ฝกอบรมกลมเกษตรกรรายยอยประจาจงหวด

โรคระบาดทสาคญในสกร

PRRS / FMD / CSF

1

เอกสารแนบ 1

โรคพ อาร อาร เอส

(Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome หรอ

PRRS)

สาเหต (Causative agent)

• เกดจากเชอ PRRS virus ในกลม Arteriviridae ม Antigenic type

แบงเปน 2 ชนดใหญๆ คอ European และ American Type

โรคทมอาการคลายกน (Differential diagnosis)

• โรคออเจสก (Aujeszky’s disease)

• โรคตดเชอพารโวไวรสในสกร (Porcine parvovirus infection)

• โรคอหวาตสกร (Swine fever)

• โรคอนฟลเอนซาในสกร (Swine influenza)

• โรคตดเชอโคโรนาไวรส (Swine respiratory coronavirus)

วทยาการระบาดของโรค (Epidemiology)

• พบการระบาดของโรคพบในเขตทมการเลยงสกรหนาแนนทวโลก

• การตดเชออาจเกดขนจากการนา สกรปวย หรอตวทเปนพาหะของโรคเขา

สฟารมโดยตรง

• การแพรกระจายของเชอทางอากาศ (Airborne spread)

• การแพรกระจายของเชอในนาอสจ ตดเชอโดยการผสมพนธหรอผสมเทยม

อาการ (Clinical signs)

• แบบเฉยบพลน

• ในแมสกรอมทอง จะมไข เบออาหาร ทา ใหเกดอาการแทงระยะสดทายของการตงทอง หรอลกตายแรกคลอดสงหรอลกคลอดออกมาแลวออนแอ แคระแกรนเลยงไมโตและตายในสด

• การตดเชอในสกรพอพนธ จะทา ใหคณภาพนาเชอไมด อตราการผสมตดตา หลงจากไดรบเชอแลว สามารถตรวจพบไวรสในนาเชอไดนาน 2 - 3 เดอน ในลกสกรแรกคลอด และสกรดดนมจะมอตราตายสงดวยโรคระบบทางเดนหายใจ และมกพบโรคแทรกซอนอยางอนรวมดวย

• แบบเรอรง

• ในแมพนธมอตราการคลอดตา ลกสกรอนบาลแคระแกรน โตชา เลยงไมโต และมกพบอาการผดปกตทางระบบหายใจ

• ในแมสกรอมทอง จะมไข เบออาหาร ทา ใหเกดอาการแทงระยะสดทายของการตงทองหรอลกตายแรกคลอดสงหรอลกคลอดออกมาแลวออนแอ แคระแกรนเลยงไมโตและตายในสด

• การตดเชอในสกรพอพนธ จะทา ใหคณภาพนาเชอไมด อตราการผสมตดตา หลงจากไดรบเชอแลว สามารถตรวจพบไวรสในนาเชอไดนาน 2 - 3 เดอน ในลกสกรแรกคลอด และสกรดดนมจะมอตราตายสงดวยโรคระบบทางเดนหายใจ และมกพบโรคแทรกซอนอยางอนรวมดวย

รอยโรคจากการผาซาก (Gross lesions)

• ปอดอกเสบชนด อนเตอรสตเชยล (Interstitial pneumonia) เนอปอด

แนน สชมพอมเทา

การรกษา (Treatment)

• ไมมยารกษาโดยตรงเนองจากเปนเชอไวรส มกใหยาปฏชวนะเพอ

ควบคมโรคแทรกซอนอน ๆ

การควบคมและปองกนโรค (Control and prevention)

• เนนในดานการจดการดแล รวมทงการสขาภบาลทด และปองกนไมใหม

การนา เชอใหมๆ เขาสฟารม

ตวอยางสงตรวจ (Specimens)

• ซรม หรอ พลาสมา ของสตวปวย

• สมอง

• ทอนซล

• มาม

• ปอด

• ตอมนาเหลอง

• การตวอยางสงตรวจ (Specimens) เนองจาก เชอไวรสชนดน ตายงาย ควรแชเยนท 4 C แลวนา สงหองปฏบตการทนทหรออาจเกบไวท -70 C

โรคปาก และเทาเปอยในสกร

(Foot and Mouth Disease)

สาเหต (Causative agent)

• เกดจากเชอเอฟ เอม ด ไวรส (FMD virus) อยในตระกล Piconaviridae

ทพบในประเทศไทยม 3 ไทป คอ O , A และAsia1 ซงตดตอไดโดย การ

สมผสโดยตรง หรอการสมผสทางออม การหายใจ การผสมเทยม สตว

ปวยทหายจากโรคแลว สามารถเปนพาหะนา เชอโรคอยไดถง 2 ป

• เชอทง 3 ไทปน จะทา ใหสตวปวยแสดงอาการเหมอนกน แตไมสามารถ

ใหภมคมกนตางไทปได

ระยะฟกตวของโรค

• อยระหวาง 2-8 วน มกไมเกน 4 วน แตอาจจะนานถง 2-3 อาทตย

อาการ (Clinical signs)

• สตวจะแสดงอาการปากอกเสบเจบรนแรง มไข เบออาหาร นาลายไหลมาก

นานมลด ซม กดฟนเยอเมอกอกเสบแดง สตวทองอาจแทงลก ในราววนท

สองจะมเมดตมขนตามเยอเมอกรมฝปากเหงอกและดานบนของลน ตอมา

ตมนจะแตก เยอเมอกหลดลอก ทาใหเกดแผลหลมตนๆ ภายหลงทเกดเมดตม

ทปากมาแลว 2-5 วน กจะมเมดตมขนทระหวางกบ หนงไรกบ ตอมาตมจะ

แตกเกดแผลเรอรง การหายของแผลจะเรวหรอชา ขนอยกบโรคแทรก ถาม

เชออนแทรกทกบ กอาจทา ใหเกดแผลลกเขาไปในกบ จนกบหลดได สวน

แผลในปากจะหายในราว 1-2 อาทตย ในรายทไมมโรคอนแทรก สตวมกหาย

ภายใน 10-20 วน หากอาการพบกลามเนอหวใจอกเสบ จะมอตราการตายสง

รอยโรคจากการผาซาก (Gross lesions)

• พบรอยโรคทมลกษณะเปนตมใส กระจายอยทวไปในอวยวะ ดงตอไปน เยอ

ชมของรมฝปาก ดานบนของลน เพดาน ผวหนงรอบ ๆ ไรกบ (coronary

band) แคมชองคลอด (vulva) เตานมและหวนม

• เยอเมอกของกระเพาะแทและลา ไลเลก พบการบวมนา และ จดเลอดออก

• เยอเมอกของลา ไสใหญ พบเลอดคง

• กลามเนอหวใจพบจดสเทาขนาดเลกทหวใจเรยก ไทเกอรฮารท (tiger heart)

การรกษา (Treatment)

• เนองจากเปนโรคทเกดจากเชอไวรส จงไมมวธการรกษาเฉพาะแตใหทา

การรกษาตามอาการดงน

• รกษาแผลในปากโดยใชยาฆาเชอออนๆทา ความสะอาดแผล เชน นาเกลอ ดาง

ทบทม แลวใสยาชนดปายแผล เชน เพนนซลน หรอเจนเชยนไวโอเลต

(gentianviolet)

• รกษาแผลทกบ ใช ยาปฏชวนะ หรอยาซลฟา ชนดขผง (Ointment)

• การจดการดแลใหสตวอยในทสะอาด ไมชนแฉะ

• ฉดยาพวกปฏชวนะ เพอควบคมปองกนโรคแทรกซอน

การควบคมและปองกนโรค

(Control and prevention)

• ทาลายสตวปวยหรอทสงสยวาปวย วธททา โดยการทา ลายสตวปวยทนทแลว

จดการเผาหรอฝงซาก และทา การฆาเชอใหทวบรเวณนน ทา เฉพาะเกดการ

ระบาดครงแรกในบรเวณหรอประเทศทไมเคยมโรคนระบาดมากอน

• กาหนดบรเวณอยางแนนอนไวเพอกกสตว ไมใหมการเคลอนยายไปไหน

รวมทง

• เจาของสตวผลตภณฑสตวและอาหารสตวดวย ใหมการกกกนสตว

(Quarantine) กอนขนยาย

• ฉดวคซนใหแกสตวในบรเวณทเกดโรคระบาด และบรเวณรอบๆจดเกดโรคใน

รศม 10 กโลเมตร (Ring vaccination)

ตวอยางสงตรวจ (Specimens)

• อวยวะทมรอยโรค เชน เยอลน หวใจ และกบเทา

โรคอหวาตสกร

(Classical Swine Fever)

สาเหต (Causative agent)

• เกดจากเชอไวรสอหวาตสกร (SF virus) อยในตระกล flaviviridae เปน

เชอไวรสชนด RNA สายเดยว

โรคทมอาการคลายกน (Differential diagnosis)

• โรคอาฟรกน สไวน ฟเวอร (African swine fever)

• โรคซลโมเนลโลซส (Salmonellosis)

• โรคพาสเจอเรลโลซส (Pasteurellosis)

• โรคตดเชอสเตรปโตคอคคส (Streptococcosis)

• โรคไขหนงแดง (Erysipelas)

• โรคแกลสเซอร (Haemophilus suis infection)

วทยาการระบาดของโรค (Epidemiology)

• โรคนเปนเฉพาะในสกร พบมการระบาดทวโลกยกเวนประเทศ

ออสเตรเลย แคนาดา องกฤษไอซแลนด นวซแลนด สวสเซอรแลนด

อเมรกา และประเทศแถบสแกนดเนเวย

• สกรทกอาย เพศ พนธ มโอกาสตดโรคได มอตราการปวย และอตราการ

ตายสง

• ตดตอโดยการสมผสโดยตรงกบสงขบถายของสกรปวย หรอเชอไวรส

อาจตดมากบผมาเยยมฟารมรถขนสกร สตวเลยง นก หน และแมลง

ตางๆ

อาการ (Clinical signs)

• 1. แบบเฉยบพลน

• มกเกดจากเชอไวรสชนดรนแรง

• อาการเรมแรกทพบจะสงเกตวามสกร 2-3 ตวแสดงอาการซม เบออาหาร เวลา

ไลไมคอยอยากลก คอตก หลงโกง ตอมาจะมไขสง นอนสมกน เยอตาอกเสบ

ทองเสยเปนนาสเหลองปนเทา บางครง จะมอาการ อาเจยนและชก

• จะพบจดเลอดออกสมวงแดงตามลา ตว โดยเฉพาะบรเวณทอง ห จมก โคนขา

ดานใน

• ในรายทเปนรนแรงจะตายภายหลงแสดงอาการ 10-20 วน

อาการ (Clinical signs)

• แบบเรอรง

• สกรแสดง อาการซม ไขสง เบออาหาร ตอมาอาการจะทเลาลง และจะกลบเปนขนมาอก

• สกรปวย จะมอาการแคระแกรนและจะตายภายใน1-3 เดอน

• แบบทมระยะฟกตวของโรคนาน

• สกรแสดงอาการหลงจากไดรบเชอมานาน โดยมอาการซม เบออาหาร อณหภมรางกาย อาจปกตหรอมไขเลกนอย เยอตาและผวหนงอกเสบขาดการทรงตว ขาหลงไมมแรงและจะตายภายใน 2-11 เดอน

• แมสกรทตดเชอขณะตงทอง จะทา ใหแทงลกคลอดเปนลกกรอก ลกตายแรกคลอด ซงมกพบมจดเลอดออกตามผวหนง ลกทรอดชวต จะออนแอ ตวสน และเปนตวอมโรคสามารถแพรโรคไปยงตวอนได

รอยโรคจากการผาซาก (Gross lesions)

• แบบเฉยบพลน (acute)

• พบรอยโรคเลอดออกขนาดตาง ๆ ทไต กระเพาะปสสาวะ ลนปดกลองเสยง

หวใจ เยอเมอกและเยอเลอมของลา ไสและผวหนง

• ตอมนาเหลองขยายใหญ บวมนาและมจาเลอดสแดงคลา

• รอยโรคเนอตายทมาม (splenic infarction)

รอยโรคจากการผาซาก (Gross lesions)

• แบบเรอรง (chronic)

• พบรอยโรคแผลหลม (ulcer) ทไสตน (caecum)และลา ไสใหญสวนตน (colon)

• รอยโรคเนอตายทมาม (splenic infarction)

• แบบทมระยะฟกตวของโรคนาน (Late-Onset)

• ตอมนาเหลองโต

การรกษา (Treatment)

• ไมมยารกษาโดยตรงเนองจากเปนเชอไวรส มกใหยาปฏชวนะเพอ

ควบคมโรคแทรกซอนอน ๆ

การควบคมและปองกนโรค (Control and prevention)

• เนนในดานการจดการดแล รวมทงการสขาภบาลทด และปองกนไมใหม

การนาเชอใหมๆ เขาสฟารม

• ฉดวคซนปองกนโรคตามโปรแกรมการทาวคซน

• ทาลายสกรปวย และใชนายาฆาเชอในกรณทเกดการระบาดของโรค

• ควบคมการเคลอนยายสกรในเขตทมการระบาดของโรค

ตวอยางสงตรวจ (Specimens)

• สมอง

• ทอนซล

• ตอมนาเหลอง

• มาม

• ไต

• ลา ไส

ระบบความปลอดภยทางชวภาพในสถานทเลยง

สกร และการเลยงสกรเพอการปองกนโรค

2

ความหมาย

• ระบบความปลอดภยทางชวภาพในสถานทเลยงสกร และการเลยงสกร

เพอการปองกนโรค หมายถง รปแบบวธการเลยงสกรทมขนตอนการ

ปองกนการนาโรคตดตอในสกรเขามายงสถานทเลยงสกรของตน เชน

สกรทจะนาเขามาเลยงใหมตองมาจากแหลงทปลอดโรค มการกกด

อาการสกรทนาเขามาเลยงใหม หามนาวสดอปกรณทใชในสถานทเลยง

สกรจากแหลงอนเขามาใชรวมกบสถานทเลยงสกรของตนเอง ฯลฯ

จดประสงค

• เพอการปองกนการระบาดของโรคตดตอในสกร

• เพอการลดตนทนการเลยงทเกดจากความเสยหายอนเนองมาโรคระบาด

ในสกร

หลกสาคญในการจดการระบบความปลอดภยทางชวภาพ

• การจดการดานสถานทเลยงสกร

• การจดการในเรองของวธการเลยงสกร

การจดการดานสถานทเลยงสกร

• สถานทเลยงสกรตองแยกออกจากสถานทอนอยางชดเจน

• สถานทเลยงสกรตองสามารถปองกนโรคทจะเขามาได

?• ทาอยางไร รายละเอยดในแบบ FD 3/8

การจดการในเรองของวธการเลยงสกร

• เกษตรกรมความรในการเลยงสกร (โรค การจดการ อาหาร ตลาด ฯลฯ)

• มวธการเลยงทไมนาความเสยงในการตดโรคระบาดเขาสสถานทเลยงสกร

• มระบบการเกบขอมล

• มระบบตรวจสอบยอนกลบ

• มระบบการฆาเชอทาความสะอาดในสถานทเลยงสกร

• มการวเคราะหความเสยงในการเลยงสกร

การขนทะเบยนสกร

จดประสงค

• เพอใชในการระบตวสกร

• เพอใชในการปองกน และควบคมโรค

• เพอใชในการตรวจสอบยอนกลบ

ขนตอนการขนทะเบยน

1. สานกงานปศสตวจงหวดสารวจจานวนสกรพอ-แมพนธของสมาชก

กลมเกษตรกรฯทกตวเพอจดทาบตรประจาตว และออกหมายเลข

ประจาตวสกร

2. สานกงานปศสตวจงหวดทาการจดพมพทาบตรประจาตว และกาหนด

หมายเลขประจาตวสกรพอ-แมพนธของสมาชกกลมเกษตรกรฯ

ทะเบยนสกร

• บตรประจาตวสกร

• สกรพอพนธ

• สกรแมพนธ

• เบอรห

PDLD

เพศ

ชนดสตว อกสรตวนนรหสอาเภอ

รหส

จงหวด

ปพ.ศ.ทตดเบอร

หมายเลขตวสกร

การบนทกขอมลฟารมสกรของเกษตรกรรายยอย

จดประสงค

• เพอใชเปนฐานขอมลในการจดการฟารมสกรของเกษตรกร

• เพอใชเปนฐานขอมลใหกบเจาหนาทกรมปศสตว

• ใชเปนขอมลในการตรวจสอบยอนกลบได

แบบบนทกขอมลเบองตนในฟารมสกร

• ขอมลพนฐานของฟารม (บนทก 6 เดอน/ครง)

• บนทกการเขา-ออกสถานทเลยงสกร (บนทกทกครงทมการเขา-ออก)

• รายงานการใชวคซน (บนทกทกครงทมการใชวคซน)

• บนทกการรกษาสกรปวย (บนทกทกครงทมสกรปวย)

• บนทกการใหอาหารสกร (บนทกทกวน)

• บนทกรายรบ-รายจายของฟารม (บนทกทกครงทมรบ-จาย)

การเลยงสกรในรปแบบ

“กลมเกษตรกรผเลยงสกรประจาจงหวด..............”

จดประสงคการเลยงสกรในรปแบบกลม

• เพอใหเกษตรกรมการเลยงสกรในรปแบบเดยวกน

• รปแบบของการเลยงสกรเพอการปองกนโรค

• วธการลดตนทน

• เพอสะดวกในการดาเนนการใหการชวยเหลอของกรมปศสตว

• เพอใหเกดความรวมมอภายในกลมฯ

ขนตอน และวธการ

• ขอขนทะเบยนเปน “กลมเกษตรกรผเลยงสกรรายยอยประจาจงหวด”

กบสานกงานปศสตวจงหวด โดยทาการขนทะเบยนกบกลมพฒนา

เทคโนโลยการปศสตว

• สมาชกเลอกตงประธาน เลขาฯ และคณะกรรมการ

• ตงหลกเกณฑภายในกลม โดยทสมาชกทกคนตองปฏบตตาม

• สมาชกทกคนในกลมดาเนนการเลยงสกรภายใตรปแบบการเลยงสกรท

สานกงานปศสตวจงหวดแนะนา

ขอบคณครบ