ ใหครบถวนมากทสด แตกจะมตลาการผแถลงคดซงเปนตลาการทไมไดอยในองคคณะ และองคคณะพจารณาพพากษาเปนผพจารณาส านวนคดอกครงในภายหลง ซงเทากบเปนการตรวจสอบการแสวงหาขอเทจจรงซ าอกถง 2 ครง ส าหรบตลาการผแถลงคดซงเปนผเสนอค าแถลงการณหรอขอเสนอในการตดสนคดตอองคคณะพจารณาพพากษากมบทบาทส าคญในฐานะผถวงดลอ านาจพจารณาพพากษาคดขององคคณะพจารณาพพากษา เพราะแมวาค าพพากษาของศาลปกครองจะเปนขอวนจฉยขององคคณะพจารณาพพากษาเทานน แตค าแถลงการณของตลาการผแถลงคดทปรากฏเปนลายลกษณอกษร นอกจากจะเปนประโยชนเพอใชเปนแนวทางในการวนจฉยคดขององคคณะไดเปนอยางดแลว ยงเปนมาตรฐานเทยบเคยงการใชดลพนจหรอการใหเหตผลขององคคณะพจารณาพพากษาดวย เพราะหากองคคณะพจารณาพพากษาไมเหนดวยกบค าแถลงการณของผแถลงคด องคคณะพจารณาพพากษาจะตองแสดงเหตผลเปนลายลกษณอกษรทชดเจนหนกแนนกวาไวดวย ทงน โดยปกต จะมการพมพเผยแพรค าพพากษาและค าแถลงการณควบคกนเสมอ (อนชา ฮนสวสดกล และจฑามาส แกวจญกาญจน, 2546: 152-153) 2.1.12 สาระส าคญวธพจารณาคดในศาลปกครองชนตน

(1) หลกเกณฑและระยะเวลาการฟองคด

(1.1) หลกเกณฑการฟองคด

(ก) ผมสทธฟองคด

DPU

42

ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 มาตรา 276 และตาม

พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 42 ก าหนดให

ผฟองคดปกครองจะตองเปนผมสทธฟองคด กลาวคอผฟองคดจะตองเปนผทไดรบความ

เดอดรอนเสยหายหรออาจจะเดอดรอนหรอเสยหายโดยมอาจหลกเลยงไดอนเนองจากการ

กระท าหรองดเวนการกระท าของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐ หรอมขอโตแยง

เกยวกบสญญาทางปกครอง หรอกรณอนใดทอยในเขตอ านาจของศาลปกครองตามมาตรา 9

และค าขอทายค าฟอง ศาลสามารถก าหนดค าบงคบไดตามมาตรา 72 แหงพระราชบญญตฉบบ

เดยวกน รวมทงกอนฟองคดตองด าเนนการแกไขความเดอดรอนเสยหายตามขนตอนหรอ

วธการทกฎหมายก าหนดไวส าหรบการนนเสยกอนจงจะมสทธฟองคดตอศาลปกครอง

(ข) การเสนอค าฟอง

ผฟองคดตองยนค าฟองตอศาลปกครองชนตนทมเขตอ านาจ กลาวคอเขตอ านาจทาง

พนทและเขตอ านาจในทางคด การยนค าฟองคดทอยในอ านาจของศาลปกครองชนตนทมลคด

เกดขนหรอศาลทผฟองคดมภมล าเนาอยเขตศาลนน โดยค าฟองตองท าเปนหนงสอและม

รายการครบตามทก าหนดไวตามมาตรา 45 แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธ

พจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ไดแก ชอและทอยของผฟองคดชอหนวยงานทางปกครองหรอ

เจาหนาทของรฐทเกยวของอนเปนเหตแหงการฟองคด การกระท าทงหลายทเปนเหตแหงการ

ฟองคด พรอมทงขอเทจจรงหรอพฤตการณตามสมควรเกยวกบการกระท าดงกลาวค าขอของผ

ฟองคด และลายมอชอของผฟองคด ถาเปนการยนฟองคดแทนผอนจะตองแนบใบมอบฉนทะให

ฟองคดมาดวย และตามระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสด วาดวยวธ

พจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2543 ขอ 33 วรรคหนง ก าหนดใหผฟองคดตองจดท าส าเนาค าฟอง

และส าเนาพยานหลกฐานตามจ านวนผถกฟองคดดวย ส าหรบวธการยนค าฟองนนจะยนดวย

ตนเองหรอมอบอ านาจใหผอนยนแทน หรอจะสงทางไปรษณยลงทะเบยนกไดและในกรณทมผ

ประสงคจะฟองคดหลายคนในเหตเดยวกน บคคลดงกลาวจะยนค าฟองรวมกนเปนฉบบเดยว

โดยมอบใหผฟองคดคนหนงเปนตวแทนของผฟองคดทกคนกได ในกรณนถอวาการกระท าของ

ตวแทนผฟองคดในกระบวนพจารณาผกพนผฟองคดทกคนดวย

(1.2) ระยะเวลาในการยนฟองคด


49 ก าหนดใหผฟองคดตองยนฟองคดภายในระยะเวลาทก าหนด กลาวคอกรณฟองขอใหเพก

DPU

43

ถอนกฎหรอค าสงทางปกครองตองฟองภายใน 90 วน นบแตวนทรหรอควรรถงเหตแหงการ

ฟองคด หรอในการฟองวาหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐละเลยตอหนาทตามท

กฎหมายก าหนดใหตองปฏบตหรอปฏบตหนาทลาชาเกนสมควรตองฟองภายใน 90 วน นบแต

วนทพนก าหนด 90 วน นบ แตวนทผฟองคดมหนงสอรองขอตอหนวยงานทางปกครองหรอ

เจาหนาทของรฐเพอใหปฏบตหนาทตามทกฎหมายก าหนดและไมไดรบหนงสอชแจงจาก

หนวยงานหรอเจาหนาทดงกลาวหรอไดรบแตเปนค าชแจงทเหนวาไมมเหตผล หรอมกฎหมาย

เฉพาะก าหนดไวเปนอยางอน

ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง (ฉบบท 5 ) พ.ศ.

2551 มาตรา 51 ก าหนดใหคดเกยวกบการกระท าละเมดหรอความรบผดอยางอนของหนวยงาน

ทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐตองยนฟองภายใน 1 ป และการฟองคดพพาทเกยวกบสญญา

ทางปกครองตองยนฟองภายใน 5 ป นบแตวนทรหรอควรรถงเหตแหงการฟองคด แตไมเกน

10 ปนบแตวนทมเหตแหงการฟองคด แตอยางไรกตาม ถาเปนคดเกยวกบการคมครอง

ประโยชนสาธารณะหรอสถานะของบคคลจะยนฟองเมอใดกได และมขอยกเวนวาถาคกรณมค า

ขอหรอศาลปกครองเหนเองวาคดทยนฟองเมอพนก าหนดระยะเวลาการฟองคดแลวนนจะเปน

ประโยชนแกสวนรวมหรอมเหตจ าเปนอน ศาลปกครองจะรบไวพจารณากได ทงน ตามมาตรา

52 แหงพระราชบญญตฉบบเดยวกน

(1.3) การตรวจค าฟอง

ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ.2542 มาตรา 56

ก าหนดใหอธบดศาลปกครองชนตนเมอไดรบค าฟองจากพนกงานเจาหนาทของศาลแลวอธบด

ศาลปกครองชนตนจะจายส านวนคดแกองคคณะพจารณาพพากษา ส าหรบหลกเกณฑในการ

จายส านวนคดนน อธบดศาลปกครองชนตนเปนผจายส านวนคดใหตรงกบองคคณะทมความ

เชยวชาญในประเภทคดนน ๆ หรอองคคณะทรบผดชอบตามพนท ในกรณทมการจดองคคณะ

ดงกลาวไว แตถาไมมการจดองคคณะดงกลาวไวหรอมการจดไวลกษณะเดยวกนหลายองคคณะ

หรอองคคณะดงกลาวมคดคางการพจารณาอยมากซงจะท าใหคดลาชาหรอกระทบกระเทอนตอ

ความยตธรรม ใหจายส านวนคดโดยใชวธการทไมอาจคาดหมายไดลวงหนาวาจะจายส านวน

ใหแกองคคณะใด และหามมใหเรยกคนส านวนคดหรอโอนส านวนคดทไดจายไปแลว เวนแตจะ

มการโอนคดตามทระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสดก าหนดหรอตลาการ

ในองคคณะถกคดคานหรอไมครบองคคณะในกรณโอนส านวน หรอเมอองคคณะนนมคดคาง

DPU

44

พจารณาเปนจ านวนมากซงจะท าใหคดลาชาและตลาการเจาของส านวนหรอองคคณะนนขอสละ

ส านวนคดทตนรบผดชอบอย

การจายส านวนคดใหแกองคคณะนนอธบดศาลปกครองชนตนตองแตงตงใหตลาการผ

แถลงคดในศาลปกครองชนตนคนหนงเปนตลาการผแถลงคดส าหรบคดนนไวดวย เมอองคคณะ

ไดรบส านวนคดแลว ตลาการหวหนาคณะศาลปกครองชนตนในองคคณะนนตองแตงตงตลาการ

ในองคคณะคนหนงเปนตลาการเจาของส านวน ทงน ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและ

วธพจารณาคดปกครอง พ.ศ.2542 มาตรา 63 ก าหนดใหตลาการเจาของส านวนอาจรองขอถอน

ตวจากคดไดหรออาจถกสงใหถอนตวจากคดโดยอธบดศาลปกครองชนตนหรอตลาการหวหนา

คณะในศาลปกครองชนตนไดตามหลกเกณฑทก าหนด

ตลาการเจาของส านวนจะท าหนาท คอ

(1) ตรวจค าฟองอกครงหนง ถาค าฟองทรบไวเปนค าฟองทไมสมบรณครบถวนและเปน

กรณทผฟองคดอาจแกไขไดหรอเปนกรณทผฟองคดช าระคาธรรมเนยมศาลไมครบถวนตลาการ

เจาของส านวนตองสงใหผฟองคดแกไขหรอช าระคาธรรมเนยมศาลใหครบถวนภายในระยะเวลา

ทก าหนด หากผฟองคดไมด าเนนการภายในระยะเวลาทก าหนด หรอเปนกรณทไมอาจแกไขให

ถกตองหรอคดนนเปนคดทไมอยในอ านาจศาลปกครอง ตลาการเจาของส านวนตองเสนอองค

คณะสงไมรบค าฟองไวพจารณาและสงจ าหนายคดออกจากสารบบความ

(2) หากตลาการเจาของส านวนเหนวา ค าฟองนนเปนค าฟองทสมบรณครบถวนกจะม

ค าสงรบค าฟองนนไวพจารณา และมค าสงใหผถกฟองคดท าค าใหการโดยจะก าหนดประเดนทผ

ถกฟองคดตองใหการหรอจดสงพยานหลกฐานทเกยวของหรอเปนประโยชนแกการพจารณา

ของศาลดวยกได โดยตองสงส าเนาค าฟองและพยานหลกฐานใหผถกฟองคดดวยโดยใหจดท า

ค าใหการยนตอศาลภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบส าเนาค าฟองหรอภายในระยะเวลาทศาล

ก าหนด

(3) หากตลาการเจาของส านวนเหนวา ขอเทจจรงในค าฟองนนท าใหสามารถวนจฉยช

ขาดคดนนไดโดยไมตองด าเนนการแสวงหาขอเทจจรงอกแลว ตลาการเจาของส านวนกไมตอง

สงใหผถกฟองท าค าใหการ แตมอ านาจจดท าบนทกของตลาการเจาของส านวนเสนอองคคณะ

เพอพจารณาด าเนนการตอไป

(1.4). การแสวงหาขอเทจจรงของศาลปกครองชนตนแบงออกเปน 2 สวนหลก ๆ คอ

DPU

45

(1.4.1) การแสวงหาขอเทจจรงจากเอกสารของคกรณ (ค าฟอง ค าใหการ ค าคดคาน

ค าใหการ และค าใหการเพมเตม) เปนหนาทของตลาการเจาของส านวน และเปนวธการหลกใน

การแสวงหาขอเทจจรงของศาล กลาวคอ เมอตลาการเจาของส านวนไดตรวจค าฟองและเหนวา

ค าฟองทยนเปนค าฟองทสมบรณครบถวน จะมค าสงรบค าฟองไวพจารณาและสงใหผถกฟอง

คดท าค าใหการ ผถกฟองคดจะตองยนค าใหการและพยานหลกฐานพรอมกบจดท าส าเนา

ค าใหการและส าเนาพยานหลกฐานยนตอศาลภายใน 30 วน นบแตวนทไดรบส าเนาค าฟองหรอ

ภายในระยะเวลาทศาลก าหนด โดยผถกฟองคดจะฟองแยงมาในค าใหการกได หากผถกฟองคด

ไมยนค าใหการภายในระยะเวลาทก าหนด ใหถอวาผถกฟองคดยอมรบขอเทจจรงตามขอหาของ

ผฟองคด ซงศาลมอ านาจพจารณาพพากษาตอไปไดตามทเหนเปนการยตธรรมเมอผถกฟองคด

ยนค าใหการแลวใหศาลสงส าเนาค าใหการพรอมทงส าเนาพยานหลกฐานไปยงผฟองคด เพอให

ผฟองคดคดคาน หรอยอมรบค าใหการ ภายใน 30 วนนบแตวนทไดรบส าเนาค าใหการ หรอ

ภายในระยะเวลาทศาลก าหนด ในกรณทผฟองคดไมท าค าคดคานค าใหการ และไมแจงตอศาล

เปนหนงสอใหศาลทราบภายในก าหนดระยะเวลาดงกลาววาประสงคจะใหศาลพจารณา

พพากษาคดตอไป ศาลอาจสงจ าหนายคดออกจากสารบบความกได ทงนเปนดลพนจของศาลท

จะพจารณาวา จะสงจ าหนายคดออกจากสารบบความหรอไมกได โดยค านงถงความยตธรรม

และเหตผลอนสมควร รวมทงจะตองค านงถงเจตนาของผฟองคดดวยวามเจตนาทจะละเลย

เพกเฉยตอค าสงศาลหรอมเจตนาทจะทงฟองหรอไม

(1.4.2) การแสวงหาขอเทจจรงของศาลโดยหลกการของวธพจารณาคดปกครองทใช

ระบบไตสวน ตลาการศาลปกครองมอ านาจทจะแสวงหาขอเทจจรงไดอยางกวางขวางซงวธการ

แสวงหาขอเทจจรงดงน

(ก) ตามระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสดวาดวยวธพจารณาคด

ปกครอง พ.ศ. 2543 ขอ 51 ก าหนดใหการไตสวนขอเทจจรงจากคกรณและพยานบคคลในกรณ

ขอเทจจรงทศาลไดร บฟงมายงไมเพยงพอ ศาลมอ านาจออกค าสง เรยกคกรณหรอ

บคคลภายนอกมาใหถอยค าตอศาลได และศาลอาจก าหนดประเดนทตองไตสวนเพอใหผทรบ

ค าสงศาลไดทราบเปนการลวงหนาเพอเตรยมการมาใหถอยค าชแจงตอศาล โดยศาลจะท า

หนาทซกถามผทถกเรยกมาไตสวน คกรณพยาน หรอบคคลอนทมาใหถอยค าตอศาลมสทธ

เสนอพยานหลกฐานตางๆ เพอประกอบการใหถอยค าของตนเองได โดยกอนใหถอยค าตอศาล

คกรณหรอพยานตองสาบานตนตามลทธศาสนาหรอจารตประเพณแหงชาตของตน หรอกลาว

DPU

46

ค าปฏญาณวาจะใหถอยค าตามสตยจรง ตามระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาลปกครอง

สงสดวาดวยวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2543 ขอ 53 วรรคหา ก าหนดใหเมอคกรณหรอ

พยานใหถอยค าตอศาลแลวเสรจศาลจะอานบนทกถอยค าใหผทใหถอยค าตอศาลทราบ หาก

ผใหถอยค าไมคดคานและเหนดวยศาลจะใหผทมาใหถอยค าตอศาลลงลายมอชอไวเปนหลกฐาน

(ข) ตามระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสดวาดวยวธพจารณาคด

ปกครอง พ.ศ. 2543 ขอ 54 ก าหนดใหการไตสวนขอเทจจรงจากพยานเอกสารหรอพยานวตถ

การแสวงหาขอเทจจรงในคดนอกเหนอจากพยานหลกฐานทคกรณน าเสนอตอศาลแลวตลาการ

เจาของส านวนมอ านาจเรยกใหคกรณ หนวยงานทางปกครอง เจ าหนาทของรฐ หรอ

บคคลภายนอกสงเอกสารหรอพยานหลกฐานอนๆ ตอศาลไดตามทเหนสมควรหรอเมอคกรณม

ค าขอซงการสงเอกสารดงกลาว ผอนหรอผกลาวอางพยานหลกฐานทเปนเอกสารจะตองยน

เอกสารทเปนตนฉบบเทานน เวนแตกรณหาตนฉบบไมได ส าเนาเอกสารอนเปนพยานหลกฐาน

ทรบรองวาถกตองกสามารถอางเปนพยานหลกฐานได ทงนการอางเอกสารหรอหนงสอของทาง

ราชการ แมแตตนฉบบยงมอยจะสงส าเนาเอกสารหรอหนงสอทเจาหนาทรบรองความถกตองยน

ตอศาลกได แตอยางไรกด ตามระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสดวาดวย

วธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2543 ขอ 66 ก าหนดใหหากตลาการเจาของส านวนมค าสงใหสง

พยานเอกสารหรอหนงสอของทางราชการทเปนตนฉบบผย นมหนาทตองยนตนฉบบเทานน

(ค) การแตงตงพยานผเชยวชาญ การแสวงหาขอเทจจรงในคดทมความซบซอนเฉพาะ

ทางทศาลและบคคลโดยทวไปไมอาจทราบรายละเอยดทางเทคนคได ตามระเบยบของทประชม

ใหญตลาการในศาลปกครองสงสดวาดวยวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2543 ขอ 53 ก าหนดให

ศาลมอ านาจออกค าสงแตงตงพยานผเชยวชาญเพอการศกษา ตรวจสอบ หรอวเคราะหในเรอง

ใดๆ เกยวกบคดอนมใชการวนจฉยขอกฎหมายแลว ใหท ารายงานหรอใหถอยค าตอศาลได ซง

ศาลจะตองสงส าเนารายงานหรอบนทกการใชถอยค าของพยานผเชยวชาญ ใหคก รณท

เกยวของเพอท าความเหนทเปนขอสงเกตเสนอตอศาลภายในระยะเวลาทศาลก าหนด และศาล

อาจมค าสงใหพยานผเชยวชาญมาใหถอยค าตอศาลประกอบรายงานของพยานผเชยวชาญได

โดยศาลอาจแจงก าหนดวนใหถอยค าของพยานผเชยวชาญใหคกรณทราบลวงหนาเพอเปด

โอกาสใหคกรณคดคานโตแยงหรอชแจงขอเทจจรงได

(ง) ตามระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสดวาดวยวธพจารณาคด

ปกครอง พ.ศ. 2543 ขอ 56 ก าหนดใหการตรวจสอบสถานทบคคลหรอสงอนใด ในกรณทศาล

DPU

47

จ าเปนตองแสวงหาขอเทจจรงยงสถานทอนภายนอกศาล เพอตรวจสอบสถานท บคคลหรอสง

อนใด ตลาการเจาของส านวนหรอบคคลอนทไดรบมอบหมายมอ านาจไปตรวจสอบสถานท

บคคลหรอสงอนใดเพอประกอบการพจารณาคดได โดยการตรวจสอบดงกลาวตลาการเจาของ

ส านวนจะแจงก าหนดวนเวลา และสถานททจะไปตรวจสอบใหคกรณทราบเปนการลวงหนาเพอ

เปดโอกาสใหคกรณคดคานหรอชแจงขอเทจจรงได ซงคกรณจะไปรวมการตรวจสอบหรอไมกได

(จ) การสงประเดนไปแสวงหาขอเทจจรงยงศาลปกครองอนเปนกรณทคกรณหรอบคคล

อนทจะตองเดนทางมาแสดงขอเทจจรงตอศาลในการพจาณาคด อาจจะไมสะดวกทจะด าเนน

กระบวนพจารณาทศาลปกครองชนตนนน หากศาลเหนสมควรเพอเปนประโยชนแหงการ

พจารณาคด ศาลปกครองชนตนนนอาจสงประเดนไปใหศาลปกครองชนตนอนชวยแสวงหา

ขอเทจจรงกได แลวใหศาลปกครองชนตนทไดรบแตงตงสงรายงานผลการแสวงหาขอเทจจรง

บนทกถอยค าพยาน และเอกสารหรอพยานหลกฐานมายงศาลปกครองชนตนนน

(ฉ) ตามระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสดวาดวยวธพจารณาคด

ปกครอง พ.ศ. 2543 ขอ 57 ก าหนดใหการไตสวนฉกเฉน กรณบคคลใดเกรงวาพยานหลกฐานท

จะอางมาในคดอาจจะสญหายหรออาจยากในการน าเสนอตอศาล หรอคกรณเกรงวา

พยานหลกฐานทจะอางมาในคดอาจจะสญหายกอนการไตสวน หรอเปนการยากทจะน ามาเสนอ

ตอศาลในการไตสวนบคคลนนหรอคกรณฝายนนอาจยนค าขอใหศาลมค าสงไตสวนฉกเฉนได

เมอศาลไดรบค าขอแลวและไดรบฟงเหตผลทขอแลว ศาลอาจมค าสงอนญาตใหไตสวนฉกเฉน

ตอไป

(ช) การเปดโอกาสใหคกรณโตแยงขอกลาวอางของอกฝายหนง ในการทศาลปกครอง

ด าเนนกระบวนพจารณาระบบไตสวน โดยศาลเปนผแสวงหาขอเทจจรงแหงคด ศาลอาจ

แสวงหาขอเทจจรงอนนอกเหนอจากขอเทจจรงทคกรณน าเสนอตอศาล ซงศาลมอ านาจในการ

แสวงหาขอเทจจรงเพมเตม แตอยางไรกตาม ภายใตการใชอ านาจตามกฎหมาย ศาลตองปฏบต

ตามหลกการฟงความทกฝาย (Audi Alteram Partem) โดยตองเปดโอกาสใหคกรณไดทราบถง

ขอกลาวอางหรอขอโตแยงของอกฝายหนง และเปดโอกาสใหคกรณไดน าเสนอพยานหลกฐาน

ของตนเพอสนบสนนขอเทจจรงทกลาวอางตลอดจนตองเปดโอกาสใหคกรณไดโตแยงขอกลาว

อางเพอหกลางขอเทจจรงของอกฝายหนง(วรพจน วศรตพชญ,2544: 117)

(1.4.3) การจดท าบนทกของตลาการเจาของส านวนในกรณทตลาการเจาของส านวน

ไดพจารณาขอเทจจรงจากค าฟองค าชแจงของคกรณรวมทงขอเทจจรงทศาลแสวงหาเองแลวไม

DPU

48

วาในขณะใด หากเหนวาคดมขอเทจจรงเพยงพอทจะพจารณาพพากษาหรอมค าสงชขาดคดได

แลว หรอในกรณทหลงจากทศาลมค าสงรบค าฟองแลวตลาการเจาของส านวนเหนวาจาก

ขอเทจจรงทปรากฏในค าฟองสามารถวนจฉยชขาดคดไดโดยไมจ าเปนตองมการแสวงหา

ขอเทจจรงในคดอก (ไมวาจะครบ 4 ขนตอนแลวหรอไม) ตลาการเจาของส านวนมอ านาจจดท า

บนทกสรปส านวน เมอจดท าเสรจแลวกใหเสนอส านวนคดใหองคคณะพจารณาด าเนนการตอไป

ซงในการท าบนทกสรปส านวนนตลาการเจาของส านวนตองสรปขอเทจจรงและค าขอของผฟอง

คด ก าหนดประเดนทจะตองวนจฉยซงประกอบดวยประเดนเกยวกบอ านาจศาล ประเดน

เกยวกบเงอนไขในการฟองคด และประเดนทเปนเนอหาของคด พรอมทงจะตองเสนอความเหน

ของตนในการวนจฉยคดวาควรวนจฉยในแนวทางใดดวย และเมอองคคณะพจารณาบนทกสรป

ส านวนดงกลาวแลวเหนวาไมมกรณตองแสวงหาขอเทจจรงเพมเตม ตลาการหวหนาคณะจะม

ค าสงก าหนดวนสนสดการแสวงหาขอเทจจรงซงมผลใหบรรดาค าฟองเพมเตมค าใหการ ค า

คดคานค าใหการ หรอค าใหการเพมเตม รวมทงพยานหลกฐานอนทย นตอศาลหลงวนสนสดการ

แสวงหาขอเทจจรง ศาลไมอาจรบไวเปนสวนหนงของส านวนคดหลงจากนนใหตลาการหวหนา

คณะสงส านวนคดใหอธบดศาลปกครองชนตนพจารณา หากอธบดศาลปกครองชนตนมไดสง

การเปนอยางอนใหสงส านวนคดนนใหตลาการผแถลงคดจดท าค าแถลงการณเปนหนงสอ (เวน

แตในคดทเปนเรองเรงดวน เรองทมขอเทจจรงหรอขอกฎหมายไมยงยาก หรอในกรณค าขอ

เกยวกบวธการชวคราวกอนการพพากษาทระเบยบนก าหนดไวอาจแถลงการณดวยวาจาได)

เมอตลาการผแถลงคดพรอมทจะเสนอค าแถลงการณแลว องคคณะจะก าหนดวนนงพจารณาคด

ครงแรกตอไป

(1.4.4) การพจารณาคดและการแถลงการณของตลาการผแถลงคด

(ก) การนงพจารณาคด

เมอตลาการผแถลงคดไดจ ดท าค าแถลงการณเปนหนงสอหรอสามารถเสนอค า

แถลงการณดวยวาจาไดแลว องคคณะกจะก าหนดวนนงพจารณาคดครงแรกหลงจากทไดหารอ

กบอธบดศาลปกครองชนตน ซงการนงพจารณาคดเปนขนตอนส าคญของกระบวนวธพจารณา

คดปกครอง โดยหลงจากเสรจสนขนตอนการแสวงหาขอเทจจรงและการสรปส านวนแลว องค

คณะจะตองจดใหมการนงพจารณาอยางนอยหนงครง เพอใหคกรณมโอกาสมาแถลงดวยวาจา

ตอหนาองคคณะ ในวนนงพจารณาคดครงแรก หากคกรณประสงคจะยนค าแถลงเปนหนงสอ

จะตองยนตอศาลกอนวนนงพจารณาคด หรออยางชาทสดในระหวางนงพจารณาคดค าแถลง

DPU

49

เปนหนงสอทยนตอศาลนนตองเปนขอเทจจรงทเคยยกขนอางไวแลวเทานน เวนแตเปน

ขอเทจจรงทเปนประเดนส าคญแหงคดซงมเหตจ าเปนหรอพฤตการณพเศษทท าใหไมอาจเสนอ

ตอศาลไดกอนหนานนแตในกรณดงกลาวศาลจะรบฟงขอเทจจรงนนไดกตอเมอไดเปดโอกาสให

คกรณอกฝายหนงแสดงพยานหลกฐานเพอยนยนหรอหกลาง นอกจากนแลวคกรณมสทธน า

พยานหลกฐานมาสบประกอบค าแถลงเปนหนงสอทยนตอศาลได โดยใหศาลพจารณาสง

อนญาตเทาทเกยวของกบค าแถลงและจ าเปนแกคดเทานน

(ข) การแถลงการณของตลาการผแถลงคด

เมอเสรจสนการแถลงและการน าพยานหลกฐานมาสบของคกรณแลวตลาการผแถลงคด

จะชแจงดวยวาจาประกอบค าแถลงการณเปนหนงสอ หรอเสนอค าแถลงการณดวยวาจาตอองค

คณะ ในการนบคคลซงไมไดรบอนญาตจากศาลจะอยในหองพจารณาไมได กรณทตลาการผ

แถลงคดเหนวาจากค าแถลงของคกรณและการน าพยานหลกฐานมาสบท าใหขอเทจจรงในการ

พจารณาคดเปลยนแปลงไป อนมผลกระทบตอค า แถลงการณทไดเสนอไวแลวหรอตอค า

แถลงการณดวยวาจาทจะเสนอ จะขอจดท าค าแถลงการณเปนหนงสอขนใหมหรอเสนอค า

แถลงการณดวยวาจาในวนอนกไดในการแถลงการณของตลาการผแถลงคดนน ตลาการผแถลง

คดจะเสนอความเหนชอบของตนโดยอสระตอองคคณะวาควรพพากษาคดอยางไรความเหนของ

ตลาการผแถลงคดจะเปนสงทถวงดลความเหนขององคคณะ ซงท าใหองคคณะตองมความ

ละเอยดรอบคอบ และมเหตผลสนบสนนอยางเพยงพอในการพจารณาพพากษาคดปกครองแต

ละคด

(1.4.5) การท าค าพพากษาหรอค าสง

เมอเสรจสนการแถลงการณของตลาการผแถลงคดแลวตลาการหวหนาคณะจะนดประชม

ปรกษาองคคณะเพอพพากษาหรอมค าสงในวนเดยวกนหลงจากนนเองหรอในวนอนตอมากได

โดยรปแบบของค าพพากษาหรอค าสงนนจะมรายการตาง ๆ ตามทก าหนดไวในมาตรา 69 แหง

พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ไดแก ชอผย นค าฟอง

หนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐทเปนเหตแหงการฟองคด เหตแหงการฟองคด

ขอเทจจรงของเรองทฟอง เหตผลแหงค าวนจฉย ค าวนจฉยของศาลในประเดนแหงคด ค าบงคบ

ถามโดยใหระบหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐทตองปฏบตตามค าบงคบไวดวย

เปนตน นอกจากน ในการท าค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองนน ตามพระราชบญญต

จดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 54 วรรคสองก าหนดใหศาล

DPU

50

ปกครองชนตนตองมตลาการในศาลปกครองชนตนอยางนอยสามคน จงจะเปนองคคณะ

พจารณาพพากษา และมาตรา 67 ก าหนดใหการท าค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองถา

จะตองกระท าโดยตลาการศาลปกครองหลายคน ค าพพากษาหรอค าสงนนจะตองบงคบตาม

ความเหนของฝายขางมาก และในกรณทตลาการในศาลปกครองผใดมความเหนแยงใหท า

ความเหนแยงไวในค าพพากษาหรอค าสงนน

ดงนนการท าค าพพากษาหรอค าสงชขาดคดของศาลปกครองชนตนซงตองกระท าโดย

องคคณะจงตองเปนไปตามความเหนของตลาการศาลปกครองชนตนฝายขางมากในองคคณะ

แตตลาการศาลปกครองชนตนฝายขางนอยซงมความเหนแยงกสามารถท าความเหนแยงไวใน

ค าพพากษาหรอค าสงนนไดส าหรบรายการค าบงคบนน มาตรา 72 วรรคหนงและวรรคสอง

ก าหนดใหการพพากษาคด ศาลปกครองมอ านาจก าหนดค าบงคบอยางหนงอยางใดดงตอไปน

(ก) สงใหเพกถอนกฎหรอค า สงหรอสงหามการกระท า ทงหมดหรอบางสวนในกรณทม

การฟองวาหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐกระท าการโดยไมชอบดวยกฎหมายตาม

มาตรา 9 วรรคหนง (1)

(ข) สงใหหวหนาหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐทเกยวของปฏบตตาม

หนาทภายในเวลาทศาลปกครองก าหนด ในกรณทมการฟองวาหนวยงานทางปกครอง หรอ

เจาหนาทของรฐละเลยตอหนาทหรอปฏบตหนาทลาชาเกนสมควร

(ค) สงใหใชเงนหรอใหสงมอบทรพยสนหรอใหกระท าการหรองดเวนกระท าการโดยจะ

ก าหนดระยะเวลาและเงอนไขอนๆ ไวดวยกได ในกรณทมการฟองเกยวกบการกระท าละเมด

หรอความรบผดของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐหรอการฟองเกยวกบสญญา

ทางปกครอง

(ง) สงใหถอปฏบตตอสทธหรอหนาทของบคคลทเกยวของ ในกรณทมการฟองใหศาลม

ค าพพากษาแสดงความเปนอยของสทธหรอหนาทนน

(จ) สงใหบคคลกระท าหรอละเวนกระท าอยางหนงอยางใดเพอใหเปนไปตามกฎหมายใน

การมค าบงคบตามวรรคหนง (1) ศาลปกครองมอ านาจก าหนดวาจะใหมผลยอนหลงหรอไม

ยอนหลงหรอมผลไปในอนาคตถงขณะใดขณะหนงได หรอจะก าหนดใหมเงอนไขอยางใดกได

ทงน ตามความเปนธรรมแหงกรณ

ดงนน ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ.2542

มาตรา 42 วรรคหนง ก าหนดใหผทมสทธฟองคดปกครอง คอ ผทไดรบความเดอดรอนหรอ

DPU

51

เสยหายหรออาจจะเดอดรอนหรอเสยหายโดยมอาจหลกเลยงไดอนเนองจากการกระท าหรอการ

งดเวนการกระท าของหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐหรอมขอโตแยงเกยวกบ

สญญาทางปกครอง หรอกรณอนใดทอยในเขตอ านาจศาลปกครองตามมาตรา 9 และการแกไข

หรอบรรเทาความเดอดรอนหรอ ความเสยหายหรอยตขอโตแยงนน ตอ งมค าบงคบตามท

ก าหนดในมาตรา 72 แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ.

2542 ในกรณทจะพจารณาวาผฟองคดมสวนไดเสยหรอประโยชนเกยวของทจะมสทธฟองคด

ปกครอง ตองพจารณาเหตแหงการฟองคดและค าขอเยยวยาความเสยหาย โดยค าขอเยยวยา

ความเสยหายตองเปนค าบงคบทอยในอ านาจของศาลปกครองทจะมค าบงคบได ตามค าสงศาล

ปกครองสงสดท 58/2545 การท าค าพพากษาหรอค าสงชขาดคดปกครองตองระบค าบงคบ (ถา

ม) โดยใหระบหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐตองปฏบตตามค าบงคบไวดวย ตาม

พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ.2542 มาตรา 69 วรรคหนง

(7) ก าหนดใหในบางกรณอาจไมมค าบงคบ เชน ตามระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาล

ปกครองสงสดวาดวยวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ.2543 ขอ 37 ค าสงไมรบค าฟองไวพจารณา

ของศาลปกครองชนตน ตามระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสดวาดวยวธ

พจารณาคดปกครอง พ.ศ.2543 ขอ 72 ค าสงของศาลเกยวกบค าขอทเลาการบงคบตามกฎหรอ

ค าสงทางปกครอง ตามระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสดวาดวยวธ

พจารณาคดปกครอง พ.ศ.2543 ขอ 76 ค าสงก าหนดมาตรการหรอวธการคมครองอยางใด ๆ

เพอบรรเทาทกขชวคราวกอนการพพากษา เปนตน แตในการพพากษาคดศาลตองก าหนดค า

บงคบเสมอ และตองระบไวในค าพพากษาดวย

นอกจากนนแลว หากปรากฏวาค าพพากษาหรอค าสงนนไดท าขนโดยอาศยขอเทจจรงหรอขอกฎหมายใด และตอมาขอเทจจรงหรอขอกฎหมายนนเปลยนแปลงไปในสาระส าคญซงท าใหผลแหงค าพพากษาหรอค าสงข ดกบกฎหมายทใชบงคบอยในขณะน น คกรณหรอบคคลภายนอกผมสวนไดเสยหรออาจถกกระทบจากผลแหงคดนนอาจมค าขอใหศาลปกครองพจารณาคดหรอมค าชขาดคดปกครองนนใหมกได ทงนเพอคมครองประโยชนสาธารณะ (ฤทย หงสสร, 2555: 104)

2.1.13 วธพจารณาคดปกครองของศาลปกครองสงสด

(1) หลกเกณฑการยนอทธรณ

(1.1) ผมสทธยนอทธรณ

DPU

52

ผอทธรณตองเปนการอทธรณโดยผมสทธอทธรณ ไดแก คความทกฝายในคด หรอ

คความทรองสอดเขามาในคด หรอคความทถกเรยกเขามาในคด แมจะมไดมการตอสคดเลยก

สามารถยนอทธรณค าพพากษาของศาลปกครองชนตนนนได

(1.2) ขนตอนในการยนอทธรณ

ตามระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสดวาดวยวธพจารณาคด

ปกครอง พ.ศ. 2543 ขอ 101 ก าหนดใหการยนอทธรณค าพพากษาหรอค าสงชขาดคดของศาล

ปกครองชนตนตอศาลปกครองสงสดใหผย นอทธรณยนค าอทธรณตอศาลปกครองชนตนทมค า

พพากษาหรอค าสงนนตองยนค าอทธรณเปนหนงสอซงอยางนอยตองระบชอผอทธรณและ

คกรณในอทธรณ (คกรณฝายทมไดอทธรณ) ขอคดคานค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครอง

ชนตน ค าขอของผอทธรณ และลายมอชอของผอทธรณ ซงขอเทจจรงหรอขอกฎหมายทจะ

ยกขนอางในค าอทธรณจะตองกลาวไวโดยชดแจง และเปนขอทไดยกขนวากนมาแลวโดยชอบ

ในศาลปกครองชนตนดวย เวนแตเปนปญหาทเกยวกบความสงบเรยบรอยของประชาชน หรอ

ปญหาเกยวกบประโยชนสาธารณะผอทธรณจะยกปญหาขอนนขนกลาวในค าอทธรณหรอในชน

อทธรณโดยมไดยกขนวากนมาแลวในศาลปกครองชนตนกได

(1.3) ระยะเวลาการยนอทธรณ


73 ก าหนดใหผยนอทธรณค าพพากษาหรอค าสงชขาดคดของศาลปกครองชนตนตองยนค า

อทธรณตอศาลปกครองชนตนภายในก าหนดสามสบวนนบแตวนทมค าพพากษาหรอค าสงนน

(1.4) การตรวจอทธรณโดยศาลปกครองสงสด

(ก) การตรวจค ารองอทธรณค าสง


ปกครอง พ.ศ. 2543 ขอ 49/1 ก าหนดใหคดอทธรณประเภทค ารองอทธรณค าสง มไดใหอ านาจ

ศาลปกครองชนตนในการตรวจและสงใหผอทธรณแกไขค าอทธรณ เมอผอทธรณยนค ารอง

อทธรณค าสงทางส านกงานของศาลปกครองชนตนกจะน าค ารองอทธรณค าสงพรอมส านวนคด

สงไปยงศาลปกครองสงสด ซงคดประเภทค ารองอทธรณค าสงจะไมถกตรวจโดยศาลปกครอง

ชนตนแตค ารองอทธรณค าสงจะถกตรวจโดยศาลปกครองสงสดดวยเหตผลทวาการอทธรณเพอ

โตแยงหรอคดคานค าสงของศาลปกครองชนตนตองการความรวดเรวในการวนจฉยชขาดของ

ศาลปกครองสงสดเพอใหคดถงทสดโดยเรว เชน ศาลปกครองชนตนมค าสงไมรบค าฟองไว

DPU

53

พจารณาดวยเหตคดไมอยในอ านาจการพจารณาพพากษาของศาลผฟองคดไดอทธรณค าสงไม

รบค าฟองไวพจารณาของศาลปกครองชนตนตอศาลปกครองสงสดและศาลปกครองสงสดไดม

ค าสงยนตามศาลปกครองชนตน ผฟองคดอทธรณน าคดดงกลาวไปฟองยงศาลอนเพอแกไข

เยยวยาความเดอดรอนหรอเสยหายตอไป ดงนนเมอค ารองอทธรณค าสงเปนตามไปหลกเกณฑ

และเงอนไขของกฎหมายศาลปกครองสงสดกจะมค าสงรบอทธรณและด าเนนกระบวนพจารณา

คดตอไป แตหากค ารองอทธรณค าสงไมเปนไปตามเงอนไขของกฎหมาย ศาลมอ านาจออก

ค าสงรบใหผอทธรณแกไขได เมอค ารองอทธรณค าสงไดรบการแกไขศาลปกครองสงสดกจะม

ค าสงรบค าอทธรณและด าเนนกระบวนพจารณาตอไป แตหากเปนค ารองอทธรณค าสงทไม

เปนไปตามเงอนไขของกฎหมายทไมอาจแกไขไดหรอศาลมค าสงใหผอทธรณแกไขแลวแตผ

อทธรณไมด าเนนการแกไขศาลอาจมค าสงไมรบอทธรณ

(ข) การตรวจอทธรณค าพพากษา

คดอทธรณค าพพากษาจะถกตรวจโดยศาลปกครองชนตนกอนวาเปนไปตาม

หลกเกณฑของการอทธรณหรอไม หากเปนค าอทธรณทไมเปนไปตามหลกเกณฑหรอเงอนไข

ของกฎหมายศาลปกครองชนตนจะมค าสงไมรบอทธรณซงค าอทธรณจะไมถกน าขนสการ

พจารณาคดของศาลปกครองสงสด สวนการอทธรณค าพพากษาทสมบรณเปนไปตาม

หลกเกณฑและเงอนไขของกฎหมายเมอศาลปกครองชนตนมค าสงอทธรณแลว ศาลปกครอง

ชนตนจะสงค าอทธรณพรอมส านวนคดและเอกสารทเกยวของไปยงศาลปกครองสงสดและศาล

ปกครองสงสดจะตรวจค าอทธรณอกครงวาเปนไปตามหลกเกณฑทเปนเงอนไขของการอทธรณ

ค าพพากษาหรอไมเมอการอทธรณค าพพากษาเปนไปตามหลกเกณฑและเงอนไขของกฎหมาย

ตลอดจนไดด าเนนกระบวนพจารณาตามขนตอนของกฎหมายแลว ศาลปกครองสงสดกจะม

ค าสงรบค าอทธรณและด าเนนกระบวนพจารณาคดตอไป แตหากค าอทธรณไมเปนไปตาม

เงอนไขของกฎหมาย ศาลอาจมค าสงใหผอทธรณแกไขค าอทธรณใหสมบรณครบถวน หรอหาก

เปนค าอทธรณทไมอาจแกไขใหสมบรณครบถวนตามเงอนไขของกฎหมายหรอในกรณทศาลม

ค าสงใหผอทธรณแกไขแลว แตผอทธรณไมด าเนนการแกไขตามค าสงศาลนน ศาลปกครอง

สงสดอาจมค าสงไมรบอทธรณ

(ค) การแสวงหาขอเทจจรงในชนอทธรณ

คดปกครองเปนการพจารณาในระบบไตสวน ศาลมหนาทตองแสวงหาขอเทจจรงเพอใหไดมาประกอบการพจารณา ศาลจงมอ านาจหนาทในการแสวงหาขอเทจจรงตางๆ แตมบางกรณทศาลอาจไมจ าตองแสวงหาขอเทจจรงเพม ในกรณทตลาการเจาของส านวนพจารณาเหนวา

DPU

54

ขอเทจจรงจากส านวนคดของศาลปกครองชนตนมขอเทจจรงเพยงพอทศาลปกครองจะพจารณาพพากษาหรอมค าสงอทธรณไดแลว ตลาการเจาของส านวนมอ านาจจดท าบนทกของตลาการเจาของส านวนเสนอองคคณะเพอพจารณาด าเนนการตอไปไดโดยไมจ าตองแสวงหาขอเทจจรงเพมเตม สวนกรณทตองแสวงหาขอเทจจรงเพมนน เมอตลาการเจาของส านวนพจารณาเหนวา ขอเทจจรงจากส านวนคดของศาลปกครองชนตน ค าอทธรณ และค าแกอทธรณยงไมเพยงพอทจะพจารณาพพากษาหรอมค าสงอทธรณ ตลาการเจาของส านวนกมอ านาจด าเนนกระบวนพจารณาในการด าเนนการแสวงหาขอเทจจรงตอไป ส าหรบวธการแสวงหาขอเทจจรงในศาลปกครองสงสด ตามระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสดวาดวยวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2543 ขอ 116 ก าหนดใหด าเนนการเชนเดยวกบวธการแสวงหาขอเทจจรงในศาลปกครองชนตนโดยอนโลม 2.1.14 การนงพจารณาคดและการท าค าพพากษาหรอค าสง

(1) การนงพจารณาคด


ปกครอง พ.ศ. 2543 ขอ 116 ก าหนดใหการนงพจารณาคดของศาลปกครองสงสดใหด าเนนการ

เชนเดยวกบการนงพจารณาคดในศาลปกครองชนตนโดยอนโลม

(2) การท าค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองสงสดในการพจารณาอทธรณในการ

พจารณาอทธรณค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตนนนศาลปกครองสงสดมอ านาจ

พพากษาหรอมค าสงยกอทธรณ ยน กลบ หรอแกค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตน

ได ดงตอไปน

(2.1) หากเหนวาอทธรณนนไมสมบรณครบถวนและเปนกรณทไมอาจแกไขใหถกตอง

ได หรอเปนค าอทธรณทตองหามตามกฎหมาย หรอยนโดยผดระเบยบ กพพากษายกอทธรณ

นน โดยไมตองวนจฉยในประเดนแหงอทธรณ

(2.2) หากเหนวาค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตนถกตองไมวาดวยเหต

เดยวกนหรอเหตอน กพพากษาหรอมค าสงยนตามค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครอง

ชนตน

(2.3) หากเหนวาค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตนไมถกตองกพพากษา

หรอมค าสงกลบค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตนและพพากษาหรอมค าสงใหม

(2.4) หากเหนวาค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตนถกบางสวนและผด

บางสวน กพพากษาหรอมค าสงแกค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตนโดยพพากษา

DPU

55

หรอมค าสงยนบางสวน กลบบางสวน และพพากษาหรอมค าสงใหมในสวนทกลบนนนอกจากน

ศาลปกครองสงสดยงมอ านาจสงยกค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตน แลวสง

ส านวนคดคนไปยงศาลปกครองชนตนเพอใหพพากษาหรอมค าสงใหมหรอพจารณาคดนนใหม

ทงหมดหรอบางสวน และพพากษาหรอมค าสงใหมในบางกรณไดในกรณดงตอไปน คอ

(ก) เมอคดปรากฏเหตทมไดปฏบตตามบทบญญตแหงกฎหมายหรอระเบยบในสวน

ทวาดวยการท าค าพพากษาหรอค าสง และศาลปกครองสงสดเหนวามเหตอนสมควรใหมอ านาจ

สงยกค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตน แลวสงส านวนคดคนไปยงศาลปกครอง

ชนตนเพอใหพพากษาหรอมค าสงใหม

(ข) เมอคดปรากฏเหตทมไดปฏบตตามบทบญญตแหงกฎหมายหรอระเบยบในสวน

ทวาดวยการแสวงหาขอเทจจรง หรอมเหตทศาลไดปฏเสธการไตสวนพยานตามทผอทธรณมค า

ขอ และศาลปกครองสงสดเหนวามเหตอนสมควร ใหมอ านาจสงยกค าพพากษาหรอค าสงของ

ศาลปกครองชนตนนน แลวก าหนดใหศาลปกครองชนตนพจารณาคดใหมทงหมดหรอบางสวน

และพพากษาหรอมค าสงใหม

(ค) เมอคดปรากฏเหตวาขอเทจจรงทศาลปกครองชนตนฟงมาไมพอแกการวนจฉยชขาดคด และศาลปกครองสงสดเหนวามเหตอนสมควร ใหมอ านาจสงยกค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตนนน แลวก าหนดใหศาลปกครองชนตนพจารณาคดนนใหมทงหมดหรอบางสวน โดยด าเนนการตามค าชขาดของศาลปกครองสงสด และพพากษาหรอมค าสงไปตามรปคด เมอศาลปกครองชนตนไดพพากษาหรอมค าสงใหมเชนนนแลว คกรณมสทธอทธรณค าพพากษาหรอค าสงใหมได 2.1.15 การอานค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองสงสด

ตามระเบยบของทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสดวาดวยวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2543 ขอ 114 ก าหนดใหศาลปกครองสงสดเมอไดพพากษาหรอมค าสงชขาดอทธรณแลวศาลปกครองสงสดจะอานค าพพากษาหรอค าสงนนเอง หรอจะสงค าพพากษาหรอค าสงนนไปใหศาลปกครองชนตนอานกได มาตรา 69 แหงตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 69 ก าหนดใหศาลปกครองสงสดจะอานค าพพากษาหรอค าสงชขาดอทธรณเองหรอศาลปกครองชนตนจะเปนผอานค าพพากษาหรอค าสงชขาดอทธรณของศาลปกครองสงสดศาลนนจะตองแจงใหคกรณทราบก าหนดวนอานค าพพากษาหรอค าสงชขาดอทธรณเปนการลวงหนาเมอศาลไดอานค าพพากษาหรอค าสงชขาดอทธรณโดยเปดเผยวนใดแลว ใหถอวาวนทไดอานนนเปนวนทศาลปกครองสงสดมค าพพากษาหรอค าสงชขาดอทธรณ แตหากไมมคกรณมาศาลเลยในวนนดอานค าพพากษาหรอค าสงชขาด

DPU

56

อทธรณ ศาลจะงดการอานแลวบนทกไวโดยใหถอวาวนทบนทกเปนวนทศาลปกครองสงสดไดมค าพพากษาหรอค าสงชขาดอทธรณ ในกรณทศาลปกครองชนตนอานค าพพากษาหรอค าสงชขาดอทธรณ เมอศาลปกครองชนตนไดอานค าพพากษาหรอค าสงชขาดอทธรณแลวจะตองแจงการอานกลบมาใหศาลปกครองสงสดไดทราบผลการอานค าพพากษาหรอค าสง 2.2 แนวคดเกยวกบการปฏรประบบศาลปกครอง

กฎหมายของประเทศไทยนบแตอดตสมยกรงสโขทยเปนราชธาน (พ.ศ. 1781-พ.ศ.

1893) ปรากฏตามศลาจารกวาประเทศไทยนาจะไดรบอทธพลมาจากคมภรพระธรรมศาสตร

(ธานนทร กรยวเชยร,2511: 1-2) และไดน าไปใชบงคบตอเนองถงในสมยกรงศรอยธยาอนเปน

กฎหมาย เรยกวา “พระราชศาสตร” ซงรวมอยในหลกพระธรรมศาสตร ( R. Lingat ,1950: 27)

ตอมาในสมยปฐมบรมกษตรยแหงราชวงศจกร รชกาลท 1 ไดจดท ากฎหมายตราสามดวงขน

ใน พ.ศ. 2348 และปรบปรงแกไขใชบงคบในชวงเวลานนซงมบทบญญตส าคญ ๆ เชน

กฎหมายลกษณะด าน า ล ยเพลง กฎหมายลกษณะผวเมยโดยยงมอ ทธพลของพระ

ธรรมศาสตรในหลกกฎหมายทไดบญญตนนดวย (พระยานตศาสตรไพศาล,2502: 114-115)

ตอมาสมยรชกาลท 4 ประเทศไทยไดมการตดตอกบชาตทางตะวนตกมากขนและมการ

ท าธรกจคาขายอยางกวางขวางประเทศไทยมการปรบปรงแกไขกฎหมายเกยวกบระบบการ

ปกครองอยางมากและไทยตองเสยเอกราชทางการศาลตาม “สนธสญญาเบาวรง” ซงท ากบสหราช

อาณาจกรหลงจากท าสนธสญญาเบาวรงแลวไดมชาตอน ๆ เขามาขอเจรจาท าสนธสญญาตาม

แบบอยางสหราชอาณาจกรอกหลายชาต เชน สหรฐอเมรกา สาธารณรฐฝรงเศส สาธารณรฐ

โปรตเกส ราชอาณาจกรเดนมารก ราชอาณาจกรเนเธอรแลนด เปนตน ซงการเสยสทธสภาพ

นอกอาณาเขตนน มผลท าใหคนตางชาตหรอคนในบงคบตางชาตกระท าผดตองน าขนศาลกงสล

ตางชาต ซงท าใหไทยเสยเปรยบในเรองอ านาจทางการศาล และสรางความเดอดรอนยงยากในการ

ปกครองเปนอยางมาก

ตอมาในสมยของรชกาลท 5 พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวครองราชย

พระองคทรงไดปฏรประบบกฎหมายและระบบศาลใหมโดยไดทรงสถาปนากระทรวงยตธรรมขน

เมอวนท 24 มนาคม พ.ศ. 2534 เพอปฏรประบบศาลยตธรรมขนใหม และไดวาจางผเชยวชาญ

ทางกฎหมายฝายตะวนตกมาเปนทปรกษากฎหมายเปนจ านวนมาก ซงไดมทงชาวตางชาตเชน

ชาวสหราชอาณาจกร สาธารณรฐฝรงเศส ราชอาณาจกรเบลเยยม ( Rene´ Guyon,1919: 9-10)

เพอแกไขปรบปรงกฎหมายและระบบศาลยตธรรม ตอมาไดมพระราชบญญตใหใชพระธรรมนญ

DPU

57

ศาลยตธรรม พ.ศ. 2477 มผลใชบงคบเมอวนท 1 ตลาคม พ.ศ. 2478 ศาลทงหลายจงตอง

สงกดอยในกระทรวงยต ธรรมตามทเปนอยในปจจบน ตามพระธรรมนญศาลยตธรรม พ.ศ.

2478 จงมชอเรยกกนโดยรวมวา “ศาลยตธรรม” (เดอน จตรกร,2532: 2)

ศาลยตธรรม ซงเปนทพงสดทายของประชาชนจงเปนองคกรทใชอ านาจตลาการอนเปน

สวนหนงของอ านาจอธปไตยของรฐตามหลกการและทฤษฎการแบงแยกอ านาจ โดยใหรฐบาล

เปนผใชอ านาจบรหาร รฐสภาเปนผใชอ านาจนตบญญต และศาลเปนผใชอ านาจตลาการ ศาล

ยตธรรมมภาระหนาทความรบผดชอบหลกทส าคญ คอการอ านวยความยตธรรมใหแกประชาชน

โดยการพจารณาพพากษาอรรถคดใหเปนไปโดยความเรยบรอย สะดวก รวดเรว และมความ

เทยงธรรม แตกระนนกตามผลของการพจารณาพพากษาอรรถคดของศาลยตธรรมนนกอาจ

ยอมจะตองกระทบกระเทอนตอสทธ เสรภาพ และทรพยสนของประชาชน ฝายใดฝายหนงท

เกยวของท าใหอ านาจของศาลยตธรรมจงตองมขอบเขตอ านาจทถกตองและเหมาะสม กลาวคอ

จะตองปฏบตตามหนาททรบผดชอบภายใตบทบญญตแหงกฎหมายเทานนสาเหตนเองท าให

กฎหมายรฐธรรมนญของประเทศทมการปกครองระบอบประชาธปไตยสวนใหญ จงไดบญญต

ใหศาลหรอผ พพากษาและตลาการมความเปนอสระในการพจารณาพพากษาคดภายใต

กรอบความชอบธรรมใหเปนไปในขอบเขตแหงกฎหมาย ทงนเพอใหศาลหรอผพพากษาและ

ตลาการสามารถปฏบตหนาททตนรบผดชอบไดโดยไมตกอยภายใตอทธพลหรออ านาจของผใด

และมความชอบธรรมในการพจารณาในแตละชนศาล เพอการกลนกรองตรวจสอบการ

วนจฉยพพากษาคด จงตองมการจ าแนกชนศาลออกมาในการจดรปองคกรของศาลยตธรรม ตาม

พระธรรมนญศาลยตธรรม มาตรา 1 ก าหนดใหโครงสรางศาลยตธรรมม 3 ชนศาล คอ ศาลชนตน

ศาลอทธรณ และศาลฎกา (ดษฎ หลละเมยร,2541: 5-19)

ศาลปกครองเปนองคกรทจดตงขนตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช

2540 และพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 โดยท า

หนาทเปนองคกรพจารณาพพากษาคดปกครอง ซงคดปกครองนนกคอขอพพาทระหวางเอกชน

ฝายหนงกบหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐอกฝายหนง หรอเปนขอพพาทระหวาง

หนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐดวยกนเอง ทงน เพอปกปองคมครองสทธเสรภาพ

ของประชาชนและเพอสรางบรรทดฐานทถกตองในการปฏบตราชการ

การกระท าใด ๆ ขององคกรเจาหนาทฝายปกครอง แมวาจะมวตถประสงคเพอรกษาไว

ซงประโยชนสาธารณะแตถาลวงละเมดเขาไปในสทธเสรภาพของประชาชนแลวจะตองม

DPU

58

กฎหมายใหอ านาจไวโดยชดแจงและองคกรฝายปกครองนนจะตองใชอ านาจภายในขอบเขตของ

กฎหมายเทานน ดงนน จงมความจ าเปนตองจดใหมระบบการควบคมตรวจสอบความชอบดวย

กฎหมายของการกระท าของฝายปกครองขน ทงน เพอเปนการคมครองสทธของประชาชน ซง

การควบคมการใชอ านาจของฝายปกครองนน มทงการควบคมการใชอ านาจทางการเมองของ

รฐบาลโดยองคกรฝายนตบญญต การควบคมตรวจสอบโดยองคกรฝายบรหาร การควบคม

ตรวจสอบโดยผตรวจการรฐสภา และการควบคมตรวจสอบโดยองคกรตลาการ

การจดตงศาลปกครองขนในประเทศไทยนน ไดมการพฒนามาจากคณะกรรมการ

วนจฉยรองทกขซงท า ใหระบบศาลของประเทศไทยเปนระบบศาลค โดยรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2534 แกไขเพมเตม (ฉบบท 5) พทธศกราช 2538 เปน

รฐธรรมนญฉบบแรกทบญญตใหมการจดตงศาลปกครองในระบบศาลค แมวากอนหนานน

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2517 จะไดมบทบญญตทกลาวถงการจดตงศาล

ปกครองกตาม แตกยงมไดมการด าเนนการเพอการจดตงจนเมอมการปฏรปทางการเมอง

เกดขน จงไดมบทบญญตใหจดตงศาลปกครองขนอกครง โดยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร

ไทยพทธศกราช 2540 ประกอบกบพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคด

ปกครองพ.ศ. 2542 ท าใหเกดมศาลปกครองขนในประเทศไทยโดยวนท 9 มนาคม 2544 เปน

วนทศาลปกครองชนตนและศาลปกครองสงสดไดเปดท าการตามกฎหมายเปนครงแรก

ปจจบนคดปกครองทข นสศาลปกครองมปรมาณเพมขนและมความซบซอนยงยากมาก

ขนสงผลใหกระบวนการในการแกไขขอพพาทโดยศาลปกครองไมเปนไปตามนโยบายและ

เจตนารมณในการปฏบตเกยวกบการด าเนนคดปกครองอกทงบทบญญตบางประการยงไม

สอดคลองกบสภาพความเปนจรงในทางปฏบต ผวจยเหนถงปญหาทเกดขนหลายประการของ

ศาลปกครองพจารณาไดดงน คอ





หากคกรณไมพอใจค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตนกมสทธอทธรณค า

พพากษาหรอค าสงไปยงศาลปกครองสงสด เปนเหตใหคดปกครองสวนใหญไปคางการพจารณา


DPU

59











การคดเลอกหลายขนตอนใชระยะเวลานาน และตองสงรายชอไปใหวฒสภารบรอง กอใหเกด

ปญหาความลาชาในการคดเลอกตลาการเขามาพจารณาพพากษาคดปกครอง




ชวยรางฟองชวยด าเนนคด เพอน าขอเทจจรงและพยานหลกฐานมาสศาลปกครองท าให

ประชาชนเสยเปรยบไมไดรบความเปนธรรมแมในทางปฏบตศาลปกครองจะมเจาหนาทคอยให

ความชวยเหลอแนะน ากตาม




อทธรณค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตนตอศาลปกครองสงสดภายในระยะเวลา 30

วน นบแตวนฟงค าพพากษาหรอค าสงโดยไมสามารถขยายระยะเวลาในการอทธรณค าพพากษา

หรอค าสงของศาลปกครองชนตนตอศาลปกครองสงสดได กอใหเกดความไมเปนธรรมในการ



ดงนนจงจ าเปนตองท าการวจยเพอแสวงหาแนวทางการปฏรประบบศาลปกครองทเหมาะสมกบบรบทของสงคมไทย เพอใหเปนไปตามเจตนารมณอนแทจรงของศาลปกครองทมแนวนโยบายเจตนารมณในการปฏบตเกยวกบการด าเนนคดปกครองและหนาทไวอยางชดเจน

DPU

60

คอ คมครองสทธและเสรภาพของประชาชนจากการด าเนนงานของรฐเพอประโยชนสาธารณะ 2.2.1 ความหมายของการปฏรประบบศาลปกครอง ค าวา “ปฏรป” มความหมายตามพจนานกรมแหงราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ไดให

ความหมายเอาไววา ปฏรป หมายถง สมควร เหมาะสม ปรบปรงใหสมควร เชน ปฏรปบานเมอง

หรออาจกลาวไดวา การปฏรป หมายถง การปรบปรงเปลยนแปลง แกไขใหดขนหรอหมายถง

การปรบปรงแกไขขอปฏบตทบกพรองผดพลาดทผานมา กฎหรอระเบยบหรอขอบงคบทปฏบต

มานอกจากจะไมเกดประโยชนแลวยงกอใหเกดโทษและความเสยหายแกสวนรวม การแกไข

ดงกลาวเปนการแกไขทงระบบใชการกระท าภาคปฏบตอยางเปนระบบและเปนขนตอนผานความ

เหนชอบรวมกนหลกเลยงการใชความรนแรง เพอน าไป สการเปลยนแปลงใหมทดกวาและเปนท

ยอมรบไดในสงคมโดยรวม

ค าวา “ระบบ” มความหมายตามพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ไดให

ความหมายเอาไววา ระบบ คอ ระเบยบเกยวกบการรวมสงตาง ๆ ซงมลกษณะซบซอนใหเขา

ล าดบประสานเปนอนเดยวกนตามหลกเหตผลทางวชาการ หรอหมายถงปรากฏการณทางธรรมชาต

ซงมความสมพนธ ประสานเขากน โดยก าหนดรวมเปนอนหนงอนเดยวกน อาจกลาวอกนยหนงได

วา ระบบ หมายถง สวนตาง ๆ ทประกอบขนโดยทสวนตาง ๆ ทประกอบขนเหลานน สามารถท างาน

ไดอยางอสระ แตมปฏสมพนธในการด าเนนงาน เพอแกปญหาหรอชวยใหการท างานนนบรรลตาม

วตถประสงคทต งไว

สวนค าวา “ศาลปกครอง หมายถง องคกรตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2540 ทจดตงขนตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง

พ.ศ. 2542 มอ านาจพจารณาพพากษาคดปกครองอนเปนคดทเกดขนระหวางเอกชนกบ

หนวยงานราชการหรอเจาหนาทของรฐและตองเปนคดทเกยวกบการใชอ านาจทางปกครองการ

ละเวนการปฏบตหนาท การปฏบตหนาทลาชาเกนสมควร และการกระท าทางปกครองของ

หนวยงานราชการหรอเจาหนาทรฐ“

เมอรวมค าทงสามค าเขาดวยกนเปนค าวา “การปฏรประบบศาลปกครอง” ผวจยตองการให หมายถง การปรบปรงเปลยนแปลงและแกไขปญหาของหนวยงานราชการ ทท าหนาทพจารณาพพากษาคดปกครอง เพอใหศาลปกครองเปนองคกรอสระทมศกยภาพและประสทธภาพสามารถปฏบตหนาทไดดวยความซอสตย สจรต บรสทธ ยตธรรม ในการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนจากการด าเนนงานของรฐเพอประโยชนสาธารณะ

DPU

61

2.2.2 ความส าคญของการปฏรประบบศาลปกครอง คดปกครอง1เปนขอพพาทเกยวกบสทธหรอผลประโยชนสาธารณะ โดยรฐเขามาม

บทบาทในการแกไขปญหากรณเกดขอพพาทระหวางหนวยงานของรฐกบประชาชนเพออ านวย

ความเปนธรรม ท าใหคดปกครองมลกษณะพเศษแตกตางไปจากคดแพง2 โดยเฉพาะวธ

พจารณาคดแพงเปนระบบกลาวหาทก าหนดใหคความมภาระการพสจนความจรง ตามขออาง

หรอขอตอสตางๆ เปนของโจทกผน าเสนอคดของตนสศาลและจ าเลยเปนฝายทจะตองหกลาง

พยานหลกฐานของโจทก กระบวนการพจารณาตางๆ ศาลจะท าหนาทเปนกลางในการพจารณา

พพากษาคดเทานน สวนคดปกครองเปนระบบไตสวนซงประชาชนจะมสถานะทดอยกวา

หนวยงานของรฐโดยเปดโอกาสใหศาลมอ านาจในการแสวงหาขอเทจจรงและพยานหลกฐาน

เพมเตมไดมากกวาทปรากฎในส านวน เพอใหคกรณยอมรบในกระบวนการพจารณาและค า

พพากษา รฐจงจดตงศาลพเศษทมอสระในการพจารณาวนจฉยขอพพาทซงเปนองคกรแยก

ตางหากออกจากศาลยตธรรม จงควรมการด าเนนกระบวนพจารณาใหเสรจสนไปโดยเรว และ

เปนธรรม มงคมครองสทธของปจเจกชนเปนทยอมรบกนโดยทวไปวาองคกรฝายตลาการเปนท

พงแหลงสดทายของประชาชนในการแสวงหาความยตธรรมและเยยวยาใหแกผทไดรบความ

เดอดรอนเสยหาย ศาลปกครองทถกตองแทจรงมอ านาจในการพจารณาวนจฉย ประเดนท

เกยวของกบปญหาขอพพาททแทจรง ดงนนเมอขอพพาททางปกครองเปนขอพพาททม

ลกษณะพเศษแตกตางไปจากขอพพาทในลกษณะอนๆ เพราะมลกษณะรปแบบเฉพาะใน

ตวเอง การทจะระงบหรอยตขอพพาททางปกครองโดยใหคกรณยอมรบนบถอเปนยตวาถกตอง

และเปนธรรมกจ าตองมองคกรทมลกษณะพเศษโดยเฉพาะทจะกระท าการดงกลาวใหสมกบ

เจตนารมณความมงหมายทางดานปกครอง องคกรดงกลาวกคอศาลปกครองอนเปนองคกร

อสระทมอ านาจพจารณาพพากษาวนจฉยคดปกครองนนเอง

เมอพจารณาศาลปกครองของประเทศไทยในปจจบนเกดปญหาตางๆหลายประการ

กอใหเกดขอเทจจรงทซบซอน และมปรมาณของการเกดขอพพาททางปกครองเพมมากขน ท า

ใหมการฟองรองคดทางดานปกครองขนสศาลปกครองอยางตอเนองเปนจ านวนมากและการ

พจารณาพพากษาคดมความลาชาใชเวลาหลายป ดงนน จงมความจ าเปนตองท าการปฏรป

ระบบศาลปกครองของประเทศไทยใหมความทนสมยสอดคลองกบการเจรญเตบโตและการ

1 ในศาลปกครองค าฟองคดปกครองคกรณมสองฝายเรยกวา ผฟองคด และผถกฟองคด 2 ในศาลยตธรรมค าฟองคดแพง,คดอาญาคความมสองฝายเรยกวา โจทก และจ าเลย

DPU

62

พฒนาทงทางดานเศรษฐกจและสงคมเพอใหมความยตธรรม โดยการแสวงหาแนวทางและ

รปแบบในการปฏรประบบศาลปกครองทเหมาะสมกบบรบทของสงคมไทยเพอใหเปนไปตาม

เจตนารมณอนแทจรงของศาลปกครอง

การปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทยนนมความจ าเปนตองน าแนวคด หลกการทเกยวของตาง ๆ ซงเปนเครองมอส าคญในการจะน าไปประยกตใชเพอการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทยอยางมประสทธภาพดงตอไปน 2.3. แนวคดเกยวกบระบบศาล ในประเทศทเปนรฐเสรประชาธปไตยโดยทวไปจะมการใชอ านาจผานองคกร 3 องคกรทส าคญ คอ ฝายนตบญญต ฝายบรหาร และฝายตลาการ โดยในการใชอ านาจผานองคกรตลาการนจะมองคกรทท าหนาทพจารณาพพากษาอรรถคดทเรยกวา ศาล ในการควบคมการใชอ านาจและคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนซงในแตละประเทศจะมความแตกตางออกไปในการเลอกใชระบบศาลเดยวหรอระบบศาลค โดยความเหมาะสมของการเลอกใชระบบศาลประเภทใดนน จะขนอยกบประวตศาสตรการพฒนาการของระบบกระบวนการยตธรรมของแตละประเทศ (โภคน พลกล, 2544: 105)

2.3.1. ระบบศาลเดยว ระบบศาลเดยวเปนระบบทยดหลกนตธรรม ใหศาลยตธรรมมอ านาจหนาทพจารณา

วนจฉยคดทกประเภทไมวาจะเปนคดแพง คดอาญา หรอคดปกครอง โดยใหผพพากษาซงม

คณสมบตและความรทางกฎหมายเปนการทวไปเปนผพจารณาวนจฉยคดปกครอง ระบบนใช

อยในประเทศทใชระบบกฎหมายแบบคอมมอนลอว (Common Law) เชน สหราชอาณาจกร

สหรฐอเมรกา และประเทศทใชระบบกฎหมายคอมมอนลอวแบบเดยวกบสหราชอาณาจกร

เหตผลของระบบศาลเดยวอยทวา บคคลมความเสมอภาคกนตามกฎหมาย และตองตกอย

ภายใตบงคบของหลกกฎหมายเดยวและขนศาลเดยวกน ระบบนจงไมมความแตกตางระหวาง

เอกชนกบฝายปกครองซงหมายถงเจาหนาทรฐหรอหนวยงานของรฐ โดยถอวาทงเอกชนและ

ฝายปกครองอยภายใตกฎเกณฑอนเดยวกน จงตองถกพจารณาพพากษาโดยศาลยตธรรมซง

เปนระบบหลกเพยงระบบเดยวทมถงชนศาลฎกาและอยในสงกดของฝายตลาการหรอกระทรวง

ยตธรรม ศาลปกครองจงมไดแยกออกเปนเอกเทศ แตลวนอยในระบบศาลยตธรรมโดยเปนสวน

หนงหรอแผกหนงของศาลยตธรรม ซงมอ านาจหนาทพจารณาพพากษาคดทกประเภทไมวาจะ

DPU

63

เปนคดแพง คดอาญา คดปกครอง หรอคดประเภทอน ผพพากษาคดปกครองในระบบศาลเดยว

นจงมคณสมบตและความรในทางกฎหมายเปนการทวไป(วรช วรชนภาวรรณ,2542: 87-88)

ตามระบบศาลเดยวถอวาศาลปกครองชนตนเปนศาลช านญพเศษมอ านาจพจารณาคดปกครองเปนการเฉพาะแยกตางหากจากศาลชนตนอน แตมศาลยตธรรมสงสดหรอศาลฎกาท าหนาทควบคมค าพพากษาของศาลปกครองชนตนและศาลลางทกศาล ตามระบบศาลเดยวน คความฝายใดทไมพอใจค าพพากษาของศาลปกครองชนตนอาจอทธรณหรอฎกาตอศาลสงเหมอนกบคความในคดอนๆ 2.3.2 ระบบศาลค ระบบศาลคเปนระบบทใหศาลยตธรรมมอ านาจหนาทพจารณาวนจฉยคดแพงและ

คดอาญาเปนหลกเทานน สวนการพจารณาวนจฉยคดปกครองใหอยในอ านาจหนาทของศาล

ปกครอง ซงมระบบศาลชนตนและศาลสงสดของตนเอง มระบบผพพากษาและองคกร

บรหารงานบคคลเปนเอกเทศตางหากเปนอสระจากระบบศาลยตธรรมโดยผพพากษาหรอตลา

การศาลปกครองจะมคณสมบตเฉพาะและมความเชยวชาญทางกฎหมายปกครองเปนพเศษ

ระบบนใชอยในประเทศทใชระบบประมวลกฎหมาย (Civil Law) เชน สาธารณรฐฝรงเศส

ราชอาณาจกรเบลเยยม สาธารณรฐอตาล สหพนธสาธารณรฐเยอรมน สาธารณรฐออสเตรย

ราชอาณาจกรสวเดน และสาธารณรฐฟนแลนด

ประเทศทใชระบบ “ศาลค” แบงออกเปน 3 กลมใหญ ๆ คอ

(1) ประเทศทจดตงศาลปกครองเปนเอกเทศจากศาลยตธรรม โดยศาลปกครองมหนาท

พจารณาคดปกครองเพยงอยางเดยว แตไมมอ านาจหนาทใหค าปรกษาแกรฐบาลไดแก สหพนธ

สาธารณรฐเยอรมนและสาธารณรฐออสเตรย

(2) ประเทศทจดตงศาลปกครองเปนเอกเทศจากศาลยตธรรมโดยมอบอ านาจในการ

วนจฉยชขาดคดปกครองแกสถาบนซงเรยกวา “สภาแหงรฐ”หรอ“สภาทปรกษาแหงรฐ ”

(Council of State หรอ Conseil d’Etat) ซงมอ านาจหนาท 2 ประการ คอเปนทปรกษา

กฎหมายของรฐบาล และท าหนาท เ ปนศาลปกครองดวย ไดแก สาธารณรฐฝรง เศส

ราชอาณาจกรเบลเยยม ราชอาณาจกรเนเธอรแลนด ราชรฐลกเซมเบรก สาธารณรฐอตาล

สาธารณรฐเฮลเลนก สาธารณรฐอาหรบอยปต ฯลฯ

DPU

64

(3) ประเทศทจดตงศาลปกครองเปนเอกเทศจากศาลยตธรรม โดยศาลปกครองมอ านาจ

หนาท 3 ประการ คอใหค าปรกษารฐบาลเกยวกบการรางกฎหมาย ปญหาขอกฎหมาย และท า

หนาทเปนศาลปกครองดวย ไดแก ราชอาณาจกรสวเดน และสาธารณรฐฟนแลนด เปนตน

การจดระเบยบของศาลหรอองคกรทใชอ านาจทางตลาการของประเทศทใชรปแบบ

ระบบศาลค จะมลกษณะดงน

(1) ศาลแตละประเภท คอ ศาลยตธรรมและศาลอนตางประกอบดวย ศาลชนตน ศาล

อทธรณ และศาลสงสด

(2) มการแบงแยกอ านาจระหวางศาลยตธรรมและศาลช านญพเศษอยางเดดขาด

(3) ศาลยตธรรมและศาลช านญพเศษตางเปนอสระซงกนและกน

(4) มการแบงแยกผพพากษาศาลยตธรรมและผพพากษาศาลช านญพเศษอยางเดดขาด เนองจากการบงคบใชกฎหมายทแตกตางกน ท าใหมการสรางความช านาญการเฉพาะดานขน (อสสระ นตทณฑประภาศ, 2540: 15-16) 2.4 แนวคดหลกความยตธรรม ความยตธรรมถอเปนแนวคดเกยวกบความถกตองตามศลธรรมบนพนฐานของจรยธรรม ความสมเหตสมผล กฎหมาย กฎหมายธรรมชาต ศาสนา ความเทยงธรรม (equity) และความเปนธรรม (fairness) ตลอดจนการบงคบใชกฎหมายโดยค านงถงสทธทไมสามารถโอนใหแกกนไดและสทธโดยก าเนดของมนษยชาตและพลเมองทงหลาย กบสทธของปวงชนและเอกชนทจะไดรบความคมครองอยางเทาเทยมกนตามกฎหมายซงวาดวยสทธพลเมองของพวกเขาเหลานน โดยปราศจากการเลอกปฏบตเพราะเหตแหงเชอชาต เพศ รสนยมทางเพศ อตลกษณทางเพศ เหลาก าเนด สผว ชาตพนธ ศาสนา ความพการ อาย ความยากดมจนและลกษณะประการอน ทงยงถอดวยวารวมถงความยตธรรมทางสงคม 2.4.1 ความหมายหลกความยตธรรม เมอกลาวถงความยตธรรมนน มนกคดนกปรชญาหลายคนทกลาวถงความหมายของ

ความยตธรรมเอาไวตามกรอบแนวคดและมมมองของแตละคน ซงอาจหยบยกขนมาพจารณา

ไดดงตอไปน

ปธากอรส นกปรชญาชาวกรกไดกลาวถงความยตธรรมไววา “ความยตธรรม คอ

จ านวนทคณตวมนเอง หรอก าลงสอง เพราะก าลงสองเปนเลขจ านวนทสมดลทสด เนองจาก

ประกอบขนเปนสวนประกอบเทาๆกนทกสวน ดงนนเมอความยตธรรมเปนจ านวนยกก าลงสอง

DPU

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A8%E0%B8%B5%E0%B8%A5%E0%B8%98%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A1

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%88%E0%B8%A3%E0%B8%B4%E0%B8%A2%E0%B8%98%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A1

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%AA%E0%B8%A1%E0%B9%80%E0%B8%AB%E0%B8%95%E0%B8%B8%E0%B8%AA%E0%B8%A1%E0%B8%9C%E0%B8%A5

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%81%E0%B8%8E%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%A2

https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B8%81%E0%B8%8E%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%98%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A1%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%95%E0%B8%B4&action=edit&redlink=1

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%99%E0%B8%B2

https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%E0%B8%A2%E0%B8%87%E0%B8%98%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A1&action=edit&redlink=1

https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B9%80%E0%B8%9B%E0%B9%87%E0%B8%99%E0%B8%98%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A1&action=edit&redlink=1

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%B4%E0%B8%97%E0%B8%98%E0%B8%B4%E0%B8%9E%E0%B8%A5%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%87

https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%81%E0%B8%9B%E0%B8%8F%E0%B8%B4%E0%B8%9A%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%B4&action=edit&redlink=1

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%8A%E0%B8%B7%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%95%E0%B8%B4

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%9E%E0%B8%A8

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A3%E0%B8%AA%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%A2%E0%B8%A1%E0%B8%97%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%9E%E0%B8%A8

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AD%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B8%93%E0%B9%8C%E0%B8%97%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%9E%E0%B8%A8

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AD%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B8%93%E0%B9%8C%E0%B8%97%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%9E%E0%B8%A8

https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B9%80%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B8%B3%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%94&action=edit&redlink=1

https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B8%AA%E0%B8%B5%E0%B8%9C%E0%B8%B4%E0%B8%A7&action=edit&redlink=1

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%9E%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%98%E0%B8%B8%E0%B9%8C

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%99%E0%B8%B2

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%9E%E0%B8%B4%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3

https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%B8

https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=Wealth&action=edit&redlink=1

https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%A2%E0%B8%B8%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%98%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A1%E0%B8%97%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B8%AA%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B8%A1&action=edit&redlink=1

65

เพราะเหตวาทกสวนเทากน รฐทยตธรรมจงตองเปนรฐททกสวนเทากนหรอเสมอภาคกน”(ปรชา

ชางขวญยน, 2549: 66)

โธมส ฮอบส กลาววา “ในสภาวะธรรมชาตซงปราศจากรฐบาลนนไมมเกณฑทจะตดสน

วาอะไรคอความยตธรรมหรออยตธรรม อะไรผดอะไรถก พฤตกรรมของมนษยขนอยกบความ

ตองการของแตละบคคล เพราะฉะนนความยตธรรมหรออยตธรรมจงเปนสงทเกดขนหลงจากท

ไดมขอตกลงหรอสญญากนแลว ผลของการท าสญญาประชาคมเปนสงทกอใหเกดอ านาจรวม

เมอมอ านาจรวมกมกฎหมาย กฎหมายจงเปนค าสงขององคอธปตยซงก าหนดขนมาเพอให

มนษยทกคนปฏบตตามสญญาผละเมดกฎหมายจงเปนผไมปฏบตตามสญญาซงความอยตธรรม

กเกดขน และความหมายของค าวาอยตธรรมกไมมอะไรมากไปกวาการไมปฏบตตามสญญา

ส าหรบความยตธรรมนนกคอสงทไมยตธรรม (unjust) นนเอง” (เสถยร หอมขจร, 2540: 26)

เพลโต มทรรศนะเกยวกบความยตธรรมซงปรากฏอยในหนงสอ The Republic วา

ความยตธรรมไมไดมความหมายแคบๆ วา “ความเทยงธรรม หรอการไมล าเอยงตามความ

เขาใจทวไปเมอเอยถงค าวายตธรรม แตหมายถงสงทเปน “สมมารวม(common good)” ทจะ

บนดาลความสขใหกบคนและรฐ” (สขม นวลสกล, และโกศล โรจนพนธ, 2539, 35)

โสภณ รตนากร (2526: 307) กลาววา “ความยตธรรมอาจหมายถงความสจรต ความ

เปนธรรม ความชอบธรรม ความชอบดวยกฎหมาย ความถกตองตามกฎหมาย สทธตาม

กฎหมาย การปฏบตตามระเบยบแบบแผนประเพณ และการปฏบตตามหนาท ความยตธรรม

คลมถงความประพฤตทงหมดของคนเราแตหลกความยตธรรมเปนหลกทกวางกวาหลก

กฎหมาย ความยตธรรมตามกฎหมายแคบกวาความยตธรรมโดยทวๆ ไป กลาวคอเปนความ

ยตธรรมทมอยในขอบเขตของกฎหมายหรอการใชกฎหมาย ความยตธรรมหรออยตธรรม

เกดขนเมอมการใชกฎหรอระเบยบขอบงคบไมวากฎนนจะเปนกฎหมายหรอขอบงคบหรอ

ระเบยบประเพณทปฏบตกนมาในสงคมหรอหมคณะความอยตธรรมใน “รป” เกดจากการใชกฎ

หรอขอบงคบนนโดยล าเอยง และความอยตธรรมอาจเกดขนจากกฎหรอระเบยบขอบงคบ

นนเองไมเปนธรรม ความอยตธรรมเชนนเปนความอยตธรรมใน“สาระ”หรอเนอหาของกฎหรอ

ระเบยบขอบงคบนนเอง”

อมร รกษาสตย ไดอธบายวาจะเกดความไมยตธรรม (unjust) ถา

(1) ขดกบหลกแหงความเทยงธรรม ความเปนธรรมหรอความเสมอภาคหรอม

พฤตกรรมล าเอยง

DPU

66

(2) ฝาฝนนโยบายและกระบวนการทใชกนมานานเปนทรกนและยอมรบกนแลว

(3) แสดงใหเหนวาละเลยหรอขาดการดแลและเอาใจใส เมอไมมการแจงใหทราบวาจะ

ไมมการจายคาชดเชยหรอการรบทราบวาไดมการละเลย

ค าวาไมยตธรรมนถอเปนค าทรนแรงกวา “ความไมมเหตผล” และอาจหมายถงการผด

ศลธรรมและในบางสถานการณอาจมองไดวาเปนการกระท าทขาดความรสกผดชอบชวด

(Unconscionable) ความไมยตธรรมอาจเกยวกบหลกพนฐานของความเปนธรรมโดยไมตอง

พจารณาถงความเทจ (false)” (อมร รกษาสตย, 2546: 381)

ประสทธ โฆวไลกล ( 2540: 7) กลาววา “สงทเรยกวาความยตธรรมสงสดททกคนแสวงหายอมขนอยกบมาตรฐานทางดานจตใจของมนษยผจะบนดาลใหมกฎหมายและใชกฎหมายนน อนจะกอใหเกดความเปนธรรมแกสงคม” 2.4.2 ความส าคญของหลกความยตธรรม หลกความยตธรรมถอเปนหวใจส าคญของกระบวนการยตธรรม โดยกระบวนการ

ยตธรรม หมายถง กลไกและกระบวนการ หรอขนตอนทรฐใชกฎหมายเปนเครองมอในการ

ควบคมความประพฤตและจดการขอพพาทตาง ๆ ทเกดขนของคนในสงคมเพอสรางใหเกด

ความยตธรรมทางสงคม และรวมถงการคมครองสงเสรมสทธข นพนฐานของพลเมอง

หลกความยตธรรม ( Rule of Natural Justice) ถอเปนหลกขนพนฐานของความ

ยตธรรมในการท าค าตดสนของบคคลหรอองคกรทมอ านาจหนาทเกยวกบการพจารณาอรรถคด

ตามกฎหมาย โดยหลกความยตธรรมจะน ามาใชในการพจารณาตดสนปญหาเกยวกบขอ

กฎหมายหรอขอเทจจรง ซงการตดสนดงกลาวนนจะมผลกระทบโดยตรงตอสทธและความ

คาดหวงทชอบดวยกฎหมายของบคคลทเกยวของ

สกล สกลเดช (2544: 12-14) กลาววาหลกความยตธรรม (Rule of Natural Justice)

ประกอบไปดวย 2 หลก ดงตอไปน

(1) Nemo debet esse judex in propria causa คอ หลกไมมผใดเปนผพพากษาในคด

ของตน (No man shall be a judge in his own cause)

หลกนอาจเรยกวาหลกความเปนกลางหรอความไมล าเอยง เปนสงทส าคญประการหนง

ในหลกความยตธรรม คอ ผพพากษาและตลาการตองวางตวไมเขาขางฝายใดฝายหนง มความ

เปนกลางและตองมความอสระจากความล าเอยง หากผพพากษาและตลาการมความล าเอยงเพอ

เขาขางฝายหนงฝายใดหรอเปนปฏปกษกบฝายหนงฝายใด ยอมเปนเหตใหผพพากษาและตลา

DPU

67

การนนมคณลกษณะไมเหมาะสม หรอ ขาดคณสมบตในการเปนผพพากษาและตลาการจะท าให

กระบวนพจารณาคดตาง ๆ เสยไป หลกขอนใชไดทงผมอ านาจพจารณาคดทงฝายผพพากษา

และตลาการหรอทางฝายปกครอง นอกจากนในการพจารณาคดใด ๆ หากไมพจารณา

พยานหลกฐานใด ถอวามความล าเอยงเชนเดยวกน สาเหตแหงความไมเปนกลางหรอความ

ล าเอยง คอ

(1.1) ความล าเอยงเนองจากผลประโยชนทางการเงน

(1.2) ความล าเอยงเนองจากความสมพนธสวนตว

(1.3) ความล าเอยงเนองจากการบงคบบญชา

(2) Audi alteram partem คอ หลกฟงความฝายอน (Hear the other side)

หลกนอาจเรยกวา หลกฟงความฝายอน หรอไมมใครถกตดสนโดยไมมการฟงความ

(No man should be condemned unheard) หรอตองฟงความทงสองฝายกอนมค าพพากษา

หรอมค าสงใด ๆ หลกขอนประกอบดวย การแจงใหทราบขอกลาวหา (notice) และการฟงความ

(hearing)

(2.1) การแจงใหทราบขอกลาวหา การด าเนนคดใด ๆ ทกระทบตอบคคลอนตองมการ

แจงใหทราบขอกลาวหากอน เพอเปดโอกาสใหอกฝายหนงไดอธบายชแจง

(2.2) การฟงความ (Hearing) คอ การเปดโอกาสใหคความไดมโอกาสชแจงหรออธบาย

เรองราวฝายของตนใหผพพากษาหรอผมอ านาจพจารณาคดทราบ รวมถงการน าพยานฝายของ

ตนเขาสบในสงทกลาวอาง (สกล สกลเดช, 2544: 12-14)

จากหลกความยตธรรมดงกลาวขางตน จะเหนไดวาศาลจดเปนองคกรหนงทมบทบาท

ส าคญยงในกระบวนการยตธรรม โดยมอ านาจหนาทในการด าเนนกระบวนพจารณาและ

พพากษาคดตาง ๆ ผานผท าหนาท คอ ผพพากษาและตลาการ ดงนนศาลยตธรรมหรอศาล

ปกครองโดยผพพากษาและตลาการจงเปนองคกรและบคคลทตองน าหลกความยตธรรมมาปรบ

ใชในการท าหนาท โดยเฉพาะอยางยงผพพากษาและตลาการเปนบคคลทมบทบาทส าคญใน

การตดสนคด ดงนนผพพากษาและตลาการจงตองเปนบคคลทมความยตธรรม มความเปน

กลาง มความรความสามารถ และเพยบพรอมทงคณธรรมจรยธรรมเปนทยอมรบนบถอของ

ประชาชนทวไป ทงนเพอใหการพจารณาพพากษาคดนนเปนไปอยางยตธรรมและมเหตมผล

(fair and reasonable) สมกบเปาหมายของงานดานการยตธรรม ทมงตอบสนองทศกดศรการ

DPU

68

ด ารงตนอยอยางเสมอภาคทดเทยมกนในสงคมของมวลหมสมาชก (สพศ ประณตพลกรง, สทธ

พงศ ตญญพงศปรชญ และเชดพนธ วลาวรรณ,2536: 120-121)

หลกความยตธรรมถอเปนหลกทส าคญเปนอยางยงในการท าหนาทของผพพากษาและ

ตลาการไมวาจะอยในระบบศาลยตธรรมหรอศาลปกครองสงส าคญทศาลตองตระหนกคอท า

อยางไรใหประชาชนไดรบการพจารณาพพากษาคดจากศาลดวยความบรสทธยตธรรม

2.5 ระบบการพจารณาของศาล ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 1(8) “การพจารณา” หมายความวา

กระบวนพจารณาทงหมดในศาลใดศาลหนง กอนศาลนนชขาดตดสนหรอจ าหนายคดโดยค า

พพากษาหรอค าสง กระบวนการพจารณาทก าหนดขนตอนของการด าเนนการตาง ๆนน

เพอใหไดมาซงความยตธรรม หรออาจกลาวไดวาเปนกฎหมายทประกอบดวยกฎเกณฑทบงคบ

หรออนญาตใหคความและศาลปฏบตตามเพอใหไดมาซงขอเทจจรงและขอกฎหมายทเกยวของ

กบการแกไขปญหาของคด ความส าคญของกฎหมายวาดวยวธพจารณาความคอ เปน

กฎหมายวาดวยการก าหนดวธการทบคคลภายนอกจะเสนอคดหรอเรองของตนตอศาลและเปน

กลไกในการควบคมและตรวจสอบการใชดลพนจของผใชอ านาจตลาการหลกการส าคญใน

กฎหมายวธพจารณาความมหลายหลกการ แตหลกการทถอวาเปนหลกการพนฐานซงสมควร

พจารณาเปนพเศษ คอ

(1) หลกการคนหาความจรงแหงคด

ในการพจารณาคดนน ไมวาจะเปนคดประเภทใด ขอเทจจรงท จะใชประกอบในการ

พจารณาเพอน าไปสการพพากษาหรอมค าสงใด ๆ ไดนน จะตองปรากฏวาในคดนนมขอเทจจรง

เพยงพอแกการวนจฉยคด ซงการทศาลจะไดขอเทจจรงมาประกอบการวนจฉยนนกขนอยกบ

อ านาจของศาลในการแสวงหาขอเทจจรงตามทกฎหมายก าหนดไว

(2) หลกการฟงความทกฝาย

หลกการฟงความทกฝายมรากฐานมาจากแนวคดทวา ผท าหนาทวนจฉยชขาดยอมถก

จ ากดในการรบรขอเทจจรง และบคคลทรขอเทจจรงมากทสดกคอบคคลทถกกระทบสทธจากค า

วนจฉยนนเอง ฉะนนการรบฟงขอเทจจรงตาง ๆ จากบคคลดงกลาวยอมท าใหผทมหนาท

วนจฉยชขาดสามารถตดสนคดไดอยางถกตอง

(3) หลกการพจารณาคดโดยเปดเผย

DPU

69

หลกการพจารณาคดโดยเปดเผย หมายถงการเปดโอกาสใหบคคลทวไปสามารถเขา

ฟงการพจารณาคดของศาลได โดยผทไมเกยวของในคดนนชอบทจะไดอยรวมในการพจารณา

ไดเชนเดยวกน เพอเปนการควบคมการปฏบตหนาทของฝายตลาการโดยประชาชนทวไป แต

อาจมขอจ ากดในกรณเพอเปนการคมครองสทธสวนบคคล

(4) หลกการพจารณาคดโดยเรว

กระบวนการยตธรรมทดนนจะตองใหคความไดรบความยตธรรมดวยความรวดเรวตาม

สมควรดวย ดงสภาษตกฎหมายทวา “ความยตธรรมทลาชาคอความไมยตธรรม” ถงแมวาวธ

พจารณาความของคดตาง ๆ จะมรายละเอยดแตกตางกน แตหลกการพนฐานทวไปททกระบบ

วธพจารณาความตองม คอหลกการคนหาความจรง หลกการฟงความทกฝาย หลกการพจารณา

คดโดยเปดเผย หลกการพจารณาคดโดยรวดเรว หลกการตาง ๆ ทกลาวน เปนหลกการทแมไม

มการบญญตไวเปนลายลกษณอกษรกตองถอวาเปนหลกกฎหมายทวไปทศาลจะตองน ามาใชใน

การด าเนนกระบวนพจารณาดวย

ระบบกฎหมายวธพจารณาความ เราสามารถแบงกลมหรอประเภทโดยพจารณาจากอ านาจและหนาทของคความและศาลในการด าเนนกระบวนพจารณาออกไดเปนสองประเภทใหญ ๆ คอ วธพจารณาระบบกลาวหาและวธพจารณาระบบไตสวน ศาลปกครองจะใชระบบกลาวหาไมได ซงอาจจะท าใหเกดขอยงยากและลาชา ควรใชระบบไตสวนใหความเปนธรรมโดยใหตลาการเปนผแสวงหาหาขอเทจจรง หรอพยานหลกฐานทเกยวของโดยตรงจะเปนการสะดวก รวดเรว ยงกวาในกระบวนวธพจารณา การพจารณาคดของศาลและการคนหาขอเทจจรงม 2 ระบบคอ 2.5.1 ระบบกลาวหา ระบบกลาวหาถอกนวาเปนวธทพฒนาขนมาใชแทนการแกแคนเปนการสวนตว โดยให

ผเสยหายมอ านาจฟองคดไดเอง ในฐานะเปนผกลาวหา อ านาจนตอมาไดขยายไปถงญาตของ

ผเสยหายดวย ผตดสนคดไมอาจกลาวหายกประเดนแหงคด หรอน าสบพยานเรองดงกลาวอยใน

อ านาจผกลาวหา และผถกกลาวหา ผพพากษาจะเปนคนกลางพจารณาคดโดยเปดเผยและดวย

วาจา ซงการพจารณาคดของระบบกฎหมายนแบงผเกยวของกบคดออกเปน 3 ฝาย ดวยกนคอ

(1) ผกลาวหา

(2) ผถกกลาวหา

(3) ศาล

DPU

70

ดงนน การพจารณาคดชขาดวาฝายใดผดหรอถกจงมไดอยทการน าพยานมาพสจน

ความจรง แตส าคญอยทฝายใดจะเปนผปฏบตตามกตกาซงผพพากษาวางไวไดครบถวนกวากน

ระบบกลาวหาเนนใหศาลมความเปนกลาง ศาลจงมบทบาทในการสบหาขอเทจจรงในคดนอย

มาก เพราะเปนเรองของคความแตละฝายจะตองเสนอขอเทจจรงและตรวจสอบขอเทจจรงในคด

กนเอง ท าใหคความแตละฝายจะตองเสนอขอเทจจรงกนเอง จงมการเรยกการด าเนนคดระบบน

วา เปนระบบคกรณ (Adersary System) ระบบนถอวาเปนหนาทของคความแตละฝายจะตอง

เสนอพยานหลกฐานของตนและศาลจะตองพจารณาเฉพาะพยานหลกฐานทคความเสนอตอศาล

เทานน โดยสนนษฐานวาคความจะเสนอพยานหลกฐานทตนคดวาดทสด ซงจะเปนการสงเสรม

ใหคความเสนอพยานหลกฐานไดเตมท แมตามความเปนจรงในบางคด คความจะไมไดเสนอ

พยานหลกฐานกนโดยครบถวน ไมวาโดยคความจงใจหรอพลงเผลอกตาม แตโดยทวไปแลว

ศาลจะไมเรยกพยานหลกฐานมาสบเอง

สาระส าคญของการพจารณาในระบบน คอ ผพพากษาตองวางตวเปนกลางจรง ๆ เพอ

ควบคมใหคความทง 2 ฝายปฏบตตามกตกาอยางเครงครด ดงนนเมอตอมาวธพจารณาคดได

ววฒนาการมาเปนการพสจนขอเทจจรงโดยพยานหลกฐาน และ ผพพากษาตองวางตวเปน

กลางอยางเครงครด จะเอนเอยงเขากบฝายใดฝายหนงไมได และอ านาจของศาลในการ

สบพยานเพมเตมหรอตดพยานกมจ ากดหรอแทบไมมเลย ตองปลอยใหคความด าเนนคดหา

พยานหลกฐานเตมท และหลกเกณฑในการทจะน าพยานอยางไรมาพสจนไดหรอไมไดเปนไป

โดยเครงครด หรอมบทตดพยานทเดดขาด เพอมใหพยานทตองหามหรอไมชอบดวยกฎหมาย

เขาสส านวนความ กจะมผลเทากบเปนการไมสบพยานนนเลย ทงนเพอมใหทงสองฝาย

ไดเปรยบเสยเปรยบกน ดงนนระบบวธการพจารณาคดเปนไปในทางทมโจทกมจ าเลย และมผ

พพากษาพจารณาคดเปนคนกลางคอยดแลใหทงสองฝายไดด าเนนคดของตนไปตามกฎเกณฑ

ทไดวางขนไวโดยเครงครด เรมตนตงแตการก าหนดประเดนขอพพาทและหนาทน าสบ วธการ

น าเสนอพยานหลกฐานประเภทตางๆ (พรเพชร วชตชลชย,2536: 4-5)

ดงนนจะเหนไดวาระบบกลาวหามลกษณะทส าคญพอสรปไดดงน

(1) ศาลมบทบาทจ ากดเปนเพยงผตดสนคดเทานน ไมมอ านาจในการสบพยานเพมเตม

หรอชวยคความฝายใดฝายหนงแสวงหาพยานหลกฐาน การด าเนนการพจารณาคดมกฎเกณฑ

ละเอยดปลกยอยมาก ศาลใชดลยพนจไดนอยมาก การยกฟองโดยทางเทคนค (Technicality)

จะมปรากฏบอยมาก

DPU

71

(2) คความทง 2 ฝายมบทบาทส าคญเปนคตอสคดซงกนและกน อยางเหนไดชด เชนใน

คดอาญา ศาลจะไมชวยโจทกแสวงหาพยานหลกฐาน ดงนนในบางครงศาลอาจจะตองยกฟอง

ทง ๆ ทปรากฏวาจ าเลยเปนผกระท าความผดกได (ซงในสหรฐอเมรกา การพจารณาคดอาญาม

หลก (Exclusionary Rule) ซงศาลปฏเสธไมรบฟงพยานหลกฐานทไดมาจากการจบหรอคนทไม

ชอบ ดงนนแมโจทกจะมพยานแจงชดวาจ าเลยท าผดศาลอาจไมยอมรบฟงพยานนน และยก

ฟองโจทกเพราะโจทกไมมพยานหลกฐาน

(3) ในระบบกลาวหามกฎเกณฑการสบพยานทเครงครดมากศาลมโอกาสใชดลยพนจนอย มบทตดพยานทเดดขาด ไมยอมใหศาลรบฟงพยานนนเขาสส านวนความเลย นอกจากนการใชค าถามในการซกถาม ถามคานกตองเปนไปตามกฎเกณฑโดยเครงครดซงเปนการด าเนนกระบวนพจารณาในศาลยตธรรม 2.5.2 ระบบไตสวน ระบบไตสวนนนมทมาจากอทธพลวธการช าระความของผมอ านาจในศาสนาโรมนคาทอ

ลคในวงการศาสนาครสต ซงระบบนเปนการพฒนาตอจากการแกแคนเปนสวนตว โดยไดยกเลก

วธการใหผเสยหายเปนผกลาวหาเอง และใหเจาหนาทของรฐท าหนาทแทน ผพพากษาเปลยน

สถานะจากการเปนคนกลางมาเปนผท าการไตสวน มอ านาจสบสวนพยานและควบคมการไต

สวนเอง การพจารณาคดมใชเปนการตอสระหวางผกลาวหาและผถกกลาวหา แตเปนการตอส

ระหวางจ าเลยกบรฐ ซง เปนการพจารณาทมไดกระท าโดยเปดเผย และตองพจารณาดวย

เอกสารมากกวาการเบกความ และการหาผกระท าความผดกไมมหลกเกณฑในการไตสวนหรอ

วธพจารณาทเครงครดเพราะมงแตจะเอาผลทจะไดรถงขอเทจจรงทเกดขนมากกวา จงอาจมการ

ใชวธทรมานจ าเลยดวยประการตาง ๆ เพอใหจ าเลยยอมรบสารภาพและเลาขอเทจจรงทงหมด

ใหผช าระความฟง การพจารณาอาจกระท าลบหลงจ าเลย คอ การสบพยานอาจท าโดยทจ าเลย

ไมมโอกาสรเหนกได เพราะถอวาผช าระความใหความยตธรรมและคมครองสทธใหจ าเลยอย

แลว ระบบนมอทธพลอยภาคพนยโรปซงเดมเคยตกอยภายใตอทธพลของสนตปาปาแหงกรง

โรม และตอมากมบทบาทส าคญในประเทศตาง ๆ ในภาคพนยโรปทใชระบบประมวลกฎหมาย

เชน สาธารณรฐฝรงเศส สหพนธสาธารณรฐเยอรมน ฯลฯ

ศาลในระบบนมบทบาทในการคนหาความจรง ในคดอาญาบางกรณศาลเขาไปมสวน

รวมตงแตในชนการสอบสวน การด าเนนคดในศาลไมวาจะเปนการสบพยาน ซกถามพยาน ศาล

จะด าเนนการเองโดยตลอด ผอนถามพยานจะตองไดรบอนญาตจากศาลกอน ซงในระบบนผ

DPU

72

พพากษาในประเทศภาคพนยโรปจงมบทบาทมากกวา ผพพากษาในสหราชอาณาจกรและ

สหรฐอเมรกาในเรองตาง ๆ ตอมาเมอระบบการทรมานจ าเลยหมดไป และนกกฎหมายเรม

คนหาขอเทจจรงโดยทางพยานหลกฐาน ระบบนคลคลายไปในทางคนหาความจรงโดยมการน า

พยานมาสบ แตยงคงเอกลกษณเดมอยคอ ศาลมหนาทคนหาขอเทจจรงจากพยานหลกฐานตาง

ๆ ทงทคความน ามาเสนอตอศาล หรอศาลเหนสมควรเรยกมาสบเอง และไมมกฎหมายวาง

ระเบยบการสบพยานหรอไมมบทตดพยานโดยเครงครดวาพยานประเภทนรบฟงได พยาน

ประเภทนนรบฟงไมไดระบบไตสวนหากใชวธการทเหมาะสมตามสถานการณกอาจคนหา

ขอเทจจรงไดดกวาระบบกลาวหา (ยงศกด กฤษณจนดา,2525: 8)

ดงนนศาลมกจะรบฟงพยานหลกฐานทกชนเขาสส านวนความและจะไปพจารณา

ละเอยดตอนชงน าหนกพยานหลกฐานวาพยานชนใดควรมน าหนกเชอถอมากนอยเพยงใด

เนองจากระบบนมงจะคนหาความจรงเปนส าคญ และเพอใหศาลท างานไดคลองตวกฎเกณฑ

ตาง ๆ ในการพจารณาคดและสบพยานจงไมคอยจะเขมงวดกวดขนอยางในระบบกลาวหา ซง

ในระบบนไมไดเนนเรองความเทาเทยมกนของคความอยางในระบบกลาวหา การพจารณา

คดอาญาจงอาจจะท าลบหลงจ าเลยไดทนายความของจ าเลยในคดอาญาไมมบทบาทในการ

ซกถามความอยาง ระบบกลาวหา การฟองคดอาญาเปนเรองของรฐ เอกชนมบทบาทในการ

ฟองคดอาญาจ านวนนอยมาก

ระบบไตสวน มลกษณะส าคญพอสรปไดดงน

(1) ศาลเปนผมบทบาทส าคญในการพจารณาคด มอ านาจทจะสบพยานเพมเตมหรองด

สบพยาน ทงนเพอคนหาใหไดขอเทจจรงใกลเคยงความจรงมากทสด การก าหนดระเบยบและ

วธ (Technicality) เกยวกบการสบพยานนมนอยมาก ศาลมอ านาจใชดลยพนจไดกวางขวางและ

ยดหยนไดมาก

(2) ในระบบนจะไมมกฎเกณฑการสบพยานทเครงครดมาก โดยเฉพาะอยางยงจะไมมบทตดพยาน (Exclusionary Rule) ทเดดขาด แตจะเปดโอกาสใหมการเสนอพยานทกชนดมาสศาลไดและศาลมอ านาจใชดลยพนจไดอยางกวางขวาง

2.6 หลกสทธของคความทไดรบการพจารณาคด 2 ชนศาล

หลกสทธของคความทไดรบการพจารณาคด 2 ชนศาล (Double degree de

Jurisdiction) เนองจากค าพพากษาเปนค าชขาดของศาลทไดจากการพจารณาคดซงถกผกมด

ดวยรปแบบและมผลในทางกฎหมายท าใหคดเสรจไปจากศาลยตธรรม จงมผลกระทบตอสทธ

DPU

73

เสรภาพ ชวต รางกาย และทรพยสนของคความ เมอพจารณาถงเนอหาของค าพพากษาแลวม

เหตผลตามกฎหมาย ซงหลกสทธของคความทไดรบการพจารณาคด 2 ชนศาลนน โดยทวไป

แลวไมวาจะในระบบกฎหมายคอมมอนลอว หรอระบบกฎหมายซวลลอว จะเปดโอกาสให

คความมสทธอทธรณไดอยางนอยหนงชนศาลเสมอ ทงในปญหาขอเทจจรงและปญหาขอ

กฎหมาย แตอาจมขอจ ากดในสวนปญหาขอเทจจรง สวนปญหาขอกฎหมายนนคความมสทธท

จะอทธรณและฎกาไดเสมอ การยนอทธรณค าพพากษานนเปนไปตามหลกสทธของคความท

ไดรบการพจารณาคด 2 ชนศาล ซงมความหมายวาคความในคดมสทธทจะใหคดของตนไดรบ

การพจารณาพพากษาจากศาลสองศาลทตางกน ซงมล าดบชนศาลทตางกน โดยภายใตเงอนไข

อยางเดยวกนโดยศาลชนตนเปนศาลในล าดบแรกสวนศาลอทธรณเปนศาลในล าดบทสองทงน

เพอเปนหลกประกนความยตธรรม เนองจากผพพากษาในศาลชนตนอาจพจารณาพพากษาคด

ผดพลาดไดจงจ าเปนตองใหมการพจารณาทบทวนใหมโดยผพพากษาทมประสบการณสงกวา

และโดยปกตแลวศาลสองศาลทแตกตางกนยอมไมนากระท าสงทผดพลาดรวมกน สวนศาลฎกา

ไมใชศาลในล าดบชนทสามเนองจากศาลฎกาจะไมพจารณาปญหาขอเทจจรงโดยจะพจารณา

พพากษาเฉพาะปญหาขอกฎหมายเทานนโดยศาลฎกาจะท าหนาทตรวจสอบความชอบดวย

กฎหมายของค าพพากษาของศาล (ธนกร วรปรชญากล,2547: 60)

การด าเนนคดแพงในศาลยตธรรม เรมตนเกดจากการทบคคลสองฝายมขอโตแยง

เกดขนเกยวกบสทธ หรอหนาทของบคคลใดตามกฎหมายแพง หรอบคคลใดจะตองใชสทธทาง

ศาลเมอทงสองฝายไมสามารถตกลงกนได และมขอโตแยงเกดขนตามประมวลกฎหมายวธ

พจารณาความแพง มาตรา 55 ก าหนดใหศาลพจารณา และพพากษาคด ซงศาลจะตอง

พจารณาจากพยานหลกฐานทคความแตละฝายน าเสนอตอศาล โดยทพยานหลกฐานตาง ๆ ท

เสนอมามทงพยานทเปนบคคล และพยานทเปนวตถ ศาลเปนผพจารณาชงน าหนกพยานทง

สองฝายเปรยบเทยบวาฝายใดมน าหนกดยงไปกวากน ฝายใดมพยานหลกฐานทนาเชอถอ

มากกวาศาลยอมพพากษาตดสนคดไปตามพยานหลกฐาน ใหฝายทศาลเชอมากกวาเปนฝาย

ชนะคด ในการตดสนคดนนยอมถกใจคความฝายทชนะคด และไมถกใจอกฝายหนงทแพคด

ฝายทศาลตดสนใหเปนฝายชนะคดยอมพอใจในผลค าตดสนสวนฝายทศาลตดสนใหแพคดยอม

ไมพอใจในค าตดสน หากคความทงสองฝายยอมรบในค าตดสนตลอดทงเหตผลของศาล คความ

ทยอมรบกไมจ าเปนตองตอสคดกนอกตอไป ส าหรบกรณคความทไมพอใจในค าตดสนหรอยงม

ขอของใจในเหตผลของศาลซงไดแสดงไวในค าตดสน คความฝายทไมพอใจสามารถตอสคดได

DPU

74

อกเพอหาค าตดสนทพอใจ โดยทกฎหมายเปดโอกาสใหคความสามารถอทธรณตอศาลอทธรณ

ได และหากยงไมพอใจ หรอยงไมยตกสามารถฎกาตอไปยงศาลฎกาซงเปนศาลสงสดเมอศาล

ฎกามค าพพากษาแลว ใหถอวาค าพพากษาฎกาเปนทสด

การอทธรณ คอ กระบวนพจารณาทผอทธรณโตแยงค าพพากษา หรอค าสงของศาล

ชนตนตอศาลอทธรณ และถอเปนค าฟองชนดหนงตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง

มาตรา 1 (3)

เมอมการด าเนนกระบวนพจารณาในศาลชนตนจนศาลไดมค าพพากษา หรอมค าสง

อยางหนงอยางใดแลว ไมวาค าสงนนจะเปนค าสง ค ารอง ค าขอ หรอเปนค าสงชขาดคดกตาม

ถาค าพพากษาหรอค าสงนน โตแยงสทธของบคคลใด โดยเฉพาะอยางยง ตวความทงสองฝาย

ไมวาจะเปนฝายโจทกหรอจ าเลย บคคลซงถกโตแยงสทธนนยอมสามารถยนอทธรณ เพอให

ศาลอทธรณไดพจารณาค าพพากษา หรอค าสงของศาลชนตนนนอกครงหนง ทงนภายใต

บทบญญตของกฎหมายทก าหนดไว ระบบศาลยตธรรม แบงออกเปน 3 ชน คอ ศาลชนตน ศาล

อทธรณ และศาลฎกา เวนแตจะมกฎหมายบญญตไวเปนอยางอน (เขมชย ชตวงศ, 2530: 173)

กระบวนพจารณาในศาลอทธรณ และศาลฎกาแตกตางไปจากกระบวนพจารณาในศาลชนตน เพราะการพจารณาของศาลอทธรณ และศาลฎกาเปนการพจารณาสวนหนงตางหากจากการพจารณาของศาลชนตน การพจารณาของศาลอทธรณ และศาลฎกากระท าโดยวธตรวจพจารณา ค าฟองอทธรณ และค าแกอทธรณ ค าฟองฎกาและค าแกฎกา ตลอดจนเอกสารและหลกฐานทงปวง ในส านวนคดทศาลชนตนไดรวบรวมไวสงมาเพอพจารณาโดยไมไดออกนงพจารณาอยางศาลชนตน ยกเวนในกรณคความขอแถลงการณดวยวาจา ศาลอทธรณหรอศาลฎกาจงจะออกมานงพจารณา เพอฟงค าแถลงการณของคความดงกลาว การพจารณาของศาลอทธรณเปนคนละขนตอนกบศาลชนตน โดยถอวาคดนนจะไดรบการพจารณาอกครงหนง ในศาลอทธรณ หรอศาลฎกา การอทธรณและฎกาคดในศาลยตธรรมนนแยกพจารณาตามประเภทของคดไดดงน 2.6.1 สทธการอทธรณคดแพงศาลยตธรรม บรรดาคดแพงทศาลชนตนมค าสงหรอมค าพพากษาชขาดตดสนคดแลว คความฝายท

ไมพอใจผลของการตดสนไมวาจะเปนผแพ หรอผชนะในศาลชนตนอาจน าเสนอคดขนสศาลสง

ไดซงศาลสงจะมผพพากษาทมประสบการณ มความเชยวชาญ และมความสามารถมากกวาให

ด าเนนการชขาดตดสนคดกคอ ศาลอทธรณหรอศาลฎกา และหากคความไมไดใชสทธในการ

อทธรณ หรอฎกา กตองบงคบคดกนตามค าพพากษาของศาลชนตน แตถาหากคความใชสทธ

DPU

75

อทธรณฎกา กเทากบไดเปดคดขนศาลอกชนหนงใหพจารณาซงไมไดเกยวกบศาลชนตนอก

ตอไป (จกรพงษ เลกสกลไชย, 2538: 205-206)

การอทธรณค าพพากษา หรอค าสงของศาลชนตนนน ผอทธรณจะตองอางถงเหตผลท

ไมเหนดวยกบค าพพากษา หรอค าสง หรอเหตผลทอางวาค าพพากษา หรอค าสงนนผดพลาด

อยางไร ตองแสดงใหแจงชดถงเหตผลประกอบขออางในการอทธรณ คความในคดมสทธทจะ

อทธรณไดเสมอ ไมวาจะเปนปญหาขอเทจจรง หรอปญหาขอกฎหมาย เวนแตจะมบทบญญต

หามอทธรณไว

ผมสทธยนอทธรณโดยปกตแลวผอทธรณมกจะเปนคความทพพาทกนในศาลชนตน

และผแพคดในศาลชนตนจะเปนผใชสทธอทธรณไปยงศาลอทธรณ แตสทธทจะยนอทธรณมได

อยทการแพหรอชนะคด แตอยทวามกฎหมายหามอทธรณ หรอบญญตใหเปนทสดหรอไม ถาไม

มกฎหมายหามแลว คความยอมมสทธอทธรณได ในปญหาขอเทจจรง และปญหาขอกฎหมาย

(1) สทธของคความในการอทธรณ

ค าวา “คความ” ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 1 (11) หมายความ

วา บคคลผย นค าฟอง หรอถกฟองตอศาล และเพอประโยชนแหงการด าเนนกระบวนพจารณา

ใหรวมถงบคคลผมสทธกระท าการแทนบคคลนน ๆ ตามกฎหมายหรอในฐานะทนายความ

ตลอดจนผมสทธมสวนในการโตแยง และแสดงสทธตามกฎหมาย ไมวาจะเปนฝายโจทกหรอ

จ าเลย บคคลซงถกโตแยงสทธนนยอมสามารถยนอทธรณ เพอใหศาลอทธรณไดพจารณา ค า

พพากษา หรอค าสง ของศาลชนตนอกครงหนง

(2) บคคลผมสวนไดเสย

ผอทธรณตางกเปนคความในคดมาแตในศาลชนตน สวนกรณของบคคลภายนอก หาก

มสวนไดเสยในคด กชอบทจะใชสทธอทธรณได เชนเดยวกบคความในคดตามประมวลกฎหมาย

วธพจารณาความแพง มาตรา 57 โดยการรองสอด แมบคคลภายนอกคดมไดเปนคความมาแต

ศาลชนตนหากมสวนไดเสยกบค าพพากษาหรอค าสงของศาลชนตน ยอมอทธรณได และ

บคคลภายนอกทยนอทธรณนน ถอวาเปนคความในชนอทธรณ ผทถกศาลลงโทษฐานละเมด

อ านาจศาล สามารถอทธรณ ค าพพากษานนได แตจะอทธรณใหศาลลงโทษบคคลอน ฐาน

ละเมดอ านาจศาลไมได

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 303 (2) ในกรณทเจาหนตามค า

พพากษายดทรพยของลกหนตามค าพพากษา ศาลอาจใหบคคลภายนอกทครอบครองทรพยนน

DPU

76

ดแลรกษาทรพยกได ผรกษาทรพยมสทธจะไดคาตอบแทนตามสมควร โดยศาลจะเปนผส งให

คความฝายใดฝายหนงเปนผจาย โดยถอคาฤชาธรรมเนยมสวนหนง ถาศาลก าหนดคารกษา

ทรพยไมเปนทนาพอใจผรกษาทรพยสามารถอทธรณได

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 274 ก าหนดใหผค าประกนในศาลเพอ

การช าระหน ตามค าพพากษา ถาลกหนทตนค าประกนไมยอมช าระหนตามค าพพากษา เจาหน

สามารถบงคบคดเอาจากทรพยสนของผค าประกนไดทนทโดยไมตองฟองคดใหม ค าสงของศาล

ทใหบงคบคดเอากบทรพยสนของผค าประกนน ผค าประกนยอมอทธรณได

ผซอทรพยจากการขายทอดตลาดหรอผทสราคาในการขายทอดตลาดถอวาเปนผมสวน

ไดเสยเกยวกบการขายทอดตลาด จงมสทธอทธรณเรองการขายทอดตลาด บรวารหรอวงศญาต

ของจ าเลยในคดฟองขบไล ซงศาลพพากษาใหขบไล ยอมอทธรณค าพพากษาของศาลได แตถา

เปนผมสวนไดเสย หรอมไดถกโตแยงสทธใด ๆ จากค าพพากษาศาลชนตนแลวผนนจะอทธรณ

ไมได คความทเปนฝายชนะคด แมจะเปนฝายทชนะคด กยอมมสทธอทธรณได ถายงมประเดน

บางเรอง ซงศาลวนจฉยไวไมเปนทพอใจ หรอกระทบกระเทอนสทธของผชนะคด ผชนะคดก

ยอมจะอทธรณในประเดนนนได(เขมชย ชตวงศ, 2530: 174)

สทธการอทธรณ เปนหลกทวไปถอวาเปนสทธของคความ ไมตองมกฎหมายบญญตเปนพเศษวาจะอทธรณได หรอไมได แตใหพจารณาวา ในกรณเชนนนมกฎหมายใดบางหรอไมทหามมใหผนนอทธรณหรอบญญตใหค าพพากษาหรอค าสงนนถงทสด ถาไมมกฎหมายหามแลว ยอมอทธรณไดเสมอ 2.6.2 หลกเกณฑในการอทธรณ เมอศาลชนตนพพากษาหรอมค าสงผไมพอใจอาจอทธรณไดทงปญหาขอเทจจรงและ

ปญหาขอกฎหมาย แตตองอยภายในบงคบแหงกฎหมาย คอ ถาไมมกฎหมายหามมใหอทธรณ

กอทธรณไดเสมอ สทธทจะอทธรณไมไดอยทการแพชนะถาผทชนะคดไมพอใจ หรอ

กระทบกระเทอน สทธของผชนะคด ผชนะคดกยอมอทธรณประเดนขอนนได แตอยางไรกตาม

ฝายทอทธรณจะตองมความประสงคทจะใหศาลอทธรณไดมพพากษาหรอค าสงเปลยนแปลงผล

ของคดในค าอทธรณนนดวยโดยตองมรายละเอยดดงน คอ

(1) ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 225 ก าหนดใหขอเทจจรงหรอ

ขอกฎหมายตองระบโดยชดแจง หมายความวาในค าฟองอทธรณทย นมานน ตองมการคดคาน

ค าพพากษาหรอค าสงของศาลชนตนโดยชดแจง ไมวาจะเปนการอทธรณในปญหาขอเทจจรง

DPU

77

หรอปญหาขอกฎหมาย โดยในค าฟองอทธรณตองกลาวถงค าพพากษาหรอค าสงของศาลชนตน

วาพพากษาหรอสงอยางไร ผอทธรณเหนวา ค าพพากษาหรอค าสงนน ๆ ไมชอบขอเทจจรงหรอ

ขอกฎหมายควรจะเปนอยางไร โดยใหเหตผลมาในค าฟองอทธรณทย นนน ตองระบขอเทจจรง

หรอขอกฎหมายทยกขนอางองโดยละเอยด ซงการระบนนตองชดแจง จะกลาวขอความลอย ๆ

วา คดคานค าพพากษา ศาลชนตนหาไดไม ตองระบคดคานในขอเทจจรงอยางไร ในขอ

กฎหมายอยางไร ตองตงประเดน และแสดงเหตผลประกอบวา ไมพอใจในค าพพากษาศาล

ชนตนตอนไหน เพราะอะไร เพราะฟองอทธรณถอวาเปนค าฟองตามประมวลกฎหมายวธ

พจารณาความแพง มาตรา 1(3) อยางหนง จงตองแสดงใหแจงชดซงสภาพแหงขอหาและค าขอ

บงคบทงขออางทอาศยเปนหลกแหงขอหาท านองเดยวกบค าฟองตามประมวลกฎหมายวธ

พจารณาความแพง มาตรา 172 จงตองแสดงรายละเอยดใหครบถวนสมบรณ

(2) ระยะเวลาและการยนฟองอทธรณ

ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 229 ก าหนดใหการยนอทธรณม

ก าหนดเวลา และการยนอทธรณใหท าเปนหนงสอยนตอศาลชนตนซงมค าพพากษา หรอค าสง

ภายในก าหนดหนงเดอน นบแตวนทไดอานค าพพากษาหรอค าสงนน และผอทธรณตองน าเงน

คาธรรมเนยม ซงจะตองใชแกคความอกฝายหนงตามค าพพากษาหรอค าสงมาวางศาลพรอมกบ

อทธรณนนดวย

การยนอทธรณจะตองยนภายในก าหนดเวลา 1 เดอน นบแตวนทไดอานค าพพากษา

หรอค าสง การนบเวลาใชหลกการนบตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย เมอศาลมค า

พพากษาหรอค าสงชขาดตดสนคดวนทเทาใด วนสดทายทจะยนอทธรณไดคอวนทเดยวกนใน

เดอนถดไป เชน ศาลมค าพพากษาในวนท 9 ตลาคม วนสดทายทจะยนอทธรณไดคอวนท 9

พฤศจกายน เวนไวแตวนท 9 จะเปนวนหยดท าการ กยนไดในวนทแรกทเปดท าการ หรอถา

เปนการอานในวนสนเดอน กตองเรมนบตงแต วนท 1 ของเดอนถดไป และครบก าหนด 1 เดอน

ในวนสดทายของเดอน อาทเชนศาลไดอานค าพพากษาในวนท 30 กนยายน กตองเรมนบวนท

1 ของเดอนตลาคม และครบก าหนด 1 เดอน ในวนท 31 ตลาคม

การน าเงนคาธรรมเนยมทจะตองใชแทนอกฝายหนงมาวางพรอมกบการยนอทธรณนน

เมอศาลมค าพพากษาหรอค าสงของศาลชนตนก าหนดใหฝายทอทธรณตองช าระคาฤชาธรรม

เนยมแทนอกฝายหนง ผอทธรณจะตองน าเงนคาฤชาธรรมเนยมรวมทงคาทนายความทจะตอง

DPU

78

ใชแทนอกฝายหนงมาวางศาล และการยนอทธรณตองยนตอศาลชนตนทมค าพพากษา หรอ

ค าสงวนจฉยชขาด จะยนตอศาลอทธรณโดยตรงไมได (อดม เฟองฟง, 2541: 130)

(1) อทธรณขอทยกขนวากนมาแลวในศาลชนตน

การอทธรณตองมประเดนกลาวอางตามค าฟอง ประเดนปญหาใดโจทกมไดกลาวอางไว

ในค าฟองกตองถอวาเปนปญหานอกประเดน แมศาลจะหยบยกขนมาวนจฉยกไมถอวาเปนขอ

ทวากนมาแลวโดยชอบ เวนแตจะเปนปญหาเกยวดวยความสงบเรยบรอยของประชาชน (ค า

พพากษาฎกาท 4550/2532) สวนในกรณพจารณาค าใหการของจ าเลยตองมประเดนทจ าเลย

ตอสไวในค าใหการเทานนหากจ าเลยไมไดตอสไวในค าใหการ แมศาลจะหยบยกขนมาวนจฉยก

เปนการวนจฉยทไมชอบ ถอไมไดวาเปนปญหาทไดยกขนมาโดยชอบ เวนแตจะเปนปญหาเกยว

ดวยความสงบเรยบรอยของประชาชน (ค าพพากษาฎกาท 1958/2511 ประชมใหญ) และการ

อทธรณทมประเดนทศาลชนตนก าหนดไว ถงแมประเดนขอตอสจะมอยตามค าใหการ แตถาศาล

ชนตนมไดก าหนดประเดนขอพพาทนนไว แลวฝายจ าเลยไมคดคานกตองถอวาประเดนนนยต

ไป คความจะยกขนมาเปนขออทธรณฎกาอกไมได แมตอมาศาลจะไดวนจฉยกเปนการวนจฉยท

ไมชอบ (ค าพพากษาฎกาท 1028/2514) (2) ขอเทจจรงหรอขอกฎหมายทยกขนอางในอทธรณ ตองเปนสาระแกคดอนควรไดรบ

การวนจฉย

ขอเทจจรงหรอขอกฎหมายทเปนสาระแกคด หมายถงขอเทจจรงหรอขอกฎหมายทท าใหผลค าพพากษาเปลยนแปลงไป สวนขอเทจจรงหรอขอกฎหมายทไมเปนสาระแกคด คอขอเทจจรงหรอขอกฎหมายทไมเปนขอแพชนะหรอไมเปนประโยชนแกคดหรอไมมผลท าใหค าพพากษาเปลยนแปลง (อดม เฟองฟง,2541: 84) 2.6.3 คดตองหามอทธรณ การยนอทธรณของคความทยนอทธรณตอศาลนนยอมมสทธอทธรณได ในปญหา

ขอเทจจรงและปญหาขอกฎหมาย แตมคดบางประเภททตองหามมใหคความอทธรณ

(1) คดทกฎหมายบญญตหามอทธรณ

ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 138 วรรคแรก ก าหนดใหคดทศาล

ไดพพากษาตามขอตกลง หรอสญญาประนประนอมยอมความตามคความตกลง หรอ

ประนประนอมความกนในศาล และศาลไดพจารณาตามยอม หามมใหอทธรณค าพพากษานน

ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 168 ก าหนดใหรวมถงคดทอทธรณเฉพาะ

DPU

79

คาฤชาธรรมเนยมอยางเดยว ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 188

ก าหนดใหรวมถงคดทไมมขอพพาท ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 222

ก าหนดใหคดทศาลมค าสง หรอพพากษาเกยวกบค าชขาดของอนญาโตตลาการ

2) คดทกฎหมายบญญตใหเปนทสด

ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 14 ก าหนดใหกรณคดทศาลมค า

พพากษาหรอค าสงของศาลชนตนทประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงไดบญญตใหเปน

ทสด คความจะไมสามารถอทธรณไดโดยเฉพาะ เกยวกบเรองการคดคานผพพากษา เมอศาลม

ค าสงประการใดแลวเปนทสด ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 136

ก าหนดวาจะอทธรณไมไดในกรณทจ าเลยวางเงนตอศาลโดยยอมรบผด ถาโจทกพอใจยอมรบ

เงนทจ าเลยวางโดยไมตดใจเรยกรองมากกวานน และคดไมมประเดนทจะตองวนจฉยตอไปอก

ใหศาลพพากษาคดไปตามนน ค าพพากษานนเปนทสด ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความ

แพง มาตรา 137 ก าหนดใหกรณโจทกยอมรบช าระหนอยางอนตามทจ าเลยใหการยอมช าระ

หรอแถลงใหศาลทราบและศาลไดพพากษาไปตามนน ค าพพากษาเปนทสด

ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 156 ก าหนดใหกรณทคความรอง

ขอด าเนนคดอยางคนอนาถา เมอศาลมค าสงอนญาตใหอนาถาแลวค าสงนนใหเปนทสด ตาม

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 223 ทว ก าหนดใหการทคความฝายใดฝาย

หนงรองขออทธรณ เฉพาะปญหาขอกฎหมายโดยตรงตอศาลฎกา ค าสงของศาลชนตนท

อนญาตหรอยกค ารองนเปนทสดเชนกน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา

267 ก าหนดใหกรณเมอศาลชนตนมค าสงใหยกค าขอในเหตฉกเฉนของโจทกหรอยกเลกค าสง

ในเหตฉกเฉนตามค าขอของจ าเลย ค าสงเชนวานเปนทสด ตามประมวลกฎหมายวธพจารณา

ความแพง มาตรา 293 วรรคสอง ก าหนดใหกรณถาศาลสงใหงดการบงคบคดตามค าขอของ

ลกหน ค าสงนนเปนทสดตองหามมใหอทธรณตอไป

(3) คดทกฎหมายอนบญญตใหเปนทสด

สวนในกรณทกฎหมายอนบญญตวาค าพพากษา หรอค าสงของศาลชนตนใหเปนทสด

เชน ตามพระราชบญญตวาดวยการเลอกตงสมาชกเทศบาล พ.ศ. 2482 มาตรา 58 ก าหนดให

ค าสงศาลในเรองการคดคานการเลอกตงสมาชกเทศบาลเปนทสด ไมวาจะสงในทางใดตาม

พระราชบญญตการกกเรอ พ.ศ. 2434 ทใหค าสงศาลเกยวกบการกกเรอเปนทสดตาม

พระราชบญญตวาดวยการใชกฎหมายอสลาม ในเขตจงหวดปตตาน นราธวาส ยะลา และสตล

DPU

80

พ.ศ. 2489 การวนจฉยชขาดคดแพงเกยวกบเรองครอบครว และมรดกอสลาม ค าวนจฉยชขาด

ของดะโตะยตธรรมในขอกฎหมายอสลามใหเปนอนเดดขาดในคดนน ศาลอทธรณไมมอ านาจ

วนจฉยขอกฎหมายอสลามได เพราะถาค าวนจฉยชขาดของดะโตะยตธรรมในขอกฎหมาย

อสลามโดยถกตองแลวยอมเปนอนเดดขาด (ค าพพากษาฎกาท 1740/2505)

(4) คดตองหามอทธรณ ตามจ านวนทนทรพย

ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 224 ก าหนดใหคดทราคาทรพยสน

หรอจ านวนทนทรพยทพพาทกนในชนอทธรณไมเกน 50,000 บาท หรอไมเกนจ านวนทก าหนด

ไวในพระราชกฤษฎกา หามมใหคความ อทธรณในขอเทจจรง ซงเปนราคาทรพยหรอจ านวนทน

ทรพยทโตแยงกนในชนอทธรณ หรอประเดนขอพพาทเปนราคาทรพยสนหรอจ านวนทนทรพย

ในชนอทธรณ ราคาทรพยสนหรอจ านวนทนทรพยทพพาท ซงถกจ ากดสทธอทธรณใน

ขอเทจจรงคอ ไมเกน 50,000 บาท หรอไมเกนจ านวนทก าหนดไวในพระราชกฤษฎกา

หมายความวาในการยนอทธรณนน ถาราคาทรพยสนหรอจ านวนทนทรพย ในขณะยนอทธรณ

นน ไมเกน 50,000 บาทหรอ แมจะ 50,000 บาทพอด กตองหามมใหอทธรณในขอเทจจรง

เพราะการอทธรณไดนนทนทรพยจะตองเกน 50,000 บาทขนไป ยอมอทธรณในขอเทจจรงได

(5) การรบรองใหอทธรณ

ในคดทหามอทธรณในปญหาขอเทจจรงนน คความสามารถอทธรณในปญหาขอเทจจรง

ได ในคดทราคาทรพยสนหรอจ านวนทนทรพยทพพาทกนนนในชนอทธรณไมเกนหาหมนบาท

หรอไมเกนจ านวนทก าหนดในพระราชกฤษฎกา โดยมขอยกเวน ไมตองหามอทธรณใน

ขอเทจจรง คอ อทธรณในขอเทจจรงไดม 3 กรณ คอ

(1) ผพพากษาทนงพจารณาคดนนในศาลชนตนไดท าความเหนแยงไว ความเหนแยง

คอ ความเหนของผพพากษาทเปนองคคณะในคดนนไมเหนดวยในผลของค าพพากษานน ตอง

เปนความเหนแยงในขอเทจจรงเทานนจะมาแยงในขอกฎหมายไมได

(2) ผพพากษาทนงพจารณาคดนนในศาลชนตนไดรบรอง โดยผรบรอง ตองเปน “ผ

พพากษา” จะประจ าอยทใดกได แตถาไมเปน “ผพพากษา” เชน ท างานอนทไมใชผพพากษา

หรอออกจากราชการ ไมเปนผพพากษา ส ารองผพพากษาไมใชผพพากษาแตตองนงพจารณา

คดนนในศาลชนตน เชน ผพพากษาหวหนาศาล ไมไดนงพจารณารบรองไมได

ผอทธรณตองยนค ารองถงผพพากษานนพรอมกบค าฟองอทธรณตอศาลชนตน เมอ

ศาลไดรบค ารอง ใหสงค ารองพรอมดวยส านวนความไปยงผพพากษา ดงกลาวเพอพจารณา

DPU

81

รบรอง สวนก าหนดเวลายนค ารองใหรบรองอทธรณจะตองยนภายใน 1 เดอนนบแต วนอานค า

พพากษาของศาลชนตนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 290 ประกอบดวย

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 230

(3) กรณไดรบอนญาตใหอทธรณเปนหนงสอจากอธบดผพพากษาศาลชนตนหรออธบด

ผพพากษาภาค ในกรณทผพพากษาทนงพจารณาคดนนในศาลชนตน ไมไดท าความเหนแยง

หรอรบรอง คความมสทธจะอทธรณในปญหาขอเทจจรงไดอก โดยไดรบอนญาตใหอทธรณเปน

หนงสอจากอธบดผพพากษาศาลชนตนหรออธบดผพพากษาภาคแลวแตกรณ (พพฒน จกราง

กร, 2538: 194-195)

การขออนญาตอทธรณตองปฏบตตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา

230 ซงมหลกเกณฑดงน

ก. อธบดผพพากษาศาลชนตนหรออธบดผพพากษาภาคตองไมไดเปนคณะในค าสงนน

ข. ผอทธรณตองยนค ารองตอศาลชนตนภายใน 7 วน นบแตศาลชนตนสงไมรบอทธรณ

ในปญหาขอเทจจรง

ค.ศาลชนตนตองสงค ารองนนพรอมดวยส านวนความไปยงอธบดผพพากษาศาลชนตน

หรออธบดผพพากษาภาค

ง. ค าสงของอธบดผพพากษาศาลชนตนหรออธบดผพพากษาภาค อนญาตหรอไม

อนญาตเปนทสดจะอทธรณฎกาตอไปไมได (เขมชย ชตวงศ,2534: 187

ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 224 วรรคแรก ก าหนดใหกรณถาเปนปญหาขอกฎหมายยอมอทธรณฎกาไดเสมอ เวนแตกฎหมายจะบญญตใหค าพพากษาหรอค าสงนนเปนทสด แตหากเปนปญหาขอเทจจรงแลวจะอทธรณตอไปไดกตอเมอ ราคาทรพยสนหรอจ านวนทนทรพยทพพาทกนในชนอทธรณ เกน 50,000 เทานน จงจะอทธรณในปญหาขอเทจจรงได หากคดทมทนทรพยทพพาทในชนอทธรณ ไมเกน 50,000 บาท จะอทธรณในปญหาขอเทจจรงได จะตองใหศาลรบรองใหอทธรณหรอไดรบอนญาตใหอทธรณได โดยผพพากษาทนงพจารณาคดนนในศาลชนตนไดท าความเหนแยงไวหรอไดรบรองวามเหตอนควรอทธรณได หรอถาไมมความเหนแยงหรอรบรองเชนวานตองไดรบอนญาตใหอทธรณเปนหนงสอจากอธบดผพพากษาศาลชนตน หรออธบดผพพากษาภาคผมอ านาจ 2.6.4 สทธการอทธรณคดปกครอง


73 ก าหนดใหผทไมพอใจในค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตนอาจอทธรณ ค า

DPU

82

พพากษาหรอค าสงดงกลาวตอศาลปกครองสงสดได ภายใน 30 วน นบแตวนทไดมค าพพากษา

หรอค าสงนน โดยจะตองยนอทธรณตอศาลปกครองชนตนทมค าพพากษาหรอค าสง ทงน โดย

ค าอทธรณนนจะตองท าเปนหนงสอและอยางนอยตองระบชอผอทธรณและคกรณในการอทธรณ

ขอคดคานค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตน ค าขอ และลายมอชอผอทธรณ ซง

พนกงานเจาหนาทของศาลจะตรวจค าอทธรณในเบองตน จากนนตลาการเจาของส านวนจะ

ตรวจค าอทธรณอกครง ถาเหนวามความสมบรณครบถวน กจะสงค าอทธรณนนใหศาลปกครอง

สงสดพจารณาในลกษณะเดยวกบการด าเนนกระบวนพจารณาในศาลปกครองชนตนตอไป แต

ขนตอนในการแสวงหาขอเทจจรงจะลดลง กลาวคอ ไมจ าตองด าเนนการจนครบ 4 ขนตอน

ดงเชนศาลชนตนมเพยง 2 ขนตอน คอ พจารณาจากค าอทธรณ และค าแกอทธรณกอาจสรป

ส านวนได ถาตลาการเจาของส านวนเหนวาคดมขอเทจจรงเพยงพอทศาลจะพพากษาหรอม

ค าสงอทธรณไดแลว จากนนกจะไปสข นตอนของการนงพจารณาและการแถลงการณของตลา

การผแถลงคดตอไป

ศาลปกครองสงสดมอ านาจพพากษายกอทธรณ ยน กลบ หรอ แกค าพพากษาหรอ

ค าสงศาลปกครองชนตนได รวมทงมอ านาจสงยกค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตน

แลวสงส านวนคดคนไปใหพพากษาหรอมค าสงใหมหรอก าหนดใหพจารณาคดนนใหมทงหมด

หรอบางสวนแลวพพากษาหรอมค าสงใหม หรอด าเนนการตามค าชขาดของศาลปกครองสงสด

แลวพพากษาหรอมค าสงไปตามรปคด

ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 73 วรรคสาม ก าหนดใหกรณหากศาลปกครองสงสดเหนวาค าอทธรณใดมขอเทจจรงหรอขอกฎหมายทไมเปนสาระอนควรไดรบการวนจฉยจะสงไมรบอทธรณนนไวพจารณากได ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 73 วรรคสก าหนดใหค าพพากษา หรอค าสงของศาลปกครองสงสดใหเปนทสด

2.7 แนวคดหลกความเปนอสระของผพพากษาและตลาการ หลกความเปนอสระของผพพากษาและตลาการเปนหวใจของการอ านวยความยตธรรม

ของศาลโดย ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 2 (1) และประมวลกฎหมาย

วธพจารณาความแพงมาตรา 1 (1) ไดใหความหมายวาศาลยตธรรม หมายถง ศาลยตธรรมหรอ

ผพพากษาทมอ านาจพจารณาพพากษาคดอาญาและคดแพง

DPU

83

ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ใหค านยามค าวา ”กลาง ”หมายความวา สวนทไมคอนไปขางใดขางหนง และค าวา “อสระ” หมายความวา เปนใหญ ปกครองตนเอง เปนไทแกตว จงกลาวไดวา ความเปนอสระของผพพากษาและตลาการยอมท าใหการพจารณาชขาดตดสนคดของผพพากษาและตลาการนนเปนกลางโดยไมเขาขางคความฝายใดฝายหนง ดวยเหตเพราะผพพากษาและตลาการมหนาทตองพจารณาพพากษาอรรถคดใหเปนกลางไปตามหลกกฎหมาย ภาระหนาททส าคญเชนนจงจ าเปนอยางยงทจะตองชวยกนท าทกวถทางใหผพพากษาและตลาการ เปนอสระจากอ านาจหรออทธพลใด ๆ ทงปวง เพราะมฉะนนแลวกเปนการยากยงทผพพากษาและตลาการจะปฏบตหนาทได กลาวคอหากผพพากษาและตลาการถกอ านาจหรออทธพลใด ๆ เขามากาวกายหรอแทรกแซงครอบง าจนท าใหผพพากษาและตลาการเกดความหวนเกรงหรอหวาดกลวตออ านาจหรออทธพลใด ๆ แลวผพพากษาและตลาการกจะพจารณาชขาดตดสนคดไปตามอ านาจหรออทธพลทบบคนชกจงนน แทนทจะมอสระปฏบตหนาทตดสนคดไปตามตวบทกฎหมาย และเหตผลทแทจรงอนจะอ านวยความชอบธรรมใหเกดเปนรปธรรมไดอยางแทจรง (ศกดา โมกขมรรคกล,2539: 4) 2.7.1 หลกนตธรรมความเปนอสระของศาล ตามหลกนตธรรม (The Rule of Law) มทมาจากแนวความคดทถอวากฎหมายเปนเครองมอในสงคมซงววฒนาการขนในประเทศองกฤษ และกลายเปนทฤษฎกฎหมายทส าคญยงทฤษฎหนงของโลก โดยหลกนตธรรมถอวาการปกครองทดเลศนนตองเปนการปกครองโดยกฎหมาย นกกฎหมายชอ เอ.ว.ได.ซ (พ.ศ. 2378-2465) เปนนกนตศาสตรผเลองชอชาวองกฤษไดอธบายไวในหนงสอชอ กฎหมายรฐธรรมนญ (The Law of Constitution) อนมชอเสยงยงวา หลกนตธรรม หมายถงบคคลทกคนเสมอภาคกนตามกฎหมาย ไมมบคคลใดอยเหนอกฎหมายหรอมอภสทธใด ๆ ทงสน ไมวาบคคลนนจะเปนเจาพนกงาน ขาราชการหรอราษฎรสามญชนกตาม และสทธเสรภาพแหงมนษยชนตองไดรบการยอมรบนบถอ บคคลทกคนจะมความผดตอเมอมกฎหมายบญญตไว และจกตองไดรบการพจารณาพพากษาจากศาลทมอ านาจอสระและเดดขาดในการชขาดตดสนคดตามกฎหมายบานเมอง (วชา มหาคณ, 2536: 91-92) 2.7.2 หลกสากลความเปนอสระของผพพากษาและตลาการ การปกครองของแตละประเทศมขอแตกตางกนอนอาจเนองมาจากขนบธรรมเนยม

ประเพณ สภาพความเปนอย นสยใจคอของคนในประเทศนน ๆ และทกประเทศยอมรบวา ผ

พพากษาและตลาการจะตองมอสระในการพจารณาพพากษาคด เพราะถาผพพากษาและตลา

การไมมอสระแลว ยอมไมสามารถท าหนาทพจารณาพพากษาคด อ านวยความยตธรรมใหแก

ประชาชนไดอยางมประสทธภาพ แตเนองจากแตละประเทศตางกมหลกการคมครองความเปน

DPU

84

อสระของผพพากษาและตลาการไวแตกตางกน บางประเทศกใหความคมครองมาก บาง

ประเทศกใหความคมครองนอยซงยอมมผลใหผพพากษาตลาการของแตละประเทศมอสระใน

การพจารณาพพากษาคดมากบางนอยบางตามแตทไดรบความคมครองนน ท าใหผพพากษา

ตลาการแตละประเทศสามารถท าหนาทปกปองคมครองสทธมนษยชนไดไมเทาเทยมกน ดงนน

ในการประชมครงท 7 ขององคการสหประชาชาต ในเรองการปองกนอาชญากรรมและการ

ปฏบตตอผกระท าความผดทเมองมลานประเทศอตาล ระหวางวนท 26 สงหาคม ถง 6 กนยายน

2528 จงไดก าหนดมาตรฐานความเปนอสระของผพพากษาและตลาการไว เพอใหประเทศ

สมาชกถอปฏบตอยางเสมอภาคเทาเทยมกนทวโลก ดงน

(1) ความเปนอสระของผพพากษาและตลาการ จะตองไดรบการประกนจากรฐและไดรบ

การบญญตในรฐธรรมนญ หรอกฎหมายของรฐนน ๆ และเปนหนาทของรฐบาลของทกประเทศ

และสถาบนอน ๆ ทจะเคารพในความเปนอสระของผพพากษาตลาการ

(2) ผพพากษาและตลาการจะตดสนคดตาง ๆ ดวยความเทยงธรรมบนรากฐานของ

ขอเทจจรงซงสอดคลองกบกฎหมาย โดยปราศจากขอจ ากดและปราศจากการใชอทธพลหรอ

อ านาจบงคบทไมถกตอง การชกจง ความกดดนบบคน การขมข หรอการแทรกแซงตาง ๆ

(3) ศาลมผพพากษาคดและตลาการทงปวงทอยภายใตเขตอ านาจศาล และมอ านาจแต

ผเดยวในการตดสนวาคดใด ๆ ทข นมาสศาลอยภายใตเขตอ านาจตามทบญญตไวโดยกฎหมาย

หรอไม

(4) ไมมการแทรกแซงกระบวนการยตธรรมในทางทไมเหมาะสมหรอปราศจากเหตผล

ซงรวมทงการแกไขค าพพากษาของศาล แตหลกเกณฑนจะตองไมเสอมเสยตอกระบวนการ

ทบทวนของศาล หรอตอการทเจาหนาทผมอ านาจตามกฎหมายทจะบรรเทาโทษหรอลดโทษ

ตามทศาลก าหนด

(5) ทกคนมสทธทจะไดรบการพจารณาคด โดยศาลธรรมดาหรอศาลพเศษซงกอตงโดย

บทบญญตแหงกฎหมาย

(6) หลกความเปนอสระของผพพากษาและตลาการใหสทธ และก าหนดใหศาลตองให

หลกประกนวา กระบวนการยตธรรมทางศาลนนจะมการด าเนนการอยางยตธรรมและสทธของ

คความทกฝายจะตองไดรบการเคารพ

(7) เปนหนาทของแตละรฐสมาชกทจะจดใหมวธการหรอกลไกอยางเพยงพอ ทจะท าให

ศาลสามารถปฏบตหนาทไดอยางเหมาะสม (ศกดา โมกขมรรคกล, 2539: 4-5)

DPU

85

นอกจากนยงมหลกสากลเกยวกบความเปนอสระของผพพากษาและตลาการทส าคญอก

หลกการหนงมาจากแนวคดของทาน Lord Denning ผพพากษาทมชอเสยงของสหราช

อาณาจกรทไดวางหลกไววา ผพพากษาและตลาการควรมความเปนอสระจากอ านาจหรอ

อทธพลตาง ๆ 10 ประการคอ

(1) ความเปนอสระของผพพากษาและตลาการ จากการบงคบบญชาตามล าดบชน

(Independence of the judiciary from a hierarchy of power)

(2) ความเปนอสระของผพพากษาและตลาการ จากผใชอ านาจปกครองประเทศ

(Independence of the judiciary from rulers)

(3) ความเปนอสระของผพพากษาและตลาการจากเกยรตยศชอเสยงใด ๆ

(Independence of the judiciary from honours)

(4) ความเปนอสระของผพพากษาและตลาการจากบทบญญตแหงรฐธรรมนญ

(Independence of the judiciary from conventions of the constitution)

(5) ความเปนอสระของผพพากษาและตลาการจากรฐสภา (Independence of the

judiciary from parliament)

(6) ความเปนอสระของผพพากษาและตลาการจากสหภาพแรงงาน (Independence of

the judiciary from trade union)

(7) ความเปนอสระของผพพากษาและตลาการจากคณะรฐมนตร (Independence of

the judiciary from ministers of the crown)

(8) ความเปนอสระของผพพากษาและตลาการจากสมาชกสภาผแทนราษฎร

(Independence of the judiciary from members of the parliament)

(9) ความเปนอสระของผพพากษาและตลาการจากหนงสอพมพตาง ๆ (Independence

of the judiciary from the media)

(10) ความเปนอสระของผพพากษาและตลาการจากผพพากษาเอง (Independence of the judiciary from the judge judger themselves) (ศกดา โมกขมรรคกล,2539: 7-8)

2.7.3 ความเปนอสระของผพพากษาและตลาการในประเทศไทย หลกเรองความเปนอสระของผพพากษาในประเทศไทย มมาแตโบราณแลวมใชเปน

ของใหมหรอเพงเกดขนในวงการศาลไทย เพราะไดปรากฏมอยชดแจงในบท “พระธรรมศาสตร”

อนเปนกฎหมายเกาดงเดมซงกลาวถงลกษณะ “กระลาการ” เอาไววา “อนวาเหตแหงกระลาการ

DPU

86

ทงหลายประการ อนมโนสาราจารยส าแดงไวดงน ฯลฯ คอ กระลาการตงใหเปนอสรภาพ คอ

เอาตวโจทกจ าเลยเปนอสรภาพ คอ ฟงเอาแตถอยค าส านวนโจทกจ าเลยเปนอสรภาพในคด ”

กลาวคอ อสรภาพของผพพากษาหรอตลาการไดแก การวางตวเปนกลางจากโจทกจ าเลยในคด

และรบฟงเฉพาะพยานหลกฐานในส านวนเทานน (ศกดา โมกขมรรคกล,2539: 8)

ปจจบนนไมมระบบดงกลาวแลว ความเปนอสระของผพพากษาและตลาการเปนหลกเชอมโยงกบสทธเสรภาพของบคคล เพราะถาผพพากษาและตลาการถกครอบง าโดยผมอ านาจแลวการวนจฉยตดสนคดยอมขาดความเทยงธรรมท าใหสทธและเสรภาพของผถกเอารดเอาเปรยบยอมเพมมากขนในสงคม ดงนนจงตองมากลาวถงความเชอมโยงของสทธเสรภาพของประชาชน

2.7.4 ความเปนอสระของศาลยตธรรมกบสทธเสรภาพประชาชน ดวยเหตทศาลยตธรรมมอ านาจในการพจารณาพพากษาคดแพงและคดอาญา ซงลวนแตเกยวของกบสทธเสรภาพของประชาชนโดยตรง ความเปนอสระของศาลจะสมบรณเพยงใด หรอไมยอมกระทบตอสทธเสรภาพของประชาชนโดยตรง เชน ค าพพากษาฎกาท 881/2495 ทวนจฉยวา “ระเบยบของฝายบรหาร จะใชบงคบแกประชาชนจนกอใหเกดความเสยหายแกเขานนไมได” เปนตน ตวอยางดงกลาวแสดงใหเหนวา “แมวาโดยปกต ศาลยตธรรมมหนาทในการพพากษาคดใหเปนไปตามกฎหมายเทานน และมไดมอ านาจหนาทเกยวของกบการเมองของประเทศโดยตรง แตสถาบนนอาจใชความเปนอสระของตน ชวยรกษาสทธเสรภาพของประชาชนมใหถกละเมด โดยผใชอ านาจบรหารหรอนตบญญตกได ซงยอมจะมสวนชวยสงเสรมใหประชาชนของประเทศสามารถใชสทธของตนไดอยางเตมทโดยมถกจ ากดตามอ าเภอใจของผบรหารประเทศ (กระมล ทองธรรมชาต,2519: 59) หรอกลมบคคลใดทมอ านาจและใชอ านาจนนไปในทางล าเอยงหรอมอคตไมมความเปนกลางกอาจท าใหผพพากษา และตลาการผมอ านาจตดสนคดนนวางตวหรอท างานไดล าบากมากขนดงนนจงควรมหลกประกนความเปนอสระของผพพากษา และตลาการในประเทศไทยเพอใหการพพากษาอรรถคดเปนไปตามกฎหมายมากยงขน

2.7.5 หลกประกนความเปนอสระของผพพากษาและตลาการในประเทศไทย มาตรการใหความคมครองความเปนอสระของผพพากษาและตลาการ ในประเทศไทย

มบญญตไวในรฐธรรมนญ และพระราชบญญตระเบยบขาราชการฝายตลาการ โดยกอนจะม

รฐธรรมนญฉบบปจจบนมหลกเกณฑดงน

DPU

87

(1) ผพพากษาและตลาการตองมอสระในการพจารณาคด เปนหลกการทกฎหมาย

รฐธรรมนญของประเทศไทยทกฉบบไดร บรองไวตลอดมา แมกระทงร ฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทยฉบบแกไขเพมเตม (ฉบบท 5) พทธศกราช 2539 มาตรา 190 ก าหนดใหผ

พพากษาและตลาการมอสระในการพจารณาพพากษาอรรถคดใหเปนไปตามกฎหมาย ” อนเปน

การรบรองไวในกฎหมายสงสดวา อ านาจของผพพากษาและตลาการในการพจารณาพพากษา

อรรถคดใหเปนไปตามกฎหมายนน จะตองไมถกกาวกายหรอแทรกแซงโดยอ านาจอนอยาง

เดดขาด กระนนในการปฏบตหนาทพจารณาพพากษาคด ผพพากษาและตลาการจะตองมอสระ

อยางเตมท ตองปราศจากการแนะน า ตกเตอน หรอชกจงบบคนตาง ๆ และการออกค าสงใด ๆ

ทมผลกระทบกระเทอนตอการใชดลยพนจของผพพากษายอมเปนการตองหามโดยสนเชง

(2) การแตงตงผพพากษาและตลาการ ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยแกไข

เพมเตม (ฉบบท 5) พทธศกราช 2538 มาตรา 193 วรรคหนง และพระราชบญญตระเบยบ

ขาราชการฝายตลาการ พ.ศ. 2521 มาตรา 19 ก าหนดใหการแตงตงผพพากษาด ารงต าแหนง

จะตองไดรบความเหนชอบของคณะกรรมการตลาการตามกฎหมายกอนแลวจงน าความกราบ

บงคมทล ซงแสดงใหเหนวา คณะกรรมการตลาการศาลยตธรรม (ก.ต.) ไดเขามาคมครองความ

เปนอสระในทางสวนตวของผพพากษาตงแตเรมแรกเพอมใหอ านาจใดเขามากาวกายแทรกแซง

ในการแตงตงบคคลใหเขาด ารงต าแหนงผพพากษาไดเชนกน

(3) การเลอนต าแหนง เลอนชนและขนเงนเดอนผพพากษา ตามมาตรา 193 วรรคสอง

ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย แกไขเพมเตม (ฉบบท 5) พทธศกราช 2538 และมาตรา

19 กบมาตรา 20 ของพระราชบญญตระเบยบขาราชการฝายตลาการ พ.ศ. 2521 ก าหนดใหผ

พพากษาจะไดรบการแตงตงใหด ารงต าแหนง รวมทงการพจารณาเลอนชนเลอนขนเงนเดอน

ตลอดจนการโยกยายนน ใหรฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรมเปนผส งเมอไดรบความเหนชอบ

จากคณะกรรมการตลาการ ยกเวนในกรณทรฐมนตรฯ สงใหขาราชการตลาการไปชวยท างาน

ชวคราวมก าหนดไมเกน 6 เดอน อนเปนการแสดงใหเหนถงหลกประกนความเปนอสระในทาง

สวนตวของผพพากษาและตลาการ เพอมใหกงวลหรอหวนไหวตออ านาจใด ๆ และเปน

หลกประกนในการด ารงต าแหนงผพพากษาวาจะไมถกโยกยายหรอลงโทษโดยฝายบรหารเปน

อนขาด

(4) การพนจากต าแหนงผพพากษา ผพพากษาจะไมถกถอดถอนหรอปลดออกจาก

ต าแหนง โดยฝายบรหารเพราะในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยแกไขเพมเตม (ฉบบท 5)

DPU

88

พ.ศ. 2538 มาตรา 193 วรรคหนง และพระราชบญญตระเบยบขาราชการฝายตลาการ พ.ศ.

2521 ก าหนดใหผพพากษาในศาลยตธรรมพนจากต าแหนงจะไดร บความเหนชอบจาก

คณะกรรมการตลาการศาลยตธรรม (ก.ต.) ตามกฎหมายวาดวยระเบยบขาราชการฝายตลาการ

กอน ซงเปนหลกประกนความเปนอสระในทางสวนตวของผพพากษา โดยม ก.ต. เปน

หลกประกนความเปนอสระของผพพากษา เพราะ ก.ต.จะเปนองคกรทคอยพจารณาและควบคม

ผพพากษา โดยมหลกการส าคญวาใหผพพากษาท าหนาทควบคมผพพากษาดวยกนเอง ดงนน

ฝายบรหารจงไมอาจเขามากาวกายแทรกแซงใหคณใหโทษแกผพพากษาได

(5) เงนเดอนของผพพากษา ตามพระราชบญญตระเบยบขาราชการฝายตลาการ พ.ศ.

2521 ลกษณะ 1 และ 2 ก าหนดใหผพพากษาไดรบเงนเดอนทเหมาะสมและเพยงพอ เพอใหผ

พพากษาคงความเปนอสระในทางสวนตวอยได มใหตองกงวลกบการท ามาหาเลยงชพและ

เพอใหมเวลาปฏบตหนาทพจารณาพพากษาคดอยางเตมท

(6) การเกษยณอายราชการของผพพากษา ตามพระราชบญญตระเบยบขาราชการฝาย

ตลาการ พ.ศ. 2521 มาตรา 30 (3) และตามกฎหมายวาดวยบ าเหนจบ านาญขาราชการได

บญญตใหผพพากษาเมอไดร บการแตงตงใหด ารงต าแหนง จะมระยะเวลาด ารงต าแหนง

จนกระทงครบเกษยณอายราชการคอ 60 ป ซงเปนหลกประกนในทางสวนตวของผพพากษา

เพอใหปฏบตหนาทอยางเตมท มใหตองกงวลกบระยะเวลาการด ารงต าแหนงเหมอนดงเชนผ

พพากษาทไดรบการเลอกตงในตางประเทศ (ศกดา โมกขมรรคกล,2539: 11-12)

ดงนในอดตทผานมานน ผพพากษาและตลาการในประเทศมความเปนอสระในการ

พจารณาพพากษาคดตาง ๆ ปราศจากการแทรกแซงจากฝายนตบญญตและฝายบรหาร แตกม

ขาวอยเสมอวา ผพพากษาและตลาการนนหาไดมความเปนอสระอยางแทจรงไม เพราะยงตกอย

ภายใตอ านาจของผพพากษาและตลาการดวยกนเอง โดยเฉพาะในการแตงตงโยกยายผ

พพากษาและตลาการซงตองไดรบความเหนชอบจากคณะกรรมการตลาการ (ก.ต.) ซงมขาวอย

บางวา บางครงมการเลนพรรคเลนพวก จนท าใหเกดวกฤตการตลาการอยหลายครง เหลานท า

ใหอาจเหนไดวาผพพากษาและตลาการไมมอสระอยางแทจรง เพราะยงตกอยภายใตอ านาจการ

โยกยายจากองคกรภายในนนเอง

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ก าหนดใหการคมครองความ

เปนอสระของผพพากษาไวในมาตรา 197 ดงน

DPU

89

(1) ผพพากษาและตลาการมอสระในการพจารณาพพากษาอรรถคดใหเปนไปโดย

ถกตอง รวดเรว และเปนธรรมตามรฐธรรมนญและกฎหมาย (มานตย จมปา,2541: 117)

(2) ก าหนดไวชดเจนวาการพจารณาพพากษาอรรถคดของผพพากษาและตลาการไม

อยภายใตการบงคบบญชาตามล าดบชน ซงหมายความวาผบรหารงานศาลไมวาจะเปนประธาน

ศาลตาง ๆ อธบดผพพากษาศาลตาง ๆ หรอผพพากษาหวหนาศาล หรอผพพากษา หรอตลา

การทอาวโสกวาไมมอ านาจสงใหผพพากษาหรอตลาการทเปนผใตบงคบบญชาหรออาวโสนอย

กวาใหพจารณาหรอพพากษาคดไปตามความเหนของผส ง ตวอยางเชน ประธานศาลหรออธบด

ผพพากษา ถาไดมโอกาสอานส านวนของผพพากษาคนใดคนหนงและรางค าพพากษาแลว แม

ประธานศาลหรออธบดผพพากษาจะไมเหนดวยกบผพพากษาผนน กไมมอ านาจทจะสงให ผ

พพากษาไปแกค าพพากษาใหตรงตามความเหนของประธานศาลหรออธบดผพพากษา

(3) ก าหนดหลกเกณฑในการจายส านวนคดใหผพพากษาและตลาการวาตองเปนไป

ตามหลกเกณฑทกฎหมายบญญต ไมขนอยกบดลยพนจของผบรหารงานศาลแตละคนอกตอไป

การก าหนดหลกเกณฑการจายส านวนไวชดเจนเชนนท าใหผพพากษากลาและมความมนใจใน

การพจารณาพพากษาคดอยางเปนอสระมากขน ไมตองกงวลวาหากไมกระท าตามความเหน

ของผบรหารงานศาลแลวผบรหารงานศาลจะเลอกทรกมกทชงในการจายส านวน และยงลด

บทบาทและอ านาจของผบรหารศาลซงปจจบนมมากกวาผพพากษาและตลาการทวไปลง

โดยเฉพาะอยางยงจะแกปญหาผบรหารงานศาลไมยดถอจรยธรรมของผพพากษาและตลาการ

การจายส านวนโดยไมเปนธรรมเพอประโยชนของคความฝายใดฝายหนงลง

(4) หามเรยกส านวนคนหรอโอนส านวนไปใหผพพากษาหรอตลาการผอ นท า เวนแต

กรณนนจะกระทบกระเทอนตอความยตธรรมในการพจารณาพพากษาอรรถคดเชน มขอเทจจรง

ปรากฏวาผพพากษาทเปนองคคณะทจรตเปนตน

(5) สรางความมนคงในต าแหนงหนาทของผพพากษาและตลาการเพอไมใหผพพากษา

และตลาการตองกงวลในเรองของเงนเดอนและการถกโยกยายบอย ๆ โดยก าหนดวาการ

โยกยายผพพากษาและตลาการจะตองไดรบความยนยอมจากผนน เวนแตเปนการโยกยายตาม

วาระทกฎหมายบญญต หรอเปนการเลอนต าแหนงใหสงขนหรอในกรณทผพพากษาและตลา

การถกด าเนนการทางวนยหรอตกเปนจ าเลยในคดอาญา และก าหนดไมใหน าระบบบญช

เงนเดอนหรอเงนประจ าต าแหนงของขาราชการพลเรอนซงมชนและขนมากมายซงเปนลกษณะ

ของการบงคบบญชามการขนขนหนง ขนครง หรอสองขน โดยมการพจารณาทกปมาใชแกผ

DPU

90

พพากษาและตลาการเพอไมใหผพพากษาและตลาการตองกงวลวาตองท าใหเปนทพอใจแกผม

อ านาจในการปรบเงนเดอน ซงอาจมผลกระทบตอหนาทของผพพากษาและตลาการในการ

ใหบรการความยตธรรม

(6) แยกหนวยธรการของศาลรฐธรรมนญ ศาลยตธรรม และศาลปกครองออกเปนอสระ

ไมสงกดกระทรวงใดกระทรวงหนง (พงศเทพ เทพกาญจนา,2541: 314-315)

(7) การแตงตงและการใหผพพากษาในศาลยตธรรมพนจากต าแหนง ตองไดรบความ

เหนชอบของคณะกรรมการตลาการศาลยตธรรมกอน แลวจงน าความกราบบงคมทล

โดยสรป ผพพากษาและตลาการมอสระในการพจารณาอรรถคดใหเปนไปตามกฎหมาย ซงมความส าคญประการหนงวาไมใชอสระในการอน นอกจากการพจารณาพพากษาอรรถคด และอกประการหนงวาไมใชอสระทจะพจารณาพพากษาคดตามใจชอบไมมขอบเขต แตพจารณาพพากษาใหเปนไปตามความชอบธรรมแหงเจตนารมณของกฎหมาย

2.7.6 เหตส าคญทผพพากษาและตลาการตองมความอสระ (1) อสระจากภายนอกตวผพพากษาและตลาการ

อสระจากภายนอกตวผพพากษาและตลาการ ไมวาจะเปนเรองอสระจากการบงคบ

บญชาตามล าดบชนจากผใชอ านาจปกครองประเทศ จากเกยรตยศชอเสยง จากบทบญญตแหง

รฐธรรมนญ จากรฐสภา จากสหภาพแรงงาน จากคณะรฐมนตร จากสมาชกสภาผแทนราษฎร

หรอจากหนงสอพมพ สอมวลชนตาง ๆ รวมทงจากอ านาจหรออทธพลใด ๆ ทจะแนะน าชกจง

บบคน ครอบง าใหผพพากษาและตลาการสญเสยอสระในการท าหนาทของตนเองนน จง เปน

เรองทรฐจะตองดแลและจดใหมมาตรการตาง ๆ เพอปกปองคมครองมใหผพพากษาและตลา

การไดรบผลกระทบตอความอสระจากภายในตวผพพากษาและตลาการเองนน ซงจะตองเปน

อสระทตวผพพากษาและตลาการเองสามารถปกปองดแลตวเองได และมความส าคญยงกวา

อสระจากภายนอกเสยอก ทงนเพราะแมรฐจะท าหนาทบกพรองไมสามารถใหความคมครองผ

พพากษาและตลาการใหมอสระจากภายนอกไดเตมทหรอเปนไปตามมาตรฐานสากลได แตถา

ตวผพพากษาและตลาการมอสระจากภายในตวเอง กลาวคอ เปนอสระทอยในจตส านกเสยแลว

อ านาจหรออทธพลใด ๆ จากภายนอกไมมผลมาบบคน กดดน ชกจงใหผพพากษาและตลาการ

สญเสยอสระของตนเองไปไดกยอมท าใหการพจารณาพพากษาอรรถคดอยภายในกรอบของ

กฎหมายอยนนเอง

(2)) อสระจากภายในตวผพพากษาและตลาการเอง

DPU

91

การทผพพากษาและตลาการจะรกษาอสระภายในของตนได ผพพากษาและตลาการจก

ตองมอดมการณยดมนในความเปนอสระของตน ดงทก าหนดไวในประมวลจรยธรรมตลาการ

หมวด 1 ขอ 1 (5) ปจจยส าคญทจะท าใหผพพากษาและตลาการรกษาอดมการณขอนไดกคอ ผ

พพากษาและตลาการจะตองไมยอมใหมอคตเขามาครอบง าจตใจในอคตธรรม 4 เรยกวา หลก

อนทภาษ หรอธรรมของตลาการซงโยงเขาดวยกนกบหลกอเบกขาธรรม การละอคตธรรม 4 คอ

ฉนทาคต ล าเอยงเพราะรก โทสาคตล าเอยงเพราะโกรธ ภยาคต ล าเอยงเพราะความกลว และ

โมหาคต ล าเอยงเพราะหลง เปนปจจยส าคญทสดทท าใหผพพากษาและตลาการตองสญเสย

อสระไป เพราะถาผพพากษาและตลาการทานใดมความล าเอยงอนเกดจากความรก ความโกรธ

ความหลง และความหวนไหวเกรงหวาดกลวตอคความฝายใด อ านาจอสระของผพพากษาและ

ตลาการคนนนยอมหมดไป เพราะอคตดงกลาวนน จงจ าเปนอยางยงทผพพากษาและตลาการ

จะตองด ารงตนใหปราศจากอคตดงกลาวใหได (จรญ โฆษณานนท, 2541: 211)

การทผพพากษาและตลาการจะด ารงตนใหปราศจากอคตซงเกดจากความรก ความ

โกรธ ความกลว และความหลงอยางทกลาวไวขางตนไดนน ผพพากษาและตลาการจะตองครอง

ตนอยางสมถะเรยบงาย มอดมการณยดมนในความเปนอสระของตนเหมอนดงเชนอดตบรรพ

ตลาการของเราไดท าใหเปนตวอยางดงทไดกลาวมาแลวขางตน เพราะหากผพพากษาและตลา

การไมมความระมดระวงในการครองตน ใชชวตหรหรา ฟมเฟอย คบหาสมาคมผคนไมเลอก

หนา ไมมอดมการณยดมนในความเปนอสระของตน โอกาสทผพพากษาและตลาการจะปลอย

ตวปลอยใจใหเกดอคตคอ ความรก ความโกรธ ความหลง และความหวนเกรง หวาดกลวตอ

ผคนทคบหาสมาคมดวยกยอมมมากขนเปนเงาตามตว และยอมเปนเครองบนทอนอสระของตน

ไปโดยไมรตว

การครองตนอยางสมถะมอดมการณยดมนในความอสระของตนของผพพากษาและตลา

การ นอกจากจะชวยปกปองคมครองผพพากษาและตลาการใหหางไกลจากอ านาจหรออทธพล

อนใดทจะมาแผวพานความอสระของผพพากษาและตลาการแลว ยงมผลพลอยไดทส าคญคอ

ประชาชนจะเกดความรสกยอมรบ เลอมใส ศรทธา และเชอมนในตวของผพพากษาและตลาการ

กอใหเกดความศรทธาหรอความยอมรบนบถอของประชาชนนเอง ทจะคอยเปนเกราะปองกน

สถาบนตลาการใหอยรอดปลอดภยจากอ านาจหรออทธพลอนใดทจะเขามากาวกายหรอ

แทรกแซงอ านาจตลาการ เหมอนดงเชนทเคยเกดขนมาแลวในอดตทกครงทผานมา (ศกดา โมก

ขมรรคกล,2539: 15-16)

DPU

92

ดงนนการจะใหผลของการตดสนหรอค าพพากษาทมการยอมรบ เลอมใส ศรทธา และเชอมนในตวของผพพากษาและตลาการกอใหเกดความศรทธาหรอการยอมรบนบถอของประชาชนกควรใหมการตรวจสอบการท างานของผพพากษาและตลาการโดยใชแนวความคดจากหลกธรรมาภบาลอนเปนมตใหมในระบบราชการศาลของไทยเพอชวยการบรหารงานของศาลใหมประสทธภาพและตรวจสอบไดจงควรมการศกษาแนวคดดงกลาวดวย 2.8 แนวคดเกยวกบหลกธรรมาภบาล

หลกแนวความคด “ธรรมาภบาล” เปนแนวคดทใชในสาขารฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตร โดยเปนค าทอยรวมกบกลมค าประชาธปไตย ประชาสงคมการมสวนรวมของประชาชน สทธมนษยชน และการพฒนาทย งยน มความสมพนธทเกยวของกบการปฏรปองคกรของรฐ นกรฐประศาสนศาสตรสวนหนงมองวา ธรรมาภบาลเปนมตใหมทเนนบทบาทของผบรหารหรอหวหนา โดยเฉพาะในระบบราชการเชน ศาล เปนตน ในการปฎบตงานใหมประสทธภาพ มการตรวจสอบ สามารถประเมนผลงานไดอยางชดเจน และมการแขงขนเพอการจดการการบรหารทดข นมประสทธภาพเพมมากขน 2.8.1 ความหมายของธรรมาภบาล เนองจากมผทใหค านยามและความหมายของค าวา “ธรรมาภบาล” ไว ดงนนผวจยจง

รวบรวมค านยามทองคกรหลกและบคคลส าคญทมบทบาทในการสงเสรมธรรมาภบาลไดให

ความหมายไว ดงน

นฤมล ทบจมพล (2541: 15) กลาววา ธนาคารโลก หรอ World bank ไดน าไปใชครง

แรกเมอประมาณป ค.ศ. 1989 ซงใชในการรายงานเรอง”Sub-Sahara : From Crisis to

Sustainable Growth” ไดใหความหมายวา Good Governance เปนลกษณะและวถทางของการ

ใชอ านาจทางการเมองเพอจดการงานของบานเมอง โดยเฉพาะการจดการทรพยากรทาง

เศรษฐกจและสงคมของประเทศ เพอการพฒนาเปนการชใหเหนความส าคญของการมธรรมาภ

บาลเพอชวยในการฟนฟเศรษฐกจของประเทศทงนรฐบาลสามารถใหบรการทมประสทธภาพ ม

ระบบทยตธรรม มกระบวนการกฎหมายทอสระ ทท าใหมการด าเนนการใหเปนไปตามสญญา

อกทงระบบราชการ ฝายนตบญญต และสอทมความโปรงใสรบผดชอบ และตรวจสอบได

United Nations and Development Programme (UNDP) ใหนยามค าวา “ธรรมาภ

บาล”วาหมายถง การด าเนนงานของภาคการเมอง การบรหาร และภาคเศรษฐกจทจะจดการ

ของประเทศในทกระดบ ประกอบไปดวยกลไก กระบวนการ และสถาบนตาง ๆ ทประชาชนและ

DPU

93

กลมสามารถแสดงออกซงผลประโยชนปกปองสทธของตนเองตามกฎหมายและแสดงความ

คดเหนทแตกตางกนบนหลกการของการมสวนรวม ความโปรงใส ความรบผดชอบการสงเสรม

หลกนตธรรม เพอใหมนใจวามการจดล าดบความส าคญทางการเมอง เศรษฐกจและสงคม ยน

อยบนความเหนพองตองกนทางสงคม และเสยงของคนยากจนและผดอยโอกาสไดรบการ

พจารณาในการจดสรรทรพยากรเพอการพฒนาตลอดจนประชาชนทมอ านาจตอรองดอยกวา

หนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐผมอ านาจทางปกครองมากกวา (สดจต นมตกล,2543:

13-14)

หลกธรรมาภบาลเปนการใชอ านาจทางการเมองเพอจดการงานของบานเมองโดย

ใหบรการสาธารณะทมประสทธภาพมการจางงานทเปนธรรม มระบบทยตธรรม กระบวนการ

ทางกฎหมายโดยเฉพาะทางดานการศาลใหมความเปนอสระ ท าใหเกดการบรหารจดการอยางม

ประสทธภาพรวดเรว โดยรวมแลว ซงตางเนนประเดนการบรหารจดการของภาครฐในทกภาค

สวนอยางมประสทธภาพและโปรงใสทงหมด จงเปนเรองการสรางความเชอถอและความชอบ

ธรรมของรฐบาลทมตอตางประเทศ

ความหมายของค านยามของค าวา “ธรรมาภบาล” จงมความหลากหลาย ซงขนอยกบ

ลกษณะการปกครอง วฒนธรรม และวตถประสงค ของในแตละประเทศและองคกรทผลกดนให

น าแนวคดน ไปใช อยางไรกตามค านยามตาง ๆ เหลาน น มแนวคดพนฐาน หลกการ

กระบวนการ และผลทคาดหวง ทใกลเคยงกนหลายประเดน อาทเชน การสรางธรรมาภบาลเพอ

การปฏรประบบการปกครอง ระบบราชการใหมประสทธภาพ โปรงใส ตรวจสอบได และกระตน

ใหประชาชนทกฝายทกระดบรวมกนพฒนาประเทศทงทางดานกฎหมาย เศรษฐกจ สงคม และ

การเมองการปกครอง

จากการวจย พบวา ค านยามทหนวยงาน และนกวชาการตาง ๆ ไดน าเสนอไวนนมความสอดคลองกบบรบทการพฒนาและสงเสรมระบอบประชาธปไตย และมความเหมาะสมกบวฒนธรรม สงคม กฎหมาย และลกษณะการปกครองปจจบนของประเทศไทย จงอาจสรปรวมไดวา “ธรรมาภบาล” ท าหนาทเปนกลไก เครองมอ และแนวทางการด าเนนงานทเชอมโยงกนของ ภาคเศรษฐกจ สงคม การเมอง และกฎหมาย โดยเนนความจ าเปนของการสรางความรวมมอจากภาครฐ ภาคเอกชน และ ภาคประชาชน อยางจรงจงและตอเนอง เพอใหประเทศมพนฐานระบอบประชาธปไตย ทเขมแขง มความชอบธรรมของการปรบใชกฎหมาย มเสถยรภาพ มโครงสรางและกระบวนการทจะอ านวยความยตธรรมแกประชาชนไดอยางมประสทธภาพ มความโปรงใส และสามารถตรวจสอบได อนจะน าไปสการพฒนาระบบศาลไดอยางยงยน

DPU

94

2.8.2 หลกการส าคญของธรรมาภบาล เมอป พ.ศ. 2542 คณะรฐมนตรไดมมตเหนชอบวาระแหงชาตส าหรบการสรางระบบ

บรหารกจการบานเมองและสงคมทด โดยก าหนดเปนระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการ

สรางระบบบรหารกจการ บานเมองและสงคมทด พ.ศ. 2542 ขน ระเบยบนมผลบงคบใชตงแต

วนท 11 สงหาคม 2542 โดยทกสวนราชการตองถอปฏบตและรายงานผลการปฏบตตอ

คณะรฐมนตรและรฐสภา ตามระเบยบส านกนายกรฐมนตรไดระบถงกลไกส าคญของธรรมาภ

บาล 6 หลก คอ หลกนตธรรม หลกคณธรรม หลกความโปรงใส หลกความมสวนรวม หลก

ความรบผดชอบ และหลกความคมคา จะเหนไดวา องคประกอบหลกของธรรมาภบาลทเสนอ

โดยระเบยบส านกนายกรฐมนตร เนนการก าหนดเปนกรอบแนวทางใหแกหนวยงานราชการเพอ

ถอปฏบตดงน

(1) หลกนตธรรม เปนการตรากฎหมายและกฎขอบงคบใหทนสมยและเปนธรรม เปนท

ยอมรบของสงคม อนจะท าใหสงคมยนยอมพรอมใจกนปฏบตตามกฎหมาย และกฎขอบงคบ

เหลานนโดยถอวาเปนการปกครองภายใตกฎหมายมใชตามอ าเภอใจหรออ านาจของตวบคคล

(2) หลกคณธรรม เปนการยดมนในความถกตองดงาม โดยรณรงคใหเจาหนาทของรฐ

ยดถอหลกนในการปฏบตหนาทเพอใหเปนตวอยางแกสงคมและสงเสรมสนบสนนใหประชาชน

พฒนาตนเองไปพรอมกน เพอใหคนไทยมความซอสตย จรงใจ ขยนอดทน มระเบยบวนย

ประกอบอาชพสจรตจนเปนนสยประจ าชาต

(3) หลกความโปรงใส เปนการสรางความไววางใจซงกนและกนของคนในชาต โดย

ปรบปรงกลไกการท างานขององคกรทกวงการใหมความโปรงใส มการเปดเผยขอมลขาวสารท

เปนประโยชนอยางตรงไปตรงมาดวยภาษาทเขาใจงาย ประชาชนเขาถงขอมลขาวสารไดสะดวก

และมกระบวนการใหประชาชนตรวจสอบความถกตองชดเจนไดตลอด

(4) หลกความมสวนรวม เปนการเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมรบร และเสนอ

ความเหนในการตดสนใจปญหาส าคญของประเทศ ไมวาดวยการแสดงความเหน การไต

สวนสาธารณะ ประชาพจารณ การแสดงประชามต

(5) หลกความรบผดชอบ เปนการตระหนกในสทธหนาท ความส านกในความรบผดชอบ

ตอสงคม การใสใจปญหาสาธารณของบานเมองและกระตอรอรนในการแกปญหา ตลอดจนการ

เคารพในความคดเหนทแตกตางและความกลาทจะยอมรบผลจากการกระท าของตน

DPU

95

(6) หลกความคมคา เปนการบรหารจดการและใชทรพยากรทมจ ากดเพอใหเกด

ประโยชน สงสดแกสวนรวม โดยรณรงคใหคนไทยมความประหยด ใชของอยางคมคา

สรางสรรค และบรการทมคณภาพ สามารถแขงขนไดในเวทนานาชาต และพฒนา

ทรพยากรธรรมชาตใหสมบรณยงยน (ชนะศกด ยวบรณ, 2543: 13)

จากการวจยหลกธรรมาภบาลขางตน หลกทส าคญของธรรมาภบาลม 6 หลก คอ หลก

นตธรรม หลกคณธรรม หลกความโปรงใส หลกความมสวนรวม หลกความรบผดชอบและหลก

ความคมคา เพอน าไปใชในการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทย โดยใหมการบญญต

กฎหมายทเอออ านวยความเปนธรรมมากขนซงศาลตองยดหลกคณธรรมในการตดสนใหเกด

ความชดเจน โปรงใสตามหลกนตธรรมเพอประชาชนจะไดรบการดแลจากภาครฐในการแกไข

ปญหาทเกดขนไดอยางเปนธรรมและมคณภาพชวตทดมากขนกจะท าใหประเทศเกดการพฒนา

อยางยงยนตามไปดวย

ดงนนกฎหมายหรอระบบงานศาลปกครองทยงไมมการพฒนาใหเหมาะสมในสงคม

ปจจบนกควรมการปรบปรงปฏรประบบงานโดยเฉพาะกฎหมายปกครองและการด าเนนคด

ปกครองใหมความเหมาะสมสอดคลองกบสภาวการณทางเศรษฐกจ สงคมในปจจบนเพอจะ

เชอมโยงกบประสทธภาพการท างานของตลาการในศาลปกครองใหเกดการยอมรบจากคกรณ

ในการตดสนคดทมความละเอยดออนกอใหเกดความเปนธรรมแกคกรณเพอรกษาผลประโยชน

สาธารณะสวนรวมและการคมครองสทธเสรภาพของประชาชนตอไป

DPU

บทท 3

ศาลปกครองของตางประเทศ ศาลปกครองเปนองคกรทมความเปนมายาวนานและมความส าคญตอการใหความ

ยตธรรมแกประชาชนและเปนกลไกส าคญในการบรหารประเทศ โดยท าหนาทพจารณาขอ

พพาททางปกครองระหวางราษฎรกบรฐหรอเจาหนาทของรฐ หรอระหวางเจาหนาทของรฐหรอ

หนวยงานของรฐดวยกนเอง ซงไดรบการยอมรบวาเปนองคกรทใชอ านาจตลาการไดอยางม

ประสทธภาพในการใหความเปนธรรมแกประชาชน โดยเฉพาะประเทศในแถบภาคพนยโรปท

ถอวาเปนประเทศตนก าเนดรปแบบของการพจารณาคดปกครองดวยระบบศาล

องคกรส าคญทถอเปนรากฐานในการพฒนาขนมาเปนระบบของศาลปกครองนนกคอ

เคานซลออฟสเตด Council of State หรอสภาทปรกษาแหงรฐ ซงเปนชอทใชเรยกสภาท

ปรกษาราชการแผนดนทมก าเนดมาจากประเทศในกลมภาคพนยโรป ทใชระบบประมวล

กฎหมาย Civil law เชน สาธารณรฐฝรงเศส ราชอาณาจกรเนเธอรแลนด ราชอาณาจกร

เบลเยยม และสาธารณรฐอตาล โดยหลกสภาดงกลาวจะมอ านาจหนาททส าคญสองประการ คอ

เปนทปรกษาราชการแผนดนของฝายบรหาร ซงอาจจะเปนพระมหากษตรย จกรพรรด หรอ

คณะรฐมนตรกได แลวแตระบบการเมองและการปกครองของประเทศดงกลาว และอกประการ

หนงคอมหนาทในการพจารณาขอพพาทระหวางราษฎรกบรฐ สภาทปรกษาแหงรฐ Council of

State มววฒนาการมาจาก“สภาทปรกษาของพระมหากษตรย” (curia regis หรอ Conseil du

roi) ของสาธารณรฐฝรงเศส ซงไดเรมกอตงขนในสมยสมบรณาญาสทธราชยในศตวรรษท 13

ท าหนาทเสนอความเหนตอพระมหากษตรยในปญหาทเกยวกบการบรหารราชการแผนดน

รวมทงในการเสนอความเหนในบรรดาขอพพาทถวายพระมหากษตรย ซงอาจจะกลาวไดวาสภา

แหงรฐของพระมหากษตรยมอ านาจทงการบรหารราชการแผนดนและอ านาจทางการตลาการ

แตการใชอ านาจทางตลาการของสภาแหงรฐของพระมหากษตรยนนจะท าหนาทเพยงการรางค า

วนจฉยถวายพระมหากษตรยเพอทรงวนจฉย

ตอมาสถาบนทปรกษาแหงรฐของพระมหากษตรย ไดถกยกเลกไปโดยการปฏวต ในป

ค.ศ. 1789 โดยนโปเลยนโบนาปารต (Napoléon Bonaparte) ไดกระท าการยดอ านาจและ

รฐประหาร และประกาศใชรฐธรรมนญ ค.ศ. 1799 ไดจดตงสถาบนขนอกครงหนงในชอของ

The Council of State วางรากฐานในป 1799 กลาวไดวาสถาบนดงกลาวนวาเปนองคกรทใช

DPU

97

อ านาจเพอท าหนาทแกปญหาในดานการปกครอง รางกฎหมายและท าหนาทดานการพจารณา

คด (judicial role) ซงเปนทรจกอยางดยงในทกวนน Council of State น จงเปนศาลสงสดใน

ระบบศาลปกครองของระบบกฎหมาย Civil law ซงระบบกฎหมายAnglo-American หรอใน

ระบบกฎหมาย Common Law จะไมมสถาบนน ศาลปกครองของฝรงเศสไดมอทธพลตอ

แนวความคดในการจดตงศาลปกครองและพฒนาการหลกกฎหมายปกครองของประเทศตางๆ

เปนจ านวนมาก ดงนนการเกดขนของ Council of State หรอสถาบนทปรกษาราชการแผนดน

จงเปนเรองของประวตศาสตรความเปนมาววฒนาการแนวความคดของระบบกฎหมาย และ

แนวทางในการบรหารจดการเกยวกบระบบการศาลของแตละประเทศเปนส าคญ และเปนท

ยอมรบกนวาในสาธารณรฐฝรงเศส The Council of State เปนสถาบนทประสบความส าเรจ

อยางสง (ส านกงานศาลปกครอง, 2552: 32-33)

ระบบศาลปกครองในตางประเทศ ผวจยไดน ามาศกษามอย 2 ประเทศ คอ ศาลปกครองสาธารณรฐฝรงเศส ศาลปกครองสหพนธสาธารณรฐเยอรมน มระบบศาลปกครองทส าคญ เชน มการจดตงศาลปกครองแยกออกจากศาลยตธรรม มโครงสรางศาลปกครอง 3 ชน คอ ศาลปกครองชนตน ศาลปกครองชนอทธรณ ศาลปกครองสงสด ผวจยเหนวา เปนเรองทมความส าคญและมความจ าเปนอาจน ามาเปนแบบอยางในการปรบปรงพฒนาศาลปกครองของประทศไทยในอนาคตไดตอไป 3.1. ศาลปกครองสาธารณรฐฝรงเศส

3.1.1 การจดตงศาลปกครองสาธารณรฐฝรงเศส

สาธารณรฐฝรงเศสมแนวความคดพนฐานวา ผพพากษาศาลยตธรรมควรพจารณา

พพากษาเฉพาะคดอาญาและคดแพงซงเปนขอพพาทระหวางเอกชนตอเอกชนเทานน สวนคด

ปกครองอนเปนขอพพาทเกยวกบการบรหารราชการของฝายปกครองซงครอบคลมเจาหนาท

ของรฐและหนวยงานของรฐนนไมควรใหอยในอ านาจการพจารณาพพากษาของผพพากษาศาล

ยตธรรม แตควรใหเปนอ านาจหนาทของศาลปกครอง(Christian Dadomo and Susan Farran

อางใน วรช วรชนภาวรรณ,2542 : 206)

การพจารณาพพากษาคดทเกยวกบฝายปกครองเทากบเปนการบรหารงานทาง

ปกครอง ดงค ากลาวทวา “Juger l ’ administration c ’est encore administrer” ดงนน ผทจะ

พพากษาคดปกครองจงมใช เปนเพยงผทเชยวชาญเกยวกบคดปกครองแตเพยงผเดยวเทานน

แตจะตองเปนผทม วญญาณของนกบรหารงานทางปกครองอกดวย เพอทจะไดตระหนกถง

DPU

98

ผลกระทบของค าวนจฉยของศาลทจะมตอการบรหารราชการเพอสาธารณประโยชน (ชาญชย

แสวงศกด, 2558: 42)

เมอมการปฏวตเพอลมเลกระบอบสมบรณาญาสทธราชยในป ค.ศ.1789 สภาราง

รฐธรรมนญของสาธารณรฐฝรงเศส ในขณะนนไดวเคราะหทฤษฎหลกการแบงแยกอ านาจ

ของมงแตสกเยอ (Montesquieu) แลว กเหนวามงแตสกเยอเพยงแตเสนอวาอ านาจในการ

พจารณาพพากษา การกระท าความผด(คดอาญา) และ ขอพพาทระหวางปจเจกชน (คดแพง)

เทานนทตองแยกออกจากอ านาจบรหาร ดงนน การใหองคกรฝายปกครองเปนผวนจฉยชขาด

คดปกครอง จงไมขดแยงกบทฤษฎการแบงแยกอ านาจของมงแตสกเยอแตอยางใด ดวยเหตน

สาธารณรฐฝรงเศสจงไดสรางและพฒนาองคกรวนจฉยชขาดคดปกครองขนเปนเอกเทศจาก

ระบบศาลยตธรรม โดยจดตง สภาแหงรฐ (Conseil d’Etat) และ สภาทปรกษาผวาราชการ

จงหวด (Conseils de prefecture) ขนท าหนาทเปนองคกรวนจฉยชขาดคดปกครอง จาก

เหตผลดงกลาวจงมผลทตามมา 4 ประการ คอ

(1) ผทท าหนาทเปนผพพากษาคดปกครอง (Magistrats administratifa) ในสาธารณรฐ

ฝรงเศสไมวาจะเปนตลาการในศาลปกครองชนตน ศาลปกครองชนอทธรณ ศาลปกครองสงสด

(สภาแหงรฐ) หรอศาลตรวจเงนแผนดน จงมสถานภาพเปนขาราชการพลเรอน (โดยมคณสมบต

วธการแตงตงและระบบเงนเดอนทเปนพเศษจากขาราชการพลเรอนทวไป) แตมใชเปน

ขาราชการตลาการของศาลยตธรรม (Magistrats judiciaries)

(2) ตลาการศาลปกครองของฝรงเศสจงมหลกเกณฑและวธการคดเลอกและแตงตงใน

ลกษณะเดยวกนกบขาราชการระดบสงของฝายปกครอง

(3) ตลาการศาลปกครองจะไดรบการคดเลอกและแตงตงโดย ระบบเปด ( le tour

exteriour) คอ เปดโอกาสใหขาราชการทมความรความสามารถจากสวนราชการตาง ๆ สามารถ

ผานการคดเลอกเขามาปฏบตหนาทเปนตลาการศาลปกครองได

(4) ตลาการศาลปกครองสามารถปฏบตหนาทอยางอนนอกเหนอจากการพจารณา

พพากษาคดควบคกนไปหรอขอลาไปชวยราชการหรอไปปฏบตงานภายนอกตนสงกดเดม เปน

ระยะเวลาหนง (Detachement) เพอเพมพนความรความเขาใจและประสบการณ ในการ

ปฏบตงานอยางอน ซงในทางปฏบตมสมาชกของสภาแหงรฐในระดบตาง ๆ จ านวนมาก ท

ออกไปปฏบตหนาทเปนอธบด ผอ านวยการรฐวสาหกจ ปลดกระทรวง เลขานการรฐมนตร ฯลฯ

(ชาญชย แสวงศกด,2558: 43)

DPU

99

ในป ค.ศ.1799 ไดมการจดตงสภาแหงรฐ (Conseil d’Etat) ขนโดยใหมอ านาจหนาท 2

ประการคอ

(1) รางกฎหมายใหแกฝายบรหาร และ

(2) เปนทปรกษา ของฝายบรหาร และในฐานะทเปนทปรกษาของฝายบรหารนเองท

สภาแหงรฐ ไดรบมอบหมายใหเปนผพจารณาค ารองทกขของราษฎรเกยวกบการกระท าของ

เจาหนาทของฝายปกครองในระยะแรก สภาแหงรฐ ยงไมมอ านาจวนจฉยชขาดค ารองทกขดวย

ตนเอง สภาแหงรฐ เพยงแตเสนอแนะค าวนจฉยตอหวหนาของฝายบรหารใหเปนผพจารณาเอง

วา จะวนจฉยชขาดตามทสภาแหงรฐ เสนอแนะหรอไม ซงในทางปฏบตหวหนาของฝายบรหาร

ของสาธารณรฐฝรงเศสมกจะวนจฉยชขาดตามทสภาแหงรฐเสนอแนะเสมอ

ตอมาหลงจากทสภาแหงรฐ ไดสรางและพฒนาระบบวธพจารณาคดปกครอง ท

เหมาะสมและไดเสนอแนะค าวนจฉยทเปนทยอมรบนบถอจากเอกชนวาสามารถใหความ

คมครองตอสทธประโยชนสวนตวของตนไดเปนอยางด และในขณะเดยวกนกสามารถรกษาและ

คมครองประโยชนสวนรวมของสงคมไวไดอยางพอเหมาะพอควรแลวสาธารณรฐฝรงเศสจงตรา

กฎหมายมอบอ านาจในการวนจฉยชขาดคดปกครองใหแก สภาแหงรฐในป ค.ศ.1872 โดยท

ฝายบรหารไมสงวนอ านาจในการตรวจสอบค าวนจฉยของสภาแหงรฐอกตอไป สภาแหงรฐจงม

อ านาจวนจฉยชขาดคดปกครองไดเองนบตงแตนนมา (ชาญชย แสวงศกด,2558: 43-44)

ระบบศาลปกครองของสาธารณรฐฝรงเศสมลกษณะเดน 3 ประการคอ

(1) เปนระบบศาลค กลาวคอ ศาลปกครองของสาธารณรฐฝรงเศสมระบบศาลทเปน

เอกเทศจากระบบศาลยตธรรมโดยสนเชง

(2) เปนระบบสภาแหงรฐ (Conseil d’Etat หรอ Council of State) กลาวคอ เปนระบบท

มอบอ านาจในการวนจฉยชขาดคดปกครองแกสถาบนทเรยกชอดงกลาวซงท าหนาทเปนทงท

ปรกษาของรฐบาลและเปนศาลปกครองดวย

(3) ตลาการศาลปกครองมทมา คณสมบต วธการคดเลอกและแตงตง และสถานภาพทแตกตางจากผพพากษาศาลยตธรรมโดยสนเชง (ชาญชย แสวงศกด,2558: 44) 3.1.2 โครงสรางศาลปกครอง สาธารณรฐฝรงเศสมโครงสรางของศาลปกครอง 3 ชนศาล (a three-tier hierarchy)

(L.Neville Brown and John S. Bell ,1998: 44) ไดแก

(1) ศาลปกครองสงสด หรอ สภาแหงรฐ (Conseil d’Etat)

DPU

100

(2) ศาลปกครองชนอทธรณ (Cours Administratives d’ Appel)

(3) ศาลปกครองชนตน (Tribunaux Administratifs)

ในระดบศาลปกครองชนตนนอกจากมศาลปกครองทวไปแลว ยงมศาลปกครองเฉพาะ

ดาน หรอคณะกรรมการพเศษทางปกครอง ซงมวตถประสงคในการจดตงเพอพจารณาพพากษา

ค ารองและขอพพาททางปกครองทอาศยความช านาญพเศษเฉพาะดานในฐานะศาลปกครอง

ชนตน (ยกเวนเฉพาะศาลตรวจเงนแผนดน ซงมอย ในศาลปกครองชน อทธรณดวย)

ตวอยางเชน คณะกรรมการมารยาทของสภาวชาชพตางๆ และคณะกรรมการขาราชการ

ประเภทตางๆ เชน กต., กพ., และ กค. เปนตน (วรช วรชนภาวรรณ ,2542: 219)

(1) ศาลปกครองสงสดหรอสภาแหงรฐ

ในศาลปกครองสงสด หรอสภาแหงรฐประกอบดวยสมาชกทเปนนกการเมอง คอ

นายกรฐมนตรเปนประธาน บคคลภายนอก และขาราชการประจ าเปนสวนใหญซงม

ความสมพนธกบฝายปกครองอยางมาก (L.Neville Brown and John S. Bell อางใน วรช วรช

นภาวรรณ,2542 : 220)

ศาลปกครองสงสดของสาธารณรฐฝรงเศสเปนหนวยงานทสงกดฝายบรหารและเปน

สวนหนงของฝายบรหาร (Mahendra P, Singh,1985: 16) แมจะสงกดผายบรหารแตประชาชน

สาธารณรฐฝรงเศสมทศนคตตอศาลปกครองวา เปนเครองมอของฝายบรหารและยอมรบนบถอ

วาศาลปกครองเปนสถาบนอสระทมความเปนกลาง และสามารถอ านวยความยตธรรมใหแก

ประชาชนไดไมยงหยอนไปกวาศาลยตธรรม โครงสรางศาลปกครองสงสด มดงน

(1.1) ประธานสภาแหงรฐ (President) คอ นายกรฐมนตรเปนประธานโดยต าแหนง และ

เปนผบงคบบญชาสงสด แตในทางปฏบตนายกรฐมนตรจะท าหนาทเปนประธานสภาแหงรฐ

เฉพาะในงานพธการทส าคญเทานน รฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรม (Minister of Justice) จะ

ท าหนาทแทนในกรณทนายกรฐมนตรไมอาจมาปฏบตหนาทได (L.Nevllle Brown and John S.

Bell อางใน วรช วรชนภาวรรณ,2542 : 221)

(1.2) รองประธานสภาแหงรฐ (Vice-President) เปนขาราชการประจ าและเปนบคคลท

ท าหนาทเปนประธานทแทจรงของสภาแหงรฐ รองประธานสภาแหงรฐมาจากการเลอกตงของ

สมาชกสภาแหงรฐ

(1.3) เลขาธการสภาแหงรฐ เปนขาราชการประจ าท าหนาทเปรยบเสมอนเปนแมบาน

ของสภาแหงรฐ

DPU

101

(1.4) บคลากรในระดบตางๆ สวนใหญเปนขาราชการประจ าในหนวยงาน เชน รอง

เลขาธการสภาแหงรฐ จาศาล เจาพนกงานในงานเลขานการและงานทางธรการตางๆ ท

สนบสนนการปฏบตงานของสภาแหงรฐ ท าหนาทเปน “หนวยธรการของสภาแหงรฐ” หรอเปน

หนวยธรการของศาลปกครองสงสด รวมทง “หนวยบรหารงานของศาลปกครองชนตน และศาล

ปกครองชนอทธรณ” ซงท าหนาทเปนหนวยธรการของศาลปกครองชนอทธรณ นอกเหนอจาก

น ยงมทรงคณวฒบางต าแหนงทไดร บแตงตงใหอยในต าแห นงวาระละ 4 ป เมอวนท 1

กมภาพนธ ค.ศ.1990 รวมบคลากรประมาณ 297 คน ประกอบดวยบคลากรทปฏบตหนาทอยท

สภาแหงรฐจรง จ านวน 211 คน และบคลากรทไปชวยราชการหรอปฏบตงานบางเวลา (part –

time service) จ านวน 86 คน ดงน

-Auditeurs จ านวน 28 คน

-Maitres des Requetes จ านวน 63 คน

-Conseillers d’Etat Extraordinaire จ านวน 12 คน

-Conseillers d’Etat en Service Ordinaire จ านวน 100 คน

-The Presidents de Section จ านวน 7 คน

-The Vice – President จ านวน 1 คน

บคลากรทเหลออกจ านวน 86 คน ออกไปปฏบตราชการภายนอกสภาแหงรฐและบาง

คนปฏบตงานบางเวลา ตวอยางเชน สมาชกสภาแหงรฐไปสมครรบเลอกตงเปนสมาชกรฐสภา

บางคนไปชวยราชการโดยด ารงต าแหนงเปนเอกอครราชทตรฐมนตร เลขานการคณะรฐมนตร

กรรมาธการของรฐสภา และเจาหนาทในรฐวสาหกจ บคลากรดงกลาวนแบงเปน

-Detaches จ านวน 52 คน (แบงเปน Conseillers จ านวน 18 คน และ Maitres des

Requetes จ านวน 34 คน)

-Members en Disponibulite จ านวน 30 คน (แบงเปน Conseillers จ านวน 4 คน และ

Maitres des Requetes จ านวน 26 คน)

-Conseiller en Delegation จ านวน 1 คน

-Members Hors Cadre จ านวน 3 คน (วรช วรชนภาวรรณ ,2542: 222)

สภาแหงรฐยงม “คณะกรรมการขาราชการสภาแหงรฐ” ท าหนาทดานการบรหารงาน

บคคล และสภาแหงรฐยงแบงเปน 6 คณะ (sections) ไดแก คณะมหาดไทย (Home Affairs)

คณะการคลง (Finances Sections) คณะโยธาธการ (Civil Engineering and Public Works

DPU

102

Section) คณะสงคม (Social Affairs Section) คณะรายงานประจ าปและวจย (Report and

Research Section) และคณะพจารณาคด (Judicial Section) ทง 6 คณะดงกลาวน อาจจดกลม

ได 3 กลม คอ

กลมทหนงท าหนาทใหค าปรกษาและรางกฎหมายใหแกรฐบาลประกอบดวยคณะ

มหาดไทย คณะการคลง คณะโยธาธการ และคณะสงคม

กลมทสองท าหนาทเปนศาลปกครองประกอบดวยคณะพจารณาคด ซงแบงออกเปน 10

คณะยอย

กลมทสามท าหนาทในการบงคบคดจดท ารายงานประจ าป และท าวจยเพอใหมการ

พฒนากฎหมาย

ในกรณทมคดปกครองส าคญ จะน าเขาพจารณาพพากษาในทประชมใหญซง

ประกอบดวยตลาการในศาลปกครองสงสดทมอาวโสทกคน (all senior members of the

court)( Christian Dadomo and Susan Farran อางใน วรช วรชนภาวรรณ,2542: 223)

ศาลปกครองสงสดยงมคณะกรรมการตรวจสอบศาลปกครองชนลาง (A permanent

commission of inspection of the lower courts) ซงประกอบดวยสมาชกของศาลปกครอง

สงสด มอ านาจหนาทออกไปตรวจเยยมการปฏบตงานของศาลปกครองชนตนและศาลปกครอง

ชนอทธรณเปนครงคราว พรอมทงเพอสรางความสมพนธและเพอปองกนความขดแยงอนอาจ

เกดขนในอนาคต อนมใชการออกไปตรวจสอบประสทธภาพในการปฏบต (L.Neville Brown

and John S. Bell อางใน วรช วรชนภาวรรณ,2542: 224)

(2) ศาลปกครองชนอทธรณ

ศาลปกครองชนอทธรณทวประเทศมทงหมด 7 ศาล ไดแก ศาลปกครองชนอทธรณ

ของ Paris, Lyon, Bordeaux, Nantes, และ Naccy ทงนเปนไปตามกฤษฎกาท 55-155 ลง

วนท 15 กมภาพนธ ค.ศ.1988 (Decrees of 88-150 of February 1988) ในป ค.ศ.1993

จ านวนตลาการในศาลปกครองชนอทธรณ มประมาณ 100 คน ในแตละศาลประกอบดวย

(1) ประธาน

(2) ตลาการหวหนาคณะ จ านวน 2-3 คน และ

(3) ตลาการในศาลปกครอง จ านวน 3-4 คน

การพจารณาคดด าเนนการเปนองคคณะๆ หนง ประกอบดวยตลาการในศาลปกครอง

ชนอทธรณจ านวน 3 คน (Bernard Rudden อางใน วรช วรชนภาวรรณ,2542 : 226)

DPU

103

(3) ศาลปกครองชนตน

ศาลปกครองชนตน แบงเปนศาลปกครองชนตนทวไป (Ordinary Administrative

Courts) และศาลปกครองเฉพาะดาน (Specialized Administrative Courts) ดงน

(3.1) ศาลปกครองชนตนทวไป กอนป ค.ศ.1986 แมมความปรารถนาทจะใหตลาการ

ในศาลปกครองชนตนทวไป (Ordinary Administrative courts) อยภายใตการก ากบดแลของ

กระทรวงยตธรรม เพอใหเกดความเปนอสระในการปฏบตงานทางดานยตธรรมมากขน แตตลา

การในศาลปกครองชนตนทวไปซงลวนเปนขาราชการประจ ากยงคงอยภายใตการควบคมของ

กระทรวงมหาดไทย (civil servants under the control of the Minister of the Interior) ทงนสบ

เนองมาจากศาลปกครองชนตนมก าเนดและมววฒนาการมาจากศาลปกครองชนตนในจงหวด

หรอสภาแหงจงหวด (Council of Prefecture หรอ Conseils de Prefecture) แตประมาณป

ค.ศ.1986 เปนตนมา ฐานะของตลาการในศาลปกครองชนตนทวไป (ไมรวมตลาการในศาล

ปกครองชนตนเฉพาะดาน ซงอยในการควบคมดแลของศาลปกครองสงสด) ไดเปลยนแปลงไป

ในทศทางทมการรบรองหลกประกนความเปนอสระของตลาการในศาลปกครองชนตนทวไป

โดยเฉพาะการเปลยนสงกดจากกระทรวงมหาดไทยมาอยในสงกดของกระทรวงยตธรรมภายใต

การบรหารงานของเลขาธการสภาแหงรฐ (Secretary-general of the Conseil d’Etat) ซงไม

เพยงด ารงต าแหนงส าคญอยในสภาแหงรฐหรอศาลปกครองสงสดเทานน แตไดด ารงต าแหนง

อยในคณะกรรมการตลาการศาลปกครองชนตนและชนอทธรณ (Conseil Superieur des

Tribunaux Administratifs et des Cours Administratives d’Apple) ซงมอ านาจหนาทดานการ

บรหารงานบคคลอกดวย ทงนเปนไปตามรฐบญญตลงวนท 6 มกราคม ค.ศ.1986 (Law of 6

January 1986) และรฐบญญต ลงวนท 31 ธนวาคม ค.ศ.1987 (Law of 31 December 1987)

(L. Neville Brown and John S. Bell อางใน วรช วรชนภาวรรณ,2542 : 228)

ศาลปกครองชนตนมจ านวนทงหมด 34 ศาล แตละศาลประกอบดวย หวหนาศาล

หวหนาคณะ และตลาการ ซงแตละศาลจะมจ านวนตลาการไมเทากน โดยศาลปกครองชนตน

แหงนครปารส (ซงเปนศาลทใหญทสด) มผพพากษาทงหมด 68 คน ศาลปกครองชนตนม

อ านาจพจารณาคดปกครองทวไปทกฎหมายมไดระบไววา ใหอยในอ านาจของศาลปกครอง

เฉพาะเรองและศาลปกครองชนตนทมเขตอ านาจพจารณาคดปกครอง คอศาลแหงเขตท

หนวยงานของรฐซงเปนผออกนตกรรมทางปกครองหรอลงนามในสญญาทถกน ามาฟองคดมท

ท าการตงอยในเขตศาลนน นอกจากน ศาลปกครองชนตน ยงมอ านาจหนาทในการใหค าปรกษา

DPU

104

แกผวาราชการจงหวดในปญหาตาง ๆ ตามทผวาราชการจงหวดขอหารอ (ชาญชย แสวงศกด

,2558: 46-47)

ในป ค.ศ.1993 จ านวนตลาการในศาลปกครองชนตนมประมาณ 600 คน การพจารณา

พพากษาคดของศาลปกครองชนอทธรณด าเนนการเปนองคคณะโดยทวไปถาเปนคดส าคญองค

คณะนนจะประกอบดวยตลาการในศาลปกครองอยางนอย 3 คน แตถาเปนคดเลกนอยจะใชตลา

การในศาลปกครองเปนผพจารณาพพากษาเพยงคนเดยว

(3.2) ศาลปกครองชนตนเฉพาะดาน เปนรปแบบคณะกรรมการ (committee) กงตลา

การทมความเชยวชาญ (specialized quasi-juducual bodies) มอยเปนจ านวนมาก มหลาย

ประเภท มโครงสรางและมชอเรยกทแตกตางกน รวมทงมวตถประสงคในการกอตงทแตกตาง

กน อยางไรกด โครงสรางของศาลปกครองชนตน เฉพาะดาน สวนใหญจะมตลาการศาล

ปกครองคนหนงเปนประธาน (under the presidency of an administrative judge) และอยใน

ความควบคมดแลของศาลปกครองสงสด (วรช วรชนภาวรรณ ,2542: 228-229)

ศาลปกครองของสาธารณรฐฝรงเศสม 3 ชน ศาลปกครองสงสดประกอบดวยนกการเมอง

คอ มนายกรฐมนตรเปนประธาน บคคลภายนอกทไดรบเชญเขามาด ารงต าแหนง และขาราชการ

ประจ าสวนใหญ ในขณะทศาลปกครองชนอทธรณและศาลปกครองชนตนมโครงสรางทประกอบดวย

ตลาการทเปนขาราชการประจ าเทานน ยกเวน ตลาการในศาลปกครองชนตนเฉพาะดานซงเปด

โอกาสใหบคคลภายนอกทมไดเปนขาราชการประจ าเขามาดวย ศาลปกครองชนตนเฉพาะดาน

นนอาจเรยกวาคณะกรรมการพเศษทางปกครองคลายสหราชอาณาจกร แตมจ านวนนอยกวา

และอยในความก ากบคมดแลของศาลปกครองสงสด ทงนในแตละชนศาลมฝายธรการซงเปน

ขาราชการประจ า เรยกวา “หนวยธรการของศาลปกครองสงสด” รวมทง “หนวยบรหารงานของ

ศาลปกครองชนอทธรณและศาลปกครองชนตน” คอยใหการสนบสนนไมเพยงเทานนยงม “ศาล

วนจฉยชขาดความขดแยงในเรองอ านาจศาล” มโครงสรางทประกอบดวยนกการเมองเปน

ประธาน รวมทงมตวแทนฝายศาลปกครองและฝายศาลยตธรรมในจ านวนทเทากน(วรช วรช

นภาวรรณ,2542 : 230)

ศาลปกครองของสาธารณรฐฝรงเศสม 3 ชนศาล อนไดแก ศาลปกครองชนตน ศาล

ปกครองชนอทธรณ และสภาแหงรฐในฐานะทเปนศาลปกครองสงสด ดงนน อ านาจหนาทของ

ศาลปกครองแตละชนศาลยอมแตกตางกน แตโดยทวไปแลวศาลปกครองมอ านาจหนาท

พจารณาพพากษาคดทมลกษณะดงตอไปน

DPU

105

(1) คดทฟองขอใหเพกถอนกฎขององคกรปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานของรฐ

หรอขอใหเพกถอนค าสงทางปกครอง

(2) คดทฟองขอใหฝายปกครองชดใชคาสนไหมทดแทน หรอเปลยนแปลง หรอกระท า

นตกรรมทถกฟองเสยใหม ซงไดแก คดภาษอากร คดเกยวกบความรบผดตามสญญาคด

เกยวกบความรบผดในมลละเมด คดเกยวกบการเลอกตงทฟองขอใหนบคะแนนใหม และคด

ประกาศผลการเลอกตงใหม ฯลฯ

(3) คดทศาลยตธรรมขอใหศาลปกครองตความขอกฎหมายทอยในอ านาจของศาล

ปกครอง

(4) คดเกยวกบการกระท าความผดอาญาตอสาธารณะซงศาลปกครองมอ านาจ

พพากษาใหผกระท าผดช าระคาปรบและชดใชคาเสยหาย (ชาญชย แสวงศกด,2558: 51)

ในกรณทเกดการขดแยงกนระหวางเขตอ านาจของศาลปกครองกบศาลยตธรรมเชน ตางฝายอางวาตนเองมอ านาจในการพจารณาพพากษาคด หรอตางฝายตางปฏเสธอ านาจในการพจารณาพพากษาคด เมอเปนเชนน นบแตป ค.ศ.1872 รฐบญญตลงวนท 24 พฤษภาคม ค.ศ.1872 ไดบญญตใหมศาลวนจฉยชขาดความขดแยงในเรองอ านาจศาล (Jurisdiction Disputes Court หรอ Le Tribunal des Conflits) มหนาทวนจฉยชขาดอ านาจของศาลปกครองกบศาลยตธรรมทขดแยงกนวาอยในเขตอ านาจของศาลใด ทงนจะไมวนจฉยชขาดในเนอหาหรอในขอกฎหมาย (merely adjudicates on conflicts of jurisdiction, not on substantive law) (Bernard Rudden อางใน วรช วรชนภาวรรณ,2542 : 238) 3.1.3 ตลาการศาลปกครอง ตลาการในศาลปกครองสาธารณรฐฝรงเศสมฐานะเปนขาราชการพลเรอน แตมการ

บรหารงานบคคลของตนเองทแตกตางจากขาราชการพลเรอนทวไป อกทงตลาการในศาล

ปกครองกมไดมฐานะทางกฎหมายเหมอนกบผพพากษาในศาลยตธรรม เพราะตลาการในศาล

ปกครองมไดเปนสวนหนงของศาลยตธรรม และมกฎหมายพเศษของตนเอง หากกฎหมาย

พเศษมไดบญญตไว กใหน ารฐบญญตท 83-634 ลงวนท 13 กรกฎาคม ค.ศ.1983 (the Acts

83-634 of 13 July 1983) ซงเปนกฎหมายเกยวกบสทธและหนาทของขาราชการพลเรอนทวไป

มาใชบงคบแกตลาการในศาลปกครอง (Christian Dadomo and Susan Farran อางใน วรช

วรชนภาวรรณ,2542: 243)

(1) ล าดบชนของตลาการในศาลปกครองสงสด สมาชกสภาแหงรฐซงเปนตลาการใน

ศาลปกครองสงสด มล าดบชนและล าดบอาวโสจากระดบตนไปหาระดบสง ดงน

DPU

106

(1.1) the Auditeurs 2nd Class หรออาจเรยกวา ตลาการชนทสอง

(1.2) the Auditeurs 1st class หรออาจเรยกวา ตลาการชนทหนง

(1.3) the Maitres des Requetes

(1.4) the Conseillers d’Etat Extraordinaire จ านวน 12 คน ซงเปนกรรมการอยใน

ต าแหนงคราวละ 4 ป

(1.5) the Conseillers d’Etat en Service Ordinaire ซงเปนขาราชการประจ า

(1.6) the Presidents de Section หรออาจเรยกวา หวหนาคณะ

(1.7) the Vice-President หรออาจเรยกวา รองประธานสภาแหงรฐ

(2) คณสมบตของผทจะไดรบแตงตงเปนตลาการในปกครองสงสด ผมคณสมบตทจะ

ไดรบแตงตงเปนตลาการในศาลปกครองสงสดมทมาจาก 2 ทาง คอ การคดเลอกและการแตงตง

โดยเชญใหเขามาด ารงต าแหนงในศาลปกครองสงสด (2.1) การคดเลอก Auditeurs 2nd Class จะแตงตงจากผทส าเรจการศกษาจาก

วทยาลยการปกครองแหงชาต (L’Ecole Nationale d’Administration, ENA.)

(2.2) การคดเลอก Auditeurs 1st Class จะคดเลอกจาก Auditeurs 2nd Class

(2.3) การคดเลอก Maitres des Requetes จะคดเลอกจากบคคล 2 กลม คอ

(2.3.1) Auditeurs 1st Class ซงปฏบตหนาทมาแลว 8 ป ในอตราสวน 3 ใน 4 ของ

ต าแหนงทจะแตงตง

(2.3.2) ขาราชการซงมอายไมนอยกวา 30 ป และไดรบราชการพลเรอนหรอราชการ

ทหารหรอปฏบตหนาทอยางอนมาแลวไมนอยกวา 10 ปในอตราสวนหนงในสของต าแหนงทวาง

ซงเทาทผานมาไดมการเชญและแตงตงทนายความ ขาราชการพลเรอน ทปรกษาของ

ประธานาธบด ตลาการในศาลปกครองชนตน และตลาการในศาลปกครองชนอทธรณ เปน

Maitres des Requetes

(2.4) การคดเลอก Conseillers d’Etat en Service Ordinaire ซงเปนขาราชการประจ า

จะคดเลอกจากบคคล 2 กลมคอ

(2.4.1) Maitres des Requetes ซงปฏบตหนาทในต าแหนงนมาแลวไมนอยกวา 13 ป

ในอตราสวนสองในสามของต าแหนงทจะแตงตง

(2.4.2) บคคลใดซงมอายไมนอยกวา 45 ป ในอตราสวน 1 ใน 3 ของต าแหนงทจะ

แตงตง เทาทผานมาไดมการเชญและแตงตงทปรกษานายกรฐมนตร ผวาราชการจงหวด

DPU

107

ศาสตราจารยมหาวทยาลย นายทหารยศพลเอก ผอ านวยการส านกงานประกนภย และหวหนา

ศาลปกครองชนตนเปน Conseillers d’Etat en Service Oridinaire

(2.5) การคดเลอก Conseillers d’Etat Extraordinaire ซงเปนกรรมการอยในต าแหนง

คราวละ 4 ป จ านวน 12 คน จะแตงตงจากผทรงคณวฒในสาขาวชาตางๆ เพอปฏบตหนาทใน

ฝายรางกฎหมายและใหค าปรกษาของสภาแหงรฐ ทผานมากรรมการดงกลาวไดถกเชญและ

แตงตงมาจาก ผวาราชการภาคหรอมณฑล 2 คน วศวกร 1 คน ศาสตราจารยมหาวทยาลย 2

คน อยการ 1 คน ผน าสหภาพแรงงาน 3 คน นกอตสาหกรรม 2 คน และอดตสมาชกวฒสภา 1

คน (L. Neville Brown and John S. Bell อางใน วรช วรชนภาวรรณ,2542 : 243-245)

(2.6) การคดเลอก the Presudents de Section หรอหวหนาคณะ ทง 6 คน จะคดเลอก

จาก Conseillers d’Etat en Service Ordinaire ซงเปนขาราชการประจ า

(3) วธการแตงตงตลาการ

(3.1) การแตงตง Auditeurs และ Maitres des Requetes กระท าโดยกฤษฎกา

(Decree) ธรรมดา

(3.2) การแตงตงสมาชกของสภาแหงรฐซงมล าดบชนสงกวาน กระท าโดยกฤษฎกาในท

ประชมคณะรฐมนตร

(3.3) การเลอนขนและการเลอนต าแหนง รองประธานสภาแหงรฐโดยการปรกษาหารอ

กบคณะกรรมการขาราชการสภาแหงรฐ (Bureau des Presidents) ซงประกอบดวย รอง

ประธานสภาแหงรฐ และหวหนาคณะทง 6 คน เปนผพจารณาคดเลอกผทจะไดรบการเลอนขน

เลอนต าแหนง หรอแตงตงใหปฏบตหนาทตางๆ ภายในสภาแหงรฐ แตในทางปฏบตไดมการถอ

ปฏบตกนตลอดมาจนกลายเปนประเพณแลวา การเลอนขนและการเลอนต าแหนงจะกระท าตาม

หลกล าดบอาวโสโดยอตโนมต (Principle of Automatic Promotion)

(3.4) การลงโทษทางวนย ขาราชการของสภาแหงรฐกระท าโดยผมอ านาจแตงตง

หลงจากทไดหารอคณะกรรมการขาราชการสภาแหงรฐแลว

(3.5) การพนจากต าแหนงสมาชกสภาแหงรฐ พนจากต าแหนงโดยการลาออก ถกปลด

ออกจากต าแหนง และตองเกษยณหรอออกจากราชการเมออายครบ 68 ป

(3.6) หลกประกนความเปนอสระของตลาการในศาลปกครองสงสด ศาลปกครองสงสด

หรอสภาแหงรฐเปนสถาบนทเปนทยอมรบนบถอจากรฐบาลและสาธารณชน และเปนสถาบนทม

DPU

108

อสระในการปฏบตหนาทแมมไดมการตรากฎหมายหามการโยกยายตลาการในศาลปกครอง

สงสด โดยมไดรบความยนยอมจากเจาตวไวดวย (วรช วรชนภาวรรณ,2542 : 246-247)

เนองจากศาลปกครองสงสดเหนวาไมมความจ าเปนทจะตองมการตรากฎหมายดงกลาว

ทส าคญคอ ในศาลปกครองสงสดยงมจารตประเพณ ทจะเลอนขนเลอนต าแหนงตลาการในศาล

ปกครองสงสดตามล าดบอาวโสควบคกบมจารตประเพณทยดถอปฏบตกนมาเปนเวลาชานาน

ทงจากรฐบาล นกการเมอง และสาธารณชนทใหอสระอยางเตมในการปฏบตหนาทของตลาการ

ในศาลปกครองสงสด (ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา,2539: 93-94)

(4) ตลาการในศาลปกครองชนตนและตลาการในศาลปกครองชนอทธรณ

(1) ล าดบชนของตลาการในศาลปกครองชนตน และตลาการในศาลปกครองชนอทธรณ

จากระดบตนไปหาระดบสง มดงน

(1.1) ตลาการชนสอง

(1.2) ตลาการชนหนง

(1.3) ตลาการชนพเศษ

(1.4) หวหนาศาลปกครองชนตน

(1.5) หวหนาศาลปกครองชนตนอาวโส

(1.6) รองหวหนาศาลปกครองชนตนกรงปารส

(1.7) หวหนาศาลปกครองชนตนกรงปารส

(1.8) หวหนาศาลปกครองชนอทธรณ

(2) คณสมบตของผทจะไดรบการแตงตงเปนตลาการในศาลปกครองชนตนและตลาการ

ในศาลปกครองชนอทธรณ มดงน

(2.1) ตลาการชนสองจะแตงตงจากผมคณสมบตดงตอไปน

(2.1.1) จ านวน 3 ใน 4 จากผส าเรจการศกษาจากวทยาลยการปกครองแหงชาต ใน

อดตเมอมการจดตงศาลปกครองชนอทธรณจ านวน 5 ศาลในชวงป ค.ศ.1987- ค.ศ.1988

สาธารณรฐฝรงเศสมความจ าเปนตองคดเลอกตลาการในศาลปกครองชนอทธรณขนใหมเปน

จ านวนมาก โดยสวนหนงใชวธการคดเลอกจากตลาการในศาลปกครองชนตน และสวนหนง

คดเลอกจากผทส าเรจการศกษาจากวทยาลยการปกครองแหงชาต แตกยงไมสามารถคดเลอก

ตลาการในศาลปกครองชนตนและตลาการในศาลปกครองชนอทธรณโดยวธการคดเลอก

ตามปกตไดเพยงพอกบความตองการสาธารณรฐฝรงเศสจงตองใชวธการคดเลอก เสรมพเศษ

DPU

109

โดยจดใหมการสอบแขงขนเพอคดเลอกตลาการศาลปกครองจากบคคลภายนอกซงมไดส าเรจ

การศกษาจากวทยาลยการปกครองแหงชาต โดยการสอบแขงขนนนจะทดสอบความรทาง

กฎหมายลวนๆ และเมอผานการสอบแขงขนแลว ตลาการใหมจะตองเขารบการอบรมแบบ

เรงรดทสภาแหงรฐเปนเวลา 6 เดอนเตมกอนทจะเรมปฏบตหนาทจรง

(2.1.2) จ านวน 1 ใน 4 จากผพพากษาศาลยตธรรมหรอขาราชการของสวนกลาง สวน

ภมภาคหรอสวนทองถนระดบผบรหารซงมอายราชการมาแลวไมนอยกวา 10 ป

(2.2) ตลาการชนหนง จะแตงตงจากผมคณสมบตดงตอไปน

(2.2.1) จ านวน 6 ใน 7 จากตลาการชนสอง

(2.2.2) จ านวน 1 ใน 7 จากผพพากษาศาลยตธรรมซงไดปฏบตหนาทเปนผพพากษา

มาแลวไมนอยกวา 7 ป หรอขาราชการซงมอายไมนอยกวา 35 ป และไดปฏบตหนาทในระดบ

ผบรหารมาแลวไมนอยกวา 10 ป

(2.3) ส าหรบตลาการชนพเศษขนไป จะแตงตงตามล าดบอาวโส

(2.4) หวหนาศาลปกครองชนอทธรณทง 5 คนนน จะแตงตงจากสมาชกสภาแหงรฐ

หรอตลาการศาลปกครองสงสดในระดบ Conseillers d’Etat

ในป ค.ศ.1994 จ านวนตลาการในศาลปกครองชนตนและตลาการในศาลปกครองชน

อทธรณ มจ านวนรวมกนทงหมด 683 คน และอาจกลาวไดวา ตลาการในศาลปกครองชนตน

และตลาการในศาลปกครองชนอทธรณเปนขาราชการกลมเดยวกนเพยงแตปฏบตหนาทตางชน

ศาลกน โดยสวนใหญจะเรมปฏบตหนาทในต าแหนงตลาการในศาลปกครองชนตนกอน จากนน

จงยายไปปฏบตหนาทเปนตลาการในศาลอทธรณ และไดรบเลอนต าแหนงเปนหวหนาศาล

ปกครองชนตน

(3) หลกประกนความเปนอสระของตลาการในศาลปกครองชนตนและตลาการในศาล

ปกครองชนอทธรณ นบจากป ค.ศ.1986 เปนตนมา ตลาการในศาลปกครองชนตนได

เปลยนแปลงไปในทศทางทรบรองหลกประกนความเปนอสระในการอ านวยความยตธรรมมาก

ขน กลาวคอ รฐบญญต ลงวนท 6 มกราคม ค.ศ.1986 (Law of 6 January 1986) มาตรา 1 ได

รบรองหลกประกนความเปนอสระของตลาการในศาลปกครองชนตนทวไป ซงลวนเปนขาราชการ

ประจ า (ไมรวมตลาการในศาลปกครองเฉพาะดานทพจารณาวนจฉยคดในรปของคณะกรรมการท

เปดโอกาสใหบคคลภายนอกรวมอยในคณะกรรมการดวย) โดยบญญตใหตลาการในศาล

ปกครองชนตนทวไปไมอาจถกโอนยายสบเปลยนต าแหนงโดยไมไดรบความยนยอมจากเจาตว

DPU

110

แมในการเลอนต าแหนงสงขนกตาม อกประมาณ 1 ปตอมา ภายหลงจากประกาศใช รฐบญญต

ลงวนท 31 ธนวาคม ค.ศ.1987 (Law of 31 December 1987) และจดตงศาลปกครองชนตนให

ครอบคลมไปถงศาลปกครองชนอทธรณดวย ยงไปกวานน ตลาการในศาลปกครองชนตนและ

ตลาการในศาลปกครองชนอทธรณไมตองอยในสงกดของกระทรวงมหาดไทยอกตอไป แตมา

อยในสงกดของกระทรวงยตธรรม โดยอยในการก ากบดแลของเลขาธการสภาแหงรฐ

(Secretary general of the Conseil d’Etat) รฐบญญต 2 ฉบบ ดงกลาวไดบญญตรบรอง

หลกประกนความเปนอสระของตลาการในศาลปกครองชนตนและตลาการในศาลปกครองชน

อทธรณ (วรช วรชนภาวรรณ,2542: 248-250)

สาธารณรฐฝรงเศสยดหลกการทวาผทจะมาด ารงต าแหนงเปนตลาการอาชพในศาล

ปกครองของสาธารณรฐฝรงเศสจะตองมการศกษาดานกฎหมายกอปรกบรฐธรรมนญป ค.ศ.

1958 ของสาธารณรฐฝรงเศสไดมบทบญญตรบรองความเปนอสระขององคกรตลาการ ซง

ครอบคลมศาลปกครองดวย สงผลใหกฎหมายลกทงหลายตองบญญตไปในท านองเดยวกนท

ส าคญคอ ตลาการในศาลปกครองสาธารณรฐฝรงเศสมฐานะเปนขาราชการพลเรอน แตม

กฎหมายพเศษและมการบรหารงานบคคลของตนเองทแตกตางไปจากขาราชการพลเรอนทวไป

และถากฎหมายพเศษมไดบญญตไวกใหน ากฎหมายเกยวกบสทธและหนาทของขาราชการพล

เรอนทวไปมาใชบงคบ ส าหรบการบรหารงานบคคลของศาลปกครองสาธารณรฐฝรงเศสนน ถอ

วาตลาการในศาลปกครองเปนขาราชการประจ า (ยกเวนตลาการในศาลปกครองชนตนเฉพาะ

ดาน) ทมกลไกควบคมและก ากบดแลของตนเอง พรอมกบมความสมพนธอยางใกลชดกบฝาย

ปกครองทงนดวยเหตผลทวา

(1) ตลาการในศาลปกครองมการคดเลอกเชนเดยวกบขาราชการพลเรอนระดบ

ผบรหาร โดยสวนใหญจะส าเรจการศกษาจากสถาบนการศกษาเดยวกน คอ วทยาลยการ

ปกครองแหงชาต

(2) กฎหมายก าหนดใหตลาการในศาลปกครองซงท าหนาทพจารณาพพากษาคดมา

ไดระยะหนงแลว จะตองออกไปปฏบตหนาทหรอบรหารงานในฝายปกครองระยะเวลาหนง เพอ

จะไดมความสมพนธกบเจาหนาทฝายปกครอง ไดมโอกาสเรยนรการบรหารงาน มประสบการณ

และความรความเขาใจเกยวกบวธการปฏบตงานและปญหาทงหลายของฝายปกครองดวย

(3) กฎหมายวาดวยระเบยบขาราชการพลเรอนของสาธารณรฐฝรงเศส ก าหนดไววา

ขาราชการพลเรอนระดบผบรหารจะตองสบเปลยนหมนเวยนไปปฏบตหนาทในหนวยงานตางๆ

DPU

111

รวมทงในสภาแหงรฐหรอในศาลปกครองสงสด ศาลปกครองชนตน หรอศาลปกครองชนอทธรณ

ดวย ทงนเปนเวลา 3 ป และเมอปฏบตหนาทครบ 3 ปแลว ขาราชการพลเรอนซงมาปฏบต

หนาทในศาลปกครองมทางเลอก 3 ทางคอ

(ก) ขอกลบไปรบราชการทหนวยงานเดม

(ข) ขอปฏบตหนาทในศาลปกครองตอไปอก 3 ป

(ค)ขอสมครเขารบการคดเลอกเปนตลาการในศาลปกครอง (ส านกงาน

คณะกรรมการกฤษฎกา,2539: 484-489)

สาธารณรฐฝรงเศสเปดโอกาสใหมการคดเลอกและแตงตงบคคลภายนอก ซงมคณสมบตตามทกฎหมายก าหนดไวเขามาเปนตลาการในศาลปกครองได ท าใหเหนไดวา สาธารณรฐฝรงเศสใช “ระบบเปด” ในการคดเลอกตลาการในศาลปกครองทกชนศาล พรอมกนนน ตลาการในศาลปกครอง ยงมหลกประกนทส าคญ เชน ในศาลปกครองสงสดมจารตประเพณเกยวกบการเลอนขนเลอนต าแหนงตามล าดบอาวโส และมการใหอสระในการปฏบตหนาท รวมตลอดไปถงการม “คณะกรรมการขาราชการสภาแหงรฐ” และ “คณะกรรมการตลาการศาลปกครองชนตนและตลาการศาลปกครองชนอทธรณ ” ท าหนาทดแลรบผดชอบดานการบรหารงานบคคลของตลาการในศาลปกครองสงสด ตลอดจนตลาการในศาลปกครองชนตนและชน อทธรณตามล าดบ กฎหมายยงก าหนดใหกรรมการผทรงคณวฒจ านวน 2 คนในคณะกรรมการตลาการศาลปกครองชนตน และตลาการศาลปกครองชนอทธรณมาจากการแตงตงของประธานสภาผแทนราษฎร จ านวน 1 คน และประธานวฒสภา จ านวน 1 คน อกทงมสมาชกสภาแหงรฐบางสวนไปสมครรบเลอกตงเปนสมาชกรฐสภา หรอบางคนไปชวยราชการโดยไปด ารงต าแหนงเปนกรรมาธการของรฐสภาเหลาน แสดงใหเหนถงความสมพนธของรฐสภากบศาลปกครองของสาธารณรฐฝรงเศส 3.1.4 วธพจารณาคดปกครอง (1) ลกษณะส าคญของการด าเนนกระบวนพจารณาของสาธารณรฐฝรงเศส(Charles

Debbasch et Jean-Clande Ricci อางใน ชาญชย แสวงศกด,2558: 53) คอ

(1.1) วธพจารณาทใชระบบไตสวนซงตลาการมบทบาทส าคญในการสอบสวนและ

แสวงหาขอเทจจรง โดยตลาการมอ านาจกลบภาระการพสจนได ถาเหนวาขออางของผฟองคดม

มล แมผฟองคดจะหาเอกสารหลกฐานมาสนบสนนขออางของตนไมไดกตาม ทงน เพอใหเกด

ความเสมอภาคกนระหวางคกรณทงสองฝาย

DPU

112

(1.2) วธพจารณาเปนลายลกษณอกษร กลาวคอ คกรณทงสองฝายจะตองแสดงขออาง

ขอเถยงหกลางกนเปนลายลกษณอกษร โดยคกรณอาจจะแถลงสรปขออางขอเถยงของตนดวย

วาจาในวนนงพจารณาคดได

(1.3) การฟองคดไมมผลเปนการทเลาการบงคบหรอการปฏบตตามค าวนจฉยทาง

ปกครองทถกน ามาฟองคด

(1.4) วธพจารณาคดมการถวงดลตลาการเจาของส านวนและองคคณะพจารณา

พพากษาโดยตลาการผแถลงคด (Rapporteur public)

(2) การฟองคดปกครองตอศาลปกครองสาธารณรฐฝรงเศส

(2.1) กอนน าคดมาฟองตอศาลปกครองผฟองคดตองไดรองขอตอฝายปกครองให

ด าเนนการใหเปนไปตามความประสงคของตนเสยกอน แตฝายปกครองมค าวนจฉยทไม

สนองตอบตอความตองการของผฟองคดทงหมดหรอบางสวนโดยชดแจงหรอโดยปรยาย เชน ผ

ฟองคดไดยนค าขออนญาตตอฝายปกครองแลว แตฝายปกครองนงเฉยเปนเวลา 4 เดอน ซงใน

กรณนกฎหมายใหถอวาฝายปกครองมค าวนจฉยปฏเสธโดยปรยายแลว จากนนผฟองคดจงจะ

น าคดมาฟองตอศาลปกครองได

การทตองใหมการปฏบตตามเงอนไขขางตนกอนกเพอใหฝายปกครองไดมโอกาส

พจารณาทบทวนเรองนนเสยกอน ถาคกรณตกลงกนไดกจะไดไมตองเปนคดขนสศาล และ

เพอใหเกดความชดเจนวาคความพพาทกนในเรองใดบาง

(2.2) อายความในการฟองคดปกครองนน ตองฟองภายใน 2 เดอน

(2.3) ค าฟองตองระบขอความและประกอบดวยเอกสารดงตอไปน

(2.3.1) ขอเทจจรงทเปนเหตแหงการฟองคด

(2.3.2) ค าขอทายฟอง (conclusions) เชน ขอใหศาลเพกถอนค าวนจฉยของฝาย

ปกครอง

(2.3.3) เหตผลทผฟองคดยกขนเพอสนบสนนค าฟองของตน (moyens)

(2.3.4) ชอและทอยของคกรณ

(2.3.5) ส าเนาค าวนจฉยของฝายปกครองทถกฟองคด หรอหลกฐานทแสดงวาฝาย

ปกครองไดปฏเสธค าขอของผฟองคดโดยปรยาย

(2.4) ทนายความจะตองเปนผย นค าฟองแทนผฟองคดในคดปกครองทมค าขอใหศาลม

ค าพพากษาใหฝายปกครองช าระเงนใหแกผฟองคด หรอใหฝายปกครองงดเวน หรอลดหยอน

DPU

113

จ านวนเงนทผฟองคดตองช าระใหฝายปกครอง แตถาเปนคดอน เชน คดทฟองขอใหเพกถอน

นตกรรมทางปกครอง ผฟองคดไมถกบงคบวาจะตองมทนายความ

เมอส านกงานจาศาลไดลงรบฟองไวแลว อธบดศาลจะมอบหมายใหตลาการคนหนงท า

หนาทเปน “ตลาการเจาของส านวน” (rapporteur) โดยใหมหนาทตรวจสอบค าฟองวาเปนค า

ฟองทสมบรณและอยในอ านาจของศาลปกครองนนทจะรบไวพจารณาหรอไม ก ากบดแลการ

สอบสวนและการท าส านวนเกยวกบคดนน และเปนเจาของเรองตดตามคดนนไปจนจบ โดยตลา

การเจาของส านวนจะเปนผก าหนดแผนการสอบสวนและแสวงหาขอเทจจรงวาค กรณฝายใด

จะตองชแจงหรอแสดงพยานหลกฐานใดบางแลวมอบหมายใหจาศาลเปนผรบไปด าเนนการตาม

แผนนน โดยอยภายใตการก ากบดแลของตลาการเจาของส านวน ในการไตสวนตลาการศาล

ปกครองมอ านาจดงตอไปน

(1) สงใหคความฝายใดฝายหนง จดหาพยานหลกฐานบางอยาง หรออาจไปขอตรวจดเอกสารทพพาทเอง

(2) สงใหผเชยวชาญใหความเหน สงใหมการพสจนลายมอ สงใหมการไตสวน หรอสอบปากค าบคคลทเกยวของ

(3) หวหนาองคคณะทพจารณาคดนน อาจมอบหมายใหตลาการศาลปกครองคนใดคนหนงไปด าเนนการไตสวนอยางอนนอกจากทไดกลาวมาขางตนเมอคดนนไดขอเทจจรงอยางเพยงพอตอการพจารณาแลว ตลาการเจาของส านวนจะสงยตการสอบสวน และจดท าเอกสาร 3 ชน ไดแก (1) บนทกสรปส านวน ซงแบงออกเปน 2 สวน คอ การวเคราะหสรปขออางขอเถยงของ

คกรณ และการอางองถงตวบทกฎหมายทเกยวของ

(2) ความเหนของตลาการเจาของส านวนเกยวกบคดนน ซงจะเรมดวยสรปขอเทจจรง

ของคดการก าหนดประเดนปญหาขอกฎหมายทตองวนจฉย (ทงในดานเขตอ านาจศาล วธ

พจารณา และเนอหาสาระของคด) การวเคราะหเหตผลและขอตอสของคความ และการยกขอ

กฎหมายเกยวกบความสงบเรยบรอยทศาลจะตองยกขนวนจฉยเอง (ถาม)

(3) รางค าวนจฉย

เมอไดจดท าเอกสารดงกลาวขางตนแลว ตลาการเจาของส านวนจะเสนอเอกสาร

ดงกลาวและส านวนคดนนตอหวหนาคณะหรอรองหวหนาคณะซงไดรบมอบหมายจากหวหนา

คณะใหชวยก ากบการท าส านวนของคดนนเพอตรวจพจารณา แลวสงส านวนของคดนน ใหตลา

การผแถลงคด พจารณาจดท า “ค าแถลงการณ” (ความเหนของตลาการผแถลงคด) ตอไป

DPU

114

(2.5) การนงพจารณาคด

การนงพจารณาคดจะเปดเผยตอหนาสาธารณชน กลาวคอ คกรณและสาธารณชน

สามารถเขาฟงการพจารณาคดได การนงพจารณาคดจะเรมจากการท “ตลาการเจาของส านวน”

อานสรปค าขอทายฟองและเหตผลของคกรณจากนน คกรณหรอทนายความมโอกาสเสนอ

ขอสงเกตดวยวาจา แตจะยกประเดนใหมนอกเหนอจากทปรากฏอยในค าค ความทเปนลาย

ลกษณอกษรไมได ในการนหวหนาองคคณะอาจซกถามหรอขอความกระจางเพมเตมจากคกรณ

หรอบคคลอนใดทอย ณ ทนนไดจากนน “ตลาการผแถลงคดปกครอง” จะเสนอ“ค าแถลงการณ”

โดยเสนอความเหนของตนเกยวกบปญหาขอเทจจรงและขอกฎหมายในคดนนและแนวทางใน

การวนจฉยคดนน

(2.6) การท าค าพพากษา

เมอมการนงพจารณาคดแลวจะมการประชมปรกษาของศาลเพอลงมตวนจฉยคดนน ไม

เปนทเปดเผยตอสาธารณชน โดยศาลจะพจารณาจากรางค าวนจฉยของตลาการเจาของส านวน

และค าแถลงการณของ ตลาการผแถลงคด ซงศาลอาจเหนดวยกบขอเสนอของ ตลาการเจาของ

ส านวนหรอขอเสนอของตลาการผแถลงคดหรออาจมความเหนเปนอยางอนกได และเมอศาลม

มตในการวนจฉยคดแลว ตลาการเจาของส านวนจะรบไปรางค าวนจฉยใหเปนไปตามมตนนโดย

ใหหวหนาองคคณะเปนผตรวจพจารณา (ชาญชย แสวงศกด,2558: 53-56)

(3) การอทธรณ

เมอเสรจสนการพจารณาในศาลปกครองชนตนจนกระทงมค าพพากษาแลวมใช วา

คความจะไมสามารถด าเนนการใดๆ ไดอก ประมวลกฎหมายศาลปกครองไดก าหนดใหค กรณ

อาจโตแยงค าพพากษาไดใน 3 กรณ ซงไดแก การอทธรณ การฎกา และการคดคาน ซงการ

อทธรณหรอการฎกาในศาลปกครองจะไมมผลเปนการทเลาการปฏบตตามค าพพากษา อน

แตกตางจากการอทธรณในศาลยตธรรมทมผลเปนการทเลาการปฏบตตามค าพพากษา สภา

แหงรฐเองไดยนยนถงหลกนวา“ไมมบทบญญตของกฎหมายหรอหลกกฎหมายทวไปทบญญต

ใหการอทธรณมผลเปนการทเลาการปฏบตตามค าพพากษา”

สภาแหงรฐเปนผพจารณาการอทธรณค าพพากษาของศาลปกครองชนตนตอมา มการ

ปฏรปการยตธรรมทางปกครองใน ค.ศ. 1987 จงไดโอนอ านาจหนาทเกอบทงหมดในเรอง

อทธรณไปใหกบศาลปกครองชนอทธรณทกอตงขนใหม โดยเฉพาะการโตแยงค าพพากษาของ

ศาลปกครองชนตนและค าวนจฉยของคณะกรรมการก าหนดคาสนไหมทดแทนในการสงกลบ

DPU

115

(les décisions des commissions du contentieux de l’indemnisation des rapatriés) โดย

สภาแหงรฐยงคงอ านาจหนาทบางประการในฐานะศาลปกครองชนอทธรณ เชน การวนจฉยค า

พพากษาของศาลปกครองชนอทธรณและสงใหศาลปกครองชนอทธรณวนจฉยใหม

(3.1) ประเภทคดทสามารถอทธรณได

การอทธรณเปนการโตแยงค าพพากษาของศาลชนตนตอศาลทอยในระดบสงกวาซงใน

กรณของคดปกครองอาจเปนศาลปกครองชนอทธรณหรอสภาแหงรฐ มาตรา L 811-1 แหง

ประมวลกฎหมายศาลปกครอง บญญตวา ในกรณทค าพพากษาของศาลสามารถอทธรณตอไป

ไดการอทธรณใหยนตอศาลทมอ านาจในการพจารณาอทธรณตามทบญญตไวในบรรพ 3 ซงใน

แงของเขตอ านาจเหนอคดนน ตามมาตรา L 321-1 ของบรรพ 3 ก าหนดใหศาลปกครองชน

อทธรณมเขตอ านาจเหนอค าพพากษาของศาลปกครองชนตน เวนแต (1) กรณทมกฎหมาย

บญญตใหอทธรณตอสภาแหงรฐในฐานะศาลปกครองชนอทธรณ และ (2) กรณตามทก าหนดไว

ในมาตรา L 552-1และมาตรา L 552-2 (ซงไดแกการขอใหก าหนดมาตรการชวคราวกอนการ

พพากษาในคดเกยวกบภาษอากร) ส าหรบเขตอ านาจเหนอพนท มาตรา R 322-1 ก าหนดให

ศาลปกครองชนอทธรณทจะรบอทธรณไดตองมเขตอ านาจเหนอศาลปกครองชนตนทท าค า

พพากษาหรอคณะกรรมการวนจฉยคาเสยหายแกชาวฝรงเศสโพนทะเลโดยพจารณาจากทตง

ของศาลปกครองชนตนนน ๆ

(3.2) ผมสทธยนอทธรณ

การอทธรณนนตองเปนการอทธรณโดยผมสทธอทธรณตามทก าหนดไวในมาตรา R

811-1 วรรคหนงแหงประมวลกฎหมายศาลปกครองทใหคความทกฝายในคดหรอคความทรอง

สอดเขามาในคดหรอคความทถกเรยกเขามาในคด แมจะมไดมการตอสคดเลยสามารถยน

อทธรณค าพพากษาของศาลปกครองชนตนนนได อยางไรกด มใชวาคความจะอทธรณค า

พพากษาไดทกเรองในบางกรณ เชน การทศาลปกครองชนตนไดวนจฉยเกยวกบการเตรยมการ

เลอกตงค าวนจฉยนยงไมอาจอทธรณได จนกวาจะมการเลอกตง ซงจะเปนการอทธรณผลการ

เลอกตงหรอการทศาลปกครองชนตนไดวนจฉยเกยวกบการปฏเสธไมออกหลกฐานการสมครรบ

เลอกตงใหแกผสมครกยงไมอาจอทธรณได หรอการทศาลปกครองชนตนไดวนจฉยในเรอง

วธการชวคราวกอนการพพากษาตามมาตรา L 521-1 มาตรา L 521-3 มาตรา L 521-4 มาตรา

L 522-3 มาตรา L 551-1 และมาตรา L 551-2 แหงประมวลกฎหมายศาลปกครองทกฎหมาย

ก าหนดใหค าวนจฉยเปนทสดและใหฎกาไดเลย

DPU

116

นอกจากน ในบางกรณบคคลทมไดเขามาในคดกสามารถอทธรณได เชน การฟองคด

เลอกตง เมอมการเพกถอนหรอแกไขผลการเลอกตงถอไดวากระทบตอผมสทธเลอกตงทกคนผ

มสทธเลอกตง จงมสทธอทธรณดวย แมจะมไดเขามาเปนคกรณในคดเพกถอนการเลอกตง หรอ

การทจงหวดฟองขอใหเพกถอนการแกไขบญชเลอกตง (เปนอ านาจในการตรวจสอบความชอบ

ดวยกฎหมายของการกระท าขององคกรปกครองสวนทองถน) นายกเทศมนตรในฐานะ

เจาหนาทของรฐกสามารถอทธรณค าพพากษาน ได (อยางไรกด ทปรกษาสภาแหงรฐ

CHABANOL เหนวา ทงสองกรณน ไมใชการอทธรณแตเปนการโตแยงของบคคลภายนอก

(une tierce opposition)เรองทสามารถยนอทธรณไดนนไดแกเรองทยงไมถอวาเปนทสดในศาล

ชนตนซงตามมาตรา R 811-1 วรรคสอง แหงประมวลกฎหมายศาลปกครองไดกลาวถงคดบาง

ประเภททถอวาค าพพากษาของศาลปกครองชนตนเปนทสด อนไดแกตามมาตรา R 222-13 ท

ก าหนดใหเปนอ านาจของตลาการนายเดยวมอ านาจพพากษาเรองดงตอไปน

(1) คดการประกาศงานกอสรางทไมตองมใบอนญาตกอสราง(มาตรา R 222-13 1º)

(2) คดเกยวกบสถานะของเจาหนาทของรฐและธนาคารแหงชาตฝรงเศสทไมเกยวกบ

การบรรจ การด าเนนการทางวนย และการใหออกจากงาน (มาตรา R 222-13 2º)

(3) คดเกยวกบเงนบ าเหนจบ านาญ เงนชวยเหลอดานทอยอาศย การขอขอมลจากทาง

ราชการ และการรบราชการทหาร

(4) คดการเกบคาบรการวทยโทรทศน (R 222-13 4º)

(5) คดภาษสหภาพแรงงานและภาษทองถนอน ๆ นอกจากภาษในการประกอบวชาชพ

(มาตรา R 222-13 5º)

(6) คดความรบผดของรฐทปฏเสธการรองขอใหด าเนนการบงคบตามค าพพากษาของ

ศาล (มาตรา R 222-13 6º)

(7) คดเรยกรองคาเสยหายทไมเกน 8,000 ยโร (มาตรา R 222-13 7º)

(8) คดโตแยงค าวนจฉยการขอคนภาษ (มาตรา R 222-13 8º)

(9) คดอาคารทอาจกอใหเกดอนตราย (มาตรา R 222-13 9º)

ส าหรบการยนอทธรณ และระยะเวลาการอทธรณนน มาตรา R 811-13 แหงประมวล

กฎหมายศาลปกครองไดบญญตใหน าบทบญญตในเรองการยนฟองตอศาลปกครองชนตนตามท

บญญตไวในบรรพ 4 มาใชบงคบกบการอทธรณโดยอนโลม ทงนเวนแตจะมกฎหมายบญญตไว

เปนอยางอน ดงนน อทธรณจงตองระบชอและทอยของผอทธรณ ขอเทจจรง ขอโตแยงและค า

DPU

117

ขอทายฟองของผอทธรณการอางค าพพากษาของศาลปกครองชนตนไมถอวาเพยงพอส าหรบ

การอทธรณผอทธรณตองแสดงใหเหนถงขอโตแยงทไมเหนดวยกบค าพพากษาดงกลาว พรอม

ทงเหตผลทจะน ามาใชสนบสนนขอโตแยง และค าขอทายอทธรณตองเปนไปเพอยกเลกหรอ

แกไขปรบปรงค าพพากษาของศาลชนตน

การยนอทธรณใหยนตอส านกงานศาลปกครองชนอทธรณทมเขตอ านาจหรอสภาแหงรฐ

ยกเวนกรณการอทธรณค าพพากษาคดภาษอากร หรอคดเลอกตงสมาชกสภาเทศบาลและ

สมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวด สามารถยนอทธรณไดทเจาหนาทศาลปกครองชน

อทธรณ ศาลากลางจงหวดหรอทวาการอ าเภอกได ทงน เพอเปนการอ านวยความสะดวกแกผ

อทธรณ การยนอทธรณของคความทเปนฝายเอกชนตองด าเนนการโดยทนายความหรอ

ทนายความประจ าสภาแหงรฐหรอประจ าศาลยตธรรมสงสด มฉะนนศาลปกครองชนอทธรณอาจ

มค าสงไมรบอทธรณได และจะตองมการแนบเอกสารการแจงค าพพากษาของศาลปกครอ ง

ชนตนมาดวย หากมไดด าเนนการดงกลาว ศาลปกครองชนอทธรณอาจเรยกใหผอทธรณมา

แกไขอทธรณตามหลกเกณฑทก าหนดไวในมาตรา R 612-1 และมาตรา R 612-2 ได โดย

จะตองแลวเสรจกอนครบระยะเวลาอทธรณ หากไมมการด าเนนการแกไขภายในระยะเวลา

ดงกลาว ศาลอาจมค าสงไมรบอทธรณไดอยางไรกตาม มขอยกเวนบางประการทไมตอง

ด าเนนการอทธรณโดยทนายความซงไดแก

(1) การอทธรณโตแยงค าพพากษาของศาลปกครองชนตนในคดทขาราชการหรอ

เจาหนาทของรฐ หรอนตบคคลมหาชนอนฟองขอใหเพกถอนการกระท าทไมชอบดวยกฎหมาย

หรอในคดทเจาหนาทของธนาคารชาตฟองโตแยงการกระท าเกยวกบสถานะสวนบคคลของ

เจาหนาทดงกลาว

(2) คดเกยวกบความผดในการจราจรทางบกตามมาตรา L 774-8

(3) ค ารองขอใหปฏบตตามค าพพากษาของศาลปกครองชนอทธรณหรอค าพพากษา

ของศาลปกครองชนตนทอยในเขตอ านาจ

(4) มบทบญญตของกฎหมายก าหนดไวโดยเฉพาะวาไมจ าเปนตองมทนายความในการ

อทธรณ คความกอาจด าเนนการไดดวยตนเอง หรออาจมอบหมายใหทนายความหรอสมาคมท

ไดรบอนญาตตามมาตรา L 252-2 แหงประมวลกฎหมายวาดวยเกษตรกรรมในชนบท (Code

rural) เปนผด าเนนการแทนตามเงอนไขทก าหนดไวในมาตรา L 252-5 และตามวธการท

DPU

118

ก าหนดไวในมาตรา R 252-21 ถงมาตรา R 252-29 แหงประมวลกฎหมายดงกลาวได และ

คความอาจรองขอความชวยเหลอทางกฎหมายได

กรณทรฐเปนคความไมวาจะเปนผอทธรณเปนผถกฟองคดในการอทธรณ หรอเปนผ

รองสอดเขามาในอทธรณ จะไดรบการยกเวนไมตองด าเนนการโดยทนายความ เวนแตกฎหมาย

จะบญญตไวเปนอยางอน โดยหลกแลวรฐมนตรทรบผดชอบจะเปนผลงนามในอทธรณค าใหการ

และเอกสารอน ๆ ทท าขนในนามของรฐ อยางไรกด มาตรา R 811-10-1 แหงประมวลกฎหมาย

ศาลปกครอง ไดใหอ านาจผวาราชการจงหวดเปนผลงนามในค าอทธรณ ค าใหการ และเอกสาร

อน ๆ ทท าขนในนามของรฐได ส าหรบคดทเกดจากการปฏบตงานของจงหวดในเรองตอไปน

คอ การเขามาและการพ านกของชาวตางชาตในสาธารณรฐฝรงเศส การสงกลบชาวตางประเทศ

ความรบผดของรฐจากความเสยหายทเกดจากการเดนขบวนหรอการชมนม การใหเจาหนาท

เทศกจพกพาอาวธ กจกรรมเกยวกบการดแลรกษาและการขนยายเงน การออกกฎเกยวกบ

อาวธกจกรรมการเดนรถรบจางสาธารณะ การควบคมการจ าหนายเครองดม และการสงเขารบ

การรกษาพยาบาล

ผอทธรณจะตองยนอทธรณตอศาลปกครองชนอทธรณภายในระยะเวลาสองเดอนนบแตวนทไดรบแจงผลค าพพากษาของศาลปกครองชนตน หรอระยะเวลาอทธรณตามทมกฎหมายเฉพาะก าหนดไวในกรณทเปนระยะเวลาตามกฎหมายเฉพาะ แตในค าพพากษาไมระบระยะเวลาดงกลาวไวใหขยายระยะเวลาอทธรณเปนสองเดอน ส าหรบ Mayotte, Polynésie française, เกาะ Wallis et Futuna และNouvelle Calédonie ใหขยายระยะเวลาอทธรณเปนสามเดอน (เอกบญ วงศสวสดกล, บรรเจด สงคะเนต และคณะ , 2549: 229-234

3.2 ศาลปกครองสหพนธสาธารณรฐเยอรมน

3.2.1 การจดตงศาลปกครองสหพนธสาธารณรฐเยอรมน

สหพนธสาธารณรฐเยอรมนในอดตประสบปญหาอนเปนปญหาหลกพนฐานวาการ

กระท าทางปกครองนนจรง ๆ แลวตองอยภายใตการควบคมโดยศาลหรอไม และศาลใดควรเปน

ศาลทมอ านาจระหวางศาลยตธรรมทวไปหรอศาลพเศษ รปแบบการกระท าของรฐทกรปแบบ

หรอไม ทควรถกตรวจสอบได อกทงเปนเรองการคมครองสทธทกฎหมายรบรองหรอเปนเรอง

ของ การตรวจสอบความชอบดวยกฎหมาย ในชวงตนแทบจะไมมการแบงแยกระหวาง

ผปกครอง (Herrschaft) และศาล การแบงแยกระหวางกฎหมายเอกชนและกฎหมายมหาชนก

DPU

119

เชนเดยวกน ศาลยงเปนสวนหนงของผปกครองแผนดน ซงอาจเปนผใชอ านาจดวยตนเองหรอ

มอบใหบคคลหรอกลมบคคลท าหนาทแทนซงกคอเจาหนาทฝายปกครองในความหมายปจจบน

ค าทใชเรยกดงเดมนนไมวาจะเปน Administrativjustiz หรอ Justizadministration กม

ความหมายเดยวกนกบ Kameraljustiz ซงค าวา Kameraljustiz นนมาจากค าวา Kammer ซงม

ความหมายเดมคอ ฝายปกครองทดแลเรองการเงนการคลง แตตอมากคอฝายปกครองเทานน

ในชวงศตวรรษท 19 การเรยกรองใหมการควบคมการใชอ านาจของฝายปกครองโดยศาลทม

ความเปนอสระ รวมถงการใหแบงแยกระหวางศาลและฝายปกครองมความชดเจนมากยงขน

รฐธรรมนญฉบบทเรยกวา Paulskirchenverfassung ในป ค.ศ.1849 มาตรา 182 ไดก าหนดให

ฝายปกครองอยภายใตศาลยตธรรม กลาวคอ การรกษากฎหมายหรอการควบคมโดยฝาย

ปกครอง ใหยกเลก โดยใหศาลเปนผมอ านาจพจารณาวนจฉยในสวนทเกยวกบบรรดาการ

กระทบสทธทงหลาย แตถอยค าในประโยคดงกลาวตองไมตความในฐานะเปนการปฏเสธวาเปน

การควบคมฝายปกครองโดยศาลจรง ๆ แต เ ปนเพยงการปฏเสธองคกรท เ รยกว า

Administrativjustiz ซงเปนองคกรควบคมภายในฝายปกครองอนเปนองคกรทเกาแก ยงไปกวา

นนการปฏวตในชวงป ค.ศ.1848 ถง ค.ศ.1849 เปนทมาของศาลปกครองในระบบใหม แตทวา

การควบคมโดยองคกรศาลนนความเขาใจในชวงป ค.ศ.1849 คอ การควบคมโดยศาลยตธรรม

อยางไรกตาม มการเรยกรองใหศาลไมควรเขามาเกยวของกบงานของฝายปกครองอกตอไป ซง

หลกเกณฑนยงคงปรากฏอยใน มาตรา 39 การเรยกรองใหการควบคมฝายปกครองโดยศาลท

มความเปนอสระมไดเงยบหายไป หลงจากทรฐธรรมนญฉบบ Paulskirchenverfassung ตองถก

ยกเลก โดยเฉพาะอยางยงขอเรยกรองในเชงปฏเสธจากมาตรา 182 ซงปฏเสธองคกร

Administrativjustiz มองเหนอยางเดยวกนส าหรบนกกฎหมายแนวปฏรป และมนกกฎหมาย

แนวอนรกษเพยงไมกคน เชน Friedrich Julius Stahl (ค.ศ.1802-1861) มองเหนวาเปน

อนตรายตอการลมลางรฐและฝายปกครอง แตกยงคงมความเหนทประสงคจะใหฝายปกครองอย

ภายใตศาลยตธรรมจงมแนวคดประนประนอมทเสนอศาลปกครองทเปนอสระขนโดยควรมการ

จดองคกรในรปแบบศาลและควรจะมผพพากษาทมความเปนอสระ ( เอกบญ วงศสวสดกล,

บรรเจด สงคะเนต และคณะ , 2549: 353-354)

ศาลปกครองซงแยกออกจากศาลยตธรรมทปรากฏอยในเวลาน เปนผลจากววฒนาการ

ทางประวตศาสตรทคอนขางยาวนาน แตเปนววฒนาการทตางไปจากสาธารณรฐฝรงเศส กอนท

จะมการจดตงศาลปกครองขนครงแรกทมลรฐบาเดนในป ค.ศ.1863 นน ขอพพาททางปกครอง

DPU

120

ไดรบการวนจฉยโดยเจาหนาทฝายปกครอง โดยองคกรทเรยกวา Kameraljustiz จวบจนถง

กลางศตวรรษท 19 เสยงเรยกรองใหศาลซงเปนกลางและเปนอสระจากฝายปกครองเขามา

ตรวจสอบการกระท าทางปกครองกเรมดงขนในป ค.ศ.1843 รฐธรรมนญฉบบ Paulkirche ได

วางบทบญญตปฏเสธอ านาจของเจาหนาทฝายปกครองในการวนจฉยขอพพาททางปกครอง

โดยใหศาลมอ านาจตดสนขอพพาทเกยวกบการโตแยงสทธในทกกรณ อยางไรกตาม ภายหลง

จาก ความลมเหลวในการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบ Paulkirche ปรากฏความไมลงรอย ทาง

ความคดเหนเกยวกบรปแบบของศาลซงจะเขามามอ านาจตรวจสอบการกระท าทางปกครอง

ความแตกตางทางความเหนดงกลาวแยกเปน 2 สายความคด Otto Bähr มความเหนวาศาล

ยตธรรมควรมอ านาจครอบครองเอกชนจากการถกละเมดสทธในทกกรณ ไมวาการละเมดสทธ

นนจะเกดจากการกระท าของเอกชนหรอเจาหนาทฝายปกครองกตาม ในขณะท Rudolf von

Gneist เหนวาศาลยตธรรมหรอศาลธรรมดาไมเหมาะส าหรบการตรวจสอบการกระท าทาง

ปกครองและ การปรบใชกฎหมายมหาชนความเหนของ Rudolf von Gneist ไดรบการยอมรบ

มากกวา ในเวลาตอมา

ภายหลงจากการกอตงอาณาจกรสหพนธสาธารณรฐเยอรมน เมอ ค.ศ.1871 มลรฐตาง

ๆ กไดจดตงศาลปกครองแหงมลรฐขน เรมจากมลรฐ Baden ใน ค.ศ.1863 ศาลสงคดปกครอง

แหงรฐ (Oberverwaltungsgericht หรอ Verwaltungsgerichtshof) มบทบาทส าคญอยางมากใน

การพฒนาหลกกฎหมายปกครองส าหรบการตรวจสอบการกระท าทางปกครองชนตนนน ยงคง

เปนเรองภายในฝายปกครองเองโดยมคณะกรรมการซงเปนเจาหนาทฝายปกครองท าหนาท

วนจฉยขอพพาททางปกครอง คณะกรรมการดงกลาวมความเปนอสระในระดบหนง กลาวคอ ใน

การวนจฉย ขอกฎหมายคณะกรรมการจะไมอยภายใตการบงคบบญชาทางปกครอง นอกจากน

ยงมบคคลภายนอกเขารวมเปนคณะกรรมการอกสวนหนงดวย

หลงสงครามโลกครงท 1 เสยงเรยกรองใหกอตงศาลปกครองสงสดแหงอาณาจกรและ

ศาลปกครองชนตนขน แตกไมอาจจดตงไดเนองจากสาเหตหลายประการ สาเหตส าคญกคอ

ฝายปกครองตองการความมประสทธภาพในการท างานในชวงทเยอรมนแพสงครามและประสบ

กบภาวะเงนเฟอประกอบกบฝายนตบญญตเกรงวาศาลปกครองทจะจดตงขนอกนน จะเปนตว

ถวงการกอตงเจตนารมณของฝายนตบญญตเอง

ในสมยนาซมการจดตงศาลปกครองแหงอาณาจกรขน (Reichsverwaltungsgericht) แตศาลดงกลาวไดถกยกเลกไปเมอสหพนธสาธารณรฐเยอรมนแพสงครามโลกครงท 2 หลงสงครามโลกครงท 2 ศาลปกครองของสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ไดรบการจดตงขนใหมม 3

DPU

121

ระดบ คอ ศาลปกครองแหงสหพนธ (Bundesverwaltungsgericht) ซงถอเปนศาลปกครองสงสด ศาลสงคดปกครองแหงมลรฐ (Oberverwaltungsgericht) หรอ (Verwaltungsgerichtshof) และศาลปกครองชนตน (Verwaltungsgericht) ระบบศาลปกครองของเยอรมนเปนระบบศาลระบบหนงเคยงคไปกบระบบศาลอน ๆ (วรเจตน ภาครตน, ม.ป.ป., หนา 712-713) 3.2.2. โครงสรางศาลปกครอง

ศาลปกครองแบงออกเปน 3 ชนศาล คอ


(2) ศาลปกครองชนอทธรณ และ

(3) ศาลปกครองแหงสหพนธหรอศาลปกครองสงสด

ตามหลกการศาลปกครองชนตนและศาลปกครองชนอทธรณเปนศาลตรวจสอบ

ขอเทจจรงในล าดบทหนงและล าดบทสอง(Tatsacheninstanz) และศาลสหพนธเปนศาลสงสด

(Revisionsinstanz)ซงในแตละมลรฐอยางนอยจะตองมศาลปกครองชนตน 1 ศาล ขณะเดยวกน

กฎหมายกอนญาตใหมศาลปกครองชนอทธรณได 1 ศาล แตอยางไรกตาม มลรฐหนงสามารถ

จดใหมศาลปกครองชนอทธรณรวมกบมลรฐอนได ในปจจบนสหพนธสาธารณรฐเยอรมน มศาล

ปกครองชนตน 52 แหง ศาลปกครองชนอทธรณ 16 แหง และมศาลปกครองแหงสหพนธใน

ฐานะเปนศาลปกครองสงสด(เอกบญ วงศสวสดกล,บรรเจด สงคะเนต และคณะ,2549: 356)

(1) โครงสรางศาลปกครองชนตน

ศาลปกครองชนตนเปนศาลชนทตรวจสอบในขอกฎหมายและขอเทจจรง ศาลปกครอง

ชนตนอาจวนจฉยโดยตลาการนายเดยวหรอโดยองคคณะ โดยในคดทมประเดนซบซอนและ

ยงยากองคคณะพจารณาพพากษาของศาลปกครองชนตนจะประกอบดวยตลาการอาชพ 3 นาย

และตลาการกตตมศกด 2 นาย องคคณะจะมอบหมายใหตลาการนายเดยวพจารณาในคดท

ขอเทจจรงและขอกฎหมายทไมมขอยงยาก และไมใชคดส าคญ

(2) โครงสรางศาลปกครองชนอทธรณ

ศาลปกครองชนอทธรณเปนศาลทตรวจสอบในขอกฎหมายและขอเทจจรงเชนเดยวกบ

ศาลปกครองชนตน โดยศาลปกครองชนอทธรณจะเปนศาลทพจารณาพพากษาเกยวกบค า

อทธรณหรอค ารองเรยนโตแยงค าพพากษาหรอมตตาง ๆ ของศาลปกครองชนตน นอกจากนน

ในบางกรณศาลปกครองชนอทธรณมอ านาจเปนศาลปกครองชนตนอกดวย ซงกรณเฉพาะ

ดงกลาวนโดยสวนใหญแลวมกเปนเรองทมวธพจารณาทมขอบเขตกวางขวางและมความ

DPU

122

ซบซอน เชน ค าฟองโตแยงโครงการใหญ ๆ ของการจดใหมพลงงานตามกฎหมายวาดวย

พลงงานนวเคลยร หรอการจ ากดขยะหรอการจราจร หรอการตรวจสอบความชอบดวยกฎหมาย

ของกฎหมายล าดบรองของมลรฐ (landesrechtliches Normenkontrollverfahren) เปนตน ศาล

ปกครองชนอทธรณวนจฉยหรอพพากษาโดยองคคณะ ซงองคประกอบขององคคณะนน มลรฐ

ตาง ๆ ก าหนดไวคอนขางแตกตางกนแตสวนมากจะก าหนดไวเชนเดยวกบศาลปกครองชนตน

คอประกอบดวยตลาการอาชพ 3 นาย และตลาการกตตมศกด 2 นาย หรอบางมลรฐอาจ

ก าหนดใหมตลาการอาชพ 5 นาย และตลาการกตตมศกด 2 นาย

(3) โครงสรางศาลปกครองสงสดหรอศาลปกครองแหงสหพนธ

ศาลปกครองสงสด หรอศาลปกครองแหงสหพนธ(BVerwG) โดยหลกแลวจะวนจฉย

อทธรณค าสงหรอค าพพากษาของศาลปกครองชนอทธรณเกยวกบการใชกฎหมายของสหพนธ

วาเปนไปอยางถกตองหรอไม ดงนน ศาลปกครองแหงสหพนธจงเปนศาลระดบทวนจฉยขอ

กฎหมายลวน ๆ และศาลปกครองแหงสหพนธไมอาจวนจฉยปญหากฎหมายของมลรฐ กลาวคอ

เรองทอยในเขตอ านาจของศาลปกครองระดบมลรฐในฐานะศาลปกครองชนสดทาย นอกจากน

ศาลปกครองแหงสหพนธอาจเปนศาลทวนจฉยในขอเทจจรงและขอกฎหมายทงในชนตนและชน

สดทายได เชนขอพพาทระหวางสหพนธและมลรฐ และมลรฐดวยกนเอง ศาลปกครองแหง

สหพนธวนจฉยโดยองคคณะประกอบดวยผพพากษาอาชพ 5 นาย อกทงกฎหมายก าหนด

บงคบใหคความจะตองมทนายความ (Anwaltszwang) คความจะตองมทนายความเปนตวแทน

ของตนในคด (เอกบญ วงศสวสดกล, บรรเจด สงคะเนต และคณะ,2549: 357-358)

ศาลปกครองแหงสหพนธวนจฉยโดยองคคณะ หรอทเรยกกนวา“องคคณะพจารณา

พพากษา” (Senates) กฎหมายมไดก าหนดจ านวนขององคคณะพจารณาพพากษาไวตายตวแต

ขนอยกบปรมาณงานของศาล ในปจจบนศาลปกครองแหงสหพนธประกอบดวยองคคณะผ

พพากษาทพจารณาพพากษาขอพพาททางปกครองทวไปจ านวน 10 องคคณะ องคคณะ

พจารณาพพากษาขอพพาททางวนยของหนวยงานของรฐจ านวน 1 องคคณะและองคคณะ

พจารณาพพากษาคดเกยวกบราชการทหาร จ านวน 2 องคคณะ

องคคณะในการพจารณาพพากษาคดประกอบดวยตลาการอาชพรวม 5 คนไดแก ตลา

การหวหนาคณะ 1 คน และตลาการ 4 คน เปนองคคณะพจารณาพพากษาในสวนศาลปกครอง

ชนตน องคคณะหนงจะประกอบดวยตลาการอาชพ 3 คน และตลาการกตตมศกด 2 คน คดทไม

ตองมการรบฟงพยานบคคลอาจจะถกวนจฉยชขาดโดยตลาการเพยง 3 คน เทานน องคคณะ

DPU

123

พจารณาพพากษาขอพพาททางวนยประกอบดวย ตลาการอาชพ 3 คน และตลาการกตตมศกด

ซงเปนขาราชการหรอทหารอก 2 คน หากองคคณะทง 2 ประเภท มความเหนแตกตางกนใน

ประเดนขอกฎหมายทเปนเรองเฉพาะองคคณะตลาการชดใหญ (Great Senate) จะเปนผ

วนจฉยชขาดคด

ตามรฐธรรมนญแหงสหพนธสาธารณรฐเยอรมนก าหนดวาไมมบคคลใดถกกดกนหรอ

ตดสทธจากการเปนตลาการโดยชอบดวยกฎหมาย การแตงตงตลาการและการมอบหมายคดแก

องคคณะตลาการจะด าเนนการโดยคณะกรรมการศาล (Council of the Court) ในแตละปการ

พจารณาของศาล ตลาการในองคคณะและภารกจทไดมอบหมายใหแกองคคณะจะไดรบการ

เปดเผยตอสาธารณชน และอาจจะเปลยนแปลงไดในชวงปพจารณาคดของศาลภายใตขอจ ากด

หรอเงอนไขทกฎหมายก าหนดไว

ตลาการศาลปกครองแหงสหพนธไดรบการคดเลอกจากคณะกรรมการการคดเลอก

ประกอบดวย รฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรมทง 16 มลรฐ และสมาชกจ านวน 16 คน ซง

ไดรบการแตงตงจากรฐสภาแหงสหพนธ คณะกรรมการการคดเลอกตลาการจะประชมกนเพอ

คดเลอกตลาการแหงสหพนธ และด าเนนการตามพระราชบญญตการเลอกตงตลาการกอนการ

คดเลอก ประธานคณะตลาการซงเปนผแทนของศาลจะเปนผใหความคดเหนเกยวกบผสมคร

ภายหลงการตดสนของคณะกรรมการแลว ประธานศาลปกครองแหงสหพนธจะแตงตงตลาการ

ศาลปกครองใหด ารงต าแหนงตลอดชวต ผทจะด ารงต าแหนงตลาการตองผานการสอบกฎหมาย

2 ระดบ และตองมอายไมต ากวา 35 ปบรบรณ

รฐธรรมนญแหงสหพนธสาธารณรฐเยอรมนและกฎหมายวาดวยตลาการไดก าหนด

สถานะและต าแหนงของตลาการ โดยก าหนดใหตลาการมความเปนอสระและอยภายใต

กฎหมายตลาการไดรบการแตงตงใหปฏบตหนาทในระบบเตมเวลาและอยในต าแหนงทไดรบ

แตงตงตลอดชวต ไมอาจถกปลด ถกพกราชการ ถกโอนหรอถกใหออกจากราชการกอนหมด

วาระการด ารงต าแหนง โดยปกตเกษยณอาย 65 ป

ในสวนของฝายธรการ ศาลปกครองแหงสหพนธมการปฏบตงานในสวนของส านกงาน

ซงประกอบดวย เจาหนาทฝายธรการและฝายบรหาร ปจจบนมหนวยปฏบตการทงสน 6 หนวย

แตละหนวยสนบสนนการปฏบตงานขององคคณะ 2 – 3 องคคณะ เจาหนาทฝายธรการศาลซงม

พนฐานการศกษาเฉพาะทาง (Special Education) ยงปฏบตงานศาลซงเปนงานทไมได

มอบหมายใหตลาการ นอกจากนน แตละองคคณะจะมผชวยวจย 1 คน ซงสวนใหญเปนตลา

DPU

124

การอาชพของศาลชนตนทจะด าเนนการคนควาวจยทางดานกฎหมายในคดทมรายละเอยดมาก

หรอคดทซบซอน

นอกจากน ศาลปกครองแหงสหพนธยงมการปฏบตงานในสวนของหองสมดส านกวจยและวชาการ ส านกงานเผยแพรขาวสารประชาสมพนธและหนวยงานทางเทคนคดานการจดการสารสนเทศ ซงเปนงานดานหนงทศาลใหความส าคญเปนพเศษเพอเตรยมพรอมรองรบเทคโนโลยสารสนเทศททนสมย (เอกการต ฮน,ม.ป.ป.: 40-42) 3.2.3 ตลาการศาลปกครอง

ตลาการศาลปกครองของสหพนธสาธารณรฐเยอรมนม 2 ประเภท คอตลาการอาชพ

และตลาการกตตมศกด ในกรณของตลาการอาชพจะตองสอบไดเนตบณฑตชนท 2(ผทจะสอบ

เนตบณฑตชนท 2 ไดจะตองสอบผานและท าประกาศนยบตรทางกฎหมายแพงและกฎหมายวธ

พจารณาความแพง กฎหมายอาญาและกฎหมายวธพจารณาความอาญา กฎหมายมหาชนและ

กฎหมายวธพจารณาทางปกครองและสมมนาทางกฎหมายทมหาวทยาลยจนสอบไดเนตบณฑต

ขนแรก แลวเขาฝกงานในสวนราชการ ส านกงานอยการ และศาลตาง ๆ เปนระยะเวลาท

ก าหนด) ซงมคณสมบตมสทธไดรบเลอกเปนตลาการศาลปกครองโดยจะไดรบการแตงตงให

ด ารงต าแหนงจนเกษยณอายราชการ ตลาการอาชพทจะประจ าศาลปกครองของสหพนธจะตอง

มอายไมนอยกวา 35 ป สวนตลาการกตตมศกดจะแตงตงจากผมสญชาตเยอรมนมอายไมนอย

กวา 30 ปและมภมล าเนาอยในเขตศาลไมนอยกวา 1 ป โดยอยในวาระคราวละ 4 ป(ชาญชย

แสวงศกด, 2558, 63)

ตลาการในศาลปกครองของสหพนธสาธารณรฐเยอรมนมไดประกอบดวยตลาการศาล

ปกครองทด ารงต าแหนงควบทงฝายปกครองและเปนตลาการศาลปกครองพรอมกนไป รวมทง

มไดท าหนาทรางกฎหมายหรอใหค าปรกษาแกฝายบรหารดงเชนศาลปกครองสงสดของฝรงเศส

แตตลาการในศาลปกครองของเยอรมนเปนตลาการอาชพในสาขาปกครองโดยเฉพาะ โดยไม

อาจเขาไปเกยวของกบกจกรรมทางการบรหารของทงฝายบรหารและฝายนตบญญต ถาในบาง

กรณทตลาการในศาลปกครองไปรบต าแหนงในฝายบรหารหรอฝายนตบญญต กจะไมด ารง

ต าแหนงตลาการในศาลปกครองดวย( Mahendra P.Singh,1985: 106)

จากตลาการในศาลปกครองของสหพนธสาธารณรฐเยอรมนขางตนท าใหพบวา ตลาการ

ศาลปกครองแบงเปน 2 ประเภท คอ ตลาการอาชพ และตลาการกตตมศกด

DPU

125

ประเภททหนง ตลาการอาชพ (learned judges หรอ professional judges) สวนใหญ

ไดรบแตงตงใหปฏบตราชการตลอดชวต(appointed for life)( Arno Kappler(editor),1996: 198)

ตลาการอาชพเปนตลาการถาวรทปฏบตงานเตมเวลา โดยทวไปตองเปนผมคณสมบต

เชนเดยวกบผพพากษาหรอตลาการในศาลอน โดยตองส าเรจการศกษาดานนตศาสตรจาก

มหาวทยาลย จากนนจงไปฝกงานในศาลหรอสวนราชการเปนเวลา 2 ปครง จงไปสอบผานเนต

บณฑตชนท 2 (Staatsexam II)(กมลชย รตนสกาววงศ, 2537: 24)

เมอสอบผานแลวจงเลอกประกอบอาชพเปนทนายความ หรอขาราชการ หรอเปนผ

พพากษาหรอตลาการผชวย ซงถาเปนไปได 3 ปแลวกจะไดรบแตงตงใหด ารงต าแหนงเปนตลา

การอาชพ ในศาลปกครองและรบราชการไดตลอดชวต สวนใหญบคคลทจะมาเปนตลาการใน

ศาลปกครองไดจะอยในศาลอนศาลใดศาลหนงมากอน แลวจงเลอนมาตามล าดบหรอยายไปอย

ศาลปกครองในบางมลรฐ เชน บาวาเรย จะสงตลาการศาลปกครองไปเปนขาราชการเพอหา

ประสบการณกอนกได แตในบางมลรฐไมบงคบและไมจ ากดวาตลาการในศาลปกครองจะตอง

เปนขาราชการตลาการมากอนเทานนส าหรบการแตงตงตลาการอาชพของศาลปกครองสงสด

นน กฎหมายบญญตใหครงหนงจะตองเปนตลาการหรอผพพากษาทมประสบการณในงานดาน

การปกครองมาแลวไมนอยกวา 3 ป และอกครงหนงตองเคยเปนตลาการศาลปกครองมาแลว

อยางนอย 3 ปการแตงตงตลาการในศาลปกครองนน สหพนธสาธารณรฐเยอรมนใหอ านาจแก

ฝายการเมองเขามามสวนในการแตงตงตลาการศาลปกครองสงสดดวย(ส านกงานคณะกรรมการ

กฤษฎกา, 2537 : 93)

การแตงตงตลาการตองผานการพจารณาของคณะกรรมการคณะหนงซงมจ านวน 24 คน

ประกอบดวยรฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรมแหงมลรฐ 11 คน รฐมนตรวาการกระทรวง

ยตธรรมแหงสหพนธรฐ 1 คน และผแทนจากสภาผแทนราษฎร 12 คน ตามสดสวนของ

สมาชกสภาผแทนราษฎรของพรรคการเมองตางๆ แตมขอยกเวนคอ เฉพาะตลาการอาชพใน

ศาลปกครองทไดรบเชญและแตงตงจากศาสตราจารยทสอนวชากฎหมายในมหาวทยาลย ไม

จ าเปนตองผานการพจารณาของคณะกรรมการดงกลาว สวนระยะเวลาการด ารงต าแหนงเปน

ตลาการอาชพในศาลปกครองนนมาตรา 15 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความปกครองใน

ชนเจาหนาท ค.ศ.1976 บญญตวาการแตงตงตลาการศาลปกครองเปนการแตงตงตลอดชวต

ตราบเทาทไมขดกบมาตรา 16 และมาตรา 17 ผพพากษาศาลปกครองจะตองมอายไมต ากวา

35 ปบรบรณ ( Mahendra P.Singh,1985: 108)

DPU

126

นอกจากน ในมาตรา 16 ยงบญญตถงบคคลทจะไดรบเชญและแตงตงใหเปนตลาการ

ในศาลปกครองชนอทธรณและศาลปกครองชนตน อาจแตงตงจากตลาการทไดรบแตงตงตลอด

ชวตจากศาลอน หรอแตงตงจากศาสตราจารยทสอนวชากฎหมายในมหาวทยาลย ใหเปนตลา

การรบเชญในชวงระยะเวลาหนงไมนอยกวา 2 ป หรอตลอดอายราชการหลกของบคคลนน สวน

มาตรา 17 บญญตวา ในศาลปกครองอาจใหมตลาการทดลองงาน ตลาการรบเชญตามมาตรา

17 บญญตวา ในศาลปกครองอาจใหมตลาการทดลองงาน ตลาการรบเชญตามมาตรา16 และ

ตลาการทดลองงานตามมาตรา 17 ไมอาจเปนตลาการหวหนาคณะ และจะมจ านวนมากกวา 1

คน ในแตละองคคณะไมได ตามมาตรา 18 ตลาการในศาลปกครองทกคนจะตองกลาวค า

ปฏญาณเมอเรมเขาปฏบตงาน และตลาการในศาลปกครองทกคนจะตองอยภายใตการ

ควบคมดแลของประธานศาลปกครองแตการควบคมดแลไมอาจเขาไปแทรกแซงความเปนอสระ

ในการพจารณาพพากษาคดปกครองของตลาการในศาลปกครองได และเมอใดกตามทตลาการ

ในศาลปกครองโตแยงวาการควบคมดแลดงกลาวไดละเมดหรอท าลายความเปนอสระในการ

พจารณาพพากษาคดของตน ตลาการในศาลปกครองน นกอาจท าค ารองตอศาลวนย

(disciplinary court) เพอพจารณาวนจฉยได ( Mahendra P.Singh,1985: 109)

ประเภททสอง ตลาการกตตมศกด (Ehrenamtliche Richter) ตลาการกตตมศกดซงม

เฉพาะในศาลปกครองชนตนและศาลปกครองชนอทธรณ ตลาการกตตมศกดมส ทธรวมนง

พจารณาคดดวยวาจาและปรกษาวนจฉยคดเชนเดยวกบตลาการศาลปกครองอาชพ ตามมาตรา

19 แตไมมสทธออกเสยงในการพพากษาคด การใหตลาการกตตมศกดเขามามสวนรวมใน

กระบวนการพจารณาคดปกครองนถอวาฝายนตบญญตของเยอรมนไดบญญตเปนกฎหมายท

เปดโอกาสใหประชาชนไดเขามามสวนรวมกบฝายตลาการและเปนพนฐานส าคญของการ

ปกครองระบอบประชาธปไตย รวมทงชวยเพมความมนใจและการยอมรบในระบบศาลมากขน

ตลาการกตตมศกดตองไมด ารงต าแหนงเปนขาราชการพลเรอนและไมเปนตลาการอาชพ ไดรบ

การแตงตงมาจากผมสญชาตเยอรมน อายไมนอยกวา 30 ปบรบรณ มภมล าเนาอยในเขตทองท

อ านาจศาลปกครองนนกอนไดรบการแตงตงไมนอยกวา 1 ป ตามมาตรา 20 อยในวาระคราว

ละ 4 ป ตามมาตรา 24 สวนคณสมบตอนไดบญญตไวใน 3 มาตรา ดงน

มาตรา 21 การพนจากต าแหนง(Amtsausschluss)ของตลาการกตตมศกด

(1) ตองค าพพากษามใหรบราชการหรอจ าคกมากกวา 6 เดอน ในการกระท าความผด

อาญาโดยเจตนา

DPU

127

(2) เปนจ าเลยในคดทมใหมคณสมบตรบราชการ

(3) ตองค าบงคบของศาลในเรองเกยวกบทรพยสน

(4) ไมมสทธเลอกตงตามกฎหมายมลรฐ

มาตรา 22 เหตตองหามมใหเสนอชอเขามาเปนตลาการกตตมศกด (Hinderungs-

gruende) มดงน

(1) เปนสมาชกสภาผแทนราษฎรของสหพนธรฐหรอของมลรฐ หรอเปนรฐมนตรใน

คณะรฐมนตรของสหพนธรฐหรอของมลรฐ หรอเปนรฐมนตรในคณะรฐมนตรของสหพนธรฐหรอ

ของมลรฐ

(2) เปนผพพากษาหรอตลาการ

(3) เปนขาราชการพลเรอนหรอลกจางของสวนราชการทมใชขาราชการกตตมศกด

(4) เปนขาราชการทหารอาชพหรอทหารเกณฑ หรออยในขณะทท างานราชการพล

เรอนทดแทนการรบราชการทหาร

(5) เปนทนายความ ผรบจดทะเบยนสทธและนตกรรมเกยวกบอสงหารมทรพย และเปน

ผเกยวของกบการประกอบธรกจปรกษาคด

มาตรา 23 บคคลตอไปนอาจถกปฏเสธมใหเปนตลาการกตตมศกด (Ablehnung)

(1) พระและผท างานเกยวกบศาสนา

(2) ลกขนในคดอาญาหรอตลการกตตมศกดในศาลอน

(3) ผท าหนาทเปนตลาการกตตมศกดในศาลปกครองมานาน 4 ป

(4) แพทย พยาบาล และผดงครรภ

(5) เภสชกรทไมมผชวยเหลอ

(6) ผมอายครบ 65 ปบรบรณแลว

ในกรณทจ าเปน อาจพจารณาเฉพาะรายเมอมค ารอง สวนกรณใหออกจากการเปนตลา

การกตตมศกด (Enthindung) บญญตไวในมาตรา 24 ดงน

(1) เปนบคคลตองหามตามมาตรา 20-23

(2) ปฏบตหนาทในต าแหนงบกพรองอยางรายแรง

(3) มคณสมบตตามมาตรา 23 และไดรบการพจารณาใหออก

(4) มสขภาพทางสมองหรอทางรางกายไมอยในสภาพทจะปฏบตหนาทตอไปได

(5) ยายภมล าเนาออกนอกเขตอ านาจศาลปกครอง

DPU

128

ในกรณอนอาจมการพจารณาเฉพาะรายเมอมค ารอง องคคณะของศาลปกครองชน

อทธรณจะเปนผพจารณาในกรณ (1) (2) (4) เมอมค ารองขอประธานศาลปกครองชนตน และใน

กรณ (3) (5) เมอมค ารองของตลาการกตตมศกด การพจารณาจะตองจดใหมการรบฟงตลาการ

กตตมศกดผนน ค าวนจฉยดงกลาวถอเปนทสด

กรณทตลาการกตตมศกดตกเปนจ าเลยในคดมใหมคณสมบตรบราชการตามมาตรา 21

(2) ตอมาศาลมค าพพากษาถงทสดใหยกฟอง ตลาการกตตมศกดผนนชอบทจะยนค ารองตอ

ศาลปกครองชนอทธรณใหยกเลกค าวนจฉยทใหตนพนจากต าแหนงตามวรรคกอนได

คณะกรรมการสรรหาตลาการกตตมศกด ในศาลปกครองชนตนทกศาลจะม

คณะกรรมการสรรหาตลาการกตตมศกดประกอบดวยประธานศาลปกครองชนตนนนเปน

ประธานคณะกรรมการ กรรมการคนหนงเปนขาราชการฝายปกครองก าหนดโดยรฐบาลของมล

รฐ และผไดรบความไววางใจ 7 คน บคคลเหลานมาจากประชาชนทอาศยอยในเขตอ านาจของ

ศาลปกครองชนตนเลอกจากรฐสภาของมลรฐ หรอคณะกรรมการของสภามลรฐหรอตาม

กฎหมายมลรฐ บคคลดงกลาวจะตองมคณสมบตเชนเดยวกบตลาการกตตมศกด รฐบาลมลรฐ

ออกระเบยบในการเลอกขาราชการฝายปกครองเปนกรรมการแตกตางไปจากขอก าหนดขางตน

กได หรออาจมอบหมายอ านาจนใหแกเจาหนาทช นสงสดของขาราชการฝายปกครองของมลรฐ

องคประชมจะตองประกอบดวยประธาน ขาราชการฝายปกครอง และบคคลผไดรบความ

ไววางใจ 3 คน ก าหนดไวในมาตรา 26

ประธานศาลปกครองชนตนจะก าหนดจ านวนตลาการกตตมศกดในแตละศาล

โดยประมาณวาจะตองนงพจารณาคดปกครองไมเกน 12 ครงตอป ตามมาตรา 27

การเสนอบคคลทจะเปนตลาการกตตมศกดนน อ าเภอตางๆ รวมทงอ าเภอเมอง ในเขต

จงหวดจะเสนอรายชอตลาการกตตมศกดทประธานศาลปกครองชนตนไดก าหนดไวแลวตาม

มาตรา 27 รายชอดงกลาวจะตองผานความเหนชอบจากสมาชกสภาจงหวดดวยคะแนนเสยง

อยางนอยสองในสาม และจะตองระบชอสถานทเกด วนเดอนป และอาชพ สงใหแกประธานศาล

ปกครองชนตนทมเขตอ านาจ ตามมาตรา 28 คณะกรรมการสรรหาตลาการกตตมศกดจะสรรหา

จากรายชอดงกลาวและแตงตงผไดรบเลอกดวยคะแนนเสยงอยางนอยสองในสาม ตลาการ

กตตมศกดจะอยในต าแหนงจนกวาจะมการเลอกสรรใหมมาแทนตามมาตรา 29

ประธานศาลปกครองชนตนจะก าหนดวนนงพจารณาคดใหแกตลาการกตตมศกดแตละ

คนตงแตตนปจนถงสนป และจะมรายชอใหแกแตละองคคณะอยางนอย 12 คน และอาจม

DPU

129

รายชอตลาการกตตมศกดส ารองไวในกรณทตลาการกตตมศกดไมอาจปฏบตหนาทได ตาม

มาตรา 30 ตลาการกตตมศกดและบคคลผไดรบความไววางใจจะไดรบคาตอบแทนตาม

กฎหมายวาดวยการจายคาตอบแทนแกตลาการกตตมศกด ตามมาตรา 32 ในกรณทไดรบ

คาตอบแทนตามกฎหมายไมทนก าหนดอาจจายเงนทดรองใหไปกอนไดตามมาตรา 33

ส าหรบตลาการกตตมศกดในศาลปกครองชนสงใหน าบทบญญตทกลาวมาขางตนนมา

ใชบงคบโดยอนโลม ตามมาตรา 34 (กมลชย รตนสกาววงศ, 2537: 55-57)

ตลาการในศาลปกครองทง 3 ชนศาลจะมฝายธรการหรอหนวยธรการ ซงประกอบดวย

เจาหนาทตามความจ าเปน เจาหนาทหนวยธรการมหนาทสนบสนนงานดานกฎหมายและงาน

ธรการตอตลาการในศาลปกครอง ประชาชนเยอรมนนยมฟองคดในศาลปกครองเปนจ านวน

มาก ในปหนงๆ มคดมาถงศาลปกครองสงสดถง 3,000-3,500 คด ซงเปนเพยงรอยละ 5-6 ของ

คดทงหมดทฟองตอศาลปกครองชนตน แตศาลปกครองสงสดสามารถพจารณาไดแลวเสรจ

เพยงปละ 2,500-3,000 คดเทานน โดยศาลปกครองสงสดทเบอรลน มเจาหนาทฝายกฎหมาย

ซงเปนผชวยตลาการในศาลปกครอง ประมาณ 200 คน และเจาหนาทอนอกประมาณ 80 คน

(อมร รกษาสตย และคณะ,2539: 293)

(5) หลกประกนของตลาการศาลปกครอง

กฎหมายมลฐาน ค.ศ.1949 มาตรา 97 และมาตรา 101(1) ไดก าหนดรบรองและคมครองความเปนอสระของผพพากษาหรอตลาการในการพจารณาพพากษาอรรถคดมใหถกแทรกแซงโดยฝายบรหาร เชน ไมอาจถกถอดถอน และพกงาน หรอฝายนตบญญต เชน ไมอาจออกกฎหมายมาเปลยนแปลงก าหนดเวลาสนสดการด ารงต าแหนงของผพพากษาหรอตลาการทไดรบแตงตงใหด ารงต าแหนงตลอดชวต เปนตน บทบญญตดงกลาวครอบคลมตลาการในศาลปกครองดวย เชน ตลาการในศาลปกครองไมอาจถกโยกยายออกจากการพจารณาพพากษาคดตามกฎหมาย รวมตลอดไปถงการด าเนนกจการใดทเกยวของกบการพจารณาพพากษาคดในเขตอ านาจของตนอยางเปนอสระ เชน การก าหนดองคคณะของตลาการ และการมสภาตลาการศาลปกครองทมาจากการเลอกตง (an elected council of court) มใชอยในอ านาจของประธานศาลปกครองเพยงคนเดยว หรออยภายใตการแทรกแซงจากองคกรภายนอก (วรช วรชนภาวรรณ,2542: 305)

DPU

130

3.2.4 วธพจารณาคดปกครอง (1) หลกการพนฐานของการด าเนนกระบวนการพจารณาคด

กระบวนวธพจารณาคดตอศาลปกครองอยภายใตหลกประกนตามรฐธรรมนญวาดวยความคมครองสทธทางศาลดวยความมประสทธภาพ และอยบนหลกการพนฐานบางประการดงตอไปน

(1.1) ระบบวธพจารณาความของศาลปกครองจะใชระบบไตสวน (Inquisitorial

Procedure) ซงมลกษณะตรงขามกบวธพจารณาความระบบกลาวหา (Adversarial Procedure)

ในศาลแพงทคความตองน าเสนอขอเทจจรงหรอพยานหลกฐานตอศาล

ศาลปกครองสหพนธสาธารณรฐเยอรมนจะตองท าหนาทในการแสวงหาขอเทจจรงโดย

ไมถกจ ากดอยแตเฉพาะพยานหลกฐานทคกรณยนหรอเสนอตอศาล นอกจากนศาลอาจจะยก

ประเดนขอกฎหมายซงคกรณไมไดอางถงแตเปนประเดนทเกยวของกบการวนจฉยชขาดขอ

พพาท (Dispose of the action) ได

(1.2) กระบวนวธพจารณาคดขนอยกบคกรณ ผฟองคดปกครองมสทธถอนค าฟองได

ตลอดเวลา แตอยางไรกตาม ขนอยกบดลพนจของศาลวาศาลจะอนญาตใหถอนค าฟองได

หรอไม นอกจากน กระบวนพจารณาสามารถสนสดลงไดโดยความตกลงของคกรณทง 2 ฝาย

ซงผพพากษาทนงพจารณาคดตองสงเสรมสนบสนนใหมการประนประนอมในทกขนตอนของ

กระบวนพจารณา นอกจากน ศาลจะพจารณาตามค ารองขอของผฟองคดเทานนและไม

ด าเนนการนอกเหนอจากค ารองขอของผฟองคดในการตดสนคด

(1.3) กระบวนการนงพจารณาคดเปนแบบแถลงดวยวาจาโดยตรงและกระท าโดย

เปดเผย โดยปกตศาลตองนงพจารณาคดโดยการแถลงดวยวาจา ทงนศาลอาจพจารณาเหนควร

ใหใชวธการชวคราวกอนพพากษา (interim relief) ตามค าขอไดในระหวางการพจารณาคด

คกรณมโอกาสอยางเตมทในการน าเสนอ และชแจงประเดนขอกฎหมายและขอเทจจรงตอองค

คณะในชวงของกระบวนการพจารณาคดดวยวาจาหลกฐานทกอยางจะถกน ามาแสดงหรออยาง

นอยกถกน ามาพจารณาใหมถกบนทกและถกน ามาชแจง เพราะค าพพากษาของศาลตองอาศย

ขอเทจจรงและหลกฐานดงกลาว ซงคกรณมโอกาสไดน าเสนอสงทตนคดตามหลกการทวไป

การพจารณาคดโดยหลกแลวจะกระท าโดยเปดเผยตอสาธารณชน แตกมขอยกเวนบางกรณ

เชน หากการด าเนนกระบวนพจารณาแบบเปดเผยจะสงผลทางลบตอความมนคงของรฐหรอ

สวนไดเสยของคกรณ ศาลกจะมสทธพจารณาโดยไมเปดเผยกได

DPU

131

(1.4) กระบวนวธพจารณาคดอาศยหลกความเปนอสระของศาลในการพจารณา

พยานหลกฐานและพจารณาพพากษาคดโดยไมมกฎขอบงคบตามกฎหมายทใหหลกฐาน

ประเภทหนงเหนอกวาหลกฐานอกประเภทหนง

(2) การรบค าฟองไวพจารณาและกระบวนวธพจารณาคด

การยนฟองคดตอศาลปกครองชนตน ไมมรปแบบการฟองคดระบไวชดเจน บคคล

สามารถยนฟองคดไดดวยตนเอง แตการยนอทธรณหรอฎกาตอศาลปกครองชนอทธรณและ

ศาลปกครองแหงสหพนธ คกรณจ าเปนตองใหทนายความหรอศาสตราจารยดานกฎหมายของ

มหาวทยาลยกระท าการแทน สวนกรณหนวยงานของรฐอาจใหพนกงานหรอขาราชการซงผาน

การสอบกฎหมาย 2 ระดบ กระท าการแทนได โดยการยนอทธรณหรอฎกาตองไดรบอนญาต

จากศาลปกครองชนตนหรอศาลปกครองชนอทธรณกอน และจะตองอทธรณหรอฎกาภายใน

ระยะเวลาหนงเดอนนบจากมค าพพากษาหรอค าสง เนอหาสาระของค าฟองตองมรายการท

จ าเปน ไดแกรายละเอยดเกยวกบคกรณ สาระส าคญของขอพพาท และลายมอชอของผฟองคด

หรอทนายความ

ศาลจะตรวจค าฟองวาสามารถรบไวพจารณาไดหรอไม โดยพจารณาจากเงอนไขคอ คด

พพาทนนตองอยในอ านาจของศาลปกครองและตองยนฟองคดนนตอศาลทมเขตอ านาจผฟอง

คดตองมคณสมบตหรอความสามารถทจะด าเนนการฟองคด และผฟองคดตองด าเนนการตาม

ขนตอนและวธการส าหรบเยยวยาแกไขความเดอดรอนเสยหายของฝายปกครองแลวเสยกอน

(exhaustion of administrative remedies) ซงคดสวนใหญกฎหมายไดก าหนดขนตอนหรอ

วธการกอนเขาสกระบวนวธพจารณาคดปกครอง (a special pre-judicial administrative

procedure) อนไดแก การโตแยงคดคาน (objection) หรอการอทธรณภายในฝายปกครอง โดย

ตามบทบญญตมาตรา 68 วรรคสอง VwGo ก าหนดใหตองมการอทธรณภายในฝายปกครอง

เสยกอน กรณทไดยนค าขอใหออกค าสงทางปกครองแลวมการปฏเสธไมออกค าสงทางปกครอง

ซงการอทธรณภายในฝายปกครอง มาตรา 70 VwGo ก าหนดใหอทธรณภายในหนงเดอน

เชนเดยวกน

การด าเนนการของศาลปกครองแหงสหพนธนน ก าหนดวาใหคกรณไดรบแจงลวงหนา

อยางนอย 4 สปดาห และกรณเปนการด าเนนการของศาลปกครองชนตนจะตองแจงลวงหนา 2

สปดาห สวนในศาลปกครองชนอทธรณ ทนายความหรอศาสตราจารยผสอนกฎหมายใน

มหาวทยาลยตองเขามาเปนผแทนในระหวางการพจารณาคด คกรณไมจ าเปนตองมาปรากฏตว

DPU

132

ถาไมมค าสงชดแจงใหกระท าเชนนน ถาคกรณไมมาปรากฏตวหรอไมมผแทนมาปรากฏตว ศาล

อาจด าเนนกระบวนพจารณาและตดสนคดไปไดตามดลพนจของศาล แมวาคกรณจะขาดนดและ

ไมเขารวมการนงพจารณาคดของศาลกตาม โดยลกษณะพเศษของวธพจารณาคดในศาล

ปกครองแหงสหพนธ ไดแก การมผแทนผลประโยชนของสหพนธ (Representative of

FederalInterest)

(3) การพจารณาคด

เนองจากคดพพาทในศาลปกครองมกจะมประเดนเกยวของกบนโยบายสาธารณะ

กฎหมายทใชพจารณาความในศาลปกครอง (Administrative Court Act) จงก าหนดเกยวกบการ

เขารวมในคดของผไดรบการแตงตงจากรฐซงท าหนาทดแลผลประโยชนของรฐและองคกรของ

รฐผไดรบการแตงตงจากรฐบาลไมใชบคคลทจ าเปนตอการด าเนนกระบวนพจารณาคด แตตอง

ไดรบทราบขอมลในการด าเนนกระบวนพจารณาคดทย นฟองตอศาล กรณทผไดรบการแตงตง

นนตดสนใจทจะเขารวมพจารณาคด กจะมสทธเสนอค าฟองคดและเขารวมในการพจารณาคด

การพจารณาคด ผพพากษาเจาของส านวน (Reporting Judge) ตองแถลงถงคดตามทมการยน

ฟอง หลงจากนนคกรณจะเสนอค าฟอง และประเดนแหงคดจะถกหยบยกมาพจารณาโดยผ

พพากษาเจาของส านวนซงอาจถามความเหนเพมเตมจากองคคณะพจารณาโดยเฉพาะผ

พพากษาเจาของส านวน วธพจารณาคดดงกลาวนนน ามาใชกบศาลทกศาล ไมวาจะเปนศาล

ปกครองชนตน ศาลปกครองชนอทธรณ หรอศาลปกครองสหพนธ ซงศาลปกครองสหพนธจะ

พจารณาทบทวนเฉพาะประเดนขอกฎหมายโดยไมพจารณาประเดนขอเทจจรง ส าหรบ

พยานหลกฐานทศาลจะยอมรบไวพจารณาไดแก พยานบคคล พยานเอกสาร พยานผเชยวชาญ

ผพพากษาหวหนาคณะ (presiding judge) หรอองคคณะผพพากษาจะท าหนาทไตสวนพยาน

บคคลหรอพยานผเชยวชาญ สวนคกรณหรอทนายความของคกรณนนอาจไดรบอนญาตให

ซกถามเพมเตมได และศาลมกจะวนจฉยชขาดคดใหแลวเสรจในการพจารณาเพยงครงเดยว

ภายหลงจากการไตสวนคดเสรจสน

(4) การพพากษาคด

ตลาการทงหมดในองคคณะจะรวมกนพจารณาวนจฉยในประเดนตางๆทไดจากการไต

สวนนนทนท ซงในศาลปกครองชนตน ตลาการกตตมศกด (lay judges) จะเขารวมในการ

พจารณาวนจฉยดวยเชนกน และโดยปกตศาลจะอานค าพพากษาเฉพาะในสวนทเปนค าบงคบ

คกรณ (operative part of judgment) รวมทงเหตผลในการวนจฉยของศาลโดยสรปในวน

DPU

133

เดยวกน จากนนตลาการเจาของส านวนจะรางค าพพากษาฉบบเตมซงประกอบดวยขอเทจจรง

และค าวนจฉยในประเดนขอกฎหมาย รวมทงสวนทเปนค าบงคบคกรณ โดยมก าหนดระยะเวลา

ในการรางค าพพากษา 6 เดอน นบแตวนอานค าพพากษาโดยค าพพากษาของศาลปกครองแหง

สหพนธใหถอเปนทสดระหวางคกรณ และจะมผลในทางปฏบตตอทกกระบวนพจารณาท

เกยวของกบมลความแหงคดนน สวนค าพพากษาของศาลปกครองชนตนจะถอเปนทสดก

ตอเมอไดมการอทธรณฎกาถงทสดแลวหรอเมอพนก าหนดระยะเวลาในการอทธรณตามท

กฎหมายก าหนด

กฎหมายวาดวยศาลปกครองยงก าหนดครอบคลมไปถงเรองค าสงศาลใหทเลาการ

บงคบตามผลของค าสงทางปกครองระหวางคดยงไมถงทสด ( interlocutory injunction) และ

วธการชวคราวกอนพพากษา (interim relief) เพอเปนการประกนผลสมฤทธของการใหความ

คมครองทางศาลในกรณฉกเฉนอกดวย การฟองคดตอศาลปกครองจะยงไมมผลบงคบใดๆ

จนกวาองคกรของรฐทเกยวของไดประกาศใหการกระท าหรอค าสงทางปกครองทถกโตแยงนนม

ผลบงคบใชชวคราว ซงในกรณนอาจไดรบการเยยวยาความเสยหายโดยวธการชวคราวกอนม

ค าพพากษา(เอกการต ฮน, ม.ป.ป : 42-47)

(5) การอทธรณ

การอทธรณค าพพากษาเปนการใชสทธเพอโตแยงค าพพากษาของศาลทวนจฉยคดใน

ชนตน ซงตาม VwGO ไดบญญตเกยวกบเรองอทธรณไวในมาตรา 124 ถงมาตรา 131 โดยแยก

สาระส าคญของการอทธรณค าพพากษาไดดงน

(1) เงอนไขการตรวจสอบในทางวธสบญญต (Sachentscheidungsvoraus - setzung)

เงอนไขการตรวจสอบในทางวธสบญญตนนเปนการตรวจสอบเงอนไขเบองตนกอนทศาลทม

อ านาจในการพจารณาเรองอทธรณจะเขาไปพจารณาในเนอหาแหงเรองอทธรณแตถาหาก

เงอนไขในทางวธสบญญตเปนประเดนแหงคด ในกรณตองถอวาเงอนไขในทางวธสบญญตนน

เปนประเดนหลกแหงคดทจะตองไดรบการพจารณาจากศาลอทธรณตอไป โดยมขอพจารณา

เงอนไขในทางวธสบญญตดงน

(1.1) ศาลทมอ านาจพจารณา(Zuständiges Gericht)ศาลทมอ านาจในการพจารณา

เรองเงอนไขในทางวธสบญญตคอศาลอทธรณนนเองตามมาตรา 124 VwGO ไดบญญตใหเปน

อ านาจของศาลปกครองชนอทธรณ(Oberverwaltungsgericht) โดยเหตทศาลปกครองชน

DPU

134

อทธรณของแตละมลรฐจะมศาลปกครองชนอทธรณเพยงศาลเดยว ดงนน กรณของศาลปกครอง

ชนอทธรณจงไมมปญหาเรองเขตอ านาจของศาลในทางพนท

(1.2) เ ง อ น ไข เก ย วกบค ค ว ามหรอ ผ มส ว น ร ว ม ในคด ( Beteiligtenbezogene

Zulässigkeitsvoraussetzungen)ในสวนของคความหรอผมสวนรวมในคดนอกเหนอจากเงอนไข

ทวไปของผมสวนรวมในคด กลาวคอ เปนบคคลทอาจเขามาเปนผมสวนรวมในคดได

(Beteiligten - fähigkeit) และเปนผมความสามารถทจะเขารวมในการด าเนนกระบวนพจารณา

ได (Prozeßfähigkeit) บคคลทจะเปนผมสวนรวมในคดในศาลอทธรณจะตองเปนผมสวนรวมใน

คดในศาลชนตนมาแลวเทานน ผมสวนรวมในคดของศาลชนตน นอกเหนอจากผฟองคด ผถก

ฟองคด ตวแทนผลประโยชนมหาชน(der Vertreter des öffenttlichen Interesses) และผรอง

สอด (der Beigeladene) แลว บคคลทสามซงมไดเขามาในคดในศาลชนตน แตเหนวาตนไดรบ

ผลกระทบจากค าพพากษาในคดไมสามารถเขามาในคดชนอทธรณได ในกรณนหากค าวนจฉย

ของศาลยงไมถงทสดบคคลทสามนนสามารถฟองโตแยงผลของค าวนจฉยของศาลนนได

(1.3) ประเภทของค าสงหรอค าพพากษาของศาลทอาจอทธรณไดตามมาตรา 124 I

VwGO ไดบญญตไววา ค าสงหรอค าพพากษาของศาลประเภทใดบางทจะอทธรณไดมดงน

- ค าพพากษาของศาล (Endurteil) หรอค าพพากษาของศาลทท าใหคดเสรจสนลงค า

พพากษาของศาลนนยงรวมถงค าวนจฉยของศาล(Gerichtsbescheide) ตามมาตรา 84 VwGO

- ค าพพากษาเพยงบางสวน (Teilurteile) ตามทบญญตไวในมาตรา110 VwGO

- ค าพพากษาระหวางคด (Zwischenurteil) ตามทบญญตไวในมาตรา 109 และมาตรา

111 VwGO (การพพากษาระหวางคดเกยวกบพนฐานของสทธ)

(1.4) เงอนไขในทางเนอหาของการอทธรณตามมาตรา 124 วรรคสอง VwGO ได

บญญตวา การอทธรณจะกระท าไดเฉพาะกรณดงตอไปน

- กรณทมขอสงสยอยางแทจรงตอความถกตองของค าพพากษาของศาล

- หากคดดงกลาวเปนเรองทมความยงยากซบซอนโดยเฉพาะอยางยงในปญหาของ

ขอเทจจรงหรอขอกฎหมาย

- หากคดดงกลาวเปนเรองหลกพนฐานทมความส าคญในทางกฎหมาย

- หากค าพพากษาดงกลาวแตกตางไปจากค าวนจฉยของศาลปกครองชนอทธรณหรอ

ศาลปกครองสหพนธ หรอแตกตางไปจากค าวนจฉยของทประชมรวมของศาลยตธรรมสหพนธ

DPU

135

หรอแตกตางไปจากค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญสหพนธและเรองทอทธรณนนเ กยวกบ

ประเดนทมความแตกตางดงกลาว

- กรณทมขอบกพรองในการด าเนนกระบวนพจารณา ซงอยภายใตการวนจฉยของ

ศาลอทธรณ และความบกพรองในกระบวนพจารณาดงกลาวมผลตอค าพพากษาของศาล

(1.5) ผมสทธในการยนอทธรณ

ผมสทธในการยนอทธรณคอบคคลทเปนผมสวนรวมในคด ซงเปนบคคลทไดร บ

ผลกระทบจากค าพพากษาของศาลหรอบคคลทยนค าฟองและศาลไดยกฟองไมวาจะโดยค า

พพากษาทงหมดหรอบางสวนกด บคคลเหลานยอมเปนผมสทธในการอทธรณ ปญหาวาผ

อทธรณไดรบผลกระทบหรอความเสยหายหรอไมนน ประเดนปญหาดงกลาวเปนเรองการ

ตรวจสอบในทางสารบญญต แตอยางไรกตาม ในการพจารณาจะตองไมเกดความสบสนระหวาง

สทธในการยน อทธรณ (Berufungsbefuguis) กบสทธในการยน ฟองหรออ านาจฟอง

(Klagebefugnis) หากศาลปกครองชนตนยกค าฟองของผฟองคด ในกรณนผฟองคดกลายเปนผ

มสทธอทธรณและการอทธรณค าพพากษาของศาลชนตนในกรณนศาลตองรบอทธรณ หากได

ยนอทธรณภายในเวลาทก าหนด ปญหาจะเกดขนในกรณของผรองสอด(Beigeladene) ผรอง

สอดจะเปนผมสทธยนอทธรณไดตอเมอค าพพากษาของศาลกอใหเกดผลกระทบตอสทธของผ

รองสอดเทานนการกระทบสทธของผรองสอดจะตองเปนผลจากค าวนจฉยของศาลในประเดน

แหงคดนน มใชเพยงเปนการใหเหตผลของศาล ดงนนผรองสอดจะอางวาตนไดรบผลกระทบ

จากการใหเหตผลจากค าวนจฉยของศาลไมได

(1.6) เงอนไขอน ๆ

การยนอทธรณจะตองยนภายใน 1 เดอนนบจากวนทไดร บค าพพากษาค ารองขออทธรณดงกลาวใหยนตอศาลปกครองชนตน โดยค ารองนนจะตองระบถงค าพพากษาทตนประสงคอทธรณ และในค ารองนนจะตองใหเหตผลของการยนอทธรณดงกลาวดวย การยนอทธรณมผลเปนการทเลาการบงคบตามค าพพากษา (เอกบญ วงศสวสดกล, บรรเจด สงคะเนต และคณะ , 2549: 491-494)

DPU

บทท 4

การวเคราะหและผลจากการวเคราะหขอมล การวจยในครงนเปนการวจยเรอง “แนวทางการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศ

ไทย” โดยมวตถประสงคเพอศกษาและแสวงหาค าตอบตามกรอบแนวคดและสมมตฐานทไดก าหนดไวและไดน าเสนอผลการวเคราะหขอมลตามระเบยบวธการวจยทไดก าหนดไวซงเปนการศกษาวจยในเชงคณภาพ ไดแก การวจยขอมลทางเอกสาร และการวจยภาคสนาม ซงประกอบไปดวยการสมภาษณเจาะลก โดยวเคราะหในประเดนตาง ๆ ปรากฎผลตามวตถประสงคของการวจยผวจยไดสรปผลการวเคราะหขอมลตามล าดบดงตอไปน

(1) เพอศกษาความเปนมา แนวคด หลกการ และพฒนาการเกยวกบการจดตงศาล

ปกครองของประเทศไทย

(2) เพอศกษาวเคราะหถงสภาพปญหาทางดานกฎหมายและการด าเนนคดปกครองของ

ศาลปกครองในปจจบน

(3) เพอศกษาความคดเหนของผทรงคณวฒเกยวกบแนวทางการปฏรประบบศาลปกครอง 4.1 การวเคราะหขอมล

จากการศกษาขอมลทางเอกสารเกยวกบแนวทางการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทยในสวนนจะเปนการน าเสนอผลการวเคราะหขอมลจากการศกษาแนวคดการจดตงศาลปกครองของตางประเทศและแนวคดการจดตงศาลปกครองของประเทศไทยการวเคราะหขอมลทางเอกสารตางๆ ตามแนวทางวตถประสงคของการวจยโดยไดผลการวเคราะหขอมลดงน 4.1.1 การจดตงศาลปกครองของตางประเทศ การจดตงศาลปกครองของสาธารณรฐฝรงเศส พบวามแนวความคดพนฐานทวาผ

พพากษาศาลยตธรรมควรพจารณาพพากษาเฉพาะคดอาญาและคดแพง ซงเปนขอพพาท

ระหวางเอกชนกบเอกชนเทานน สวนคดปกครองอนเปนขอพพาทเกยวกบการบรหารราชการ

ของฝายปกครองนน ไมควรใหอยในอ านาจการพจารณาพพากษาของผพพากษาศาลยตธรรม

เนองจากชาวฝรงเศสนน มแนวความคดวา การพจารณาพพากษาคดทเกยวกบฝายปกครองเปน

สวนหนงของการปกครองดวย ดงค ากลาวทวา “juger l’administration c’est encore

administrer” ดงนน ผทจะพจารณาพพากษาคดปกครองจงมใชเปนเพยงผเชยวชาญเกยวกบคด

DPU

137

ปกครองแตเพยงอยางเดยวเทานน แตจะตองเปนผทม “วญญาณของนกบรหารงานทางปกครอง”

อกดวย เพอทจะไดตระหนกถงผลกระทบของค าวนจฉยของศาลทจะมตอการบรหารราชการเพอ

สาธารณะประโยชน

เมอมการปฏวตเพอลมลางระบอบสมบรณาญาสทธราชยในป ค.ศ.1789 สภาราง

รฐธรรมนญของฝรงเศสในขณะนน ไดวเคราะหทฤษฎการแบงแยกอ านาจของมงแตสกเยอ

(Montesquieu) แลว เหนวา มงแตสกเยอเพยงแตเสนอวา อ านาจในการพจารณาพพากษา

“การกระท าความผด” (คดอาญา) และ “ขอพพาทระหวางปจเจกชน” (คดแพง) เทานน ทตอง

แยกออกจากอ านาจของฝายบรหาร ดงนน การใหองคกรฝายปกครองเปนผวนจฉยชขาดคด

ปกครองจงไมขดแยงกบทฤษฎการแบงแยกอ านาจของมงแตสกเยอแตอยางใด ดวยเหตน

สาธารณรฐฝรงเศสจงไดสรางและพฒนาองคกรวนจฉยชขาดคดปกครองขนเปนเอกเทศจาก

ระบบศาลยตธรรมโดยจดตง “สภาแหงรฐ” (Conseil d’Etat) และ“สภาทปรกษาผวาราชการ

จงหวด (Conseil de préfecture) ขนท าหนาทวนจฉยชขาดคดปกครอง ซงผลจากแนวคดทวา

ผทจะท าหนาทวนจฉยชขาดคดปกครองตองเปนผทม“วญญาณของนกบรหารงานทางปกครอง”

การจดตงศาลปกครองของสหพนธสาธารณรฐเยอรมน พบวาในอดตประสบปญหาอน

เปนปญหาหลกพนฐานวา การกระท าทางปกครองนนจรง ๆ แลวตองอยภายใตการควบคมโดย

ศาลหรอไม และศาลใดควรเปนศาลทมอ านาจระหวางศาลยตธรรมทวไปหรอศาลพเศษ รปแบบ

การกระท าของรฐทกรปแบบหรอไมทควรจะถกตรวจสอบได อกทงเปนเรองการคมครองสทธท

กฎหมายรบรองหรอเปนเรองของการตรวจสอบความชอบดวยกฎหมาย ในชวงตนแทบจะไมม

การแบงแยกระหวางผปกครอง (Herrschaft) และศาล การแบงแยกระหวางกฎหมายเอกชนและ

กฎหมายมหาชนกเชนเดยวกนศาลยงเปนสวนหนงของผปกครองแผนดน ซงอาจเปนผใชอ านาจ

ดวยตนเองหรอมอบใหบคคลหรอกลมบคคลท าหนาทแทนซงกคอเจาหนาทศาลหรอเจาหนาท

ฝายปกครองในความหมายปจจบน ค าทใชเรยกดงเดมนนไมวาจะเปน “Administrativjustiz” หรอ

“Justizadministration” กมความหมายเดยวกนกบ “Kameraljustiz” ซงค าวา “Kameraljustiz” นน

มาจากค า วา“Kammer” ซงมความหมายเดมคอ ฝายปกครองทดแลเรองการเงนการคลง แต

ตอมากคอฝายปกครองเทานน

ตอมาในชวงกลางศตวรรษท 19 การเรยกรองใหมการควบคมการใชอ านาจของฝาย

ปกครองโดยศาลทมความเปนอสระ รวมถงการใหแบงแยกระหวางศาลและฝายปกครองมความ

ชดเจนมากยงขน รฐธรรมนญฉบบทเรยกวา Paulskirchenverfassung ใน ป ค.ศ. 1849 มาตรา

DPU

138

182 ไดก าหนดใหฝายปกครองอยภายใตศาลยตธรรม กลาวคอ การรกษากฎหมายหรอการ

ควบคมโดยฝายปกครองเองทเรยกวา “Verwaltungsrechtspflege” ใหยกเลก โดยใหศาลเปนผม

อ านาจพจารณาวนจฉยในสวนทเกยวกบบรรดาการกระทบสทธทงหลาย แตถอยค าในประโยค

ดงกลาวตองไมตความในฐานะเปนการปฏเสธวาเปนการควบคมฝายปกครองโดยศาลจรง ๆ แต

เปนเพยงการปฏเสธองคกรทเรยกวา Administrativjustiz ซงเปนองคกรควบคมภายในฝาย

ปกครองอนเปนองคกรทเกาแก ยงไปกวานนการปฏวตในชวงป ค.ศ. 1848 ถง ค.ศ. 1849 เปน

ทมาของศาลปกครองในระบบใหม แตทวาการควบคมโดยองคกรศาลนนความเขาใจในชวงป

ค.ศ. 1849 คอการควบคมโดยศาลยตธรรม อยางไรกตาม มการเรยกรองใหศาลไมควรเขามา

เกยวของกบงานของฝายปกครองอกตอไป (ซงหลกเกณฑนยงคงปรากฏอยในมาตรา 39 VwGo)

การเรยกรองใหการควบคมฝายปกครองโดยศาลทมความเปนอสระมไดเงยบหายไปหลงจากทรฐธรรมนญฉบบ Paulskirchenverfassung ตองถกยกเลก โดยเฉพาะอยางยงขอเรยกรองในเชงปฏเสธจากมาตรา 182 ซงปฏเสธองคกร Administrativjustiz มองเหนอยางเดยวกนส าหรบนกกฎหมายแนวปฏรป และมนกกฎหมายแนวอนรกษเพยงไมกคน อาท Friedrich Julius Stahl(ค.ศ. 1802 – 1861) มองเหนวาเปนอนตรายตอการลมลางรฐและฝายปกครอง แตกยงคงมความเหนทไมเปนเอกภาพนกในเรองเกยวกบขอเรยกรองในเชงบวกของรฐธรรมนญฉบบ Paulkirchen ทประสงคจะใหฝายปกครองอยภายใตศาลยตธรรม จงมแนวคดประนประนอมทเสนอศาลปกครองทเปนอสระขน โดยควรมการจดองคกรในรปแบบศาลและควรจะมผพพากษาทมความเปนอสระ 4.1.2 แนวคดการจดตงศาลปกครองของประเทศไทย

พบวา“ศาลปกครอง” เปนองคกรทจดตงขนตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2540 และพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ.

2542 โดยท าหนาทเปนองคกรพจารณาพพากษาคดปกครอง ซงคดปกครองนนกคอขอพพาท

ระหวางเอกชนฝายหนงกบหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐอกฝายหนง หรอเปนขอ

พพาทระหวางหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐดวยกนเอง ทงน เพอปกปองคมครอง

สทธเสรภาพของประชาชนและเพอสรางบรรทดฐานทถกตองในการปฏบตราชการ ซงความ

พยายามในการจดตงศาลปกครองขนในประเทศไทยนน ไดมววฒนาการตงแตอดตมาเปนเวลา

อนยาวนานในประเทศตาง ๆ ทมระบอบการปกครองแบบเสรประชาธปไตยนน ตางยดถอ

“หลกนตรฐ” ซงหมายความถงรฐททกคนไมวาจะอยในฐานะใดตองอยภายใตกฎหมายอยาง

เดยวกนทงสนหนวยงานของรฐและเจาหนาทของรฐไมอาจจะใชอ านาจหรอกระท าการใดๆ ได

DPU

139

ตามอ าเภอใจ การกระท าใดๆ ขององคกรเจาหนาทฝายปกครอง แมวาจะมวตถประสงคเพอ

รกษาไวซงประโยชนสาธารณะแตถาลวงละเมดเขาไปในสทธเสรภาพของประชาชนแลว จะตอง

มกฎหมายใหอ านาจไวโดยชดแจงและองคกรฝายปกครองนนจะตองใชอ านาจภายในขอบเขต

ของกฎหมายเทานน

ดงนนจงมความจ าเปนตองจดใหมระบบการควบคมตรวจสอบความชอบดวยกฎหมายของการกระท าของฝายปกครองขน ทงน เพอเปนการคมครองสทธของประชาชน ซงการควบคมการใชอ านาจของฝายปกครองนน มทงการควบคมการใชอ านาจทางการเมองของรฐบาลโดยองคกรฝายนตบญญต การควบคมตรวจสอบโดยองคกรฝายบรหาร การควบคมตรวจสอบโดยผตรวจการรฐสภา และการควบคมตรวจสอบโดยองคกรตลาการ การจดตงศาลปกครองขนในประเทศไทยนน ไดมการพฒนามาจากคณะกรรมการวนจฉยรองทกขซงท า ใหระบบศาลของประเทศไทยเปนระบบศาลค โดยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2534 แกไขเพมเตม (ฉบบท 5) พทธศกราช 2538 เปนรฐธรรมนญฉบบแรกทบญญตใหมการจดตงศาลปกครองในระบบศาลค แมวากอนหนานนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2517 จะไดมบทบญญตทกลาวถงการจดตงศาลปกครองกตาม แตกยงมไดมการด าเนนการเพอการจดตงศาลปกครอง เมอมการปฏรปทางการเมองเกดขน จงไดมบทบญญตใหจดตงศาลปกครองขนอกครง โดยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2540 ประกอบกบพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ท าใหเกดมศาลปกครองขนในประเทศไทยโดยวนท 9 มนาคม 2544 เปนวนทศาลปกครองชนตนและศาลปกครองสงสดไดเปดท าการตามกฎหมายเปนครงแรก

4.1.3 วเคราะหสภาพปญหาการด าเนนคดปกครอง

จากผลการด าเนนงานของศาลปกครองตงแตเรมเปดท าการศาลปกครองชนตนและศาล

ปกครองสงสดเมอวนท 9 มนาคม 2544 ถงวนท 31 ธนวาคม 2559

พบวาผลการพจารณาคดปกครองของศาลปกครองมคดปกครองจ านวนมากทฟองคด

ตอศาลปกครองชนตนและคดทฟองหรอการอทธรณค าพพากษาหรอค าสงตอศาลปกครองสงสด

ซงจากสถตการรบฟองคดปกครองมความซบซอนยงยาก และมปรมาณเพมขน ดงจะเหนได

จากสถตคดปกครองตามตารางตอไปน

DPU

140

ตารางท 3. ตารางแสดงจ านวนคด ของศาลปกครองชนตนและศาลปกครองสงสด ศาลปกครอง คดรบเขาทงหมด คดแลวเสรจ คดคงคาง

ศาลปกครองสงสด 37,374 27,370 10,004

ศาลปกครองกลาง 44,096 38,989 5,107

ศาลปกครองเชยงใหม 6,693 6,098 595

ศาลปกครองสงขลา 6,145 5,611 534

ศาลปกครองนครราชสมา 7,416 6,768 648

ศาลปกครองขอนแกน 8,262 7,478 784

ศาลปกครองพษณโลก 5,129 4,633 496

ศาลปกครองระยอง 4,294 3,632 662

ศาลปกครองนครศรธรรมราช 4,897 4,126 771

ศาลปกครองอดรธาน 2,458 1,996 462

ศาลปกครองอบลราชธาน 4,030 3,372 658

ศาลปกครองเพชรบร 1,222 999 223

ศาลปกครองนครสวรรค 256 99 157

รวมทงสน 132,272 111,171 21,101

ทมา: ส านกงานศาลปกครองขอมล ณ วนท 31 ธนวาคม 2559

จากวนเปดท าการศาลปกครองเมอวนท 9 มนาคม 2544 ถงวนท 31 ธนวาคม 2559

นบเปนเวลารวม 15 ป ทศาลปกครองไดปฏบตภารกจในการอ านวยความยตธรรมทางปกครอง

เพอเปนทพงหลกของประชาชนและสงคมไทยขอพพาททางปกครองทเปนคดสศาลปกครองยง

มปรมาณมากขนอยางตอเนองโดยแตละปมปรมาณคดรบเขาสการพจารณาของศาลปกครอง

สงสดในภาพรวมตงแตเปดท าการถงวนท 31 ธนวาคม 2559 มจ านวนคดทงสน 37,374 คดศาล

ปกครองสงสดไดพจารณาแลวเสรจจ านวน 27,370 คด คดเปนรอยละ 73.23 ของคดรบเขาและ

มคดทอยระหวางการพจารณา 10,004 คดเปนรอยละ 26.77 ของคดรบเขาและศาลปกครอง

ชนตนในภาพรวมตงแตเปดท าการถงวนท 31 ธนวาคม 2559 มจ านวนทงสน 94,898 คดศาล

ปกครองชนตนไดพจารณาแลวเสรจจ านวน 83,801 คด คดเปนรอยละ 88.31 ของคดรบเขาและ

มคดทอยระหวางการพจารณา 11,097 คดเปนรอยละ 11.69 ของคดรบเขา

DPU

141

ภาพท 2. แผนภมแสดงจ านวนคดของศาลปกครองชนตนและศาลปกครองสงสด

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

50000

จากขอมลขางตนจะเหนไดวาสถตการรบฟองคดปกครองศาลปกครองมจ านวนเพมมาก

ขนทกๆ ป แสดงใหเหนวาประชาชนเขาใจวาหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทรฐผซงมหนาท

โดยตรงในการตดตอหรอบรการประชาชน มการประพฤตปฏบตหนาทโดยไมถกตองหรอใช

อ านาจหนาทไปในทางทไมสมควร อนเปนการกระท าทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมายจงม

การน าคดมาสการฟองรองตอศาลปกครองเปนจ านวนมาก คดปกครองสวนใหญเปนคดท

ประชาชนฟองหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทรฐโดยหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทรฐมอ านาจ

เหนอกวาประชาชนและอยบนพนฐานของความไมเทาเทยมกน เพอใหศาลปกครองเปนทพง

ของประชาชนในการอ านวยความยตธรรม

DPU

142

ภาพท 3. แผนภมวงกลมแสดงจ านวนคดรบเขาของศาลปกครอง จ าแนกตามศาล

ปกครอง ตงแตเปดท าการวนท 9 มนาคม 2544 – วนท 31 ธนวาคม 2559

28%

33%

5%

5%

6%

6%

4%

3%4%

2%

3%

1%0%

จากแผนภมวงกลมแสดงจ านวนคดรบเขาของศาลปกครองจ าแนกตามศาลปกครอง

ตงแตเปดท าการวนท 9 มนาคม 2544 – วนท 31 ธนวาคม 2559 แสดงวาคดรบเขาของศาล

ปกครองสงสดคดเปนรอยละ 28 ศาลปกครองกลาง คดเปนรอยละ 33 ศาลปกครองเชยงใหม

คดเปนรอยละ 5 ศาลปกครองสงขลาคดเปนรอยละ 5 ศาลปกครองนครราชสมา คดเปนรอยละ

6 ศาลปกครองขอนแกน คดเปนรอยละ 6 ศาลปกครองพษณโลกคดเปนรอยละ 4 ศาลปกครอง

ระยอง คดเปนรอยละ 3 ศาลปกครองนครศรธรรมราชคดเปนรอยละ 4 ศาลปกครองอดรธาน

คดเปนรอยละ 2 ศาลปกครองอบลราชธาน คดเปนรอยละ 3 ศาลปกครองเพชรบร คดเปนรอย

ละ 1 ศาลปกครองนครสวรรคคดเปนรอยละ 0

DPU

143

ภาพท 4 แผนภมวงกลมแสดงจ านวนคดแลวเสรจของศาลปกครอง จ าแนกตามศาล

ปกครอง ตงแตเปดท าการวนท 9 มนาคม 2544 – วนท 31 ธนวาคม 2559

25%

35%5%

5%

6%

7%

4%

3%4%

2%

3%

1% 0%

จากแผนภมวงกลมแสดงจ านวนคดแลวเสรจของศาลปกครอง จ าแนกตามศาลปกครอง

ตงแตเปดท าการวนท 9 มนาคม 2544 – วนท 31 ธนวาคม 2559 แสดงวาคดแลวสรจของ

ศาลปกครองสงสดคดเปนรอยละ 25 ศาลปกครองกลางคดเปนรอยละ 35 ศาลปกครอง

เชยงใหมคดเปนรอยละ 5 ศาลปกครองสงขลาคดเปนรอยละ 5 ศาลปกครองนครราชสมาคดเปน

รอยละ 6 ศาลปกครองขอนแกนคดเปนรอยละ 7 ศาลปกครองพษณโลกคดเปนรอยละ 4 ศาล

ปกครองระยอง คดเปนรอยละ 3 ศาลปกครองนครศรธรรมราชคดเปนรอยละ 4 ศาลปกครอง

อดรธานคดเปนรอยละ 2 ศาลปกครองอบลราชธาน คดเปนรอยละ 3 ศาลปกครองเพชรบร คด

เปนรอยละ 1 ศาลปกครองนครสวรรคคดเปนรอยละ 0

ปจจบนคดปกครองทข นสศาลปกครองมปรมาณเพมขนและมความซบซอนยงยากมากขนสงผลใหกระบวนการในการแกไขขอพพาทโดยศาลปกครองไมเปนไปตามนโยบายและเจตนารมณในการปฏบตเกยวกบการด าเนนคดปกครองอกทงบทบญญตบางประการยงไม

DPU

144

สอดคลองกบสภาพความเปนจรงในทางปฏบต และจากการเปรยบเทยบการด าเนนคดปกครองของศาลปกครองตางประเทศกบประเทศไทยพบวาการด าเนนงานของศาลปกครองมประเดนปญหาหลายประการเพอน าไปสการวเคราะหสภาพปญหาในแตละประเดนดงตอไปน 4.1.4 ระบบโครงสรางศาลปกครอง

จากการวจยขอมลเอกสารพบวาโครงสรางศาลปกครองของประเทศไทยมความ

แตกตางในเรองโครงสรางศาลปกครองของสาธารณรฐฝรงเศสซงมลกษณะโครงสรางศาล

ปกครองแบงเปน 3 ชนศาล คอ ศาลปกครองสงสด หรอ “สภาแหงรฐ” (Conseil d’Etat) ศาล

ปกครองชนอทธรณ (Cours administratives d’appel) ศาลปกครองชนตน (Tribunaux

administratifs) นอกจากนยงมศาลปกครองผช านาญการคดปกครองเฉพาะดาน (Juridictions

administratives spécialisées) ซงค าวนจฉยอาจอทธรณตอ “สภาแหงรฐ” ไดเฉพาะในปญหา

ขอกฎหมาย เชน ศาลตรวจเงนแผนดน (La Cour des comptes) คณะกรรมการขาราชการ

ประเภทตาง ๆ และสภาวชาชพตาง ๆ เปนตน และมความแตกตางกบศาลปกครองของสหพนธ

สาธารณรฐเยอรมน ซงเปนศาลพเศษมลกษณะโครงสรางศาลปกครอง แบงเปน 3 ชนศาล คอ

ศาลปกครองชนตน ศาลปกครองชนอทธรณ ศาลปกครองสงสดหรอศาลปกครองแหงสหพนธ

โดยหลกแลวศาลปกครองชนตนและศาลปกครองชนอทธรณเปนศาลตรวจสอบขอเทจจรง ใน

ล า ดบท ห น ง แ ล ะ ล า ดบท ส อ ง (Tatsacheninstanz) แ ล ะศ าลสหพน ธ เ ป นศ าลส ง ส ด

(Revisionsinstanz) ซ ง ในแ ตละมลรฐอย าง นอยจะตองมศาลปกครองช นตน 1 ศาล

ขณะเดยวกนกฎหมายกอนญาตใหมศาลปกครองชนอทธรณได 1 ศาล แตอยางไรกตาม มลรฐ

หนงสามารถจดใหมศาลปกครองชนอทธรณรวมกบมลรฐอนไดสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ม

ศาลปกครองชนตน 52 แหง ศาลปกครองชนอทธรณ 16 แหง และมศาลปกครองแหงสหพนธใน

ฐานะเปนศาลปกครองสงสด แตมขอทเหมอนกนกบศาลปกครองของประเทศไทยคอมการจดตง

ศาลปกครองเปนระบบศาลคโดยแยกศาลปกครองออกจากศาลยตธรรม

DPU

145

ตารางท 4 เปรยบเทยบระบบโครงสรางศาลปกครองของตางประเทศกบประเทศไทย

หวขอ สาธารณรฐ

ฝรงเศส สหพนธ สาธารณรฐ เยอรมน

ไทย

ระบบโครงสราง ศาลปกครอง

ศาลปกครองม 3 ชนศาลประกอบไปดวย 1. ศาลปกครองชนตน 2. ศาลปกครองชนอทธรณ 3. ศาลปกครองชนสงสด ศาลปกครองแยกออกจากศาลยตธรรม

ศาลปกครองม 3 ชนศาล ประกอบดวย 1. ศาลปกครองชนตน 2. ศาลปกครองชนอทธรณ 3.ศาลปกครองสงสดหรอศาลป ก ค ร อ ง แ ห งสหพนธ ศาลปกครองแยกออกจากศาลยตธรรม

ศาลปกครองม 2 ชนศาลประกอบดวย

1. ศาลปกครองชนตน

2. ศาลปกครองสงสด

ศาลปกครองแยกออกจากศาลยตธรรม

จากการเปรยบเทยบดงกลาวท าใหสามารถมองเหนปญหาของระบบโครงสรางศาล

ปกครองของประเทศไทยซงศาลปกครองของประเทศไทยม 2 ชน คอ ศาลปกครองสงสด และ

ศาลปกครองชนตน

ระบบโครงสรางศาลปกครองแบงออกเปน 2 ชนศาล หากคกรณไมพอใจค าพพากษา

หรอค าสงของศาลปกครองชนตนกมสทธอทธรณค าพพากษาหรอค าสงในปญหาขอเทจจรงและ

ปญหาขอกฎหมายไปยงศาลปกครองสงสด เปนเหตใหคดปกครองสวนใหญไปคางการพจารณา

พพากษาคดอยในศาลปกครองสงสดเปนจ านวนมาก ปจจบนมคดปกครองทอทธรณไปยงศาล

ปกครองสงสดมเพมมากขน ท าใหการพจารณาคดของศาลปกครองสงสดไมอาจท าใหคดเสรจ

ไปจากศาลปกครองไดรวดเรว ซงคดสวนใหญอยระหวางการพจารณาทศาลปกครองสงสดเปน

DPU

146

เวลาหลายปขดกบเจตนารมณของพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคด

ปกครอง พ.ศ. 2542

ผวจ ยเหนวาศาลปกครองของสาธารณรฐฝรงเศส และศาลปกครองของสหพนธ

สาธารณรฐเยอรมน มโครงสราง 3 ชนศาลเปนหลกการทดศาลปกครองประเทศไทยนาจะน ามา

เปนแบบอยางจากหลกการของศาลปกครองตางประเทศ โดยเพมโครงสรางศาลปกครอง

ออกเปน 3 ชนศาลประกอบดวย


(2) ศาลปกครองชนอทธรณ

(3) ศาลปกครองสงสด

4.1.5 ระบบองคคณะศาลปกครอง จากการวจยขอมลเอกสารพบวาระบบองคคณะศาลปกครองของตางประเทศมความ

แตกตางกบประเทศไทยกลาวคอ

4.1.5.1 ตลาการพจารณาคด

สาธารณรฐฝรง เศสมศาลปกครองชนตนจ านวนทงหมด 34 ศาล แตละศาล

ประกอบดวย หวหนาศาล หวหนาคณะ และตลาการ ซงแตละศาลจะมจ านวนตลาการไมเทากน

โดยศาลปกครองชนตนแหงนครปารส (ซงเปนศาลทใหญทสด) มผพพากษาทงหมด 68 คน

ศาลปกครองชนตนมอ านาจพจารณาคดปกครองทวไปทกฎหมายมไดระบไววาใหอยในอ านาจ

ของศาลปกครองเฉพาะเรองและศาลปกครองชนตนทมเขตอ านาจพจารณาคดปกครอง คอศาล

แหงเขตทหนวยงานของรฐซงเปนผออกนตกรรมทางปกครองหรอลงนามในสญญาทถกน ามา

ฟองคดมทท าการตงอยในเขตศาลนน นอกจากนศาลปกครองชนตน ยงมอ านาจหนาทในการให

ค าปรกษาแกผวาราชการจงหวดในปญหาตาง ๆ ตามทผวาราชการจงหวดขอหารอ

สหพนธสาธารณรฐเยอรมนมศาลปกครองชนตนเปนศาลทตรวจสอบในขอกฎหมายและ

ขอเทจจรง ศาลปกครองชนตนอาจวนจฉยโดยผพพากษานายเดยวหรอโดยองคคณะ โดยในคด

ทมประเดนซบซอนและยงยากองคคณะพจารณาพพากษาของศาลปกครองชนตนจะ

ประกอบดวยตลาการอาชพ 3 คน และตลาการกตตมศกด 2 คน สวนในคดทมขอเทจจรงและ

ขอกฎหมายทใมยงยาก ตลาการเพยงคนเดยวจะท าหนาทพจารณาวนจฉยคด หากแพคดใน

ศาลปกครองชนตน กอาจยนอทธรณตอศาลปกครองชนอทธรณตอไปได

DPU

147

ประเทศไทยมศาลปกครองชนตนท าหนาทเปนองคกรพจารณาพพากษาคดปกครอง ซงคดปกครองนนกคอขอพพาทระหวางเอกชนฝายหนงกบหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐอกฝายหนง หรอเปนขอพพาทระหวางหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐดวยกนเอง ทงน เพอปกปองคมครองสทธเสรภาพของประชาชนและเพอสรางบรรทดฐานทถกตองในการปฏบตราชการโดยมตลาการอยางนอย 3 คน จงจะเปนองคคณะพจารณาพพากษาและยงมตลาการผแถลงคดซงไมใชตลาการในองคคณะทพจารณาพพากษาคด ตารางท 5 เปรยบเทยบองคคณะศาลปกครองชนตน

หวขอ สาธารณรฐฝรงเศส

สหพนธ สาธารณรฐ เยอรมน

ไทย

องคคณะศาลปกครองชนตน

ต ล าการอย า งนอย 3 คนแตถา เปนคดเลกนอยจะใชตลาการในศ า ล ป ก ค ร อ งเปนผพจารณาพพากษาเพยงคนเดยว

ตลาการอาชพ 3

คน และตลาการ

ก ต ต ม ศก ด 2

คน สวนในคดท

ไมมขอเทจจรง

และขอกฎหมาย

ทย งยาก ตล า

ก า ร เ พ ย ง ค น

เ ด ย ว จ ะ ท า

หนาทพจารณา

วนจฉยคด

ต ล าการอย า งนอย 3 คน เปนอ ง ค ค ณ ะพ จ า ร ณ าพพากษาคด

DPU

148

ตารางท 6 เปรยบเทยบองคคณะศาลปกครองชนอทธรณ



ไทย

อ ง ค ค ณ ะ ศ า ลปกครองชน อทธรณ

ตลาการ 5 คน

ป ร ะ ก อบด ว ย

ตลาการหวหนา

คณะ 1 คน และ

ตลาการอก 4คน

ซงศาลปกครอง

ช น อทธรณแ ต

ล ะ แ ห ง อ า จ ม

จ านวนองคคณะ

ไมเทากนขนอยกบจ านวนคดในแตละแหง โดยหลกแตละศาลจะประกอบดวยอ ง ค ค ณ ะ 2-4องคคณะ


นาย และ ตลา

การกตตมศกด

2 นาย หรอบาง

ม ล ร ฐ อ า จ

ก า ห น ด ใ ห ม




2 นาย

ไ ต

DPU

149

ตารางท 7 เปรยบเทยบองคคณะศาลปกครองสงสด



ไทย

องคคณะศาลปกครองสงสด

ตลาการ 5 คน

ประกอบดวย

ตลาการหวหนา

คณะ 1 คน และ

ตลาการอก 4

คน




2 นาย หรอบาง

ม ล ร ฐ อ า จ

ก า ห น ด ใ ห ม




2 นาย

ต ล าการอย า งนอย 5 คน เปนอ ง ค ค ณ ะพ จ า ร ณ าพพากษาคด

4.1.5.2 การคดเลอกและการแตงตงตลาการศาลปกครอง

สาธารณรฐฝรงเศส ตลาการศาลปกครองชนตนและตลาการศาลปกครองชนอทธรณมสถานภาพเปนขาราชการซงมกฎเกณฑเกยวกบการแตงตง การใหพนจากต าแหนง และการบรหารงานบคคลทแตกตางไปจากขาราชการพลเรอนโดยทวไป โดยมกฎเกณฑส าหรบตลาการศาลปกครองออกเปน 2 ประเภท ไดแก กฎเกณฑส าหรบสมาชกของสภาแหงรฐ และกฎเกณฑส าหรบตลาการศาลปกครองชนตน และตลาการศาลปกครองชนอทธรณ ผทจะไดรบการแตงตงเปนตลาการศาลปกครองชนตนและศาลปกครองชนอทธรณนน จะคดเลอกจากผมคณสมบต ดงตอไปน

(1) ตลาการชนสอง จะแตงตงจากผมคณสมบตดงตอไปน (1.1) จ านวน 3 ใน 4 จากผส าเรจการศกษาจากวทยาลยการปกครองแหงชาต

(1.2) จ านวน 1 ใน 4 จากผพพากษาศาลยตธรรมหรอขาราชการของสวนกลาง สวนภมภาค หรอสวนทองถนระดบผบรหารซงมอายราชการมาแลวไมนอยกวา 10 ป

(2) ตลาการชนหนง จะแตงตงจากผมคณสมบตดงตอไปน (2.1) จ านวน 6 ใน 7 จากตลาการชนสอง

DPU

150

(2.2) จ านวน 1 ใน 7 จากผพพากษาศาลยตธรรม ซงไดปฏบตหนาทเ ปนผพพากษามาแลวไมนอยกวา 7 ป หรอขาราชการซงมอายไมนอยกวา 37 ป และไดปฏบตหนาทในระดบผบรหารมาแลวไมนอยกวา 10 ป

(3) ส าหรบตลาการชนพเศษขนไป จะแตงตงตามอาวโส (4) ประธานศาลปกครองชนอทธรณทง 7 คน จะแตงตงจากสมาชกสภาแหงรฐในระดบ

Conseillers d’Etat การคดเลอกสมาชกของสภาแหงรฐนน จะเลอกจากผมคณสมบตดงตอไปน

(1) การคดเลอก Auditeurs ชนสอง จะแตงตงจากผทส าเรจการศกษาจาก “วทยาลยการปกครองแหงชาต” (L’Ecole nationale d’administration)

(2) การคดเลอก Auditeurs ชนหนงจะคดเลอกจาก Auditeurs ชนสอง (3) การคดเลอก Maîtres des requêtes จะคดเลอกจากขาราชการ 2 กลม ไดแก (3.1) Auditeurs ชนหนง ซงปฏบตหนาทมาแลว 8 ป ในอตราสวน 2 ใน 3 ของ

ต าแหนงทจะแตงตง (3.2) ขาราชการซงมอายไมนอยกวา 30 ป และไดรบราชการพลเรอนหรอราชการ

ทหารหรอปฏบตหนาทอยางอนมาแลวไมนอยกวา 10 ป ในอตราสวน 1ใน 4 ของต าแหนงทวาง (4) การคดเลอก Conseillers d’Etat en service ordinaire จะคดเลอกจากบคคล 2

กลม ไดแก (4.1) Maîtres des requêtes ซงปฏบตหนาทในต าแหนงนมาแลวไมนอยกวา 13 ปใน

อตราสวน 2 ใน 3 ของต าแหนงทจะแตงตง (4.2) บคคลใดกไดซงมอายไมนอยกวา 45 ป ในอตราสวน 1 ใน 3 ของต าแหนงทจะ

แตงตง (5) การคดเลอก Conseillers d’Etat en service extraordinaire (ซงเปนกรรมการอยในต าแหนงคราวละ 4 ป) จ านวน 12 คน จะแตงตงจากผทรงคณวฒในสาขาตาง ๆ เพอปฏบตหนาทในฝายรางกฎหมายและใหค าปรกษาของสภาแหงรฐ (6) การคดเลอกหวหนาคณะ (Président de section) ทง 6 คนจะคดเลอกจาก Conseillers d’Etat ซงเปนขาราชการประจ า (7) การคดเลอกรองประธานสภาแหงรฐ จะคดเลอกจากหวหนาคณะหรอConseillers d’Etat ซงเปนขาราชการประจ าการแตงตงสมาชกของสภาแหงรฐนน ถาเปนในกรณของ Auditeurs และ Maîtres des Requêtes กระท าโดยกฤษฎกาธรรมดา สวนการแตงตงสมาชกสภาแหงรฐซงมล าดบชนสงกวาน กระท าโดยกฤษฎกาในทประชมของคณะรฐมนตรสวนการเลอนขนและการเลอนต าแหนงของสมาชกสภาแหงรฐนนรองประธานสภาแหงรฐ โดยการปรกษาหารอกบ “คณะกรรมการขาราชการสภาแหงรฐ” (Bureau des Presidents) ซงประกอบดวย รองประธานสภาแหงรฐ และหวหนาคณะทง 6 คน เปนผพจารณาคดเลอกผทจะ

DPU

151

ไดรบการเลอนขน เลอนต าแหนง หรอแตงตงใหปฏบตหนาทตางๆ ภายในสภาแหงรฐ แตในทางปฏบตไดมการถอปฏบตกนตลอดมาจนกลายเปนประเพณไปแลววาการเลอนขน เลอนต าแหนงจะกระท าตามล าดบอาวโสโดยอตโนมตส าหรบการลงโทษทางวนยขาราชการของสภาแหงรฐกระท าโดยผมอ านาจแตงตงหลงจากทไดหารอคณะกรรมการขาราชการสภาแหงรฐแลว สวนการพนจากต าแหนงนน สมาชกสภาแหงรฐจะพนจากต าแหนงโดยการลาออก ถกปลดออกจากต าแหนง และเกษยณอายราชการเมออายครบ 68 ป ในสวนของหลกประกนความเปนอสระของสมาชกสภาแหงรฐนน สภาแหงรฐของสาธารณรฐฝรงเศสเปนสถาบนทไดรบการยอมรบนบถอทงจากรฐบาลและสาธารณะชน และเปนสถาบนทมความเปนอสระในการปฏบตหนาทโดยมไดมการตรากฎหมายทบญญตหามมใหมการโยกยายสมาชกของสภาแหงรฐโดยมไดรบความยนยอมของเจาตวเนองจากสภาแหงรฐเหนวาไมมความจ าเปนทจะตองมการตรากฎหมายดงกลาว สหพนธสาธารณรฐเยอรมนนนตลาการศาลปกครองม 2 ประเภท คอตลาการอาชพ และตลาการกตตมศกด ในกรณของตลาการอาชพจะตองสอบไดเนตบณฑตชนท 2 (ผทจะสอบเนตบณฑตชนท 2 ไดจะตองสอบผานและท าประกาศนยบตรทางกฎหมายแพงและกฎหมายวธพจารณาความแพง กฎหมายอาญาและกฎหมายวธพจารณาความอาญา กฎหมายมหาชนและกฎหมายวธพจารณาทางปกครองและสมมนาทางกฎหมายทมหาวทยาลยจนสอบไดเนตบณฑตขนแรก แลวเขาฝกงานในสวนราชการ ส านกงานอยการ และศาลตาง ๆ เปนระยะเวลาทก าหนด) ซงมคณสมบตมสทธไดรบเลอกเปนตลาการศาลปกครองโดยจะไดรบการแตงตงใหด ารงต าแหนงตลอดชวต ตลาการอาชพทจะประจ าศาลปกครองของสหพนธจะตองมอายไมนอยกวา 35 ป สวนตลาการกตตมศกดจะแตงตงจากผมสญชาตเยอรมนมอายไมนอยกวา 30 ปและมภมล าเนาอยในเขตศาลไมนอยกวา 1 ป โดยอยในวาระคราวละ 4 ป โดยการสรรหาตลาการกตตมศกดจะมคณะกรรมการสรรหาตลาการกตตมศกด ซงประกอบดวยประธานศาลปกครองนนเปนประธานคณะกรรมการ ขาราชการฝายปกครองซงรฐบาลของมลรฐแตงตง 1 คน และกรรมการซงไดรบการเลอกจากรฐสภาของมลรฐจ านวน 7 คนกฎหมายไดก าหนดคณสมบต ลกษณะตองหามด ารงต าแหนงการพนจากต าแหนงระยะเวลาด ารงต าแหนง และจ านวนตลาการไว ดงน

(1) ตลาการตลอดชพหรอตลาการอาชพ ผทไดรบแตงตงใหด ารงต าแหนงตลาการตลอดชพจะด ารงต าแหนงตลาการตลอดชพ

ซงตลาการในศาลปกครองชนอทธรณและศาลปกครองชนตนอาจไดรบแตงตงใหเปนตลาการชวยราชการในศาลอนได นอกจากน ศาสตราจารยทางกฎหมายอาจไดรบแตงตงใหเปนตลาการชวยราชการตามระยะเวลาทก าหนดซงไมนอยกวา 2 ป แตไมเกนระยะเวลาของการด ารงต าแหนงเดม

DPU

152

(2) ตลาการกตตมศกด กฎหมายวธพจารณาคดปกครองของสหพนธสาธารณรฐเยอรมนไดก าหนดใหมตลาการ

กตตมศกดเขารวมในการนงพจารณาคดในองคคณะของศาลปกครองชนตน และในองคคณะของศาลปกครองชนอทธรณ โดยไดก าหนดคณสมบตไววาตองเปนผมสญชาตเยอรมน มอาย 30 ปบรบรณ และตองมภมล าเนาภายในพนททศาลนนมเขตอ านาจเปนเวลาไมนอยกวา 1 ปกอนการไดรบเลอก และใหมระยะเวลาการด ารงต าแหนงผพพากษากตตมศกด 4 ป ประเทศไทยตลาการศาลปกครองมลกษณะพเศษแตกตางจากตลาการในศาลยตธรรม กลาวคอ (1) การคดเลอกตลาการศาลปกครองนนจะใชระบบเปดบคคลหลายสาขาอาชพสามารถเขาเปนตลาการในศาลปกครองได โดยตลาการศาลปกครองชนตนตองมอายไมต ากวา35 ปเปนผทรงคณวฒในสาขานตศาสตร รฐศาสตร รฐประศาสนศาสตร เศรษฐศาสตร สงคมศาสตรหรอเปนผทรงคณวฒในการบรหารราชการแผนดน และมคณสมบตตามทก าหนดไวในมาตรา 18แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ซงจากมาตราดงกลาว ผทสามารถเขาเปนตลาการในศาลปกครองไดอาจมาจากอาชพขาราชการผพพากษาในศาลยตธรรม อยการ อาจารย หรอทนายความกได สวนตลาการในศาลปกครองสงสดนนตองมอายไมต ากวา 45 ปเปนผทรงคณวฒในสาขาตาง ๆ เชนเดยวกบตลาการในศาลปกครองชนตน และมคณสมบตตามทก าหนดไวในมาตรา 13 ยงไปกวานน ส าหรบศาลปกครองสงสด มาตรา 277 วรรคสองของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ยงก าหนดใหมตลาการในศาลปกครองสงสดทเปนผทรงคณวฒสาขานตศาสตรและในการบรหารราชการแผนดนมจ านวนไมนอยกวาหนงในสามของจ านวนตลาการในศาลปกครองสงสดทงหมดอกดวย (2) ตลาการศาลปกครองไดรบการก าหนดใหเปนองคกรทมความชอบธรรมตามระบอบประชาธปไตยอนมทมาจากประชาชน โดยเรมจากการก าหนดจ านวนตลาการในศาลปกครองสงสดและศาลปกครองชนตนตองไดรบความเหนชอบจากสภาผแทนราษฎรและวฒสภาซงเปนตวแทนของประชาชน การแตงตงตลาการในศาลปกครองสงสดและประธานศาลปกครองสงสดตองไดรบความเหนชอบจากวฒสภา (3) มการเปดโอกาสใหวจารณการพจารณาหรอการพพากษาคดของศาลปกครองโดยสจรตดวยวธทางวชาการ โดยไมเปนความผดฐานละเมดอ านาจศาล หรอดหมนศาล หรอตลาการซงจะเปนการเปดโอกาสใหประชาชนเขามาตรวจสอบการท างานของศาลปกครองไดอกทางหนงอนจะสงผลใหการพจารณาพพากษาคดของศาลตองมความโปรงใส มเหตมผลและมความนาเชอถอ นอกจากน ในกรณทอาจมการลงโทษฐานละเมดอ านาจศาล กฎหมายยงก าหนดใหศาลใชอ านาจอยางระมดระวงเทาทจ าเปนตามพฤตการณ และหากตองลงโทษจ าคกหรอปรบกก าหนดใหองคคณะอนทไมใชองคคณะทพจารณาพพากษาคดนนเปนผพจารณาและสงลงโทษ

DPU

153

จากตารางเปรยบเทยบและการวจยขอมลเอกสารดงกลาวท าใหสามารถมองเหนปญหา

ระบบองคคณะศาลปกครองของไทยในหลายประการซงศาลปกครองของประเทศไทยนนม

ปญหาดงน

(1) ปญหาเกยวกบการคดเลอกตลาการศาลปกครองทคณวฒไมตองจบสาขา

นตศาสตร ตลาการทจะพจารณาขอพพาททางกฎหมายปกครองระหวางเอกชนกบหนวยงาน

ของรฐหรอเจาหนาทของรฐ หรอระหวางหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐดวยกน เอง

เกยวกบการกระท าหรอการละเวนการกระท าทหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐตองปฏบต

ตามกฎหมาย หรอเนองจากการกระท าหรอการละเวนการกระท าทหนวยงานของรฐหรอ

เจาหนาทของรฐตองรบผดชอบในการปฏบตหนาทตามกฎหมาย ซงตามอ านาจหนาทของศาล

ปกครองดงกลาวเปนเรองทเกยวของกบการออกกฎหรอค าสงทางปกครอง การกระท าละเมด

ในทางปกครอง หรอการท าสญญาทางปกครอง อนเปนเรองของกฎหมายมหาชน และโดยท

ระบบการพจารณาและพพากษาคดจ าเปนตองมกระบวนการเปนพเศษตางจากคดปกตทว ๆ

ไป เพราะผลแหงค าพพากษาอาจกระทบถงการบรหารราชการแผนดน หรอตองจายเงนภาษ

อากรของสวนรวมเปนคาชดเชยหรอคาเสยหายแกเอกชน ในขณะเดยวกนเอกชนจะอยในฐานะ

เสยเปรยบทไมอาจทราบขอมลจากหนวยงานของรฐได ในการพจารณาจงจ าเปนตองใชระบบไต

สวนเพอหาขอเทจจรงทแทจรง และตองมตลาการทมความเชยวชาญเปนการเฉพาะซงสามารถ

ตรวจสอบไดจากฝายบรหาร ฝายนตบญญต และประชาชนทวไปซงจะถกกระทบในทางใดทาง

หนงจากค าพพากษาของศาลปกครอง ผทจะเปนตลาการในศาลปกครองจงตองเปนผทมความร

และประสบการณเกยวกบการบรหารราชการแผนดนเปนอยางด อกทงตองมความรอยางลกซง

เกยวกบกฎหมายมหาชนโดยเฉพาะอยางยงกฎหมายปกครองและวธพจารณาคดปกครอง

นอกเหนอจากความรพนฐานทางกฎหมายทวไปของไทย เชน กฎหมายแพงและกฎหมายอาญา

ระบบตลาการศาลปกครองมงทจะใหไดตลาการมาจากผทมประสบการณและความรสง และเปน

ผมความสามารถอยางแทจรง สอดคลองกบหลกการจดตงศาลปกครองทตองการใหเปนศาลทม

ความเชยวชาญทางดานกฎหมายปกครอง ตลาการศาลปกครองไดรบการก าหนดใหเปนองคกร

ทมความชอบธรรม ตามระบอบประชาธปไตยอนมฐานทมาจากประชาชน

ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ได

ก าหนดใหตลาการศาลปกครองทงตลาการในศาลปกครองชนตนและตลาการในศาลปกครอง

สงสดมาจากผทส าเรจการศกษาสาขาอนทมใชสาขานตศาสตรไดโดยอาจเปนผส าเรจการศกษา

DPU

154

ในสาขารฐศาสตร สาขารฐประศาสนศาสตร สาขาเศรษฐศาสตร สาขาสงคมศาสตร หรออาจเปน

ผทรงคณวฒในการบรหารราชการแผนดน คณสมบตของผทจะมาเปนตลาการศาลปกครองอาจ

กอใหเกดผลกระทบตอการพฒนาหลกกฎหมายมหาชนในประเทศไทย ศาลปกครองมอ านาจ

หนาทหลกทส าคญคอ การสงเพกถอนการกระท าทางปกครองหรอนตกรรมของฝายปกครอง ซง

อาจกอใหเกดผลกระทบตอความเปนอสระของฝายปกครอง และฝายบรหารในการด าเนน

กจกรรมทางปกครอง และมผลกระทบตอสทธ และเสรภาพของประชาชนอนเนองมาจากการ

กระท าของฝายปกครองได จงอาจกอใหเกดปญหาความไมมคณภาพของค าพพากษาของศาล

ปกครองได เพราะเหตวาตลาการทไมมความรทางดานนตศาสตรไมเขาใจกระบวนการพจารณา

คดไมมความรความเชยวชาญทางดานนตศาสตร และประสบการณในการพจารณาคดวนจฉย

คดในขอเทจจรงและขอกฎหมายได ดงนนการพจารณาคดปกครองทมขอเทจจรงและขอ

กฎหมายทมความยงยากซบซอน และมพยานหลกฐานเปนจ านวนมากนน อาจเกดความผด

หลง และผดพลาดไดงายท าใหค าพพากษา หรอค าสงขาดความมนคง และการยอมรบจาก

คกรณในค าพพากษา หรอค าสงของศาลปกครอง

(2) ปญหาการแตงตงตลาการในศาลปกครองสงสด และประธานศาลปกครองสงสดตอง

ไดรบความเหนชอบจากวฒสภา ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคด

ปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 15 วรรคหนง และวรรคสอง นอกจากนนองคประกอบของ

คณะกรรมการตลาการศาลปกครอง (ก.ศป.) ยงมกรรมการผทรงคณวฒ 2 คน ซงไดรบเลอก

จากวฒสภา และอก 1 คนจากคณะรฐมนตรอนเปนบคคลภายนอกและเปนตวแทนของ

ประชาชนทสามารถเขามาอยในองคกรบรหารงานบคคลของตลาการศาลปกครอง และวธการ

คดเลอกตางกน โดยแบงออกเปน 2 กลมวธการคดเลอกวธการแตงตงขนตอนการไดมาซงตลา

การศาลปกครอง การด ารงต าแหนงของตลาการศาลปกครองชนตน และศาลปกครองสงสดแยก

ออกจากกนอยางเดดขาด

การแตงตงตลาการศาลปกครองชนตน และตลาการในศาลปกครองสงสดกอใหเกดปญหาในการด าเนนการพจารณาพพากษาคดปกครอง ซงตางจากระบบตลาการในศาลยตธรรม ทมการก าหนดเปนชนไวตงแตชน 1 ถงชน 5 และมการเลอนล าดบชนจากผพพากษาศาลชนตนไปเปนผพพากษาศาลอทธรณ และผพพากษาศาลฎกาไดตามล าดบอาวโส สวนตลาการในศาลปกครองชนตนการเลอนล าดบชนจากตลาการศาลปกครองชนตนไปเปนตลาการศาลปกครองสงสดตองเขารบการคดเลอกใหมท าใหขาดความตอเนองบางกรณตลาการศาลปกครองชนตนไมมโอกาสเลอนล าดบไปเปนตลาการศาลปกครองสงสดทงทตลาการศาลปกครองชนตนม

DPU

155

ความรความเชยวชาญ และมประสบการณในการพจารณาคดปกครองเปนอยางมาก ในปจจบนการคดเลอกตลาการศาลปกครองใชระยะเวลาการคดเลอกหลายขนตอนใชระยะเวลานาน กอใหเกดปญหาความลาชาในการคดเลอกตลาการเขามาพจารณาพพากษาคดปกครองเปนอยางมาก 4.1.6 ระบบสทธของประชาชนในการด าเนนคดปกครอง

จากการเปรยบเทยบขอมลเอกสารพบวาระบบสทธของลกจางในการด าเนนคดปกครอง

มดงน

สาธารณรฐฝรงเศสนน การฟองคดตอศาลปกครองกอนน าคดมาฟองตอศาลปกครองผ

ฟองคดตองไดรองขอตอฝายปกครองใหด าเนนการใหเปนไปตามความประสงคของผฟองคด

แลว แตฝายปกครองมค าวนจฉยทไมสนองตอบตอความตองการของผฟองคดทงหมด หรอ

บางสวนโดยชดแจง หรอโดยปรยาย เชน ผฟองคดไดยนค าขออนญาตตอฝายปกครองแลว แต

ฝายปกครองนงเฉยเปนเวลา 4 เดอน ซงกฎหมายถอวาฝายปกครองมค าวนจฉยปฏเสธโดย

ปรยายแลว จากนนผฟองคดจงจะน าคดมาฟองตอศาลปกครองได การทตองใหมการปฏบตตาม

เงอนไขขางตนกอนกเพอใหฝายปกครองไดมโอกาสพจารณาทบทวนเรองนนเสยกอน ถาคกรณ

ตกลงกนไดกจะไดไมตองเปนคดขนสศาล และเพอใหเกดความชดเจนวาคกรณพพาทกนใน

เรองใดบาง สวนอายความในการฟองคดปกครองนน ตองฟองภายใน 2 เดอน และค าฟองตอง

ระบขอความและประกอบดวยเอกสารแนบดงตอไปน

- ขอเทจจรงทเปนตนเหตแหงการฟองคด - ค าขอทายฟอง (conclusions) - เหตผลทโจทกยกขนเพอสนบสนนค าฟองของตน (motifs) - ชอทอยของคความ - ส าเนาค าวนจฉยของฝายปกครองทถกฟองคด หรอหลกฐานทแสดงวาฝายปกครองได

ปฏเสธค าขอของโจทกโดยปรยายส าหรบกรณการฟองคดทขอใหศาลมค าพพากษาใหฝาย

ปกครองช าระเงนใหแกผฟองคด หรอใหฝายปกครองงดเวน หรอลดหยอนจ านวนเงนทผฟอง

คดตองช าระใหฝายปกครองตองใหทนายความเปนผย นค าฟองแทนผฟองคด แตถาเปนคดอน

เชน คดทฟองขอใหเพกถอนนตกรรมทางปกครอง ผฟองคดไมถกบงคบวาจะตองมทนาย

สหพนธสาธารณรฐเยอรมน การยนฟองคดตอศาลปกครองชนตน ไมมรปแบบการฟอง

คดระบไวชดเจน บคคลสามารถยนฟองคดไดดวยตนเอง แตการยนอทธรณหรอฎกาตอศาล

ปกครองชนอทธรณ และศาลปกครองแหงสหพนธ คกรณจ าเปนตองใหทนายความหรอ

DPU

156

ศาสตราจารยดานกฎหมายของมหาวทยาลยกระท าการแทน สวนกรณหนวยงานของรฐอาจให

พนกงาน หรอขาราชการซงผานการสอบกฎหมาย 2 ระดบ กระท าการแทนได โดยการยน

อทธรณ หรอฎกาตองไดรบอนญาตจากศาลปกครองชนตน หรอศาลปกครองชนอทธรณกอน

และจะตองอทธรณ หรอฎกาภายในระยะเวลาหนงเดอนนบจากมค าพพากษาหรอค าสง เนอหา

สาระของค าฟองตองมรายการทจ าเปน ไดแกรายละเอยดเกยวกบคกรณ สาระส าคญของขอ

พพาท และลายมอชอของผฟองคดหรอทนายความ

ประเทศไทยการฟองคดปกครอง และการด าเนนคดปกครองกฎหมายไมไดบงคบวา

ตองมทนายความชวยรางฟองและด าเนนคดปกครอง ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครอง

และวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ.2542 มาตรา 45 การท าค าฟองในคดปกครองนนไมม

แบบฟอรมก าหนดไวตายตวกฎหมายก าหนดไวแตเพยงวาจะตองท าค าฟองเปนหนงสอซงจะ

เขยนดวยลายมอ หรอจะพมพกไดแตจะฟองดวยวาจา หรอฟองทางโทรศพทไมได ในการเขยน

ค าฟองจะตองใชถอยค าสภาพ ในค าฟองจะตองมรายการครบถวนตามทก าหนดไวดงตอไปน

(1) ระบชอและทอยของผฟองคด

(2) ระบชอหนวยงานทางปกครองทเกยวของอนเปนเหตแหงการฟองคดเชนกรมใด

เทศบาลใดหรอระบชอต าแหนงเจาหนาทของรฐซงเปนเหตแหงการฟองคดเชน อธบดกรมใด

นายอ าเภอใดโดยไมจ าเปนตองระบชอบคคล

(3) สรปการกระท าและขอเทจจรงทเปนเหตแหงการฟองคดตามสมควรเชน สรปวาผ

ฟองคดไดรบความเดอดรอนหรอเสยหายจากการกระท าของหนวยงานทางปกครองใด หรอ

เจาหนาทของรฐผใดในเรองอะไรอยางไรเมอใด และทใดทงนเพอใหศาลเขาใจและตรวจสอบจาก

ค าฟองไดวาเปนคดปกครองทอยในอ านาจของศาลปกครองหรอไม และผฟองคดไดปฏบตตาม

เงอนไขในการฟองคดโดยถกตองครบถวนหรอไม

(4) ระบค าขอของผฟองคดวาตองการใหศาลแกไขหรอเยยวยาความเดอดรอน หรอ

เสยหายใหอยางไรซงค าขอนนจะตองอยในอ านาจของศาลปกครองทจะก าหนดใหไดเชน ขอให

ศาลสงเพกถอนค าสงพกใชใบอนญาตสงใหเจาหนาทของรฐปฏบตหนาทตามกฎหมายภายใน

ระยะเวลาทศาลก าหนดแตถาผฟองคดขอใหศาลสงลงโทษทางวนย หรอสงลงโทษทางอาญาแก

เจาหนาทผออกค าสงนนไมอยในอ านาจของศาลปกครองทจะก าหนดใหได

(5) ลงลายมอชอของผฟองคด

DPU

157

ปญหาระบบสทธของประชาชนในการด าเนนคดปกครองเกยวกบปญหานประชาชน

สวนใหญไมมความรในคดปกครองบางคนไมมเงนจางทนายความจงไมมทนายความชวยราง

ฟองชวยด าเนนคดจงไมมความร และศกยภาพเพยงพอในการด าเนนการใดๆ เพอน า

ขอเทจจรง และพยานหลกฐานมาสศาลปกครองท าใหประชาชนเสยเปรยบไมไดรบความเปน

ธรรม แมในทางปฏบตศาลปกครองจะมเจาหนาทคอยใหความชวยเหลอแนะน ากตาม

การฟองคดปกครอง กฎหมายมไดบงคบตองมทนายความ ผฟองคดสามารถจดท าค า

ฟองไดดวยตนเอง โดยไมจ าเปนตองใหทนายความหรอผทมความรทางกฎหมายชวยจดท าค า

ฟองให และจากการทศาลปกครองเพงไดจดตงขนในประเทศไทยเปนครงแรก และการฟองคด

ปกครองกเปนเรองใหมท าใหผฟองดดขาดความรความเขาใจเกยวกบคดใดเปนคดปกครอง คด

ใดเปนคดแพง จงสงผลใหค าฟองทยนตอศาลปกครองไมถกตองตามหลกเกณฑและเงอนไข

ตามทกฎหมายก าหนดท าใหศาลปกครองไมอาจรบค าฟองดงกลาวไวพจารณาไดกอใหเกด

ความเสยหายตอประชาชนเปนอยางมากจนยากเกนกวาทจะแกไขเยยวยาไดในภายหลง

ผวจยเหนวาควรก าหนดบทบาทของผทเกยวของในกระบวนพจารณาคดอยางเหมาะสม โดยการก าหนดบทบาทของผทรงคณวฒหรอผเชยวชาญ ทปรกษา หรอทนายความ ในการเปนผใหความรเพอสนบสนนการพจารณาคดในศาลปกครอง อาจจะใหทนายความมาลงชอใหความชวยเหลอประชาชนโดยไมมคาตอบแทนหรอมการแตงตงทนายขอแรง เพอใหสามารถปฏบตงานรวมกนไดอยางราบรนในการใหความชวยเหลอประชาชน

4.1.7 ระบบการพจารณาพพากษาคดปกครอง

จากการเปรยบเทยบขอมลเอกสารพบวาระบบการพจารณาพพากษาคดปกครองมดงน

สาธารณรฐฝรงเศสมอ านาจพจารณาคดคดปกครองทอยในอ านาจการพจารณา

พพากษาคดของศาลปกครองสาธารณรฐฝรงเศสไดแกคดทฟองขอใหเพกถอนกฎขององคกร

ปกครองสวนทองถน หรอหนวยงานของรฐ หรอขอใหเพกถอนค าสงทางปกครอง คดทฟอง

ขอใหฝายปกครองชดใชคาสนไหมทดแทน หรอเปลยนแปลง หรอกระท านตกรรมทถกฟองเสย

ใหม ซงไดแก คดภาษอากร คดเกยวกบความรบผดตามสญญาคดเกยวกบความรบผดในมล

ละเมด คดเกยวกบการเลอกตงทฟองขอใหนบคะแนนใหม และคดประกาศผลการเลอกตงใหม

ฯลฯ คดทศาลยตธรรมขอใหศาลปกครองตความขอกฎหมายทอยในอ านาจของศาลปกครองคด

เกยวกบการกระท าความผดอาญาตอสาธารณะซงศาลปกครองมอ านาจพพากษาใหผกระท าผด

ช าระคาปรบ และชดใชคาเสยหาย

DPU

158

เมอส านกงานจาศาลไดลงรบฟองไวแลว อธบดศาลจะมอบหมายใหตลาการคนหนงท า

หนาทเปน “ตลาการเจาของส านวน” (rapporteur) โดยใหมหนาทตรวจสอบค าฟองวาเปนค า

ฟองทสมบรณและอยในอ านาจของศาลปกครองนนทจะรบไวพจารณาหรอไม ก ากบดแลการ

สอบสวน และการท าส านวนเกยวกบคดนน และเปนเจาของเรองตดตามคดนนไปจนจบ โดย

ตลาการเจาของส านวนจะเปนผก าหนดแผนการสอบสวน และแสวงหาขอเทจจรงวาคความฝาย

ใดจะตองชแจงหรอแสดงพยานหลกฐานใดบาง แลวมอบหมายใหจาศาลเปนผรบไปด าเนนการ

ตามแผนนน โดยอยภายใตการก ากบดแลของตลาการเจาของส านวน ระบบวธพจารณาความ

ของศาลปกครองจะใชระบบไตสวน ในการไตสวนตลาการศาลปกครองมอ านาจ

- สงใหคความฝายใดฝายหนง จดหาพยานหลกฐานบางอยาง หรออาจไปขอตรวจด

เอกสารทพพาทเอง

- สงใหผเชยวชาญใหความเหน สงใหมการพสจนลายมอ สงใหมการไตสวน หรอ

สอบปากค าบคคลทเกยวของ

- หวหนาองคคณะทพจารณาคดนน อาจมอบหมายใหตลาการศาลปกครองคนใดคน

หนงไปด าเนนการไตสวนอยางอนนอกจากทไดกลาวมาขางตนเมอคดนนไดขอเทจจรงอยาง

เพยงพอตอการพจารณาแลว ตลาการเจาของส านวนจะสงยตการสอบสวน และจดท าเอกสาร 3

ชน ไดแก

- บนทกสรปส านวน ซงแบงออกเปน 2 สวน คอ การวเคราะหสรปขออางขอเถยงของ

คความ และการอางองถงตวบทกฎหมายทเกยวของ

- ความเหนของตลาการเจาของส านวน ซงจะเรมดวยสรปขอเทจจรงของคดการ

ก าหนดประเดนปญหาขอกฎหมายทตองวนจฉย (ทงในดานอ านาจศาลวธพจารณา และเนอหา

สาระของคด) การวเคราะหเหตผล และขอตอสของคความ และการยกขอกฎหมายเกยวกบ

ความสงบเรยบรอยทศาลจะตองยกขนวนจฉยเอง (ถาม)

- รางค าวนจฉย เมอไดจดท าเอกสารดงกลาวขางตนแลว ตลาการเจาของส านวนจะ

เสนอเอกสารดงกลาว และส านวนคดนนตอหวหนาคณะ หรอผทไดรบมอบหมายจากหวหนา

คณะเพอตรวจพจารณา แลวสงส านวนของคดนนให “ตลาการผแถลงคด” พจารณาจดท า “ค า

แถลงการณ” ตอไป


DPU

159

กระบวนการนงพจารณาคดจะเปดเผยตอหนาสาธารณะชน กลาวคอ คความและ

สาธารณชนสามารถเขาฟงการพจารณาคดได การนงพจารณาคดจะเรมจากการท “ตลาการ

เจาของส านวน” อานสรปค าขอทายฟองและเหตผลของคความจากนน คความ หรอทนายความ

มโอกาสเสนอขอสงเกตดวยวาจา แตจะยกประเดนใหมนอกเหนอจากทปรากฏอยในค าคความท

เปนลายลกษณอกษรไมได ในการนหวหนาองคคณะอาจซกถาม หรอขอความกระจางเพมเตม

จากคความ หรอบคคลอนใดทอย ณ ทนนได จากนน “ตลาการผแถลงคด” จะเสนอ“ค า

แถลงการณ” โดยเสนอความเหนของตนเกยวกบปญหาขอเทจจรงและขอกฎหมายในคดนน

และแนวทางในการวนจฉยคดนน การประชมปรกษาของศาลเพอลงมตวนจฉยคดนน ไมเปนท

เปดเผยตอสาธารณชน โดยศาลจะพจารณาจากรางค าวนจฉยของ “ตลาการเจาของส านวน”

และ“ค าแถลงการณ” ของ “ตลาการผแถลงคด” ซงศาลอาจเหนดวยกบขอเสนอของ “ตลาการ

เจาของส านวน” หรอขอเสนอของ “ตลาการผแถลงคด” หรออาจมความเหนเปนอยางอนกได

และเมอศาลมมตในการวนจฉยคดแลว “ตลาการเจาของส านวน” จะรบไปรางค าวนจฉยให

เปนไปตามมตนนโดยใหหวหนาองคคณะเปนผตรวจพจารณา

(2) การอทธรณค าพพากษา

เมอเสรจสนการพจารณาในศาลปกครองชนตนจนกระทงมค าพพากษาแลวมใชวา

คความจะไมสามารถด าเนนการใดๆ ไดอก ประมวลกฎหมายศาลปกครองไดก าหนดใหค ความ

อาจโตแยงค าพพากษาไดใน 3 กรณ ซงไดแก การอทธรณ การฎกา และการคดคาน ซงการ

อทธรณหรอการฎกาในศาลปกครองจะไมมผลเปนการทเลาการปฏบตตามค าพพากษา อน

แตกตางจากการอทธรณในศาลยตธรรมทมผลเปนการทเลาการปฏบตตามค าพพากษา สภา

แหงรฐเองไดยนยนถงหลกนวา“ไมมบทบญญตของกฎหมายหรอหลกกฎหมายทวไปทบญญต

ใหการอทธรณมผลเปนการทเลาการปฏบตตามค าพพากษา”

(3) ก าหนดระยะเวลาการอทธรณ

การยนอทธรณใหยนตอส านกงานศาลปกครองชนอทธรณทมเขตอ านาจ หรอสภา

แหงรฐยกเวนกรณการอทธรณค าพพากษาคดภาษอากร หรอคดเลอกตงสมาชกสภาเทศบาล

และสมาชกสภาองคการบรหารสวนจงหวด สามารถยนอทธรณไดทเจาหนาทศาลปกครองชน

อทธรณ ศาลากลางจงหวด หรอทวาการอ าเภอกได ทงน เพอเปนการอ านวยความสะดวกแกผ

อทธรณ การยนอทธรณของคความทเปนฝายเอกชนตองด าเนนการโดยทนายความ หรอ

ทนายความประจ าสภาแหงรฐ หรอประจ าศาลยตธรรมสงสด มฉะนนศาลปกครองชนอทธรณ

DPU

160

อาจมค าสงไมรบอทธรณได และจะตองมการแนบเอกสารการแจงค าพพากษาของศาลปกครอง

ชนตนมาดวย หากมไดด าเนนการดงกลาว ศาลปกครองชนอทธรณอาจเรยกใหผอทธรณมา

แกไขอทธรณโดยจะตองแลวเสรจกอนครบระยะเวลาอทธรณ หากไมมการด าเนนการแกไข

ภายในระยะเวลาดงกลาว ศาลอาจมค าสงไมรบอทธรณไดมขอยกเวนบางประการทไมตอง

ด าเนนการอทธรณโดยทนายความส าหรบกรณทรฐเปนคความ ไมวาจะเปนผอทธรณ เปนผถก

ฟองคดในการอทธรณ หรอเปนผรองสอดเขามาในอทธรณ จะไดร บการยกเวนไมตอง

ด าเนนการโดยทนายความ

ผอทธรณจะตองยนอทธรณตอศาลปกครองชนอทธรณภายในระยะเวลาสองเดอนนบแต

วนทไดรบแจงผลค าพพากษาของศาลปกครองชนตน หรอระยะเวลาอทธรณตามทมกฎหมาย

เฉพาะก าหนดไวในกรณทเปนระยะเวลาตามกฎหมายเฉพาะ แตในค าพพากษาไมระบ

ระยะเวลาดงกลาวไวใหขยายระยะเวลาอทธรณเปนสองเดอน ส าหรบ Mayotte, Polynésie

française, เกาะ Wallis et Futuna และ Nouvelle Calédonie ใหขยายระยะเวลาอทธรณเปน

สามเดอน

สหพนธสาธารณรฐเยอรมน กรณขอพพาททจะขนสการพจารณาของศาลปกครอง

เกยวกบ ขอพพาทตามกฎหมายมหาชน ขอพพาทนนจะตองไมใชขอพพาทตามกฎหมาย

รฐธรรมนญ ขอพพาทตามกฎหมายมหาชนนน มไดก าหนดใหอยในเขตอ านาจของศาลอน

ประเภทคดปกครองทอยในอ านาจการพจารณาพพากษาคดของศาลปกครองของสหพนธ

สาธารณรฐเยอรมน คดทฟองโตแยงนตกรรมทางปกครอง คดทฟองขอใหเจาหนาทฝาย

ปกครองออกนตกรรมทางปกครอง คดทฟองขอใหเจาหนาทฝายปกครองกระท าการ คดทฟอง

ขอใหพสจนสทธ ค ารองขอใหตรวจสอบความชอบดวยกฎหมายของกฎหมายล าดบรอง ระบบ

วธพจารณาความของศาลปกครองจะใชระบบไตสวน กระบวนวธพจารณาคดขนอยกบคกรณ ผ

ฟองคดปกครองมสทธถอนค าฟองไดตลอดเวลา


กระบวนการนงพจารณาคดเปนแบบแถลงดวยวาจาโดยตรงและกระท าโดยเปดเผย โดย

ปกตศาลตองนงพจารณาคดโดยการแถลงดวยวาจา ทงน ศาลอาจพจารณาเหนควรใหใชวธการ

ชวคราวกอนพพากษา ตามค าขอได ในระหวางการพจารณาคดคกรณมโอกาสอยางเตมทใน

การน าเสนอ และชแจงประเดนขอกฎหมาย และขอเทจจรงตอองคคณะในชวงของกระบวนการ

พจารณาคดดวยวาจา หลกฐานทกอยางจะถกน ามาแสดง หรออยางนอยกถกน ามาพจารณา

DPU

161

ใหม ถกบนทก และถกน ามาชแจง เพราะค าพพากษาของศาลตองอาศยขอเทจจรง และ

หลกฐานดงกลาว ซงคกรณมโอกาสไดน าเสนอสงทตนคด ตามหลกการทวไปการพจารณาคด

โดยหลกแลวจะกระท าโดยเปดเผยตอสาธารณชน แตกมขอยกเวนบางกรณ เชนหากการด าเนน

กระบวนพจารณาแบบเปดเผยจะสงผลทางลบตอความมนคงของรฐ หรอสวนไดเสยของคกรณ

ศาลกจะมสทธพจารณาโดยไมเปดเผยกได กระบวนวธพจารณาคดอาศยหลกความเปนอสระ

ของศาลในการพจารณาพยานหลกฐาน และพจารณาพพากษาคดโดยไมมกฎขอบงคบตาม

กฎหมายทใหหลกฐานประเภทหนงเหนอกวาหลกฐานอกประเภทหนง

ศาลจะตรวจค าฟองวาสามารถรบไวพจารณาไดหรอไม โดยพจารณาจากเงอนไขคอ คด

พพาทนนตองอยในอ านาจของศาลปกครอง และตองยนฟองคดนนตอศาลทมเขตอ านาจผฟอง

คดตองมคณสมบต หรอความสามารถทจะด าเนนการฟองคด และผฟองคดตองด าเนนการตาม

ขนตอน และวธการส าหรบเยยวยาแกไขความเดอดรอนเสยหายของฝายปกครองแลวเสยกอน

ซงคดสวนใหญกฎหมายไดก าหนดขนตอน หรอวธการกอนเขาสกระบวนวธพจารณาคด

ปกครอง อนไดแก การโตแยงคดคาน หรอการอทธรณภายในฝายปกครองตองมการอทธรณ

ภายในฝายปกครองเสยกอน ก าหนดใหอทธรณภายในหนงเดอนเชนเดยวกน

(2) การอทธรณค าพพากษา

ผมสทธในการยนอทธรณคอบคคลทเปนผมสวนรวมในคด ซงเปนบคคลทไดร บ

ผลกระทบจากค าพพากษาของศาลหรอบคคลทยนค าฟองและศาลไดยกฟองไมวาจะโดยค า

พพากษาทงหมดหรอบางสวนกด บคคลเหลานยอมเปนผมสทธในการอทธรณ ปญหาวาผ

อทธรณไดรบผลกระทบ หรอความเสยหายหรอไมนน ประเดนปญหาดงกลาวเปนเรองการ

ตรวจสอบในทางสารบญญต แตอยางไรกตาม ในการพจารณาจะตองไมเกดความสบสนระหวาง

สทธในการยนอทธรณ กบสทธในการยนฟองหรออ านาจฟอง หากศาลปกครองชนตนยกค าฟอง

ของผฟองคด ในกรณนผฟองคดกลายเปนผมสทธอทธรณ และการอทธรณค าพพากษาของศาล

ชนตนในกรณนศาลตองรบอทธรณ หากไดยนอทธรณภายในเวลาทก าหนด ปญหาจะเกดขนใน

กรณของผรองสอดจะเปนผมสทธยนอทธรณไดตอเมอค าพพากษาของศาลกอใหเกดผลกระทบ

ตอสทธของผรองสอดเทานนการกระทบสทธของผรองสอดจะตองเปนผลจากค าวนจฉยของศาล

ในประเดนแหงคดนน มใชเพยงเปนการใหเหตผลของศาล ดงนน ผรองสอดจะอางวาตนไดรบ

ผลกระทบจากการใหเหตผลจากค าวนจฉยของศาลไมได

DPU

162

(3) ก าหนดระยะเวลาการอทธรณ

การยนอทธรณจะตองยนภายใน 1 เดอนนบจากวนทไดร บค าพพากษาค ารองขอ

อทธรณดงกลาวใหยนตอศาลปกครองชนตน โดยค ารองนนจะตองระบถงค าพพากษาทตน

ประสงคอทธรณ และในค ารองนนจะตองใหเหตผลของการยนอทธรณดงกลาวดวย การยน

อทธรณมผลเปนการทเลาการบงคบตามค าพพากษาเมอศาลปกครองชนอทธรณ ไดรบค ารอง

ขออทธรณแลว ใหศาลปกครองชนอทธรณวนจฉยค ารองขออทธรณโดยท าเปนค าสงศาล

ปกครองชนอทธรณในกรณทศาลปกครองชนอทธรณอนญาตใหอทธรณกด หรอกรณทศาลมมต

เปนเอกฉนททจะไมรบอทธรณกด กรณนศาลไมจ าเปนตองใหเหตผลการปฏเสธทจะรบอทธรณ

ดงกลาว มผลท าใหค าพพากษาของศาลชนตนสามารถท าการบงคบคดตอไปได ถาศาลปกครอง

ชนอทธรณอนญาตใหอทธรณใหถอวากระบวนการยนค ารองดงกลาวเปนกระบวนการในการ

อทธรณกรณจงไมจ าตองยนอทธรณตอศาลอก

ประเทศไทยเมออธบดศาลปกครองชนตนไดรบค าฟองจากพนกงานเจาหนาทของศาล

แลวอธบดศาลปกครองชนตนจะจายส านวนคดแกองคคณะพจารณาพพากษา ส าหรบ

หลกเกณฑในการจายส านวนคดนน อธบดศาลปกครองชนตนเปนผจายส านวนคดใหตรงกบ

องคคณะทมความเชยวชาญในประเภทคดนน ๆ หรอองคคณะทรบผดชอบตามพนท ในกรณท

มการจดองคคณะดงกลาวไว แตถาไมมการจดองคคณะดงกลาวไวหรอมการจดไวลกษณะ

เดยวกนหลายองคคณะ หรอองคคณะดงกลาวมคดคางการพจารณาอยมากซงจะท าใหคดลาชา

หรอกระทบกระเทอนตอความยตธรรม ใหจายส านวนคดโดยใชวธการทไมอาจคาดหมายได

ลวงหนาวาจะจายส านวนใหแกองคคณะใด และหามมใหเรยกคนส านวนคดหรอโอนส านวนคดท

ไดจายไปแลว หากตลาการเจาของส านวนเหนวาค าฟองนนเปนค าฟองทสมบรณครบถวนกจะม

ค าสงรบค าฟองนนไวพจารณา และมค าสงใหผถกฟองคดท าค าใหการโดยจะก าหนดประเดนทผ

ถกฟองคดตองใหการหรอจดสงพยานหลกฐานทเกยวของหรอเปนประโยชนแกการพจารณา

ของศาลดวยกได โดยตองสงส าเนาค าฟองและพยานหลกฐานใหผถกฟองคดดวยโดยใหจดท า

ค าใหการยนตอศาลภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบส าเนาค าฟอง หรอภายในระยะเวลาทศาล

ก าหนด ระบบวธพจารณาคดปกครองใชระบบไตสวน ตลาการศาลปกครองมอ านาจทจะ

แสวงหาขอเทจจรงไดอยางกวางขวางการไตสวนขอเทจจรงจากพยานเอกสารหรอพยานวตถ

การแสวงหาขอเทจจรงในคดนอกเหนอจากพยานหลกฐานทคกรณน าเสนอตอศาลแลวตลาการ

เจาของส านวนมอ านาจเรยกใหคกรณ หนวยงานทางปกครอง เจาหนาทของรฐ หรอ

DPU

163

บคคลภายนอกสงเอกสาร หรอพยานหลกฐานอนๆ ตอศาลไดตามทเหนสมควร หรอเมอคกรณ

มค าขอ


เมอตลาการผแถลงคดไดจดท าค าแถลงการณเปนหนงสอ หรอสามารถเสนอค า

แถลงการณดวยวาจาไดแลว องคคณะกจะก าหนดวนนงพจารณาคดครงแรกหลงจากทไดหารอ

กบอธบดศาลปกครองชนตน ซงการนงพจารณาคดเปนขนตอนส าคญของกระบวนวธพจารณา

คดปกครอง โดยหลงจากเสรจสนขนตอนการแสวงหาขอเทจจรงและการสรปส านวนแลว องค

คณะจะตอง จดใหมการนงพจารณาอยางนอยหนงครง เพอใหคกรณมโอกาสมาแถลงดวยวาจา

ตอหนาองคคณะ ในวนนงพจารณาคดครงแรก หากคกรณประสงคจะยนค าแถลงเปนหนงสอ

จะตองยนตอศาลกอนวนนงพจารณาคด หรออยางชาทสดในระหวางนงพจารณาคดค าแถลง

เปนหนงสอทยนตอศาลนนตองเปนขอเทจจรงทเคยยกขนอางไวแลวเทานน เวนแตเปน

ขอเทจจรงทเปนประเดนส าคญแหงคดซงมเหตจ าเปนหรอพฤตการณพเศษทท าใหไมอาจเสนอ

ตอศาลไดกอนหนานนแตในกรณดงกลาวศาลจะรบฟงขอเทจจรงนนไดกตอเมอไดเปดโอกาสให

คกรณอกฝายหนงแสดงพยานหลกฐานเพอยนยนหรอหกลาง นอกจากนแลว คกรณมสทธน า

พยานหลกฐานมาสบประกอบค าแถลงเปนหนงสอทยนตอศาลได โดยใหศาลพจารณาสง

อนญาตเทาทเกยวของกบค าแถลงและจ าเปนแกคดเทานน

เมอเสรจสนการแถลงการณของตลาการผแถลงคดแลวตลาการหวหนาคณะจะนด

ประชมปรกษาองคคณะเพอพพากษาหรอมค าสงในวนเดยวกนหลงจากนนเองหรอในวนอน

ตอมากได โดยรปแบบของค าพพากษาหรอค าสงนนจะมรายการตางๆ เชน ชอผยนค าฟอง

หนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐทเปนเหตแหงการฟองคด เหตแหงการฟองคด

ขอเทจจรงของเรองทฟอง เหตผลแหงค าวนจฉย ค าวนจฉยของศาลในประเดนแหงคด ค าบงคบ

ถามโดยใหระบหนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐทตองปฏบตตามค าบงคบไวดวย

เปนตน ศาลปกครองชนตนตองมตลาการในศาลปกครองชนตนอยางนอยสามคน จงจะเปน

องคคณะพจารณาพพากษา การท าค าพพากษา หรอค าสงชขาดคดของศาลปกครองชนตนซง

ตองกระท าโดยองคคณะจงตองเปนไปตามความเหนของตลาการศาลปกครองชนตนฝายขาง

มากในองคคณะ แตตลาการศาลปกครองชนตนฝายขางนอยซงมความเหนแยงกสามารถท า

ความเหนแยงไวในค าพพากษาหรอค าสงนนไดส าหรบรายการค าบงคบนน

DPU

164

(2) การยนอทธรณค าพพากษาหรอค าสง

การยนอทธรณค าพพากษาหรอค าสงชขาดคดของศาลปกครองชนตนตอศาลปกครอง

สงสดใหผยนอทธรณยนค าอทธรณตอศาลปกครองชนตนทมค าพพากษาหรอค าสงนนเปน

หนงสอซงอยางนอยตองระบชอผอทธรณและคกรณในอทธรณ (คกรณฝายทมไดอทธรณ) ขอ

คดคานค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตน ค าขอของผอทธรณ และลายมอชอของผ

อทธรณ ซงขอเทจจรงหรอขอกฎหมายทจะยกขนอางในค าอทธรณจะตองกลาวไวโดยชดแจง

และเปนขอทไดยกขนวากนมาแลวโดยชอบในศาลปกครองชนตนดวย เวนแตเปนปญหาท

เกยวกบความสงบเรยบรอยของประชาชน หรอปญหาเกยวกบประโยชนสาธารณะผอทธรณจะ

ยกปญหาขอนนขนกลาวในค าอทธรณ หรอในชนอทธรณโดยมไดยกขนวากนมาแลวในศาล

ปกครองชนตนกได

(3) ระยะเวลาการยนอทธรณ

ระยะเวลาการยนอทธรณนน ก าหนดใหผย นอทธรณค าพพากษาหรอค าสงชขาดคด

ของศาลปกครองชนตนตองยนค าอทธรณตอศาลปกครองชนตนภายในก าหนดสามสบวนนบแต

วนทมค าพพากษาหรอค าสงนนโดยไมสามารถขยายระยะเวลาไดกอใหเกดปญหาในการ

ด าเนนคดปกครองเปนอยางมาก

สาธารณรฐฝรงเศสและสหพนธสาธารณรฐเยอรมน การอทธรณค าพพากษาศาล

ปกครองชนตนใหอทธรณไดทงปญหาขอเทจจรงและปญหาขอกฎหมาย โดยการเสนอปญหา

ขอเทจจรงและปญหาขอกฎหมายเขาสการพจารณาของศาลปกครองชนอทธรณ แตเนองจาก

ประเทศไทยไมมการจดตงศาลปกครองชนอทธรณตองเสนอใหศาลปกครองสงสดเปนผ

พจารณาพพากษาท าใหคดทมการอทธรณทกคดตองคางการพจารณาทศาลปกครองสงสดเปน

จ านวนมาก

ศาลปกครองสาธารณรฐฝรงเศสมอ านาจพจารณาคดเกยวกบการกระท าความผดอาญา

ตอสาธารณะซงศาลปกครองมอ านาจพพากษาใหผกระท าผดช าระคาปรบและชดใชคาเสยหาย

เรองนแตกตางจากหลกการของประเทศไทย เนองจากศาลปกครองของประเทศไทยไมมอ านาจ

พจารณาคดอาญาทเกยวการกระท าความผดอาญาตอสาธารณะ

DPU

165

ตารางท 8 เปรยบเทยบการอทธรณค าพพากษาศาลปกครอง



ไทย

การอทธรณค า

พพากษาศาล

ปกครอง

อทธรณไดทงปญหาขอเทจจรงและขอกฎหมายภายในระยะเวลาสองเดอนหรอสามเดอน

อทธรณทงปญหาขอเทจจรงและขอกฎหมายภายในหนง เดอน

อทธรณปญหาขอเทจจรงและป ญ ห า ข อก ฎ ห ม า ย ภายในก าหนดสามสบวน

การยนอทธรณคดปกครองยนไดทงปญหาขอเทจจรงและขอกฎหมายภายในระยะเวลา

สองเดอนของศาลปกครองสาธารณรฐฝรงเศสผวจยเหนวาหลกการนควรจะน ามาใชกบศาล

ปกครองของไทยซงระยะเวลาการยนอทธรณของประเทศไทยปจจบนเครงครดเกนไป

ผวจยเหนวาความมงหมายของการพพากษาคดปกครอง ของศาลปกครองสาธารณรฐฝรงเศสและสหพนธสาธารณรฐเยอรมน รวมทงประเทศไทยนนตองการทจะใหศาลปกครองมค าพพากษาโดยเรว เพอประโยชนแหงความยตธรรมนนเอง

4.2. การวเคราะหขอมลภาคสนาม

การวจยภาคสนาม (Field Research) ผวจยไดเกบรวบรวมขอมลจากผผทรงคณวฒท

เปนผเชยวชาญ นกวชาการ ตลอดจนบคลทมสวนเกยวของเพอใหไดมาซงขอสรปของปญหา

และแนวทางทเหมาะสมแกการปรบปรงและแกไขกฎหมายในการปฏรประบบศาลปกครองของ

ประเทศไทยโดยการสมภาษณเจาะลก ซงผวจยจะไดน าเสนอผลการวเคราะหขอมลเปนล าดบ

ดงตอไปน

DPU

166

4.2.1 ขอคนพบจากการสมภาษณเจาะลก

ผวจยไดท าการสมภาษณผทรงคณวฒซงเปนผมความรเกยวกบกฎหมายปกครองและ

ศาลปกครองจ านวนทงสน 30 คน โดยใชแบบสมภาษณแบบมโครงสรางประกอบกบวธการ

สนทนาแบบมสวนรวมเปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล ซงมประเดนขอค าถาม จ านวน 5

ขอค าถาม โดยผลการวเคราะหขอมลในแตละขอค าถามมดงตอไปน คอ

ประเดนขอค าถามท 1. ทานมความคดเหนวาโครงสรางศาลปกครองทม 2 ชนคอ

ศาลปกครองสงสดและศาลปกครองชนตน ทเปนอยในปจจบนนมความเหมาะสมหรอไม

สามารถอ านวยความยตธรรมไดเพยงใดและมแนวทางในการแกปญหาไดอยางไร

ส าหรบประเดนค าถามขอน ผทรงคณวฒสวนใหญมความเหนตรงกนวา ปญหาโครงสรางศาลปกครองเปนปญหาทส าคญของศาลปกครองซงปญหาระบบโครงสรางศาลปกครองทม 2 ชน คอศาลปกครองสงสดและศาลปกครองชนตน ทเปนอยในปจจบนนยงไมมความเหมาะสม ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ศาลปกครองไดแบงโครงสรางการด าเนนงานออกเปนสองชนศาล คอศาลปกครองสงสดและศาลปกครองชนตน (ประกอบดวยศาลปกครองกลางและศาลปกครองในภมภาค) โดยศาลแตละศาลจะมทต งและอ านาจหนาทดงน

ศาลปกครองสงสด มทตงในกรงเทพมหานคร โดยมอ านาจหนาทในการพจารณาพพากษาคดดงน

(1) คดอทธรณค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตน (2) คดพพาทเกยวกบค าวนจฉยของคณะกรรมการวนจฉยขอพพาทตามททประชม

ใหญ ตลาการในศาลปกครองสงสดประกาศก าหนด (3) คดพพาทเกยวกบความชอบดวยกฎหมายของพระราชกฤษฎกาหรอกฎออกโดย

คณะรฐมนตร หรอโดยความเหนชอบของคณะรฐมนตร (4) คดทกฎหมายก าหนดไวเฉพาะใหอยในอ านาจศาลปกครองสงสด ศาลปกครองชนตน ประกอบดวย ศาลปกครองกลาง ตงอยในกรงเทพมหานคร โดยม

เขตครอบคลมทองทกรงเทพมหานคร นครปฐม นนทบร ปทมธาน ราชบร สมทรปราการ

สมทรสงคราม สมทรสาคร และจงหวดอนทไมไดอยในเขตของศาลปกครองในภมภาคแหงใด

แหงหนง สาหรบศาลปกครองในภมภาค จะมเขตอ านาจกระจายครอบคลมทองทหลายจงหวด

ตามทก าหนดไวในกฎหมายโดยจะจดตงและเปดท าการเปนแหงๆ ไปจนครบจานวนทงสน 16

ศาล กระจายกนทวประเทศ โดยกฎหมายก าหนดใหจดตงไมนอยกวาปละ 7 ศาล และมเขต

อ านาจครอบคลมทองทหลายจงหวดตามทกฎหมายก าหนดไว ซงศาลปกครองชนตนจะม

DPU

167

อ านาจหนาทในการพจารณาพพากษาคดทอยในอ านาจของศาลปกครอง เวนแตคดทอยใน

อ านาจพจารณาพพากษาของศาลปกครองสงสด

คดทขนมาสศาลปกครองสวนใหญประชาชนจะเปนผฟองหนวยงานของรฐและ

เจาหนาทของรฐทกระท าการใหประชาชนไดรบความเสยหายสงผลใหมคดขนมาสศาลปกครอง

เปนจ านวนมากและการพจารณาคดปกครองมความลาชามากเพราะคดสวนใหญตองไปรอการ

พจารณาอยทศาลปกครองสงสดเปนเวลาหลายปซงโครงสรางศาลปกครองตามพระราชบญญต

จดตงศาลปกครอง และวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 7 ก าหนดใหโครงสรางศาล

ปกครองแบงออกเปน 2 ชนศาล คอ ศาลปกครองสงสด ศาลปกครองชนตน หากคกรณไม

พอใจค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตนกมสทธอทธรณค าพพากษาในปญหา

ขอเทจจรงและปญหาขอกฎหมายไปยงศาลปกครองสงสดโดยทศาลปกครองสงสดเปนศาลชน

สงสด มเขตอ านาจทวราชอาณาจกร มอ านาจพจารณาพพากษาบรรดาคดทอทธรณค า

พพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตน ภายใตเงอนไขของกฎหมายวาดวยการ

อทธรณ และมอ านาจพจารณาพพากษาคดทอทธรณค าพพากษาหรอค าสงของศาลชนตน

โดยตรงตอศาลปกครองสงสดเนองจากประเทศไทยไมมศาลปกครองชนอทธรณเปนเหตใหคด

ปกครองสวนใหญตองอยระหวางการพจารณาคดของศาลปกครองสงสดเปนจ านวนหลายคดซง

ระบบศาลปกครองของประเทศไทยมลกษณะ 2 ชนศาล สทธการอทธรณค าพพากษาในปญหา

ขอเทจจรงและขอกฎหมายไปยงศาลปกครองสงสดตามบทบญญตของกฎหมายโดยไมมศาล

ปกครองชนอทธรณกเพอความรวดเรวในการพจารณาคดแตในความเปนจรงหาเปนเชนนนไม

โครงสรางของศาลปกครองในปจจบนทมสองชนศาล ในหลกการอาจท าใหศาลปกครอง

สามารถอ านวยความยตธรรมใหแกประชาชนไดอยางรวดเรวเพราะมศาลปกครองนอยชน โดย

ไมมความจ าเปนทจะตองจดตงศาลปกครองชนอทธรณขนเพอท าใหเปนโครงสรางทมสามชน

ศาลเหมอนศาลยตธรรมกตาม แตขอพพาททางปกครองเปนขอพพาททมลกษณะควรทจะตองม

การตดสนชขาดดวยความรวดเรวเปนธรรม หากมการปรบโครงสรางเปน 3 ชนศาล การ

วนจฉยชขาดอาจมระยะเวลาทรวดเรวขน แมในคดบางประเภทสวนใหญกอนทจะน าขนมาส

ศาลนนไดมการชขาดระงบขอพพาทเบองโดยองคกรอนมากอนแลว เชน คณะกรรมการวนจฉย

ขอพพาท หรอการวนจฉยอทธรณของผมอ านาจวนจฉยอทธรณ (ในระบบอทธรณภายในฝาย

ปกครอง) ท าใหขอพพาททเกดขนไมไดรบการพจารณาตรวจสอบวนจฉยอยางละเอยดเพยงพอ

เพราะคณะกรรมการตาง ๆ ไมใชศาล บางทานอาจไมมความรความสามารถเพยงพอ การ

DPU

168

พจารณาคดปกครองแทนทจะอทธรณไปทศาลปกครองสงสดโดยตรง ใหอทธรณในปญหา

ขอเทจจรงและปญหาขอกฎหมายขนมายงศาลปกครองชนอทธรณ โดยใหคกรณมสทธอทธรณ

ในขอเทจจรงและปญหาขอกฎหมายได แตกอาจจะมขอยกเวนทอทธรณปญหาขอเทจจรงตาม

หลกเกณฑทก าหนด ปญหาขอเทจจรงทงหมดใหมายตทศาลปกครองชนอทธรณสวนปญหาขอ

กฎหมายทส าคญกใหฎกาไปยงศาลปกครองสงสดไดตอไปการมศาลปกครองชนอทธรณจะได

ตลาการทมความรความเชยวชาญทมาจากศาลปกครองชนตนและมความตอเนองในการ

ด าเนนคด

ปจจบนมคดปกครองทมการอทธรณไปยงศาลปกครองสงสดเพมมากขนทกปและ

เนองจากจ านวนตลาการซงพจารณาพพากษาคดปกครองในศาลปกครองสงสดมจ านวนจ ากด

ท าใหการพจารณาคดปกครองของศาลปกครองสงสดไมอาจท าใหคดเสรจไปจากศาลไดรวดเรว

ซงสวนใหญคดตองรอการพจารณาอยทศาลปกครองสงสดเปนเวลาหลายปไมสามารถอ านวย

ความยตธรรมไดอยางแทจรงและขดกบเจตนารมณของพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและ

วธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542

ผทรงคณวฒเสนอแนะแนวทางในการแกไขปญหา คอ

(1) ควรมการจดตงศาลปกครองชนอทธรณขน โดยโครงสรางศาลปกครองเปน 3 ชน

ศาลจะมความเหมาะสมมากกวา กลาวคอคดปกครองแทนทจะอทธรณไปทศาลปกครองสงสด

โดยตรง ใหอทธรณในปญหาขอเทจจรงและปญหาขอกฎหมายขนมายงศาลปกครองชนอทธรณ

โดยใหคกรณมสทธอทธรณในขอเทจจรงและปญหาขอกฎหมายได แตกอาจจะมขอยกเวนท

อทธรณปญหาขอเทจจรงตามหลกเกณฑทก าหนด ปญหาขอเทจจรงทงหมดใหมายตทศาล

ปกครองชนอทธรณสวนปญหาขอกฎหมายทส าคญกใหฎกาไปยงศาลปกครองสงสดไดตอไป

การมศาลปกครองชนอทธรณจะไดตลาการทมความรความเชยวชาญทมาจากศาลปกครอง

ชนตนและมความตอเนองในการด าเนนคด

(2) ควรก าหนดเรองของขอจ ากดการอทธรณ ระเบยบทเกยวของกบการพจารณา

อทธรณทไมเปนสาระในการพจารณาคด ก าหนดหลกเกณฑการอทธรณและฎกาดงน

(2.1) คดทมทนทรพยทพพาทกนเกนกวา 50,000 บาทขนไปใหคกรณสามารถอทธรณ

ปญหาขอเทจจรงและปญหาขอกฎหมายไปยงศาลปกครองชนอทธรณ หรอศาลปกครองชน

อทธรณภาคได

DPU

169

(2.2) คดทมทนทรพยทพพาทกนเกนกวา 200,000 บาทขนไปใหคกรณสามารถฎกา

ปญหาขอเทจจรงและปญหาขอกฎหมายไปยงศาลปกครองสงสด

(3) ควรเพมงบประมาณเพมจ านวนตลาการศาลปกครองสงสดใหเพยงพอกบปรมาณ

ของคด

(4) ควรปรบปรงแกไขวธพจารณาในศาลสงลดขนตอนบางขนตอนใหรวดเรวลดการ

แถลงการณของตลาการผแถลงคดเนองจากมการตรวจสอบมารอบหนงแลวลดภาระงานในสวน

อน (ความคดเหนจาก ดร.ประพจน คลายสบรรณ ,นายวฒ มชวย ,ศาสตราจารย(พเศษ) ดร.ช

ชาต อศวโรจน ,นายเทพสทธ รกไตรรงค ,นายจกรพนธ จนทนานนท,นายนนทศกด พลสข ,

รองศาสตราจารย ดร.ภรชญา วฒนรง ,รองศาสตราจารย ดร.จรศกด รอดจนทร,ผชวย

ศาสตราจารย ดร.สมชาย รตนชอสกล ,นายศร สวฒนานนท,นายอนรกษ สถรรตน,นายไวกณฐ

ไววทย ,นายนรท ชชวาล,นายนฐพล แตงโสภา ,นางออมฤด ชนไพบลย,พนต ารวจโทสมชาย

อมรสนทรสร ,นายสมชาย เฉยสกล)

อยางไรกตามผทรงคณวฒอกสวนหนงมความเหนวา โครงสรางศาลปกครองตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 7 ก าหนดใหศาลปกครองมโครงสรางแบงออกเปน 2 ชนศาล คอ ศาลปกครองสงสดและศาลปกครองชนตนในปจจบนมความเหมาะสมแลว(ความคดเหนจาก นายอนชา ฮนสวสดกล ,นายภานพนธ ชยรต ,นายวชระ ชอบแตง , ดร.ประสาท พงษสวรรณ , ศาสตราจารย(พเศษ) ดร.ชาญชย แสวงศกด ,นายประนย วณชชานนท , ดร.สเมธ รอยกลเจรญ ,นายเชดศกด หรญสรสมบต ,นางสาวฐตพร กมลสข ,ศาสตราจารย ดร.ไพศษฐ พพฒนกล ,ศาสตราจารยดร.สนทร มณสวสด ,นายสรเทพ พพฒนสข, ดร.มาโนช นามเดช )

ประเดนขอค าถามท 2. ทานมความคดเหนวาประสทธภาพการท างานของตลาการ

ศาลปกครองตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ไดก าหนดใหตลาการศาลปกครองทงตลาการในศาลปกครองชนตนและตลาการในศาลปกครองสงสดมาจากผทส าเรจการศกษาสาขาอนทมใชสาขานตศาสตรได และการด ารงต าแหนงจากตลาการศาลปกครองชนตนไปเปนตลาการในศาลปกครองสงสดตองด าเนนการคดเลอกใหมในปจจบนใชกระบวนการหลายขนตอนใชระยะเวลานาน การแตงตงตลาการในศาลปกครองสงสดและประธานศาลปกครองสงสดกตองไดรบความเหนชอบจากวฒสภา มาตรา 15 วรรคหนงและวรรคสอง มอปสรรคตอการอ านวยความยตธรรมหรอไมอยางไร ตองปรบปรงหรอไมเพยงไรและมแนวทางในการแกปญหาไดอยางไร

DPU

170

ส าหรบประเดนค าถามขอน ผทรงคณวฒสวนใหญมความเหนตรงกนวา ปญหาระบบ

องคคณะตลาการศาลปกครองเปนปญหาทส าคญของศาลปกครองซงปญหาระบบองคคณะตลา

การศาลปกครองก าหนดใหตลาการศาลปกครองทงตลาการในศาลปกครองชนตนและตลาการ

ในศาลปกครองสงสดมาจากผทส าเรจการศกษาสาขาอนทมใชสาขานตศาสตรทเปนอยใน

ปจจบนนยงไมมความเหมาะสม เกยวการคดเลอกแตงตงตลาการศาลปกครอง ตลาการทจะ

พจารณาขอพพาททางกฎหมายปกครองระหวางเอกชนกบหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของ

รฐ หรอระหวางหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐดวยกน เกยวกบการกระท าหรอการละเวน

การกระท าทหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐตองปฏบตตามกฎหมาย หรอเนองจากการ

กระท าหรอการละเวนการกระท าทหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐตองรบผดชอบในการ

ปฏบตหนาทตามกฎหมาย ซงตามอ านาจหนาทของศาลปกครองดงกลาวเปนเรองทเกยวของ

กบการออกกฎหรอค าสงทางปกครอง การกระท าละเมดในทางปกครอง หรอการท าสญญาทาง

ปกครอง อนเปนเรองของกฎหมายมหาชน และโดยทระบบการพจารณาและพพากษาคด

จ าเปนตองมกระบวนการเปนพเศษตางจากคดปกตทว ๆ ไป เพราะผลแหงค าพพากษาอาจ

กระทบถงการบรหารราชการแผนดน หรอตองจายเงนภาษอากรของสวนรวมเปนคาชดเชยหรอ

คาเสยหายแกเอกชน ในขณะเดยวกนเอกชนจะอยในฐานะเสยเปรยบทไมอาจทราบขอมลจาก

หนวยงานของรฐได ในการพจารณาจงจ าเปนตองใชระบบไตสวนเพอหาขอเทจจรงทแทจรง

และตองมตลาการทมความเชยวชาญเปนการเฉพาะซงสามารถตรวจสอบไดจากฝายบรหาร

ฝายนตบญญต และประชาชนทวไปซงจะถกกระทบในทางใดทางหนงจากค าพพากษาของศาล

ปกครอง ผทจะเปนตลาการในศาลปกครองจงตองเปนผทมความรและประสบการณเกยวกบการ

บรหารราชการเปนอยางด อกทงตองมความรอยางลกซงเกยวกบกฎหมายมหาชนโดยเฉพาะ

อยางยงกฎหมายปกครองและวธพจารณาคดปกครอง นอกเหนอจากความรพนฐานทาง

กฎหมายทวไปของไทย เชน กฎหมายแพงและกฎหมายอาญาระบบตลาการศาลปกครองมงท

จะใหไดตลาการมาจากผทมประสบการณและความรสง และเปนผมความสามารถอยางแทจรง

สอดคลองกบหลกการจดตงศาลปกครองทตองการใหเปนศาลทมความเชยวชาญทางดาน

กฎหมายปกครอง ตลาการศาลปกครองไดรบการก าหนดใหเปนองคกรทมความชอบธรรม ตาม

ระบอบประชาธปไตยอนมฐานทมาจากประชาชน โดยเรมจากการก าหนดจ านวนตลาการในศาล

ปกครองสงสดและศาลปกครองชนตน ตองไดรบความเหนชอบจากสภาผแทนราษฎรและ

วฒสภาซงเปนตวแทนของประชาชน (มาตรา 12 วรรค 2 และมาตรา 17 วรรค 2) การแตงตง

DPU

171

ตลาการในศาลปกครองสงสดและประธานศาลปกครองสงสดกตองไดรบความเหนชอบจาก

วฒสภา (มาตรา 15 วรรค 1 และวรรค 2) นอกจากนนองคประกอบของคณะกรรมการตลาการ

ศาลปกครอง (ก.ศป.) ยงมกรรมการผทรงคณวฒ 2 คน ซงไดรบเลอกจากวฒสภา และอก 1 คน

จากคณะรฐมนตรอนเปนบคคลภายนอกและเปนตวแทนของประชาชนทสามารถเขามาอยใน

องคกรบรหารงานบคคลของตลาการศาลปกครอง

ตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ได

ก าหนดใหตลาการศาลปกครองทงตลาการในศาลปกครองชนตนและตลาการในศาลปกครอง

สงสดมาจากผทส าเรจการศกษาสาขาอนทมใชสาขานตศาสตรไดโดยอาจเปนผส าเรจการศกษา

ในสาขารฐศาสตร สาขารฐประศาสนศาสตร สาขาเศรษฐศาสตร สาขาสงคมศาสตร หรออาจเปน

ผทรงคณวฒในการบรหารราชการแผนดน คณสมบตของผทจะมาเปนตลาการศาลปกครองอาจ

กอใหเกดผลกระทบตอการพฒนาหลกกฎหมายมหาชนในประเทศไทย ศาลปกครองมอ านาจ

หนาทหลกทส าคญคอ การสงเพกถอนการกระท าทางปกครองหรอนตกรรมของฝายปกครอง ซง

อาจกอใหเกดผลกระทบตอความเปนอสระของฝายปกครองและฝายบรหารในการด าเนน

กจกรรมทางปกครองและมผลกระทบตอสทธและเสรภาพของประชาชนอนเนองมาจากการ

กระท าของฝายปกครอง จงอาจกอใหเกดปญหาความไมมคณภาพของค าพพากษาของศาล

ปกครองได เพราะเหตวาตลาการทไมมความรทางดานนตศาสตรไมเขาใจกระบวนการพจารณา

คดไมมความรความเชยวชาญทางดานนตศาสตรและประสบการณในการพจารณาคดวนจฉยคด

ในขอเทจจรงและขอกฎหมายได ดงนนการพจารณาคดปกครองทมขอเทจจรงและขอกฎหมาย

ทมความยงยากซบซอนและมพยานหลกฐานเปนจ านวนมากนนอาจเกดความผดหลงและ

ผดพลาดไดงายท าใหค าพพากษาหรอค าสงขาดความมนคงและการยอมรบจากคกรณในค า

พพากษาหรอค าสงของศาลปกครองจ าเปนตองส าเรจการศกษาทางดานนตศาสตรจะท าใหการ

ตดสนคดของศาลปกครองซงกระท าเปนองคคณะนน เปนไปดวยความถกตองเปนธรรม ม

แนวความคดนตวธทางกฎหมาย มขอมล มมมมองทหลากหลาย ครอบคลม รอบดาน มากกวา

มมมองทางดานศาสตรอน แมความรความเชยวชาญพเศษในศาสตรสาขาอนๆ กมความจ าเปน

อยางมากในคดปกครองเพยงบางประเภทเทานน

ผทรงคณวฒเสนอแนะแนวทางในการแกไขปญหาคอ ควรก าหนดใหผทจะมาสอบ

คดเลอกตลาการศาลปกครองตองจบนตศาสตร (ความคดเหนจาก นายอนชา ฮนสวสดกล,ดร.

ประพจน คลายสบรรณ ,นายวชระ ชอบแตง ,ดร.ประสาท พงษสวรรณ , ศาสตราจารย(พเศษ)

DPU

172

ดร. ชชาต อศวโรจน ,นายเชดศกด หรญสรสมบต,นายจกรพนธ จนทนานนท ,นางสาวฐตพร

กมลสข ,นายนนทศกด พลสข ,รองศาสตราจารย ดร. ภรชญา วฒนรง,รองศาสตราจารย ดร.

จรศกด รอดจนทร ,ผชวยศาสตราจารย ดร.สมชาย รตนชอสกล ,ศาสตราจารย ดร.สนทร มณ

สวสด ,นายศร สวฒนานนท,นายอนรกษ สถรรตน ,นายไวกณฐ ไววทย ,นายนรท ชชวาล,

นายนฐพล แตงโสภา ,นางออมฤด ชนไพบลย, พนต ารวจโทสมชาย อมรสนทรสร ,นายสมชาย

เฉยสกล )

อยางไรกตามผทรงคณวฒอกสวนหนงมความเหนวา ประสทธภาพการท างานของตลา

การศาลปกครองตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542

ไดก าหนดใหตลาการศาลปกครองทงตลาการในศาลปกครองชนตนและตลาการในศาลปกครอง

สงสดมาจากผทส าเรจการศกษาสาขาอนทมใชสาขานตศาสตรได ในปจจบนมความเหมาะสม

แลว (ความคดเหนจาก นายภานพนธ ชยรต ,นายวฒ มชวย,ดร.ประสาท พงษสวรรณ ,

ศาสตราจารย(พเศษ) ดร.ชาญชย แสวงศกด , นายประนย วณชชานนท ,ดร.สเมธ รอยกลเจรญ

,นายเทพสทธ รกไตรรงค,ศาสตราจารย ดร. ไพศษฐ พพฒนกล,นายสรเทพ พพฒนสข , ดร.

มาโนช นามเดช )

การคดเลอกแตงตงตลาการศาลปกครองชนตน ตลาการในศาลปกครองสงสดม

คณสมบตในการแตงตง และวธการคดเลอกตางกน โดยแบงออกเปน 2 กลมวธการคดเลอก

วธการแตงตงขนตอนการไดมาซงตลาการศาลปกครอง การด ารงต าแหนงของตลาการศาล

ปกครองชนตนและศาลปกครองสงสดแยกออกจากกนอยางเดดขาด การคดเลอกแตงตงตลา

การศาลปกครองชนตนและตลาการในศาลปกครองสงสดกอใหเกดปญหาในการด าเนนการ

พจารณาพพากษาคดปกครอง ซงตางจากระบบตลาการในศาลยตธรรม ทมการก าหนดเปนชน

ไวตงแตชน 1 ถงชน 5 และมการเลอนล าดบชนจากผพพากษาศาลชนตนไปเปนผพพากษาศาล

อทธรณและผพพากษาศาลฎกาไดตามล าดบอาวโส สวนตลาการในศาลปกครองชนตนการ

เลอนล าดบชนจากตลาการศาลปกครองชนตนไปเปนตลาการศาลปกครองสงสดตองเขารบการ

คดเลอกใหมท าใหขาดความตอเนองบางกรณตลาการศาลปกครองชนตนไมมโอกาสเลอนล าดบ

ไปเปนตลาการศาลปกครองสงสดทงทตลาการศาลปกครองชนตนมความรความเชยวชาญและม

ประสบการณในการพจารณาคดปกครองเปนอยางมาก

ในปจจบนการคดเลอกตลาการศาลปกครองใชระยะเวลาการคดเลอกหลายขนตอนใช

ระยะเวลานาน กอใหเกดปญหาความลาชาในการคดเลอกตลาการเขามาพจารณาพพากษาคด

DPU

173

ปกครองโดยเฉพาะอยางยงการคดเลอกแตงตงตลาการศาลปกครองชนตน ตลาการในศาล

ปกครองสงสด การเลอนล าดบชนจากตลาการศาลปกครองชนตนไปเปนตลาการศาลปกครอง

สงสดตองเขารบการคดเลอกใหมท าใหขาดความตอเนอง ในปจจบนการคดเลอกตลาการศาล

ปกครองใชระยะเวลาการคดเลอกหลายขนตอนใชระยะเวลานาน กอใหเกดปญหาความลาชาใน

การคดเลอกตลาการเขามาพจารณาพพากษาคดปกครองควรไดรบการพจารณาปรบปรงแกไข

บรหารจดการการคดเลอกใหมระยะเวลาในการด าเนนการทส นลงกวาเดม และอาจพจารณา

ปรบเปลยนวธการคดเลอกบางอยางใหมความชดเจนยงขน เพอลดปญหาทอาจท าใหมการมอง

วาระบบการสอบคดเลอกบางขนตอนไมเปนธรรมมลกษณะเออประโยชนแกบคคลบางกลมได

การคดเลอกแตงตงตลาการในศาลปกครองสงสดและประธานศาลปกครองสงสดไมตองเสนอขอ

ความเหนชอบตอวฒสภา

ผทรงคณวฒเสนอแนะแนวทางในการแกไขปญหา คอ

(1) ควรก าหนดวธการคดเลอกใหมการเลอนไหลตามระบบอาวโสและมการสอบ

คดเลอกจากบคคลภายนอกก าหนดรายละเอยดใหชดเจน มการแยกสนามสอบระหวางพนกงาน

คดปกครองกบบคคลภายนอก

(2) ควรปรบปรงการใชเวลาในการคดเลอกตลาการเพอลดขนตอนการปฏบตภายในทม

ความซ าซอนและปรบลดระยะเวลาของการด าเนนการในแตละขนตอนใหกระชบขน ทงนเพอให

กระบวนการคดเลอกสามารถท าไดภายในระยะเวลาทเหมาะสมเมอเทยบกบวาระในการด ารง

ต าแหนง

(3) การคดเลอกแตงตงตลาการในศาลปกครองสงสดและประธานศาลปกครองสงสดไม

ตองเสนอขอความเหนชอบตอวฒสภา (ความคดเหนจาก นายอนชา ฮนสวสดกล ,ดร.ประพจน

คลายสบรรณ ,นายวฒ มชวย , นายวชระ ชอบแตง ,ศาสตราจารย(พเศษ) ดร.ชาญชย แสวง

ศกด , นายประนย วณชชานนท ,ดร.สเมธ รอยกลเจรญ ,นายจกรพนธ จนทนานนท ,นางสาว

ฐตพร กมลสข ,นายนนทศกด พลสข, รองศาสตราจารย ดร.จรศกด รอดจนทร ,ผชวย

ศาสตราจารย ดร.สมชาย รตนชอสกล ,นายศร สวฒนานนท ,นายอนรกษ สถรรตน ,นาย

ไวกณฐ ไววทย ,นายนรท ชชวาล,นายนฐพล แตงโสภา ,นางออมฤด ชนไพบลย , พนต ารวจ

โทสมชาย อมรสนทรสร,นายสมชาย เฉยสกล )

อยางไรกตามผทรงคณวฒอกสวนหนงมความเหนวา การด ารงต าแหนงจากตลาการศาลปกครองชนตนไปเปนตลาการในศาลปกครองสงสดตองด าเนนการคดเลอกใหมในปจจบนใชกระบวนการหลายขนตอนใชระยะเวลานาน การแตงตงตลาการในศาลปกครองสงสดและ

DPU

174

ประธานศาลปกครองสงสดกตองไดรบความเหนชอบจากวฒสภา ตามมาตรา 15 วรรค 1 และวรรค 2 ในปจจบนมความเหมาะสมแลว (ความคดเหนจาก นายภานพนธ ชยรต ,ดร.ประสาท พงษสวรรณ ,ศาสตราจารย(พเศษ) ดร. ชชาต อศวโรจน , นายเทพสทธ รกไตรรงค,นายเชดศกด หรญสรสมบต,รองศาสตราจารย ดร. ภรชญา วฒนรงศาสตราจารย,ศาสตราจารย ดร. ไพศษฐ พพฒนกล,นายสรเทพ พพฒนสข , ดร.มาโนช นามเดช )

ประเดนขอค าถามท 3. ทานมความคดเหนวาระบบสทธของประชาชนในการ

ด าเนนคดปกครอง การฟองคดปกครองและการด าเนนคดปกครองไมมทนายความชวยรางฟองและด าเนนคดปกครอง เกยวกบการยนฟอง การแสวงหาหลกฐาน หรอจดจางทนายความ การฟองคดตองท าเปนหนงสอฟองดวยวาจาไมได มปญหาหรอไม อยางไร และมแนวทางในการแกปญหาไดอยางไร


สทธของประชาชนในการด าเนนคดปกครองเปนปญหาทส าคญของศาลปกครองซงปญหา

ระบบสทธของประชาชนในการด าเนนคดปกครอง การฟองคดปกครองและการด าเนนคด

ปกครองไมมทนายความชวยรางฟองและด าเนนคดปกครอง การท าค าฟองในคดปกครองนนไม

มแบบฟอรมก าหนดไวตายตวกฎหมายก าหนดไวแตเพยงวาจะตองท าค าฟองเปนหนงสอซงจะ

เขยนดวยลายมอหรอจะพมพกไดแตจะฟองดวยวาจาหรอฟองทางโทรศพทไมไดในการเขยนค า

ฟองจะตองใชถอยค าสภาพ ในค าฟองจะตองมรายการครบถวนตามทกฎหมายก าหนดไว

ดงตอไปน

(1) ระบชอและทอยของผฟองคด

(2) ระบชอหนวยงานทางปกครองทเกยวของอนเปนเหตแหงการฟองคดเชนกรมใด

เทศบาลใดหรอระบชอต าแหนงเจาหนาทของรฐซงเปนเหตแหงการฟองคดเชน อธบดกรมใด

นายอ าเภอใดโดยไมจ าเปนตองระบชอบคคล

(3) สรปการกระท าและขอเทจจรงทเปนเหตแหงการฟองคดตามสมควรเชน สรปวาผ

ฟองคดไดรบความเดอดรอนหรอเสยหายจากการกระท าของหนวยงานทางปกครองใดหรอ

เจาหนาทของรฐผใดในเรองอะไรอยางไรเมอใดและทใดทงนเพอใหศาลเขาใจและตรวจสอบจาก

ค าฟองไดวาเปนคดปกครองทอยในอ านาจของศาลปกครองหรอไมและผฟองคดไดปฏบตตาม

เงอนไขในการฟองคดโดยถกตองครบถวนหรอไม

DPU

175

(4) ระบค าขอของผฟองคดวาตองการใหศาลแกไขหรอเยยวยาความเดอดรอนหรอ

เสยหายใหอยางไรซงค าขอนนจะตองอยในอ านาจของศาลปกครองทจะก าหนดใหไดเชน ขอให

ศาลสงเพกถอนค าสงพกใชใบอนญาตสงใหเจาหนาทของรฐปฏบตหนาทตามกฎหมายภายใน

ระยะเวลาทศาลก าหนดแตถาผฟองคดขอใหศาลสงลงโทษทางวนยหรอสงลงโทษทางอาญาแก

เจาหนาทผออกค าสงนนไมอยในอ านาจของศาลปกครองทจะก าหนดใหได

(5) ลงลายมอชอของผฟองคด

ปญหาระบบสทธของประชาชนในการด าเนนคดปกครองเกยวกบปญหานประชาชน

สวนใหญไมมความรในคดปกครองบางคนไมมเงนจางทนายความจงไมมทนายความชวยราง

ฟองชวยด าเนนคดจงไมมความรและศกยภาพเพยงพอในการด าเนนการใดๆ เพอน าขอเทจจรง

และพยานหลกฐานมาสศาลปกครองท าใหประชาชนเสยเปรยบไมไดรบความเปนธรรมอกทง

พยานหลกฐานสวนใหญอยในความครอบครองของหนวยงานราชการและทส าคญหนวยงาน

ราชการมพนกงานอยการชวยในการด าเนนคดท าใหประชาชนเสยเปรยบตงแตแรกแลวแม

ในทางปฏบตศาลปกครองจะมเจาหนาทคอยใหความชวยเหลอแนะน ากตาม การด าเนนคด

ปกครองโดยไมมทนายความนนเปนสทธของประชาชนในการเขาถงกระบวนการยตธรรมทาง

ปกครองถอวาเปนหลกการทด แตประชาชนสวนใหญยงมความรความเขาใจกฎหมายปกครอง

นอยมากแมจะสามารถฟองคดตอศาลปกครองเพอขอใหแกไขหรอบรรเทาความเดอดรอน

เสยหายทไดรบจากการกระท าของฝายปกครอง แตยงคงมปญหาเกยวกบสทธในการเขาถง

กระบวนการยตธรรมทางปกครองของประชาชน เชน การพจารณาเกยวกบความเปนผ

เดอดรอนหรอเสยหายทจะมสทธฟองคดตอศาลปกครองในคดปกครองบางประเภท และการ

พจารณาเกยวกบเงอนไขการฟองคดกรณการด าเนนการตามขนตอนหรอวธการทกฎหมาย

ก าหนดไวกอนฟองคด (การอทธรณภายในฝายปกครอง) เปนตน ท าใหศาลปกครองมค าสงไม

รบฟองคดทประชาชนฟองเปนจ านวนมากกอใหเกดความไมเปนธรรมซงหากพจารณาปรบแก

ไขแนวค าพพากษาในเรองดงกลาวหรอมการบญญตกฎหมายเพอปรบแกไขใหชดเจนมากขน ก

จะท าใหการใชสทธเขาถงกระบวนการยตธรรมทางปกครองของประชาชนเปนไปดวยสมบรณ

มากยงขน

การด าเนนคดในศาลปกครองโดยไมจ าเปนตองมทนายความ แมจะเปนการลดภาระ

ของประชาชนไมจ าเปนทจะตองเสยเงนวาจางทนายความซงมกจะมจ านวนไมนอยเพอให

ด าเนนกระบวนพจารณาในศาลแทน อนจะท าใหประชาชนสามารถด าเนนกระบวนพจารณาใน

DPU

176

ศาลโดยการฟองคดหรอแกขอกลาวหาไดโดยไมเปนภาระมากนก อนจะท าใหประชาชนสามารถ

ใชสทธในการเขาถงกระบวนการยตธรรมทางปกครองไดอยางสมบรณยงขนกตาม แตตอง

ยอมรบวาประชาชนยงมความรความเขาใจไมมากนกในเรองทเกยวกบกฎหมายปกครองและ

โดยเฉพาะอยางยงวธพจารณาคดปกครอง ดงนน ศาลปกครองควรพจารณาด าเนนกระบวน

พจารณาในระบบไตสวนในลกษณะทยดหยน ไมควรเครงครด ใหความส าคญกบปญหาทางดาน

เทคนควธพจารณาทไมใชสาระส าคญจนท าใหคกรณไมสามารถเขาถงความเปนธรรมได สงใดท

คกรณกระท าไปโดยผดหลง ไมเขาใจ ไมไดจงใจ ศาลกควรพจารณาไตสวน สอบถามใหชดเจน

กอนทจะมค าสงอยางใดอยางหนงไปตามเจตนารมณของพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและ

วธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542

ผทรงคณวฒเสนอแนะแนวทางในการแกไข คอ

(1) ควรจดใหมทนายความอาสาหรอทนายความขอแรงชวยรางฟองชวยด าเนนคดให

ประชาชนโดยทนายความตองเปนผมประสบการณและเปนผทมความรความเขาใจกฎหมาย

มหาชนและกฎหมายปกครองเปนอยางด

(2) ควรทจะมอาจารยมหาวทยาลยทมความรความเชยวชาญมาชวยใหค าแนะน าหรอท

ปรกษาพเศษมความเชยวชาญพเศษเฉพาะดานมาชวยในการแสวงหาพยานหลกฐาน (ความ

คดเหนจาก นายอนชา ฮนสวสดกล ,ดร.ประพจน คลายสบรรณ ,นายภานพนธ ชยรต ,นายวฒ

มชวย , นายวชระ ชอบแตง , ดร.ประสาท พงษสวรรณ , ศาสตราจารย(พเศษ) ดร.ชาญชย

แสวงศกด , นายประนย วณชชานนท , ศาสตราจารย(พเศษ) ดร. ชชาต อศวโรจน, นายเทพ

สทธ รกไตรรงค ,นายเชดศกด หรญสรสมบต,นายจกรพนธ จนทนานนท , นายนนทศกด พล

สข ,ศาสตราจารย ดร. ไพศษฐ พพฒนกล ,รองศาสตราจารย ดร. ภรชญา วฒนรง,รอง

ศาสตราจารย ดร.จรศกด รอดจนทร,ผชวยศาสตราจารย ดร.สมชาย รตนชอสกล ,

ศาสตราจารย ดร. สนทร มณสวสด ,นายศร สวฒนานนท,นายอนรกษ สถรรตน,นายไวกณฐ

ไววทย ,นายนรท ชชวาล,นายนฐพล แตงโสภา ,นางออมฤด ชนไพบลย,พนต ารวจโทสมชาย

อมรสนทรสร ,นายสมชาย เฉยสกล ,นายสรเทพ พพฒนสข )

อยางไรกตามผทรงคณวฒอกสวนหนงมความเหนวา คดปกครองไมจ าเปนทจะตองมทนายความ ประชาชนสามารถด าเนนกระบวนพจารณาในศาลโดยการฟองคดหรอแกขอกลาวหาไดเองมความเหมาะสมแลว (ความคดเหนจาก ดร.สเมธ รอยกลเจรญ ,นางสาวฐตพร กมลสข ,ดร.มาโนช นามเดช)

DPU

177

ประเดนขอค าถามท 4. ทานมความคดเหนวาระบบการพจารณาพพากษาคดปกครอง เกยวกบระยะเวลาการฟองคดทเปนการตดสทธและจ ากดสทธของประชาชนในการเขาถงกระบวนการยตธรรมระยะเวลาการฟองคดปกครองตามมาตรา 9 (1) นนระยะเวลาสนเกนไป ระยะเวลาการอทธรณค าสงหรอค าพพากษาของศาลปกครองชนตนตอศาลปกครองสงสดภายในระยะเวลา 30 วน โดยไมสามารถขยายระยะเวลาได และการมค าสงหรอค าพพากษาไมรบฟองกอนการพจารณาในปจจบนนมความเหมาะสมหรอไม สามารถอ านวยความยตธรรมไดเพยงใดและมแนวทางในการแกปญหาไดอยางไร


การพจารณาพพากษาคดปกครองเปนปญหาทส าคญซงปญหาระบบการพจารณาพพากษาคด

ปกครองปจจบนยงไมมความเหมาะสม เกยวกบระยะเวลาการฟองคดปกครองตามมาตรา 9 (1)

ทเปนการตดสทธและจ ากดสทธของประชาชนในการเขาถงกระบวนการยตธรรมระยะเวลาการ

ฟองคดปกครองนนระยะเวลาสนเกนไปกอใหเกดความไมเปนธรรม อาจยงมความไมชดเจนอย

บาง อาจพจารณาปรบแกไขบทบญญตของกฎหมายทเกยวของใหมความชดเจนมากยงขน

ผทรงคณวฒเสนอแนะแนวทางในการแกไข คอ ควรขยายระยะเวลาการฟองคดทเปน

การตดสทธและจ ากดสทธของประชาชนในการเขาถงกระบวนการยตธรรมระยะเวลาการฟองคด

ปกครองตามมาตรา 9 (1) จาก 90 วน เปน 1 ป (ความคดเหนจาก นายอนชา ฮนสวสดกล,ดร.

ประพจน คลายสบรรณ ,นายวฒ มชวย , ศาสตราจารย(พเศษ) ดร. ชชาต อศวโรจน ,นายเชด

ศกด หรญสรสมบต,นายจกรพนธ จนทนานนท,นายนนทศกด พลสข,รองศาสตราจารย ดร.

ภรชญา วฒนรง,รองศาสตราจารย ดร.จรศกด รอดจนทร ,ผชวยศาสตราจารย ดร.สมชาย รต

นชอสกล,นายศร สวฒนานนท ,นายอนรกษ สถรรตน,นายไวกณฐ ไววทย,นายนรท ชชวาล,

นายนฐพล แตงโสภา ,นางออมฤด ชนไพบลย ,พนต ารวจโทสมชาย อมรสนทรสร ,นายสมชาย

เฉยสกล )

ผทรงคณวฒอกสวนหนงมความเหนวา ระบบการพจารณาพพากษาคดปกครอง

เกยวกบระยะเวลาการฟองคดทเปนการตดสทธและจ ากดสทธของประชาชนในการเขาถง

กระบวนการยตธรรมระยะเวลาการฟองคดปกครองตามมาตรา 9 (1) มความเหมาะสมแลว

(ความคดเหนจาก นายภานพนธ ชยรต, นายวชระ ชอบแตง,ดร.ประสาท พงษสวรรณ ,

ศาสตราจารย(พเศษ) ดร.ชาญชย แสวงศกด,นายประนย วณชชานนท,ดร.สเมธ รอยกลเจรญ ,

นายเทพสทธ รกไตรรงค,นางสาวฐตพร กมลสข,ศาสตราจารย ดร.ไพศษฐ พพฒนกล ,

ศาสตราจารย ดร. สนทร มณสวสด,นายสรเทพ พพฒนสข ,ดร.มาโนช นามเดช)

DPU

178

การก าหนดระยะเวลาการอทธรณค าสงหรอค าพพากษาของศาลปกครองชนตนตอศาล

ปกครองสงสด ผทรงคณวฒสวนใหญมความเหนตรงกนวา การวนจฉยคดในกรณค าสงหรอค า

พพากษาของศาลปกครองชนตนมคดเปนจ านวนมากทคกรณยงไมยอมรบความถกตองและรสก

วายงไมไดรบความยตธรรม เชน คดทมพยานหลกฐานก ากงกนหรอคดทมปญหายงยาก

ซบซอนหรอคดทศาลปกครองใชดลยพนจอนไมสมควร ประกอบกบคดปกครองเปนคดทม

พยานหลกฐานทเปนเอกสารจ านวนมากการทกฎหมายก าหนดใหอทธรณค าสงหรอค าพพากษา

ของศาลปกครองชนตนตอศาลปกครองสงสดภายในระยะเวลา 30 วน นบแตวนฟงค าสงหรอค า

พพากษาโดยไมสามารถขยายระยะเวลาในการอทธรณค าสงหรอค าพพากษาของศาลปกครอง

ชนตนตอศาลปกครองสงสดโดยไมสามารถขยายระยะเวลาไดนนอาจมลกษณะคอนขาง

เครงครดตายตวเกนไป ขาดความยดหยน อาจพจารณาปรบแกไขบทบญญตของกฎหมายท

เกยวของใหศาลมอ านาจพจารณารบอทธรณทยนเกนก าหนดทผอทธรณมเหตจ าเปนหรอเหต

สดวสยได

ผทรงคณวฒเสนอแนะแนวทางในการแกไข คอ ควรก าหนดระยะเวลาการอทธรณค าสง

หรอค าพพากษาของศาลปกครองชนตนตอศาลปกครองสงสดควรขยายระยะเวลาอทธรณ ได

อยางนอย 2 ครงประมาณ 60 วน (ความคดเหนจาก นายอนชา ฮนสวสดกล ,ดร.ประพจน

คลายสบรรณ ,นายวฒ มชวย, ศาสตราจารย(พเศษ) ดร.ชาญชย แสวงศกด , ศาสตราจารย

(พเศษ) ดร. ชชาต อศวโรจน , นายเทพสทธ รกไตรรงค ,นายเชดศกด หรญสรสมบต,นายจกร

พนธ จนทนานนท ,นายนนทศกด พลสข,รองศาสตราจารย ดร. ภรชญา วฒนรง ,รอง

ศาสตราจารย ดร.จรศกด รอดจนทร ,ผชวยศาสตราจารย ดร.สมชาย รตนชอสกล,นายศร ส

วฒนานนท ,นายอนรกษ สถรรตน ,นายไวกณฐ ไววทย ,นายนรท ชชวาล,นายนฐพล แตง

โสภา ,นางออมฤด ชนไพบลย ,พนต ารวจโทสมชาย อมรสนทรสร ,นายสมชาย เฉยสกล ,ดร.

มาโนช นามเดช )

ผทรงคณวฒอกสวนหนงมความเหนวา ก าหนดระยะเวลาการอทธรณค าสงหรอค า

พพากษาของศาลปกครองชนตนตอศาลปกครองสงสด ภายในระยะเวลา 30 วน โดยไมสามารถ

ขยายระยะเวลาไดมความเหมาะสมแลว (ความคดเหนจาก นายภานพนธ ชยรต, นายวชระ

ชอบแตง , ดร.ประสาท พงษสวรรณ , นายประนย วณชชานนท , ศาสตราจารย(พเศษ) ดร.

ชชาต อศวโรจน ,ดร.สเมธ รอยกลเจรญ ,นางสาวฐตพร กมลสข, ศาสตราจารย ดร. สนทร

มณสวสด , นายสรเทพ พพฒนสข)

DPU

179

การทศาลปกครองมค าสงไมรบฟองกอนการพจารณาผทรงคณวฒสวนใหญมความเหน

ตรงกนวา กอใหเกดความไมเปนธรรมในการด าเนนคดเปนอยางมากการมค าสงหรอค า

พพากษาไมรบฟองกอนพจารณาในปจจบนน แมจะเปนวธพจารณาคดทจ าเปนทศาลปกครอง

จ าเปนตองพจารณากอนวาขอพพาทดงกลาวอยในอ านาจของศาลหรอไมและไดด าเนนการ

ครบถวนตามขนตอนทก าหนดไวหรอไมอยางไร ซงจะแตกตางจากวธพจารณาคดในศาล

ยตธรรม ดวยเหตลกษณะพเศษของคดปกครอง อยางไรกด กรณดงกลาวศาลปกครองควรจะม

การพจารณาดวยความถกตอง ชดเจน และรวดเรว กอนทจะมค าพพากษาหรอค าสงไมรบฟอง

อนจะท าใหการด าเนนกระบวนพจารณาคดของศาลเปนไปอยางมประสทธภาพ เปนธรรมแกผ

ฟองคด

ผทรงคณวฒเสนอแนะแนวทางในการแกไข คอควรรบฟองคดปกครองมาพจารณากอนม

ค าสงหรอค าพพากษาไมรบฟอง (ความคดเหนจาก นายอนชา ฮนสวสดกล ,ดร.ประพจน คลาย

สบรรณ ,ดร.สเมธ รอยกลเจรญ ,นายเชดศกด หรญสรสมบต ,นายจกรพนธ จนทนานนท,นาย

นนทศกด พลสข ,รองศาสตราจารย ดร. ภรชญา วฒนรง,รองศาสตราจารย ดร.จรศกด รอด

จนทร ,ผชวยศาสตราจารย ดร.สมชาย รตนชอสกล,นายศร สวฒนานนท,นายอนรกษ สถรรตน

,นายไวกณฐ ไววทย ,นายนรท ชชวาล,นายนฐพล แตงโสภา,นางออมฤด ชนไพบลย ,พน

ต ารวจโทสมชาย อมรสนทรสร ,นายสมชาย เฉยสกล )

ผทรงคณวฒอกสวนหนงมความเหนวา การทศาลปกครองมค าสงไมรบฟองกอนการพจารณามความเหมาะสมแลว (ความคดเหนจาก นายภานพนธ ชยรต, นายวฒ มชวย, นายวชระ ชอบแตง , ดร.ประสาท พงษสวรรณ ,ศาสตราจารย(พเศษ) ดร.ชาญชย แสวงศกด , นายประนย วณชชานนท , ศาสตราจารย(พเศษ) ดร. ชชาต อศวโรจน ,นายเทพสทธ รกไตรรงค,นางสาวฐตพร กมลสข, ศาสตราจารย ดร. สนทร มณสวสด ,นายสรเทพ พพฒนสข,ดร.มาโนช นามเดช)

ประเดนขอค าถามท 5. ทานมความคดเหนวาจากปญหาทเกดขนศาลปกครองควร

ปฏรปหรอไม ส าหรบประเดนค าถามขอน ผทรงคณวฒทกคนมความเหนตรงกนวาศาลปกครองควร

ปฏรปปรบปรงใหมความเหมาะสมเพออ านวยความยตธรรมแกทกฝายไดอยางเปนธรรม (ความ

คดเหนจาก นายอนชา ฮนสวสดกล ,ดร.ประพจน คลายสบรรณ,นายภานพนธ ชยรต ,นายวฒ

มชวย , นายวชระ ชอบแตง , ดร.ประสาท พงษสวรรณ ,ศาสตราจารย(พเศษ) ดร.ชาญชย

แสวงศกด , นายประนย วณชชานนท ,ศาสตราจารย(พเศษ) ดร. ชชาต อศวโรจน , ดร.สเมธ

DPU

180

รอยกลเจรญ , นายเทพสทธ รกไตรรงค ,นายเชดศกด หรญสรสมบต,นายจกรพนธ จนทนา

นนท ,นางสาวฐตพร กมลสข ,นายนนทศกด พลสข,ศาสตราจารย ดร. ไพศษฐ พพฒนกล,รอง

ศาสตราจารย ดร. ภรชญา วฒนรง,รองศาสตราจารย ดร.จรศกด รอดจนทร,ผชวยศาสตราจารย

ดร.สมชาย รตนชอสกล , ศาสตราจารย ดร. สนทร มณสวสด ,นายศร สวฒนานนท ,นาย

อนรกษ สถรรตน ,นายไวกณฐ ไววทย , นายนรท ชชวาล,นายนฐพล แตงโสภา ,นางออมฤด

ชนไพบลย ,พนต ารวจโทสมชาย อมรสนทรสร ,นายสมชาย เฉยสกล ,นายสรเทพ พพฒนสข

,ดร.มาโนช นามเดช)

4.2.2 สรปขอคนพบจากการสมภาษณเจาะลก

จากการสมภาษณเจาะลกผทรงคณวฒท าใหทราบถงสภาพปญหาระบบศาลปกครองของ

ประเทศไทยตลอดจนขอคดเหนและขอเสนอแนะของผทรงคณวฒจากการสมภาษณเจาะลกใน

การปรบปรงแกไขกฎหมายเพอน ามาปรบใชในกฎหมายไทย โดยผวจยไดสรปขอคนพบใน

ประเดนดงกลาวตอไปนคอ





หากคกรณไมพอใจค าสงหรอค าพพากษาของศาลปกครองชนตนกมสทธอทธรณค าสง

หรอค าพพากษาไปยงศาลปกครองสงสด เปนเหตใหคดปกครองสวนใหญไปคางการพจารณา




การทแบงศาลทพจารณาพพากษาคดปกครองออกเปน 2 ชนศาลและคกรณมสทธอทธรณค าพพากษาหรอค าสงในปญหาขอเทจจรงและในปญหาขอกฎหมายโดยไมมการจ ากดสทธการอทธรณไปยงศาลปกครองสงสดซงมตลาการจ านวนจ ากดเปนเหตท าใหมคดปกครองเพมมากขน และมคดทคางการพจารณาอยทศาลปกครองสงสดเปนจ านวนมากขนทกป อนสงผลใหขดตอแนวคดเรองหลกความยตธรรม และหลกธรรมาภบาลทเกยวกบหลกความรบผดชอบ กบหลกความคมคา ทงขดกบเจตนารมณของพระราชบญญตจดตงศาลปกครอง และวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542ในเรองโครงสรางศาลปกครองทเกยวกบการอทธรณ และชน

DPU

181

ของศาลทจะอทธรณไดในคดปกครอง การแกไขสามารถท าไดโดยมการจดตงศาลปกครองชนอทธรณ หรอศาลปกครองชนอทธรณภาคขน ปญหาประการทสอง ปญหาระบบองคคณะตลาการศาลปกครอง เกยวการคดเลอก








การคดเลอกหลายขนตอนใชระยะเวลานาน กอใหเกดปญหาความลาชาในการคดเลอกตลาการ

เขามาพจารณาพพากษาคดปกครองอนสงผลใหขดตอแนวคดเรองหลกความยตธรรม หลกความ

เปนอสระของผพพากษา และหลกธรรมาภบาลทเกยวกบหลกนตธรรม หลกคณธรรม หลกความ

โปรงใส หลกความมสวนรวม หลกความรบผดชอบ หลกความคมคา ทงไมเกดสมฤทธผลในเรอง

ระบบการคดเลอกตลาการศาลปกครองจงจ าตองมการพฒนาระบบการคดเลอกตลาการ ในเรอง

การก าหนดระบบการคดเลอกตลาการทมหลกเกณฑการพจารณาจากคณสมบตทเหมาะสม

อยางรอบดานและความจ าเปน ตอการรวมเปนองคคณะในการพจารณาพพากษาคดเปน

ส าคญใหมากขน







การทคดปกครองไมจ าเปนตองมทนายความชวยรางฟองและด าเนนคดปกครอง

ประชาชนสวนใหญในคดปกครองอาจไมมเงนจางทนายความชวยรางฟองชวยด าเนนคดจงไมม

ความรและศกยภาพเพยงพอ ในการท าหนาทในการด าเนนการใด ๆ เพอน าขอเทจจรงและ

พยานหลกฐานมาสศาลปกครองอกทงคดปกครองสวนใหญประชาชนจะเปนผฟองหนวยงาน

ของรฐหรอเจาหนาทของรฐและหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐจะมพนกงานอยการเขา

DPU

182

มาชวยด าเนนคดใหหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐท าใหประชาชนเสยเปรยบไมสามารถ

ตอสคดไดอยางเสมอภาคและเปนธรรม อนสงผลใหขดตอแนวคดเรองหลกความยตธรรม และ

หลกธรรมาภบาลทเกยวกบหลกนตธรรม หลกคณธรรม หลกความโปรงใส หลกความมสวน

รวม หลกความรบผดชอบ กบหลกความคมคา ทงไมเกดสมฤทธผลในเรองประชาชนไมม

ทนายความ ชวยรางฟองและด าเนนคดปกครอง จงจ าตองพจารณาและแกไขพระราชบญญต

จดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ในเรองการจดใหมการแตงตง

ทนายความอาสาหรอทนายความขอแรงเพอชวยรางฟองและด าเนนคดปกครอง

ปญหาประการทส ปญหาระบบการพจารณาพพากษาคดปกครอง เกยวกบการ

พจารณาพพากษาคดปกครอง การทระยะเวลาการฟองคดเปนการตดสทธและจ ากดสทธของ

ประชาชนในการเขาถงกระบวนการยตธรรมระยะเวลาการฟองคดปกครองนนระยะเวลาสน

เกนไปกอใหเกดความไมเปนธรรม ระยะเวลาการอทธรณค าพพากษาหรอค าสงของศาล

ปกครองชนตนตอศาลปกครองสงสดภายในระยะเวลา 30 วน นบแตวนฟงค าค าพพากษาหรอ

ค าสงโดยไมสามารถขยายระยะเวลาในการอทธรณค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครอง

ชนตนตอศาลปกครองสงสด กอใหเกดความไมเปนธรรมในการด าเนนคดเปนอยางมากและการ

ทศาลปกครองมค าสงไมรบฟองกอนพจารณาคดท าใหประชาชนไมไดรบความคมครองสทธ

เทาทควรจะเปนกอใหเกดความไมเปนธรรม อนสงผลใหขดตอแนวคดเรองหลกความยตธรรม

และหลกธรรมาภบาลทเกยวกบหลกนตธรรม หลกคณธรรม หลกความรบผดชอบกบหลกความ

คมคา ทงขดกบเจตนารมณของพระราชบญญตจดตงศาลปกครอง และวธพจารณาคดปกครอง

พ.ศ. 2542 จงจ าตองพจารณาและแกไขพระราชบญญตจดตงศาลปกครอง และวธพจารณาคด

ปกครอง พ.ศ. 2542 ในเรองระยะเวลาการฟองคด การอนญาตใหขยายระยะเวลาการอทธรณ

ค าพพากษาหรอค าสง การใหศาลปกครองรบฟองมาพจารณาคดกอนมค าพพากษาหรอค าสงไม

รบฟอง

จากการสมภาษณเจาะลกผทรงคณวฒจ านวน 30 คน ท าใหผวจยไดขอมลในสวนของ

สภาพปญหา กรอบแนวทางของการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทย ตลอดจน

ขอเสนอแนะตาง ๆ ในการปรบปรงแกไขกฎหมายทมความชดเจนและนาเชอถอมากขน โดย

ผวจยได น าผลสรปของขอมลทไดบรณาการกรอบแนวทางกฎหมายใหมความสมบรณมาก

ยงขน เพอน าไปสแนวทางในการปรบปรงแกไขกฎหมายของพระราชบญญตจดตงศาลปกครอง

และวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ตอไป

DPU

183

DPU

บทท 5

บทสรปและขอเสนอแนะ

ผลจากการวเคราะหขอมล ในประเดนตางๆ ตงแตบทท 1 จนถงบทท 4 ตามระเบยบวธวจยทก าหนดไวนนท าใหทราบถงค าตอบซงสอดคลองตามวตถประสงคของการวจยทมความชดเจนมากยงขนในเรองเกยวกบความเปนมา แนวคดการจดตงศาลปกครองของตางประเทศและประเทศไทย วตถประสงคและหลกเกณฑของการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทย สภาพปญหาทเกดขนกบศาลปกครอง อกทงหลกเกณฑทางกฎหมายในการแกไขปรบปรงทเหมาะสมแกการน ามาปรบใชเพอเปนแนวทางในการแกไขปรบปรงกฎหมายไทย โดยผวจยไดท าการสรปผลการวจยและขอเสนอแนะในการวจยเปนล าดบดงตอไปน คอ

5.1 สรปผลการวจย การจดตงศาลปกครองในประเทศไทยนน มแนวคดในการมองคกรวนจฉยขอพพาททาง

ปกครองซงมมาตงแตสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 ทรงมพระบรม

ราชโองการจดตงคณะ ทปรกษาราชการแผนดน เรยกวา เคานซลออฟสเตด ใหตรา

“พระราชบญญตเคานซลออฟสเตด คอทปฤกษาราชการแผนดน” โดยมหนาท 2 ประการ คอ

เปนทปรกษาของพระองคในการบรหารราชการแผนดน และในรางกฎหมายเกยวกบพจารณา

เรองราษฎรไดรบเดอดรอน โดยตดสนคดความตาง ๆ ซงมลกษณะเปนคดปกครอง ตอมาจดตง

องคกรขน เพอท าหนาทพจารณาขอพพาทระหวางรฐกบเอกชน โดยใหมสถานะเดยวกบสภา

แหงรฐของสาธารณรฐฝรงเศส จงมการตราพระราชบญญตวาดวยคณะกรรมการกฤษฎกา

พทธศกราช 2476 ก าหนดใหมหนาทเดยวกบ สภาแหงรฐของสาธารณรฐฝรงเศส ทาหนาทจด

ทารางกฎหมายหรอกฎขอบงคบตามคาสงของ สภาผแทนราษฎร (House of Representative)

หรอนายกรฐมนตร (Prime Minister) รบปรกษาหรอใหความเหนทางกฎหมายแกทบวง

การเมองของรฐบาล และพจารณาพพากษาคดปกครองทจะไดมกฎหมายใหอยในอ านาจของ

คณะกรรมการกฤษฎกา โดยใชชอวา “คณะกรรมการกฤษฎกา” และเพอใหราษฎรไดรองเรยน

เกยวกบคาสงทางปกครองทไมชอบดวยกฎหมาย ตอมาไดมการตราพระราชบญญตเรองราว

รองทกข พทธศกราช 2492 ใชบงคบ โดยจดตงคณะกรรมการวนจฉยเรองราวรองทกข ใหม

อ านาจในการพจารณาวนจฉยคดปกครอง และใหสทธแกเอกชนทจะยนเรองราวรองทกขตอ

คณะกรรมการเรองราวรองทกขทไดรบความเดอดรอนหรอเสยหาย เนองจากเจาหนาทของ

DPU

184

รฐบาลหรอเทศบาลปฏบตการนอกเหนออ านาจหนาทหรอละเลยตอหนาท หรอปฏบตหนาท

ลาชาเกนสมควรแกเหต หรอไมสจรต ซงตอมาไดมการปรบปรงองคกรทเกยวกบ การวนจฉย

คดปกครองใหม มการตรากฎหมายขนอกหนงฉบบ คอ พระราชบญญตวาดวยคณะกรรมการ

กฤษฎกา พ.ศ. 2522 ขนใชบงคบ เพอเตรยมรบการจดตงศาลปกครอง รฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ไดบญญตใหมการจดตงศาลปกครองแยกตางหาก จาก

ศาลอน ๆ ในลกษณะศาลค ใหมอ านาจหนาทวนจฉยคดปกครอง ซงเปนคดทโอนมาจาก

คณะกรรมการวนจฉยวนจฉยเรองราวรองทกข และในคดละเมดทางปกครองและสญญา ทาง

ปกครองทอยในอ านาจของศาลยตธรรม และพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณา

คดปกครอง พ.ศ. 2542 ไดประกาศในราชกจจานเบกษา เมอวนท 10 ตลาคม 2542 มผลใช

บงคบตงแตวนท 11 ตลาคม 2542 เปนตนมา โดยใหมศาลปกครองชนตน และศาลปกครอง

สงสด

การพจารณาคดเปนการใชดลพนจของศาลหรอตลาการซงอาจมความผดพลาดเกดขน

ไดจากการรบฟงขอเทจจรงและการปรบใชกฎหมายการใหสทธในการอทธรณค าพพากษาหรอ

ค าสงของศาลปกครองชนตนจงเปนการควบคมการใชดลพนจของศาลชนตน และเพอปองกน

และแกไขไมใหศาลชนตนพจารณาคดผดพลาด โดยคดทกประเภททศาลปกครองชนตนมค า

พพากษาหรอค าสงเปนคดทสามารถอทธรณคดตอศาลปกครองสงสด แมการใหสทธอทธรณ

เปนหลกการส าคญในการใหความยตธรรมใหแกคกรณแตถาใหสทธในการอทธรณในทกกรณ

คกรณอาจใชสทธอทธรณโดยมไดค านงถงความส าคญของสทธหรอโดยไมมเหตผล การจ ากด

สทธจงเปนการจ าเปนจะตองมการก าหนดหลกเกณฑบางประการทเปนการจ ากดการใชสทธ

อทธรณในกรณทคกรณประสงคจะอทธรณค าพพากษาหรอค าสงศาลปกครองไปยงศาลปกครอง

สงสด ซงอาจก าหนดประเภทคดจ านวนทนทรพย เพยงเทาทไมท าใหเกดความเสยหายในการ

ใหความเปนธรรมแกคกรณ

เมอพจารณาจากภาระการพจารณาคดของศาลปกครองสงสดซงเกดจากปรมาณคดท

เขาสการพจารณาของศาลปกครองสงสดทมจ านวนเพมมากขนโดยสวนหนงเกดจากบทบญญต

ตามพระราชบญญตจ ดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 การใหสทธ

คกรณโตแยงคดคานค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตนไดโดยไมมขอจ ากดตองหาม

อทธรณ รวมทงการอ านวยความสะดวกแกประชาชนในการเขาถงกระบวนการยตธรรมทาง

ปกครองในขนตอนการด าเนนกระบวนพจารณาคดของศาลในชนของการแสวงหาขอเทจจรงซง

DPU

185

คกรณตองใหขอเทจจรงตอศาลดวยตนเอง การทศาลปกครองสงสดตองท าหนาทในฐานะศาล

ปกครองชนตนกรณทมกฎหมายก าหนดใหคดบางประเภทยนฟองโดยตรงตอศาลปกครองสงสด

นอกเหนอจากทก าหนดไวตามมาตรา 11 แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธ

พจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ท าใหปรมาณคดทก าหนดใหยนฟองตอศาลปกครองสงสด

โดยตรงมปรมาณเพมมากขน

การจดตงศาลปกครองเปน 3 ชนโดยมการจดตงศาลปกครองชนอทธรณขนและมการ

จ ากดสทธในการอทธรณคดบางประเภทตอศาลปกครองสงสดโดยใหถอเปนทสดในศาล

ปกครองชนอทธรณแลว ผลจากการมศาลปกครองชนอทธรณจะท าใหคดขนสศาลปกครอง

สงสดมจ านวนลดลง อนจะท าใหการพจารณาคดตาง ๆ ของศาลปกครองสงสดทมความส าคญ

และเกดประโยชนตอสวนรวมจะมการพจารณาทรวดเรวยงขนเปนการแบงเบาภาระของศาล

ปกครองสงสดในการพจารณาพพากษาคดหรอมค าสงคด รวมทงเพอคมครองสทธเสรภาพทาง

กระบวนการยตธรรมทางปกครองใหแกประชาชนไดโดยสะดวก รวดเรว และทวถงมากยงขน

และจะท าใหประชาชนสามารถเขาถงกระบวนการยตธรรมของศาลปกครองไดอยางแทจรงจาก

เหตผลและความจ าเปน การทศาลปกครองเปนสถาบนหลกของประเทศทใชอ านาจตลาการ

อ านวยความยตธรรมเกยวกบขอพพาททางปกครอง โดยมงใหเกดความสมดลในการคมครอง

สทธเสรภาพของประชาชนและการด าเนนงานของรฐเพอประโยชนสาธารณะ ยอมตองมการ

พฒนารปแบบการจดโครงสรางขององคกรศาลปกครองรวมทงกระบวนวธพจารณาคดเพอให

สอดคลองกบภารกจทรบผดชอบ การจดตงศาลปกครองเพยงสองชนศาล คอ ศาลปกครอง

ชนตนและศาลปกครองสงสดไมสามารถเยยวยาความเดอดรอนใหแกประชาชนไดอยางรวดเรว

และมปญหาในการอ านวยความยตธรรมใหแกคกรณในคดปกครองอยหลายประการ ซงปญหา

เหลานยอมท าใหการอ านวยความยตธรรมทางปกครองไมเปนไปตามเจตนารมณของการจดตง

ศาลปกครองอยางแทจรง เมอพจารณาถงโครงสรางศาลปกครองสาธารณรฐฝรงเศสในปจจบน

นนมทงหมด 3 ชน คอ ศาลปกครองชนตน ศาลปกครองชนอทธรณ และสภาแหงรฐ ซงท า

หนาทเปนศาลปกครองสงสด แตในบางกรณเปนทงศาลปกครองชนตนและศาลปกครองสงสด

ในคราวเดยวกน ทงน ตามระบบโครงสรางของศาลปกครองสาธารณรฐฝรงเศส ยงมศาลช านญ

พเศษ ส าหรบคดปกครองบางประเภทอกดวย ศาลปกครองทง 3 ชนศาลมกระบวนวธพจารณา

คดทมลกษณะคลายคลงกน และมขอแตกตางกนในกระบวนวธพจารณาซงเปนลกษณะพเศษ

ของแตละศาลของศาลปกครองสาธารณรฐฝรงเศส ในสวนของประเทศไทยไดมการจดตงศาล

DPU

186

ปกครองตามพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ได

บญญตถงวธพจารณาทมลกษณะพเศษแตกตางจากวธพจารณาความแพง โดยน าหลกกฎหมาย

และรปแบบของวธพจารณาคดปกครองสาธารณรฐฝรงเศส และประมวลกฎหมายวธพจารณา

ความแพงมาเปนแนวทางในการบญญตกฎหมาย ทงน โดยอาศยอ านาจของพระราชบญญต

จดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ออกระเบยบของทประชมใหญตลา

การในศาลปกครองสงสดวาดวยวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2543 เพอก าหนดรายละเอยด

ตางๆ ในวธพจารณาคดปกครอง ศาลปกครองในปจจบนมปญหาหลายประการดงน




ปกครองกลางและศาลปกครองในภมภาค) หากคกรณไมพอใจค าสงหรอค าพพากษาของศาล

ปกครองชนตนกมสทธอทธรณค าสงหรอค าพพากษาไปยงศาลปกครองสงสด เปนเหตใหคด

ปกครองสวนใหญไปคางการพจารณาพพากษาคดอยในศาลปกครองสงสด ตลาการในศาล

ปกครองสงสดมจ านวนจ ากดคดตองคางอยทศาลปกครองสงสดเปนเวลาหลายปกอใหเกดความ

ไมเปนธรรมและขดกบเจตนารมณของพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคด

ปกครอง พ.ศ. 2542









การคดเลอกหลายขนตอนใชระยะเวลานาน กอใหเกดปญหาความลาชาในการคดเลอกตลาการ

เขามาพจารณาพพากษาคดปกครอง



DPU

187








อทธรณค าสงหรอค าพพากษาของศาลปกครองชนตนตอศาลปกครองสงสดภายในระยะเวลา 30

วน นบแตวนฟงค าสงหรอค าพพากษาโดยไมสามารถขยายระยะเวลาในการอทธรณค าสงหรอ

ค าพพากษาของศาลปกครองชนตนตอศาลปกครองสงสด ไดกอใหเกดความไมเปนธรรมในการ



การจดตงศาลปกครองของประเทศไทยเกดขนจากความจ าเปนทตองจดใหมระบบการ

ควบคมตรวจสอบความชอบดวยกฎหมายของการกระท าของฝายปกครอง เพอเปนการคมครอง

สทธของประชาชน โดยไดมการพฒนาแนวความคดทงรปแบบและองคความรเกยวกบกฎหมาย

มหาชนมาเปนเวลานาน จนกระทงมบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2540 และพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ.

2542 บญญตใหจดตงศาลปกครองชนตนและศาลปกครองสงสด และบญญตอ านาจหนาทของ

แตละชนศาล เพอพจารณาพพากษาคดปกครองตามทกฎหมายใหอ านาจไว เมอไดเปดท าการ

ศาลปกครองชนตนทงสวนกลางและสวนภมภาค และศาลปกครองสงสด ตงแตป พ.ศ. 2544

การพจารณาพพากษาคดของศาลปกครองไดกอใหเกดผลการเปลยนแปลงทเปนการ

คมครองสทธของประชาชน และเพอประโยชนสาธารณะ ประชาชนรจกการใชสทธทางศาลเพอ

ขอใหตรวจสอบการกระท าของฝายปกครอง จนฝายปกครองตองปรบเปลยนกระบวนการและ

วธการในการท างานเพอเปนการปองกนมใหเกดผลกระทบตอสทธของประชาชนแตประชาชน

สวนใหญยงมความรความเขาใจเกยวกบกฎหมายปกครองและคดปกครองนอยมาก

ดงนน ศาลปกครองจงเปนศาลทมบทบาทและความส าคญตอการด ารงอยของประชาชน

ภายใตระบอบการปกครองแบบเสรประชาธปไตยททกคนไมวาจะอยในฐานะใดตองอยภายใต

กฎหมายอยางเดยวกนทงสนและสามารถเขาถงกระบวนการยตธรรมไดโดยงายแตปจจบนม

DPU

188

ปญหาหลายประการทเกดขนท าใหศาลปกครองยงไมสามารถอ านวยความยตธรรมใหเกดแก

ประชาชนไดอยางแทจรง จากการวจยเกยวกบบรบทของศาลปกครองและการจดตงศาล

ปกครองในตางประเทศ โดยเฉพาะประเทศทเปนตนแบบในการจดตงศาลปกครองของไทย คอ

สาธารณรฐฝรงเศสและสหพนธสาธารณรฐเยอรมน เมอไดพจารณารปแบบและโครงสราง

ตลอดจนอ านาจหนาทของศาลปกครองของทงสองประเทศดงกลาว ผวจยเหนวาสามารถ

น ามาใชเปนแนวทางในการพฒนาศาลปกครองของไทยตอไป

5.2 ขอเสนอแนะ จากการทบทวนแนวความคดหลกการและระบบการด าเนนคดปกครองของศาลปกครอง และการสมภาษณผทรงคณวฒ การตรวจสอบขอมล และสภาพปญหาจากการด าเนนคดปกครองของศาลปกครอง ทงสถานการณปจจบน ขอเสนอแนะแนวทางการแกไขปญหาของศาลปกครอง พบวา ศาลปกครองควรมการพฒนาปรบปรงแกไขในดานทส าคญ ซงมรายละเอยดแนวทางดงตอไปน 5.2.1 ขอเสนอแนะส าหรบน าไปใชในทางปฏบต (1) ปรบปรงโครงสรางศาลปกครองเปน 3 ชนศาล ดงน

(1.1) ศาลปกครองชนตน

(1.2) ศาลปกครองชนอทธรณหรอศาลปกครองชนอทธรณภาค

(1.3) ศาลปกครองสงสด

(2) ปรบปรงองคคณะตลาการศาลปกครอง

(2.1) ควรจดใหมระบบการคดเลอกและแตงตงตลาการทมความรทางดานนตศาสตร

ใหแกศาลปกครองทตรงกบความรและประสบการณ ในการบรรจแตงตงตลาการควรมการอบรม

และผานการอบรมหลกสตรกฎหมายมหาชนหรอหลกสตรกฎหมายปกครอง และมการวดผล

ความร ใหบรรจเขาปฏบตงานในศาลปกครอง เพอพฒนาความเชยวชาญในศาลปกครองได

อยางตอเนอง

(2.2) ควรยกเลกการใหวฒสภารบรองการคดเลอกตลาการศาลปกครองสงสด ควรใช

ระบบการเลอนไหลในการด ารงต าแหนงจากตลาการศาลปกครองชนตนไปศาลปกครองสงส ด

โดยค านงถงความรความสามารถและอาวโส ควรก าหนดใหตลาการสามารถด ารงต าแหนงได

ตอเนองในศาลปกครอง โดยไมกระทบตอการพจารณาตามระบบอาวโสเพราะมศาลปกครองชน

อทธรณรองรบและเลอนชนไปเปนตลาการในศาลปกครองสงสดไดโดยไมตองคดเลอกใหม

DPU

189

(2.3) ควรสรางระบบสนบสนนการคดเลอกและการแตงตงตลาการศาลปกครองโดย

ก าหนดหลกเกณฑการพจารณาทใหความส าคญกบคณสมบตของตลาการประกอบระบบอาวโส

และคณวฒในสดสวนทสงมากขน

(2.4) ควรแตงตงตลาการอาวโส ทมความเชยวชาญมประสบการณและสงสมความร

เกยวกบการด าเนนกระบวนพจารณาคดปกครอง ใหปฏบตงานในศาลปกครอง เพอใหเกด

กระบวนการเรยนรและถายทอดองคความรใหแกบคลากรศาลปกครอง เพอใหประชาชนไดรบ

การพจารณาคดไดอยางรวดเรวและเปนธรรม

(2.5) ควรจดใหมการอบรมแกตลาการศาลปกครองกอนเขารบต าแหนงปฏบตหนาทใน

ศาลปกครอง เพอใหการท างานรวมกนระหวางตลาการเปนไปอยางมประสทธภาพและมความ

เขาใจอนดในบทบาทและหนาทของตน

(2.6) ควรปรบปรงการใชเวลาในการคดเลอกตลาการศาลปกครองแกไขกฎหมาย

ระเบยบเพอลดขนตอนการปฏบตภายในทมความซ าซอนและปรบลดระยะเวลาของการ

ด าเนนการในแตละขนตอนใหกระชบขน ทงนเพอใหสามารถปฏบตงานไดอยางรวดเรวซงจะท า

ใหกระบวนการคดเลอกสามารถท าไดภายในระยะเวลาทเหมาะสมเมอเทยบกบวาระในการด ารง

ต าแหนง

(2.7) ควรก าหนดให ตลาการทมความรในงานประเภทใดเปนผพจารณาพพากษาคดท

ตรงกบงานประเภทนน ทงนเพราะตลาการทมาจากสาขาทเกยวของกนจะชวยท าใหการวนจฉย

ขอเทจจรงและขอกฎหมายเปนไปไดอยางถกตองและเปนธรรม

(2.8) ภายหลงไดรบการโปรดเกลาฯ แตงตงเปนตลาการศาลปกครองควรมการจด

หลกสตรอบรมใหตลาการของศาลปกครอง โดยเปนหลกสตรทก าหนดโดยคณะกรรมการตลา

การศาลปกครองเพอใหเปนเอกภาพ ชดเจนและตอเนอง

(2.9) ควรจดใหมการประเมนการปฏบตหนาทของตลาการอยางเปนระบบ สม าเสมอ

และตอเนอง อาท เกบสถตเปนรายเดอนหรอไตรมาส และประเมนผลการท างานโดยอธบดศาล

ปกครองในศาลปกครองชนตน หรอประธานศาลปกครองสงสดในสาลปกครองสงสด

(2.10) ควรก าหนดใหตลาการทเปนองคคณะเขยนค าพพากษารายบคคลเปนลาย

ลกษณอกษรและควรก าหนดล าดบการออกเสยงของ ตลาการทเปนองคคณะ โดยใหตลาการ

เจาของส านวนหรอผทเปนประธานองคคณะใหความเหนเปนคนสดทายเพอหาขอยตและรางค า

พพากษาตามความเหนของตลาการขางมาก

DPU

190

(3) ปรบปรงสทธของประชาชนในการด าเนนคดปกครอง

ควรจดใหมทนายความขอแรงหรอทนายความอาสาทมความรความเชยวชาญในการ

ด าเนนคดปกครองใหประชาชนทมรายไดนอย เพอชวยรางฟองและด าเนนคดปกครองโดยไมม

คาใชจาย

(4) ปรบปรงระบบการพจารณาคด

(4.1) ควรจดตงศาลปกครองชนอทธรณ และศาลปกครองชนอทธรณภาคโดยแกไข

พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ในสวนทเกยวของกบ

หลกเกณฑการยนอทธรณค าพพากษาหรอค าสงจากการทก าหนดใหอทธรณค าพพากษาหรอ

ค าสงไปยงศาลปกครองสงสดเปนการยนอทธรณไปทศาลปกครองชนอทธรณ หรอศาลปกครอง

ชนอทธรณภาค

(4.2) ควรก าหนดคดทมทนทรพยทพพาทกนเกนกวา 50,000 บาทขนไปใหคกรณ

สามารถอทธรณปญหาขอเทจจรงและปญหาขอกฎหมายไปยงศาลปกครองชนอทธรณ หรอศาล

ปกครองชนอทธรณภาคได

(4.3) ควรก าหนดคดทมทนทรพยทพพาทกนเกนกวา 200,000 บาทขนไปใหคกรณ

สามารถฎกาปญหาขอเทจจรงและปญหาขอกฎหมายไปยงศาลปกครองสงสด

(4.4) องคคณะตลาการในศาลปกครองชนอทธรณประกอบดวยตลาการจ านวน 3 คน

(4.5) ควรพฒนาระบบศาลปกครองชนอทธรณใหเขมแขงไดรบการยอมรบโดยการสราง

ใหประชาชน และผมสวนเกยวของในคดปกครองเกดความเชอมนตอค าพพากษา หรอค าสงของ

ศาลปกครองชนอทธรณเชนเดยวกบทมตอค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองสงสดเพอให

ยอมรบการสนสดคดในชนอทธรณ ลดการน าคดยนฎกาในชนศาลปกครองสงสด ดวยวธการ

เผยแพรค าพพากษาศาลปกครองชนอทธรณไปสสาธารณะใหมากขน และจดท าแนวค า

พพากษาเปนบรรทดฐานในการพจารณาพพากษาคดในชนอทธรณ

(4.6) ควรขยายระยะเวลาการฟองคดปกครองจากภายใน 90 วน เปนภายใน 1ป

(4.7) ควรขยายระยะเวลาในการยนอทธรณค าพพากษาหรอค าสงไดไมเกน 2 ครง

ระยะเวลา 60 วนหรอใหน าเอาประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 23 มาใชในศาล

ปกครอง

(4.8) ควรรบค าฟองคดปกครองมาพจารณากอนทจะมค าพพากษาหรอค าสงไมรบฟอง

DPU

191

(4.9) ควรก าหนดหลกเกณฑใหยนฎกาตอศาลปกครองสงสดไดเฉพาะคดใน 2 ลกษณะ

ไดแก

(ก) คดทมปญหาขอกฎหมายทส าคญ และ

(ข) คดทมกระบวนพจารณาทผดพลาด แตทงสองกรณจะตองไดรบอนญาตจากศาล

ปกครองสงสดกอนรบคดเขาพจารณา เพอเปนการลดภาระการพจารณาคดในศาลปกครอง

สงสดใหนอยลง

(5) ปรบปรงแกไขพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 เพอแกไขปญหาทเกดจากการด าเนนคดปกครองของศาลปกครองใหมคณะกรรมการยกรางแกไขเพมเตม บทบญญตของกฎหมาย โดยใหน าขอสรปในประเดนตางๆ ในเรองเกยวกบโครงสรางศาลปกครอง องคคณะตลาการศาลปกครอง สทธของประชาชนในการด าเนนคดปกครอง และการพจารณาพพากษาคดปกครอง มาจดท าเปนรางกฎหมายโดยมรายละเอยดตามขอเสนอแนะเพอใหมการบญญตและมผลบงคบใชตอไป 5.2.2 ขอเสนอแนะส าหรบงานวจยในอนาคต

การวจยครงนไดวจยเฉพาะปญหาทเกดจากการด าเนนคดปกครองในเรองปญหาระบบโครงสรางศาลปกครอง ปญหาระบบองคคณะตลาการศาลปกครอง ปญหาระบบสทธของประชาชนในการด าเนนคดปกครอง ปญหาระบบการพจารณาพพากษาคดปกครองจากการวจยไดขอเสนอแนะแนวทางในการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทยทเปนประโยชนเพอแกไขปญหาทเกดจากการด าเนนคดปกครองของศาลปกครอง

ผวจยเหนวา ความคดเหนและแนวทางดงกลาวควรทจะมการวจยตอไปวาการจดตงศาลปกครองชนอทธรณ ควรมรปแบบโครงสราง อ านาจหนาท หลกเกณฑทเหมาะสมเปนอยางไร โดยมการเกบขอมลเพมเตมจากเอกสารและดวยการสมภาษณเจาะลกผทรงคณวฒทางนตศาสตร เพอน าผลดและผลเสยมาท าการวจยว ามความจ าเปนและมความเหมาะสมกบสภาพการณของสงคมไทยในปจจบนตอไป

DPU

บรรณานกรม

ภาษาไทย กมลชย รตนสกาววงศ. พนความรทวไปหลกกฎหมายปกครองเยอรมน

กรงเทพมหานคร:ส านกพมพนตธรรม, 2537

_______. กฎหมายปกครอง. (พมพครงท 3 ).กรงเทพมหานคร :ส านกพมพวญญชน

, 2543.

กระมล ทองธรรมชาต. การเมองและประชาธปไตยของไทย .กรงเทพมหานคร:

ส านกพมพบรรณกจ, 2519.

เขมชย ชตวงศ. เอกสารการสอนชดวชา กฎหมายวธสบญญต 2. หมวดท 1

กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2530

จรล ดษฐาอภชย .ปจฉา -วสชนา เ รองสทธมนษยชน: สทธมนษยชนกบ

กระบวนการ-ยตธรรม(ตอนท 1) สถาบนนโยบายการศกษา . คนเมอ 27 กนยายน 2560

จาก:http://www.fpps.or.th/news.php?detail=n1147035015.news}

จรล โฆษณานนท. ปรชญากฎหมายไทย.ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง, 2541.

ชนะศกด ยวบรณ .กระทรวงมหาดไทยกบการบรหารจดการทดในการปกครองท

ด(Good Governance).กรงเทพมหานคร: ส านกพมพบพธการพมพ, 2543

ชาญชย แสวงศกด. ค าอธบายกฎหมายจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคด

ปกครอง. (พมพ ครงท 9). กรงเทพฯ : วญญชน, 2558. เดอน จตรกร, พระธรรมนญศาลยตธรรม, พมพครงท 5 .กรงเทพมหานคร:โรงพมพ

ชวนพมพ, 2532.

ดษฎ หลละเมยร. ศาลยตธรรมอดตและปจจบ น106 ป แหงการสถาปนา

กระทรวงยตธรรม. ยตธรรม. 13 มนาคม 2541.

ธนกร วรปรชญากล.ระบบศาลยตธรรมและการขอใหมการทบทวนค าพพากษา

ของศาลในประเทศฝรงเศส.ดลพาห.51(1).(มกราคม-เมษายน), 2547.

ธานนทร กรยวเชยร.คณะกรรมการจดงานฉลองวนเถลงถวลราชสมบตครบ 100 ป.

การปฏรปกฎหมายและการศาลในสมยพระบาทสมเดจฯ พระจลจอมเกลาเจาอยหว

พระปยะมหาราช, 1 ตลาคม 2511.

DPU

193

นฤมล ธรวฒน. พระราชด ารทางการเมองของพระบาทสมเดจพระจอมเกลา

เจาอยหว. (วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตรบณฑตภาควชาประวตศาสตร บณฑตวทยาลย

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2525.

นฤมล ทบจมพล.แนวคดและวาทกรรมวาดวยธรรมรฐแหงชาตในการจดการปก

ครอง (Governance).กรงเทพมหานคร:คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณ-มหาวทยาลย, 2541.

บวรศกด อวรรณโณ. กฎหมายปกครอง.กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, 2537.

_______ . ศาลปกครอง. ในคณะท างานประชาสมพนธงานจดตงศาลปกครองตาม

นโยบายของรฐบาล ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา. ศาลปกครอง : ความเหนทางวชาการ .

กรงเทพมหานคร : บรษท ประชาชน จ ากด, 2538.

ประดษฐ เอกมณ .รปแบบของศาลปกครอง.ดลพาห 44, 1 (มกราคม-มนาคม 2540)

ประยร กาญจนดล. ค าบรรยายกฎหมายปกครอง .กรงเทพมหานคร:โรงพมพ

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2523.

ประสทธ โฆวไลกล. เหลยวหลงแลดกฎหมายและความยตธรรม.พมพครงท 1.

กรงเทพมหานคร : ส านกพมพนตธรรม, 2540.

ปรชา ชางขวญยน. ความยตธรรมในเอกสารการสอนชดวชาปรชญาการเมอง.

พมพครงท 23. .นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2549.

พจนานกรมแหงราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542,[Online].Available from:

http://rirs3.royin.go.th/new-search/word-25-search.asp2560,(กรกฎาคม , 9)

พงศเทพ เทพกาญจนา. ศาลรฐธรรมนญ ฉบบปจจบนรวมสาระรฐธรรมนญฉบบ

ประชาชน .กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมตชน, 2541.

พรเพชร วชตชลชย.กฎหมายลกษณะพยาน.กรงเทพ:ส านกพมพรชดา, 2536.

พระยานตศาสตรไพศาล, ประวตศาสตรกฎหมาย .กรงเทพมหานคร: โรงพมพ-ภกด

ประดษฐ, 2502.

โภคน พลกล. สาระส าคญของกฎหมายวาดวยศาลปกครองและวธพจารณาคด

ปกครอง :สวสดการส านกงานศาลปกครอง กรงเทพมหานคร, 2544.

________.ทานปรดกบศาลปกครอง.วารสารวชาการศาลปกครอง 1, 2 (พฤษภาคม-

สงหาคม 2544)

DPU

http://rirs3.royin.go.th/new-search/word-25-search.asp2552,(กรกฎาคม

194

มานตย จมปา .ความร เบองตนเกยวกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2540 .กรงเทพมหานคร: ส านกพมพนตธรรม, 2541.

ยงศกด กฤษณจนดา. กฎหมายลกษณะพยาน. กรงเทพมหานคร:ส านกพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2525.

ฤทย หงสสร. ศาลปกครองและการด าเนนคดในศาลปกครอง. พมพครงท 4

(กรงเทพฯ: ส านกพมพวญญชน, 2555.

วรเจตน ภาครตน. ขอพจารณาเปรยบเทยบองคกรวนจฉยคดปกครองของสาธารณรฐฝรงเศสและสหพนธสาธารณรฐเยอรมน. วารสารนตศาสตร 25 . 4.

วรพจน วศรตพชญ. ความรเบองตนเกยวกบศาลปกครอง. กรงเทพมหานคร :

บรษทส านกพมพวญญชน จ ากด, 2544.

วรช วรชนภาวรรณ. ศาลปกครองไทย : วเคราะหเปรยบเทยบ รปแบบ โครงสราง

อ านาจหนาท และการบรหารงานบคคลกบศาลปกครององกฤษ ฝรงเศส และเยอรมน,

กรงเทพฯ : นตธรรม, 2542.

ศาลปกครอง.รายงานการปฏบตงานของศาลปกครองและสานกงานศาลปกครอง

ประจ าป 2553. วารสารวชาการ,กรงเทพ , 2554.

ศกดา โมกขมรรคกล.ความเปนอสระของผพพากษา, บทบณฑตย เลม 52 ตอน 3

กนยายน2539. กรงเทพมหานคร : ยแพค, 2539.

สกล สกลเดช. ความยตธรรม (Justice). วารสารสโขทยธรรมาธราช 13, 1 (มถนายน

2544)

เสถยร หอมขจร. โธมส ฮอบส ในทฤษฎการเมองและจรยธรรม 2.พมพครงท5 .

กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง, 2540.

โสภณ รตนากร. ความยตธรรมในเอกสารประกอบการศกษาวชานตปรชญา ชน

ปรญญาตร ภาคสอง : บทน าทางประวตศาสตร. พมพครงท 1 .กรงเทพมหานคร: มตรนรา

การพมพ, 2526.

สขม นวลสกล และโกศล โรจนพนธ. ทฤษฎการเมองสมยโบราณและสมยกลาง.

พมพครงท 9 .กรงเทพมหานคร : ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง, 2539.

สจนต ทงสบตร. นตรฐ .กรงเทพมหานคร : โรงพมพแสงรงการพมพ, 2523.

สชาต ประสทธรฐสนธ และกรรณการ สขเกษม. วธวทยาการวจยเชงคณภาพ : การ

DPU

195

วจยปญหาปจจบนและการวจยอนาคตกาล .กรงเทพมหานคร : หจก.สามลดา, 2547.

สพศ ประณตพลกรง, สทธพงศ ตญญพงศปรชญ และเชดพนธ วลาวรรณ . ศาล

ยตธรรมกบการมสวนรวมของประชาชน . ดลพาห 6, 40 (พฤศจกายน-ธนวาคม 2536)

สดจต นมตกล. กระทรวงมหาดไทยกบการบรหารจดการทด ในการปกครองทด

(Good Governance) .กรงเทพมหานคร: ส านกพมพบพธการพมพ, 2543.

ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา. วารสารกฎหมายปกครอง. เลม 15 ธนวาคม

2539 ตอน 3

ส านกงานศาลปกครอง .9 ปศาลปกครองแหงความเชอมน. กรงเทพมหานคร :

บรษท ดน ดไซนจ ากด, 2553.

________.พ ธ ว า ง ศ ล าฤ ก ษ แ ล ะ เ ป ด อ าค า ร ท ท า ก า รศ าลปกครอ ง .

กรงเทพมหานคร: บรษท ดน ดไซน จ ากด, 2552.

อนชา ฮนสวสดกล และจฑามาส แกวจญกาญจน, ศาลปกครอง. วารสารวชาการศาลปกครอง, 3(3),2546.

อมร จนทรสมบรณ. กฎหมายปกครอง .กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลย

รามค าแหง, 2528

อมร รกษาสตย. รฐธรรมนญฉบบประชาชนพรอมบทวจารณ .กรงเทพมหานคร :

ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2541.

_______. ปรชญารฐศาสตรและนตศาสตร ของ ศ.ดร.อมร รกษาสตย. พมพ

ครงท 1 .กรงเทพมหานคร : ว.เจ.พรนตง, 2546.

อสระ นตทณฑประภาศ. ตอบ 20 ค าถามเกยวกบศาลปกครอง เรยนรเรองศาล

ปกครองอยางคนธรรมดา .กรงเทพมหานคร : บรษท ส านกพมพวญญชน จ ากด, 2540.

เอกบญ วงศสวสดกล , บรรเจด สงคะเนต และคณะ.วธพจารณาคดปกครอง

เปรยบเทยบ. สถาบนวจยและใหค าปรกษาแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2549.

อกขราทร จฬารตน.กวาจะมาเปนศาลปกครอง,กรงเทพมหานคร:บพธการพมพ,

2549.

เอกการต ฮน. โครงสรางและบทบาทหนาทของศาลปกครองแหงสหพนธ

สาธารณรฐเยอรมน.ส านกงานศาลปกครอง.(เอกสารอดส าเนา).

DPU

196

ภาษาองกฤษ

Arno Kappler (editor). Facts about Germany. Germany: Societats-

Verlag,Frankfurt am Main, 1996

Bernard Rudden . A Source-Book on French Law. Third Edition,New

York:Oxford University Press, 1991.

Charles Debbasch et Jean-Clande Ricci,Contentieux administrative,7

edition,1999

Christian Dadomo and Susan Farran.The French Legal System.Second

Edition,London:Sweet & Maxwell, 1996.

L.Neville Brown and John S. Bell. . French Administrative Law : Fourth

Edition,New York : Oxford University Press, 1993.

________. French Administrative Law : Fifth Edition,New York : Oxford

University Press, 1998.

Mahendra P.Singh.German Administrative Law in Common Law Perspective.

Berlin : Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 1985. R. Lingat, “Evolution of Law in Burma and Siam,” The Journal of the Siam

Society 38, 1 (January, 1950): 27. Rene´ Guyon,The Work of Codification in Siam .Paris:Imprimerie Nationnale,

1919.

VwGo-Die Verwaltungsgerichtsordnung vom 21. Januar 1960

DPU

ภาคผนวก ก.

แบบสมภาษณแบบมโครงสราง งานวจยเรอง แนวทางการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทย

REFORMATION GUIDELINES OF THE ADMINISTRATIVE COURT SYSTEM IN THAILAND ขอค าถามท 1. ทานมความคดเหนวาโครงสรางศาลปกครองทม 2 ชนคอศาลปกครองสงสดและศาลปกครองชนตน ทเปนอยในปจจบนนมความเหมาะสมหรอไม สามารถอ านวยความยตธรรมไดเพยงใดและมแนวทางในการแกปญหาไดอยางไร

ขอค าถามท 2. ทานมความคดเหนวาประสทธภาพการท างานของตลาการศาลปกครองตาม

พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ไดก าหนดใหตลาการ

ศาลปกครองทงตลาการในศาลปกครองชนตนและตลาการในศาลปกครองสงสดมาจากผทส าเรจ

การศกษาสาขาอนทมใชสาขานตศาสตรได และการด ารงต าแหนงจากตลาการศาลปกครอง

ชนตนไปเปนตลาการในศาลปกครองสงสดตองด าเนนการคดเลอกใหมในปจจบนใช

กระบวนการหลายขนตอนใชระยะเวลานาน การแตงตงตลาการในศาลปกครองสงสดและ

ประธานศาลปกครองสงสดกตองไดร บความเหนชอบจากวฒสภา (มาตรา 15 วรรคหนง และ

วรรคสอง ) มอปสรรคตอการอ านวยความยตธรรมหรอไมอยางไร ตองปรบปรงหรอไมเพยงไร

และมแนวทางในการแกปญหาไดอยางไร

ขอค าถามท 3. ทานมความคดเหนวาระบบสทธของประชาชนในการด าเนนคดปกครอง การ


เกยวกบการยนฟอง การแสวงหาหลกฐาน หรอจดจางทนายความ การฟองคดตองท าเปน

หนงสอฟองดวยวาจาไมได มปญหาหรอไม อยางไร และมแนวทางในการแกปญหาไดอยางไร

DPU

198

ขอค าถามท 4. ทานมความคดเหนวาระบบการพจารณาพพากษาคดปกครอง เกยวกบ

ระยะเวลาการฟองคดทเปนการตดสทธและจ ากดสทธของประชาชนในการเขาถงกระบวนการ

ยตธรรมระยะเวลาการฟองคดปกครองตามมาตรา 9 วรรคหนง(1) นนระยะเวลาสนเกนไป

ระยะเวลาการอทธรณค าสงหรอค าพพากษาของศาลปกครองชนตนตอศาลปกครองสงสด

ภายในระยะเวลา 30 วน โดยไมสามารถขยายระยะเวลาได และการมค าสงหรอค าพพากษาไม

รบฟองกอนการพจารณาในปจจบนนมความเหมาะสมหรอไม สามารถอ านวยความยตธรรมได

เพยงใดและมแนวทางในการแกปญหาไดอยางไร

ขอค าถามท 5. ทานมความคดเหนวาจากปญหาทเกดขนศาลปกครองควรปฏรปหรอไม

DPU

199

ภาคผนวก ข.

ค าใหสมภาษณของผทรงคณวฒ

ตลาการศาลปกครองชนตน ชองานวจย: “แนวทางการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทย”

ผใหสมภาษณ: นายอนชา ฮนสวสดกล (ตลาการหวหนาคณะศาลปกครองพษณโลก)

ผสมภาษณ: ดร.สรธร ธนโชตโภคน

วนทสมภาษณ : 27 พฤศจกายน 2559

ค าถาม ทานมความคดเหนวาโครงสรางศาลปกครองทม 2 ชนคอศาลปกครองสงสดและศาล

ปกครองชนตน ทเปนอยในปจจบนนมความเหมาะสมหรอไม สามารถอ านวยความยตธรรมได


ค าใหสมภาษณ เหนวา การทกฎหมายก าหนดใหศาลปกครองม 2 ชนศาลมความเหมาะสม

แตปญหาเกดจากการทมคดมาฟองยงศาลปกครองแลวพอศาลปกครองชนตนตดสนมาเมอม

การยนอทธรณมาสศาลปกครองสงสดเราไมมการกรองคดเพราะตลาการศาลปกครองสงสดม

จ านวนนอยแตมคดเปนจ านวนมากขนมาสศาลปกครองสงสดโดยไมมการจ ากดท าใหการ

พจารณาคดมความลาชาซงปจจบนศาลปกครองควรมการแกปญหาดงน

(1) ก าหนดเรองของขอจ ากดหลกแกณฑการอทธรณ ระเบยบทเกยวของกบการ

พจารณาอทธรณทไมเปนสาระ จ านวนคดอาจลดลง

(2) การเพมจ านวนตลาการศาลปกครองสงสด

(3) วธพจารณาในศาลสงลดขนตอนบางขนตอนใหรวดเรวลดการแถลงการณของตลา

การผแถลงคดเนองจากมการตรวจสอบมารอบหนงแลวลดภาระงานในสวนอนถายงไมดขนก

ควรจดตงศาลปกครองชนอทธรณ การจดตงศาลปกครองชนอทธรณมการประชมหลายรอบควร

จะมการจดตงขนมาเพอแกปญหาจะไดไมตองไปศาลปกครองสงสดโดยการเพมงบประมาณเพม

ตลาการนาจะเปนแนวทางทดการมศาลปกครองชนอทธรณจะไดตลาการทมความรความ

เชยวชาญทมาจากศาลปกครองชนตนและมความตอเนองในการด าเนนคด

ค าถาม ทานมความคดเหนวาประสทธภาพการท างานของตลาการศาลปกครองตาม



DPU

200




ประธานศาลปกครองสงสดกตองไดรบความเหนชอบจากวฒสภา (มาตรา 15 วรรค 1 และวรรค

2 ) มอปสรรคตอการอ านวยความยตธรรมหรอไมอยางไร ตองปรบปรงหรอไมเพยงไรและม

แนวทางในการแกปญหาไดอยางไร

ค าใหสมภาษณ เหนวาการคดเลอกตลาการนาจะตองจบนตศาสตรมาแลวปจจบนถาไมจบ

นตศาสตรการท างานกจะล าบากควรจะก าหนดไววาตองจบนตศาสตร 1 ใบ จากศาลปกครอง

ชนตนไปศาลปกครองสงสดควรแกกฎหมาย 2 กรณ

(1) ใหมการเลอนไหลตามระบบอาวโส

(2) มการสอบคดเลอกจากบคคลภายนอกก าหนดรายละเอยดใหชดเจน มการแยกสอบ

ระหวางพนกงานคดปกครองกบคนนอกจะไดไมเสยเปรยบ

กรณตองใหวฒสภารบรองไมเหนดวยแตปจจบนตองผานเปลยนแปลงคงยากศาลพรอม

ใหตรวจสอบถาผานการรบรองเปนการยอมรบในความผกพนตอประชาชนแตในความเหน*

ระบบตรวจสอบดหลกการดแตอยทวธการชงน าหนกขอดขอเสยคนเรายงมเหตผลถาหากตอง

ตอบสงคมพอควรหลกคอใหความเหนชอบไดถามปญหาตวบคคลตองมเหตผลพอสมควรท

จะตองตอบสงคมปจจบนคดวาเรองบางเรองในวนหนาอาจจะมการเออประโยชน การสนบสนน

บางคนกอาจเปนไปได

ควรปรบปรงแกไขโดยไมตองถงขนาดใหความเหนชอบแตใหคณะกรรมการตลาการ

ศาลปกครอง (ก.ศป.) ตรวจสอบอาจแจงมขอสงเกต ใหแจงกลบมาทบทวนปรบปรงไปเลย

เปลยนจากการใหความเหนชอบเปนการแจงระบบการคดเลอกเปนการชาขนตอนภายในของตว

ศาลปกครองเองตลาการนอยคดกตองท างานอนๆกตองท าหลายอยางมนเลนชาคนนอยงาน

เยอะวธการแกไขปญหาเพมตลาการกระบวนการคดเลอกใหมบคคลภายนอกเขามาแตชวง

หลงๆจะไดเฉพาะพนกงานคดเชยวชาญเฉพาะคดแตไมไดในสวนเรองการบรหารตองยอมรบวา

ชวงแรกไดแตปจจบนไมใชเปนพนกงานคดไมหลากหลายระบบการคดเลอกนาจะตองแยกสาย

หรอการสอบขอสอบการตรวจหาวธการใหคนนอกไมเสยเปรยบทางปฏบตควรแยกสอบคนละ

สนามจะไดคนทเกงทางปฏบตนกวชาการนกบรหารไมคอยเขาใจระบบขาราชการทองถน ทหาร

คร เฉพาะดานตองแกไข

DPU

201

ค าถาม ทานมความคดเหนวาระบบสทธของประชาชนในการด าเนนคดปกครอง การฟองคด

ปกครองและการด าเนนคดปกครองไมมทนายความชวยรางฟองและด าเนนคดปกครอง



ค าใหสมภาษณ เหนวาไมบงคบมกไดไมมกไดแตถามกดแนนอนเปนการชวยเหลอประชาชน

พนกงานคดแนะน าใหฟองหนวยงานอาจไมเหมาะสมมขอจ ากด ทนายความอาจจะเปน

ทนายความอาสาไมใชทนายความขอแรงจากสภาทนายความหรอมลนธ พนกงานคดแนะน าได

ในระดบหนง ทนายความตองมความรและความเขาใจเชยวชาญในคดปกครอง

ค าถาม ทานมความคดเหนวาระบบการพจารณาพพากษาคดปกครอง เกยวกบระยะเวลาการ

ฟองคดทเปนการตดสทธและจ ากดสทธของประชาชนในการเขาถงกระบวนการยตธรรม

ระยะเวลาการฟองคดปกครองตามมาตรา 9 (1) นนระยะเวลาสนเกนไป ระยะเวลาการอทธรณ

ค าสงหรอค าพพากษาของศาลปกครองชนตนตอศาลปกครองสงสดภายในระยะเวลา 30 วน

โดยไมสามารถขยายระยะเวลาได และการมค าสงหรอค าพพากษาไมรบฟองกอนการพจารณา

ในปจจบนนมความเหมาะสมหรอไม สามารถอ านวยความยตธรรมไดเพยงใดและมแนวทางใน

การแกปญหาไดอยางไร

ค าใหสมภาษณ ระยะเวลาการฟองคด 90 วนเหนวาเหมาะสมเพยงแตวาควรมระยะเวลา

พอสมควรถานานเกนไปมปญหาตามมาเยอะในทางปฏบตปจจบนม 2 ชองทางเพอประโยชน

สวนรวมหรอเหตจ าเปนศาลตองเปดกวางขอยกเวนอยาใหแคบตองท าความเขาใจกบหนวยงาน

กบตวผฟองคดศาลกจะเขามาดโดยสามญส านกวาเขาเดอดรอนแลวศาลปกครองจะชวยเหลอ

อกทางหนงถามเหตผลความจ าเปนศาลกร บคดได การอทธรณภายใน 30 วนเปนเรอง

ระยะเวลาตามกฎหมายขยายไมไดเหนวาสนเกนไปถาจะขยายอาจขอใหขยายได 2 ครง ถาม

เหตจ าเปนอาจจะเปน 90 วน

ค าถาม ทานมความคดเหนวาจากปญหาทเกดขนศาลปกครองควรปฏรปหรอไม

ค าใหสมภาษณ เหนวาศาลปกครองควรมการปฏรปปรบปรงใหมความเหมาะสมเพออ านวย

ความยตธรรมแกทกฝายไดอยางเปนธรรม

DPU

202

ชองานวจย: “แนวทางการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทย”

ผใหสมภาษณ: ดร.ประพจน คลายสบรรณ (ตลาการหวหนาคณะศาลปกครองขอนแกน)


วนทสมภาษณ : 9 ธนวาคม 2559


ปกครองชนตนทเปนอยในปจจบนนมความเหมาะสมหรอไม สามารถอ านวยความยตธรรมได


ค าใหสมภาษณ เหนวาปจจบนนเปนระบบ 2 ชน มความเหมาะสมอยในระดบหนง ศาล

ปกครองพฒนาการมาประมาณ 15 ป ของสาธารณรฐฝรงเศสมระบบศาลปกครอง 3 ชน เปน

ระบบทดเนองจากมคดปกครองจ านวนมาก ปญหาประการแรกการอทธรณค าพพากษาไมม

ขอจ ากด ประการทสอง มการฟองไดโดยตรงตอศาลปกครองสงสด ประการทสามจ านวนตลา

การศาลสงยงขาดเปนจ านวนมากและบางสวนไมเหมาะสม

วธแกไขปญหา

(1) เอาระบบไกลเกลยมาใช

(2) เอาระบบการอนญาตใหอทธรณมาใชในศาลสง

(3) มการจดตงศาลปกครองชนอทธรณมหลกเกณฑตองอนญาตใหฎกาไปศาลปกครอง

สงสด ชวยในการด าเนนคดแกวธพจารณาตองเพมความรวดเรวในการพจารณาในศาลสงควร

พจารณาศกษาจากระบบศาลยตธรรมไมจ าเปนตองไปเพมตลาการในศาลปกครองสงสด










DPU

203

ค าใหสมภาษณ เหนดวยวาตองปรบปรงเปนอยางมากจากประสบการณท างานมาตลาการไม

ไดมาจากนกกฎหมายโดยไมเคยท าส านวนมากอนการพจารณาการพพากษาประเดนขอ

กฎหมายมปญหาในการปรบใชกฎหมาย รอยละ 80 ตองมความรทางดานนตศาสตร ใน

ความเหนตองจบเนตบณฑตไทยและจบหลกสตรท (ก.ศป.) รบรองดวย จะไดรบการพจารณา

เปนพเศษการจบเนตจะเปนการการนตในความรกฎหมายเอกชน กฎหมายอาญาและกฎหมาย

มหาชนจะแนนดวยพนฐานแนนการพจารณาคดปกครองประกนไดเลยเรององคความร หรอถา

ไมไดเนตกตองผานหลกสตรท(ก.ศป.)รบรอง การคดเลอกใหมวธแกท าได 2 ทาง

(1) การเลอนไหลตองสมครใจอยากเปนฝายบรหารหรอเปนฝายตลาการ คณสมบต

ความรมากอน อาวโสมาประกอบอาจจะมการทดสอบความรประสบการณ ประสทธภาพในการ

ท างาน

(2) คดเลอกจากบคคลภายนอกก าหนดสดสวนใหเหมาะสม. การสงใหรบรองจาก

วฒสภาเหนวา ตองดแนวความคดการแบงแยกอ านาจศาลปกครองตองไดรบการตรวจสอบจาก

ตวแทนของประชาชน วาผทไดรบการคดเลอกเปนอยางไรกมความจ าเปน ถาตรวจสอบแลว

อ านาจทางบรหารเขามากาวกายมเหตผลในการปฏเสธมองคกรตรวจสอบถาเปนผลรายอาจสง

เรองใหศาลรฐธรรมนญมาตรวจสอบได





ค าใหสมภาษณ เหนวา ควรม 2 ทาง 1. ในศาลปกครองถาเปนคดประชาชนทวไปกมเจา

พนกงานคดใหค าปรกษา 2. คดยงยากซบซอนควรมทนายขอแรงหรอทนายความอาสาจากสภา

ทนายความ คดปกครองโดยหลกไมตองมทนายความ อาจจะไปวงเตนคดหาผลประโยชนเกบ

เงนจากลกความ ตองมขอบเขตชดเจนไมจ าเปนตองมาประจ าในศาลเพยงแตมาชวยแนะน าได

แตไมควรมานงประจ าในศาลอาจมผลกระทบตอศาลปกครองเองควรแนะน าปรกษาทนายความ

ขางนอก




DPU

204





ค าใหสมภาษณ ระยะเวลาการฟองคด 90 วนเหนวาสนเกนไปควรขยายใหเทากบละเมดคอ1

ป เพราะไมควรไปจ ากดสทธของผทไดรบความเดอดรอนจากการกระท าของเจาหนาท การ

อทธรณค าพพากษาภายใน 30 วน ขยายไมได เหนวาสนเกนไป คดทมขอเทจจรงและเอกสาร

เปนจ านวนมากการเขยนอทธรณเวลาไมพอตองขอใหขยายได ถาหากยนไปกอนแลวคอยไปยน

เพมเตมน าหนกจะนอยหรอศาลไมเอามาวนจฉยเลย อาจวางหลกเกณฑขอขยายโดยใหเขาองค

คณะพจารณาหรอขยายไดประมาณ 2ครง ประเดนศาลปกครองไมรบฟองกอนการพจารณา

กรณเรองอ านาจฟองขาดอายความแลวถาประชาชนเดอดรอนบงคบใหศาลปกครองตอง

พจารณาเรองความจ าเปนเพอชวยเหลอประชาชนไปแกพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและ

วธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 เพอชวยเหลอประชาชน ปญหาเพมเตม

(1) คดปกครองฟองงายไมเสยคาธรรมเนยมท าใหเกดคดลนศาลและการพจารณาคดไม

รวดเรว

(2) ควรน าระบบไกลเกลยมาใชระบบประนประนอม โดยไมใชระบบองคคณะ มการไกล

เกลยกอนรบฟอง ระหวางฟองและหลงจากมค าพพากษาชนบงคบคด

(3) ระบบการคดเลอกตลาการตองค านงถงองคความรเปดทดสอบสนามพเศษเฉพาะ

ดาน ผเชยวชาญสนามพเศษก าหนดคณสมบตเฉพาะต าแหนงเวลาสอบมการคดเลอก 2 สนาม

ทวไป เฉพาะดาน

(4) การนงพจารณาคดบางคดไมมขอยงยากไมจ าเปนตองนงพจารณาไมตอง

แถลงการณคดกได ไมตองเอาแบบระบบสาธารณรฐฝรงเศส

(5) แกกฎหมายใหเกดความเปนธรรมทกฝายในเรองทเลาการบงคบคดและการบงคบ

คด


ค าใหสมภาษณ เหนวาศาลปกครองควรปฏรปตามประเดนปญหาขางตน

DPU

205


ผใหสมภาษณ: นายภานพนธ ชยรต (ตลาการหวหนาคณะศาลปกครองชนตนประจ าศาล

ปกครองสงสด)






ค าใหสมภาษณ เหนวาบางประเทศมศาลเดยวหรอหลายชนศาลเปนเรองการบรหารจดการ

อยางไหนจะอ านวยความยตธรรมแลวแตเปนเรองการบรหารจดการจรงๆ แลวอยทเหตผลการ

จดตงศาลปกครองเพอความเทาเทยมแกไขวธพจารณาคดและตวตลาการในโครงสรางระบบ

ศาลถกปดปากโดยกฎหมายตอนหลงกฎหมายก าหนดใหศาลปกครองชนตนคอศาลอทธรณเอา

กฎหมายมาอานมาดวธคดการใชกฎหมายวาคดอยางไรปจจบนเหมาะสมแลว










ค าใหสมภาษณ เหนวาไมจ าเปนตองจบนตศาสตรระบบการคดเลอกควรเปนระบบเปดเรา

ออกแบบมาวาเปนระบบเปดวธการหลากหลายสาขาเขามามความซอสตยในระบบตลาการอย

ในกรอบเขมขนคดปกครองเรามนกการทตเขามาเปนตลาการศาลสงไมจ าเปนตองรกฎหมาย

เปนนกบรหารจ านวนมากถาคณมองแตกฎหมายคณกจะไดมมมองแตกฎหมายเทานนไม

หลากหลาย วธการคดเลอกเปดสอบทวไปก าหนดสดสวนใหเหมาะสมคดเลอกกนเองมาจาก

วชาชพอยการมเกนครงศาลปกครองตามหลกการตองการตลาการมาตดสนคดไมใชเออ

DPU

206

ประโยชน คดปกครองเจตนารมณของกฎหมายเพอสวนรวม การทตองไดรบการรบรองจาก

วฒสภาหลกการเหนวาระบบตรวจสอบตองเขมขนมากกวาน โดยหลกการระบบดแตตองเปนไป

ในแนวเดยวกนกบศาลปกครองถาเปนคนละฝ งกอาจจะเกดปญหาไดถาระบบตรวจสอบดสากล

เคาใชกนกเหมาะสม





ค าใหสมภาษณ เหนดวยทใหมทนายความมาชวยนงประจ า พนกงานคดปกครองอาจจะ

แนะน าไมครบถวน มาจากสภาทนายความกได อาจมอาจารย มลนธ สมาคมตางๆกได อาจจะ

ใหค าปรกษาขางนอกกไดชวยเหลอตรงไหนกได อาจจะไมตองมานงทศาลปกครองกได ศาล

ปกครองอาจมขอจ ากดในการปรกษาหากไมพอใจกสามารถไปปรกษาขางนอกไดคนให

ค าปรกษาควรท าตวเปนกลางเพอใหค าฟองครบเงอนไขแมพนกงานคดปกครองชวยแนะน าใน

การรางฟองหากไมเขาใจระบบฟองทางไปรษณยฟองมาไมครบกสามารถขอไตสวนไดศาลจะด

ค าฟองถาฟองผดฟองไมตรงศาลจะใหแกไขได








ค าใหสมภาษณ ระยะเวลาการฟองคด 90 วน เหมาะสมหรอไมตองดเพอประโยชนสาธารณะ

ควรใหทกคดหรอไมบางเรองศาลอาจเรยกมาไตสวนไดทางแกไขฝายนตบญญตออกกฎหมาย

ตองไปแกไขกฎหมายใหระยะเวลายาวขนไดหรอไมตองดเปนเรองๆไป แลวแตประเภทคด

อทธรณ 30 วนขยายไมไดเหนวาเวลาอทธรณเราขอเพมเตมไดจรงๆเวลาฟองอยการตวดคณ

เปนทนายของแผนดนไมไดหมายความวาปกปองขาราชการแตตองท าเพอความเปนธรรม

กฎหมายใหเพมเตมไดอยแลวและตองท าเพอดแลประชาชนดวย การทศาลปกครองไมรบฟอง

DPU

207

กอนพจารณาเปนกระบวนพจารณาเบองตนในการตรวจสอบเปนอ านาจหนาทศาลปกครองทจะ

สงไมรบฟองเพราะอะไร

(1) เรองเขตอ านาจศาล

(2) ตรวจสอบเงอนไขผมสทธฟองคดหรอไม

(3) ระยะเวลาการฟองคด ถาฝายราชการกระท าทางปกครองไปแลวคณไมมาฟองเปน

เรองประโยชนสวนรวมศาลปกครองกเอามาพจารณาได เรองรายละเอยดการรบฟองหรอไมรบ

มหลายระบบในการพจารณาตองไปแกทกฎหมายวธคดของตลาการทเปนด ลพนจวาจะรบ

หรอไมรบเวลาจะคมครองประชาชนศาลปกครองตองหยบยกเขามาศาลปกครองตองไปด

กฎหมายพฒนาวธคดทกระบบ


ค าใหสมภาษณ เหนวาศาลปกครองควรปฏรปใหเกดความเปนธรรม

DPU

208


ผใหสมภาษณ: นายวฒ มชวย (อธบดศาลปกครองกลาง)


วนทสมภาษณ: 17 มกราคม 2560




ค าใหสมภาษณ เหนวาตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 เขยนไวม

ศาลปกครองชนตน ศาลปกครองสงสดมศาลปกครองชนอทธรณกไดรฐธรรมนญปจจบนไมพด

เลย นกวชาการหรอใครกไมไดพดถงศาลปกครองชนอทธรณคดปกครองผานการตรวจสอบของ

ฝายบรหารมาแลวถอวาเปนศาลปกครองชนตนประกอบกบในหลกนยมสากลศาลปกครอง

ชนตนมศกดเทยบเทากบศาลอทธรณ ทจรงแนวความคดการมศาลชนอทธรณ ประธานศาล

ปกครองสงสดเดม คดคางพจารณาจ านวนมากกมแนวคดจะใหมศาลปกครองชนอทธรณเมอ

เปลยนแปลงประธานศาลปกครองสงสดนโยบายกเปลยนแปลงไป สวนตวเหนวาคดชาหรอเรว

ชนศาลเปนเรองสวนนอยปจจยอนมมากกวาตลาการมการแกไขกฎระเบยบมการอทธรณไดทก

เรองกมามการจ ากดในการอทธรณ ขณะนมค าแนะน าจากประธานศาลปกครองสงสดคดไมเปน

สาระกไมรบมาพจารณากชวยไดเยอะนอกจากนนการจดแผนกบรหารงานบคคลวนยการคลง

วตถประสงคตองการใหคดรวดเรวก าหนดความเรงดวนของคดส าคญจะมเครองหมายเปนการ

ภายในเรงรดตลาการเรองชาเรวเทคนคการท าส านวนศาลปกครองก าลงพฒนาอยเพราะ

หลกสตรตลาการรนใหมในอนาคตนาจะมการเปลยนแปลงไปจากเดมเยอะ สวนใหมศาล

ปกครองชนอทธรณไมไดปฏเสธวา 3 ชนกอาจจะมได








DPU

209



ค าใหสมภาษณ ความจรงดตามปรชญาการมศาลปกครองเปนสหวทยาการเปาหมายอยากได

ผมประสบการณในการบรหารราชการแผนดน การออกแบบรนแรกๆกไดมาจากหลากหลาย

อาชพหลายทานมาจากหลากหลายประสบการณไดคนทไมจบกฎหมายมาท าคดมปญหาระดบ

หนงแตกสามารถพฒนาไดแตเทาทขอมลตวเลขไมชดเจนอาจมาจากหลากหลายวชาทาน

เหลานนมกฎหมายเปนปรญญาท 2 มความชอบในทางกฎหมายอยแลวไมวาแพทยกม

ประสบการณเคยเปนคณบดสาขานตศาสตรหลายทานจบสาขารฐศาสตร เศรษฐศาสตร เวลามา

ท างานทานกมมมมองของทานแมทานไมจบกฎหมายมประสบการณในการท างานมากมาปรบ

ใชไดใหพฒนาไปตามธรรมชาตอาจใชภาษากฎหมายไมคลองนตวธในทางมหาชนกไม

จ าเปนตองจบนตศาสตร. การคดเลอกผมวาตวพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธ

พจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ขนอยกบการตความครงแรกดการเลอนไหลไมบงคบควรเปด

โอกาสนาจะเปน 2 กลม

(1) มาจากศาลปกครองชนตน

(2) มาจากบคคลภายนอกในการบรหารราชการแผนดนก าหนดโควตาสดสวนใหม

ประสทธภาพ

การใหวฒสภารบรองหลงจาก (ก.ศป.) คดเลอกมาแลว เหนวามทงขอดขอเสยแลวแต

มมมองทงสองฝาย ถาระบบการเมองของเราดการยดโยงใหประชาชนเขามาตรวจสอบกเปนการ

ด แตทผานมาระบบการเมองเรามการแทรกซมมอทธพลในการคดสรรบคคลนนไมแนใจวาจะด

ไหม หรอจะใหควบคมกนเองตามล าดบชนกมการควบคมดแลกนอยโดยสวนตวการใหวฒสภา

รบรองยงไมคอยเหนดวย ถาการเมองแขงแรงกอาจเหนดวย





ค าใหสมภาษณ เหนวาการมทนายความมาชวยใหค าแนะน านนอาจมองได 2 ทางลกษณะคด

ปกครองบางประเภทเรองสญญาทางปกครองการรบเรองเนอเรองมความจ าเปนมความซบซอน

จงตองใชคนทมความรทางดานกฎหมายทจะล าดบเรองทเปนประเดนแหงคด ถาเปนเรองเพก

DPU

210

ถอนกไมจ าเปนตองมทนายความแตถาจะบงคบใหมทนายความเหนดวยวานาจะเปนประเภท

คดบางประเภทไมใชคดทวไปการมทนายความขอแรงกไดโดยสภาทนายความจดทนายความ

มาใหค าปรกษายอมเปนประโยชนทนายความจะรวมกนอ านวยความยตธรรมใหแกประชาชน








ค าใหสมภาษณ เหนวาระยะเวลาการฟองคด 90 วน มกฎหมายยดหยนอยแลวกฎหมาย

ก าหนดไวแลวผมวาระยะเวลา 90 วนสนเกนไปควรแกไขถาเปน 1ป เทากนกบคดละเมดกจะ

สะดวก คดปกครองตงประเดนค าสงทางปกครองชอบหรอไมเสยกอนจงมาดวาเปนละเมด

หรอไมควรก าหนดใหเทากนเวลาศาลวเคราะหพจารณาประชาชนกจะไดไมสบสน การอทธรณ

ค าพพากษาภายใน 30 วน ปญหานตลาการหรอทนายความมการเรยกรองตอนเปดศาล

ปกครองมปญหามากเปนอปสรรค แนวทางแกไขถาขยายไดศาลปกครองกใชดลพนจขอให

ขยายไดในท านองเดยวกนกบอทธรณค าสงนาจะดกวา การไมรบฟองกอนพจารณาเหนวาดอย

แลวเพราะการรบฟองหรอไมเปนคดปกครองมอ านาจฟองคดหรอไมเงอนไขบางครงเปนคด

ปกครองหรอเปนขอยกเวนตองตรวจสอบกอนพจารณาตงแตแรกดแลวเมอพจารณาแลวม

อปสรรคอยบางควรเปดโอกาสใหเพมเตมไดตรงนยงเหนวามขอดมากกวาขอเสยถาจะแกไข

กฎหมายไดกด


ค าใหสมภาษณ เหนวาศาลปกครองควรปฏรปปรบปรงพฒนาตลอดใหประชาชนไดรบความ

ยตธรรม

DPU

211


ผใหสมภาษณ: นายวชระ ชอบแตง (ตลาการหวหนาคณะศาลปกครองกลาง)


วนทสมภาษณ : 20 มกราคม 2560




ค าใหสมภาษณ เหนวาชนศาลมความจ าเปนตองมการกลนกรองจากศาลปกครองชนตนและ

ศาลสง คดปกครองกอนมาฟองคดฝายบรหารใชอ านาจการกลนกรองมาชนหนงแลวปจจบนม

ความเหมาะสม ในอนาคตมการจดตงศาลปกครองชนอทธรณในการพจารณาคดปกครองใหม

ความรวดเรวกไมขดของ ผมวาตองมการก าหนดเงอนไขเปนพเศษจรงๆ ระยะเวลาความยาก

งายในการวางหลกกฎหมายการพจารณาคดบางประเภทกไมวากน










ค าใหสมภาษณ เหนวาการคดเลอกตลาการทไมจบนตศาสตรเหนวาไมขดของเทาทด

ประสบการณหลายทานไมจบนตศาสตรทานกไปเรยนเพมเตมทางนตศาสตรองคความร

ทางดานกฎหมายหลายทานอานกฎหมายเขาใจไดความเขาใจระหวางการคมครองประโยชน

สาธารณะกบสทธเสรภาพของประชาชนแนวคดกมความหลากหลายมากแตกตางกนใชคนทมา

ตดสนตองมประสบการณไมจ าเปนตองจบนตศาสตร แตถาจบนตศาสตรกจะด ผทมาสอบตอง

ผานการอบรมท (ก.ศป.)รบรองทราบวาอยระหวางศาลปรบปรงแกกฎหมายใหมระบบการเลอน

ไหล ม 2 สวน

DPU

212

(1) การเลอนไหล จดแบงสดสวน อาย อาวโส คณสมบตพฒนาวธคดการท างาน

(2) จากบคคลภายนอกมการคดเลอกเขามามการก าหนดสดสวนใหเหมาะสมการรบรอง

จากวฒสภาผมเขาใจวาประสงคใหศาลมการยดโยงใหประชาชนมสวนรวมเปนหลกการทดใหม

การตรวจสอบแตอาจจะเปนเหตแทรกซอนทางการเมองไดแมจะเปนหลกการทดควรมการ

พจารณาใหละเอยดมากกวาทเปนอยในปจจบนเงอนไขพจารณาใหด ท าใหเกดการเสยสทธตอง

ไปลาออกจากศาลปกครองชนตนกอนทจะไปเปนตลาการศาลปกครองสงสดกอาจไมเปนธรรม

ควรหาทางแกไขใหดขน





ค าใหสมภาษณ เหนวาคดปกครองเราไมจ าเปนตองใชทนายความประชาชนสามารถฟองคด

เองดวยตนเองกไดจะมอบใหคนอนหรอจะมทนายความมาชวยเหลอท าใหไดกด กรณค าฟองจะ

ไดไมตองสงกลบไปกลบมาถาเหนวาค าฟองนนแกไขไดกสามารถแกไขเพมเตมไดเมอฝายนต

บญญตวางก าหนดหลกเกณฑมาแลวศาลปกครองกตองปฏบตตามกฎหมายใหความส าคญ

น าหนกในการคมครองสทธใหไปแลวเกดปญหากตองแกไขเพอใหประชาชนเขาถงกระบวนการ

ยตธรรมไดโดยงายไมปฏเสธถามทนายความมาชวยกจะด








ค าใหสมภาษณ ระยะเวลาการฟองคด 90 วนเหนวาขนอยกบหลกการพจารณาคดของศาล

ประเภทของการก าหนดคดวาเปนอยางไรถาระยะเวลามนนอยเกนไปมองอกมมหนงระยะเวลา

ทอดยาวเกนไปความมนคงในนตฐานะความเชอมนในค าสงผมคดวาก าหนด 90 วนบางทมนม

หลายขอหาซอนอยพจารณาเหตจ าเปนศาลปกครองกทราบปญหาเพอประโยชนสวนรวมโดย

DPU

213

หลกการตรวจฟองตลาการมองเลยไปแลวถามเหตจ าเปนศาลดความเดอดรอน เงอนไขเปนผใช

สทธ สถานะบคคลมเหตจ าเปนรบฟองได ฟองขอหาละเมดบางทานมองวาเสยหายละเมดศาลก

ใหได ขาราชการถปลดออกไลออกศาลเพกถอนแลวหนวยงานศาลดวาเพกถอนในอนาคตยอน

ไปนบแตวนมค าสงเรยกคาเสยหายมาดวยมผลใหประชาชนมความรความเขาใจขอความเปน

ธรรมมหลายชองตองฟองใหครบถวนศาลจะเปนผไปบอกไมได

ระยะเวลาอทธรณผมมความเหนวาระยะเวลามกฎหมายก าหนดวนทอานสวนใหญ

สามารถคดค าพพากษาไดเลยระยะเวลา 30 วนเพยงพอแลวแมเอกสารคอนขางเยอะ การ

อทธรณเปนประเดนโตแยงศาลปกครองชนตน การเขยนอทธรณบางทลอกค าพพากษามา

ทงหมดหรอกรณศาลปกครองชนตนฟงขอเทจจรงผด 30 วนเหมาะสมแลวถาเขยนไมทนก

สามารถเพมเตมเขามาทหลงไดแลวแตองคคณะ

การไมรบฟองกอนพจารณามความเหมาะสมแลวในการพจารณาถกกรองมาจากฝาย

ปกครองมาชนหนงแลววาการออกค าสงเปนการท าใหเสยหายหรอไม ไมใหคดขนมาสศาลสวน

ฝายปกครองตองท าค าใหการมาสทกคด แนวทางแกไขปญหาในเชงหลกการขอพพาทตองถก

พจารณาโดยศาลใดศาลหนงใหมกฎหมายก าหนดวากรณมคดทศาลปกครองไมรบแลวอาจม

การโอนคดไปศาลยตธรรมไดเลย การด าเนนคดปกครองผมแบงเปน 4 สวน

(1) การตรวจฟองปญหาผฟองไมมความเขาใจหนวยงานเขาใจไมถกตองใน

กระบวนการพจารณา แนวทางแกไขควรเรยกคกรณมาทงคการก าหนดประเดนขอพพาทมาใน

กระบวนการพจารณา

(2) การออกค าพพากษาของศาลฝายปกครองไมเขาใจตความไมถก ปจจบนแกไขไป

เยอะไปด าเนนการใหแลวเสรจปญหาคอหนวยงานเขาใจวาใหพจารณาใหแลวเสรจภายใน 30

วน ตามอ านาจหนาท

(3) ศาลปกครองก าหนดเงอนไขในค าพพากษามาตรา 72 (2) ศาลเพกถอนกระบวนการ

บรหารราชการแผนดนใหงออนญาตตอหนวยงานนนกอนเชนขอใชทดนเชอมทางอนญาตกจบ

ถาไมอนญาตกเพกถอนท าใหชด

(4) การบงคบคดใหเปนไปตามค าพพากษาการคนสถานะของบคคลถาเขาไมขอเรยก

คาเสยหายละเมดมาศาลกเยยวยาไมได ศาลเขยนยอนไปไดหรอไมเรองการคนต าแหนงเมอถก

ไลออกไปแลวเขาตงคนอนมาแทนแลวฝายปกครองศาลตองมานงคยกนใหมการเยยวยาถา

กระบวนการนนไมชอบดวยกฎหมาย

DPU

214


ค าใหสมภาษณ เหนวาศาลปกครองควรปฏรปปรบปรง

DPU

215

ค าใหสมภาษณของตลาการศาลปกครองสงสด ชองานวจย: “แนวทางการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทย”

ผใหสมภาษณ: ดร.ประสาท พงษสวรรณ (ตลาการศาลปกครองสงสด)






ค าใหสมภาษณ เหนวาจ านวนชนศาลปกครองมหลกกฎหมายสากลซงศาลทงหลายควรม

หลกประกนใหประชาชน 2 ชน เราเรยกวา ดบเบล ดกร เดอ จรสดกชน ศาลปกครองปจจบนม

2 ชน เปนไปตามมาตรฐานสากลแลว การมศาลปกครองชนอทธรณเพมขนมาอกชนหนงเพอท า

หนาทในการวนจฉยตอจากศาลปกครองชนตนขนมากด ศาลปกครองสงสดท าหนาทเปนเพยง

ศาลตความขอกฎหมายกดในอนาคตจ าเปนตองมซงเปนเรองของการจดการคด รฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 ไมไดเขยนไววาม 2 ชน แตกไมไดหามม 3 ชน










ค าใหสมภาษณ เหนวาการคดเลอกตลาการทไมตองจบนตศาสตรเปนแนวทางของศาล

ปกครองสาธารณรฐฝรงเศสของประเทศไทยควรเปดไวเหมอนปจจบน กรณตลาการจากศาล

ปกครองชนตนไปเปนตลาการศาลปกครองสงสดนนยงไมเหมาะสมควรเปนแบบเลอนไหลระบบ

อาวโสเหมอนศาลยตธรรม การสมครสอบใชดลพนจไมควรไปคดเลอกใหม การทตลาการศาล

ปกครองสงสดตองไดรบความเหนชอบจากวฒสภาตองดเหตผลของผรางกฎหมายตอมามศาล

DPU

216

ปกครองสงสดอางความชอบธรรมประชาธปไตยทางประวตศาสตรเปนเหตผลเฉพาะประเทศ

ไทยถามอยจะถกตองหรอไมไมใชเรองของหลกกฎหมายถามอยกไมขดของมมาตรฐานสงกวา

แลวคณะกรรมการกฤษฎกาเหนวาแกไขสงกวาแลวกควรหรอไมสมควรตามทสภานตบญญต

แหงชาต (สนช) ตรวจสอบมองอกทางหนงตรวจสอบจรงจงลกซงมากกวาเปนเหตผลทาง

ประวตศาสตรมาตรฐานสงกวาเหมาะสมแลวไมนาจะมแกไข





ค าใหสมภาษณ เหนวาหลกวธพจารณาคดปกครองไมไดบงคบวาตองมทนายความ คดแพงม

ความซบซอนมากตองใชทนายความคดปกครองใชเอกสารเปนหลกเปนวธพจารณาทเขาถงได

งายไมไดเสยเปรยบอะไรเรามหองใหค าแนะน าศาลปกครองควรมทนายความกไมไดหาม

ทนายความมาใหค าปรกษาจะสงมานงประจ ากประสานงานมาได








ค าใหสมภาษณ เหนวาระยะเวลา90วนเหมาะสมแลว อทธรณค าสงหรอค าพพากษาภายใน30

วนขยายไมไดอาจจะเครงครดกวาศาลยตธรรม อทธรณยอกอนไดแลวคอยยนเพมเตม กรณศาล

ปกครองมค าสงไมรบฟองกอนการพจารณาเหนวาเปนระบบทถกตองอยแลวเหมาะสมแลว


ค าใหสมภาษณ เหนวาศาลปกครองควรปฏรปปรบแกไขปญหาทเกดขนตอไป

DPU

217


ผใหสมภาษณ: ศาสตราจารย(พเศษ) ดร.ชาญชย แสวงศกด (รองประธานศาลปกครองสงสด)


วนทสมภาษณ: 15 ธนวาคม 2559




ค าใหสมภาษณ เหนวาตามมาตรฐานสากลสทธมนษยชนเกยวกบการพจารณาคดควรม 2 ชน

ศาล ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ใหมศาลปกครองเปนระบบ 3

ชนศาลจะมศาลปกครองชนอทธรณกไดตอมารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช

2550 ก าหนดใหมศาลปกครองสงสดและศาลปกครองชนตนจะม 2 ชนหรอ 3 ชนสวนตวไมม

ปญหาอะไร ในศาลปกครองชนตนนนตลาการเทยบเปนศาลปกครองชนอทธรณทก าหนดไว 2

ชนท าใหไดดกอน ปจจบนศาลปกครองชนตนยงเปดไมครบถาเปดศาลปกครองชนอทธรณกอาจ

มปญหาการเพมศาลระยะเรมตน 2 ชนศาลท าใหไดดกอน แนวทางของระบบศาลประเทศไทย

ปญหาพนฐานการมศาลปกครองแยกจากศาลยตธรรมมองภาพรวมกฎหมายปกครองมมานาน

แตไมมการพฒนาเพงจะมการจดตงมาประมาณ 15 ปมปญหาเรองการสนบสนนงบประมาณ










ค าใหสมภาษณ เหนวาการคดเลอกผทจะมาเปนตลาการยงขาดความรความเขาใจเกยวกบ

กฎหมายปกครองการคดเลอกจะไดคนทมความรความเขาใจทางกฎหมายปกครองนอยไดแต

เชงปรมาณแตไมมคณภาพในสถาบนการศกษาใหเพมสดสวนกฎหมายมหาชนและกฎหมาย

DPU

218

ปกครองบางคนยงขาดองคความรเรยนกฎหมายมา 4 ปยงใหค าแนะน าไมไดตองแกพนฐานศาล

ปกครองยงไมมการพฒนาทมปญหาสวนใหญประเทศทมศาลปกครองสวนใหญตองจบ

นตศาสตรในประเทศฝรงเศสไมจ าเปนตองจบนตศาสตรเอานกบรหารมาท างาน อาจารย

ชยวฒน ตอนรางกฎหมายการคดเลอกคณวฒไมตองจบนตศาสตรแตตองมความรทาง

นตศาสตรประเทศไทยยงขาดนกกฎหมายมหาชนสวนใหญบณฑตทางกฎหมายทองจ าให เชอ

ค าพพากษาศาลสงสดพอมปญหาทางกฎหมายปกครองกคดไมเปนในขณะเดยวกนคนทท างาน

บรหารทไมไดจบกฎหมายเขาจะมประสบการณในการท างาน เพราะฉะนนตลาการศาลปกครอง

ควรจะมความรกฎหมายมาอบรมเพมเตมภายหลงกไดแลวมาเรยนนตศาสตรจะเขาใจไดด ผม

เคยใหความเหนคนทจะมาท างานปกครองไมตองจบเนตแลวคนเคยกบการทองจ าปญหาทาง

ปกครองยงมปญหาหลากหลายทไมมแนวค าวนจฉยมากอนท างานไมถก การคดเลอกตลาการ

ศาลสงจากการตความกฎหมายเครงครดวาการจะเปนตลาการหามเปนขาราชการอนรวมทง

ตลาการศาลปกครองชนตนดวย 1ใน3ตองมาจากบคคลภายนอก (ก.ศป.) ถอปฏบตตลอดมา

คดเลอกคนในคนนอกพรอมกน คนในไดประโยชนมากกวา คนในตองลาออกทงทกฎหมาย

ไมไดเขยนกมการพยายามจะแกไขกฎหมาย วธแกไขปญหาควรจะแยกสอบคนในระบบการ

คดเลอกแบบศาลยตธรรม ศาลปกครองไมไดเปนระบบเลอนไหลเราจะคดคนถามต าหนเราไม

เอาอาจจะใชหลกอาวโสและผลงานมาท างาน การใหวฒสภารบรองนนเหนวาไมเหมาะสม

เนองจากตลาการตองแยกจากการเมองขดแยงกบหลกการประชาธปไตย ผมเหนวาควรจะ

ปรบปรงใหมผแทนของกรรมการทไดรบการคดเลอกในศาลปกครองควรใหตลาการเปนคนเลอก

วาอยากไดใครมคนนอกรวมดวยดกวาไมม





ค าใหสมภาษณ เหนวาศาลปกครองไมไดหาม คดปกครองไมไดบงคบวาตองมทนายความ ถา

มกดทนายความทมความรความเชยวชาญมาชวยเหลอชาวบานทเดอดรอนถาเ ปนการบรการ

ประชาชนไมมคาใชจายกมทนายความอาสามาชวยใหค าปรกษาค าแนะน าได



DPU

219






ค าใหสมภาษณ ระยะเวลาการหองคด 90 วน เหนวาเหมาะสมเปนสากลในเชงกฎหมาย

เปรยบเทยบสากล 3 เดอนฟองใหรบผดละเมด 1 ป สรประยะเวลาการฟองคดปกครองจะยาว

เหมอนในคดแพงไมไดเพราะเกยวกบประโยชนสาธารณะหลกความมนคงในนตฐานะมควร

โตแยงไดยาวนาน มาตรา 52 ฟองตองมอายความหากฟองคดเมอไหรกไดคดจะมาศาลปกครอง

ไมมวนจบ

กรณระยะเวลาอทธรณ 30 วน เหนวาสนเกนไป ในตางประเทศถอหลกวาคดปกครอง

อทธรณบงคบตองมทนายความ ระยะเวลา 30 วนขยายไมไดจงคอนขางสน วธแกใหขยายได

60 วน ไมขดของ เพมระยะเวลาจาก 30 วน เปน 60 วน แกไขกฎหมาย

กรณไมรบฟองกอนพจารณาคดเหนวาถกแลวศาลปกครองจะพจารณาคดไดตองรบ

ฟองกอนศาลปกครองตองดวามอ านาจหรอไม


ค าใหสมภาษณ เหนวาศาลปกครองควรปฏรปหรอแกกฎหมายปรบปรงกฎหมายในปจจบน

ตามทกลาวมา

DPU

220


ผใหสมภาษณ: นายประนย วณชชานนท (ตลาการศาลปกครองสงสด)






ค าใหสมภาษณ ปจจบนศาลปกครองม 2 ชน ศาลปกครองชนตน ศาลปกครองสงสดท

ก าหนดใหม 2 ชนศาล คดวาเหมาะสมแลวเพราะกอนคดจะขนศาลปกครองหนวยงานเขาม

คณะกรรมการชวยพจารณาอยแลวเชนการลงโทษทางวนยมคณะกรรมการพทกษระบบ

คณธรรมแกไขเยยวยาความเดอดรอนถาองคกรมอ านาจพจารณาเยยวยาแกไขแลวไม

จ าเปนตองฟองศาลปกครองแตถาผานองคกรเหลานนมาแลวยงตดใจกมาใชสทธฟองคดตอศาล

ปกครองโดยสวนตวคดวาหากผานกระบวนการกลนกรองแลวศาลปกครองชนตนตดสนอยางไร

กควรยตเพราะผานกระบวนการกลนกรองมาแลวไมตองอทธรณไปศาลปกครองสงสดอกกให

ความเปนธรรมเตมทไมจ าเปนเลยทจะตองมศาลปกครองชนอทธรณอกท าใหคดมนลาชาซงใน

ปจจบนคดมนลาชาอยแลวถามชนอทธรณอกยงลาชาไปอกท าใหองคกรอยอายเกดความลาชาม

ขนตอนฝายปกครองแกไขแลว 2 ชนศาลอ านวยความยตธรรมวธแกไขปญหาควรเพมจ านวน

ตลาการศาลปกครองสงสดการคดเลอกระบบตลาการศาลสงเมอผานเกณฑแลวตองลาออกจาก

ศาลปกครองชนตนมการแกไขใหมการเลอนไหลเหมอนศาลยตธรรม แนวคดมาฟองคดศาลสง

ปรมาณคอนขางเยอะเราควรจะออกกฎหมายเพอจ ากดสทธในการอทธรณ ควรเพมตลาการศาล

ปกครองสงสด








DPU

221



ค าใหสมภาษณ การคดเลอกเหนวาจรงๆ แลวคดปกครองเปนเรองเกยวกบบรหารราชการ

แผนดนจงไมจ าเปนทผท ไดรบการสรรหาตองจบนตศาสตรขอใหมความรความเชยวชาญในการ

บรหารราชการแผนดนในศาลปกครองชนตนศาลปกครองสงสดจบสาขาแพทยศาสตร รฐศาสตร

เศรษฐศาสตร อายไมนอยกวา 35 ป เมอจบปรญญาตรรบราชการฝายปกครองประมาณ 12 ป

นาจะมความรเพยงพอในการบรหารแลวเปดกวางเรารบตลาการทไมจบกฎหมายหลายทานกไป

เรยนเพมเตมแลวจบนตศาสตร ในศาลปกครองชนตนขนตอนการสรรหาไมยงยากใหรบสมคร

เปนการทวไปมคณสมบตทก าหนดไวมาสอบรวมกนขอนมขอเทจจรงคนทสอบไดจะเปน

พนกงานคดจะมประสบการณคดมากกวาบคคลภายนอกแนวคดของผมควรจะแยกสอบสรรหา

แยกประเภท

(1) สนามสอบเฉพาะพนกงานคด

(2) สนามสอบเฉพาะจบปรญญาโท

(3) สนามสอบเฉพาะจบโทตางประเทศ จะมลกษณะหลากหลายจะไดคนทไดรบการ

คดเลอกจะไมใชเฉพาะคนวงในทมความรความเชยวชาญในการบรหารไมเขาใจในการท างาน

การสงรายชอใหวฒสภารบรองอนนเขาออกแบบมาในอดตถอวาประชาชนเปนใหญก

ควรจะไปผานการรบรอง ศาลปกครองคดมาจากคนทมคณสมบตเขมงวดศาลสงมาจากศาล

ปกครองชนตนผานประสบการณมามากมายแลวเรองวนยจรรยาบรรณตลาการผมวาไมมความ

จ าเปนแลวทจะตองไปผานการคดเลอกจากวฒสภาอก บคคลภายนอกตองผานประชาพจารณ

จากหนวยงานตางๆถาเขาทวงตงมาเรามระบบตรวจสอบอยแลวกไมจ าเปนเรามองวาวฒสภา

ตรวจสอบอะไรซงขอมลทไดรบกมาจากศาลปกครองสงไปใหทงนนเหนวาไมควรจะม





ค าใหสมภาษณ เหนวาหลกการในการฟองคดปกครองมแนวคดเปนการด าเนนคดทเรยบงาย

ไมมรปแบบค าฟองการฟองงายและตองไดร บความเดอดรอนตองการใหศาลบงคบอะไร

ชาวบานถาไมรกฎหมายกสามารถเขยนมาแลวใหศาลพจารณาสามารถแกฟองไดถาเขยนมาไม

DPU

222

ชดเจนศาลกใหแกไดจนศาลเขาใจขอเสยของการฟองคดโดยไมมทนายความท าใหคดลาชาไป

เทานนเองไมถงกบเสยความยตธรรมคดปกครองทจ าเปนมอย 2 เรองทควรจะมทนายความมา

ชวยเหลอในการฟองด าเนนคดปกครองคอ

(1) ละเมด

(2) สญญาทางปกครอง








ค าใหสมภาษณ ระเวลาการฟองคดปกครอง 90 วน เหมาะสมแลว ความจรงแลวฟองมาแลว

เอกสารกมาเพมเตมไดตลอดระยะเวลา 90 วนพอเพยงแลว อทธรณ30 วน เหนวาคดปกครอง

มนไมยงยากซบซอนเอกสารปรากฎซ าๆ กนบางทกเอาของเดมมาเวลาแกอทธรณสวนใหญ

ขนตอนการชแจงตอศาลพยานหลกฐานทงหมดอยในส านวนแลว 30 วน จงไมควรขยายไปศาล

สงไมมขอเทจจรงใหมเลยเหมอนเดมอทธรณค าสงไมรบฟองมการแกกฎหมายใหมใหขยายได

การทศาลไมรบฟองกอนพจารณาศาลกตองตรวจในเบองตนกอนในบางคดไมใชผเสยหายไมได

เกยวกบตวเองและมาฟองบางคดขาดอายความไปแลวไมอยากฟองแตกน ามาฟองคดประโยชน

สวนรวมถาหากคดนนเปนประโยชนแกสวนรวมศาลปกครองกรบไวไดแมจะรองเรยนไปแลว

เจาหนาทไมท าตามศาลกสามารถรบไวพจารณาไดถาเปนประโยชนแกสวนรวมตองดขอเทจจรง

เปนเรองๆไปศาลกอาจมารบฟองไดถามความจ าเปน


ค าใหสมภาษณ เหนวาศาลปกครองควรปฏรปปรบปรง

DPU

223


ผใหสมภาษณ: ศาสตราจารย(พเศษ) ดร. ชชาต อศวโรจน (ตลาการศาลปกครองสงสด)






ค าใหสมภาษณ เหนวาหลกการเดมควรเปน 3 ชน คดเรวคณภาพคนตองดใหม 3 ชนกรองให

ศาลสงระบบกบตลาการไปดวยกนระบบถกตองตลาการตองมคณภาพ ห มายเหต

พระราชบญญตจ ดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครองพ.ศ.2542 บอกไวเอกชน

เสยเปรยบไมอาจทราบขอมลตองใชระบบไตสวนเพอใหมตลาการทเชยวชาญตามขอเทจจรง

แทจรงระบบสามารถอ านวยความยตธรรมไดหรอยง ตลาการมความเชยวชาญมความร

ความสามารถหรอไม คดเกดความบกพรองจากอะไรการตความพฒนาการบคลากรอยาง

ถกตองหรอเปลามปญหาตองพฒนาไปเรอยๆ คณภาพของค าพพากษาบกพรองเพราะคนหรอ

กฎหมายเพมบทบญญตของกฎหมายปญหาท า 3 ศาล ควรมาดถาศาลท 2 ไมมคณภาพกควร

ม 3 ชน ถาศาลท 2 มคณภาพแลวไมควรม 3 ชน

(1) ก าลงบคลากร

(2) งบประมาณ

(3) คดลาชา ตลาการหลายองคคณะตองพฒนาประเมนวาความบกพรองเกดจากอะไร

ปญหาปจจบนคดลาชาจ านวนตลาการอาจจะไมสอดคลองกบคดควรมคณะกรรมการตรวจสอบ

ยอมมการพฒนาเพมขนอก ถาไมถกตองตามกฎหมายตองมการวจยตอไป








DPU

224



ค าใหสมภาษณ การคดเลอกไมเหนดวยถาไมจบนตศาสตรคนไมตองเรยนกฎหมายกไดไม

ควร การจะเปนตลาการควรจะมความรกอนเขามาแลวหาความรพอไมเรยนกฎหมายกไมม

ความรทจะไปแกไขปญหาทางกฎหมายได ศาลปกครองอะไรกไดแทนทจะพฒนานกกฎหมายม

ความหลากหลายไมใชมออาชพเพราะฉะนนตองจบนตศาสตร คดเลอกใหมจากศาลปกครอง

ชนตนไปศาลปกครองสงสดตองมกระบวนการก าหนดเปนการสมครมผลงานขนตอน

กระบวนการทเราไมสามารถหลกเลยงไดแตกระบวนการเหลานเรวไดถามตลาการมากขน ตอง

ใหวฒสภารบรองจากประชาชนมาตรวจสอบซงสามารถตรวจสอบไดเหมาะสมแลว





ค าใหสมภาษณ เหนวาควรมทนายความ พนกงานคดปกครองใหค าแนะน าไดบางอาจมการ

คยกนแนะน าแผนกรบฟองจะรอะไรเปนอะไรถาไมเชอตลาการตองเขามาดไมมปญหาการฟอง

คดตองท าเปนหนงสอเพราะเปนระบบตองเอาศาลเขามาหาขอมลจากหนวยงานของรฐ

ด าเนนการไปโดยเอกสารฟองคดดวยวาจาไมไดตองใหความรกบคนทมาฟองไมตองมการ

สบพยานศาลปกครองชวยแสวงหาขอเทจจรงสงทนายความมานงใหความชวยเหลอไดไม

ขดของ








ค าใหสมภาษณ เหนวาระยะเวลาการฟองคด 90 วน ผมวาสนเกนไปตองเอาคดจรงๆมาด

มาตรา9 วรรค1 (1) ค าสงการกระท าอนใดผลของค าพพากษา มาตรา 49 ก าหนด 90 วนนบแต

DPU

225

วนรหรอควรร ถาก าหนดใหยาวขอส าคญตองพยายามอธบายในวงกวางของประชาชนคณ

เดอดรอนคณตองรบฟองคดถาจะขยายกไดอยทประชาชนเดอดรอนตองรบฟองคด อทธรณค า

พพากษา 30 วน คดตองรบอทธรณเปนไปตามกฎหมายระยะเวลาไมพอใจค าพพากษาตรงไหน

ตองรบอทธรณเหมะสมแลว ไมรบฟองกอนพจารณาดอ านาจฟองคด เงอนไขการฟองคด

กฎหมายมนดอยแลวเรองความเหนทางกฎหมายการตความตางหากเปนดลพนจอสระของศาล

แตกตางกนได

วธแกไขปญหาควรเขาทประชมใหญแนวทางทตรวจสอบ

(1) คณภาพคนควรเปนนกกฎหมายการพดโดยไมมกฎหมายรองรบไมได

(2) ใหความส าคญกบกฎหมาย

(3) เจตนารมณของกฎหมายเสยงขางมากทไมมคณภาพไปไดเปรยบเสยงขางนอย


ค าใหสมภาษณ เหนวาศาลปกครองควรปฏรป

DPU

226


ผใหสมภาษณ: ดร.สเมธ รอยกลเจรญ (ตลาการศาลปกครองสงสด)






ค าใหสมภาษณ เหนวาโครงสรางศาลปกครองทม 2 ชนคอศาลปกครองสงสดและศาล

ปกครองชนตน ทเปนอยในปจจบนนมความเหมาะสมแลว สวนการแกไขปญหาใหคดเปนไป

ดวยความรวดเรว

(1) การพจารณาคดเลอกและแตงตงตลาการในศาลปกครองสงสดใหครบและเปนไป

ตามกรอบอตราก าลงและ

(2) การพจารณาก าหนดลดจ านวนตลาการในศาลปกครองสงสดเปนอยางนอย3คน

(3) การน าหลกเกณฑใหศาลปกครองสงสดสงไมรบค าอทธรณทมขอเทจจรงหรอขอ

กฎหมายทไมเปนสาระอนควรไดรบการวนจฉยไวพจารณา ตามมาตรา 73 วรรค3 แหง

พระราชบญญตจดตงศาลปกครองมาพจารณา และปจจบนไดมประกาศประธานศาลปกครอง

สงสด เรองการตรวจค าอทธรณทมขอเทจจรงหรอขอกฎหมายทไมเปนสาระ เรองใดควรไดรบ

การวนจฉยหรอไม อนเปนการก าหนดแนวทางใหเกดความชดเจน เพอใหการพจารณาของศาล

เปนไปโดยถกตองและแนวทางเดยวกนสรางความยตธรรมแกคกรณ

(4) การก าหนดใหมวธพจารณาคดแบบเรงรด รวมถงการพจารณาคดเปนการเฉพาะ

ส าหรบแผนกคด ปจจบน ศาลปกครองมแผนกคดสงแวดลอม คดบรหารงานบคคล คดวนย

การเงนและการคลง







DPU

227




ค าใหสมภาษณ เหนวาเปนการเปดกวางและท าใหไดมาซงผทมความรในสาขาอนใหเขามา

รบการคดเลอกมากขน ตองการผมคณสมบตและประสบการณในการท างานจรงในสายงาน

ตางๆทหลากหลาย เนนผมประสบการณในสาขาตางๆ การเรยนการสอนนตศาสตรในไทย

มงเนนการศกษาในสาขาวชากฎหมายแพง อาญา เอกชนเปนหลก ท าใหขาดความรความเขาใจ

เกยวกบหลกกฎหมายและนตวธของกฎหมายปกครอง สวนการคดเลอกตลาการในศาล

ปกครองสงสดใหม ศาลปกครองไดเสนอขอแกไข เชนเมอตลาการในศาลปกครองชนตนไดรบ

การคดเลอกไปเปนตลาการในศาลปกครองสงสดแลวใหด ารงต าแหนงไดโดยไมตองลาออกจาก

การเปนตลาการศาลปกครองชนตนกอน

กรณปจจบนศาลปกครองไดมการเสนอขอแกไขเพมเตมกฎหมายเพอปรบปรงในเชงการ

บรหารจดการของศาลปกครองและส านกงานศาลปกครอง แกไขบทบญญตเกยวกบการคดเลอก

ตลาการในศาลปกครองสงสด เชนเมอเมอตลาการในศาลปกครองชนตนไดรบการคดเลอกไป

เปนตลาการในศาลปกครองสงสดแลวใหด ารงต าแหนงไดโดยไมตองลาออกจากการเปนตลาการ

ศาลปกครองชนตนกอน

อาจมปญหาในกรณทมการยบสภาผแทนราษฎร หรออยในชวงทไมมการสรรหา

วฒสภา อาจท าใหการคดเลอกตลาการเพอมาท าหนาทพจารณาพพากษาคดตองหยดชะงก

หรอลาชาออกไป อนเปนอปสรรคตอการอ านวยความยตธรรม. ท าใหจ านวนตลาการทท าหนาท

ไมไดสดสวนกบจ านวนคดทมจ านวนมากคดตองลาชา





ค าใหสมภาษณ การพจารณาคดปกครองเปนระบบวธพจารณาแบบไตสวน ศาลมบาทบาท

ในการแสวงหาขอเทจจรงตามความเหมาะสม ตงแตตรวจค าฟองเบองตนตาม ขอ 37 วรรคสอง

เชน ศาลเหนวาค าฟองไมสมบรณและแกไขไดสงใหแกไข แมจะไมมทนายคอยชวยรางฟองก

DPU

228

ตาม ศาลสามารถแสวงหาขอเทจจรงโดยการไตสวนคกรณ&เรยกใหหนวยงานทเกยวของชแจง

ไดแนวทางใหประขาชนสามารถเขาถงความยตธรรมทางปกครองไดงาย เชน

(1) การฟองคดดวยวาจา ส าหรบคดไมมขอยงยาก

(2) การน าระบบ E-COURT มาใชในศาลปกครอง

(3) การแกไขการฟองคดละเลยลาชา มาตรา 9 วรรคหนง (2) เพอใหบางกรณสามารถ

ฟองคดไดโดยไมตองรอใหพน 90 วนนบแตวนทผฟองคดมหนงสอรองขอตอหนวยงานทาง

ปกครองหรอเจาหนาทของรฐ ตามมาตรา 49








ค าใหสมภาษณ เหนวา (1)ระยะเวลาการฟองคดปกตรองตาม มาตรา 9 (1) มก าหนด90 วน

นบแตรหรอควรรเหตแหงการฟองคดเปนเวลาทเหมาะสมแลว

(2) ระยะเวลาการฟองคด เชน ระยะเวลาการอทธรณค าสงหรอค าพพากษาของศาล

ปกครองชนตนไมสามารถขยายเวลาไดมาตรา 73

(3) ศาลสามารถมค าสงไมรบฟองกอนการพจารณานน ปจจบนมการขอเสนอขอแกไข

เชน

( 3.1) มาตรา 42 วรรคสอง ใหศาลปกครองใชดลพนจในการรบค าฟองไวพจารณาได

(3.2) การแกไขการฟองคดละเลยหรอลาชา ตามมาตรา 9 วรรคหนง (2) บางกรณ

สามารถฟองคดไดโดยไมตองรอใหพนก าหนด 90 วน นบแตวนทผฟองคดมหนงสอรองขอตอ

หนวยงานทางปกครองหรอเจาหนาทของรฐ



DPU

229

ค าใหสมภาษณของพนกงานอยการ


ผใหสมภาษณ: นายเทพสทธ รกไตรรงค (รองอธบดอยการส านกงานคดปกครอง)






ค าใหสมภาษณ เหนวา ศาลจะม 2 หรอ 3 ชน ไมใชประเดนส าคญ ส าคญอยท 1. มความร

เชยวชาญ ประสบการณบรหารมากกวา ศาลปกครองตองมความรวดเรว คดของศาลสงใช

เวลานาน ศาลไมมหลกเกณฑการจ ากดสทธขนสศาลสง ไมเหมอนศาลยตธรรม หลกการและ

เหตผลท าไหมไมม. ไมเปนสาระไมรบ เรองดลพนจ ไมใชหลกเกณฑทางกฎหมาย ผมไมอยาก

ตดสนผมกไมรบ ไมลงในเนอหาอนตรายเหมอนกน อยทศาลอยางเดยวตองชวยกนคดจะท า

อยางไร หลกเกณฑทไมใชดลพนจจะมไดอยางไรบางประเดนส าคญคอท าอยางไรใหมน

ยตธรรมไดมากกวาเดม หวงเรองระยะเวลาในการพจารณา แค 2 ชนยงตดอปสรรคอยเลย










ค าใหสมภาษณ เหนวาตองมความรทางกฎหมายมหาชนเชยวชาญทงกฎหมายแพงกฎหมาย

อาญา ก าหนดไวสงตองเปนนตศาสตรกฎหมายมหาชน หลกสตรอะไรกได ตองไปเจอสมสาขา

นตศาสตรไมใชไปเนนทางปรญญาตองไปเนนกฎหมายมหาชนไมจบสาขานตศาสตรโดยตรงก

DPU

230

ได เขาท างานกนไดตองมการจดอบรมหลกสตรควรมความรพนฐานทางนตศาสตร ควรมการจบ

เนตปกครองอยางนอยไมจ าเปนตองจบนตศาสตร มปญหาซอนหลายอยางมนมปญหาเรองอนๆ

ทควรปรบปรงกระบวนพจารณาเปนของปกครอง การจดองคคณะกรณเขาถนดเรองค าสงแต

เมเจอร(โครงหลก)เรองสญญา การจดองคคณะตองมความรทางกฎหมายแพงดวยตองอบรม

เพมเตม ตลาการไมใชวาไปรทกสงทกอยางของกฎหมาย มความรความเชยวชาญจรงหรอเปลา

ผานการทดสอบมมาตรฐานสอดรบกบการทดสอบหรอไม ปรบปรงการคดเลอกทมาของศาลสง

ขนตอนทมอยตองคดเลอกใหมไมเอาการเลอนไหลมาจากศาลลาง มนกไมมาจากทางอนทไดมา

อาจขาดคนทมความรทางกฎหมายมหาชนและมทกษะทางบรหารระบบการตงศาลยงไมพรอม

ปญหาเกดถามาจากศาลปกครองชนตนตองมความรความสามารถเชยวชาญมากนอยแคไหน

เปนพนกงานคดปกครองกไดแตตองมความรกฎหมายมหาชน การคดเลอกตองใหวฒสภา

เหนชอบเหนวาม 2 ทาง

(1) ไมใหฝายการเมองมาดตรงนเราไมเชอผแทนกจะไปตรวจสอบเองทงหมดเขา

ตรวจสอบดกดเหมอนกน คนมปญหาเรองคดกจดการกนเอง

(2) ระบบวฒสภาทมาประชาชนเลอกสภาพแวดลอมปจจบนมปญหา ผมเชอในเรองของ

คนทมภมการคดเลอกรบรองควรจะมคณะกรรมการกลนกรองมาจากตวแทนของมหาวทยาลย

หนวยงานทพอจะมาเปนกลางได





ค าใหสมภาษณ ผมเหนดวยใหมทนายความมาชวยเหลอเพราะปจจบนพนกงานคดปกครอง

จะแนะน าใหฟองหนวยงานตวเองหรอหนวยงานราชการการแนะน าชวยเหลอหนาทไมควร

ขดแยงกน ผใหค าแนะน าควรมความเปนกลาง ในหลกการควรใหสภาทนายความเขามามสวน

ในการสงทนายความเขามาใหค าแนะน าจะดกวา หรอควรมองคกรอนเขามาชวยเหลอประชาชน

จะไดไมท าใหเสยเวลาคดวาจะฟองเรองอะไรชวยประชาชนไมใหเสยเปรยบหนวยงานภาครฐ

เกดความเปนธรรมใหศาลปกครองรบค าฟองมาพจารณา



DPU

231






ค าใหสมภาษณ เหนวา 90 วนควรนบจากวนทแจงผลอทธรณในหลกการใชสทธทางศาลตอง

มอายความเรองการกระท าทางปกครองความมนคงแหงนตฐานะการใชสทธเปนเรองของแตละ

บคคลควรรบใชสทธ ระยะเวลา 90 วนพอแลวเกยวกบบรการสาธารณะ ตองรวดเรวตอเนอง

กรณค าสงทเปนละเมดมาตรา 9 วรรคหนง (3 )ศาลปกครองตองพจารณาวาค าสงชอบหรอไม

ศาลจะดให ค าสงไมไดเกดละเมดเสมอไป ค าสงทไมชอบดวยกฎหมายของหนวยงานมนมความ

มนคง ระยะเวลา 90 วนควรรบฟองมา อทธรณภายใน 30 วน เหนวาสนเกนไป ควรใหมการ

ขยายไดทกเรอง ควรปฏรปใหเปนดลพนจของศาลจะใหกคร งตามความเหมาะสม การไมรบฟอง

กอนพจารณา เหนวาควรปรบปรงเรองใหเปนองคคณะมาพจารณามการตรวจสอบใหม

หลกเกณฑเพมขนตองผานองคคณะในการพจารณาใหมหลกเกณฑทรอบคอบรอบดาน


ค าใหสมภาษณ เหนวาควรปฏรปทกปญหาตามทกลาวมาตองมความเขาใจในการแกไข

ปญหา

DPU

232


ผใหสมภาษณ: นายเชดศกด หรญสรสมบต (อธบดอยการส านกงานคดปกครอง)






ค าใหสมภาษณ เหนวาระบบ2 ชนศาลเหมาะสม ชนศาลไมไดเปนตวแปรปญหาของ

ประสทธภาพแตเปนกระบวนการบรหารจดการของศาล เรองตลาการมาจากหลากหลายสาขา

การหลอหลอมแนวความคดออกมาแตกตางกนศาลปกครองมความหลากหลายทมาแตกตางกน

ไมวาจะมศาลชนอทธรณหรอไมกตาม ค าพพากษาศาลปกครองคอนขางแกวงสบเนองมาจาก

องคคณะตลาการแตละองคคณะมาจากหลายท ไมวาจะจบมาจากฝรงเศส เยอรมน อเมรกา

อธบดกปวดหว ไมมระบบกรองตรวจสอบเหมอนศาลยตธรรมผมเหนวาแนวชนศาลแบบ3ชน

ไมมผลวฒนธรรมคานยมในการด าเนนงานเกดความหลากหลายปญหาระบบกฎหมายปกครอง

ของไทยยงมระบบคอมมอนลอวเราไมมซลวลลอว ค าสงทางปกครองไปโยงเอาอะไรมาใชไมม

มาตรการของกฎหปกครองสญญาทางปกครองมแคความหมายไมมหลกกฎหมายหรอการ

พจารณาสญญาทางปกครองเอากฎหมายแพงมาทงหมดไมได ศาลปกครองกสรางหลก

กฎหมายเกยวกบสญญาทางปกครองขนมาเชนคาปรบ 10%ศาลโยงระเบยบพสด ไมมประมวล

กฎหมายปกครองโดยเฉพาะ หากมการจดตงศาลปกครองชนอทธรณกอาจจะชวยไดสวนหนง










DPU

233

ค าใหสมภาษณ การคดเลอกตลาการเหนวาคณสมบตตองจบนตศาสตรขอดการคดเลอกได

ตลาการทมาจากหลากหลายสาขาโดยไมตองจบกฎหมายสวนขอเสยคอการไดตลาการเชามาจะ

ขาดเอกภาพวธสรรหาศาลจะจดรปแบบองคคณะใหเปนเอกภาพไดอยางไรเพราะไมมกฎหมาย

ปกครองโดยเฉพาะหลกกฎหมายปกครองโดยเฉพาะ ระบบการคดเลอกตองไดรบความ

เหนชอบจากวฒสภาระบบนเทยบกบอเมรกาตองเลอกตงโดยหลกการมสวนดเขามาตรวจสอบด

แลวกรณตลาการไมไดรบรองควรมคณะกรรมการมาตรวจสอบถาเราไมมนใจวฒสภามา

ตรวจสอบอกทกอาจตรวจสอบโดยศาลรฐธรรมนญเมอระบบนออกแบบมาอยางนกตองเปน

อยางน





ค าใหสมภาษณ เหนควรมทนายความมาชวยเหลอแนะน าทงนมนอยทระบบศาลปกครองใช

ระบบไตสวนศาลมอ านาจแสวงหาขอเทจจรงการทประชาชนฟองคดเองหากผดรปแบบศาล

ปกครองใหประชาชนแกไขไดเกอบทกมาตราใหศาลปกครองเขามาตรวจสอบถกตองตามหลก

ธรรมาภบาลแลวมทนายความทเชยวชาญมานงใหค าแนะน าทศาลปกครองประจ ากไมเสยหาย

อะไรอาจจะสงมาโดยสภาทนายความกไดประชาชนกจะไดประโยชนมากขน








ค าใหสมภาษณ เหนวาระยะเวลาการฟองคด 90 วนสนเกนไป ระบบวธคดไมถกตอง

หลกการควรขยายเปน1ปใหเหมอนกบระยะเวลาฟองเรองละเมดจะเปนธรรมมากกวา

ระยะเวลาอทธรณ 30 วน เหนวานาจะขยายตรงนศาลไปเอาอะไรมาก าหนดระยะเวลาใชสทธ

ควรแกไขกฎหมายในการขยายไดบางตามสมควรความเหมาะสมนาจะไมเกน 2 ครง การทศาล

DPU

234

ไมรบฟองกอนการพจารณาคดปกครองเมอฟองคดไดงายไมเครงครดศาลปกครองกจะพจารณา

การไมรบฟองกอนเมอระบบออกแบบมาเหมอนกบระบบการจ ากดอ านาจรฐเมอฟองงายกไมรบ

ฟองงายเชนกน



DPU

235


ผใหสมภาษณ: นายจกรพนธ จนทนานนท (อยการจงหวดประจ าส านกงานอยการสงสด

ส านกงานอยการจงหวดธญบร)


วนทสมภาษณ: 9 กมภาพนธ 2560




ค าใหสมภาษณ เหนวาระบบโครงสรางศาลปกครองม 2 ชน ตอนนคดมความลาชามากศาล

ปกครองชนตนอาจตดสนผดพลาดไดม 3 ชนอาจจะรวดเรวขนไดเหมอนกบศาลยตธรรมม 3 ชน

ปจจบนรวดเรวมการนดฟงค าสงหรอค าพพากษาลวงหนา ถาศาลปกครองม 3 ชนจรงกเปน

ทางเลอกทดมากแตตองวางหลกการเปนคดทเปนประโยชนส าคญกระทบสาธารณะมากๆ คดท

มทนทรพยสงๆ เกยวกบนโยบายของรฐบาลถาในอนาคตมการจดตงศาลปกครองชนอทธรณ

ขนมากเหนดวยแตตองก าหนดขนตอนการพจารณาระยะเวลาตองชดเจนไมควรพจารณาเกน 3

เดอน 6 เดอน มกรอบการพจารณาคดชดเจน










ค าใหสมภาษณ เหนวาตลาการศาลปกครองไมตองจบนตศาสตรเพอประสทธภาพของตลา

การนาจะตองจบนตศาสตรและตองมความรระเบยบบรหารราชการแผนดนตอง มความร

กฎหมายแพงกฎหมายอาญาประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ประมวลกฎหมายวธ

พจารณาความอาญา เพราะบางคดตองเอากฎหมายแพงทาใช ศาลปกครองชนตนควรจบ

DPU

236

นตศาสตรศาลปกครองสงสดไมจบนตศาสตรกไดกควรจบบรหารราชการแผนดนเอารปแบบของ

สมทบมาใชกไดปจจบนศาลช านญพเศษกเปดศาลช านญพเศษชนอทธรณ การคดเลอกตลา

การศาลปกครองสงสด 1. นาจะเอาบคลากรในศาลเดมกอนประมาณ 1ใน3 หรอครงหนง 2.

บคคลภายนอกมความรราชการแผนดนระดบอธบดขนไป การสงรายชอใหวฒสภารบรองตลา

การศาลปกครองสงสดเปนการใหนกการเมองฝายบรหารมาตรวจสอบมโอกาสเขามามอ านาจ

ควบคมตลาการ เจตนารมณเปดโอกาสใหประชาชนเขามาตรวจสอบโดยผแทนของประชาชนให

วฒสภารบรองเหนชอบแตไมควรไปยงเกยวกบงานการเมองมากเกนไปอาจจะท าใหเกนระบบ

อปถมภจากนกการเมองได





ค าใหสมภาษณ เหนวาคดปกครองตองมทนายความมาคอยใหค าปรกษาชวยเหลอ. ค าแถลง

เปนหนาทของเจาหนาทชวยแนะน าไดแตถาเปนค าฟองควรใหทนายความทมความรความ

เชยวชาญมาใหค าแนะน าจะเปนประโยชนมากกวา





โดยไมสามารถขยายระยะเวลาได และการมค าสงหรอค าพพากษาไมร บฟองกอนการพจารณา



ค าใหสมภาษณ ระยะเวลาการฟองคด 90 วน นบแตวนทรส นเกนไปนาจะเปนระยะเวลา

เดยวกบละเมด 1ปใหเปนระบบเดยวกน.

การอทธรณค าพพากษาควรแกไขปญหาโดยขยายระยะเวลาไดโดยเอาประมวล

กฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 23 มาใชจะเหมาะสมมากกวา

การไมรบฟองกอนพจารณาเหนวาควรรบฟองไวกอนแลวนดสอบค าใหการคกรณอก

ครงหนงกอนทจะมค าสง

DPU

237


ค าใหสมภาษณ เหนวาศาลปกครองควรปฏรปตามประเดนทสมภาษณ

DPU

238


ผใหสมภาษณ: นางสาวฐตพร กมลสข (อยการจงหวดประจ าส านกงานอยการสงสดส านกงาน

อยการจงหวดปทมธาน)


วนทสมภาษณ : 12 มถนายน 2560




ค าใหสมภาษณ เหนวา โครงสรางศาลปกครองทมสองชน คอ ศาลปกครองสงสดและศาล

ปกครองชนตนทใชอยในปจจบนมความเหมาะสมแลว เพราะศาลปกครองมลกษณะพเศษ

แตกตางไปจากศาลยตธรรมหลายประการ เชน ศาลปกครองใชระบบไตสวนในการด าเนนคด

โดยศาลปกครองมอ านาจแสวงหาขอเทจจรงอนใดได โดยไมจ าเปนตองรบฟงเฉพาะคกรณทง

สองฝาย อนเปนการใหความเปนธรรมแกคกรณฝายทเปนเอกชนหรอเจาหนาทของรฐทจะฟอง

คด เนองจากพยานหลกฐานทจะตองใชสวนใหญจะอยในความครอบครองของหนวยงานผออก

ค าสงทางปกครอง โดยศาลปกครองไมจ าตองรบฟงเฉพาะขอมลของคกรณทงสองฝายทแสดง

ตอศาลเทานน นอกจากน ระบบวธพจารณาของศาลปกครองยงเปนระบบถวงดล มการถวงดล

ในการพจารณาสามฝาย คอ ตลาการเจาของส านวน ท าหนาทแสวงหาขอเทจจรง, ตลาการผ

แถลงคด ท าหนาทแถลงการณตอคณะผพพากษา และองคคณะทมหนาทพจารณาพพากษาคด

ปกครอง โดยองคคณะมอสระทจะพพากษาหรอมค าสงเปนอยางอนได โดยไมตองพพากษาหรอ

มค าสงตามแนวความเหนของตลาการเจาของส านวนหรอตลาการผแถลงคดกได ซงแตกตางกบ

ระบบในศาลยตธรรมทไมมการถวงดลกนสามฝาย ดงนน จงไมอาจน าโครงสรางของศาล

ยตธรรมมาเทยบเคยงใชกบศาลปกครองได โครงสรางศาลปกครองตามพระราชบญญตจดตง

ศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ.2542 จงมความเหมาะสมแลว






DPU

239





ค าใหสมภาษณ เหนวา ผท าหนาทเปนตลาการศาลปกครอง ท าหนาทพจารณาพพากษาคด

ปกครอง จ าเปนตองมความรพนฐานทางกฎหมายเปนหลก จงจะสามารถอ านวยความยตธรรม

ใหแกคความในคดปกครองได ดงนน ตลาการศาลปกครอง แมจะเปนผทรงคณวฒในสาขาอน

นอกเหนอจากสาขานตศาสตร แตควรมคณสมบตพนฐานคอ จะตองส าเรจการศกษาสาขา

นตศาสตรดวย สวนกระบวนการคดเลอกและแตงตงตลาการศาลปกครองชนตนและศาล

ปกครองสงสดทแยกจากกน และขนตอนในการคดเลอก เหนวา เหมาะสมแลว ไมเปนอปสรรค

ตอการอ านวยความยตธรรมของศาลปกครอง แตเหนวาเปนเรองของการถวงดลอ านาจ

เนองจากฝายบรหารมไดเกยวของกบกระบวนการสรรหา การพจารณาคดเลอกตลาการศาล

ปกครองเปนหนาทของ (ก.ศป.) วฒสภาเพยงแตใหความเหนชอบเทานน





ค าใหสมภาษณ เหนวา เหมาะสมแลว และไมนาจะมปญหาอะไร








ค าใหสมภาษณ เหนวา มความเหมาะสมแลว แตควรมการแกไขโดยก าหนดระยะเวลาในการ

ท าค าพพากษาของศาลปกครองดวย เนองจาก ปจจบนนมคดทคางพจารณาอยในศาลปกครอง

เปนจ านวนมาก บางคดใชระยะเวลาในการพจารณานานหลายปกวาจะมค าพพากษาซงไม

DPU

240

ทราบวาเปนเพราะเหตใด และหลายๆ คดเมอศาลปกครองพพากษาใหผฟองคดเปนฝายชนะคด

ผฟองคดไดเกษยณอายและพนจากหนาทไปแลว บางคดศาลยตธรรมทพจารณาคดควบคกบ

คดปกครอง เชน คดอาญา ไดตดสนคดไปแลวกอนศาลปกครอง การก าหนดระยะเวลาในการ

จดท าค าพพากษาจะเปนการเรงรดใหคดปกครองเปนไปดวยความรวดเรวยงขน และสามารถ

อ านวยความยตธรรมใหแกประชาชนไดอยางเตมท


ค าใหสมภาษณ เหนวาควรปฏรปตามประเดนทสมภาษณมาขางตน

DPU

241


ผใหสมภาษณ: นายนนทศกด พลสข (อยการอาวโสส านกงานยตการด าเนนคดแพง)






ค าใหสมภาษณ เหนวาคดปกครองไมเหมอนกบคดในศาลยตธรรมหรอคดอาญาซงเปนเรอง

ของเอกชนตองมการกลนกรองถอยค าของพยาน เพราะคดเอกชนเขาสแพ ชนะกนมากกวาการ

บรหารราชการ ศาลปกครองเปนศาลเกยวกบการบรหารราชการแผนดน ราชการทางปกครอง

และเกยวกบความรบผดชอบ การละเมดของเจาหนาทรฐ ซงสวนใหญจะเปนขอพพาททาง

เอกสารตามทมการตงกรรมการสอบสวนกนมาแลว ในอนาคตถาคดเพมมากขนกอาจจะมการ

จดตงศาลปกครองชนอทธรณขนมาได แตอยามองวาม 3 ชนศาลหรอ 2 ชนศาล จะชาหรอ

รวดเรวเรามองทประสทธภาพวธทศาลปกครองสงสดบรหารจดการคดเราไมจ าเปนตองมการ

ก าหนดทนทรพยเทานนเทานตองหาม. ผมมองวาเหมอนศาลยตธรรมปจจบน นาจะกรอบ

ระยะเวลาการพจารณาใหเรวขนเพราะจะไดมความรวดเรวศาลปกครองนาจะมการปรบปรง

กระบวนการใหรวดเรวขนในอนาคตจะม 3 ชนกได แตนาจะจบไดทศาลอทธรณในประเดนท

เกยวกบพยานหลกฐานนาจะเอาของศาลยตธรรมมาใชวธพจารณาคดปกครองนดแรกควรมการ

นดช 2 สถานนดคกรณมาชแจงกอนการพจารณา










DPU

242

ค าใหสมภาษณ เหนวาตลาการตองจบนตศาสตร พวกจบกฎหมายมหาชน รฐศาสตรจ าเปน

แตอยางนอยตองมปรญญาตรนตศาสตร 1 ใบหรอมความรทางกระบวนการในศาล มาตรา 4

ประมวลแพงและพาณชยตองมความรเบองตนการตความและการพจารณาในการวนจฉยการ

คดเลอกตลาการศาล คอปญหาอปสรรคมแนนอน บางคนเหนวาไปศาลปกครองสงสดคดเยอะ

พบวาจรงๆ บางคนกอยศาลปกครองชนตนจรงๆ เทาททราบจะมการเปดโอกาสใหเปนระบบ

เลอนไหลการคดเลอกตลาการศาลสงใชวธแคบเกนไป หลายคนผานขอเขยน แตบางคนไมผาน

การเสนอผลงาน หลายคนมความรความสามารถแตไมผานกยงม เหนวา นาจะมคนภายนอกท

เปนผสรรหาทไมใช (ก.ศป.) ใหวฒสภารบรองอนนไมเหนดวยเพราะมนมสวนไดสวนเสย ม

ระบบการเมองเขามา ซงม (ก.ศป.) กลนกรองมาแลวในการคดเลอกกนาจะเพยงพอแลว





ค าใหสมภาษณ เรองทนายความ ผมเหนดวยวาควรใหทนายความทมความรความเชยวชาญ

ชวยแนะน า และใหอาจารยมหาวทยาลยทมความรเปดศนยหรอใหมาชวยแนะน า บางครง

ทนายความบางทานอาจไมมความรทางดานกฎหมายมหาชน ระบบตลาการแถลงคดกไม

ขวนขวายในการหาพยานหลกฐาน เราเอาระบบของตางประเทศมาไมหมด ควรทจะมทปรกษา

พเศษมความเชยวชาญพเศษเฉพาะดานมาชวยในการแสวงหาพยานหลกฐาน








ค าใหสมภาษณ ระยะเวลาการฟองรอง ระยะเวลามนสนไปกวาเขาจะรเรองกอาจจะหมด

ระยะเวลาไปแลว ควรจะเปน 1 ป เพราะใชไประยะเวลาหนงจะรถงความเสยหา กรณศาลมค า

พพากษาแลวใหอทธรณภายใน 30 วน เนองจากพยานหลกฐานมมาก ควรมการขยายได

DPU

243

เหมอนศาลยตธรรมตามความเหมาะสม ไมควรเกน 2 ครงๆละ 30 วน คดปกครองศาลปกครอง

ไมรบฟองกอนพจารณา ผมมองวาถามการไตสวนกอนทศาลจะมค าสงไมรบฟอง ถาไมมมลก

สามารถอทธรณพจารณา



DPU

244

ค าใหสมภาษณของนกวชาการ ชองานวจย: “แนวทางการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทย”

ผใหสมภาษณ: ศาสตราจารย ดร. ไพศษฐ พพฒนกล (ประธานหลกสตรนตศาสตรดษฎ

บณฑต คณะนตศาสตรปรดพนมยงค มหาวทยาลยธรกจบณฑตย)






ค าใหสมภาษณ เหนวาระบบโครงสรางศาลปกครองเรามศาลปกครองขนมาวตถประสงคให

คดปกครองเกดความเปนธรรมเกยวกบหลกปฏบตของเจาหนาท แตเดมไปศาลยตธรรมใช

ระบบกลาวหาตองมทนายความด าเนนคด เมอมศาลปกครองขนมาท าใหผทไดร บความ

กระทบกระเทอนไดรบการปฏบตเยยวยาในสงทดข น โครงสรางศาลปกครองจดใหมพนกงานคด

ทตลาการเจาของส านวนในการพจารณาการแสวงหาขอเทจจรงใหเกดความเปนธรรมในการ

อ านวยความยตธรรมเปนระบบไตสวนประเทศภาคพนยโรปสหพนธสาธารณรฐเยอรมน

สาธารณรฐฝรงเศส ใชเปนระบบทใหความเปนธรรมมากทสด ของไทยมตลาการผรบผดชอบ

ส านวนเปนผรวมพจารณาและมการแสดงความคดเหนเพอประกอบการพจารณาท า เปนองค

คณะอยางนอย3คนคดวาระบบนแมจะม 2 ชนกจรงจะไดไมเสยเวลา2ชนเหมาะสมแลวแตคด

ไปรอทศาลสงถาในอนาคตมการจดตงศาลปกครองชนอทธรณทสามารถแกไขไดกดเหนดวย










DPU

245

ค าใหสมภาษณ เหนวาไมจ าเปนตองจบนตศาสตรสมยกอนเรามคณะกรรมการวนจฉยรอง

ทกขมกฤษฎกาวนจฉยคนทไดรบความเดอดรอนจากการกระท าทางปกครองกไปรองเรยนตอ

คณะกรรมการมบคคลหลายฝายมนกนตศาสตรกมนกวศวกรกม ในอดตหนวยงานอนๆท

เกยวขององคประกอบในการพจารณานอกเหนอจากคนทจบจากกฎหมายโดยตรงกควรได

ผเชยวชาญในดานตางๆมาประกอบดวย บคคลตองผานกระบวนการขนตอนในการกลนกรอง

ขนมาไมใชเอาคนหนาใหมซงไมรเร องเขาอาจจะมประสบการณในดานการบรหารการปกครอง

อนๆหลายๆดานมามสวนในการพจารณาดวยกจะเปนประโยชนไมจ าเปนตองจบนตศาสตร

สหพนธสาธารณรฐเยอรมนมบคคลทวไปในการคดเลอกเขามาพจารณาคดกไมไดบงคบวาตอง

จบนตศาสตร กระบวนการคดเลอกจากศาลปกครองชนตนไปศาลปกครองสงสด เหนวา

เรมแรกตอนจดตงศาลปกครองเรามคณะกรรมการสรรหาตลาการมาจากกฤษฎกาจากศาล

ยตธรรมจากหนวยงานอนๆ ผมเคยไดรบการเสนอชอเปนตลาการศาลปกครอง เขากลนกรอง

สรรหาจากผทมประสบการณจากการบรหารงานปกครองตางๆ ในระยะแรกเมอมศาลปกครอง

เกดขนคณะกรรมการสรรหากถกยบไปตอมามคณะกรรมการตลาการ ศาลปกครองขนมา

เรยกวา (ก.ศป.) ควบคมดแลแตงตงโยกยายตอมามการจดตงศาลปกครองภมภาคเพมขนซง

ตลาการแตละคนมความรความเชยวชาญในหลายๆดานสวนใหญกเ ปนนกกฎหมายม

ประสบการณเปนผพพากษา อยการ (ก.ศป.) คดเลอกแลวสงใหวฒสภารบรองอกครงหนง จาก

ศาลปกครองชนตนไปศาลปกครองสงสดกตองคดเลอกอกทแลวสงใหวฒสภารบรองมหลายคน

ไมไดเปนตลาการศาลปกครองสงสดเยอะแยะ แมกระทงศาลปกครองชนตนกยงไมไดเปนอยท

(ก.ศป.) พจารณาบางคนมาจากอธบดมาเปนตลาการศาลปกครองสงสดเลยกไดตอนนมวฒสภา

เขามากลนกรองการคดเลอกตองสงชอใหรบรองเหนชอบ อยทคนมทกยคทกสมยการวงเตนหา

เสยงถาคนดจรงๆกมโอกาสถงเขาไมไดกมการโตแยงใหวฒสภามโอกาสพจารณาอกครงหนง

แนวทางแกไขปญหาอาจปรบปรงโดยการวางหลกเกณฑเพมเตมขนมาให (ก.ศป.) พจารณา

กลนกรองหรอมคณะกรรมการอกชดหนงและอธบายเหตผลไดวาท าไมถงไมผานการรบรอง





DPU

246

ค าใหสมภาษณ เหนดวยวาการฟองคดปกครองควรมทนายความมาชวยเหลอด าเนนการ

เหมอนคดผบรโภคอาจมทนายความอาสามาชวยนาจะมประโยชนในการตอสคด








ค าใหสมภาษณ ระยะเวลาการฟองคด 90 วนนนเหนวาคดปกครองไมควรจะทงไวนานถา

เหนวาการกระท าการของรฐไมชอบกตองรบฟองไมใชทงไวเนนนานหรอรถงสาเหตแลวควรรบ

ฟองมฉะนนพยานหลกฐานอาจเปลยนแปลงไปการก าหนดระยะเวลาไวถามเหตผลสมควรศาล

ปกครองอาจขยายไดเหนควรเปน 1ปเหมอนคดละเมดกจะดกวาเหมาะสมด การอทธรณค าสง

หรอค าพพากษาภายใน30 วน ตามมาตรา 73 ขยายไมไดนน เหนวาสวนใหญคดปกครอง

เอกสารพยานหลกฐานจะเยอะควรก าหนดเอาไวเปดโอกาสกรณมเหตพเศษนาจะขยายออกไป

ไดหลายๆคดมเหตจ าเปนสมควรหาพยานหลกฐานไมเพยงพอขอขยายไดประมาณครงถงสอง

ครงกได ศาลปกครองมค าสงไมรบฟองกอนพจารณาเหนวาทางทฤษฎหลกการใหสอดคลองกบ

ตางประเทศมาประกอบแกไข โดยหลกการควรฟงขอเทจจรงกอนแลวจงมาพจารณาบางเรองม

ขอเทจจรงทซบซอนควรใหรบฟองมาพจารณากอนทจะมาตดสนคดแลวมค าพพากษาตอไปคอ

ควรรบฟองมากอนแลวพจารณามค าสงหรอค าพพากษา



DPU

247


ผใหสมภาษณ: รองศาสตราจารย ดร. ภรชญา วฒนรง (อาจารยประจ าคณะนตศาสตร

มหาวทยาลยรามค าแหง)






ค าใหสมภาษณ เหนวาระบบโครงสรางศาลปกครองของไทย 2 ชน ของสาธารณรฐฝรงเศสม

3 ชน มศาลปกครองชนอทธรณเพมมาประมาณ 20 กวาป กถาในระดบความเหมาะสมจะปรบ

เหมอนกบประเทศแมแบบอยางสาธารณรฐฝรงเศสเหนดวยอาจจะมประเดนความพรอมในสวน

นหรอไมรวมทงในสวนของปญหาทางคดตางๆเพมมากขนคดคางอยทศาลปกครองสงสด

ประมาณ10,000คด ตลาการศาลปกครองสงสดประมาณ 35 ทานไมไดสดสวนเหมาะสมกบคด

กคออาจจะไมเหนดวยในการจดตงศาลปกครองชนอทธรณในทนทตอนนควรจะแกไขปญหา

เกยวกบการแกไขกฎหมายหาคนมาท างานเพมมากขน ในศาลยตธรรมปจจบนมผพพากษา

ประมาณ 6,000 คน ศาลฎกาประมาณ 200 คน การเพมตลาการและการบรหารเรอง

ประสทธภาพการท างานถาแกปญหาเรองการบรหารประสทธภาพการบรหารจดการคดได การ

จดตงศาลปกครองชนอทธรณ กเหนดวยถาม 2 ชนเพมตลาการแลวยงลาชากควรปรบปรง

แกไขไมใชมานงกนเงนเดอนแตไมท างาน ควรแกไขในเรองประสทธภาพตลาการใหไดคนทม

ความรความสามารถอาจจะออกระเบยบในสวนของการพจารณาคดตอเน อง การรกษา

ผลประโยชนสาธารณะกบการคมครองสทธเสรภาพของประชาชนใหสอดคลองกนและความเปน

ธรรมในทางกฎหมายมหาชนกบทางวชาการ







DPU

248




ค าใหสมภาษณ เหนวาควรจบนตศาสตรระบบเปดใหบคคลภายนอกทจบสาขาอนคนทไมได

เรยนกฎหมายคดแบบคนเรยนกฎหมายไมเปนแมจะมประสบการณท างานสดสวนตองปรบเอา

นกกฎหมายเขาไปใหมากวาปจจบนจบนตศาสตรประมาณ 70 สวนศาสตรอนประมาณ 30 ท

ส าคญควรจบนตศาสตรเปนอยางยง แนวทางแกไขปญหาควรสงตลาการไปอบรมศาสตรอนเอา

คนไมรกฎหมายมาน งใชน งตความกฎหมายรวมทงไมมจตวญญาณของนกกฎหมาย

แนวความคดทฤษฎหลกการของกฎหมายทตองเอามาปรบใชเหนวาตองจบนตศาสตรองคคณะ

ศาลปกครองชนตนม3คนควรเปนนกกฎหมาย 2 คน ศาสตรอน 1 คน การคดเลอกตลาการไป

ศาลปกครองสงสดตองคดเลอกใหม เหนวาระบบแตกตางกนกบศาลยตธรรมเพราะกระบวนการ

ยตธรรมทางแพงอาญาวธคดแตกตางกนศาลปกครองเปนคนละกระบวนการถาเอาหลกอาวโส

มาท างานไมจ าเปนตองเอาแบบศาลยตธรรมระบบการคดเลอกตองก าหนดสดสวนคณสมบต

ควรจบนตศาสตรใหมากกวาศาสตรอน การใหวฒสภาเหนชอบท าใหเหนวามการตรวจสอบม

การยอมรบในสวนของประชาชนดวยเปนการใหความยนยอมทางออมใหประชาชนมสวนรวม

หากมการยงเกยวกบการเมองกอาจจะไมไดรบรองจากวฒสภา หรอมการลอบบกน ปญหานแก

ยากเรองการเมองมการองระบบกลมกรณวฒสภามาจากการรฐประหารไมเหนดวยแตถ า

วฒสภามาจากการเลอกตงนาจะเหนดวย





ค าใหสมภาษณ คดปกครองไมมทนายความ อาจารยเหนวาควรใหมทนายความมาชวยเหลอ

แนะน าจะเปนการสงไปจากสภาทนายความไปทศาลปกครองโดยมงบประมาณจากรฐมาใหการ

สนบสนนทท าในศาลยตธรรมกไปชวยในศาลปกครองเพราะประชาชนไมมความรสวน

ทนายความกตองเปนผทมความรความสามารถเชยวชาญคดปกครองไมวาจะเปนทนายความ

อาสาหรอทนายความขอแรง

DPU

249








ค าใหสมภาษณ เหนวาการฟองคดภายใน 90วน สนเกนไปเหนวาควรขยายมาตรฐานทวไป

ควรเหมาะสมกบเรองละเมด 1 ป การอทธรณ ค าสงหรอค าพพากษาภายใน30วน ขยายไมได

นนสนเกนไป ควรขยายเหมอนประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 23 หรอควร

ขยายไดประมาณ 2 ครง กรณศาลไมรบฟองกอนพจารณา เหนวาเงอนไขของกฎหมายเปน

เรองอ านาจของศาลในการถกตดสทธกฎหมายก าหนดไวตองไปแกกฎหมายเกยวกบเงอนไข

การฟองคดใหสอดคลองระบบไตสวนศาลลงไปคนหาขอเทจจรงการทศาลไมรบฟองแลวไปตด

สทธถาเปนเรองทส าคญหรอคดส าคญจ าเปนเขาไมไดรบความเปนธรรมกเอามาเขยนเปน

เงอนไขในการรบฟองมากขน



DPU

250


ผใหสมภาษณ: รองศาสตราจารย ดร.จรศกด รอดจนทร (ผอ านวยการหลกสตรนตศาสตร

ดษฎบณฑต คณะนตศาสตรปรดพนมยงค มหาวทยาลยธรกจบณฑตย)






ค าใหสมภาษณ เหนวาการอ านวยความยตธรรมแกประชาชนหรอคกรณผมอรรถคดในศาล

นนสงทส าคญทสดในการใชสทธทางศาลควรเปดโอกาสใหประชาชนหรอคกรณไดรบความเปน

ธรรมหากตองใชสทธอทธรณค าพพากษาดวยความรวดเรวไปยงศาลปกครองสงสดซงมตลาการ

จ านวนจ ากดเปนเหตใหคดปกครองทเพมขนและคางการพจารณาอยทศาลปกครองสงสดเปน

จ านวนมากหลายคดสงผลใหการพจารณาคดมความลาชาซงขดกบเจตนารมณของการ

ด าเนนคดปกครองทตองการความรวดเรวตามพระราชบญญตจ ดตงศาลปกครองและวธ

พจารณาคดปกตรอง พ.ศ. 2542 ในเรองโครงสรางของศาลปกครองทเกยวกบการอทธรณทงท

ม 2 ชนศาล คดกลบยงลาชากอใหเกดความไมเปนธรรม

แนวทางแกไขปญหาสามารถท าไดโดยมการจดตงศาลปกครองชนอทธรณขนโดยเรว


พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ไดก าหนดใหตลา

การศาลปกครองทงตลาการในศาลปกครองชนตนและตลาการในศาลปกครองสงสดมาจากผท

ส าเรจการศกษาสาขาอนทมใชสาขานตศาสตรได และการด ารงต าแหนงจากตลาการศาล

ปกครองชนตนไปเปนตลาการในศาลปกครองสงสดตองด าเนนการคดเลอกใหมในปจจบนใช





ค าใหสมภาษณ การจะมาเปนตลาการศาลปกครอง เหนควรตองจบนตศาสตรอก 1ใบการ

คดเลอกตลาการศาลปกครองสงสดตองคดเลอกใหมโดยตลาการศาลปกครองชนตนทจะไปศาล

DPU

251

ปกครองสงสดตองด าเนนการคดเลอกใหมใชกระบวนการหลายขนตอนใชเวลานานตองปรบปรง

เพราะศาลปกครองไมสามารถสรางตลาการทเชยวชาญคดปกครองและขาดความตอเนองในการ

พจารณาพพากษาคดปกครอง

แนวทางแกไขควรจดตงศาลปกครองชนอทธรณใหตลาการศาลปกครองชนตนทม

ความรความเชยวชาญไปด ารงต าแหนงตลาการศาลปกครองชนอทธรณกอนเลอนไปศาล

ปกครองสงสด

ควรยกเลกระบบการรบรองจากวฒสภาไมมความจ า เปนเพราะไดรบการคดเลอก

ตรวจสอบจากคณะกรรมการตลาการศาลปกครองแลว





ค าใหสมภาษณ เหนวาการไมมทนายความใหความชวยเหลอในการรางฟองและด าเนนคด

ปกครองกอใหเกดความไมเปนธรรมเนองจากประชาชนสวนใหญไมมความรเกยวกบกฎหมาย

ปกครองและไมมศกยภาพเพยงพอในการท าหนาทในการด าเนนคดเพอน าขอเทจจรงและ

พยานหลกฐานตอสคดกบหนวยงานของรฐอกทงพยานหลกฐานสวนใหญอยในความครอบครอง

ของหนวยงานราชการและทส าคญหนวยงานราชการมพนกงานอยการเปนคนชวยในการ

ด าเนนคดประชาชนเสยเปรยบตงแตแรกแลวการฟองคดและการด าเนนคดไมไดรบความเปน

ธรรมไมสามารถตอสคดไดอยางเสมอภาคแนวทางแกไขในกรณทประชาชนไมมเงนจาง

ทนายความควรจดใหมการแตงตงทนายความขอแรงชวยรางฟองและด าเนนคดปกครองใหกบ

ประชาชนโดยไมมคาใชจาย








DPU

252

ค าใหสมภาษณ เหนวา ระบบการพจารณาพพากษาคดปกครอง เกยวกบระยะเวลาการ


ระยะเวลาการฟองคดปกครองตามมาตรา 9 (1) นน 90วนสนเกนไป ควรขยายระยะเวลาเปน 1

ป เหมอนละเมด

ระยะเวลาการอทธรณค าสงหรอค าพพากษาของศาลปกครองชนตนตอศาลปกครอง

สงสดภายในระยะเวลา 30 วน โดยไมสามารถขยายระยะเวลาได ไมเปนธรรมควรขยาย

ระยะเวลา อทธรณ ไดอยางนอย2 ครงประมาณ 60 วน

การมค าสงหรอค าพพากษาไมรบฟองกอนการพจารณาในปจจบนนไมมความเหมาะสม

และไมสามารถอ านวยความยตธรรมควรรบฟองมาพจารณากอนมค าพพากษาหรอค าสงไมรบ

ฟอง


ค าใหสมภาษณ เหนวาศาลปกครองควรปฏรปตามประเดนทสมภาษณมา

DPU

253


ผใหสมภาษณ: ผชวยศาสตราจารย ดร.สมชาย รตนชอสกล (คณบดคณะนตศาสตรปรดพนม

ยงคมหาวทยาลยธรกจบณฑตย)






ค าใหสมภาษณ เหนวาเหมาะสมหรอไมมองเชงบรหารจดการคดไมเหมาะสมคดไปกองอยท

ศาลปกครองสงสด อาจท าเงอนไขการอทธรณใหยากขนศาลยตธรรมแกไขการฎกาเปนระบบขอ

อนญาตหมด ขนอยกบศาลฎกาอนญาตใหฎกาหรอไมอนนเปนวธทดเหนดวยศาลปกครอง

รปแบบเปนการพจารณา 2 ชนอยแลวเหนดวยถาเพมศาลปกครองชนอทธรณกตองเพมตลา

การดวยเพมตลาการผแถลงคดอกท าใหมนมหลายคนเหมาะสมแกการด าเนนคด ถาเราคดวาไม

อยากเพมชนอทธรณตองเพมกระบวนการหาทางปรบกลไกกรณถาไมเหนดวยกบตลาการผ

แถลงคดตองเขยนเหตผลใหชดเจนทจะหกลางเหตผลของตลาการผแถลงคดเหมอนกบเรายน

อทธรณ ฎกา ตองโตแยงค าพพากษาศาลอทธรณศาลฎกา เขยนค าพพากษายากขนท าใหเกด

ความชอบธรรมมากขนเพมตลาการผแถลงคดเปนองคคณะหลกการดถาเราไมเหนดวยเพราะ

อคตหรอเอาแตจดสวนตวปญหาเกดจากการปฏบตไมใชกฎหมาย คดปกครองตองการความ

รวดเรวใหมการตรวจสอบบรหารจดการอาจมปญหาเพมขนได ควรปรบปรงจากทมอยแลวให

มนมประสทธภาพหลายชนกลนกรองถาสามารถจบคดทศาลปกครองชนตนทมคณภาพสง

มากๆ เฉพาะบางเรองส าคญไปศาลสง








DPU

254



ค าใหสมภาษณ เหนวาควรจบนตศาสตรถาไมจบนตศาสตรนนยอนกลบไปดทมาของคด

ปกครองไมใชกฎหมายลวนๆ ในมมมองเชงบรหารรฐกจนกกฎหมายไมไดรทกเรองถาไมรอะไร

อยางอนเลยไมถก รบคนอนเปนการแกปญหาเวนแตตองมคณวฒอนเพม ประสบการณของนก

ปกครองจะไมมนกรฐศาสตรผวาราชการจงหวดจะรดนกกฎหมายไมมทางรผมมองวา

จ าเปนตองจบนตศาสตรแตมนจ าเปน นกกฎหมายอาจจะลดสดสวนคนทไมจบกฎหมายไดแต

ควรจะมนกกฎหมาย การเขยนค าวนจฉยสวนตนของศาลกจะดรวาใครเปนนกกฎหมายผผาน

อบรมนกกฎหมายโดยแทคนทไมไดเรยนกฎหมายกจะเขยนไมได วธแกไขปญหาคอไมใหตลา

การทไมจบกฎหมายเปนเจาของส านวนเปนเพยงองคคณะเทานนใหนกกฎหมายเปนคนรางค า

วนจฉยเราจดใหเขาเปนผใหความเหนได อกรปแบบหนงการเอาระบบสมทบมาใชไดหรอไม

เพราะตลาการอาจไมฟงสมทบจดออนของระบบสมทบถาจะเอามาใชตองระวงปญหานกมใน

ศาลตางประเทศตองระวงปญหาเพมสวนทนกกฎหมายโดยตรงขาดไป

ศาลปกครองสงสดตองคดเลอกใหมและใหวฒสภารบรองผมไมเหนดวยเพราะ

กระบวนการคดเลอกโปรงใสแคไหนใชเวลานานมากเลนพรรคเลนพวกกนไดหรอเปลาคดเลอก

แลวใหวฒสภารบรองมนยงยากเกนไปในความเหนคดวาใหเปนระบบเลอนไหลเหมอนศาล

ยตธรรมจะสรางความมนคงใหตวตลาการไดในระดบหนงไมสามารถมใครจะเขามาแทรกแซงม

ก าลงใจสรางผลงานดๆ ถาคนไมขยนกจะไมไดเลอนขนมมาตรการจงใจใหสทธประโยชนกระตน

การท าคดใหทนไปศกษาตอตางประเทศ

การใหวฒสภารบรองนนไมเหนดวยแมจะเปนตลาการตดสนในคดปกครองแนวคด

ตองการใหประชาชนมสวนรวมทกอยางพยายามดงตวแทน ผมไมเชอวามนมสวนรวมตามแบบ

วธการในความเปนจรงระบบมนกลนกรองมาแลวมมาตรฐานแลวซงสวนตวไมคอยให

ความส าคญกบระบบรฐสภากบตวแทนประชาชนวาเขาท าหนาทแบบนไดอยางไมมอคตเหนวา

ใหเปนการเลอนไหลคนเขาทผานการคดเลอกตองเขมขนคณะกรรมการตลาการศาลปกครองท

คดเลอกตลาการศาลปกครองสงสดมาท าหนาทกมาในรปของคณะกรรมการไมเกยวกบตลาการ

ไมเปนระบบอปถมภทไมกระทบกระเทอนกบการวนจฉยคดแตเปนเรองการจดการเทานน



DPU

255



ค าใหสมภาษณ เหนวาเปนเรองใหญมากในความเปนจรงทนายความควรมบทบาทใน

กระบวนการยตธรรมมากกวาน มค าพพากษาศาลฎกาตดสนใหทนายความมสวนชวยศาล

เพราะถอวาเปนเจาหนาทกระบวนการยตธรรม แตวาทนายความมความแตกตางคอเงนเดอน

เปนวชาชพอสระจะไปคาดหวงใหเขาท าเหมอนอยการไดอยางไรผมมองวาจดเรมตนมนตางกน

ปญหาเยอะพอสมควรบางคนตองดนรนบทบาททนายความไมคอยไดรบการยอมรบไมจะถก

มองวามงหาประโยชนในเมดเงนมากกวาความยตธรรมทนายความหลายๆคนท าคดปกครองแต

ไมไดเขาไปเปนทางการของศาลปกครองถาเขาไปชวยเหลอตรงนนเหนดวยวาตองมศกดศร

พอสมควรอาจเปนบคลากรของศาลแตเปนทนายความใหความเหนมเงนเดอนของสภา

ทนายความงบประมาณของสภาทนายความนอยมากหรอจากศาลปกครองเงนเดอนตองสง

พอควรถาหากมากพอทนายความไมตองมาวาความนอกศาลการด ารงตวมารยาททนายความ

ตองมความเชยวชาญโดยสภาทนายความตองมการสอบคดเลอกตองยกระดบทนายความม

งบประมาณผานสภาทนายความ








ค าใหสมภาษณ ระยะเวลาการฟองคด 90วน ก าหนดไวสน ถามนมเหตฟองไมทนเวลาก

นาจะขอขยายไดเปนสวนทชวยเหลอประชาชน 90 วนสนเกนไป เพราะหวใจส าคญของคด

ปกครองเปนการชวยเหลอแกไขเยยวยาไมเอาปญหาเรองเทคนคมาตดสทธประชาชนไมใช

เนอหาของปญหานฟองเคลอบคลมไมมเรองอะไรทเขมงวดเกนไปควรจะมการยดหยนขยายได

อาจเปน 1 ปเหมอนคดละเมด การอทธรณ ค าพพากษา 30วน ขยายไมไดตงไปไมเหนดวย

ควรขอขยายระยะเวลาไดประมาณ 2 ครง การไมรบฟองกอนทจะพจารณาการกลนกรองคด

กอนความเหนผมนาจะท าไดศาลยตธรรมตรวจฟองมาตรา 18 โดยสภาพศาลยตธรรมไมด

DPU

256

รายละเอยดมเวรชส งรบกใหองคคณะมาตรวจสอบ ศาลปกครองควรแกไขหลกการรบฟองใหรบ

คดมากอนก าหนดระยะเวลาตรวจฟองใหเสรจเหนวาควรรบค าฟองมาพจารณากอนทจะไมรบ

ฟองมนขนอยกบเหตผลการฟองคดตองการความรวดเรวศาลปกครองมอ านาจทจะรบไว

พจารณากอนกได


ค าใหสมภาษณ เหนวาศาลปกครองควรปฏรปตามประเดนทไดใหสมภาษณไป

DPU

257


ผใหสมภาษณ: ศาสตราจารย ดร. สนทร มณสวสด (ผอ านวยการหลกสตรนตศาสตร

มหาบณฑต คณะนตศาสตรปรดพนมยงค มหาวทยาลยธรกจบณฑตย)


วนทสมภาษณ : 27 กรกฎาคม 2560




ค าใหสมภาษณ เหนวาระบบศาลสากลทมอยเปนการทบทวนความเหนศาลปกครองม 2 ชน

หากคกรณไมพอใจม

(1) ระบบการอทธรณค าสงบงคบอยแลว

(2) ระบบการตรวจสอบของศาลมระบบตรวจสอบโดยตลาการผแถลงคดอยแลวม

ความเหนวาการขยายไปเปน 3 ชนศาลคดจะยงลาชา

ขณะนศาลยตธรรมไดเปลยนระบบมาเปนการอนญาตใหฎกาตอไปจะฎกาไมไดจบใน 2

ชนศาล กรณขออนญาตฎกาความเหนสวนตวศาลยตธรรมมความจ าเปนทจะตองม 3 ชนศาล

เพราะไมมระบบการกรองคด ในทางปกครองทคณะกรรมการวนจฉยขอพพาทซงมฐานะคลาย

กบศาลปกครองชนตนเปนการทบทวนเพอใหเหนวาความเหนของคณะกรรมการนนคกรณไดม

การตอสกนมาในประเดนแหงคดมาแลวแมคณะกรรมการจะไมใชศาลแตเปนการท างานกงตลา

การ(Quasi-judicial) บางทเรามองวาคณะกรรมการพวกนมความเชยวชาญในทางเทคนค

มากกวาศาลดวยซ าไปเพราะอยางนบางกรณกฎหมายจงเขยนใหไปฟองคดปกครองทศาล

ปกครองสงสดไดเลย ระบบคณะกรรมการพจารณาคดทดมการท างานเหมอนระบบศาลอย

เหมอนกน

แนวทางแกไขวธแกปญหาในอนาคตถาเปด 3 ชนเปนกระบวนการจดการของศาลเองถา

เขาจะเปดกไดคดปกครอง 90% เอกชนเปนผฟองหนวยงานของรฐผมมองวาควรท า

กระบวนการใหรวดเรวคดจะไดไมลาชา




DPU

258







ค าใหสมภาษณ เหนวาเดมทมองวาจรงๆ แลวงานของฝายปกครองแทๆเปนงานทางดาน

การบรหารราชการแผนดน การเปนตลาการทไมจบกฎหมายมปญหาในการท าส านวนการ

ตดสนคดตองใชความรทางกฎหมายการบรหารราชการไมไดดกฎหมายแทๆ เหนวาในองคคณะ

ตลาการศาลปกครองควรมตลาการจบกฎหมายแมจะมพนกงานคดปกครองชวยท างานเขยนให

แตตลาการเจาของส านวนควรเขยนดวยตวเอง กอนการจดองคคณะของศาลทมความ

หลากหลายเหนวาอยางนอยตลาการควรตองจบนตศาสตร เหนวาการคดเลอกตลาการศาล

ปกครองสงสดเปนระบบทแปลกๆอยเหมอนกน ระบบศาลยตธรรมไปตดกบเรองอาวโสไมด

ผลงานเมอสอบเขาครงแรกผานครงเดยวกเปนผพพากษาตลอดทกชนศาล

วธแกไขปญหาศาลปกครองการคดเลอกตลาการศาลปกครองสงสดแบงจดกลมสอบ

(1) กรณมาจากภายในศาลปกครองใชวธการคดเลอกแบบหนง

(2) กรณมาจากบคคลภายนอกวธการคดเลอกแบบหนง

การรบรองจากวฒสภาแนวความคดพยายามเชอมโยงเอาอ านาจของประชาชนมาชวย

ในการตรวจสอบระบบทผานมาไมมปญหาสวนคราวทผานมาวฒสภาไมไดมาจากการเลอกตง

หลกการดอยแลวถาไมมการบลอกโหวตกไมมปญหา





ค าใหสมภาษณ เหนวาจรงๆแลวมองวาปจจบนคดปกครองเปนระบบทไมไดบงคบวาตองม

ทนายความแตมนมไดไมไดหามมองวาความจรงอยการเองกตงส านกงานคดปกครองมอธบด

เปนหวหนาหนวยงานซงหนวยงานของรฐไมตองใชอยการเพราะศาลปกครองใชระบบไตสวนคด

ปกครองตอสกนดานเอกสารหนวยงานของรฐไมจ าเปนตองมอยการกไดมอยการเขามาท า ให

DPU

259

ประชาชนเสยเปรยบ ถามทนายความไปชวยใหค าแนะน าชวยด าเนนคดจะเปนประโยชนแก

ประชาชนมากกวาหากใครมเงนจะจางทนายความกไดระบบฟรไมคอยเกดขนทนายความทไป

ใหค าแนะน าตองมความรความเชยวชาญคดปกครองในคดปกครองเปนการตอสกนระหวาง

เอกชนกบรฐเอกชนสวนใหญจะเปนฝายเสยเปรยบไมมทางสไดเอกชนยอมไมรข นตอน

กระบวนการภายในของรฐเปนอยางไร








ค าใหสมภาษณ ระยะเวลาการฟองคด 90 วน จรงๆเหตทกฎหมายก าหนดใหมนสนเพราะ

ค าสงทางปกครองตองการความมนคงของนตฐานะในการด าเนนงานของรฐจะตองตอเนองเพอ

ประโยชนสาธารณะแนวคดการก าหนดระยะเวลาฟองคดไวส นเพอใหมการด าเนนการรวดเรวใน

การใชสทธฟองคดจะไดรวาค าสงนนชอบดวยกฎหมายหรอไมหากค าสงไมชอบกตองถกเพก

ถอนและเยยวยาผทไดรบความเดอดรอนเสยหาย การอทธรณค าพพากษาภายในระยะเวลา 30

วนขยายไมไดเหนวาหลกในการด าเนนคดปกครองตองการความรวดเรวตองไปปรบ

กระบวนการของศาลไมมเหตทจะขยายไดหากไปยดตดกบการท างานของคนหากยงขยาย

ระยะเวลากจะยาวนานเกนไปทจะเพกถอนค าสงทไมชอบดวยกฎหมายคดจะไดจบไดเรว การ

ไมรบฟองกอนการพจารณาเปนเรองปกตกอนทจะลงไปในคดศาลตองมองวาตวเองมอ านาจ

หรอไมการทศาลจะรบกอนกพจารณาคดไมไดจรงๆ แลวถาศาลเหนวาเปนดลพนจของศาล

ปกครองทจะรบกไดหรอไมรบกไดแลวแตดลพนจถาหากศาลไมรบคกรณกมสทธ

(1) อทธรณค าสงทไมรบฟอง

(2) ไปฟองศาลยตธรรม

(3) สงไปคณะกรรมการวนจฉยชขาดอ านาจหนาทระหวางศาล


ค าใหสมภาษณ เหนวาศาลปกครองควรปฏรปตามประเดนทไดใหสมภาษณ

DPU

260

ค าใหสมภาษณของทนายความ ชองานวจย: “แนวทางการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทย”

ผใหสมภาษณ: นายศร สวฒนานนท (หวหนาส านกงานกฎหมายรฐธรรม)






ค าใหสมภาษณ เหนวาปจจบนมคดปกครองทยนฟองตอศาลปกครองสงสดและคดอทธรณ

ค าสงหรอค าพพากษาของศาลปกครองชนตนไปยงศาลปกครองสงสดเพมมากขนทกปและเนอง

ตลาการซงพจารณาพพากษาคดปกครองในศาลปกครองสงสดมจ านวนไมมาก ท าใหคดความ

ลาชาเปนอยางมาก กอใหเกดความไมเปนธรรม โครงสรางศาลปกครองทม 2 ชนคอศาล

ปกครองสงสดและศาลปกครองชนตน ทเปนอยในปจจบนนยงไมมความเหมาะสมไมสามารถ

อ านวยความยตธรรมไดอยางแทจรง เพราะคดปกครองไปคางการพจารณาทศาลปกครองสงสด

นานหลายป

แนวทางแกไขปญหาสามารถท าไดโดยมการจดตงศาลปกครองชนอทธรณเพมขนมาโดย

ก าหนดหลกเกณฑการอทธรณและฎกาดงน

(1) คดทมทนทรพยทพพาทกนเกนกวา 50,000 บาทขนไปใหคกรณสามารถอทธรณ



(2) คดทมทนทรพยทพพาทกนเกนกวา 200,000 บาทขนไปใหคกรณสามารถฎกา







DPU

261





ค าใหสมภาษณ เหนวาการทกฎหมายก าหนดใหตลาการมาจากผทส าเรจการศกษาสาขาอน

ทมใชสาขานตศาสตรไดนนควรตองจบสาขานตศาสตร และการด ารงต าแหนงจากตลาการศาล

ปกครองชนตนไปเปนตลาการในศาลปกครองสงสดตองด าเนนการคดเลอกใหมในปจจบนใช

กระบวนการหลายขนตอนและใชระยะเวลานานตองปรบปรงแกไขใหรวดเรวมากยงขนเหนวา

ควรตองจบนตศาสตร

การคดเลอกตลาการศาลปกครองสงสดตองคดเลอกใหมโดยตลาการศาลปกครองชนตน

ทจะไปศาลปกครองสงสดตองด าเนนการคดเลอกใหมใชกระบวนการหลายขนตอนใชเวลานาน

ตองปรบปรงเพราะศาลปกครองไมสามารถสรางตลาการทเชยวชาญคดปกครองและขาดความ

ตอเนองในการพจารณาพพากษาคดปกครองจงไมจ าเปนตองคดเลอกใหมใหเปนเหมอนศาล

ยตธรรม

การคดเลอกไมตองมการรบรองจากวฒสภาไมมความจ าเปนเพราะไดร บการคดเลอก

ตรวจสอบจากคณะกรรมการตลาการศาลปกครองมาแลว





ค าใหสมภาษณ เหนวาการไมมทนายความใหความชวยเหลอในการรางฟองและด าเนนคด

ปกครองกอใหเกดความไมเปนธรรมเนองจากประชาชนสวนใหญไมมความรเกยวกบกฎหมาย

ปกครองและไมมศกยภาพเพยงพอในการท าหนาทในการด าเนนคดเพอน าขอเทจจรงและ

พยานหลกฐานตอสคดกบหนวยงานของรฐอกทงพยานหลกฐานสวนใหญอยในความครอบครอง

ของหนวยงานราชการและทส าคญหนวยงานราชการมพนกงานอยการเปนคนชวยในการ

ด าเนนคดประชาชนเสยเปรยบตงแตแรกแลวการฟองคดและการด าเนนคดไมไดรบความเปน

ธรรมไมสามารถตอสคดไดอยางเสมอภาค

DPU

262

แนวทางแกไขศาลปกครองควรจดใหมทนายความขอแรงหรอทนายความจากสภา

ทนายความชวยรางฟองและด าเนนคดปกครองใหกบประชาชนโดยไมมคาใชจาย








ค าใหสมภาษณ เหนวาระบบการพจารณาพพากษาคดปกครอง เกยวกบระยะเวลาการฟอง

คดทเปนการตดสทธและจ ากดสทธของประชาชนในการเขาถงกระบวนการยตธรรมระยะเวลา

การฟองคดปกครองตามมาตรา 9 (1) ระยะเวลา 90วน ก าหนดไวสน ถามนมเหตฟองไม

ทนเวลากนาจะขอขยายไดเปนสวนทชวยเหลอประชาชน 90 วนสนเกนไป เพราะหวใจส าคญ

ของคดปกครองเปนการชวยเหลอแกไขเยยวยาไมเอาปญหาเรองเทคนคมาตดสทธประชาชน

ไมใชเนอหาของปญหานฟองเคลอบคลมไมมเรองอะไรทเขมงวดเกนไปควรจะมการยดหยน

ขยายได อาจเปน 1 ปเหมอนคดละเมด

การอทธรณ ค าพพากษา 30วน ขยายไมไดตงไปไมเหนดวยควรขอขยายระยะเวลาได

ประมาณ 2 ครง ไมเกน 90 วน

การไมรบฟองกอนทจะพจารณาการกลนกรองคดกอนความเหน ศาลปกครองควรแกไข

หลกการรบฟองใหรบคดมากอนก าหนดระยะเวลาตรวจฟองใหเสรจเหนวาควรรบค าฟองมา

พจารณากอนทจะไมรบฟองมนขนอยกบเหตผลการฟองคดตองการความรวดเรวศาลปกครองม

อ านาจทจะรบไวพจารณากอนกได



DPU

263


ผใหสมภาษณ: นายอนรกษ สถรรตน (หวหนาส านกงานกฎหมายชยตมแอนดแอสโซซเอทส)






ค าใหสมภาษณ เหนวาปจจบนมคดปกครองเกดความลาชาในการพจารณาพพากษาคด

ปกครองเปนอยางมาก ซงสวนใหญคดตองคางอยทศาลปกครองสงสดเปนเวลาหลายป

กอใหเกดความไมเปนธรรมและขดกบเจตนารมณของพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธ

พจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 โครงสรางศาลปกครองทม 2 ชนคอศาลปกครองสงสดและ

ศาลปกครองชนตน ในปจจบนไมมความเหมาะสมไมสามารถอ านวยความยตธรรมไดอยาง

แทจรง

แนวทางแกไขปญหาสามารถท าไดโดยมการจดตงศาลปกครองชนอทธรณโดยใหคดทม

การอทธรณใหยนไปใหศาลปกครองชนอทธรณกอนทจะไปศาลปกครองสงสดโดยก าหนด

หลกเกณฑการอทธรณและฎกาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาใชในศาล

ปกครอง










ค าใหสมภาษณ เหนวาประสทธภาพการท างานของตลาการศาลปกครอง ควรตองจบสาขา

นตศาสตร และการด ารงต าแหนงจากตลาการศาลปกครองชนตนไปเปนตลาการในศาลปกครอง

DPU

264

สงสดไมตองด าเนนการคดเลอกใหมควรใหมการเลอนไหลและระบบอาวโสเหมอนศาลยตธรรม

ควรยกเลกระบบการรบรองจากวฒสภาไมมความจ าเปนเพราะไดรบการคดเลอกตรวจสอบจาก

คณะกรรมการตลาการศาลปกครองมาแลว





ค าใหสมภาษณ เหนวาการการรางฟองและด าเนนคดปกครองควรตองมทนายความเพราะ

เปนผทมความรและความเชยวชาญในการด าเนนคดหนวยงานราชการมพนกงานอยการเปนคน

ชวยในการด าเนนคดประชาชนเสยเปรยบตงแตแรก การฟองคดและการด าเนนคดประชาชน

อาจไมไดรบความเปนธรรมไมสามารถตอสคดไดอยางเสมอภาค










ค าใหสมภาษณ เหนวาระยะเวลาการฟองคดปกครองตามมาตรา 9 (1) ระยะเวลา 90วน สน

เกนไป ควรจะมการขยายได อาจเปน 1 ปเหมอนคดละเมด การอทธรณค าพพากษา 30วน

ควรขอขยายระยะเวลาไดประมาณ 2 ครง ไมเกน 90 วน การไมรบฟองกอนทจะพจารณา ศาล

ปกครองควรแกไขหลกการรบฟองใหรบคดมากอนก าหนดระยะเวลาตรวจฟองใหเสรจเหนวา

ควรรบค าฟองมาพจารณากอนทจะไมรบฟองศาลปกครองควรทจะรบไวพจารณากอนกได



DPU

265


ผใหสมภาษณ: นายไวกณฐ ไววทย (หวหนาส านกงานไวกณฐ ไววทยทนายความ)







ปกครองชนตน ทเปนอยในปจจบนนยงไมเหมาะสมเพราะคดปกครองไปคางการพจารณาทศาล

ปกครองสงสดนานหลายป

แนวทางแกไขปญหาสามารถท าไดโดยมการจดตงศาลปกครองชนอทธรณก าหนด

หลกเกณฑการอทธรณและฎกาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาใชในศาล

ปกครอง





ชนตนไปเปนตลาการในศาลปกครองสงสดตองด าเนนการคดเลอกใหมใ นปจจบนใช





ค าใหสมภาษณ เหนวาประสทธภาพการของตลาการศาลปกครองตองจบสาขานตศาสตร

และการด ารงต าแหนงจากตลาการศาลปกครองชนตนไปเปนตลาการในศาลปกครองสงสดตอง

ด าเนนการคดเลอกใหมในปจจบนใชกระบวนการหลายขนตอนและใชระยะเวลานานตอง

ปรบปรงแกไขใหรวดเรว การคดเลอกตลาการศาลปกครองสงสดไมจ าเปนตองคดเลอกใหม

DPU

266

คดเลอกใหม การแตงตงตลาการในศาลปกครองสงสดและประธานศาลปกครองสงสดไมตอง

ไดรบความเหนชอบจากวฒสภา





ค าใหสมภาษณ เหนวาการการรางฟองและด าเนนคดปกครองประชาชนสวนใหญไมมความร

เกยวกบกฎหมายปกครองและไมมศกยภาพเพยงพอในการท าหนาทในการด าเนนคดเพอน า

ขอเทจจรงและพยานหลกฐานตอสคดกบหนวยงานของรฐอกทงพยานหลกฐานสวนใหญอยใน

ความครอบครองของหนวยงานราชการประชาชนเสยเปรยบ การฟองคดและการด าเนนคด

ไมไดรบความเปนธรรมไมสามารถตอสคดไดอยางเสมอภาคแนวทางแกไขศาลปกครองควรจด

ใหมทนายความขอแรงหรอทนายความจากสภาทนายความชวยรางฟองและด าเนนคดปกครอง

ใหกบประชาชนโดยไมมคาใชจาย








ค าใหสมภาษณ เหนวาระยะเวลาการฟองคดปกครองตามมาตรา 9 (1) ระยะเวลา 90วน

เปนระยะเวลาทส นมาก ควรจะมการขยายไดเปน 1 ปเหมอนคดละเมด การอทธรณ ค า

พพากษา 30 วน ควรขอขยายระยะเวลาไดประมาณ 2 ครง ไมเกน 90 วน อาจน าวแพง มาตรา

23 มาใช และศาลปกครองควรรบค าฟองมาพจารณากอนทจะมค าสงไมรบฟอง



DPU

267


ผใหสมภาษณ: นายนรท ชชวาล (หวหนาส านกงานกฎหมายวนเนอรแอนดแอสโซซเอทส)






ค าใหสมภาษณ เหนวาโครงสรางศาลปกครองทม 2 ชนคอศาลปกครองสงสดและศาลปกครอง

ชนตน ทเปนอยในปจจบนนไมเหมาะสม ควรม 3 ชน เหมอนศาลยตธรรม

แนวทางแกไขปญหาสามารถท าไดโดยมการจดตงศาลปกครองชนอทธรณและควร

ก าหนดหลกเกณฑการอทธรณและฎกาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาใชในศาล

ปกครอง










ค าใหสมภาษณ เหนวาตลาการศาลปกครองตองจบสาขานตศาสตร และการด ารงต าแหนงจาก

ตลาการศาลปกครองชนตนไปเปนตลาการในศาลปกครองสงสดในปจจบนตองปรบปรงแกไขให

รวดเรวมากขน การคดเลอกตลาการศาลปกครองสงสดตองคดเลอกใหมโดยตลาการศาล

ปกครองชนตนทจะไปศาลปกครองสงสดตองด าเนนการคดเลอกใหมใชกระบวนการหลาย

ขนตอนใชเวลานานตองปรบปรงเพราะศาลปกครองไมสามารถสรางตลาการทเชยวชาญคด

ปกครองและขาดความตอเนองในการพจารณาพพากษาคดปกครองทตองคดเลอกใหม การ

DPU

268

แตงตงตลาการในศาลปกครองสงสดและประธานศาลปกครองสงสดไมตองไดรบความเหนชอบ

จากวฒสภา





ค าใหสมภาษณ เหนวาการการรางฟองและด าเนนคดปกครองประชาชนสวนใหญไมมความร

เกยวกบกฎหมายปกครองและไมเขาใจในการด าเนนคดเพอน าขอเทจจรงและพยานหลกฐาน

ตอสคดกบหนวยงานของรฐอกทงพยานหลกฐานสวนใหญอยทหนวยงานราชการประชาชน

เสยเปรยบ การฟองคดและการด าเนนคดอาจไมไดรบความเปนธรรม










ค าใหสมภาษณ เหนวาระยะเวลาการฟองคดปกครองตามมาตรา 9 (1) ระยะเวลา 90วน นอย

มาก ควรจะมการขยายไดเปน 1 ปเหมอนการฟองคดละเมด

การอทธรณ ค าพพากษา 30วน ควรขอขยายระยะเวลาไดประมาณ 2 ครง ไมเกน 90

วน อาจน าวแพง มาตรา 23 มาใช ศาลปกครองควรรบค าฟองมาพจารณากอนทจะมค า

พพากษาหรอค าสงไมรบฟอง



DPU

269


ผใหสมภาษณ: นายนฐพล แตงโสภา (หวหนาทนายความประจ าบรษทส านกงานกฎหมาย

และธรกจนฐพลจ ากด)







ปกครองชนตน ทเปนอยในปจจบนนไมความเหมาะสม

แนวทางแกไขปญหาควรม 3 ชน เหมอนศาลยตธรรมนาจะมการจดตงศาลปกครองชน

อทธรณเพอลดภาระคดของศาลปกครองสงสดก าหนดหลกเกณฑการจ ากดสทธในอทธรณและ

ฎกาในคดปกครอง










ค าใหสมภาษณ เหนวาตลาการศาลปกครอง ควรตองจบสาขานตศาสตร การคดเลอกตลา

การศาลปกครองสงสดตองคดเลอกใหมโดยตลาการศาลปกครองชนตนทจะไปศาลปกครอง

สงสดตองด าเนนการคดเลอกใหมใชกระบวนการหลายขนตอนใชเวลานานตองปรบปรงเพราะ

ศาลปกครองไมสามารถสรางตลาการทเชยวชาญคดปกครองและขาดความตอเนองในการ

พจารณาพพากษาคดปกครองทตองคดเลอกใหมควรใชระบบเลอนไหลเหมอนศาลยตธรรม

DPU

270

การแตงตงตลาการในศาลปกครองสงสดและประธานศาลปกครองสงสดไมจ าเปนตอง

ไดรบความเหนชอบจากวฒสภา





ค าใหสมภาษณ เหนวาคดปกครองฟองคดงายไมตองใชทนายความ การรางฟองและ

ด าเนนคดประชาชนสวนใหญไมมความรเกยวกบกฎหมายปกครองและไมทราบการด าเนนคดท

จะตอสคดกบหนวยงานของรฐอกทงพยานหลกฐานสวนใหญอยในความครอบครองของ

หนวยงานราชการประชาชนเสยเปรยบเปนอยางมาก


ทนายความชวยรางฟองและด าเนนคดปกครองใหกบประชาชนโดยไมมคาใชจายศาลปกครอง

ควรปกปองสทธของประชาชน

ค าถาม ทานเหนวาระบบการพจารณาพพากษาคดปกครอง เกยวกบระยะเวลาการฟองคดท

เปนการตดสทธและจ ากดสทธของประชาชนในการเขาถงกระบวนการยตธรรมระยะเวลาการ

ฟองคดปกครองตามมาตรา 9 (1) นนระยะเวลาสนเกนไป ระยะเวลาการอทธรณค าสงหรอค า

พพากษาของศาลปกครองชนตนตอศาลปกครองสงสดภายในระยะเวลา 30 วน โดยไมสามารถ

ขยายระยะเวลาได และการมค าสงหรอค าพพากษาไมรบฟองกอนการพจารณาในปจจบนนม

ความเหมาะสมหรอไม สามารถอ านวยความยตธรรมไดเพยงใดและมแนวทางในการแกปญหา

ไดอยางไร

ค าใหสมภาษณ เหนวาระยะเวลาการฟองคดปกครองตามมาตรา 9 (1) ระยะเวลา 90วน สน

เกนไป ควรจะมการขยายไดเปน 1 ปเหมอนการฟองคดละเมด การอทธรณ ค าพพากษา 30

วน ควรขอขยายระยะเวลาไดประมาณ 2 ครง ไมเกน 90 วน อาจน าประมวลกฎหมายวธ

พจารณาความแพง มาตรา 23 มาใช ศาลปกครองควรรบค าฟองมาพจารณากอนทจะมค า

พพากษาหรอค าสงไมรบฟอง


ค าใหสมภาษณ เหนวาศาลปกครองควรปฏรปตามประเดนทสมภาษณขางตน

DPU

271

ค าใหสมภาษณของประชาชน ชองานวจย: “แนวทางการปฏรประบบศาลปกครองของประเทศไทย”

ผใหสมภาษณ: นางออมฤด ชนไพบลย (ผพพากษาหวหนาคณะศาลจงหวดจนทบร)






ค าใหสมภาษณ เหนวาศาลปกครองควรม 3 ชนศาลเหมอนกบศาลยตธรรม ซงจะ

อ านวยความยตธรรมทางคดไดอยางถกตองเพราะคดทางปกครองมขอเทจจรงและเอกสารม

รายละเอยดมาก ปจจบนมคดปกครองทยนฟองตอศาลปกครองและคดอทธรณค าสงหรอค า

พพากษาของศาลปกครองชนตนไปยงศาลปกครองสงสดเพมมากขนทกปและเนองจากจ านวน

ตลาการซงพจารณาพพากษาคดปกครองในศาลปกครองสงส ดมจ านวนจ ากด ท าใหการ

พจารณาคดปกครองของศาลปกครองสงสดไมอาจท าใหคดเสรจไปจากศาลไดรวดเรวกอใหเกด

ความลาชาในการพจารณาพพากษาคดปกครองเปนอยางมาก ซงสวนใหญคดตองคางอยทศาล

ปกครองสงสดเปนเวลาหลายปกอใหเกดความไมเปนธรรมและขดกบเจตนารมณ ของ

พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 โครงสรางศาล

ปกครองทม 2 ชนคอศาลปกครองสงสดและศาลปกครองชนตน ทเปนอยในปจจบนนยงไมม

ความเหมาะสมไมสามารถอ านวยความยตธรรมไดอยางแทจรง แนวทางแกไขปญหาสามารถ

ท าไดโดยมการจดตงศาลปกครองชนอทธรณก าหนดหลกเกณฑการอทธรณและฎกาตาม

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาใชในศาลปกครองดงน

(1) คดทมทนทรพยทพพาทกนเกนกวา 50,000 บาทขนไปใหคกรณสามารถอทธรณ



(2) คดทมทนทรพยทพพาทกนเกนกวา 200,000 บาทขนไปใหคกรณสามารถฎกา


DPU

272





ชนตนไปเปนตลาการในศาลปกครองสงส ดตองด าเนนการคดเลอกใหมในปจจบนใช





ค าใหสมภาษณ เหนวาประสทธภาพการท างานของตลาการศาลปกครองตามพระราชบญญต

จดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. 2542 ไดก าหนดใหตลาการศาลปกครองทง

ตลาการในศาลปกครองชนตนและตลาการในศาลปกครองสงสดมาจากผทส าเรจการศกษาสาขา

อนทมใชสาขานตศาสตรไดนนควรตองจบสาขานตศาสตร

การด ารงต าแหนงจากตลาการศาลปกครองชนตนไปเปนตลาการในศาลปกครองสงสด

ตองด าเนนการคดเลอกใหมในปจจบนใชกระบวนการหลายขนตอนและใชระยะเวลานานตอง

ปรบปรงแกไขใหรวดเรวมากยงขนเหนวาควรตองจบนตศาสตร การคดเลอกตลาการศาล

ปกครองสงสดไมจ าเปนตองคดเลอกใหมโดยตลาการศาลปกครองชนตนทจะไปศาลปกครอง

สงสดควรใชระบบการเลอนต าแหนงและระบบอาวโสและพจารณาการท างานเหมอนศาล

ยตธรรมศาลปกครองจะสามารถสรางตลาการทเชยวชาญคดปกครองและมความตอเนองในการ

พจารณาพพากษาคดปกครอง คดปกครองถอเปนศาสตรทางกฎหมายซงเปนวชาชพเฉพาะ

ดานอนตองอาศยการเรยนรทางนตศาสตรและหากตองการความเชยวชาญเฉพาะทางเพมกให

เรยนรเพมเตมในศาสตรตางๆ ดงนนการใหจบสาขาอนมาพจารณากฎหมายนบวาอนตรายตอ

การพจารณาตดสนคด

ระบบการคดเลอกแตงตงตลาการศาลปกครอง ควรเปนอสระ ไมองหรอเกยวของกบ

ระบบทางการเมองไมตองใหวฒสภารบรองควรเหมอนศาลยตธรรม มฉะนน บางกรณอาจจะไม

สามารถอ านวยความยตธรรมใหกบประชาชนไดอยางแทจรงควรเปนระบบแบบคณะกรรมการ

ตลาการศาลยตธรรม (กต.) เหมอนกบศาลยตธรรม ตลาการศาลปกครองสงสดกควรขนมาตาม

DPU

273

วาระและอายงานจากการทผานงานมาในศาลปกครองชนตนเพอใหมประสบการณการพจารณา

คดตามล าดบชน

แนวทางแกไข ควรยกเลกระบบการรบรองจากวฒสภาไมมความจ าเปนเพราะไดรบการ

คดเลอกตรวจสอบจากคณะกรรมการตลาการศาลปกครองมาแลว





ค าใหสมภาษณ เหนวาคดปกครองสวนใหญเกดจากการกระท าทางปกครองของเจาหนาทรฐ

การไมมทนายความใหความชวยเหลอในการรางฟองและด าเนนคดปกครองกอใหเกดความไม

เปนธรรมเนองจากประชาชนสวนใหญไมมความรเกยวกบกฎหมายปกครองและไมมศกยภาพ

เพยงพอในการท าหนาทในการด าเนนคดเพอน าขอเทจจรงและพยานหลกฐานตอสคดกบ

หนวยงานของรฐอกทงพยานหลกฐานสวนใหญอยในความครอบครองของหนวยงานราชการ

และทส าคญหนวยงานราชการมพนกงานอยการเปนคนชวยในการด าเนนคดประชาชน

เสยเปรยบตงแตแรกแลวการฟองคดและการด าเนนคดไมไดรบความเปนธรรมไมสามารถตอส

คดไดอยางเสมอภาคแนวทางแกไขในกรณทประชาชนสวนใหญเปนประชาชนทไดร บความ

เดอดรอนศาลปกครองควรจดใหมทนายความขอแรงหรอทนายความจากสภาทนายความชวย

รางฟองและด าเนนคดปกครองใหกบประชาชนโดยไมมคาใชจายเพอคมครองปกปองสทธของ

ประชาชน








ค าใหสมภาษณ เหนวาระบบการพจารณาพพากษาคดปกครอง เกยวกบระยะเวลาการฟองคด

ทเปนการตดสทธและจ ากดสทธของประชาชนในการเขาถงกระบวนการยตธรรมระยะเวลาการ

DPU

274

ฟองคดปกครองตามมาตรา 9 (1) ระยะเวลา 90วน ก าหนดไวสน ถามนมเหตฟองไมทนเวลาก

นาจะขอขยายไดเปนสวนทชวยเหลอประชาชน 90 วนสนเกนไป เพราะหวใจส าคญของคด

ปกครองเปนการชวยเหลอแกไขเยยวยาไมเอาปญหาเรองเทคนคมาตดสทธประชาชนไมใช

เนอหาของปญหานฟองเคลอบคลมไมมเรองอะไรทเขมงวดเกนไปควรจะมการยดหยนขยายได

อาจเปน 1 ปเหมอนคดละเมด การอทธรณ ค าพพากษา 30วน ขยายไมไดไมเหนดวยควรขอ

ขยายระยะเวลาไดประมาณ 2 ครง หากมความจ าเปนกไมควรเกน 90 วน หรอใหน าประมวล

กฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา 23 มาใชบงคบโดยอนโลม

การไมรบฟองกอนทจะพจารณาการกลนกรองคดกอน ศาลปกครองควรแกไขหลกการ

รบฟองใหรบคดมากอนแลวเปดโอกาสใหมการไตสวนคกรณกอนหรอศาลปกครองเหนวาคดม

ความจ าเปนกมอ านาจทจะรบไวพจารณากอนกไดแลวคอยมค าพพากษาหรอค าสงตามท

เหนสมควรตอไป


ค าใหสมภาษณ เหนวาศาลปกครองควรปฏรปตามประเดนทสมภาษณเปนอยางยง

DPU

275


ผใหสมภาษณ: พนต ารวจโทสมชาย อมรสนทรสร (นกนตวทยาศาสตรเชยวชาญ สถาบนนต

วทยาศาสตร)






ค าใหสมภาษณ เหนวาระบบโครงสรางศาลปกครองควรม 3 ชนศาล เพอใหโอกาสแกคกรณ

2 ชนศาล อาจจะนอยเกนไปไมประกนความยตธรรมวา 2 ศาล จะอ านวยความยตธรรมไดมาก

พอไหมโดยเฉพาะมาตรฐานของระบบศาลปกครองซงเทาทสมผสรบฟงมามาตรฐานยงไมเปนท

ยอมรบ แนวทางแกไขปญหาผมเหนวาควรม 3 ชนเหมอนศาลยตธรรม










ค าใหสมภาษณ การคดเลอกการใชความรทางพนฐานกฎหมายหรอไมศาลปกครองหลกการ

หนงรบโอนมาตองการบคคลทมประสบการณบรหารราชการแผนดนอาย 35 ป ความรทไมตอง

จบนตศาสตรเหนวาควรตองจบปรญญานตศาสตร 1ใบ ไมเหนดวยเกยวกบการคดเลอกตลาการ

จากศาลปกครองชนตนไปศาลปกครองสงสดตองคดเลอกใหมเยนเยอวนวายและตองใหวฒสภา

รบรองเปนการเปดโอกาสใหฝายบรหารเขามาแทรกแซงเมอมระบบการคดเลอกจากตลาการ

ศาลปกครองชนตนนาจะเพยงพอแลวมคณะกรรมการตลาการศาลปกครอง (ก.ศป.) เปนผ

ตรวจสอบกเพยงพอแลวคนในองคกรดหรอไมดนาจะอยในองคกรของเคาดอยแลว

DPU

276





ค าใหสมภาษณ เหนวาศาลปกครองไมบงคบวาตองมทนายความเหมอนศาลยตธรรม

ประเดนคาใชจายผฟองคดตองการหาทนายความมทรพยสนพอทจะจางกเปนอ านาจของเคา

ศาลปกครองไมไดตดสทธสภาทนายความชวยอ านวยความสะดวกผยากไร มทนายความอาสา

กสามารถชวยเหลอไดเจาหนาทศาลปกครองไมสามารถแนะน าโดยละเอยดและเกดความไม

เหมาะสมผมเคยสมผสหากเรามความรไปขอค าปรกษาเราซกไดละเอยดเขากใหค าแนะน าได

ละเอยดแตละบคคลไมเหมอนกนมทนายความมาชวยเหลอจะดขน








ค าใหสมภาษณ เหนวาระยะเวลา 90 วนนาจะขยายมากกวาทก าหนดไว ผฟองคดใชเวลาตง

ตวทจะฟองคดไดไมเพยงพอในการทจะเกบประเดนในการฟองคดเพยงพอทจะโตแยงอทธรณ

ค าวนจฉย บางครงกไมไดบงคบไมคอยเปนธรรมความเทาเทยมผฟองคดดอยกวารฐหลกฐาน

สวนใหญอยทหนวยงานภาครฐแนวทางแกไขปญหาควรขยายเปนอยางนอยไมนอยกวา 6

เดอนหรอ1ป การอทธรณเหนวาควรขยายระยะเวลาไดเหมอนศาลยตธรรม กฎหมายไมควร

ไปจ ากดสทธเขามากเกนไปพยานหลกฐานคอนขางเยอะควรใหมการขยายระยะเวลาอทธรณได

การไมรบฟองกอนพจารณาไมเหนดวยกบกฎหมายปจจบนบางครงผฟองคดกไมทราบในค าสง

นนหรอไมทราบสทธทจะโตแยงหรอบางครงขนตอนเจาหนาทไมแจงใหชดเจนหรอเจาหนาท

ด าเนนการไมปฏบตตามขนตอนของกฎหมายค าสงนนผฟองคดเดอดรอนไมทราบขนตอนเปน

รายละเอยดปลกยอยไมเปนธรรมกบผฟองคดเลยควรทจะรบฟองมาพจารณาคดกอนทจะม

DPU

277

ค าสงไมรบฟองการทตดสทธการไมโตแยงค าสงไมควรจะมมาจ ากดสทธประชาชนอทธรณค าสง

ภายใน 15 วนกควรแกกฎหมาย


ค าใหสมภาษณ เหนวาศาลปกครองควรปฏรปและควรปรบปรงตามประเดนทกลาวมา

DPU

278


ผใหสมภาษณ: นายสมชาย เฉยสกล (กรรมการผจดการบรษท เอส.ท.พ เทคโนโลย จ ากด)


วนทสมภาษณ : 17 กมภาพนธ 2560




ค าใหสมภาษณ เหนวาไมเหมาะสม ศาลปกครองควรม 3 ชน การพจารณาคด จะไมท าใหคด

ลาชาเพราะมการพจารณาทศาลอทธรณท าใหคดไมไปกองอยทศาลปกครองสงสด การม 3ชน

ยอมเหมาะสมกวา










ค าใหสมภาษณ ไมเหนดวยกบการใหคนจบสาขาอนๆมาตดสนโดยไมจบกฎหมาย ยอมไม

เปนธรรมกบประชาชนทตองอาศยบารมศาลเปนทพงท าใหคดอาจคลาดเคลอนได

การขนสศาลสงสดตองมการสอบกดในแงใหพฒนาความรความสามารถอยตลอด มใช

พอสอบไดศาลชนตนกหยด เพราะคดวากขนไดตามเวลาอยแลวการแตงตงตลาการในศาล

ปกครองสงสดและประธานศาลปกครองสงสดไมตองไดรบความเหนชอบจากวฒสภาเพราะม

คณะกรรมการตลาการศาลปกครองพจารณาคดเลอกตรวจสอบมาแลว



DPU

279



ค าใหสมภาษณ เหนวาคดปกครองตองมทนายความใหความชวยเหลอศาลปกครองควรจดให

มทนายความขอแรงหรอทนายความจากสภาทนายความชวยรางฟองและด าเนนคดปกครอง

ใหกบประชาชนโดยไมตองเสยคาใชจาย








ค าใหสมภาษณ เหนวา ระยะเวลาการฟอง 90วน ก าหนดไวสนเกนไป ประชาชนฟองไมทน

แนนอนและยงไมมความรกฎหมายปกครองดวยยงไปกนใหญควรจะมการยดหยนขยายได อาจ

เปน 1 ปเหมอนคดละเมด การอทธรณ ค าพพากษา 30วน ควรขอขยายระยะเวลาไดแลวแต

ความจ าเปนนาจะไมเกน 2 ครง การไมรบฟองกอนทจะพจารณาเหนวาควรรบค าฟองมา

พจารณากอนทจะไมรบฟอง


ค าใหสมภาษณ เหนวาศาลปกครองควรปฏรปตามประเดนทสมภาษณมาทงหมด

DPU

280


ผใหสมภาษณ: นายสรเทพ พพฒนสข (หวหนาส านกปลดองคการบรหารสวนจงหวดอดรธาน)


วนทสมภาษณ: 28 กมภาพนธ 2560




ค าใหสมภาษณ เหนวาเหมาะสม เพราะเปนศาลทอ านวยความยตธรรมและสะดวกตอผรองได

ด และมจ านวน 2 ศาล ถอวาเหมาะสม ถามเกนกวานจะท าใหตดสนคดมความลาชา ซงอาจ

ตองใชเวลาในการตดสนเปนหลายสบป ดงนน ควรทจะเพมจ านวน แผนกฯ หรอจ านวนตลา

การ หรอเพมจ านวนศาลในภมภาคใหมากกวาน โดยอาจเพมเปน 25 ศาล ในตางจงหวด

โดยให 1 ศาลตอ 3 จงหวด เพอความสะดวกและรวดเรวของการอ านวยความยตธรรม










ค าใหสมภาษณ ประเดนแรก เหนดวยทใหตลาการศาลปกครองมาจากผทส าเรจการศกษา

จากหลากหลายสาขาอาชพ เชน ควรแยกการคดเลอกตามสาขาอาชพโดยเฉพาะ เชน วศวะ

แพทย หรอฝายคลง หรอจ าเปนตองใชผทมประสบการณในแตละสาขา เพอตดสนในแตละ

แผนก เชน ดานชางหรอดานบรหารงานบคคลหรอดานองคกรแพทยหรอดานการคลง เพราะ

บางครงถาใหผจบวศวะมาสอบแขงกบนตศาสตรคงยากทจะผานเขามาได

ประเดนทสอง คอกรณการคดเลอกตลาการศาลปกครองสงสดจากตลาการศาลปกครองชนตน

เหนควรใหใชระบบโควตาจากสวนบคคลภายนอกและจากตลาการศาลปกครองชนตน เพราะ

DPU

281

ควรใหผทมาจากตลาการศาลปกครองชนตนในน าหนกทมากขน เน องจากเปนผท ม

ประสบการณในการตดสนคดและเปนขวญและก าลงใจในการท างาน โดยอาจใหผทเปนตลา

การศาลปกครองชนตนใชผลงานในการตดสนคดมาเปนผลงานในการคดเลอก เชน ใชผลงาน

จ านวน 100 คด เปนตน ตลาการศาลปกครองเปนต าแหนงทมความส าคญ สมควรทจะไดรบ

ความเหนชอบจากวฒสภา ซงเปนตวแทนของประชาชน แตถาหากไมมวฒสภา ทมาจาก

ประชาชนโดยตรง กเหนควรทจะยกเลก ควรทจะผานคณะกรรมการตลาการศาลปกครอง

เทานน เพอความรวดเรวและสรรหาในการแตงตง





ค าใหสมภาษณ เหนวาเพอความรวดเรวในการฟองคดตอศาลปกครอง เหนควรใหมผรบ

มอบอ านาจแทนประชาชน เชน ทนายความ หรอผทมความรดานกฎหมาย หรอผทผานการ

อบรม หลกสตรดานกฎหมายปกครองเปนคนชวยรางฟองคด หรอท าเปนแบบฟอรม เพอชวย

อ านวยความสะดวกใหกบประชาชน วามวตถประสงคอยางไร หรอจดหาเจาหนาทของฝาย

ศาลปกครองไวเพออ านวยความสะดวกใหกบประชาชนหรอใหมฝายกลนกรองเพอชวยเหลอ

ประชาชน








ค าใหสมภาษณ เหนวาเหมาะสมแลว หากยดเวลาออกไปจะท าใหระยะเวลาในการตดสนคด

ใชเวลามากยงขน



DPU

282


ผใหสมภาษณ: ดร.มาโนช นามเดช (ผอ านวยการกลมสนบสนนงานวชาการส านกประธาน

ศาลปกครองสงสดส านกงานศาลปกครอง)


วนทสมภาษณ : 2 มนาคม 2560




ค าใหสมภาษณ เหนวา โครงสรางของศาลปกครองในปจจบนทมสองชนศาล มความ

เหมาะสมอยแลว ท าใหศาลปกครองสามารถอ านวยความยตธรรมใหแกประชาชนไดเปนอยางด

โดยไมมความจ าเปนทจะตองจดตงศาลปกครองชนอทธรณขนเพอท าใหเปนโครงสรางทมสาม

ชนศาลแตอยางใด เพราะขอพพาททางปกครองเปนขอพพาททมลกษณะควรทจะตองมการ

ตดสนชขาดดวยความรวดเรวเปนธรรม หากมการปรบโครงสรางเปนสามชนศาล การวนจฉยช

ขาดอาจมระยะเวลาทยาวนานขน อกทงในคดบางประเภทสวนใหญกอนทจะน าขนมาสศาลนน

ไดมการชขาดระงบขอพพาทเบองโดยองคกรอนมากอนแลว เชน คณะกรรมการวนจฉยขอ

พพาท หรอการวนจฉยอทธรณของผมอ านาจวนจฉยอทธรณ (ในระบบอทธรณภายในฝาย

ปกครอง) ท าใหขอพพาททเกดไดรบการพจารณาตรวจสอบวนจฉยอยางละเอยดหลายขนตอน

อยางพอเพยงแลว










DPU

283

ค าใหสมภาษณ เหนวากรณคณสมบตของตลาการศาลปกครองทไมจ าตองส าเรจการศกษา

ทางดานนตศาสตรนน เหนวา เปนเรองทเหมาะสมดแลว โดยจะท าใหการตดสนคดของศาล

ปกครองซงกระท าเปนองคคณะนน เปนไปดวยความถกตองเปนธรรม มขอมล มมมมองท

หลากหลาย ครอบคลม รอบดาน มากกวามมมองทางดานนตศาสตรแตเพยงอยางเดยว

นอกจากนน ความรความเชยวชาญพเศษในศาสตรสาขาอนๆ กมความจ าเปนอยางมากในคด

ปกครองบางประเภท

กรณการคดเลอกตลาการศาลปกครองชนตนและศาลปกครองสงสดนน เหนวา

โดยทวไป ปจจบนมความเหมาะสมอยแลว แตในสวนของขนตอนระยะเวลาการคดเลอกซงม

ระยะเวลาคอนขางนานเกนไปนนควรไดรบการพจารณาปรบปรงแกไขบรหารจดการการ

คดเลอกใหมระยะเวลาในการด าเนนการทส นกวาน และอาจพจารณาปรบเปลยนวธการคดเลอก

บางอยางใหมความชดเจนยงขน เพอลดปญหาทอาจท าใหมการมองวาระบบการสอบคดเลอก

บางขนตอนไมเปนธรรมมลกษณะเออประโยชนแกบคคลบางกลมได

กรณการคดเลอกแตงตงตลาการศาลปกครองทตองไดรบความเหนชอบจากวฒสภานน

เหมาะสมดแลว เพอใหมความยดโยงกบประชาชน และไมเปนอปสรรคในการอ านวยความ

ยตธรรมแตอยางใด





ค าใหสมภาษณ เหนวา โดยทวไปแลว สทธของประชาชนในการเขาถงกระบวนการยตธรรม

ทางปกครองนนถอวาอยในเกณฑด ประชาชนสามารถฟองคดตอศาลปกครองเพอขอใหแกไข

หรอบรรเทาความเดอดรอนเสยหายทไดรบจากการกระท าของฝายปกครอง แตมเฉพาะในบาง

กรณเทานน ทยงคงมปญหาเกยวกบสทธในการเขาถงกระบวนการยตธรรมทางปกครองของ

ประชาชน เชน การพจารณาเกยวกบความเปนผเดอดรอนหรอเสยหายทจะมสทธฟองคดตอ

ศาลปกครองในคดปกครองบางประเภท และการพจารณาเกยวกบเงอนไขการฟองคดกรณการ

ด าเนนการตามขนตอนหรอวธการทกฎหมายก าหนดไวกอนฟองคด (การอทธรณภายในฝาย

ปกครอง) เปนตน ซงหากพจารณาปรบแกไขแนวค าพพากษาในเรองดงกลาวหรอมการบญญต

DPU

284

กฎหมายเพอปรบแกไขใหชดเจนมากขน กจะท าใหการใชสทธเขาถงกระบวนการยตธรรมทาง

ปกครองของประชาชนเปนไปดวยสมบรณมากยงขน

กรณการด าเนนคดปกครองโดยไมมทนายความนน เหนวา โดยทวไปแลว ถอเปน

ขอเดนของการด าเนนคดในศาลปกครอง เพราะจะเปนการลดภาระของประชาชนเปนอยางมาก

โดยประชาชนไมจ าเปนทจะตองเสยเงนวาจางทนายความซงมกจะมจ านวนไมนอยเพอให

ด าเนนกระบวนพจารณาในศาลแทน อนจะท าใหประชาชนสามารถด าเนนกระบวนพจารณาใน

ศาลโดยการฟองคดหรอแกขอกลาวหาไดโดยไมเปนภาระมากนก อนจะท าใหประชาชนสามารถ

ใชสทธในการเขาถงกระบวนการยตธรรมทางปกครองไดอยางสมบรณยงขน อยางไรกตาม

ปจจบน โดยทวไป ตองยอมรบวาประชาชนยงมความรความเขาใจไมมากนกในเรองทเกยวกบ

กฎหมายปกครองและโดยเฉพาะอยางยงวธพจารณาคดปกครอง ดงนน ศาลปกครองควร

พจารณาด าเนนกระบวนพจารณาในระบบไตสวนในลกษณะทยดหยน ไมควรเครงครด ให

ความส าคญกบปญหาทางดานเทคนควธพจารณาทไมใชสาระส าคญจนท าใหคกรณไมสามารถ

เขาถงความเปนธรรมได สงใดทคกรณกระท าไปโดยผดหลง ไมเขาใจ ไมไดจงใจ ศาลกควร

พจารณาไตสวน สอบถามใหชดเจนกอนทจะมค าสงอยางใดอยางหนงไป








ค าใหสมภาษณ กรณระยะเวลาในการฟองคดตามมาตรา 9 (1) นน เหนวามความเหมาะสม

แลว แตระยะเวลาในการฟองคดตามมาตรา 9 (2) อาจยงมความไมชดเจนอยบาง อาจพจารณา

ปรบแกไขบทบญญตของกฎหมายทเกยวของใหมความชดเจนมากยงขน

สวนกรณระยะเวลาการอทธรณค าพพากษาหรอค าสงของศาลปกครองชนตนตอศาล

ปกครองสงสดโดยไมสามารถขยายระยะเวลาไดนนอาจมลกษณะคอนขางเครงครดตายตว

เกนไป ขาดความยดหยน อาจพจารณาปรบแกไขบทบญญตของกฎหมายทเกยวของใหศาลม

อ านาจพจารณารบอทธรณทย นเกนก าหนดทผอทธรณมเหตจ าเปนหรอเหตสดวสยได

DPU

285

กรณการมค าสงหรอค าพพากษาไมรบฟองกอนพจารณาในปจจบนนถอเปนวธพจารณา

คดทจ าเปนทศาลปกครองจ าเปนตองพจารณากอนวาขอพพาทดงกลาวอยในอ านาจของศาล

หรอไมและไดด าเนนการครบถวนตามขนตอนทก าหนดไวหรอไมอยางไร ซงจะแตกตางจากวธ

พจารณาคดในศาลยตธรรม ดวยเหตลกษณะพเศษของคดปกครอง อยางไรกด กรณดงกลาว

ศาลปกครองควรจะมค าสงไมรบค าฟองกอนการพจารณาดวยความถกตอง ชดเจน และรวดเรว

อนจะท าใหการด าเนนกระบวนพจารณาคดของศาลเปนไปอยางมประสทธภาพ เปนธรรมแกผ

ฟองคด


ค าใหสมภาษณ เหนวาศาลปกครองควรปฏรป เพอแกไขหรอบรรเทาความเดอดรอนหรอ

เสยหายใหแกคกรณ

DPU

286

ประวตผวจย

ชอ-ชอสกล ดร.สรธร ธนโชตโภคน

วฒการศกษา นตศาสตรบณฑต (น.บ.) มหาวทยาลยกรงเทพ

นตศาสตรมหาบณฑต (น.ม) มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

นตศาสตรดษฎบณฑต (น.ด) มหาวทยาลยรามค าแหง

ประกาศนยบตรส านกฝกอบรมวชาวาความสภาทนายความ รนท 8

ประกาศนยบตรหลกสตรกฎหมายปกครองและวธพจารณาคด

ปกครอง ตามมาตรฐานท ก.ศป. รบรอง รนท 4

ต าแหนงหนาทปจจบน ผอ านวยการศนยใหค าปรกษาทางกฎหมาย

คณะนตศาสตรปรด พนมยงค มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

ผจดการโครงการหลกสตรอบรมความรทางดานกฎหมายปกครอง

ชนสง คณะนตศาสตรปรด พนมยงค มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

DPU

รายงานผลการวิจัย...in matters relating to the administrative...

Documents