การฟนฟเหมองแรMINE REHABILITATION

Suppagarn Thiteja

การฟนฟเหมองแร(Mine reclamation)

1. บทน ำ

2. กำรปลกปำฟนฟ

3. กำรใชประโยชนจำกพนทเหมองแรเกำ

1. บทน ำ

1.1 นยำมกำรฟนฟสภำพ

1.2 กฏหมำยทเกยวของ

1.3 แนวทำงกำรฟนฟสภำพพนทตำงๆ

1.4 ขนตอนกำรฟนฟ

1.5 กำรปลกพชเพอฟนฟ

1.1 นยำมกำรฟนฟสภำพ

❑Bradshaw et al. (1980)➢ Reclamation : ใชประโยชนทดนแบบใหม➢ Rehabilitation : ปรบปรงพนทเดมใหดขน➢ Restoration : พฒนาพนทใหเหมอนเดม

❑Munshower (1983) ➢ การฟนฟพนทตองใหความส าคญทกประเดนสงแวดลอม➢ แมไมอาจท าใหเหมอนเดมกอนท าเหมองแตสามารถท าหนาทคลายเดมได➢ อาศยระบบนเวศเปนตวชวด➢ ความคมคาทางเศรษฐศาสตร

❑Duzgun et al. ( 2011) ➢ การวางแผนปดเหมองทมประสทธภาพจะตองค านงถงรายละเอยดการฟนฟพนทกอน➢ เหมาะสมกบนเวศวทยาในพนท / คมคาทางเศรษฐศาสตร / เปนประโยชนตอคนรนตอไป

1.2 กฏหมำยทเกยวของ

พระรำชบญญตแร พ.ศ. 2510

• มาตรา 72 บรรดาขม หลม หรอปลอง ทไมไดใชในการท าเหมองแลว ใหผ ถอประทานบตรจดการถมหรอท ำทดนใหเปนตำมเดมเสยทกแหง ไมวาประทานบตรนนจะสนอายแลวหรอไม เวนแตประทานบตรไดก าหนดเปนอยางอน หรอทรพยากรธรณประจ าทองทจะไดสงเปนหนงสอก าหนดเปนอยางอนดวยความเหนชอบของอธบด

• ในกรณทมไดมการปฏบตตามวรรคหนง ทรพยากรธรณประจ าทองทมอ านาจสงเปนหนงสอใหผถอประทานบตรนนจดการถมหรอท าทดนใหเปนตามเดม ผ ถอประทานบตรตองปฏบตใหเสรจภายในเกาสบวนนบแตวนไดรบแจงค าสงดงกลาว

ระเบยบกรมปำไม วำดวยกำรอนญำตใหเขำท ำประโยชนหรออยอำศยภำยในเขตปำสงวนแหงชำต พ.ศ. 2548 เงอนไขแนบทำยหนงสออนญำต

• 10. ตองจดการถม หรอกลบหลม หรอขมทเกดขนจากการท าเหมองแรในพนททไดรบอนญาต หากแรหมดแลวของแตละแนว หรอเขตแปลงทก าหนดใหหาแรหรอส ารวจแร โดยค ารบรองของพนกงานอตสาหกรรมแรประจ าทองทใหเปนทรำบหรอลกษณะเหมอนเดมพอทจะปลกตนไมได เวนแตไดรบอนญาตจากจงหวดหรอหนวยงานทกรมปาไมก าหนด ใหปรบปรงเปนอำงเกบน ำ หากผ รบอนญาตไมจดท าใหแลวเสรจภายในก าหนด 30 วน นบจากวนทไดรบแจงใหเรยกปรบผ รบอนญาตในอตราไรละ 5,000 บาท

• 12. ตองท าการปลกปำชดเชยและบ ำรงรกษำปำทปลกในจ ำนวนสำมเทำของพนททเปดกำรท ำเหมองแรตามทจงหวดภายในระยะเวลาทไดรบอนญาตหรอเมอจงหวดแจงใหปฏบต

ระเบยบคณะกรรมกำรปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม เรอง กำรใหควำมยนยอมในกำรน ำทรพยำกรธรรมชำตในเขตปฏรปทดนไปใชประโยชนตำมกฎหมำยอน พ.ศ. 2541• 7) แผนฟนฟสภาพพนทภายหลงการท าเหมองในเขตปฏรปทดนตามหลกเกณฑมาตรฐานการฟนฟสภาพพนทภายหลงการท าเหมองในเขตปฏรปทดน ทคณะกรรมการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (คปก.) ไดก าหนด

• หลกเกณฑมาตรฐานการฟนฟสภาพพนทภายหลงการท าเหมองในเขตปฏรปทดน• 1.2 บรเวณบอเหมองบนทราบ• 1.2.1 บรเวณบอเหมองขนำดเลกและตน

พนททผานการท าเหมองแลว ทมสภาพเปนบอเหมองขนาดเลกและตน ผ รบประทานบตรจะตองฟนฟสภำพพนทฯ หรอพฒนำพนทบรเวณนนใหกลบคนสสภำพเดมเพอน ำกลบมำใชประโยชนดำนเกษตรกรรม โดยการน ามลดนทรายและเศษหนทกองเกบไวมาถมกลบหลงจากนนใหน าหนาดน มาปดทบความหนาประมาณ 30 เซนตเมตร พรอมทง ปลกพช คลมดนหรอพชตระกลถวเพอปรบปรงคณภาพดนใหเหมาะแกการใชทดนเพอการเกษตรตอไป

• 1.2.2 บรเวณบอเหมองขนำดใหญ

บรเวณพนททผานการท าเหมองแลวทมลกษณะเปนบอเหมองขนาดใหญ และลก ซงไมสามารถจดหามลดนทรายและเศษหนถมกลบใหเตมตนไดดงเดม ใหผ รบประทานบตรปรบปรงบอเหมองดงกลำวเพอใชเปนบอเกบกกน ำไวใชประโยชนในดำนแหลงน ำ ตอไป โดยผนงบอเหมองจะตองจดท าเปนขนบนไดตามทก าหนดไวในแผนผงโครงการท าเหมองและกอนเลกการท าเหมองใหปรบสภาพพนทบรเวณขอบบอเหมองใหมความลาดชนไมเกน 1:3 หรอปรบเปนขนบนไดขนาดความกวางและความสงประมาณไมเกน 3 เมตร อยางนอย 2 ขน พรอมทงด าเนนการปลกหญาหรอพชคลมดนเพอยดขอบบอเหมองหรอขนบนไดใหมความมนคงแขงแรงและไมเกดการชะลางพงทลายของดน ทงน ใหมการสรางคนดนความสงประมาณ 2 เมตร หางจากขอบขมเหมองโดยรอบประมาณ 4 เมตร พรอมปกปายเตอนอนตรายการพลดตกลงในขมเหมองใหเหนเปนระยะๆ ตามความเหมาะสมดวย เพอลดอนตรายจากการพลดตกลงไปของสตวเลยงหรอคนทเขาไปใชแหลงน า

มตคณะรฐมนตร วำดวยเรอง ขอผอนผนกำรใชพนทลมน ำ 1A 1B

• ...กำรฟนฟสภำพพนททผำนกำรท ำเหมอง ใหเปนไปตำมเงอนไขทก ำหนดไวในรำยงำนกำรวเครำะหผลกระทบสงแวดลอมอยำงครบถวน

มตคณะรฐมนตร วำดวยเรอง ขออนญำตเขำท ำประโยชนภำยในเขตปำสงวนแหงชำต

• ...ผ ทไดรบอนญาตเขาท าประโยชนภายในเขตปาสงวนแหงชาตจะตองด ำเนนกำรฟนฟพนทปำใหเปนไปตำมเงอนไขทก ำหนดอยำงถกตองครบถวน

1.3 แนวทำงกำรฟนฟสภำพพนทตำงๆ

▪ บรเวณบอเหมอง➢ บอเหมองขนำดเลก ➔ ถมกลบหลง ➔ น าหนาดนมาปดทบ➔ ปลกพช ➔ ปรบปรงคณภาพดนใหเหมาะแกการปลกพช

➢ บอเหมองขนำดใหญ ➔ เปนบอเกบกกน า

▪ บรเวณหนำเหมอง ➢ ท ำกำรปรบลดควำมลำดชนใหอยในลกษณะทปลอดภย

➢ ควำมลำดชนรวมของหนำเหมองไมเกน 45 องศำ

➢ ปหนำดนพรอมกบปลกพชคลมดน และ/ หรอตนไมโตเรว

▪ บรเวณโรงแตงแรและอำคำรสงปลกสรำงตำง ๆ ➢ ท ำกำรรอถอนสงกอสรำง => ปรบพนท => ปลกปำ

➢ ทงไวใชเพอประโยชนในรำชกำรหรอชมชน

▪ บอกกเกบหรอกองหำงแร➢ ท ำกำรกลบโดยใชดนลกรงหรอ ดนเหนยวและหนำดนทสำมำรถใชเพำะปลกไดโดย

ใหมควำมหนำแตละชนไมนอยกวำ 30 เซนตเมตร

➢ ปรบระดบและท ำกำรปรบปรงหนำดน => ปลกปำ หรอใชประโยชนอนๆ

▪ กองเปลอกดน/เศษหน➢ ปรบระดบใหมควำมลำดชนต ำสอดคลองกบภมประเทศขำงเคยง

➢ ปดทบดวยดนลกรงหรอดนเหนยวและหนำดนใหมควำมหนำประมำณ 1 เมตร

➢ ปรบปรงดนเพอใหสภำพดนใชเพำะปลกได

1.4 ขนตอนกำรฟนฟส ารวจขอบเขตพนท

ส ารวจลกษณะกายภาพของพนท

ตรวจคณสมบตของดนในพนท

ประเมนความเหมาะสมของวธการทจะใชฟนฟ

เตรยมการฟนฟ

ด าเนนการฟนฟ

ตดตามตรวจสอบการฟนฟ

▪ ปญหำของกำรปลกพชในพนทเหมองแร

➢ ควำมเปนพษของโลหะในดน (Toxicity of metal)

❖ โลหะหนกจากการท าเหมอง ทสงผลตอการเจรญเตบโตของพช

❖ ไดแก Cu, Cd, Pb, Zn, B, Fe, Mn, Al, Ni, F, As, CN

❖ Al, Ni, CN, Zn, Pb 1-10 ppm. เปนพษตอพช

❖ B > 10 ppm. เปนพษตอพช

❖ Mn > 20 ppm. เปนพษตอพช

❖ Pyrite => H2S (g) > 10ppm. เปนพษตอพช

➢ ควำมเปนกรด-ดำง ของดน (Acidity and Alkalinity)

❖ pH 5-8.5 ไมสงผลตอการเจรญเตบโตของพช

❖ ดนเปนกรดสง => ความเปนพษจากสารมลพษสง

❖ เหมองถานหน, เหมองแรโลหะ => ปลอยไฮโดรเจนไอออน => ความเปนกรดสง

❖ ไพไรท, ไฟโรท => กรดซลฟลรค => ท าใหไอออนของธาตโลหะ เชน Al, Mn, Fe เปนพษตอพช

1.5 กำรปลกพชเพอฟนฟ

➢ ควำมสมดลของน ำ (Water balance)

❖ ดนทไมมสารอนทรย => อาจเกดการขาดน า

❖ ขดผานชนหนอมน า => น าทวม

➢ อณหภม (Temperature)

❖ ดนจากการท าเหมองมกมแสงสวางผานเขาไดงาย => อณหภมดนสง

➢ ลม (Wind)

❖ ลมแรงพดเศษดน => เสยดสกบตนไม

➢ กำรอดแนน (Compaction)

❖ เครองจกรหนก, ไพไรท > 0.8 % , ดนเหนยว => รากชอนไชยาก

➢ ขนำดของเมดดน (Particle size)

❖ ดนหลงจากการท าเหมอง => ไมมการสมดลยของขนาด

➢ สำรอำหำรในดน (Nutrient deficiencies)

❖ ดนหลงจากการท าเหมอง => มกขาด N, P, K

➢ เสถยรภำพหนำดน (Surface Instability)

❖ กองดนจากการท าเหมอง => เกดการกดกรอนหนาดนไดงาย

➢ สงมชวตหนำดน (Soil flora and fauna)

❖ ดนหลงจากการท าเหมอง => มกไมพบสงมชวตหนาดน

▪ กำรปรบปรงดนกอนกำรปลกปำ

➢ ควำมลำดชน (Regrading)❖ ปรบพนทใหเหมาะแกการเพาะปลก❖ ฝงกลบสารพษ❖ ลดปญหาสเถยรภาพ การกดกรอน การทรดตว❖ ปลกปา => ความชน 1 ใน 4 – 10❖ เกษตร => ความชน 1 ใน 50❖ ความชนราบเรยบเกนไป => น าทวมขง => ปรบใหมความชน 1 ใน 25-30

➢ เสถยรภำพผวดน (Surface stabilization)❖ เพอลดการสญเสยดน❖ ปลกพชคลมดน❖ สารเคมยดดน => โพลเมอร❖ พนน ารดผวดน❖ ใชวสดคลมหนาดน => ปดทบดวยกรวด / ใบไมเปลอกไม

➢ กำรเตมปยและเพมสำรอำหำรในดน (Fertilizers and soil amendment)

❖ เตมป ยอนทรย / เคม N P K

❖ ดนเปนกรด => เตมปนขาว

❖ การปรบปรงคณภาพดนเพอการเกษตร

2. กำรปลกปำฟนฟ (Plantation Forest)

2.1 กำรปลกพชคลมดน2.2 กำรปลกไมใชสอยโตเรว2.3 กำรปลกไมประดบขนำดกลำง2.4 กำรปลกไมเศรษฐกจและพชสมนไพร2.5 กำรคดเลอกพนธไมทเหมำะสม2.6 ตวอยำงกำรปลกปำฟนฟเหมองแร

➢ เพอปองกนการชะลางพงทลายของหนาดน

➢ เพมปรมาณอนทรยวตถในดน และปรบปรงดนในดยงขน

➢ ควรปลกตอนตนฤดฝน ซงดนมความชมชนด

➢ ใชวธหวานเมลดหรอปลกเปนหลม

➢ อาจใชป ยฟอสเฟตรวมกบป ยโปแตสเซยมคลอไรด

2.1 กำรปลกพชคลมดน

➢ เชน หญารซ / หญาแฝก / ถวลาย / ถวคาโลโปโกเนยม / ถวฮามาดา / ถวคดซ/ ถวสไตโล / ถวแลปแลป / ถวทาวสวลลสไตโล / ถวไซราโตร / หญาซกแนล / หญากน/ หญาบาเฮย

➢ ชวยในการอนรกษดนและน า

➢ น ามาใชในการกอสรางบานเรอน ท าเครองมอเครองใช ท าเฟอรนเจอร

➢ เปนไมทปลกงายขนไดดในดนทกชนด ท าใหพนทมความเขยวขจอยางรวดเรว

➢ ควรยายปลกในตนฤดฝน เพราะจะมเวลาเจรญเตบโตไดอยางเตมทตลอดฤดฝน

➢ ควรปลกใหเปนแนวไดระยะเสมอกน เพอเปนระเบยบและสะดวกในการดแลรกษา

2.2 กำรปลกไมใชสอยโตเรว

➢ เชน ยคาลปตส / กระถนณรงค / กระถนเทพา / กระถนยกษ / ขเหลก / แคบาน / สะเดา / ประด / นนทร / จามจร / ปอกระสา/ สก / แคฝรง

➢ เพอเพมสสนใหกบพนทใหสวยงามยงขน ➔ Landmark ➢ ไมประดบทคดเลอกสวนใหญใหดอกสสวยงาม ไมประดบทคดเลอกสวนใหญจะทนแลง

พอสมควร

➢ การปลกโดยทวไปใชวธขดหลมปลก เชนเดยวกบการปลกไมใชสอยโตเรว

➢ รองกนหลมดวยป ยหมก ป ยคอก

➢ เชน อนทนล / ทองอไร / ชยพฤกษ / ชงโค / หางนกยงฝรง / ตะแบก / ทองกวาว / กาหลง / เฟองฟา / ชมพพนธทพย

2.3 กำรปลกไมประดบขนำดกลำง

➢ เปนการเสรมรายไดเมอไมผลใหผลต

➢ อาจมปญหาหลกเกยวกบดนไมเหมาะสมและปญหาเกยวกบการใหน า

➢ ควรเลอกพชทเหมาะสมจรง ๆ => ตองเปนพชทนแลง / ปลกไดบนดนทกชนด / ควรออกดอกตดผลงาย

➢ เชน มะมวง / มะขาม / ขนน / ขมนด า / กก / กระชาย / ขาวโพด / ขาวฟาง / ขง / มะตม / มะนาว / ยอ

2.4 กำรปลกไมเศรษฐกจและพชสมนไพร

2.5 กำรคดเลอกชนดพนธไมทเหมำะสม (Species selection)

• ควรเลอกชนดพนธไมทองถนทสามารถปลกขนไดด

• ค านงถงผลกระทบของพนธไมทมตอลกษณะดนและปจจยสงแวดลอมตางๆ

• กำรปลกปำแบบชนดเดยวลวน

o ขอด ลดการแกงแยงระหวางพนธไมตางชนดกน ➔ ตนไมเจรญเตบโตรวดเรว ➔ สามารถดแลรกษาไดงาย o ขอเสย

▪ ระบบนเวศทเกดขนมความหลากหลายของชนดพนธพชนอย

▪ อาจถกรบกวนจากโรคแมลงและไฟปาไดงาย

▪ พนธไมทตองการน ามาก ถาเปนพนธไมผลดใบกจะท าใหสภาพอากาศรอนมากในชวงฤดแลง

• กำรปลกปำแบบผสมทประกอบดวยพนธไมหลำยชนดo ขอด ดตอนเวศวทยาและสงแวดลอม มความหลากหลายทางชวภาพ

o ขอเสย ถาน าพนธไมชนดทไมเหมาะสมมาปลกรวมกน ➔ เกดการแกงแยงปจจยสงแวดลอมตาง ๆ ระหวางพนธไม : การแกงแยงแสง ธาตอาหาร น า พนทอยอาศย ➔ พนธไมบางชนดมการเจรญเตบโตชา หรอตายไปในทสด

2.6 ตวอยำงกำรปลกปำฟนฟเหมองแร

ปดคลมดวยหนกนกำรชะลำง ปดนด ำเพอปลกพช

ปลกหญำแฝกและพชคลมดน ปลกไมยนตน

• กำรปลกปำฟนฟของเหมองสงกะสผำแดง

1. โครงการปลกปา

พ.ศ. เนอท (ไร) ชนดพนธไม

2542 500 กระถนเทพำ ขเหลกบำน แคบำน จำมจร แดง ตะแบก ตนเปด ถอน นนทร ประดปำ สก สะเดำ และเสยวดอกขำว

2543 500 กระถนเทพำ สก ประด และไมแดง

2. การปลกพชฟนฟสภาพ

พ.ศ. เนอท (ไร) จ ำนวนไมยนตน (ตน) ชนดพนธไม

2543-2559 > 500 > 70,000 ชงโค มะขามปอม มะกอกเกลอน ถอน แคนา มะกอก ขเหลกแคหางคาง ซอ สก แคหางคาง ซอ เสยวดอกขาว ยคาลปตสไมแดง จน ตะขบปา มะยมปา เพกา ยอบาน สกทอง หวาจามจร มะขาม กลวยปา ทรงบาดาล และไมพนธทองถนตางเปนตน

2560 130 ไมพนธทองถน

2561 481 ไมพนธทองถน

2549-2555

2556-2561

แบบจ ำลองกำรฟนฟสภำพพนท(บรเวณหนำเหมองและพนทท ำงำน)

แบบจ ำลองกำรฟนฟสภำพพนท(บรเวณหนำลำนทงดนและบอเกบหำงแร)

3. ใชประโยชนพนทเหมองแรเกำ

3.1 แนวทำงกำรใชประโยชนจำกขมเหมองเกำ

3.2 ตวอยำงโครงกำรใชประโยชนพนทเหมองแรเกำ

3.1 แนวทำงกำรใชประโยชนจำกขมเหมองเกำ (กพร.)

3.2 ตวอยำงโครงกำรใชประโยชนพนทเหมองแรเกำ

สนำมกอลฟ : เหมองแมเมำะ

พพธภณฑ/สถำนทพกผอน : เหมองแมเมำะ

สถำนททองเทยว : เหมองแมเมำะ

อำงเกบน ำ : เหมองถำนหนล

“โครงกำรพฒนำเหมองตนแบบ โดยเอสซจ เพอวถชมชน” มพนทกกเกบน ำในเหมองขนำด 70 ไร สำมำรถน ำไปใชประโยชนในกำรเกษตรใหกบชมชนทงสน 37 ครวเรอน บนพนทกำรเกษตร 104 ไร

อำงเกบน ำ : เหมองถำนหนเชยงมวน

ปลกปำและอำงเกบน ำ : เหมองถำนหนแมทำน

โครงกำรอนเนองมำจำกพระรำชด ำร : เหมองแรสงกะสผำแดง“โครงกำรสงเสรมกำรเรยนรเพอกำรอนรกษและฟนฟสงแวดลอม”

• ศนยการเรยนรดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

• พพธภณฑเหมองแรสงกะสดอยผาแดง• ศนยอนรกษพนธกลวยไมปาและพช

ทองถน• ศนยฟนฟสมรรถภาพผสงอาย• ศนยพฒนาและสงเสรมการใชหญาแฝก

เพอการอนรกษดนและน า• สถานททองเทยวเชงนเวศและแหลง

นนทนาการ

ปลกปำ : เหมองหนปน SCG ล ำปำง

สถำนพกผอนและออกก ำลงกำย พรอมจดท ำสวนสมนไพรเปนแหลงเรยนรของชมชน : เหมองถำนหน อ ำเภอฮอด จงหวดเชยงใหม