จรฐตกาล ดวงสา

นกโภชนาการช านาญการ

โรงพยาบาลจตเวชนครราชสมาราชนครนทร

การจดอาหารผสงอายในชมชน

วงจรชวต

ผสงอาย

องคการอนามยโลกไดตงเกณฑขนเพอใชกนทวๆ ไปวา

ผสงอาย คอ ผทมอายตงแต 60 ปขนไป

ผสงอาย คอ บคคลทมอาย 60 ปขนไป มความเสอมถอยทางดานรางกาย จตใจอารมณ และโภชนาการ มความตองการปรมาณอาหารลดนอยลง แตความตองการสารอาหารยงคงเดม และควรจดใหมปรมาณเพยงพอตอความตองการของรางกายรบประทานอาหารใหครบ 5 หมทกวนในปรมาณทเหมาะสม เพอสขภาพอนามยทสมบรณ และสารอาหารทครบถวน

ผสงอาย

วยสงอายตอนตน (young-old) อาย 60-69 ป

วยสงอายตอนกลาง (medium-old) อาย 70-79 ป

วยสงอายตอนปลาย (old-old) อาย 80 ปหรอมากกวา

การแบงชวงของความสงอาย

แบงไดเปน 3 ชวง

สถานการณปญหาทส าคญ

• ปจจบนประเทศไทย ณ วนท 22 ตลาคม 2558• มประชากรรวม เทากบ 65.1726 ลานคน • มจ านวนผสงอาย60 ปขนไป10.4857ลานคน • (คดเปน รอยละ 16.089 ของประชากรรวม) • ถอวาปจจบนประเทศไทยเปนสงคมผสงอาย • (Aging Society) เรยบรอยแลว1

[1]สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล, มเตอรประเทศไทย Thailandometers, 22 ตลาคม 2558)

ป 2561 จะมผสงอายมากกวาเดกเปนครงแรก

ภาวะซมเศราในผสงอาย

ความชกของโรคเรอรงในผสงอาย

การดแลผสงอายในชมชน เปนงานทมความสาคญเปนอยางยงในสงคมไทยทกาลงกาวเขาสสงคมผสงอาย เนองจากประชากรผสงอายมจานวนเพมมากขนและมแนวโนมอายยนยาวขนเชนกน ดงนนการเตรยมความพรอม เกยวกบระบบการจดการดแลผสงอายจงเปนสงสาคญ ซงจะทาใหผสงอายมคณภาพชวตทดและดารงชวตอยใน สงคมไทยไดอยางมคณคาและศกดศรตอไป

จดประสงคสาคญทสดในการดแลผสงอาย กคอ เพอใหผสงอายสามารถใชชวตแตละวนอยางมความสข มอสระทจะดาเนนชวตอยางมคณภาพตามทตนตองการถงแมสภาพรางกายจะเสอมถอยไป และมโรคเรอรง ตางๆ อยกตาม

ดงนน จะตองปรบการดแลใหเหมาะสมโดยหลกสาคญ คอตองใหผสงอายเหลานนสามารถ ดาเนนชวตไดดวยตนเอง โดยพงพาผอนนอยทสด และมความสขกายสบายใจในบนปลายของชวต ดงคาทวา “เปนรมโพธรมไทรของลกหลาน”(www.elip-online.com)

จดประสงคส าคญทสดในการดแลผสงอาย

มรายงานพบวา ผสงอาย มกมปญหาโรคขาดสารอาหารและโรคอวน โดยเฉพาะผสงอายวยกลาง (70-79ป) และผสงอายวยปลาย (อายมากกวา 80 ป) มกบรโภคอาหารไดนอยลงดงนน การปรบพฤตกรรมการบรโภคอาหารของผสงอายจงเปนเรองสาคญ รวมทงการดแลปญหาทางดานสงคมและสงแวดลอม

สถานการณผสงอายดานโภชนาการ

ประเทศไทยมแผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 1 (พ.ศ.2525–2544) และฉบบท 2 (พ.ศ. 2545–2564) ซงมวสยทศนวา “ผสงวยเปนหลกชยของสงคม” คอ เนนใหผสงอายมชวตอยางมคณคา มศกดศร มคณภาพชวตทดสามารถพงพาตนเองไดนานทสด และสามารถมสวนรวมในการพฒนาสงคม แผนนใหความสาคญกบผสงอายและการเตรยมตวของผทจะเปนผสงอายในอนาคตดวย ซงอาหารและโภชนาการทดเปนปจจยหนงทสาคญทจะทาใหผสงวยเปนหลกชยของสงคม

การดแลสขภาพและโภชนาการผสงอาย

การเปลยนแปลงในวยสงอายมปจจยส าคญ 2 ประการ คอ ปจจยทางกรรมพนธและปจจยจากสงแวดลอม

สภาพแวดลอมทพบวามความสาคญกคอ ภาวะโภชนาการและวถทางด าเนนชวต การทผสงอายไดรบสารอาหารไมเพยงพอหรอไดมากเกนไป มผลซาเตมอวยวะตางๆในรางกาย ซงมแนวโนมจะเสอมอยแลวใหเสอมยงขน การสงเสรมสขภาพในผสงอาย จงตองคานงถงความตองการสารอาหาร โดยเนนความสมดลความพอเหมาะพอด และความหลากหลายของอาหาร นอกจากนการออกกาลงกายการผอนคลายทางกายและจตและการหลกเลยงสงทเปนพษกเปนปจจยทสาคญสาหรบพนฐานการมสขภาพดของผสงอาย

ปจจยจากสภาพแวดลอม

ความเขมแขงของชมชนประกอบดวยองคประกอบหลายดาน ดานหนงทสาคญคอ ระบบอาหารในชมชน และความมนคงดานอาหารของครวเรอนซงจะสงผลตอการไดรบอาหารและภาวะโภชนาการของสมาชกในครวเรอนโดยเฉพาะผสงอายในชมชนอกทงวถชวตประจาวน

วถทางด าเนนชวต

ปญหาสขภาพทเกยวของกบอาหารและโภชนาการ1. ปญหาจากเหงอกและฟน ทาใหเคยวอาหารลาบาก ไมอยากรบประทาน

อาหารทตองเคยว เชน เนอสตวและผก ทาใหขาดสารอาหารทจาเปนตอ

รางกาย

2. ปมรบรสอาหารทลนเสอมลง ทาใหกนอาหารรสจดขน เชน เคมจด ทาใหม

อาการบวม ซงเปนสาเหตของการเกดโรคความดนโลหตสง

3. เกดจากปลายประสาทรบกลนในจมกทาหนาทไมไดดเหมอนเดม ทาใหไม

สามารถไดกลนอาหารบางชนดทเคยชอบ

ปญหาสขภาพทเกยวของกบอาหารและโภชนาการ (ตอ)

4. เกดจากปญหาทผสงอายมกจะกงวลและเศราในจตใจ ซงเกดจากการสญเสยผใกลชด บคคลทเคยอยรวมกนหรอเพอน ลกหลานไมดแลเอาใจใสเทาทควร ความกงวลดานเศรษฐกจของตนเองและครอบครว ท าใหรสกเบอหนายในชวต ไมอยากรบประทาน

5. สมรรถภาพของรางกายทลดลงตามอาย มการเปลยนแปลงของอวยวะตางๆ เชน สายตาเสอม มความพการในการเคลอนไหวของมอ ขาและเทา หรอพการทางสมอง ซงตองไดรบความชวยเหลอจากลกหลาน ญาตพนองและผ ทใกลชด

ปญหาของผสงอายในเรองอาหารการกน จงมทงกนไมไดและกน

ไมพอ ทาใหเกดภาวะขาดสารอาหาร เชน การขาดแรธาตแคลเซยม

เหลก และขาดวตามนตางๆ แตถาผสงอายไดรบอาหารมากไป ไมถก

สดสวนกอาจเกดปญหาเรอรง เชน โรคอวน โรคเบาหวาน โรคไขมนอด

ตนในหลอดเลอด โรคความดนโลหตสง”

สรป

การจดการอาหารตามระบบภาวะสขภาพผสงอาย

ตอมน าลายผลตนอยลง : เลอกจดอาหารทมนามากขนหลกเลยงอาหารทมรสจดจดอาหารใหผสงอายไดมการเคยวนานๆ

ฟน : ลกษณะชนสมผสอาหารใหเลก ออนนม

หลอดอาหาร

กระบวนการจดการอาหาร - งดของมนๆทอดๆ- จดอาหารเนนมอเลกๆ- หลกเลยง ชา กาแฟ นาอดลม

พบ นายอยในกระเพาะไหลยอนหลอดลมอกเสบแสบหนาอก

กระเพาะอาหาร

พบการจบนายอยไดนอยลง ยอยโปรตนนอยลง การดดซมธาตเหลก แคลเซยม และVit. B12 ลดลง

ล าไส

ทองผก

การจดการดานอาหาร : เนนอาหารทใหกากใยอาหาร การดมนา

นายอยจากกระเพาะลดลง

การขบเมอกของลาไสลดลง

ระบบกลามเนอ

- กลามเนอลดลง ไขมนเพมขน- การสงเคราะหโปรตนลดลง- หลอดเลอดฝอยภายในกลามเนอลดลง- ภาวะกลามเนอออนแอลง ฝอลบ- การลดลงของ Physical lactivity

การจดการดานอาหาร : คานงถงคณคาอาหารและพลงงานของอาหาร

ระบบกระดก

แคลเซยมลดลงขาดโปรตนและเกลอแรขาดฮอรโมนเอสโตเจนกระดกพรน

ระบบประสาท

ระบบประสาทสมผสพเศษ(Special Senses)

12

3

4

จมก

ระบบตอมไรทอ

ระดบพาราไทรอยดฮอรโมนในเลอดเปลยนกระดกบาง

ตบออน

ตบออนมขนาดเลกลงสงผลตอการเกดตอกระจกทตาได

การจดการอาหารในผสงอายทมภาวะปวย ทางกาย

ทางจตการจดการอาหารในผสงอายทมภาวะปวย

ทางจตจากภาวะเจบปวยจากโรคทางกายจากยาทรบประทานจากการเจบปวยทางกายจตใจการปรบเปลยนอยางกระทนหน

ภาวะสมองเสอม (Dementia) เปนโรคทสมองสญเสยการทางานซงเกดขนรวมกบโรคบางชนดปญหาดานความจาความคดอลไซเมอร จะมปญหาในการสอสาร การเรยนร ความคด และความมเหตผลภาวะซมเศรา เปนการเจบปวยทางจตใจชนดหนง ทพบในผสงอาย

การจดการดานอาหาร คานงถงเรองภาวะดานรางกาย(อวยวะทเสอมถอย) ยาทรบประทานรกษาโรคทางกาย+ยาทรบประทานรกษาโรคทางจต เพอนามาปรบการสงเสรมดานอาหาร เพอไมใหเกดภาวะทางโภชนาการ

- ระบบอวยวะเสอมลง- สมรรถนะทางกายเสอมลง- การทางานของสมองลดลง- ภาวะสขภาพกาย (ปวย/ไมปวย)- ภาวะสขภาพใจ (ปวย/ไมปวย)- สงคม/ชมชน- ครอบครว/การดแล- ผลขางเคยงจากการใชยารกษาตางๆ

เมอเขาสวยผสงอาย

ดวยความขอบคณ...สวสดคะ

ตดสงคม ตดบาน ตดเตยง