การสังเคราะห์...

การสงเคราะห-สรปผลการวจยเรองการพฒนาโครงการชลประทานและการบรหารจดการน า

เพอใหเกดประโยชนเศรษฐกจสงสด และ ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

นพนธ พวพงศกร และ คณะ

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

สมมนากรมชล เรอง “โครงการศกษาวเคราะหการพฒนาโครงการชลประทานและการบรหารน าทเหมาะสมกบประเทศไทย และสงผลตอผลตภณฑมวลรวมในประเทศ

(GDP : Gross Domestic Product) สงสด” วนท 8 สงหาคม 2561

1

สรปผลการศกษาทสาคญ มลคาแทจรงของน าในระบบเศรษฐกจไทยประมาณ 1.7-2.2 แสนลานบาท หรอ รอย

ละ 1.3-1.7 ของ GDP • ราคาเงาของน า 1.24-1.68 บาท ตอลบม. (คานวณจากแบบจาลอง CGE)

การใชน าชลประทานในภาคเกษตรมประสทธภาพทางเศรษฐกจตาสดโดยเฉพาะการทานาปรง • การใชน าปลกพชอน หรอใชนอกภาคเกษตร ใหมลคาสวนเพมของผลผลตสงกวาขาว • มลคาเพมจากการใชน าทานา/ออยตาในพ นทภาคเหนอตอนลางและฝงตะวนตกตากวาภาค

กลาง (ฝงขวาของเจาพระยา) • ท งน ไมวาจะวดดวยดชน VMP (มลคาผลผลตทเพมข นจากการใชน าเพม 1 หนวย) หรอ

ดชนรอยเทาน า (water footprint intensity) • ขาวนาปรงท งหมดผลตเพอสงออก เทากบไทยอดหนนคาน าใหผบรโภคตางประเทศ • การวเคราะหดวย crop model พบวาในอนาคต ผลผลตตอไรจากนาปรงแทบจะไมเพมข น

2

ผลการศกษาทสาคญ การเพมมลคาทางเศรษฐกจของการใชน า • หากจงใจใหชาวนาลดการใชน าทานาได 1 พนลบ.ม. แลว

นาไปปลกลาไย/ออย จะไดมลคาสงกวาขาว 165-1,298 บาท

• หากนาน าทประหยดไปใชนอกภาคเกษตรจะเกดรายไดสทธเพม 5 หมนบาท/1พนลบ.ม.

• การผนน าจากภาคทมน าสวนเกน (ลมเจาพระยา)สภาคทขาดแคลน (อางเกบน าบางพระ) เพอผลตน าประปา จะทาให GDP เพมข นอยางนอย 0.11%

3

ผลการศกษาทสาคญ

ในอนาคต ปใดทเกดฝนแลง จะเกดการขาดแคลนน าในฤดแลง ทกคร ง

• โอกาสขาดแคลนน าไมตากวา 3-4 ปใน 15 ป (20%-26.7%) หรอสงกวาน น ท งน ข นกบการเปลยนแปลงของภมอากาศ

• หากสามารถลดการใชน าในภาคเกษตร (1-3%)โดยความรวมมอของกลมผใชน า ลดการใชน าประปาในกรงเทพฯ และภาคนอกเกษตรโดยปรบคาชลประทานใหสะทอนตนทนน า ภาวะขาดแคลนน าจะบรรเทาลงมาก

• ความจาเปนในการลงทนขยายแหลงน าใหมจะลดลงมาก รฐจะมงบประมาณไปใชพฒนาเศรษฐกจและความเปนอยของประชาชน

ในพ นทนอกเขตชลประทานทเสยเปรยบเกษตรกรในเขตชลประทาน 4


นยเชงนโยบาย 3 ประการ • 1) โครงการลงทนพฒนาแหลงน าในอนาคตตองคานวณประโยชนทาง

เศรษฐกจจากน าทใชนอกภาคเกษตรเปนหลก โดยเฉพาะน าประปาสาหรบครวเรอน และประโยชนจากภาคอตสาหกรรม-ภาคบรการ ประโยชนตอการขยายพ นทการเกษตรเปนผลพลอยได

• ถาเชนน น โครงการพฒนาแหลงน าใหมตองสามารถสนองความตองการน าทหลากหลาย ซบซอนข น และใชเทคโนโลยใหมๆ ไมใชโครงการชลประทานเพอทานาแบบในอดต

• โครงการชลประทานจะแพงข น แตกจะไดประโยชนทคมคา

5


นยเชงนโยบาย 3 ประการ • 2) ยทธศาสตรการเพมประสทธภาพ/มลคาทางเศรษฐกจของการใชน าจะสมฤทธ

ผลจาเปนตองยกระดบความสาคญของนโยบายจดการอปสงคตอน า ใหทดเทยมนโยบายพฒนาแหลงน า มนโยบายราคาน าทเหมาะสมและภาษน าเสย ตองสรางกฎกตกา ความเขมแขงขององคกรผใชน า ใหมสวนรวมจดการน ากบ

คณะกรรมการระดบชาต กลมผใชน า/คณะกรรมการลมน าเกบคาชลประทานเปนกองทนของกลมเพอใชบารงรกษาระบบชลประทานในพ นท

เงนคาชลประทานจากผใชน ากลมอนควรนามาใชในการปรบปรงระบบชลประทาน ซงจะชวยใหรฐมเงนเหลอไปพฒนาแหลงน านอกระบบชลประทาน...เพอความเปนธรรมสาหรบเกษตรกรนอกเขตชลประทาน

• 3) กรมชลประทานควรใหความสาคญกบนโยบายฟนฟระบบชลประทาน เพอลดความสญเสยน าในระบบชลประทาน ควรศกษา cost-benefit ของโครงการนารองทอาศยมลคาเพมของน าในทกภาคการผลต

6

1. ความสาคญ วตถประสงคและขอบเขตวจย

2. ประสทธภาพการใชน าของประเทศไทย: ดานกายภาพ และเศรษฐกจ

3. จะเพมประสทธภาพการใชน าอยางไร ?: การวเคราะหผลกระทบตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) ของการจดสรรน า

4. การเงนเพอการลงทนพฒนาระบบชลประทาน

5. การประมาณการความตองการใชน ารายสาขาของประเทศไทยในอดต-ปจจบน เปนอยางไร?

6. ขอเสนอแนะ

7

หวขอนาเสนอ

1. ความสาคญ วตถประสงคและขอบเขตวจย

8

1.1 ทาไมตองมโครงการวจยน

9

งานวจยชดน ออกแบบเพอสนบสนนยทธศาสตรท 2 ของกรมชลประทาน • ยทธศาสตรการเพมประสทธภาพการบรหารจดการน าอยางบรณาการ

ตามวตถประสงคการใชน า นอกจากน ผลวจยบางสวนมสวนเกยวของกบยทธศาสตรอก 2

ขอ คอ • ขอ 1 การพฒนาแหลงน าและเพมพ นทชลประทาน • ขอ 4 การกระจายอานาจสประชาชนในระดบพ นท การสราง

เครอขายและการมสวนรวมของทกภาคสวนในงานบรหารงานจดการน าชลประทาน

1.2 ความสาคญของโครงการ ทาไมตองวจยเรองการบรหารจดการน าทสงผลตอ GDP สงสด ?

• น าชลประทานตองลงทนและบารงรกษาดวยงบประมาณมหาศาล รวมท งการเวณคนทดนจากชาวบานจานวนมาก ทาใหเขาสญเสยทรพยสนและรายได

• การใชน าจงควรกอประโยชนทางเศรษฐกจทคมคากบตนทนและความสญเสยดงกลาว • แตปจจบนการใชน าในหลายๆกจการเปนการใชอยางส นเปลอง ไมคมคา • ยงกวาน น ความตองการน าในอนาคตมแนวโนมเพมข นตามอตราการเตบโตทางเศรษฐกจ

และการขยายตวของเมองตางๆทวประเทศ • การจดทาโครงการชลประทานยงเนนประโยชนจากการเพมพ นทชลประทานเหมอนเขอนภม

พลทกอสรางในป 2496

ฉะน น การวจยจากมมมองทางเศรษฐกจ จะชวยยกระดบความสาคญของการตดสนใจของรฐในการลงทนโครงสรางพ นฐานดานการชลประทาน (water infrastructures) ใหทดเทยมกบการตดสนใจลงทนดานถนน / ไฟฟา โดยการพจารณาผลลพธตออตราการเตบโตทางเศรษฐกจ

10

1.3. วตถประสงคหลก 3 ขอ การประมาณการมลคาเพมทางเศรษฐกจ (value added)

หรอประสทธภาพทางเศรษฐกจของการใชน าชลประทานในสาขาเศรษฐกจตางๆ

คาดคะเนการความตองการใชน าในภาคการผลตๆ (ภาคเกษตร อตสาหกรรม บรการ) การอปโภค-บรโภคของครวเรอนและธรกจ และการรกษาระบบนเวศ

วเคราะหความเหมาะสมทางเศรษฐกจในการปรบปรง หรอการขยายโครงการชลประทานและโครงการสงน าและบารงรกษา

1.4 คาถามหลก 2 ขอ (1)การใชน าในปจจบนมประสทธภาพทางเศรษฐกจ

เพยงใด • หากมการใชน าใหมประสทธภาพสงสดทางเศรษฐกจ มลคา

ผลตภณฑประชาชาตจะเพมข นเทาไร

(2) ใน 20 ปขางหนา ความตองการใชน าชลประทานจะเพมข นเทาไร จะเกดความขาดแคลนน าไหม • การปรบเปลยนแนวทาวการบรหารจดการน าสนองจะ

สามารถแกปญหาการขาดแคลนน าไดหรอไม หรอจะตองมการพฒนาแหลงน าเพมเตมอก

12

1.5 กรอบแนวคด หลกเศรษฐศาสตรเรองการใชทรพยากรใหมประสทธภาพสงสด กาหนดให

ผใชน าแตละคน/แตละสาขา (agent) ใชน าจนถงระดบทมลคาสวนเพม (VMP) จากการใชน าในทกกจกรรมมคาเทากน • หลกประสทธภาพสงสดทางเศรษฐกจ (maximizing economic efficiency) น ม

ขอสมมตวาเรามตลาดซ อขายน า ทเปนตลาดแขงขน

แตในกรณของน า ชลประทาน ไทยยงไมมตลาดซ อขายเพราะ กฎหมายแพงพาณชยกาหนดใหน าเปนสมบตสาธารณะ ดงน น น าเพอการเกษตรจงเปนของฟร ไมมราคา (ยกเวนเกษตรกรบางคนทตองเสยคาเช อเพลงในการสบน าจากคลองชลประทานเขาสไรนาของตน) • ผลทตามมา คอ เกษตรกรตนน าจะใชน าฟมเฟอย จนหลายคร งไมมน าเพยงพอ

สาหรบเกษตรกรทายน า • แมแตการนาน าชลประทานไปผลตเปนน าประปา ผใชน าประปากมไดจายเงนคาน า

ดบตามมลคาของตนทน (สวนเพม) ของน าชลประทานทนามาผลตน าประปา 13

1.6 วธศกษาดวยแบบจาลองตางๆ ประสทธภาพทางเศรษฐกจของการใชน า 6 แบบจาลอง

• บญชน าชลประทาน และตวช วดประสทธภาพดานกายภาพของระบบชลประทาน • CROP models & supply response models เพอวดคา ประสทธภาพทาง

เศรษฐกจ ของน าชลประทานและน าทกประเภทในภาคเกษตร (VMP) • Production functions เพอวดประสทธภาพทางเศรษฐกจของน าทกประเภท

และน าชลประทานนอกภาคเกษตร • ตนทนทางเศรษฐศาสตรของน าชลประทานและรายรบจากคาชลประทาน • การทดลองเพอหาราคาน าชลประทานทเกษตรกรยนดจาย และราคาน าประปาท

ครวเรอนยนดจาย (willingness to pay หรอ “ราคาเงา”ของน า) ในกรณตางๆ เชน น าไมมมลพษ มน าใหใชสมาเสมอ

• ใชแบบจาลอง 3 แบบหาคา GDP สงสดจากการจดสรรน า คอ (1) Input-Output Table, (2) Computable General Equilibrium และ (3) Stella models 14

1.7 วธศกษาดวยแบบจาลองตางๆ (ตอ) การคาดคะเนความตองการใชน า

• แบบจาลองความตองการน าของพชทข นกบอากาศและพ นทเพาะปลก

• แบบจาลองอปสงคสบเนองของความตองการใชน าในสาขาเศรษฐกจตางๆ เพอหาคาความยดหยนตอราคา และตอรายได

• แบบจาลองอปสงคของการใชน าประปาเพออปโภค-บรโภคของครวเรอน เพอหาคาความยดหยนตอราคา และตอรายได

• แบบจาลองเศรษฐกจมหภาคเพอพยากรณอตราการเตบโตทางเศรษฐกจในอนาคต 4 ฉากทศน

• ขอสมมตเรองอตราเพมของประชากรในเมอง (urbanization) และในชนบท

15

16

รปแสดงความเชอมโยงของโครงการวจยยอย

1.8 นวตกรรมของงานวจย และ ขอมลประปาแบบ big data เปนงานวจยคร งแรกในดานตอไปน

• บญชน าในเขตชลประทานและตวช วดประสทธภาพดานกายภาพ • Crop model บอกไดวาการใชน าชลประทานมผลตอการเพมผลตอการเพมผลผลต

ตอไรของขาว& ออยแคไหน ท งในอดต-ปจจบน-อนาคต • หาคาประสทธภาพทางเศรษฐกจของการใชน า (VMP) • หาราคาเงาของน าชลประทานเพอการเกษตร และราคาเงาน าประปา รวมท งราคาเงา

ของน าทกแหลง • คร งแรกทใชขอมลBig data ของการประปารายครวเรอน / รายกจการ คานวณ

price & income elasticities of demand for water • ปรบปรงขอมลการใชน าในสาขาตางๆใหนาเชอถอมากกวาขอมลในอดต • สรางแบบจาลอง CGE & Stella models ทมน าเปนปจจยการผลตข นกลาง (CGE แบบเกา แปลงน าเปนบาท ไมมสมประสทธการใชน า หรอ water footprint)

17

1.9 คณะวจย 7 ทม ทม 1 ราคาน า (ราคาเงา) ทเกษตรกร/ผใชประปายนดจาย (willingness to pay) โดย ดร.

กรรณการ และคณะ ทม 2 จดทาขอมลและปรบปรงขอมลความตองการใชน ารายอตสาหกรรม ป 2550-2559ให

นาเชอถอมากข น โดย กาพล ปนตะกว ดร.วนย และดร.นพนธ ทม 3 การคานวณมลคาทางเศรษฐกจของน าชลประทาน (VMP)ในภาคเกษตร อตสาหกรรม

และบรการ • ดร. อรรถชย ใช crop model วดผลกระทบของการใชน าชลประทานตอผลผลตขาว/ออย และ พยากรณ

ผลผลตขาว/ออย • วฒพงศ และ นพนธ ใช supply response model วด VMP ของน าชลประทานทใชในพชสาคญ • ดร. ศภวจน ใชเศรษฐมต วด VMPของการใชน าในภาคเศรษฐกจ3 สาขาโดยใชขอมลกลมอตสาหกรรม

ทม 4 อปสงคตอน าประปา และพยากรณความตองการน าในอนาคตสาหรบครวเรอน ธรกจ และอตสาหกรรม โดย ดร.โสมรศม ดร.ศภวจน ดร.นพนธ และ กาพล ปนตะกว

ทม 5 การจดทาบญชน า นาทมโดย ดร.วนย จากสสนก. ทม 6 การทาแบบจาลองจดสรรน า 3 แบบจาลอง (1) CGE and IOโดย ดร.ทวชย และ กาพล

(2) Stella model โดย ดร. ชยนต ทม 7 การประมาณการตนทนรายรบของน าชลประทาน โดย ดร. นพนธ ปญจสทธ ศภชย

18

2. ประสทธภาพการใชน าของประเทศไทย: ดานกายภาพ และเศรษฐกจ

19

2.1 ตวช วด (indicators) จะวดประสทธภาพอยางไร?

• ประสทธภาพเชงกายภาพ • ประสทธภาพทางเศรษฐกจ

ปรมาณน าทใชผลตสนคาหนงพนบาท (Water Input Content) ความเขมขนของรอยเทาน า (Water Footprint intensity) ผลตภาพสวนเพมของการใชน า (VMP)

งานวจยช นน จะวดประสทธภาพการบรหารจดการน าในมตเชงกายภาพ (มตสถาบน)และเศรษฐกจ (มตดานมงคง) เพอตอบโจทย เรองการบรหารจดการน าใหเกด GDP สงทสด • ไมไดพจารณามตดาน “มนคง” ยกเวนเรองภยแลง

20

2.2 ดชนประสทธภาพเชงกายภาพ

สรางบญชน าในเขตชลประทาน 3 ลมน า: เจาพระยาตอนบน เจาพระยาตอนลาง ตะวนออก

คานวณดชนประสทธภาพเชงกายภาพ • สดสวนการดงน าไปใชประโยชนกบปรมาณน าตนทนท งหมด (PFG)

• สดสวนการดงน าไปใชประโยชนกบปรมาณน าไหลเขาสทธ (PFnet)

• สดสวนการดงน าไปใชประโยชนกบปรมาณน าทนามาใชได (PFavailable)

• สดสวนการดงน าไปใชประโยชนกบปรมาณน าทเอามาใชไดจรง (PFdepleted)

• ตวช วดประโยชนการใชน าเชงกายภาพ (Beneficial utilization-BU)

Water Accounting โครงการชลประทานเจาพระยาตอนลาง : ปน าปกต ฤดฝน

(A

vaila

ble w

ater

)

(D

eplet

ed w

ater

)

11,717

9,421

528

480

-1,554

531

22,146

21,122 7,778

13,34313,343

0

2,228

0

237

5,550

154

5,149

9

2,228

5,550

หนวย : ลานลบ.ม.

Water Accounting โครงการชลประทานเจาพระยาตอนลาง : ปน าปกต ฤดแลง

(A

vaila

ble w

ater

)

(D

eplet

ed w

ater

)

1,679

8,789

528

480

-497

6,088

11,475

17,066 14,674

2,3922,392

0

3,748

0

1,018

10,926

108

9,790

9

3,748

10,926

หนวย : ลานลบ.ม.

ตวช วดเชงกายภาพ ฤดแลง โครงการชลประทานในพ นทลมน าเจาพระยาตอนลาง

PFG = 0.68 – 0.85 PFnet = 0.57 – 0.75

PFavailable = 0.81 – 0.93 PFdepleted = 0.68 – 0.85

ตวช วดเชงกายภาพ ฤดฝน โครงการชลประทานในพ นทลมน าเจาพระยาตอนลาง

PFG = 0.24 – 0.41 PFnet = 0.25 – 0.37

PFavailable = 0.35 – 0.61 PFdepleted = 0.51 – 0.64

ตวช วดประโยชนการใชน าเชงกายภาพ โครงการชลประทานในพ นทลมน าเจาพระยาตอนลาง

ฤดแลง-บางปตามาก 73% ฤดฝน

BUavailable = 0.73 – 0.88 BUavailable = 0.30 – 0.49

2.3 ปรมาณน าทใชในการผลตสนคามลคา 1 พนบาท Water Input Content คอปรมาณน าทใชของสาขาการผลต หารมลคาการผลต

ประโยชนของดชน ประชาชนเขาใจงายวาการผลตสนคาตองใชน าเทาไร

13 อนดบแรกทใชน ามากสดในการผลตสนคามลคาพนบาท

27

020406080

100120140160180

ลบ.ม

./พนบ

าท

2.4 ความเขมขนของรอยเทาน า

Water Footprint Intensity ใชวดวาการใชน าคมคาหรอไม • คานวณจากสดสวนน าทใชในสาขาตอน าท งหมด หารดวย สดสวน

มลคาสาขาตอมลคาท งหมด

• เปนดชนช วด (index) ทช ความสมพนธแบบเทยบเคยง (relative):

ถา > 1 แสดงวามการใชน าทไมคมคาทางเศรษฐกจ

ถา < 1 แสดงวามการใชน าทคมคาทางเศรษฐกจแลว

28

2.4 ความเขมขนของรอยเทาน า (ตอ) สาขาทมการใชน าทไมคมคาทางเศรษฐกจ ไดแก ภาคเกษตรท งหมดยกเวนปศสตว และภาคบรการ คอ ประปาและการคา

29

การเปรยบเทยบดงกลาว เปนการเทยบเคยงตอเศรษฐกจรวมท งหมด ดงน น การคานวณจงช วาการใชน าประปายงไมคมคาทางเศรษฐกจ อยางไรกตาม น าบรโภคอปโภค เปน “สทธพ นฐาน” ทประชาชนชาวไทยควรจะไดรบ และตองเขาถงได ไมวาจะจนหรอรวย

01020304050

ผกแล

ะผลไ

ม

ประม

ง ถว

การค

า

ออย

ประป

า

ขาวโ

พด

ยาง

พชอน

ๆ

มนส า

ปะหล

ง

ขาว

Water Footprint Intensity: ภาคเกษตร

สาขา Water Input Content

ลบ.ม./พนบาท GDP

บาท/ลบ.ม. Water Footprint

Intensity ขาว 163.76 6.11 42.04 มนส าปะหลง 130.12 7.69 33.40 พชอน ๆ 89.48 11.18 22.97 ยาง 77.66 12.88 19.94 ขาวโพด 77.20 12.95 19.82 ออย 47.71 20.96 12.25 ถว 6.60 151.58 1.69 ประมง 4.38 228.45 1.12 ผกและผลไม 3.94 253.64 1.01 ปศสตว 1.12 891.15 0.29

Water Footprint Intensity: ภาคอตสาหกรรม




Intensity ผลตภณฑปนซเมนตและคอนกรต 1.51 660.92 0.39 ผลตภณฑเครองหนง 0.56 1,790.27 0.14 การปนทอผาและฟอกส 0.26 3,887.34 0.07 ผลตภณฑกระดาษและกระดาษ 0.23 4,301.98 0.06 อาหารอน ๆ 0.19 5,245.07 0.05 โรงงานน าตาล 0.11 8,956.88 0.03 การแปรรปและการควบคมอาหาร 0.11 9,222.52 0.03 ผลตภณฑเคมพ นฐาน 0.09 11,540.65 0.02 สนคาพลาสตก 0.07 14,879.71 0.02 อาหารสตว 0.06 15,759.86 0.02

Water Footprint Intensity: ภาคบรการ




Intensity การคา 18.92 52.86 4.86 บรการทางธรกจ 0.77 1,305.17 0.20 รานอาหารและโรงแรม 0.21 4,854.61 0.05 การกอสรางอาคาร 0.12 8,385.86 0.03 อสงหารมทรพย 0.08 12,059.72 0.02 บรการสาธารณะ 0.06 15,691.19 0.02 บรการอน ๆ 0.04 25,914.64 0.01 การขนสง 0.02 57,638.45 0.00 โยธาธการและสงกอสรางอน ๆ 0.01 121,260.87 0.00 ไฟฟาและแกส 0.01 133,625.14 0.00

2.5 ผลตภาพสวนเพมของการใชน า (VMP) ผลตภาพสวนเพมของการใชน า หรอ value of marginal

product คอ รายรบ(ผลผลต)สวนเพมทเกดจากการใชน าเพมข น 1 ลบ. ม.

ประโชน (ก) คา VMP สามารถนามาเปรยบเทยบผลตภาพการใชน าในสาขาตางๆ (ข) นามาเปนเครองมอในการจดสรรน า

มลคาทางเศรษฐกจทสงสด จะเกดจากการโยกน าจากสาขาทมคา VMP ตา ไปสสาขาทมคา VMP สง • อยางไรกตาม การจะโยกน าไปใชในสาขาอน จะตองมอปสงคตอ

สนคาและบรการในสาขาดงกลาวเกดข นมากอนเทาน น เพราะความตองการใชน าเปน “อปสงคสบเนอง” (derived demand)

33

VMP น าเกษตร

34

คา EQ/W บอกรอยละของปรมาณผลผลตทจะเพมข น เมอน าชลประทานเพมข น 1%

คา VMP บอกมลคาของน าชลประทาน 1 ลบ. ม. เมอถกใชไปในการปลกพชชนดตางๆ

ในกลมพชไร ออยใหคา VMP น าชลประทานสงสด

โดยภารรวม ไมยนตนใหคา VMP สงกวาพชไร

VMP น าใชในเกษตร อตสาหกรรม และบรการ

35

VMP ของแตละสาขาเศรษฐกจมคาอยระหวาง 10.850 – 3,431.206 บาท/ลบ.ม.

VMP ในสาขาเกษตรกรรมมคานอยทสด สวนสาขากอสรางมคามากทสด

VMP น าอตสาหกรรมรายสาขายอย

36

VMP ของอตสาหกรรมแตละสาขายอยมคาระหวาง 88.634 – 2,544.875 บาท/ลบ.ม.

VMP ในสาขาผลตภณฑอโลหะมคานอยสด สวนสาขาผลตภณฑโลหะและเครองจกรมคามากทสด

2.6 สรปผลการศกษาทสาคญ การใชน าชลประทานยงขาดประสทธภาพ 2 ดาน

• ดานกายภาพ: process & beneficial indicators มคาตามากในบางป บางภาค • ดานเศรษฐกจ: (ก) water intensity (หรอ รอยเทาน าในการผลต) มคาสงมากในหลายสาขา

(ข) มลคาสวนเพมของผลผลตจากการใชน าเพม 1 หนวย (value of marginal product) มคาตามากในสาขาเกษตร และบางสาขานอกเกษตร

สาเหตหลก 3 ประการ • น าชลประทานในภาคเกษตรไมมราคา • ผใชน านอกภาคเกษตรจายคาน าในราคา 0.50 บาท ตากวาตนทนของน าชลประทาน (1.25

บาทตอลบ.ม.) • ผใชน านอกภาคเกษตรจานวนมากมไดจายคาน าชลประทาน เชน การสบน าจากเจาพระยาของ

กปน. ทสาแล เพราะไมมประกาศกระทรวงรองรบ (ตาม พรบ. ชลประทานหลวง) หลกฐานทางออมของการใชน าฟมเฟอย

• ปฝนแลง น าไมพอใชในฤดแลง • ปปกต การทานาฤดแลงเกดความเสยหายมากกวาปน าแลง

เพราะชาวนาแทงหวยน า 37

หลกฐานการใชน าฟมเฟอย: ขาดแคลนน าในฤดแลง สวนในฤด

ฝน ความตองการน า ตากวาปรมาณน าตนทน

38

0

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

35,000

40,000

ลาน

ลบ.ม

.

น าตนทน เกษตร

อตสาหกรรม บรการ

นเวศ น าตนทน (อางขนาดเลก)

0

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

35,000

40,000

45,000

50,000

อปทาน อปสงค

ปปกต(2560)

ลาน

ลบ.ม

.

น าตนทน เกษตร

อตสาหกรรม บรการ

นเวศ น าตนทน (อางขนาดเลก)

ขาดแคลน ปแลงจด ปปรกต

ผลกระทบของการใชน าส นเปลอง • รฐขาดดลงบประมาณจานวนมาก

• หากมการเกบคาน าตามตนทนเศรษฐศาสตร (ยกเวนภาคเกษตรทจดเกบในราคาทเกษตรกรยนดจาย) รฐจะมเงนมาใชบารงรกษาคคลองชลประทานอกอยางนอยปละ 8,109 – 12,775 ลานบาท

• ผลการวจยในอดตพบวาการใชน าอยางฟมเฟอยกอใหเกดความขดแยงระหวางผใชน าทอยปลายน ากบตนน า

• นอกจากน การอดหนนการใชน าใหแกเกษตรกรในเขตชลประทาน ซงสวนใหญอยในภาคเหนอตอนลางและภาคกลาง ยงกอใหเกดความไมเปนธรรมกบเกษตรกรนอกเขตชลประทานทวประเทศ

39

2. ผลการศกษาทสาคญ

เกษตรกรยนดจายคาน าเพมข นหรอไม และเทาไร • ผลการทดลองพบวาเกษตรกรยนดจายคาน า 0.068-0.15 บาท ตอ

ลบ.ม. • แตมเงอนไขดงน (ก) น าตองไมสกปรก (ข) ไดรบน าสมาเสมอ (ค)

เงนคาน าทเกบไดตกเปนของกลมผใชน า/อบต. เพอใชบารงรกษาคคลองชลประทาน ไมใชใหกรมชลประทานเกบเงนเขาคลง

ผใชน าประปากยนดจายคาน าประปาเพมข นจากปจจบน 10.0 บาท/ลบ.ม. เปน 11.50-16.23 บาท/ลบ.ม. • เมอแปลงเปนคาน าชลประทาน แสดงวา กรมชลประทานสามารถ

ปรบราคาคาน าชลประทานจาก 0.50 บาท/ลบ.ม. ในปจจบนเปนอยางตา 1.10 บาท/ลบม. ซงยงตากวาตนทนน าชลประทาน

• เงอนไขของการปรบราคาน าประปา คอ ตองมน าสมาเสมอ มประปาครอบคลมพ นทมากข น มการบาบดน าเสย แตทสาคญ คอ การปรบปรงคณภาพน าใหสามารถดมกนได

40


ผลกระทบของการปรบราคาน าตอปรมาณการใชน า • การใชน าในภาคเกษตรจะลดลงเลกนอย เพราะอปสงคตอการใชน า

เกษตรมคาความยดหยนตอราคาตา (-0.017) แตในระยะยาวเมอน ามราคา เกษตรกรยอมมแรงจงใจแสวงหา

เทคโนโลยประหยดน า ทาใหการใชน าลดลงอก

• การข นราคาน าประปาจะทาใหการใชน าในกรงเทพฯลดลงไดมากกวาในเมองอนๆ คาความยดหยนตอราคาน าในกทม. คอ -1.215 สวนในภมภาค

เทากบ-0.348 ถง -0.435 เหตผล คอ คนกรงเทพฯมน าใชแบบเหลอเฟอ ตางจากในตางจงหวด

ทมกขาดแคลนน าในบางเวลา

41


ผลกระทบของการปรบราคาน า (ตอ) • การข นราคาน าประปาในภาคอตสาหกรรมและบรการจะสามารถลดการ

ใชน าประปาไดมากพอสมควร ถาข นราคาน า 10% การใชน าจะลดลงเฉลยเกอบ 10% อตสาหกรรมอาหาร โรงแรมและภตตาคารจะสามารถลดการใชน าลดไดมากกวา

อตสาหกรรม/บรการอนๆ • เนองจากอตสาหกรรมและบรการสวนใหญมไดใชน าของการประปา แต

ซ อจากนคม หรอลงทนสรางแหลงน าของตนเอง ราคา/ตนทนคาน าในภาคอตสาหกรรมจงคอนขางสง (เฉลยกวา 20-25 บาทตอลบ.ม.) การข นราคาน า 10% จะทาใหเกดการประหยดไดถง 10-35% ท งน ข นกบ

ประเภทอตสาหกรรม • โรงแรมจานวนมากยงใชน าบาดาล ดงหลกฐานจากระดบน าใตดนทลดลง

รวดเรวในจงหวดทองเทยว เชน เชยงใหม กรมทรพยากรน าบาดาลควรศกษาเรองน โดยดวน

42


ผลงานสาคญของงานวจยคร งน คอ การยกเครองการประมาณการการใชน าในสาขาตางๆ โดยเฉพาะในภาคอตสาหกรรม ภาคบรการ การใชน าประปา (เปนคร งแรกทไดขอมลรายกจการจากการประปาท งสองแหง) และภาคเกษตรบางสาขา เชน ออย • ในอดต ขอมลการใชน าของสาขาตางๆ เปนการประมาณการโดยอาศยขอสมมตเกาๆ

ทาใหมความผดพลาดสงมาก • กรมชลประทานยงไมไดวางระบบการจดเกบขอมลการใชน า “รายพช” อยางเปนระบบ

ตวเลขสวนกลางเปนการประมาณการเทาน น • กรมชลประทานควรต งคณะทางานดานน โดยการรวมมอระหวางสานกชลประทานกบ

หนวยงานสวนกลาง • แตตวเลขการใชน าในงานวจยคร งน ยงมจดออนหลายประการโดยเฉพาะการขาดขอมล

การใชน าประปาท งของครวเรอน ธรกจตางๆทอยในเขตเทศบาล อบต. รวมท งการใชน าของธรกจทองเทยวและโรงงานอตสาหกรรม ทช าน าบาดาล และน าจากแหลงน าธรรมชาต

• รฐบาลและสานกงานทรพยากรน าแหงชาตจงควรมนโยบายบรณาการขอมลการใชน า โดยเรงดวน

43


3. จะเพมประสทธภาพการใชน าอยางไร ?

การวเคราะหผลกระทบตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) ของการจดสรรน า

44

3.1 การประยกตแบบจาลองเศรษฐศาสตรในการจดสรรน า จดสรรอยางไร?

• จดสรรโดยรฐ(กรมชลประทาน) หรอ โดยคณะกรรมการลมน า • ใชกลไกตลาดในการจดสรรน า

ใชราคาเปนกลไกจดสรร หรอ สราง “สทธในการใชน า” แลวเปดโอกาสใหแลกเปลยนใบอนญาตการใชน า

งานวจยน จะใชแบบจาลอง IO และ CGE ทดลองเปลยนแปลงจดสรรน า โดยลดน าในภาคทใชน าแบบมประสทธภาพ (VMP ตา (เชน เกษตร ทานา) แลวโยกน าไปใชในสาขาทมประสทธภาพการใชน า(VMP) สงกวา เชน ประปา อตสาหกรรม • ผวจยสรางตาราง IO ทมคาสมประสทธ water input content &

water footprint สาหรบกจกรรมทางเศรษฐกจสาขาตางๆ

45

ฉากทศน: การจดสรรน าดวยแบบจาลอง

46

สภาพแวดลอมของการจดสรรน า ไมมรายไดจากคาน า

นาคาน าไปใชเปนรายไดปกต

ของภาครฐ

นาคาน าไปปรบปรงระบบชลประทาน

ไมคดราคาน า น าไมสามารถเคลอนยายระหวางสาขาการผลต

จดสรรดวยโควตา S1 NA

คดราคาน า น าไมสามารถเคลอนยายระหวางสาขาการผลต

จดสรรดวยโควตา/ราคา

NA S2 S3

น าสามารถเคลอนยายระหวางสาขาการผลต

ก าหนดราคาน า S4 S5 ปลอยใหกลไกตลาดก าหนดราคาน า

S6 S7

สถานการณการจดสรรน า

3.2 ผลจากแบบจาลอง INPUT-OUTPUT

47

จดสรรน า 5% ของภาคเกษตรไปยงภาคอนๆ(S1) หรอ ภาคเกษตรอนๆ(S2) โดยมอตราการเพมแบบ uniform

0.00

0.20

0.40

0.60

1% 2% 3% 4% 5%

%GD

P

IO Model ภาคกลางและเหนอตอนลาง

โยกน าจากภาคเกษตร ไปยงสาขาอนๆตามสดสวน

โยกน าในภาคเกษตร ตามสดสวนVMP

0.00

0.50

1.00

1% 2% 3% 4% 5%

%GD

P

IO Model ภาคตะวนออก



0.00

0.50

1.00

1.50

1% 2% 3% 4% 5%

%GD

P

IO Model ภาคตะวนตก



0.00

0.20

0.40

0.60

1% 2% 3% 4% 5%

%GD

P

IO Model ภาคอสาน



S1 S1

S2 S2

S2 S2

S1 S1

ผลกระทบของการโยกน าขามลมน า: I-O analysis

การเปลยนแปลงของ GDP (ลานบาท) กลาง ตะวนตก ตะวนออก อสาน ท งประเทศ โยกน าจากภาคเกษตร 1% ไปยงสาขาอนๆตามสดสวน 5,821 1,120 3,810 7,114 74,919

0.097% 0.242% 0.169% 0.557% 0.606% โยกน าในภาคเกษตร 1% ตามสดสวนVMP 234 26 55 78 511

0.004% 0.006% 0.002% 0.006% 0.004% 600 ลาน ลบ.ม. โยกน าจากภาคตะวนตกมาภาคกลาง -15,260 801

-0.255% 0.173% 70 ลาน ลบ.ม. โยกน าจากภาคกลางไปภาคตะวนออก 161 2,510

0.003% 0.111%

105 ลาน ลบ.ม. โยกน าจากภาคกลางไปภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 242 4,857

0.004% 0.380%

49

หมายเหต: GDP Chain Volume Measures (Reference Year = 2002) ป 2012

กทม.ควรชดเชยใหภาคตต. สงคมมรายไดสทธเพม

ภาคตอ.ควรชดเชยใหภาคกลาง หมายเหต: หากไมผนน าไปตอ. จะมตนทนผนน าสวนเกนท งทะเล

3.3 ผลจากแบบจาลอง CGE

50

โครงสรางแบบจาลอง CGE

51

ตลาดปจจยการผลต

ตลาดสนคาบรการ

ครวเรอน ธรกจ รฐบาล การลงทน การผลต

โลก

รายไดจากปจจยการผลต มลคาเพม

การขาย

วตถดบ

น าเขา สงออก

ภาษน าเขาภาษสงออก

ภาษทางออม ภาษการผลต

การโอน

ภาษทางตรง

การออม

อปสงคข นสดทาย

แบบจาลอง CGE Model

• Simulation scenarios (1) คดราคาน าภาคเกษตรตามราคาเงา ต งแต 0.1-1.5 บาท/ลบ.ม. (2) โยกน าจากภาคเกษตร 5% แลวจดสรรใหนอกภาคเกษตร (3) ปรบราคาน านอกภาคเกษตรใหเทากบราคาเงาหรอราคาตลาด

• ผลการจาลองสถานการณตอ GDP และสวสดการสงคม

52


การวเคราะหสถานการณการจดสรรน าดวยแบบจาลอง CGE

S1 : ผลการจดสรรน า 5% จากสาขาขาวไปยงพชอนๆ

53

ตวแปร %∆ GDP 0.58 EV (ลานบาท) 42,493 อตราเงนเฟอ -0.29 การบรโภค 0.72

การลงทน 0.38 การสงออก 0.17 การน าเขา 0.16 รายรบภาษ 0.38 อตราคาจางแรงงาน 0.52

เศรษฐกจมหภาค สาขาการผลต (เลอกมาบางสาขา) ผลผลต ∆, ลานบาท

ขาว -19,431 ขาวส -25,219 การผลตแปง -717 ผลตภณฑน าตาล 6,349

ผกผลไมกระปอง 7,123 ผลไม 7,248 รานอาหาร 8,839 ยางแผน 9,246 ยางพารา 19,851

จดสรรน าจากภาคเกษตรไปยงอตสาหกรรมและบรการ (S1) : ภาคกลาง

54

0

0.005

0.01

0.015

0.02

0.025

0.03

0.035

0.04

0.045

5% 10% 20%

%กา

รเปลย

นแปล

ง GDP

ปรมาณน าจากภาคเกษตร

ไปยงอตสาหกรรม ไปยงบรการ

ผลตอการเปลยนแปลงของ GDP

จดสรรน าจากภาคเกษตรไปยงอตสาหกรรมและบรการ (S1) : ภาคเหนอตอนลาง

55

0

0.005

0.01

0.015

0.02

0.025

5% 10% 20%

%กา

รเปลย

นแปล

ง GDP




จดสรรน าจากภาคเกษตรไปยงอตสาหกรรมและบรการ (S1) : ภาคตะวนออก

56

0

0.002

0.004

0.006

0.008

0.01

0.012

0.014

5% 10% 20%

%กา

รเปลย

นแปล

ง GDP




การวเคราะหสถานการณการจดสรรน าดวยแบบจาลอง CGE: ทวประเทศ

S2: คดราคาน า 0.5 บาท/ลบ.ม.

57

ตวแปร %∆ GDP -0.63 EV (ลานบาท) -90,176 อตราเงนเฟอ -0.10 การบรโภค -1.53

การลงทน -0.94 การสงออก 0.68 การน าเขา -0.31 รายรบภาษ (ลานบาท) 53,703 รายรบจากคาน า (ลานบาท) 70,906 อตราคาจางแรงงาน -1.42


ขาวส -23,291 ขาว -18,676 ยาง -12,705 รานอาหาร -9,726 อปกรณอเลกทรอนกส 4,476 ยางสงเคราะห และปโตรเคม 4,478 ยานยนต 8,666 เครองมอเครองใชส านกงานและครวเรอน 11,325

S3 : คดราคาน าและนารายไดมาปรบปรงชลประทาน

58

S3-2 : คดราคาน าภาคเกษตร และอตสาหกรรม/บรการไดประโยชนตามสดสวนการใชน า

-0.25

-0.2

-0.15

-0.1

-0.05

0

0.05

0.1

0 0.5 1 1.5 2

%กา

รเปลย

นแปล

ง

ราคาน าภาคเกษตร (บาท/ลบ.ม.)

GDP

-25,000

-20,000

-15,000

-10,000

-5,000

0

5,000

0 0.5 1 1.5 2

การเป

ลยนแ

ปลง (

ลานบ

าท)


สวสดการสงคม (EV)

-0.2

-0.15

-0.1

-0.05

00 0.5 1 1.5 2

%


อตราเงนเฟอ

-50

-40

-30

-20

-10

00 0.5 1 1.5 2

% ก

ารเป

ลยนแ

ปลง


ปรมาณการใชน า

S4 : กาหนดสทธในการใชน าและใชกลการซ อขายน า

59

ตวแปร %∆ GDP 5.03 EV (ลานบาท) 348,515 อตราเงนเฟอ -0.43 การบรโภค 5.02

การลงทน 4.67 การสงออก 5.25 การน าเขา 4.74 รายรบภาษ (ลานบาท) 75,478 รายรบจากคาน า (ลานบาท) 110,503 อตราคาจางแรงงาน 2.93 ปรมาณการใชน า 0.00 ราคาน า (บาท/ลบ.ม.) 1.30


ขาวส -18,980 ขาว -14,589 ยาง -11,921 ผลตภณฑมนส าปะหลง -2,973 มนส าปะหลง -1,532

ขาวโพด -512 ยานยนต 53,242 คาปลก 64,305 เครองมอเครองใชส านกงานและครวเรอน 67,290 ปโตรเลยม LPG 74,330 คาสง 80,424

3.4 แบบจาลอง Stella Model

60

แบบจาลอง Stella Model เฉพาะภาคกลาง • Simulation scenarios (1) โยกน าออกจากภาคเกษตรส

ภาคอตสาหกรรม (2) การโยกน าจากภาคเกษตรสการประปา โดยใชราคาเงาของน าจากการทดลอง

• ผลการจาลองสถานการณ อตสาหกรรมไดน าเพม 25 % ผลผลตเพมมากทสด

โยกไปใชประปา มลคาสทธเพม +6%

61


ผลกระทบของการโอนน าระหวางภาคเกษตรกบภาคอตสาหกรรม

62 หมายเหต: M = 1.25 หมายถง การโอนน าจากภาคเกษตรจนท าใหภาคอตสาหกรรมไดน า

เพมขน 25%

M ปรมาณน าในภาคอตสาหกรรม (ลาน ลบม.)

DVA/DWM

(ลานบาท)

DVM/DWM


DV/DWM


0.75 1.875 - - - 1 2.500 63.88 2,136.34 2,072.46

1.25 3.125 63.90 1,658.06 1,594.15 1.5 3.750 63.93 1,355.37 1,291.44 1.75 4.375 63.95 1,146.40 1,082.44

2 5.000 63.98 993.38 929.41

ผลกระทบของการโอนน าจากภาคเกษตรเพอเพมการผลตประปา 10% สนคา มลคา (ลานบาท) %เปลยนแปลง

ขาวนาป -141.98 -1.34 ขาวนาปรง -200.54 -3.65 รวมขาว -342.51 -2.13 ขาวโพด -1.25 -0.42 ออย -3.09 -0.54 ผลไม -8.69 -0.20 สนคาเกษตรกรรมอน ๆ -254.14 -0.43 สนคาเกษตร -952.20 -0.99 คาน าประปา 174.88 – 218.49 +10.00 63

ผลการจาลองสถานการณดวยตารางปจจยการผลต-ผลผลต (Input-Output Table) พบวา • การโยกน าจากออกจากเกษตร 1% ไปใชนอกภาคเกษตร (โดยจดสรรตามหลก VMP) จะทา

ให GDP เพม 0.1% • การผนน าสวนเกนจากภาคกลางไปอางเกบน าบางพระ 70 ลานลบ.ม.จะทาให GDP ภาค

ตะวนออกเพมข น 0.11% ผลการจาลองสถานการณดวยแบบจาลองดลยภาพทวไป (CGE Model)

• หากลดใชน าในภาคเกษตร (โดยคดคาชลประทาน 0.5 บาท ตอลบ.ม.) แลวนาน าไปใชนอกภาคเกษตร โดยสมมตวาภาคอตสาหกรรมจายคาน า 1.1 บาท/ลบ.ม. ซงใกลเคยงตนทนทางเศรษฐศาสตรของน าชลประทาน (1.25 บาท)

• ผลลพธ คอ GDP เพมสงสดถง 0.267% หรอ 35,316 ลานบาท และสวสดการสงคม (การบรโภคสทธ) เพมข น 13,986 ลานบาท

ผลการจาลองสถานการณดวยแบบจาลอง Stella model สาหรบภาคกลาง • การเพมปรมาณการใชน าภาคอตสาหกรรมจาก 2.5 ลานลบ.ม./เดอนเปน 3.125 ลานลบ.ม.

(หรอเพม 25%) โดยโยกน ามาจากภาคเกษตร • GDP สทธจะเพมข น 996.35 ลานบาท หรอ 1,594 ลานบาท ตอน า 1 ลานลบ.ม.

การวเคราะหพบวาถาตองการให GDP สงสด เราไมตองโยกน าออกจากภาคเกษตรเกนกวารอยละ 3 - 5

64

สรปผล simulation

จดออนของแบบจาลอง • CGE : ตองเพมบญชน าชลประทานใน Social

Accounting Matrix

• Stella Model : ตองเพมรายละเอยดโครงสรางผลตของจงหวดในลมน าภาคกลางและเชอมกบลมน าภาคตะวนออก

65


4. การเงนเพอการลงทนพฒนาระบบชลประทาน: ตนทนของน าและรายรบจากคาชลประทาน

66

4. การเงนเพอการลงทนพฒนาระบบชลประทาน

ทาไมตองมการเกบเงนคาชลประทาน • ขอจากดของการเกบเงนคาน า

ประเทศไทยใชเงนลงทนในระบบชลประทานปละเทาไหร? และมรายไดจากคาน าเทาไร • รฐอดหนนคาน าชลประทานเทาไหร?

จะลงทนอยางไรใหยงยน? • ปลายทาง คอ ตองลงทนใหมน าสมาเสมอ และมคณภาพดใหได

ซงเมอมน าสมาเสมอกจะสามารถคดราคาผใชได ปรบสภาพการใชน าใหเปนไปตามกลไกตลาด มการซ อขาย หรอแลกเปลยน “สทธ” ในการใชน า สรางความเปนธรรม

67

4.1 ทาไมตองมการเกบเงนคาชลประทาน ทาไมตองเสนอใหรฐเกบเงนคาชลประทาน?

• รฐใชงบประมาณจานวนมากลงทนในระบบชลประทาน • โครงสรางพ นฐานอนๆ มการกาหนดราคาเปนเครองมอในการจดสรร (pricing mechanism) เชน

คาไฟฟา คาน าประปา หรอคาทางดวน ทสรางสมดลระหวางอปสงคและอปทาน • แตการบรหารจดการน าไมมเครองมอราคา ทาใหเกดการใชน าอยางส นเปลอง และไมเปนธรรมกบ

เกษตรกรทอยนอกเขตชลประทาน • ปจจบนระบบชลประทานมความสญเสย และมน าเสยจานวนมาก หากเกบเงนคาน า แลวมาใชลด

ความสญเสยน าในระบบชลประทาน และลดปญหาน าเสยในคคลอง จะทาใหมน าตนทนเพมข นไมตากวา 20-30% ของปรมาณน าจดสรรเพอใชการ

แตการเกบเงนคาน าจากเกษตรกรมกถกตอตานอยางรนแรง โดยเฉพาะจากฝายการเมอง • ทวาการวจยของเราและของวทยาลยชลประทานพบวาเกษตรกรยนดจาย “คาชลประทาน” เพอ

ใชบารงรกษาคลองและระบบชลประทาน ภายใตขอแมวา (ก) เกษตรกรไดรบน าแนนอนเหมอนน าประปา (ข) เงนทเกบไดตกเปนของกลมผใชน า

ดงน นในระยะแรก ควรเปนการเกบเงน “คาชลประทาน” ไมใช “คาน า” • แตจะตองเรมวางระบบการบรหารจดการใหมรองรบการจดเกบคาน า ต งแตการกาหนดสทธข นตา

ทจะไดรบน า การวดปรมาณการใชน า การสรางกลมผใชน า/คณะกรรมการลมน าทเขมแขง การจดสรรใบอนญาตในการใชน า การจดเกบภาษการท งน าเสย ฯลฯ

68

4.2 ขอจากดการเกบคาชลประทาน ขอกาหนดตามกฎหมาย (พรบ.การชลประทานหลวง 2485)

• ภาคเกษตร เกบคาชลประทานไมเกน 5 บาท ตอไร ตอป • ประปา และอตสาหกรรม เกบคาชลประทานไมเกน 0.50 บาท/ลบ.ม. • ประกาศเขตชลประทานตามมาตรา 5 จดเกบคาชลประทาน (มาตรา 8) ได

เพยง 362 ราย ใชน า 1,596 ลานลบม. ไดเงน 798 ลานบาทในป 2560 • ทางน าทประกาศมาตรา5 ม 7,924 ทางน า แตประกาศจดเกบคาชลประทาน

เพยง 329 ทางน า .......จงมผใชน าชลประทานฟรไมตากวา 7,595 ราย ใครจายคาชลประทาน

• โรงงานไฟฟาและการประปาจาย 0.50 บาท/ลบ.ม. แตการประปาบางแหงไมจาย หรอจายไมเตม เชน การประปานครหลวงจายคาน าเฉพาะน าดบจากเขอนแมกลอง เมอเฉลยปรมาณน าท งหมด คดเปน 0.15 บาท/ลบ.ม.

• โรงงานและนคมอตสาหกรรมมการเกบคาชลประทานท 0.50 บาท/ลบ.ม. แตยงเกบไมครบ บางรายมการสบน าใชฟร แตยงไมไดสารวจจรงจง

69

4.3 ตนทนน าชลประทาน 4 รายการ

ตนทนคงท(ตอป)ในการลงทนในอางเกบน าขนาดใหญ และขนาดกลางทยงมอายใชงานในปจจบน

ตนทนกงคงท (งบบคลากร) ตนทนดาเนนงานดานการบารงรกษา ตนทนดาเนนงานทางออม วดจากสดสวนของเวลาท

เจาหนาทใชในงานบรหารจดการน า ขอมลจากกรมชลประทานและการไฟฟาฝายผลต ขอมลป 2553-60

70

สรปตนทน และรายรบคาชลประทาน

16,230

29,183

6,104

6,270

7,660

17,301

695

648

540 545 585 668 665 710 761 -

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

2552-53 2553-54 2554-55 2555-56 2556-57 2557-58 2558-59

ลานบ

าท

ตนทนทางออม

ตนทนแปรผน

ตนทนกงคงท

ตนทนคงท

รายรบ

0

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

70,000

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

1.6

1.8

2554-55 2555-56 2556-57 2557-58 2558-59

ลาน

ลบ. ม

.

บาท

ตอ ล

บ.ม.

ปรมาณน าจดสรร

ทวประเทศ

ภาคกลาง

ภาคตะวนออก

ภาคตะวนตก

ปงบประมาณ ปรมาณน าจดสรร ตนทนตอ ลบ. ม. 2552-53 44,409.1 0.69 2553-54 44,833.3 1.04 2554-55 62,311.2 0.80 2555-56 50,836.4 0.83 2556-57 46,189.4 1.00 2557-58 40,648.6 1.22 2558-59 42,274.0 1.26

Min

0.69

Max

1.26

Median

1.00

Mean

0.98

ตนทนน า 1.26 บาท/ลบ.ม.

ลบ.ม.

73

สรป: ภาระอดหนนมแนวโนมเพมข น เฉลย 6.13% ตอป

-รฐตองจดสรรงบประมาณเพมข นทกป เพอพฒนาแหลงน าใหเพยงพอตอความตองการ (หนวย: ลานบาท)

ป รวมตนทนชลประทาน รวมรายรบคาน า

ชลประทานทจดเกบจรง

ภาระขาดดล รอยละของรายรบ

ตอตนทนรวม

2553 30,688.8 540.3 -30,148.53 1.76%

2554 46,613.5 545.4 -46,068.07 1.17%

2555 49,788.3 586.4 -49,201.91 1.18%

2556 41,948.9 669.8 -41,279.11 1.60%

2557 46,363.6 666.4 -45,697.17 1.44%

2558 49,586.4 710.0 -48,876.37 1.43%

2559 53,401.6 760.7 -52,640.88 1.42%

4.4 คาถาม

การคดคาชลประทาน จะชวยลดภาระของภาครฐไดแคไหน

ผลดคอ • คาชลประทานสามารถนามาใชบารงรกษาระบบชลประทานป

ละ 8,109 – 12,775 ลานบาท

• สามารถนาเงนทประหยดไดไปใชพฒนาระบบชลประทาน

74

กรณเกบคาน าในราคาตางๆ

75

กรณราคาตา กรณราคาสง ภาคเกษตร ราคา 0.068 บาท/ ลบ.ม. ภาคเกษตร ราคา 0.15 บาท/ ลบ.ม. การประปา ราคา 1.25 บาท/ ลบ.ม. การประปา ราคา 1.5 บาท/ ลบ.ม. ภาคอตสาหกรรม ราคา 1.25 บาท/ ลบ.ม. ภาคอตสาหกรรม ราคา 1.5 บาท/ ลบ.ม. การผลตไฟฟา ราคา 1.25 บาท/ ลบ.ม. การผลตไฟฟา ราคา 1.5 บาท/ ลบ.ม. ภาคบรการ ราคา 1.25 บาท/ ลบ.ม. ภาคบรการ ราคา 1.5 บาท/ ลบ.ม.

ภาระอดหนนจะลดลงเทาใด? ถามการเปลยนโครงสรางราคา และมการจดเกบคาน าจากทกคน

ราคาคาน าประปาของผประกอบการนคม 3 ราย ราคาตาสด 14.5 – 15.53 บาท/ ลบ.ม. ราคากลาง 16.0 บาท/ ลบ.ม. ราคาสงสด 24.0 บาท/ ลบ.ม.

35%

21% 7%

17%

20% กาไร

คาน าดบ

คาไฟฟา

คาสารเคม

คาเดนระบบ และบารงรกษา

76

เปรยบเทยบภาระอดหนนคาน าชลประทาน ในกรณราคาสมมต ป พ.ศ. 2555 – 2559

กรณสมมต: น ามราคาตา -ราคาสง

-60,000

-50,000

-40,000

-30,000

-20,000

-10,000

02555 2556 2557 2558 2559

ลานบ

าท

ภาระขาดดลกรณฐาน

ภาระขาดดลกรณจดเกบครบตามมาตรา 8

ภาระขาดดลกรณเกบเทาตนทนข นต า

ภาระขาดดลกรณเกบเทาตนทนข นสง

ป ภาระขาดดลกรณฐาน ภาระขาดดลกรณจดเกบ

ครบตามมาตรา 8 ภาระขาดดลกรณเกบเทา

ตนทนข นต า ภาระขาดดลกรณเกบเทา

ตนทนข นสง 2555 -49202.9 -47582.1 -40234 -34061.2 2556 -41280.8 -39578.4 -32733 -27412.6 2557 -45698.6 -44027.8 -37521 -32593.3 2558 -48876.4 -47241.2 -41038 -36547.8 2559 -52640.9 -50979.3 -44532 -39866.4

5. การประมาณการความตองการใชน ารายสาขาของประเทศไทยในอดต-ปจจบน เปนอยางไร?

77

ประเดนนาเสนอ

การพยากรณความตองการใชน าใน 20 ปขางหนา • วธการศกษา

• ผลการพยากรณความตองการใชน าใน 20 ปขางหนา

• ผลกระทบของการปรบราคาน าตอปรมาณการใชน า

78

การพยากรณความตองการใชน าใน 20 ปขางหนา

ภาคเกษตร ใชการพยากรณ 2 วธ • ใชขอมลมหภาค สรางสมการอปสงคสบเนองตอน า

จากฟงกชนการผลต Y=f(K,L,W)

• ใชขอมลสภาพภมอากาศ และราคาสนคาเกษตร สรางสมการความตองการน ารายพช และใชแบบจาลอง supply response ประมาณการสดสวนพ นทปลกพชตอพ นทเพาะปลกท งประเทศ

ภาคอตสาหกรรม และบรการ • ใชขอมลมหภาค สรางสมการอปสงคสบเนองตอน า

79

การพยากรณความตองการใชน าใน 20 ปขางหนา

น าประปาครวเรอน ภาคอตสาหกรรม และบรการ • ใชขอมลจากขอมลผใชน าประปารายครวเรอน และผใชน าในภาค

ธรกจเปนรายมเตอรจากการประปานครหลวงและการประปาภมภาค W=f(การใชน าเฉลย, จานวนครวเรอน, ความยดหยนตอราคาและรายได)

น าทนามาใชประโยชนได สาหรบน าท งประเทศคดทรอยละ 27 ของน าทา สาหรบน าชลประทานฤดแลงคดจากน าตนทนวนท 1 พ.ย. • ปปกต ไดจากคาเฉลยในอดต ทไมรวมปแลง และปทวม • ปแลง ไดจากคาเฉลยของปทมคาตากวาคาเฉลย 15 ปลบดวยคา

เบยงเบนมาตรฐาน

80

81

03 DATA 5 ฉากทศนของการเตบโตของ GDP

5.00 %

4.19%

3.00 %

2.54 %

2.06 %

ลานบาท

Tech Disrupt

TH 4.0

BEST

BAU

GOV’s Plan

16,191 M

15,051 M

18,266 M

22,565 M

10,207 M

25,791 M

0 M

5,000 M

10,000 M

15,000 M

20,000 M

25,000 M

30,000 M

2017

2019

2021

2023

2025

2027

2029

2031

2033

2035

BAU Tech Disrupt TH 4.0

กราฟประมาณการ Real GDP ของประเทศไทย

ทมา: ดร.นพนธ พวพงศกร และคณะ (2560)

ค ำอธบำย อตรำเตบโตเฉลยรำยป *

ศก. เตบโตมำกถงปละ 5%

ศก. ขยำยตวไปอยำงดทสด เตมศกยภำพทก Sector

ศก. เตบโตตำมยทธศำสตร Thailand 4.0

ศก. เตบโตตำมแนวโนมในอดต

ศก. เตบโตตำมแนวโนมในอดต และ รบผลของกำรเปลยนแปลง

ทำงเทคโนโลย * Geometric Average

โครงสรางการใชน าในป 2579

ปฐาน

เกษตร 90%

อตสาหกรรม 2%

บรการ 1%

ประปา 2%

นเวศ 5%

ป2579

เกษตร 85%

อตสาหกรรม 4%

บรการ 2%

ประปา 5%

นเวศ 4%

82

ใน 20 ปขางหนาปรมาณน าท งประเทศมเพยงพอ ยกเวนปทแลงจด

-20,000

30,000

80,000

ปฐาน 1: BAU (no technologydisruption)

2: BAU (with technologydisruption)

3: Thailand 4.0 + Shift in K/L 4: Best case

ปรมาณน า เกนดล/ขาดดล (ลาน ลบ.ม.)

ขอมลมหภาค ขอมลมหภาค ขอมลสภาพอากาศ ขอมลสภาพอากาศ

83

-10,000

40,000

90,000

ปฐาน 1: BAU (no technologydisruption)

2: BAU (with technologydisruption)

3: Thailand 4.0 + Shift in K/L 4: Best case

ปรมาณน า กรณปแลงจด 3 คร งในรอบ 20ป เกนดล/ขาดดล (ลาน ลบ.ม.)

ขอมลสภาพอากาศ ขอมลสภาพอากาศ

แตปรมาณน าชลประทานในฤดแลงจะขาดแคลนในเกอบทกฉากทศน

84

-35,000-30,000-25,000-20,000-15,000-10,000-5,000

05,000

10,000

ปฐาน 1: BAU (notechnologydisruption)

2: BAU (withtechnologydisruption)

3: Thailand 4.0 +Shift in K/L

4: Best case

ปรมาณน า เกนดล/ขาดดล (ลาน ลบ.ม.)

ขอมลมหภาค ขอมลมหภาค ขอมลสภาพอากาศ ขอมลสภาพอากาศ

น าท งประเทศป 2579

ฉากทศนทางเศรษฐกจ ปรมาณการใชน าในป 2579 (ลานลบ.ม.) น าทน ามาใชประโยชนได เหลอน า (ลานลบ.ม.)

เกษตร อตสาหก

รรม บรการ ประปา นเวศ รวม ปปกต ปแลง ปปกต ปแลง

ปฐาน 118,609 2,877 1,937 2,009 6,008 131,440 205,096 174,847 73,656 43,407

ขอมล

มหภา

ค 1: BAU (no technology disruption) 122,502 5,506 2,797 7,250 6,008 144,062 61,033 30,784 2: BAU (with technology disruption) 119,261 4,837 2,706 7,227 6,008 140,038 65,058 34,808 3: Thailand 4.0 + Shift in K/L 130,153 6,776 2,937 7,292 6,008 153,165 51,931 21,681 4: Best case 164,535 6,550 4,381 7,388 6,008 188,861 16,235 -14,015

ขอมล

อากา

ศ 1: BAU (no technology disruption) 130,456 5,506 2,797 7,250 6,008 152,017 53,079 22,830 2: BAU (with technology disruption) 130,456 4,837 2,706 7,227 6,008 151,234 53,862 23,613 3: Thailand 4.0 + Shift in K/L 130,456 6,776 2,937 7,292 6,008 153,469 51,627 21,378 4: Best case 130,456 6,550 4,381 7,388 6,008 154,783 50,313 20,064

ขอมล

ปผดป

กต 1: BAU (no technology disruption) 154,566 5,506 2,797 7,250 6,008 176,126 28,970 -1,280

2: BAU (with technology disruption) 153,831 4,837 2,706 7,227 6,008 174,609 30,487 238 3: Thailand 4.0 + Shift in K/L 155,552 6,776 2,937 7,292 6,008 178,564 26,532 -3,718 4: Best case 158,231 6,550 4,381 7,388 6,008 182,557 22,539 -7,710

85

น าชลประทานฤดแลงป 2579

ฉากทศนทางเศรษฐกจ ปรมาณการใชน าในป 2579 (ลานลบ.ม.) น าทน ามาใชประโยชนได เหลอน า (ลานลบ.ม.)

เกษตร อตสาหก

รรม บรการ ประปา นเวศ รวม ปปกต ปแลง ปปกต ปแลง

ปฐาน 28,775 3,577 489 2,009 3,327 38,177 32,763 24,598 -5,414 -13,579

ขอมล

มหภา

ค 1: BAU (no technology disruption) 29,735 5,506 2,797 3,625 3,326 44,989 -12,226 -20,391 2: BAU (with technology disruption) 28,490 4,837 2,706 3,613 3,326 42,972 -10,209 -18,374 3: Thailand 4.0 + Shift in K/L 29,104 6,776 2,937 3,646 3,326 45,789 -13,026 -21,191 4: Best case 39,820 6,550 4,381 3,694 3,326 57,771 -25,008 -33,173

ขอมล

อากา

ศ 1: BAU (no technology disruption) 20,272 2,753 1,399 3,380 3,326 31,130 32,763 24,598 1,633 -6,532 2: BAU (with technology disruption) 20,274 2,419 1,353 3,369 3,326 30,741 2,022 -6,143 3: Thailand 4.0 + Shift in K/L 20,269 3,388 1,469 3,401 3,326 31,853 910 -7,255 4: Best case 20,263 3,275 2,191 3,447 3,326 32,502 261 -7,904

86

• การพยากรณความตองการใชน าของทกสาขาเศรษฐกจใน 20 ปขางหนา พบวา โอกาสทไทยจะขาดแคลนน าในฤดฝนตามาก

แตในฤดแลงโอกาสขาดแคลนน าสงมาก

เหตผลสาคญ มาจากความแปรปรวนจากการเปลยนแปลงภมอากาศ การขยายตวของการใชน าในภาคเกษตรและอตสาหกรรม และการเพมข นของการใชน าประปาทเกดจากการขยายตวของเมอง

87

นยเชงนโยบายจากผลวจย

ผลกระทบของการปรบราคาน าตอปรมาณการใชน า การปรบราคาน าชลประทาน และน าประปา จะลดปรมาณการใช

น าลงจนชวยบรรเทาภาวะวกฤตขาดแคลนน าไดบางสวน • การใชน าในภาคเกษตรจะลดลงเลกนอย เพราะความยดหยนตอราคา

ตา (-0.017) • การใชน าในภาคอตสาหกรรมและบรการจะสามารถลดการใช

น าประปาไดมาก เพราะความยดหยนตอราคาสง (-0.93,-0.92) • การข นราคาน าประปาจะทาใหการใชน าในกรงเทพฯลดลงไดมากกวา

ในเมองอนๆ เพราะคาความยดหยนตอราคาน าในกทม. (-1.215) สงกวาในภมภาค (-0.348 ถง -0.435)

ผลของการปรบราคาน า คอ ความจาเปนในการลงทนพฒนาแหลงน าจะลดลง

88

สรป ทรพยากรน าจะไมพอในปทเกดฝนแลง

• ความตองการน าใน 20 ปขางหนา จะเพมข นไมมาก การเพมข นสวนใหญมาจากความตองการน าของพชในปฝนแลง และการใชน าประปาในเมอง

• แตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (climate change) จะทาใหปรมาณน าตนทน (supply) มความผนผวนมากข น และรนแรงข น ทาใหมน าไมเพยงพอ

• จงจาเปนตองมนโยบายจดการดานอปสงคเพอประหยดการใชน าในระยะยาว หากมการจดสรรการใชน าอยางมประสทธภาพ โดยลดการใชน าภาค

เกษตรได 2-4% และมการบารงรกษาระบบชลประทานเพมข นโดยอาศยรายไดจากการปรบราคาคาน า • ปญหาการขาดแคลนจะบรรเทาลงพอสมควร

89

มาตรการประหยดน าแกปญหาขาดแคลนไดบางสวน

0

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

35,000

ความตองการน าป 2579 น าตนทนปแลง

ความตองการน าในเขตชลประทานปแลง (ลานลบ.ม.)

เกษตร อตสาหกรรม บรการ

ประปา นเวศ น าตนทน

เกษตร, 2,026 อตสาหกรรม,

242

บรการ, 135 ประปา, 337

ขาดแคลน, 4,053

มาตรการประหยดน าชวยไดไมท งหมด

90

การลงทนในอก 2 ป 6.9 หมนลานบาท

กกเกบน าได 379 ลานลบ.ม. น าใชการ

190 ลานลบ.ม.

ตองลงทนอกอยางนอย 21 คร ง ถงจะมน าเพยงพอ โดยไมขยายพ นทเพาะปลกในฤดแลง


91


92

• นยเชงนโยบายจากผลวจย

• นโยบายทางเลอกในการบรหารจดการน า

• การปฏรปสถาบนการจดการน า

• ขอเสนอแนะดานพฒนาองคกร

• จดออนของการพฒนา และประเดนการวจยในอนาคต

6.1นยเชงนโยบายจากผลวจย 4 ขอ ก) การใชน าชลประทานเพอการทานาปรง ใหผลตอบแทนทางเศรษฐกจตาสด

• หากจงใจใหลดการใชน าทานาได แลวนาน าทประหยดไปปลก ลาไย/ออย จะใหมลคาสงกวาขาว 165-1,298 บาท/น า 1 พนลบ.ม. หรอ หากนาน าไปใชนอกภาคเกษตร รายไดสทธจะเพมข น 5 หมนบาท/น า 1 พนลบ.ม.

• การศกษาเรองความยดหยนตอราคาของอปสงคตอการใชน า การข นราคาน าประปาใน กทม. และน าเพออตสาหกรรม/บรการจะชวยใหเกดการประหยดน า

ไดมาก การปรบราคาข น 10% จะประหยดน าไดเกอบ 10%

นอกจากน นการปรบราคาจะทาใหภาคเอกชนมแรงจงใจนาเทคโนโลยประหยดน ามาใช

ข)ผลจาก IO พบวา การโยกน าออกจากเกษตร (1%) ไปสนอกภาคเกษตรตามหลก VMP จะทาให GDP เพมข น 0.1% • ผลCGE:การคดคาชลประทานในภาคเกษตร(โดยเงนตกเปนของกลมผใชน า) หรอ

การกาหนดสทธ/ใบอนญาตใชน า จะทาใหเกดประสทธภาพการใชน า GDP เพม 93

• ค) การพยากรณความตองการใชน าของทกสาขาเศรษฐกจใน 20 ปขางหนา พบวา โอกาสทไทยจะขาดแคลนน าในฤดฝนตามาก

แตในฤดแลงโอกาสขาดแคลนน าสงมาก

เหตผลสาคญ มาจากความแปรปรวนจากการเปลยนแปลงภมอากาศ การขยายตวของการใชน าในภาคเกษตรและอตสาหกรรม และการเพมข นของการใชน าประปาทเกดจากการขยายตวของเมอง

การปรบราคาน าชลประทาน และน าประปา จะลดปรมาณการใชน าลงจนชวยบรรเทาภาวะวกฤตขาดแคลนน าไดบางสวน

ผล คอ ความจาเปนในการลงทนพฒนาแหลงน าจะลดลง

94

1. นยเชงนโยบายจากผลวจย 4 ขอ

ง) การศกษาตนทนคาน าชลประทาน และรายรบจากคาชลประทาน พบวารฐยงตองอดหนนการพฒนา-บารงรกษาระบบชลประทานสงถงรอยละ 98 ของตนทนรวม • สาเหตสาคญเพราะผใชน าจายคาชลประทานตากวาตนทน หรอไม

ตองจาย • ผลคอ การใชน าอยางฟมเฟอย • การจดเกบคาชลประทานใหคมตนทนทางเศรษฐศาสตร (1.25 บาท/

ลบ.ม.) จะชวยใหรฐมงบประมาณทใชบารงรกษา และพฒนาระบบชลประทานมากข น

• การใหกลมผใชน าจดเกบคาชลประทานเพอใชบารงรกษาคคลอง/ระบบชลประทานทสงน าใหกลม นอกจากจะชวยลดความสญเสยของน าแลว ยงจะชวยใหเกดการประหยดน าดวย

95

1. นยเชงนโยบายจากผลวจย 4 ขอ

6.2. นโยบายทางเลอก 3 ทาง แผนยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรน า 20 ป (2561-80) ยงคง

เนนนโยบายพฒนาแหลงน าเพอการเกษตร และการปองกนอทกภย (ซงอาจกอความสญเสย/ความเสยหายมหาศาล)

ผลการวจยคร งน พบวาการใชน าในหลายภาคสวนขาดประสทธภาพและมการใชอยางฟมเฟอย....รฐจงควรใหความสาคญกบการจดการดานอปสงค

นโยบายการจดการดานอปสงค นอกจากจะชวยเพมประสทธภาพของการใชน าแลว ยงจะชวยบรรเทาภาวะวกฤตภยแลง ทาใหความเสยหายทางเศรษฐกจจากภยแลงลดลงปละไมตากวา 5-6 หมนลานบาท

นโยบายการจดการดานอปสงค หมายถง การจดสรรน าใหภาคเศรษฐกจสาขาตางๆ ตามหลกประสทธภาพการใชน า โดยใชเครองมอตางๆ • แตรฐตองกาหนดและรบประกนสทธพ นฐานในการใชน า สาหรบประชาชน

และธรกจกอน 96

6.2.1 นโยบายการจดการดานอปสงคตอน า เปาหมาย : ประหยดน าในภาคเกษตร และการใชน าประปาใน

กทม. รองลงมาคอภาคอตสาหกรรม บรการ เครองมอ

• ราคาคาน า • ใบอนญาตการใชน า • คาชลประทานทรายไดตกเปนของกลมผใชน า • ภาษน าเสย • กระจายอานาจการจดสรรน าตามขอตกลงรวมของกลมผใชน า/

คณะกรรมการลมน า กบคณะกรรมการระดบประเทศ

97

การข นราคาคาน า • ผวจยไดประมาณการราคาเงาของน าประปาท 14.73 บาท/ลบ.ม. และราคา

เงาของน าเพอการเกษตร (73 บาทตอไร) และราคาเงาของน าดบทกแหลงท 1.24-1.68 บาท/ลบม.

• การข นคาน าประปา(ตามราคาเงา)มความเปนไปได แตเงนทเกบไดควรใชปรบปรงคณภาพน า

การจดเกบคาน าจากเกษตรกรคงทาไดยาก จนกวารฐจะสามารถใหหลกประกนไดวาเกษตรกรจะไดรบน าในปรมาณทตองการเหมอนบรการน าประปา และจนกวาจะมการกาหนดสทธพ นฐานทจะไดรบน า รวมท งการตดต งมาตรวดน า

ทางออก คอ ใหกลมผใชน าเกบคาชลประทาน • เงนทไดเปนกองทนของกลมผใชน า และนามาใชบารงรกษาคคลองของตน • ...เงอนไข คอ กลมตองเขมแขง และมธรรมาภบาลดานการเงน

98

6.2.1 นโยบายการจดการดานอปสงคตอน า

ใบอนญาตใชน า ตองกาหนดสทธในการใชน าของเจาของทดน/ผเชาทดน • หากยอมใหแลกเปลยนสทธในน าได จะเกด ราคาน า ทมประสทธภาพ โดย

รฐไมตองเปนผกาหนด หรอจดเกบเอง ภาษน าเสย ตองมการศกษาอตราภาษและการต งกองทนบาบดน าเสย

• มาตรฐานปลอยน าเสย/โรงบาบดน า การกระจายอานาจใหคณะกรรมการลมน าเปนผจดสรรน า โดยทา

ขอตกลงรวมกบคณะกรรมการจดสรรน าระดบประเทศ (เฉพาะลมน าทไหลขามหลายจงหวด)

เงอนไข คอ รฐตองมขอมลน าตนทนปรมาณการใชน า มการสรางความเขมแขงของกลม สรางความเชอถอของกลมใหสมาชก มกระบวนการเจรจาระหวางกลมตนน า-ปลายน า มระบบตรวจสอบและบงคบใหเปนไปตามขอตกลง

สรป คอ ตนทนธรกรรมสง แตงานวจยทวโลกพบวามความเปนไปไดสง และจะทาใหเกดการใชทรพยากรอยาง

มประสทธภาพ/เปนธรรม 99

6.2.1 นโยบายการจดการดานอปสงคตอน า

6.2.2 นโยบายการพฒนาแหลงน า เหตผลสาคญ คอ ความมนคง เพราะการพยากรณพบวาในปฝนแลง โอกาสเกดการ

ขาดแคลนน าในฤดแลง คอนขางสง ทวาเปาหมายหลกของการพฒนาแหลงน าไมควรเปนการขยายพ นททานา แตควร

เปนการขยายพ นทเกษตรมลคาสง การใหบรการประปาแกเมองทขยายตว และการใหบรการแกภาคอตสาหกรรม/บรการ ทใหผลตอบแทนสงกวาการทานา

ฉะน นขอเสนอโครงการควรประกอบดวยมลคาทางเศรษฐกจของกจกรรมทไดรบน าชลประทาน

แปลวาการออกแบบระบบชลประทานตองไมใชการออกแบบเพอทานา แตออกแบบใหสนองความตองการของภาคเศรษฐกจทหลากหลาย และมความตองการในจงหวะเวลาทตางกน • ดงน นตนทนการพฒนาโครงการจะสงข นเชนกน

โครงการพฒนาแหลงน าในอนาคตจงตองออกแบบใหเปนสวนหนงของกระบวนการพฒนาเมอง/อตสาหกรรม คลายกบโครงการ EEC

ดตวอยางในตารางตอไปน 100

ตวอยางการใชประโยชนจากงานวจยเพอการเสนอโครงการชลประทาน

จดลาดบความสาคญของผลประโยชนทเกดข นจากน าตาม VMP เชน

โครงการอางเกบน าและระบบชลประทานขนาด 220 ล.ลบ.ม. • มความตองการใชเพอการอปโภค-บรโภค ...ล.ลบ.ม./ป • มความตองการใชเพอธรกจบรการ ...แหง ... ล.ลบ.ม./ป • มความตองการใชเพอพฒนาอตสาหกรรม ...แหง ... ล.ลบ.ม./ป • มความตองการใชเพอการเกษตร ...ไร ... ล.ลบ.ม./ป

VMP บาท/ลบ.ม. การบรการ 332.7 ประปา 294.4 อตสาหกรรม 154.8 เกษตรกรรม 10.9 - ออย 9.2 - ล าไย 6.3 - ทเรยน 5.0 - มะพราว 4.2 - ขาวนาป 2.4 - ปาลมน ามน 1.4 - ขาวโพด 0.7 - มนส าปะหลง 0.3 - ขาวนาปรง 0.2

101

รายการ ลาน ลบ.ม. VMP/ลบ.ม. มลคา (ล.บาท) น าใชการ 200 67.7 13,535 ประปา 22 294.4 6,394 บรการ 9 332.7 2,991 อตสาหกรรม 18 154.8 2,737 เกษตร 130 10.9 1,413

6.2.3 นโยบายฟนฟระบบชลประทาน เปาหมาย คอ เพมประสทธภาพการสงน าไปยงผอยปลายน า และให

ระบบสามารถจดสรรน าตามความตองการทหลากหลายของภาคสวนเศรษฐกจ รวมท งการปองกนอทกภย ตวอยางเชน การสรางคลองคขนาน

ควรนาขอเสนอแนะจากผลการศกษาของทปรกษาของกรมชลประทานมาพจารณากาหนดนโยบายและมาตรการรองรบ

อาจเรมตนจากโครงการนารอง โดยมการสารวจความเปนไปไดของพ นทชลประทานทควรฟนฟเรงดวน

เปาหมายรอง : • ลดความสญเสยน าในระบบชลประทาน/ประปา ดวยการลงทนใน

เทคโนโลยสมยใหมดานการตรวจ/ตดตาม ซอมบารง

102

กรมชลประทาน....ใชอานาจจากสวนกลาง • บรหารจดการงายกวารปแบบอน...กรมฯรบผดชอบตอนายกรฐมนตร/ รฐมนตรเปนหลก • ไมอาจแกปญหาความฟมเฟอย ความขดแยง และการลกน า

คณะกรรมการลมน า (RBCs)....กระจายอานาจ ใชการเจรจา • ศ. Ostrom พสจนดวยหลกฐานเชงประจกษวา RBCs สามารถจดสรรน าตามความตองการ

ของผใชไดดกวา ขดแยงนอยกวา เปนธรรมมากกวา เพราะสามารถควบคมกนเองไดดกวา • แตมตนทนธรกรรมและเสยเวลาเจรจามากเมอลมน าครอบคลมหลายจงหวด • ตองใชเวลานานในการสรางความเขมแขงของคณะกรรมการลมน า

ใชกลไกตลาด เชน ราคา หรอ ใบอนญาตใชน าทซ อขายได • การใชน ามประสทธภาพทางเศรษฐกจสงสด ใชขอมลข นตาเพราะเปนการตดสนใจของผใชน า

แตละคนตามกลไกราคา • ฝายการเมองตอตาน • ตองวางโครงสรางพ นฐานรองรบกอน • มปญหาไมเปนธรรม แต “น าคอชวต” จงตองมการกาหนด “สทธพ นฐาน” การเขาถงน าของ

ทกคนกอน จากน นจงนาน าตนทนสวนทเหลอมาจดสรรดวยกลไกราคาในตลาดซ อ-ขายน า (ถามการขายน า) หรอ ตลาดแลกเปลยนสทธหรอใบอนญาตการใชน า (ถาเปนการออกใบอนญาตใชน าใหทกคน)

103

6.3 การปฏรปดานสถาบน

มาตรการประหยดน าในภาคเกษตรทควรพจารณา ไดแก • การจดเกบคาน าภาคเกษตร หรอการออกใบอนญาตการใชน าตามจานวนไร • แตตองมมาตรการเสรม คอ มาตรวดน า การตดตามดแลไมใหขโมยน าโดยการสรางความ

เขมแขงใหกลม JMC ในจงหวดตางๆ เรมทางานรวมกนรวมท งการใหกลมผใชน าเปนผเกบคาน า และบารงรกษาคคลองชลประทาน (โดยกรมตองสรางศกยภาพใหกลมผใชน า)

เงอนไขการกาหนดราคาน าในภาคเกษตร • การกาหนดสทธพ นฐานดานการใชน าของประชาชนทกคนและภาคเศรษฐกจทกสาขา • การมมาตรวดน าดานการเกษตร อยางนอยในระดบกลมบรหารการใชน า • หลงจากน นเมอกลม JMC จงหวดตางๆ เรมทางานรวมกนกอาจพจารณาเพมมาตรการใน JMC

แลกเปลยนสทธในการใชน า วธน จะเกด “ตลาดซ อขายสทธการใชน า” อยางมประสทธภาพโดยรฐไมตองกาหนดราคา

สาหรบผใชน านอกภาคเกษตร ควรพจารณาหาแนวทางทางเพมราคาน าชลประทานทจาหนายใหการประปาในราคาทไมตากวาตนทนน า คอ 1.25 บาทตอลบ.ม. • ประกาศทางน าชลประทานทครอบคลมแมน า/คลองธรรมชาตทไดรบน าจากอางเกบน าในฤดแลง • หลงจากมมาตรการดแลคณภาพน าชลประทาน ควรปรบราคาอกคร งใหสะทอนตนทนการบาบด

น าเสย 104

6.4 ขอพจารณาในการเตรยมตววางระบบพ นฐานรองรบการใชนโยบายกลไกตลาด

6.5 ขอพจารณากรณการกระจายอานาจใหคณะกรรมการลมน า/ กลม JMC การยกฐานะกองสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนใหมกฎหมายรองรบ การสรางความเขมแขงใหคณะกรรมการ JMC ระดบจงหวด การสรางความเขมแขงใหคณะกรรมการลมน า การเชอมโยงคณะกรรมการ JMCs ของจงหวดตางๆ ผานคณะกรรมการลมน า การวางระบบแบงอานาจหนาทระหวางอานาจสวนกลาง (กรมชลประทาน) กบ

คณะกรรมการลมน า (และลมน าสาขา) โดยเฉพาะกรณลมน าเจาพระยาทไหลผาน22 จงหวด และประกอบดวยลมน าสาขาหลายลมน า • ตวอยางการจดการลมน าทผานหลายจงหวดของญปนทยงมการรวมศนยเปนหลก แต

มการกระจายอานาจบางสวน • ศกษาขอด ขอจากด และปญหาการถายโอนอานาจการจดสรรน าบางสวนใหอปท.

และกลมผใชน า • ศกษาความเปนไปไดในการใหอานาจประกาศเขตชลประทานเพอจดเกบคา

ชลประทานแกคณะกรรมการลมน า เพอนาเงนมาใชบารงรกษาระบบและคลองชลประทาน

105

6.6 ขอเสนอดานการพฒนาองคกร สรางศกยภาพของเจาหนาท ในดานวชาการตอไปน

• จดทาระบบจดเกบรวบรวมประมวลผลขอมลขนาดใหญ (big data) ดานการใชน าของผใชน าประเภทตางๆ เชน จานวนสถานประกอบการทใชน า การใชน ารายพช การใชน ารายกลมผใชน า

• การวเคราะหผลกระทบทางเศรษฐกจ ศกษาวเคราะหการพฒนาระบบ smart irrigation และ smart metering รองรบศนยบรหารจดการน าอจฉรยะ

• การสรางบคลากร data scientists ในดานตางๆ แนวทางการสรางศกยภาพเจาหนาทดานวชาการ/วางแผน

• ปรบปรงระบบแรงจงใจ และการประเมนผลการทางานจากผลงานทางวชาการทเปนประโยชนตอกรมฯ

• ในระยะกลาง ควรพจารณาการจดต งบรษทวจย โดยมรฐถอหน เฉกเชน กรณจนและ เกาหลใต

106

6.7. จดออนของงานวจย และประเดนศกษาเพมเตม กรมฯควรจดทาบญชน าของลมน าอน นอกจากลมน าเจาพระยา

และลมน าตะวนออก...ควรศกษาเพม ขอมลการใชน าชลประทานของพชชนดตางๆ ยงเปนการ

ประมาณการจากพ นทสงน า กรมฯควรมการจดเกบอยางเปนระบบ และนามาวเคราะหเพอกาหนดมาตรการประหยดน ารวมกบกลมผใชน า โดยเฉพาะกลม JMC

แบบจาลอง CGE ยงมจดออนทตองปรบปรง เชน การสรงบญชน าธรรมชาตเพมเตมจากบญชน าประปา

ควรขยายแบบจาลอง Stella โดยมรายละเอยดของจงหวด และทาแบบจาลองในภาคตะวนออก

107

108

ขอบคณครบ [email protected]

mailto:[email protected]

การสังเคราะห์...

Documents