ข้าวของพ่อ กระทรวงวัฒนธรรม...
TRANSCRIPT
ขาวของพอ ขาวของพ
อ
กระทรวงวฒนธรรม ๖๖๖ ถนนบรมราชชนน แขวงบางบำหร เขตบางพลด
กรงเทพฯ ๑๐๗๐๐ โทร. ๐ ๒๔๒๒ ๘๘๕๓-๘ สายดวนวฒนธรรม ๑๗๖๕
www.m-culture.go.th
ขาวของพอ
ขาวของพอ
เฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว
เนองในโอกาสครบ ๖๐ ป พระราชพธบรมราชาภเษก วนท ๕ พฤษภาคม ๒๕๕๓ กระทรวงวฒนธรรม จดพมพ
พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชฯ ประทบพระทนงราชยานพตตาลทอง มเจาพนกงานเชญพระแสงคเคยงขนาบพระทนง ในกระบวนราบใหญ
วนท ๕ พฤษภาคม พทธศกราช ๒๔๙๓
พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชฯ มพระปฐมบรมราชโองการแกประชาชนชาวไทยวา “เราจะครองแผนดนโดยธรรม เพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม”
แลวทรงหลงทกษโณทกตงพระราชสตยาธษฐาน จะทรงปฏบตพระราชกรณยกจ โดยทศพธราชธรรมจรยา ณ พระทนงไพศาลทกษณ
พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงหวานเมลดพนธขาวในนาสาธต สวนจตรลดา พระราชวงดสต
พระราชดำรส พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในโอกาสเสดจพระราชดำเนนทอดพระเนตร โครงการโคกกแว
จงหวดนราธวาส พ.ศ. ๒๕๓๖
“…ขาวตองปลก เพราะอก ๒๐ ป
ประชากรอาจจะ ๘๐ ลานคน ขาวจะไมพอ
ถาลดการปลกขาวไปเรอยๆ ขาวจะไมพอ
เราตองซอขาวจากตางประเทศ เรองอะไร
ประชาชนคนไทยไมยอม คนไทยนตองมขาว
แมขาวทปลกในเมองไทย
จะสขาวทปลกในตางประเทศไมได
เรากตองปลก...”
ข า ว ข อ ง พ อ 6
6
สาร รฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม
ปพทธศกราช ๒๕๕๓ นบเปนศภวาระสำคญอกวาระหนงของปวงชนชาวไทย
เนองดวยเปนโอกาสมหามงคล ครบ ๖๐ ป แหงพระราชพธบรมราชาภเษก พระบาท
สมเดจพระเจาอยหว เสดจขนครองราชยเปนพระมหากษตรยไทยอยางเปนทางการ และ
ทรงมพระปฐมบรมราชโองการ “เราจะครองแผนดนโดยธรรม เพอประโยชนสขแหง
มหาชนชาวสยาม” เมอวนท ๕ พฤษภาคม ๒๔๙๓
พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงเปนศนยรวมจตใจของพสกนกรชาวไทย
ทวหลา ดวยเปนทประจกษชดวา ตลอดระยะเวลาททรงครองสรราชสมบต พระราช
กรณยกจอเนกประการ ททรงบำเพญลวนเพอบำบดทกข บำรงสข กอประโยชนแกอาณา
ประชาราษฎรใตรมพระบารมอยางถวนทว
เนองในโอกาสมหามงคลดงกลาว กอปรกบโอกาสพระราชพธพชมงคลจรด
พระนงคลแรกนาขวญ กระทรวงวฒนธรรม จงไดจดพมพหนงสอเรอง “ขาวของพอ”
ฉบบภาษาไทย และ “Father’s Rice” ภาษาองกฤษขน เปนสวนหนงของกจกรรม
เฉลมพระเกยรต
“ขาว” เปนบอเกดแหงวฒนธรรมไทย ขาวเปนหนงในปจจยสทผกพนกบ
วถชวตไทยมายาวนาน พระมหากษตรยไทยทรงตระหนกถงความสำคญของชาวนาไทย
7 ข า ว ข อ ง พ อ
7
ทมอาชพหลก คอ ทำนา ปลกขาว ไดพระราชทานความชวยเหลอ คำแนะนำตลอดมา
และไดโปรดเกลาฯ ใหมพระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ จนถงรชสมยพระบาท
สมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชฯ ทรงโปรดเกลาฯ ใหฟนฟราชประเพณจรด
พระนงคลแรกนาขวญ ใหเหมาะสมกบยคสมย และกำหนดเปนพระราชพธพชมงคลจรด
พระนงคลแรกนาขวญ ถอเปนพระราชพธทเปนสรมงคล สรางกำลงใจแกชาวนาผปลกขาว
เปนอยางมาก
กระทรวงวฒนธรรม หวงเปนอยางยงวาหนงสอเรอง “ขาวของพอ” จะชวยให
คนไทยไดศกษาเรยนร ตระหนกถงประโยชนและคณคาความสำคญของขาวเปนอยางด
ประการสำคญคอ ทำใหเขาใจความหมายของ “ขาวของพอ” ไดอยางลกซง ชดเจน
และนอมสำนกในพระมหากรณาธคณอนยงใหญไพศาลของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว
ในฐานะ “พอแหงแผนดน”
(นายธระ สลกเพชร)
รฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม
ข า ว ข อ ง พ อ 8
8
…เมองสโขทยนด ในนำมปลา ในนามขาว... ขอความดงกลาวปรากฏบน
ศลาจารกหลกท ๑ ของพอขนรามคำแหงมหาราช เปนถอยคำทคนไทยสวนใหญจำได
ขนใจ สะทอนใหเหนวถไทย และความอดมสมบรณของแผนดนไทย
“ขาว” คำสนๆ พยางคเดยว ทเปนบอเกดและสะทอนวถวฒนธรรมไทย
ในหลายมต อาท พระราชพธ ขนบธรรมเนยมประเพณ พธกรรม ความเชอ ฯลฯ ไดแก
พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ ประเพณทำขวญแมโพสพ หรอ
ทำขวญขาว ประเพณ (แหนางแมว) ขอฝน ประเพณบญบงไฟ การละเลนพนบาน
เตนกำรำเคยว ระบำชาวนา เปนตน
ในโอกาสมหามงคล ครบ ๖๐ ป พระราชพธบรมราชาภเษก รฐบาลได
มอบหมายใหหนวยงานทงภาครฐและเอกชน รวมกนดำเนนโครงการ จดกจกรรม
เพอเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว กระทรวงวฒนธรรม นอมสำนก
ในพระมหากรณาธคณเปนลนพน จงไดจดพมพหนงสอเรอง “ขาวของพอ” ภาษาไทย
และ “Father’s Rice” ภาษาองกฤษ ซงนางสาววมลพรรณ ปตธวชชย ผเขยน ไดกรณา
มอบตนฉบบมาใหจดพมพ และนางขนษฐา บนปาน ไดแปลเปนภาษาองกฤษ เนอหา
ของหนงสอ “ขาวของพอ” เปนการบอกเลาเรองราวของขาวตงแตอดตจนถงปจจบน
ดวยภาษาทสละสลวย เขาใจงาย ประการสำคญคอ สะทอนพระราชกรณยกจและ
คำนำ
9 ข า ว ข อ ง พ อ
9
พระมหากรณาธคณของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ททรงมตอชาวนาไทยในฐานะ
กระดกสนหลงของชาต โดยไดพระราชทานขวญกำลงใจ ทรงหวงใยพระราชทานความ
ชวยเหลอ แนะนำ เกยวกบการปลกขาวมาโดยตลอด จนเปนทมาของ “ขาวของพอ”
ในนามของกระทรวงวฒนธรรม ผมขอขอบคณผเขยนและผแปลทงสองทาน
เปนอยางยงมา ณ โอกาสน และหวงเปนอยางยงวา หนงสอเรอง “ขาวของพอ”
จะเปนสวนหนงทชวยเผยแพรพระเกยรตคณอนยงใหญไพศาลของพระบาทสมเดจ
พระเจาอยหวใหขจรไกลทงในและตางประเทศ อกทงเปนสวนสำคญทสรางความ
ภาคภมใจ และความปตยนดใหแกพสกนกรชาวไทยผอยใตรมพระบารมของพระบาท
สมเดจพระเจาอยหว พระมหากษตรยผทรงพระคณอนประเสรฐ
(นายวระ โรจนพจนรตน)
ปลดกระทรวงวฒนธรรม
ข า ว ข อ ง พ อ 10
10
จากผเขยน
นบเปนเรองทนายนดทกระทรวงวฒนธรรมไดจดพมพหนงสอเรอง “ขาวของพอ”
ขนมาเผยแพรอกวาระหนง โดยมภาคภาษาองกฤษ จากฝมอการแปลอนงดงามของขนษฐา
บนปาน นกแปลคณภาพอกคนหนงของวงการแปลในประเทศไทย ดวยวตถประสงคทจะ
เฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในวโรกาสอนเปนมหามงคล เนองในการ
พระราชพธบรมราชาภเษกครบ ๖๐ ป ในเดอนพฤษภาคม ปน
หนงสอเรอง “ขาวของพอ” เปนเรองราวและประวตความเปนมาของขาวในแผนดน
ไทย รวมไปถงความเชอทางวฒนธรรมและสายใยความผกพนระหวางสถาบนพระมหากษตรย
กบชาวนาไทย ในฐานะททรงเปนศนยรวมแหงการดำรงอย และหลอหลอมวถชวต จตวญญาณ
ของคนไทย สงคมไทยมใหแตกสลาย ทำใหผอานไดรบรเรองราวตางๆ ของขาวไทยและ
ชาวนาไทย ภายใตพระบรมโพธสมภารแหงองคพระมหากษตรยผทรงคณอนประเสรฐ เปยมลน
ดวยพระมหากรณาธคณ ทรงเปน “ขวญขาวขวญแผนดน” เปนรากฐานและเปนหลกชยแหงชวต
ของคนไทยทกคน
ผเขยนจงมความเตมใจและภาคภมใจทกระทรวงวฒนธรรมไดเหนคณคาของหนงสอ
เลมนและไดดำเนนการจดพมพขนมาอกครงหนงในวโรกาสอนสำคญทเปนความปลาบปลมปต
และเปนความสขยงของคนไทยทงชาต อกวาระหนง
11 ข า ว ข อ ง พ อ
11
บทนำ
เรองใหญทสดของมนษยนอกจากการหายใจกคอการกน และสงทคนทงโลกกนมาก
ทสด นอกจากนำกคอ ขาว แผนดนไทยเปนอขาวอนำทอดมสมบรณทสดแหงหนงในโลก และ
เปนอนดบหนงในเอเชย
คนไทยปลกขาว กนขาว และมกจกรรมตางๆ เกยวกบขาวมากยงกวาเรองอนๆ แต
เดมเราปลกขาวเพอกนและนำสวนทเหลอไปแลกกบสงทผลตเองในครวเรอนไมได ตอมากกลบ
กน คอคนไทยเปนชาวนานอยลง แทนทจะทำกน กกลายเปนทำมาหากน คอทำอาชพอนๆ กน
มากขนแลวคอยนำเงนตราไปแลกอาหาร และแลกกบปจจยอนๆ ทงปจจยทจำเปนและไมจำเปน
คนไทยยคใหมกนขาวโดยเนอแทนอยลง แตกนขาวแปรรปและกบขาว ตลอดจน
ของกนเลนและของทไมจำเปนตองกนมากขน ตามแรงโฆษณาชวนเชอและตามความนยมทมา
จากตางประเทศ
สวนกจกรรมและพธการตางๆ เกยวกบขาวกพลอยเลอนหายไปไมนอย เพราะวตถ
เขามาแทนทมนษยและสตว ผคนอางวาไมมเวลาจงใชเครองทนแรงแทนคน กสกรยคใหม
ผปฏเสธภมปญญาของบรรพบรษกอางวาการเกษตรสำเรจไดดวยวทยาศาสตรและการฝน
ธรรมชาต และละทงจตวญญาณและความเชอตลอดจนพธกรรมตางๆ ทแทจรงแลวบรรพบรษ
กไดสรางสมมาอยางแนบเนยนดวยวธการและเหตผลทสอดคลองกนดยงกบประวตศาสตร
ภมศาสตร ธรรมชาตแหงฤดกาลและภมปญญาอนมภมธรรมเปนแกน มพธการและวตถตางๆ
เปนกระพและเปลอก
ข า ว ข อ ง พ อ 12
12
ความเปลยนแปลงเปนธรรมชาตอยางหนง หากเปลยนแปลงแลวไดผลดกนาจะ
เปลยน แตหากไดผลในทางกลบกน ผลนนแหละจะกลบมาทำลายมนษยเอง
พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชฯ ทรงเปนพระมหากษตรยนกพฒนา
โดยเฉพาะอยางยงทรงพฒนาแผนดนสมดงพระปรมาภไธย ทรงพฒนาชวตของผทอยตดดน
มากทสดคอ ชาวนา
ทรงตระหนกมาตงแตยงทรงพระเยาว ผลผลตทมปรมาณมากทสด มคณคาสงสด
ทงตอชวตคนไทย ตอสงคม และเศรษฐกจของชาตกคอขาว จงทรงเอาพระทยใสตอกจกรรมของ
กสกรอยางจรงจง ดงประจกษพยานไดปรากฏแกพสกนกรไปจนถงชาวตางประเทศทวโลก
ขาวของพอ เปนหนงสอสำคญทคนไทยทกเพศทกวยพงอาน เพอใหไดทราบและ
ซาบซงในพระราชกรณยกจในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวผทรงมพระมหากรณาธคณลนเกลา
ลนกระหมอมแกชาวนาชาวไร และคนไทยทกชนวรรณะ
ผอานจะไดทราบประวตและตำนานขาวในโลกจนถงขาวในดนแดนไทย ไดรจกพนธ
ขาว การปลกขาว การขายขาว อาหาร และขนมไทยททำจากขาว รวมทงคณคาทางโภชนาการ
ของขาว
แตขาวมไดมความสำคญแตเพยงเปนอาหารสำหรบคนไทยแตโบราณมา ขาวคอชวต
และวฒนธรรม คนไทยจงมทงพธหลวงและพธราษฎร ตงแตกอนปลกขาว ขณะทขาวเจรญเตบโต
และเมอเกยวขาว เกบขาวแลว แตละขนตอนของพธเหลานนลวนแสดงความสำนกบญคณของ
ขาว เทวดาอารกษ บรรพบรษ ดนและนำ ตลอดจนสตวและสงของทใชในการทำนา
ธรรมชาตและพธกรรมตางๆ อาจมไดเอออำนวยใหพชพรรณธญญาหารอดมสมบรณ
เสมอไป และระบบสงคมเศรษฐกจแบบทนนยมไดซำเตมใหชาวนาแทๆ ทกขยากลำบากยงกวา
เดม ราวกบวาขาวชวยใหผทไมไดทำนารำรวยขน สวนชาวนาจำนวนมากตองซอขาวกน ทงยงเปน
หนทชดใชทงชวตกไมหมด
พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทอดพระเนตรเหนปญหาเหลานทงหมด และทรง
พยายามแกไขดวยกศโลบายนานาประการ อาท ทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมให
ประกอบพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญอยางโบราณราชประเพณ และโปรดฯ ให
นกวชาการเกษตรทำแปลงนาทดลองในบรเวณพระตำหนกสวนจตรลดา แลวพระราชทาน
13 ข า ว ข อ ง พ อ
13
ขาวเปลอกเพอใชในพระราชพธนน นบเปนขาวขวญแกชาวนาทวประเทศ ทรงมโครงการตาม
พระราชดำรหลายโครงการ ซงเอออำนวยปจจยเพอการเกษตร ไดแก การจดการทรพยากรนำ
การทำฝนหลวง สวนทเปนพระราชดำรสำหรบชาวนาชาวไรโดยตรงคอ โรงสขาวพระราชทาน
ธนาคารโค-กระบอ โครงการสหกรณพฒนาพระราชดำร และธนาคารขาว มาจนถงการเกษตร
ทฤษฎใหม เพอความเปนอยทพอดและพอเพยง
การลงทนลงแรง ทงแรงกายและแรงใจ แมมากเทาใดกยงมอาจนบความสำเรจได
หากคนไทยยงไมตระหนกถงคณคาและมลคาของขาว ยงนยมกนอาหารแปรรปและกนทงกนขวาง
นยมสงปรงแตงซงเนนรสชาตมากกวาคณคาทแทจรง การแปรรปจนเกนพอด นอกจากจะทำให
คณคาทางโภชนาการสลายไปมากแลว ยงสลายคณคาของวฒนธรรมการกนการอยแบบไทย
อกดวย
หนงสอเรอง “ขาวของพอ” จงใหความรและเตอนสตคนไทยใหรจกรากเหงา ทมา
แหงเลอดเนอและจตวญญาณของคนไทยแตโบราณถงปจจบนและใหความคดวาเราควรกนขาว
กนอยางไร
ทสำคญเหนอสงอนใด คอการทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงมพระมหา-
กรณาธคณลนเกลาลนกระหมอม โปรดเกลาฯ ใหเกดโครงการตางๆ นบพนโครงการ เพอชวย
ชาวนาใหมกำลงกาย กำลงใจ และใชกำลงปญญา เพอใหไดขาวด บรบรณ ทำใหครอบครว
สงแวดลอม และคนกนขาวปลอดภย ไดคณคาเตมเมดเตมหนวย ถาขายกขายไดราคาดและ
ชาวนาเปนผไดรายไดนนอยางยตธรรม
“พอ” ไดดแลกสกรและพสกนกรมาโดยตลอด เมอใดทเรากนขาวเจา ขาวเหนยว
ไมวาจะเปนขาวกลอง ขาวแดง ขาวขดขาว หรอขาวแปรรปอยางใดกตามท พงระลกถง
พระมหากรณาธคณ วาเราไดกน “ขาวของพอ” นนเอง
สเมธ ตนตเวชกล
ประธานกรรมการมลนธขาวไทยในพระบรมราชปถมภ
ข า ว ข อ ง พ อ 14
14
สารบญ
15 ข า ว ข อ ง พ อ
15
๑. ขาวแดงแกงรอน ๑๗
๒. ขาวของแผนดน ๒๗
๓. พระคณขาว ๓๗
๔. คณวเศษของขาว ๔๗
๕. ขาวกบพระมหากษตรยไทย ๕๗
๖. แรกนาขวญ ๖๗
๗. ขวญชวตชาวนาไทย ๗๗
๘. ขวญขาว ขวญแผนดน ๘๙
๙. นาขาว นาขวญ ๙๙
๑๐. “พนธขาวมงคล” ๑๐๙
๑๑. “ฝนหลวง” ๑๒๓
๑๒. สหกรณขาว-ธนาคารขาว ๑๓๓
๑๓. เมอวว-ควาย เขาธนาคาร ๑๔๗
๑๔. การเกษตรทฤษฎใหม “พอดและพอเพยง” ๑๕๗
๑๕. “ขาวของพอ” ๑๖๗
ข า ว ข อ ง พ อ 16
16
17 ข า ว ข อ ง พ อ
17
ฉน กเหมอนกบเดกสมยนทวไปทไมชอบกนขาวนก
ฉนชอบอาหารฟาสตฟดอยาง พซซา แฮมเบอรเกอร แซนวช ฮอทดอก
และขนมปงมากกวา
ทกมอทกนขาว ฉนตองกลำกลนฝนใจ
พอคงจะสงเกตเหนอาการเบอขาวของฉนมานานแลว วนหนง
พอจงไดเปรยกบฉนขนมาวา “ลกตองกนขาว”
ขาวแดงแกงรอน
๑
ข า ว ข อ ง พ อ 18
18
พอบอกวา
แผนดนของเราเปนอขาวอนำ โคตรตระกลของเรา ของคนไทย
ทำนาปลกขาวและกนขาวกนตลอดมาแตชวบรรพบรษ ขาว คอ
ธญญาหารของแผนดน ทเหมอนวาสวรรคไดประทานลงมาให
คนไทยเปนตวตน เปนชาต เปนประเทศขนมาไดกเพราะขาว
โดยแท ขาวเปรยบเสมอนหนงธารนำนมทหลอเลยงคนไทยทกรน
ใหเตบโตมา ดจดงแมดแลลกฉะนน
19 ข า ว ข อ ง พ อ
19
ข า ว ข อ ง พ อ 20
20
“ลกร ไหม” พอวา “พระเจาแผนดนไทยแตกอนกทำนา
ปลกขาว แมแตในหลวงของเรา ทกวนน ทานกทำนาปลกขาวและ
กนขาวเหมอนกบคนไทยทกคน”
แลวพอกเรมตนเลาเรองขาวใหฉนฟง...
พอบอกวา ขาวคอ อาหารแหงอารยะ เปนเครองหมาย
บงบอกถงอารยธรรมแหงมนษย
21 ข า ว ข อ ง พ อ
21
ขาวตนแรกเกดขนในเอเชย มนษยทเพาะปลกขาวขนเปน
พวกแรกกไดแก คนเอเชย อยางจน และในเขตรอนชนแถบเอเชย
ตะวนออกเฉยงใตอยางไทยพมาทมมานานนบกวาหมนปแลว
มนษยเรมอารยธรรมเมอ ๔-๕ พนปกอน พรอมกบการ
ทำนาปลกขาว มนษยกนขาวเปนอาหารหลกมานานชา โดยเฉพาะ
อยางยงในเอเชย
ข า ว ข อ ง พ อ 22
22
คนเอเชยมตำนานและนทานเกยวของอยกบขาวมากมาย ท
แสดงใหเหนวา ขาวนนมความสำคญยงใหญ คนเอเชยทกประเทศ
ตางยกยองใหขาวเปนพชทพยวเศษทมาจากสรวงสวรรค
ยงสำหรบคนไทยแลวขาวคอสงสำคญของชวต
ภาพเขยนสยคกอนประวตศาสตร ทผาหมอนหอย อำเภอโขงเจยม จงหวดอบลราชธาน แสดงใหเหนวถเกษตรกรรม
23 ข า ว ข อ ง พ อ
23
มหลกฐานวา คนไทย-สยาม ทำนาและปลกขาวกนมาแลว
ต งแต เมอกวาหาพนปกอน ขาวเปนจตวญญาณของคนไทย
วฒนธรรมประเพณ ตลอดจนคตความเชอตางๆ ของคนไทย ลวน
เกดขนมาจากขาวทงสน
คนไทยทำนาขาวเหนยวและกนขาวเหนยวมาแตโบราณ
เพงจะมาปลกขาวกนขาวเจาเอาในยคหลงกรงศรอยธยา เมอไดม
การตดตอคาขาย และแลกเปลยนวฒนธรรมกบอนเดย และไดรบ
พนธขาวใหมคอขาวเจาจากอนเดยเขามา
ข า ว ข อ ง พ อ 24
24
และนบตงแตนนมาขาวในความหมายของคนไทย กคอ
ขาวเจากบขาวเหนยว
คนไทยกนขาวเปนอาหารหลก ทงยงใชขาวเจาขาวเหนยว
ทำเปนขนมกนอกดวย
ทกวนนประชาชนกวาครงโลกกนขาว แตสำหรบคนไทยแลว
มมากกวารอยละ ๘๐ ทกนขาวเปนอาหารหลก คนไทยบรโภคขาว
ตกวนละ๓มอ๓ครงเฉลยแลวกประมาณถง๑๓๐กโลกรมตอป
และตอคน
มคนไทยมากถง รอยละ ๗๐ ทเปนชาวนาอยในทงกวาง
ทวประเทศรวมพนทแลวถง ๖๐ ลานไร ไดเอาหลงสฟาหนาสดน
อยางเหนดเหนอยเมอยลาปลกขาวใหเรากน และเลยงคนในแผนดนน
กวา๖๐ลานคน
พอบอกวา เปนคนไทยไมควรลมพระคณขาว และอยาให
เหมอนกบคำเปรยบเปรยคนโบราณทวา “ไมรคณขาวแดงแกงรอน”
ฉนฟงแลวกไดแตนงนงอง
25 ข า ว ข อ ง พ อ
25
ข า ว ข อ ง พ อ 26
26
แมโพสพ คอ เจาแมแหงขาว
คอ เทพธดาผรกษาขาว
จงเปรยบเสมอนกบมารดา
ทใหนำนมแกบตร
27 ข า ว ข อ ง พ อ
27
พอกำขาวสารไวในกำมอกอนโปรยลงตรงหนาฉน ให
เหนเมลดขาวสขาวนวลสะอาดเปลงปลงและสกใส
“ยกมอไหวขาวสลก”พอวา
ฉนปฏบตตามคำพอทงทยงงงอย
“ไหวแมโพสพ” พอบอก “แมโพสพคอเจาแมแหงขาว คอ
เทพธดาผรกษาขาว”
ตำนานและนทานไทยเชอวาขาวมาจากเทวดาพระฤๅษและ
แมโพสพแลวพอกเลานทานโบราณพนบานทเกยวกบขาวใหฉนฟง
ขาวของแผนดน
๒
ข า ว ข อ ง พ อ 28
28
นทานของพอชางแสนสนก เมอกลาวถงแรงอธษฐานของ
เทพเทวดาทไดสงเวยตนเองเปนทาน ใหกลายเปนขาว เปนอาหาร
ของมนษย และกลาวถงพระฤๅษวา เปนผบรโภคขาวเปนคนแรก
กอนใคร
29 ข า ว ข อ ง พ อ
29
ขาวทพระฤๅษไดแนะนำใหมนษยไดรจกกนตอมานน ทแท
แลวกคอเนอหนงมงสาหรอวาเลอดเนอของแมโพสพโดยทแมโพสพ
ไดอทศรางกายตนใหเปนทานเปนอาหารของมนษย
แมโพสพผเปนเจาแมแหงขาวจงเปรยบเสมอนกบมารดาท
ใหนำนมแกบตร
แมโพสพ และพอโพสพ (จากสมดขอยคมอทำมาหากนของชาวนาภาคใต พทธศกราช ๒๕๓๕)
ข า ว ข อ ง พ อ 30
30
31 ข า ว ข อ ง พ อ
31
ตามตำนานขาวนน เมอเปนขาวแลวตนขาวกจะขนเองตาม
ธรรมชาต มเมลดโตเทาผลแตงโม โตเทาผลมะพราว และจะมปก
บนได เมอสกแลวขาวกจะบนไปสยงฉางไดเองโดยไมตองเกยวให
เหนอยแรง
พอบอกวาตำนานและนทานทไดเลามานลวนแลวแตเกยวกบ
คตความเชอประเพณหรอพธกรรมอนเกยวกบขาวของคนไทย
สวนพระเจาแผนดนนน ตามคตของคนไทยแลว คอ เจา
ชวต เจาของแผนดน และเปนเจาของทนาในพระราชอาณาจกรน
โดยทงหมด
ข า ว ข อ ง พ อ 32
32
พระเจาแผนดนไทยทกพระองค ตางกทรงอปถมภบำรงการ
ปลกขาวและชาวนาไทย-สยามตลอดมาในทกยคทกสมย
ตามหลกวชาพฤกษศาสตร มขาวปาขนตามธรรมชาตอยแลว
ตอมามนษยจงนำมาปลก มการพฒนาขาวปลกโดยคดเลอกขาวปา
มาผสมขามสายพนธกนรนแลวรนเลาจนไดพนธขาวปลกทปรบตว
เขากบสภาพแวดลอมไดด มรสชาตตามความตองการของมนษย
แตละภมภาค
คาดวาในโลกนมพนธขาวปลกเพอบรโภคอยนบเปนแสน
พนธ สำหรบเฉพาะประเทศไทยแลว มพนธขาวปลกเพอบรโภคอย
มากกวาหกพนสายพนธ
พนธขาวไทยชอปนแกว ไดเคยสรางชอเสยงไปทวโลก เมอ
ไดรบรางวลชนะเลศเปนพนธขาวดเยยมเปนทหนงของโลกจากการ
ประกวดขาวทวโลกในปพ.ศ.๒๔๗๕
พอบอกวา ขาวปนแกวเปนพนธขาวเจานาสวน ทมเมลด
ขาวเปลอกยาวรสวยงามสะอาดและเปนมนเลอมไมตางไปจากขาว
ทพอไดเอามาโปรยลงอยตรงหนาฉนน
พฤษภาคมฝนเรมตกเตรยมดนดวยการไถดะเพอพลกหนาดนแลวไถแปรเพอกำจดวชพชแลวจงเรมเพาะตนกลาในเดอนนมการประกอบพธกรรมเกยวกบการทำนา
มหลายพธเชนพธขอฝนในภาคตางๆพระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญเปนตน
กรกฎาคม-สงหาคมกำจดวชพชและใสปยบำรง
กนยายนขาวเรมตงทอง(เรมสก)กำจดวชพชทรบกวนและมการทำบญสารทไทย
ตลาคมขาวตงทองทำพธรบขวญขาวไหวแมโพสพ
ดวยการถวายของและดอกไมโดยผกไวกบผาแดงบนไมทปกไวขางทนา
มถนายนเรมทำนาโดยหวานเมลดพนธขาวลงในทนาสำหรบประเภทนาหวานมการทำขวญขาว
และไหวแมโพสพ
มถนายนสวนนาดำจะทำหลงจากเตรยมดนและ
ตกกลาไวแลวประมาณ๑เดอน
ป ฏ ท น ช า ว น า
33 ข า ว ข อ ง พ อ
33
ข า ว ข อ ง พ อ 34
34
ปจจบนพนธขาวปนแกวไดสญหายไปนานแลวดวยภย
ธรรมชาต ในขณะทขาวหอมมะลไดเขามาสรางชอเสยงแทนใหแก
ขาวไทยจนเปนทรจกกนดไปทวโลก
ขาวพนธขาวขาวดอกมะลหรอวาขาวหอมมะลของไทย
ปจจบนน ไดเปนทนยมแกผบรโภคขาวทวไป ทงในและนอกประเทศ
ขาวหอมมะลของไทยเปนทตองการของตลาดโลกมากทสด กเพราะ
วาเปนพนธขาวทดทสดพนธหนงของโลก
ปจจบนประเทศไทยครองตำแหนงผสงออกขาวมากเปน
อนดบ๑ของโลกตดตอกนมากวา๒ทศวรรษแลว
ขาวจากผนแผนดนไทยกำลงสงกลนหอมฟงกระจายไปทวโลก
ขาวจงนบวามพระคณตอประเทศและคนไทยยงนก
พอบอกฉนใหยกมอไหวขาวของแผนดนไหวแมโพสพอกครง
คราวนฉนทำตามคำพออยางไมลงเล
พฤศจกายนขาวเรมสกใกลเวลาเกบเกยว
มการทำพธแรกขวญขาวดวยการเกบขาวมาไวทบานเหนบไวบนหลงคา
เพอรบขวญกอนเกยว
กมภาพนธนำขาวขนลานและนวดขาวเสรจแลวนำขาว
ขนยงหรอสงโรงสมการทำบญลานและทำขวญยงดวย
ธนวาคม-มกราคมขาวสกเตมทแลวถงฤดกาลเกบเกยวชาวนาชวยกนเกยวขาวในทนาทงหมดมการละเลนพนบานฉลองฤดกาลนเชนการเตนกำรำเคยว
ธนวาคม-มกราคมขาวสกเตมทแลวถงฤดกาลเกบเกยวชาวนาชวยกนเกยวขาวในทนาทงหมดมการละเลนพนบานฉลองฤดกาลนเชนการเตนกำรำเคยว
มนาคมหมดฤดกาลเกบเกยวชาวนาอาจปลกพชสวนครวบำรงดนหรอทำเครองมอจกสาน
ทอผา
เมษายนคดเลอกพนธขาวเกบไวปลกหรอแบงขายเกบไวกนในครอบครวและเตรยมทำนา
ตามฤดกาลตอไป
35 ข า ว ข อ ง พ อ
35
ข า ว ข อ ง พ อ 36
36
37 ข า ว ข อ ง พ อ
37
วน หนงพอนำรปชาวนาซงทำพธไหวตนขาวทกำลง
ออกรวงเหลองอรามไปทงทงมาใหฉนดพลางกพดขนวา
“ชาวนามกจะมพธเซนไหวขาวอยเสมอ เพอรำลกถงพระคณ
ขาว”
ขาวนนมพระคณตอเราใหญหลวงนก
นอกจากขาวจะเลยงคนไทยทงหลายใหอมปากอมทองอยกน
อยางอดมสมบรณมานานนกหนาแลว ขาวยงถอเปนเสบยงกรงทเปน
รากฐานของความมนคงของชาต และบงบอกถงความกาวหนาทาง
เศรษฐกจของประเทศดวย
พระคณขาว
๓
ข า ว ข อ ง พ อ 38
38
“ลกรหรอเปลา”พอวา“ขาวชวยกชาตเรามาแลว”
เอะยงไง!ฉนสงสย
พอกลาวความยอนไปไกลถงเรองการคาขาวของไทยกบตาง
ประเทศวาไดมมานานแลวตงแตสมยสโขทยโนนลงมาจนยคอยธยา
กรงธนบรกรงรตนโกสนทรและกรงเทพฯปจจบนขาวถอเปนสนคาออก
ทสำคญของไทยสบเนองมาไมขาดสาย
พอวาดภาพใหฉนเหนเรอสำเภาคาขายเนองแนนอยในแมนำ
ใหญ และเรอเลกเรอนอยทขนลองไปตามแมนำและลำคลองสาย
ตางๆ ซงลวนแลวแตบรรทกขาว เมองไทยเปนอขาวอนำกเพราะวา
มขาวอยทกหนทกแหง ในฤดฝนทงแผนดนเขยวชอมไปดวยนาขาว
และเมอถงฤดหนาวทงทงนากเหลองอรามดวยตนขาวสทอง
และมคนปลกขาวอยทวผนแผนดนน
39 ข า ว ข อ ง พ อ
39
ข า ว ข อ ง พ อ 40
40
41 ข า ว ข อ ง พ อ
41
ขาวคอทรพยสนทเหมอนวาฟาและดนนนประทานมาใหแก
เราคนไทยทงหลาย
ชาวนาไทยแตโบราณมาปลกขาวดวยมอ มควายและววชวย
ไถนาชาวนาใชแรงงานหยาดเหงอตำขาวดวยครกกบสากปจจบน
มควายเหลก มเครองจกรกล มโรงสทใหญโตทนสมย ขาวไดนำ
ความมงคงมาสสงคมไทยและประเทศไทยตลอดมา
รชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๔
นบเปนยคทการคาขาวของสยามเจรญรงเรองมากยคหนง และนบ
เปนยคเรมตนของการเปลยนแปลงจากการผลตแบบพอมพอกน พอ
เลยงตวเองและครอบครวไปสการผลตเชงเศรษฐกจแบบการคา
ปรากฏวาการคาขายกบตางประเทศของไทยเจรญรงเรองขน
อยางทไมเคยมมากอน สนคาไทยหลายชนดเปนสนคาออกทนานา
ประเทศตองการมากทสดอยางเชนนำตาล ไมสกแรดบกยางพารา
และขาว
การขายขาวใหชาวตางประเทศไดมาก ชวยใหขาวมราคาสง
ขน อนนบเปนกาวแรกในการยกระดบเศรษฐกจของชาวไรชาวนาไทย
ใหสงขนตามไปดวย
ข า ว ข อ ง พ อ 42
42
43 ข า ว ข อ ง พ อ
43
ขาวไดกลายเปนสนคาออกทสำคญของไทย และไดเปนยทธ
ปจจยทสำคญอยางยง เมอโลกมสงคราม ขาวกไดชวยคนไทยไวใน
ยามยาก
สงครามโลกครงท ๒ ทำใหโลกเกดภาวะขาดแคลนอาหาร
และอดอยากไปทว ทกคนหวโหยตองการขาว แตประเทศไทยและ
คนไทยไมเคยอดอยากขาดแคลนขาว
หลงสงครามโลกครงท ๒ สนสดลง ประเทศไทยซงตองตก
อยในฐานะผพายแพสงคราม เพราะเปนมตรกบญปนนน กถกฝาย
สมพนธมตรบงคบใหสงขาวไปชดใชคาสงคราม
ข า ว ข อ ง พ อ 44
44
ไทยตองสงขาวใหเปนการชดใชคาสงคราม ถงปละ ๑ ลาน
๕แสนตน
ขาวไมเพยงแตเลยงคนไทยใหอยรอด ไมอดตาย และผาน
สงครามอนรายกาจมาไดเทานน ขาวยงไดชวยชาตใหพนจากภยใน
ฐานะผพายแพอกดวย
ประเทศไทยไมตกระกำลำบาก และคนไทยไมตองประสบ
เคราะหกรรมในยามสงครามกเพราะไดขาวชวยเอาไวโดยแท
พระคณเอยพระคณขาว
ขาวไทยทกวนนสงออกไปขายทวโลกมากถง ๑๗๓ ประเทศ
แตละปทำรายไดใหประเทศมากเกอบแปดหมนลานบาท
รายไดของประเทศซงไดจากการขายสนคาใหตางประเทศนน
ไมนอยกวารอยละหาสบไดมาจากการขายขาว.....
พอเลาจบแลวกยกมอไหวขาวไปทวสารทศ
45 ข า ว ข อ ง พ อ
45
ข า ว ข อ ง พ อ 46
46
47 ข า ว ข อ ง พ อ
47
วนนพอซอขนมหลายอยางเขาบานลวนแตเปนขนมไทย
ขนมของคนไทยกลวนแตทำขนจากขาวทงขาวเจาและขาวเหนยว
ดวยการแปรรปขาวดวยภมปญญาหลากหลายของคนไทยแตดงเดม
เราจงไดมอาหารทงคาวหวานกนกนกระทงถงทกวนน
แปงทำขนมทำจากขาว โดยเอาขาวและปลายขาวมาโมให
ละเอยดจนเปนแปง ผสมแปงเขากบนำตาลมะพราวและกะท ใสผลไม
บาง ใสถวบาง แลวทำใหสกดวยวธตางๆ กกลายเปนขนมในรปแบบ
ตางๆกน
คณวเศษของขาว
๔
ข า ว ข อ ง พ อ 48
48
ขนมททำจากแปงขาวเจาทพอยกตวอยางใหด กไดแก ขนม
ตาล ขนมกลวย และขนมสอดไสตางๆ สวนขนมททำจากขาวเหนยว
กมเชน ขาวหลาม ขาวตมมด ขาวเหนยวเปยก ขาวเหนยวตด และ
ขาวเหนยวมน
กวยเตยว เสนหม กวยจบ ขนมจน ผลตภณฑเสนตางๆ ก
ลวนแตแปรรปขนจากแปงขาวทงสน
พอบอกวาการแปรรปขาวเปนการถนอมอาหารวธหนง
ของคนไทยแตโบราณ เมอยามจะออกเดนทางไกล หรอวาตองไป
สงครามไปรบพง กเอาหอใบตองใสไถไป เกบเอาไวกนไดนาน อยาง
ขาวตากขาวตหรอขาวเมา
49 ข า ว ข อ ง พ อ
49
คณวเศษของขาวทคนไทยแตเกากอนไดทำเปนขนม และ
ดดแปลงพฒนาจนตกมาถงลกหลานทกวนนนนยงมอกนานปการ
เชนขนมใสไขทไดอทธพลจากฝรงอยางทองหยอดหรอวา
ขนมหมอแกง ขนมทไดจากจน อยางขนมจนอบ ขนมเปยะจนถง
ขนมทใชแปงขาวเจาผสมกบแปงอนๆ เปนตนวา แปงมน ทำเปน
ขนมชนทกนกนอรอย
ขนมไทยไมเปนแตเพยงแคของกนเลนเทานน
ข า ว ข อ ง พ อ 50
50
51 ข า ว ข อ ง พ อ
51
ขนมไทยแตโบราณยงใชเปนสวนสำคญในการประกอบ
พธกรรมตางๆ ตามประเพณอกดวย ทงเซนผ บวงสรวงเทพเทวดา
ไหวคร สขวญ ทำบญตามเทศกาล และบนบานสงศกดสทธตางๆ
ขนมในพธกรรมกม เชน ขาวตอก(ดอกไม) กระยาสารท ขาวทพย
ขนมตมขาวตมลกโยนฯลฯ
นอกเหนอไปจากการทำขนมซงถกใจทงเดกและผใหญรวม
ทงเทวดาดวยแลว คนไทยยงแปรรปขาวไดอกหลายวธ เชน ตอนท
ขาวตงทองเนอขาวยงเปนนำนมอยกนำมาทำขาวยาคสวนขาวเปลอก
กหมกทำอ ทำสาโท หรอเหลาขาว เปนเครองดมนำเมาทขาดไมได
ในการประกอบพธกรรมและในงานเลยงในโอกาสตางๆตงแตงานเกด
จนถงงานตาย
วนนฉนกบพอกนขนมไทยกนหลายอยาง ฉนรสกวา ขนม
ไทยชางชมลน ชนคอ และเยนเขาไปถงหวใจ พอบอกวา คณ
ประโยชนของขาวนนเหลอทพรรณนา
ขาวมคณคาทงในดานโภชนาการและการคา
นกโภชนาการวเคราะหพบวา เมลดขาวนนมทงนำ ไขมน
โปรตน คารโบไฮเดรต เกลอแร และวตามนหลายชนดทมประโยชน
มากตอรางกายของคนเราเมอเปรยบเทยบกบเมลดพชอนๆ
ข า ว ข อ ง พ อ 52
52
การทขาวอดมดวยวตามน เกลอแร และเสนใย ทำใหขาว
เปนอาหารททรงคณคาวเศษยงสำหรบสขภาพพลานามยของคน
อยางเชนขาวกลอง เปนขาวทมสนำตาลออน เนองจากผาน
การกะเทาะเอาเปลอกออกเทานน ไมไดสเอารำและเยอหมเมลดออก
ไปดวยจงยงคงมจมกขาวและเยอหมเมลดขาวทอดมดวยวตามน
แรธาตและเสนใยอาหารตดอยสวนนเปนประโยชนตอรางกายชวย
สงเสรมสขภาพและชวยรกษาโรคได
พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระราชดำรส พระราชทาน
แกสอมวลชนณโครงการพฒนาสวนพระองคจงหวดปราจนบรเมอ
วนท๑๘พฤศจกายนพ.ศ.๒๕๔๑วา
53 ข า ว ข อ ง พ อ
53
“ขาวทออกเปนสลกษณะนเปนขาวทมประโยชน อยาง
ขาวกลอง คนไทยสวนใหญไมคอยกนกน เพราะเหนวาเปนขาวของ
คนจน ขาวกลองมประโยชนทำใหรางกายแขงแรง ขาวขาวเมดสวย
แตเขาเอาของดออกไปหมดแลว มคนบอกวาคนจนกนขาวกลอง
เรากนขาวกลองทกวน เรานกคนจน”
พอบอกวา เมอกอนนขาวกลองเปนขาวราคาถก เอาไว
สำหรบใหคนตดคกตองโทษกน ทเรยกกนวา “ขาวแดง” แตเดยวน
เมอพบวาเมลดขาวกลองประกอบดวยวตามน แรธาต มสารอาหาร
ครบถวนตามหลกโภชนาการ ขาวกลองจงกลายเปนขาวทมคณคา ม
ราคาสงขน และกำลงเปนทตองการมากขนเรอยๆ ในตลาดการคาขาว
ทกวนน
ข า ว ข อ ง พ อ 54
54
ปจจบนกมขาวสำเรจรป หรอขาวกงสำเรจรปขายกนมาก
อยางเชน ขาวสวยบรรจกระปอง ทำจากขาวหอมมะล ขาวสวยบรรจ
ซองหรอขาวกงสำเรจรปชนดแหงเชนโจกและขาวตมเปนตน
สวนผลตภณฑอาหารเสรมเดยวนกมมากเชนกน อยาง
ขาวกลองผสมกบถวเหลอง ขาวโพด ขาวยาค แชมพสระผมจนถง
ขนมกรอบยคใหมหลายยหอทำจากขาว นอกจากนแลวรำขาวกยงสกด
ใชเปนนำมนปรงอาหารและผสมนำมนสำหรบนวดทำครมบำรงผวได
อกดวย
หลงจากทไดฟงพอสาธยายเรองประโยชนอนเปนคณวเศษ
ของขาวมาพอหอมปากหอมคอแลว ฉนกลกขนบอกกบพอวา อยาก
จะไปอาบนำสกหนอย
เสยงพอบอกไลหลง
“ลกอยากจะลองใชสบททำจากไขรำขาวดกไดนะ พอเพงซอ
มากอนหนงอยในหองนำนนแลว”
อะไรจะขนาดนน!ฉนคด
55 ข า ว ข อ ง พ อ
55
ข า ว ข อ ง พ อ 56
56
พระบาทสมเดจพระเจาอยหว เสดจพระราชดำเนนเพอทรงเกยวขาว ณ บรเวณทองนาดานหนาอนสาวรยสมเดจพระศรสรโยทย ทงภเขาทอง จ.พระนครศรอยธยา วนท ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๓๙
57 ข า ว ข อ ง พ อ
57
ในแผนดนทเปนราชอาณาจกรไทยทกวนน มสถาบน
พระมหากษตรยสบตอเนองมายาวนานนบกวาพนปแลว พระมหา
กษตรยทรงเปนพระประมขแหงสงคม
คำวา พระมหากษตรย ตามคตของอนเดยหมายถง นกรบ
แตในความหมายของคนไทยแลวคอ พระเจาแผนดน เปนเจาของ
แผนดนและเปนเจาชวตของผคนทงปวงในพระราชอาณาจกร และ
พระมหากษตรยยงหมายถงผปองกนภยใหแกคนทงปวงดวย
ในอกความหมายหนงของคนไทย พระมหากษตรยทรงเปน
สมมตเทวราช คอเปรยบดงเทวดาทมหาชนนบถอ ยกยองและ
ยอมรบรวมกนใหปกครองแผนดนไพรฟาประชาชน
ขาวกบพระมหากษตรยไทย
๕
ข า ว ข อ ง พ อ 58
58
สถาบนพระมหากษตรยจงมภาระหนาทโดยตรง ทงในดาน
การปกครองปองกนและดแลผนแผนดนและผคนในพระราชอาณาจกร
ใหมความสงบสข ดแลบำบดทกขบำรงสขหมชนทงปวง ทงในดาน
การตงถนฐานบานเรอนและเปนททำมาหากน
สถาบนพระมหากษตรยในฐานะเจาแผนดน และผปองกนภย
จงเกยวของอยอยางสำคญกบผนแผนดนและนาขาวในพระราช
อาณาจกร
พระมหากษตรยไทยกไดทรงปฏบตพระราชภาระหนาทเชนน
ตลอดมาในทกยคทกสมย
59 ข า ว ข อ ง พ อ
59
ในฐานะททรงเปนเจาของแผนดน เจาของทนา หรอวา
เกษตรบด พระมหากษตรยไทยทกพระองค นบตงแตอาณาจกร
ลานนา อาณาจกรสโขทย ลงมาจนถงกรงศรอยธยา ธนบร และ
รตนโกสนทร ตางกทรงใหความสำคญแกการทำนาและการเพาะปลก
ตลอดมา
ข า ว ข อ ง พ อ 60
60
พระมหากษตรยทรงปกปองคมครองดแลผนแผนดนนาไรให
เกดความสงบสข ปลอดภย และไรอนตราย ทรงจดสรรแบงปนทดน
อยางเปนธรรมแกราษฎรตามฐานะและตำแหนงและทรงเปนผไกลเกลย
ตดสน เมอเกดมกรณพพาทขน เพอมใหเกดความอยตธรรม และ
เอารดเอาเปรยบกนระหวางผทำกนดวยกน
ทงพระมหากษตรยยงทรงมพระมหากรณาธคณเปนอยางยง
ตอเหลาราษฎรผมความอตสาหะ ในการบกเบกทดนเพอทำนา ทำไร
ทงนเพอเปนการสงเสรมใหขวญใหกำลงใจแกพสกนกรผทำนาทำสวน
สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ทรงโยนกลาขาวในแปลงสาธตการเกษตร โรงเรยนนายรอยพระจลจอมเกลา จ.นครนายก เมอวนท ๖ สงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๑
61 ข า ว ข อ ง พ อ
61
สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร เสดจฯ ทรงเปนประธานในพธหวานขาว ณ บรเวณแปลงนาเกษตร ต.บางงาม อ.ศรประจนต จ.สพรรณบร เมอวนท ๓๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๓
ข า ว ข อ ง พ อ 62
62
63 ข า ว ข อ ง พ อ
63
บทบาทของรฐและพระมหากษตรยนบตงแตโบราณกาลลงมา
จนถงตนกรงรตนโกสนทรนน สวนใหญแลวมกจะเปนการจดระบบ
การถอครองทนา และขยายพนทการทำนาเพาะปลกเพอเพมพนการ
ผลตเชนขดคลองเพอการชลประทาน
จนกระทงไดเกดการเปลยนแปลงครงใหญในสมยตอมา ใน
สมยแผนดนพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวรชกาลท๕
การปฏรปการปกครองประเทศใหมในแผนดนพระบาท
สมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๕ เฉพาะในดาน
การเกษตรตองนบวาเปนกาวแรกของชวตใหมและโลกใหมของขาว
และชาวนาไทยทเดยว เมอไดสถาปนากระทรวงใหมแบบสากลโลก
สำหรบการพฒนาขาวและการทำนาไทยขนเปนการเฉพาะ นนกคอ
กระทรวงเกษตราธการ
ในรชกาลนไดมการเรมพฒนาขาวและการทำนาขนตามหลก
วทยาการการเกษตรสมยใหม ไดมการขดคลองใหมดวยระบบ
ชลประทานแบบใหมขนในหลายทหลายแหงดวยกน ทงยงไดม
ความพยายามทจะแสวงหาพนธขาวดใหมๆ มาเพอเพาะปลกใหม
ประสทธภาพขน
ข า ว ข อ ง พ อ 64
64
จนถงในทสดไดมการออกโฉนดทดนรบรองและคมครองสทธ
ผถอครองทดน เพอทำไรทำนาอยางเปนรปธรรมและจรงจงขนเปน
ครงแรก อนสงผลใหชาวนาเกดขวญและกำลงใจในการสรางชวตใหม
ของตนขนดวย
หลายพนทของประเทศในรชสมยน ไดกลายเปนทเหมาะสม
สำหรบปลกขาวโดยเฉพาะ ดงนนการผลตขาวแบบเลยงตวเองทได
พฒนามาเปนเศรษฐกจแบบการคา กถงชวงเวลาอนสำคญทจะกาว
ขนไปสการคาโลก
กรงเทพฯ ไดกลายเปนตลาดขาวทใหญทสดแหงหนงของโลก
กในรชกาลท๕น...
ฉนฟงพอเลาเรองความเปนมาของพระมหากษตรย ไทย
กบขาวดวยความสนใจใครรและซาบซงในพระมหากรณาธคณ
พระบาทสมเดจพระเจาอยหว เสดจฯ พรอมดวยสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร และสมเดจพระเจาลกเธอ เจาฟาจฬาภรณวลยลกษณ ไปทรงเยยมราษฎร ณ หวยทงจอ และมอนองเกต อำเภอแมแตง จงหวดเชยงใหม เมอวนท ๑๔ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๒๑
65 ข า ว ข อ ง พ อ
65
ข า ว ข อ ง พ อ 66
66
67 ข า ว ข อ ง พ อ
67
ฉนพอจะรจกวนพชมงคลหรอวาวนแรกนาขวญอยบาง
กจากจอโทรทศนเพราะในวนนมการถายทอดงานพธททองสนามหลวง
ฉนเหนแตภาพคนแตงชดเทวดาออกมาไถนา มเทพสาวหาบ
ขาวและพระโคทเสยงทายกนหญานอกจากนนแลวฉนกไมรอะไรเลย
วนนพอเลาเรองวนแรกนาขวญใหฉนฟง
พอบอกวา พระราชภารกจของพระมหากษตรย ไทยแต
โบราณมา นอกจากการสงเสรมเรองการทำนาปลกขาว และการอนๆ
ทเกยวกบขาวและชาวนา ดงทไดเลามาแลวนน อกเรองหนงทสำคญ
กคอการบำรงขวญและกำลงใจใหแกราษฎรผทำนา ในพระราช
อาณาจกรเขตสยามประเทศน
แรกนาขวญ
๖
ข า ว ข อ ง พ อ 68
68
พระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ ถอเปนพระราช
กรณยกจทสำคญของพระมหากษตรยไทยในการชวยสนบสนนขวญ
และกำลงใจของราษฎรผทำนาและประกอบการเกษตรทงหลาย ซง
ไดมมานานนบแตครงสมยสโขทยเปนราชธานแลว
ท งน เนองจากวาพระมหากษตรย ในฐานะททรงเปน
เกษตรบด หรอวาเจาของทนานน ยอมจะทรงตระหนกดถงปญหา
และอปสรรคทงปวงในการทำนาเพาะปลกอนจะเกดขนมาจากความ
ไมแนนอนของธรรมชาตอยาง ดน ฟา อากาศ เชนวา ลมแรง
ฝนแลง นำทวม หรอแมอาจจะเกดเหตการณอยางฝงแมลงและ
โรคระบาดลงนาขาวใหเกดเสยหายได พระราชพธบำรงขวญเชนน
จงไดเกดขนจนเปนโบราณราชประเพณทมตอเนองกนมายาวนาน
พระราชพธนมความสำคญมากเพราะการทพระมหากษตรย
ออกไถนา หรอทรงแตงตงผแทนพระองคออกไปไถนาเปนปฐมฤกษ
นนนบวาเปนพระราชกรณยกจทใกลชดตออาณาประชาราษฎรทสด
แสดงใหเหนวาแมองคพระมหากษตรยกยงมไดทรงหลงลม
หรอละเลยคนไถ อนเปนอปกรณทสำคญทสดของชาตของประเทศ
สำคญยงกวาศาสตราวธหรอเครองประดบอสรยยศใดๆ
พธแรกนานนจงเปนเครองแสดงเกยรตแหงชาวนาทงปวง
69 ข า ว ข อ ง พ อ
69
พระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ แตเดมเปนพธ
พราหมณ ครนตอมาในสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว
รชกาลท ๔จงไดโปรดใหเพมพธทางพทธศาสนาเขามาดวย ซงเรยก
วา พระราชพธพชมงคล ทงนกเพอความเปนสรมงคลแกเมลดพนธ
พชตางๆนน
ตอมาพธทงสองน ไดมชอรวมกนเรยกวา พระราชพธ
พชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ
ข า ว ข อ ง พ อ 70
70
ในสมยรชกาลท ๔ พธแยกกนทำคอ พธพชมงคล ทำท
ทองสนามหลวง สวนพระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ ทำท
ทงสมปอยนอกพระนคร ทงสองพธใชฤกษเดยวกนและวนเดยวกน
โดยพระยาแรกนาขวญกบเทพทงส เขาฟงพระสงฆเจรญพระพทธมนต
ในปะรำพธพชมงคลกอน แลวจงไปกราบบงคมทลพระบาทสมเดจ
พระเจาอยหวใหทรงเรมพธแรกนา
พระยาแรกนาขวญกคอ คนทพระเจาแผนดนทรงแตงตงให
เปนตวแทนของพระองคในการเรมพธไถนา เพอความเปนสรมงคล
และเพอเปนตวอยางอนดแกราษฎรนนเอง
71 ข า ว ข อ ง พ อ
71
ในกรงรตนโกสนทรน พระมหากษตรยไทยททรงทำหนาท
เปนเกษตรบดทสำคญพระองคหนง กไดแก พระบาทสมเดจพระ
จลจอมเกลาเจาอยหวรชกาลท๕
การคาขาวไทยไดเตบโตอยางรวดเรวขนมา กเนองมาจาก
การปฏรปประเทศ ตามแนวทางตะวนตกของพระบาทสมเดจพระ
จลจอมเกลาเจาอยหว โดยพฒนาการปลกขาวเปนสนคาสงออกอยาง
เปนรปแบบมากยงขน หลงจากทพระองคไดทรงพจารณาแลวเหนวา
ขาวเปนสนคาสงออกทสำคญของโลก
ในรชกาลนไดมการสงเสรมสนบสนนเพอเพมผลผลตขาว
โดยเพมพนทปลกขาวขนในหลายทหลายแหง รวมทงมการขดคลอง
ตางๆ เพอใชในการชลประทาน และคมนาคมเพมขนหลายสบคลอง
เฉพาะทฉะเชงเทราและชานเมองกรงเทพฯ เรมการคมนาคมขนสง
โดยทางรถไฟ และรวมทงปฏรปการปกครองใหม ทไดมการจดตง
กระทรวงเกษตราธการขนมาแทนกรมนาดงทกลาวแลว
นอกจากนพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวยงได
ทรงสนบสนนใหจดการประกวดพนธขาวเพอสงเสรมใหชาวนามพนธ
ขาวด เพอการเพาะปลกทจะทำใหมรายได ทรงสนบสนนการวจย
เทคโนโลยทจะนำไปสการเพมผลผลต และคณภาพของขาวไทยโดย
สวนรวมดวย
ข า ว ข อ ง พ อ 72
72
พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงเปนพระมหา
กษตรยผทรงเหนความสำคญเปนอยางยงของพระราชพธพชมงคล
จรดพระนงคลแรกนาขวญ
พระราชพธแรกนาขวญในรชกาลน ทำทนาหลวงทงพญาไท
โดยทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวไดทรงสรางพระราชวง
พญาไทขนในปพ.ศ.๒๔๕๒เพอใชเปนทเสดจประพาสทอดพระเนตร
การทำนาการปลกผกและเลยงไกตามแบบอยางทไดทอดพระเนตร
มาในตางประเทศ
73 ข า ว ข อ ง พ อ
73
การสรางวงในครงนน พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา
เจาอยหว ไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหใชพนทดานตรงขามกบ
ตำหนกพญาไทเปนททำนา และใหสรางโรงนาสำหรบประกอบ
พระราชพธแรกนาขวญดวย
ครนเมอถงฤดทำนา สมเดจพระศรพชรนทราบรมราชนนาถ
กจะทรงนำเจานายและพระบรมวงศานวงศลงดำนาเปนการประเดม
ดวยพระองคเอง
ข า ว ข อ ง พ อ 74
74
พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ทรงเหนความ
สำคญของขาวและชาวนาเปนอยางยง เหนไดจากการจดตงสถาน
ทดลองขาวขนทคลองรงสตในรชกาลของพระองคกด จนถงการ
ทสายพนธขาวไทยไดรบรางวลชนะเลศพนธขาวทดทสดของโลก
ในรชกาลตอๆ มากด ลวนแตเปนสงทแสดงใหเหนวา การคาขาว
ของไทยไดเขาสระบบทมมาตรฐานทางคณภาพอนเปนทยอมรบใน
ตลาดโลกแลว
จะวาไปแลวพระมหากษตรยในพระบรมราชจกรวงศแหง
กรงรตนโกสนทรทกพระองค ตางกทรงเหนความสำคญของขาวและ
ชาวนาไทยตลอดมา
พอบอกใหฉนนอมรำลกพระมหากรณาธคณของพระเจาอยหว
ทกพระองคในพระบรมราชจกรวงศ
75 ข า ว ข อ ง พ อ
75
พระบาทสมเดจพระเจาอยหว เสดจพระราชดำเนน ในพระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ ณ มณฑลพธทองสนามหลวง เมอวนท ๑๐ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๑๑
ข า ว ข อ ง พ อ 76
76
77 ข า ว ข อ ง พ อ
77
“ศร ศร วนนกเปนวนดอนเลศลบ
ขาจะขออญเชญขวญแมพระโพสพอยาระคายคาง
ขอเชญมาสยงฉางในเพลาวนน
อนขวญแมอยาหนไปทางไหน...”
วนนพอมาแปลก เออนลงลกคอ รองเพลงเปนทำนองแหล
เทศนใหฉนฟงประกอบการเลาเรองการทำขวญขาวของชาวนา
เรองทพอเลาวนนกคอ ชวตชาวนาไทยสวนใหญแตดงเดม
ฉนเหนภาพในใจราวกบไดเหนของจรง และไดกลนหอมของธปเทยน
ดอกไมบายศรลอยอบอวลไปทงทองนากวางยาวสดลกหลกตา
ขวญชวตชาวนาไทย
๗
ข า ว ข อ ง พ อ 78
78
ฉนเหนภาพชาวนาเดนตามรอยไถ มววควายเทยมแอกลาก
ไถ พลกฟนหนาดน พอฝนตกดนชมฉำกหวานโปรยเมลดขาวลงไป
กบทองนาทชอมนำขาวคอยๆเตบโตแตกใบเปนตนกลาชาวนาถอน
กลาไปปกดำวนเวลาผานไปราวๆ สกสเดอน ขาวกออกรวงเหลอง
อรามไปทงทง เสยงใบขาวตองลมเกรยวกราวดราวกบคลนทยอยพด
เขาจรดขอบฟา
ชาวนาสวมงอบกมๆ เงยๆ ใชเคยวเกยวรวงขาวมากองรวม
ทลานเพอนวดขาวใหเมลดหลดจากรวงตากขาวใหแหงแลวขนขาวขน
ยงฉาง ภาพววควาย ลอมฟาง ระหดวดนำ และเสยงเพลงเกยวขาว
คอสญลกษณของชวตชาวนาไทยแตดงเดม
79 ข า ว ข อ ง พ อ
79
“พธแรกนาขวญอยางทพอไดเลามาแลวนน เปนพธหลวง
หรอพธทเกยวกบราชการ และเจาฟาเจาแผนดน ทวาชาวนาแตเกา
กอนกมพธแรกนาเหมอนกน มทงพธของแตละครอบครวและพธของ
ชมชนสวนรวม”พอสรปวาพธกรรมเกยวกบขาวและการทำนาน มทง
พธหลวงและพธราษฎร
พธแรกนาของชาวนาโดยทวๆ ไปนน มกจะทำกนหลง
พระราชพธของหลวงในเดอน๖เชนกน
สวนใหญแลวพธชาวบานจะทำอยางงายๆ คอ เมอเซนไหว
บนบานศาลกลาวขอพรจากผและเทวดาทเกยวของกบการทำนา
อยางเชนพระภมเจาท แมโพสพแมธรณผนาผไรหรอวาผตาแฮก
แลว กจะลงมอไถนาพอใหเปนพธ พอใหครบ ๓ รอบ กเปนอนวา
เสรจพธในบางทองทกอาจจะทำแตกตางกนออกไปบาง
ข า ว ข อ ง พ อ 80
80
เชนเดยวกบงานบญบงไฟ ประเพณทสำคญของคนอสาน
และชาวนาอสานทกคน ซงถอเปนการจดงานรนเรงครงใหญของคน
อสานเพอเรยกความมนใจกอนลงมอทำนา
81 ข า ว ข อ ง พ อ
81
ชาวนานน นบต งแต โบราณมาแลว มกจะมพธกรรม
เกยวกบขาวและการทำนาอยเสมอ ตามคตตำนานและตามความเชอ
ของตน ประเพณ พธกรรมเหลานจะมนบตงแตกอนเรมฤดทำนาถง
ระหวางการทำนาเพาะปลกและมไปถงตลอดจนกระทงฤดกาลเกบเกยว
และหลงเกบเกยวขาวแลวกเชญขาวขนยงฉาง และมงานฉลองเกอบ
ตลอดปกวาได
ข า ว ข อ ง พ อ 82
82
พอเรยกเรองเหลานวาวฒนธรรมขาว
...วฒนธรรมขาวคอวถชวตของชาวนาไทยคอสวนหนงของ
ชวต และเปนขวญชวตวญญาณของชาวนาไทยท ไดมมาแตครง
โบราณดงเดม
คนไทยและชาวนาไทยเชอวาดนนำลมฟาและปาไมลวน
มเทพเจาสงสขาวกเชนกนมจตวญญาณมเนอมหนงมตวตนซง
มองเหนซงใครกตามทปฏบตดยอมไดผลดตอบ
ตรงกบคำพดทวาเซนไหวดพลถกเพาะปลกบรบรณ
เฉลว สงทสานดวยตอกขดกนเปนแฉกๆ อาจม
หาแฉก หกแฉก หรอมากกวานน มกทำขนตาม
ความเชอทมมาแตโบราณ หกตอกครงแรก
พดวา นะ ครงทสอง โม ครงทสาม พท ครงทส ธา
ครงทหา ยะ รวมเปน นะโมพทธายะ หมายถง
พระเจาหาพระองค มกพบวามการปกเฉลวไวบน
เครองเซนพลตามรมทางหรอทางแยก เพอเปน
เครองหมายบอกใหภตผและวญญาณมารบ
เครองเซนพลนน หรอปกเฉลวขนาดใหญไวในนาขาว
ขณะขาวตงทอง เพอปองกนสงชวรายไมใหทำลาย
ขาว หรอปกเฉลวไวบนลานกอนทำบญลานนวดขาว
โดยปกไว ๔ มม แลวขงสายสญจนลอมรอบ
เพอปองกนสงอปมงคลไมใหเขาไปในลานนวดขาว
ภาคเหนอ ภาคอสาน เรยก ตาแหลว
83 ข า ว ข อ ง พ อ
83
ชาวนาไทยทกภาคตางกมพธกรรม ประเพณทเกยวของ
กบขาวและการทำนาเพาะปลกซงสวนใหญแลวจะคลายกนทงน ไม
วาจะเปนการบวงสรวงขอขมา บชา สวดออนวอน เสยงทาย บอก
กลาว ฝากฝง สขวญ ทำขวญ หรอวาฉลองขวญกตาม ไมมโรค
ระบาดและไดผลผลตอยางเตมเมดเตมหนวย
ประเพณและพธกรรมเหลาน ลวนแตเปนการเตมเตมเพอ
สรางความมนใจและความมนคงใหเกดขนแกชาวนาไทยทงในเรอง
ของการงานการดำเนนชวตเพอเปนการแสดงความออนนอมความ
เคารพและเพอความเปนสวสดมงคล ทแนนอนทสดกเพอใหพชพรรณ
ธญญาหารอดมสมบรณดงทชาวนาทกคนประสงค
พธขนขาวทงส เพอไลศตรขาวและแมลง ทจงหวดนาน
ข า ว ข อ ง พ อ 84
84
แมแตเมอขาวเรมตงทอง อมทอง ชาวนากจะมพธทำขวญ
แมโพสพแสดงใหเหนวาชาวนานนทะนถนอมขาวยงนก
ขาวเปนสงมชวตและมขวญทจะตองมการบำรงขวญมใหหน
หายไปไหนจนแมแตววควาย ซงเปนผมพระคณกมการทำขวญ
สขวญขาวขวญควาย
ชาวนาเซนไหวนบตงแตผทง ผปา ผเรอน และผบรรพบรษ
ปยา ตาทวด สขวญทง รบขวญขาวขวญยงฉาง ตลอดจนสตวเลยง
และเครองมอสงแวดลอมอนสำคญ ทชวยใหขาวเตบโตไมเสยหาย
และเมอไดผลดกจะแกบน หรอทำบญทำทานฉลองรนเรงทงทบาน
และทวด
การทำบญกบพระสงฆสาวกของพระพทธเจา เปนการปรบ
เปลยนประเพณและพธกรรมของชาวนาไทย ใหเขากบพทธศาสนาท
ตนนบถอโดยเฉพาะ
เมอไดฟงพอเลาถงเรองชาวนากบประเพณ พธกรรมตาม
ฤดกาลตางๆนนในหวใจฉนจงครกครนราวกำลงฟงเสยงสวดเทศน
กบการละเลนพนบานตางๆ ของชาวนาทกกกองไปดวยเสยงดนตร
อยางตะโพนกลองยาวซอแคนและระนาดตลอดจนแมเสยงปรบมอ
ใหเขากบจงหวะดนตร และทวงทำนองของเพลงเกยวขาวทมเนอความ
เกยวพาราสกน
เสยงเหลานคอชวต และคออดตทผานมาของชาวนาไทย
นบรอยๆปมาแลวจนถงปจจบนแมวาบางครอบครวบางชมชนจะทำ
พธกรรมนอยลงแตกยงตองทำ
ข า ว ข อ ง พ อ 86
86
วฒนธรรมขาวไทยแตโบราณดงเดมมา ถอเปนการจด
ระเบยบของชมชน ทองถน และสงคมชาวนาวถหนงซงสอนคนให
พงพาซงกนและกนมนำใจอาทรตอกน ไมเหนแกตว ไมโลภมาก ไม
เบยดเบยนผอนรจกสขสนกสนานรนเรงและรจกเพยงพอ
ทงยงสอนใหยอมรบความเปนจรงของดลธรรมชาตและชวต
ทงหลายสอนใหอยรวมกนอยางสนตสขทงในฐานะผใหและผรบ รจก
รกษาสงจำเปนทควรจะรกษาไว และรวาสงใดเปนอนตราย ควรจะ
ตองระมดระวง
วฒนธรรมขาวของไทยทไดแสดงออกในประเพณ พธกรรม
ทงหลายนลวนแลวแตสะทอนทศนคตของคนไทยชาวนาไทยในเรอง
ของการยอมรบคณงามความดและจรยธรรม มความกตญญกตเวท
ไมประมาท หากแตออนนอมเคารพตอธรรมชาตสงแวดลอม และไม
ละเลยถงผมพระคณ...
“ชาวนารบญคณขาวอยเสมอ ขาวคอชวตของคนไทยทก
คน”พอพดลงทาย
“พวกไมรจกอดต ไมรจกบญคณ โบราณทานถงดาวา เปน
พวกเลยงเสยขาวสก ยงไงละลก”
ฉนสะดงอะ!นพอวาฉนหรอวาใครกน
87 ข า ว ข อ ง พ อ
87
พธสงขาวบณฑไหวแมโพสพขณะตงทอง เครองพลกรรมประกอบดวย ขาว ผลไมรสเปรยว แปง กระจก เสอผา หว
ข า ว ข อ ง พ อ 88
88
89 ข า ว ข อ ง พ อ
89
“เวลานกถงทำไมมขาวมาก ราคาขาวกตก กนาจะ
เปนการดทมขาวมาก พวกเราทบรโภคขาว กจะไดซอขาวในราคาถก
แตหารไมวาขาวทบรโภคทกวนน ราคากยงแพง เปนทเดอดรอนแก
ประชาชนทวไป กตองหาเหตผล ทำไมแพง ขาวทบรโภคแพง และ
ขาวทชาวนาขายถก...
... เขาไปหากลมชาวนา ถามเขาวาเปนอยางไร เขาบอกวา
แย ขาวราคาถก กถามเขาวา ยงฉางมหรอเปลาทจะเกบขาว เขาบอก
วาม กเลยเหนควรทจะเกบขาวเอาไวกอนหลงจากทขาวลนตลาด
แตวาไมทน นกดวาทำไมเขาเกบขาวไมได แมจะมยงฉาง กเพราะเขา
ตดหน ...
ขวญขาวขวญแผนดน
๘
ข า ว ข อ ง พ อ 90
90
... เหตทตดหน กคอ เสอผาเหลานน หรอกะป นำปลา
หรอแมแตขาวสารกตองบรโภค ถาไมไดไปซอทตลาดหรอรวมกนซอ
กคงเปนพอคาหรอผทซอขาวเปนผนำมา อนนกเปนจดททำใหขาวถก
ขาวเปลอกถก แลวกทำใหขาวสารแพง...
... คอวา ชาวนาทำนาไปตลอดป กตองบรโภค เมอตอง
บรโภคกตองเอาสงของ ตองไปตดหนเขามา สำหรบหาสงของบรโภค
แลวกเอาเครองบรโภคกไดรบบรการอยางดทสดจากผทมาซอขาว
บอกวา ไมตองเอาขาวมาเดยวน เวลาไดผลแลวกจะเอา แตวาเอา
สงของมาให แลวกเชอของนนกมราคาแพงเพราะวานำมาถงท ขาวท
เวลาไดแลวจะขายกตองขายในราคาถกเพราะวาเขามารบถงท อนน
เปนปญหาสำคญ...”
91 ข า ว ข อ ง พ อ
91
พระราชดำรสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาล
ปจจบน ททรงหวงใยและทรงรบรปญหาของชาวนาไดตรสไว ใน
วโรกาสเสดจพระราชดำเนนไปทรงดนตรทมหาวทยาลยธรรมศาสตร
วนเสารท๖มนาคมพ.ศ.๒๕๑๔อนแสดงใหเหนวา
เมอประเทศและโลกเปลยนไปตามกาลเวลาและยคสมย
ไทยกหนไมพนความเปลยนแปลงในชวงกาลเวลาทผานมาภายในไมก
ทศวรรษน โดยเฉพาะอยางยงชวตของชาวนาไทยนน เปลยนแปลง
มากทสด
ข า ว ข อ ง พ อ 92
92
ชวตชาวไรชาวนาไทย ไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลง
เปนอยางมากนบตงแตชวงหลงสงครามโลกครงทสองลงมาและเมอ
โลกเกด “การปฏวตเขยว” ดวยเทคโนโลย และดวยกรรมวธทาง
วทยาศาสตรยคใหม ททำใหนาไร ผนแผนดนและพรรณพชตอง
เปลยนสภาพไปจากเดม
ชวตเกา สงคมเกาของชาวนาทงหลาย กเหมอนหนงวา ลม
ผานทงขาวไปอยางไมมวนทจะหวนกลบมาอก
สงทชาวนาไทยจะตองเผชญสำหรบโลกปจจบน ลวนแตเปน
สงใหม ใหญโต ททาทายอยตรงหนา เชนวา ขาวพนธใหม กบของ
ใหมอยางปย ยาเคม เครองจกรกลทางการเกษตรยคใหม ทสงผล
ทำใหตองมการปรบกระบวนการทำนาใหมทงหมด นบตงแตการ
เพาะปลกการเกบเกยวการนวดขาวรวมถงระบบการทำนาใหมททำ
ไดหลายๆ ครงในรอบป ทงยงมตลาดแบบใหมของระบบการคาขาว
ซงชาวนาทวไปไมเขาใจรไมทน
สงเหลานเปนยงกวาฝงแมลงและโรคระบาดทชาวนาไทยเคย
ไดพบ ไดเผชญมาในอดตเสยอก ผลกคอ ในรอบหลายสบปมาน
อาชพชาวนาไทยสวนใหญมแตตกตำยำแยลง
ชาวนาไทยยคใหมสวนใหญตางตกอยในสภาพยากจน ตอง
เปนหน เปนสน หรอตองตกอยในสภาพทเรยกวา ลมละลายทาง
สงคม แมวาจะทำงานเทาใด รายไดกไมพอกบคาใชจายในชวตประจำวน
ซำหนสนเพมพนขนเพราะตองลงทนมากขนแตขาดทนซำแลวซำเลา
เมอวฒนธรรมขาวดงเดมเปลยนไปไมเหมอนเกา ลกษณะ
ความสมพนธในชมชนชาวนากไมเหมอนเดมอกตอไป
ภาพยนตจากสมดขอยโบราณสำหรบลงผาขาว ทำเปนธงปกไวกลางไรนา ไลเพลย หนอน แมลง ไมใหเบยดเบยนขาวได
ข า ว ข อ ง พ อ 94
94
95 ข า ว ข อ ง พ อ
95
ชาวนาจะตองใชเงนลงทน นบตงแตจางรถไถดนแทนใช
ววควายไถนาจางลกจางชวยทำนา นวดขาว แบก ขน ไปจนถง
จำเปนตองซอปยเคมใชสารเคมฆาแมลง ตองลงทนซอเครองมอ
ทจำเปนบางอยาง และอาจตองเสยคาเชาทนาทำกนดวย ลวนแต
จะตองกยมเงนเปนหนเปนสนเพมขนทงนน
นอกจากธนาคารทชาวนามกจะตกเปนลกหนเงนกแลว เงนท
ชาวนาสวนใหญกมกจะมาจากพอคาขาวคนกลางทรบซอขาวนนเอง
ซงในทสดกตองเสยทงเงนตนและดอกเบยไปเปนขาว ประกอบกบ
การทพอคาขาวและโรงสนายทนบางกลม มกกดราคาซอขาวและเอา
รดเอาเปรยบชาวนา ชาวนาจงไมอาจปลดหนปลดสน และมชวตทด
ขนได
อกอยางหนงเมอโลกเปลยน ระบบนเวศถกทำลายลง และ
ธรรมชาตตองเสยสมดลทรพยากรธรรมชาตมแตสญสนไปในขณะท
สารพษมแตเพมมากขน ดนไดสญเสยความสมบรณท เคยมมา
เพราะปาไมถกทำลาย เกดฝนแลง นำทวม เหลานกเหมอนยงจะ
กระหนำชะตากรรมชาวนาไทยใหตองยงยากจนตกตำลงไปอก
ขาวชาวนาอพยพเขาเมอง ขาวชาวนาทงแผนดนนาไร ขาว
ชมชนของชาวนาแตกสลาย ครอบครวชาวนาตองบานแตกสาแหรก
ขาดเหลานกเปนทไดยนไดฟงกนอยเสมอในปจจบน
ข า ว ข อ ง พ อ 96
96
ชาวนาผมชวตหลงสฟา หนาสดน และไดชอวาเปนกระดก
สนหลงของชาต กำลงอยในความทกขและเมอทกขชาวนาคอทกข
ของแผนดน พระเจาแผนดนผทรงดำรงฐานะ “เกษตรบด” กไมอาจ
ทจะทรงนงอยได
กระแสพระราชดำรสทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพล-
อดลยเดชฯ ดงทไดยกมาขางตนนน แสดงใหเหนวา ไดทรงตระหนก
เปนอยางดถงวถชวตชาวนาไทยในปจจบนวาเปนอยางไร
งานของพระประมข ซงเปรยบเสมอนหนง ขวญขาวขวญ
แผนดน และ “พอของแผนดน”จงไดเรมตนขน และนนกคอทมา
แหง“ขาวของพอ”...
“ขาวของพอ”พอกลาวกบฉนดวยสหนาทปลมปต
97 ข า ว ข อ ง พ อ
97
ข า ว ข อ ง พ อ 98
98
99 ข า ว ข อ ง พ อ
99
วนนพอไดพาฉนไปดพระราชพธพชมงคลจรดพระ
นงคลแรกนาขวญททองสนามหลวง
ฉนไดรบรจากพอวา คนทแตงชดคลายเทวดา คอสวม
ลอมพอกบนศรษะและสวมเสอครยนน คอพระยาแรกนาขวญ ท
พระเจาอยหวทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ แตงตง และในกระบงสทอง
กระบงสเงน ทเทพสาวทงสคนหาบอยนน บรรจไวดวยเมลดขาว
เปลอกทเปนพนธขาวมงคลอนเปน“พนธขาวทรงปลกพระราชทาน”
เพอใชในพระราชพธนโดยเฉพาะ
นาขาวนาขวญ
๙
ข า ว ข อ ง พ อ 100
100
พระราชพธไดดำเนนไป ณ มณฑลพธ และหนาพลบพลา
พระทนงในทามกลางฝงชนเนองแนนทมทงชาวนาชาวไรและผคน
ทวไป ทงหญงชาย คนเฒา เดก แหหอมลอม ดกนอยางใจจดใจจอ
แมแตชาวตางประเทศกยงสนใจมาชมงานดวย
ฉนไดเหนพระยาแรกนาพาพระโคเทยมแอกไถ แลวไถไป
ตามกระบวนทกำหนด เสรจแลวจงหวานเมลดขาวเปลอก และ
หลงจากนนไดพาพระโคไปเสยงทายกนขาวเลยงตอหนาพราหมณ
โหรหลวง
“ปนพระโคกนหญานำทาจะบรบรณ”พอบอกฉนอยางดใจ
101 ข า ว ข อ ง พ อ
101
หลงจากทพระราชพธไดเสรจสนไปแลวฉนกรสกตนเตนเมอ
ไดเหนผคนชายหญงทงหลายพากนวงกรเขาไปในบรเวณมณฑลพธ
ผคนตางชลมนวนวายแยงกนเกบเมลดขาวเปลอกเพอนำกลบไปบาน
บางกนำไปบชาบนหงสงเพอความเปนสรมงคล และชาวนาจะนำไป
ผสมกบเมลดขาวของตนเพอปลกในปน
“นนเปนเมลดขาวเปลอกทในหลวงของเราทรงปลกขนจาก
นาทดลองทสวนจตรลดา”
ข า ว ข อ ง พ อ 102
102
พอบอกฉน “มพระมหากษตรยพระองคเดยวในโลกททรง
ทำนา แถมทนานนกอยในวงทานเองดวย” ฉนนกไมถงจรงๆ ในเรอง
นและอยากเหนวานาในวงนนเปนอยางไร
ระหวางทเดนทางกลบบานพอไดเลาใหฉนฟงวา พระราชพธ
พชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญท ไดเหนวนนเปนพระราชพธ
ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลปจจบน ไดทรงพระกรณา
โปรดเกลาฯใหฟนฟขนใหมในปพ.ศ.๒๕๐๓
เนองจากวาพระราชพธนไดวางเวนไปในชวงหลงเปลยนแปลง
การปกครองระหวางปพ.ศ.๒๔๗๙-๒๕๐๒คงเหลออยแตพระราช
พธพชมงคลทกระทำกนเฉพาะในพระอโบสถวดพระแกวเทานน
103 ข า ว ข อ ง พ อ
103
การฟนฟพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญใน
รชกาลปจจบน นอกจากจะทำเพอความเปนสรมงคลแกพชพรรณ
ธญญาหารและเพอเปนการสรางขวญและกำลงใจใหแกกสกรชาวนา
ของชาตตามพระราชพธทมมาแตโบราณแลว ยงไดมการปรบปรงพธ
บางอยางตามแนวพระราชดำรใหเหมาะสมกบยคสมยดวย โดยทรง
ใหความสำคญแกชาวนาเปนหลกใหญ
ทงยงทรงโปรดฯ ใหวนพระราชพธพชมงคลของทกปเปน
“วนเกษตรกร” ดวย
พระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญแยกไดเปน
๒พธดวยกนคอพชมงคลและพธแรกนาขวญ
พธพชมงคลเปนพธทำขวญเมลดพนธพชตางๆ เชน ขาว
เปลอกขาวเหนยวขาวฟางขาวโพดถวงาเผอกมนและพชอนๆ
เพอใหเมลดพชเหลานนเจรญงอกงาม ปราศจากโรคตลอดจนภยจาก
แมลงและศตรพชทกประเภท
สวนพธแรกนาขวญเปนพธแรกไถ โดยมพระมหากษตรย
หรอวาผแทนพระองคเปนประธานในพธ กอนทชาวนาจะทำพธแรกนา
ในนาของตนเอง
ข า ว ข อ ง พ อ 104
104
พระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญ จตรกรรมฝาผนง พระพทธรตนสถานในพระบรมมหาราชวง
105 ข า ว ข อ ง พ อ
105
พระราชพธดงกลาวน เหมอนเปนสญญาณบอกชาวนาวา
ฤดฝนไดมาถงแลวและการทำนากำลงจะเรมตนขนแลว
ยงกวานนในพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญ
สำหรบรชกาลนแลว ตองนบวาเปน “นาขาว นาขวญ” ของชาวนา
ไทยอยางแทจรง
เมอพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงมพระราชดำรใหจด
ทำ “พนธขาวทรงปลกพระราชทาน” ขนในแปลงนาของพระองคเพอ
นำไปใชในพระราชพธนโดยเฉพาะ
จตรกรรมฝาผนง วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม
ข า ว ข อ ง พ อ 106
106
เมอไดขาวแลวจงจะแจกจายตอไปยงพสกนกร ผเปนชาวนา
ชาวไรทวไปเปนประเพณดวย
“นาขาวทดลอง สวนจตรลดา”จงนบวาเปนพยานแหงพระ
มหากรณาธคณอยางหาทสดมได ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว
ททรงมตอชาวนาไทย...
เมอฉนกบพอกลบถงบานไดยนฟารองครนครน
“ฝนจะตกไหมพอ”ฉนถาม
พอพยกหนาอยางเชอมน
“ตกสลกตกแนๆเพราะวนนในหลวงไถนา”
พอพดยงไมทนขาดคำฝนกตกลงมาจรงๆ
ฝนตกจนแผนดนชมฉำเมองานทสำคญของชาวนา งานของ
แผนดนกำลงจะเรมตนฉนยนมองฟามองฝนดวยหวใจอนเปนสข
107 ข า ว ข อ ง พ อ
107
ข า ว ข อ ง พ อ 108
108
109 ข า ว ข อ ง พ อ
109
๑๐ ขาพเจามโอกาสไดศกษาการทดลองและทำนามาบางและ
ทราบดวาการทำนานนมความยากลำบากอยมใชนอยจำเปนจะตอง
อาศยพนธขาวทดและวชาการตางๆดวยจงจะไดผลเปนลำเปนสน...
พระราชดำรสพระบาทสมเดจพระเจาอยหวททรงตระหนกถง
ความยากลำบากของชาวนาเมอปพ.ศ.๒๕๐๕
ขณะมองฝนตกชมฉำพอไดเปรยกบฉนขนวา
“ลกเคยคดไหมละวาจะมนาขาวขนในวง”
วาแลวพอกไดนำเอาภาพจากหนงสอเลมหนงมาใหฉนด
ภาพนาขาวเขยวขจ โรงสขาว กบกองขาวเปลอกสทองทำให
ฉนรสกตนตา
พนธขาวมงคล
ข า ว ข อ ง พ อ 110
110
“นแหละนาขาวทดลองในสวนจตรลดาของพระเจาอยหว
กบพนธขาวททรงปลกพระราชทานชาวนา และทใชในพธแรกนาทเรา
ไดเหนกนมาแลว”พออธบาย
...ทงนเนองจากทพระเจาอยหวไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ
ใหฟนฟพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคลแรกนาขวญขนในป พ.ศ.
๒๕๐๓แลวตอมาในปพ.ศ.๒๕๐๔จงไดทรงมพระราชดำรใหจดทำ
“พนธขาวทรงปลกพระราชทาน”ขน
พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระเจาลกเธอ เจาฟาวชราลงกรณ เสดจพระราชดำเนนทอดพระเนตรควายเหลก และกจการในสวนจตรลดา
111 ข า ว ข อ ง พ อ
111
ในการนพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดโปรดเกลาฯ ใหนำ
เมลดพนธขาว“นางมล”ทกรมการขาวไดจดถวายไปปลกทสวนจตรลดา
เพอนำไปใชในพระราชพธพชมงคลฯ ปตอไป แทนพนธขาวเดมท
กรมการขาวจดทำเอง และดวยเหตนนาขาวในสวนจตรลดาจงกอ
กำเนดขน
แปลงนาดงกลาวมเนอทประมาณ๑,๐๐๐ตารางเมตรโดย
การเตรยมดนนนวนท ๑กรกฎาคมพ.ศ.๒๕๐๔พระองคไดทรงม
รบสงให ม.ร.ว.เทพฤทธ เทวกล นำควายเหลก เครองยนตดเซล
๘.๕ แรงมา มาใชในงานน โดยเฉพาะ พรอมกบพระราชทานคำ
แนะนำในการปรบปรง “ควายเหลก” ใหไดรปแบบทดเหมาะสมกบ
การใชงานและผลตในประเทศไทย
ข า ว ข อ ง พ อ 112
112
อกทงพระองคยงทรงขบรถไถนาควายเหลกเพอเตรยมแปลง
ปลกขาวตลอดทงทรงหวานขาวดวยพระองคเอง
ตอมาครนเมอตนขาวอย ในระยะตงทอง พระองคยงได
โปรดเกลาฯ ใหจดทำพธขวญขาวตามประเพณโบราณดวย เมอวนท
๒๗ตลาคมพ.ศ.๒๕๐๔
ในการทำพธขวญขาวนไดมการตงศาลแมโพสพ ปกฉตร ๙
ชนขนทำดวยรวงขาวปกธงสตางๆ รอบแปลงนาขาวตลอดจนมการ
แตงบทรองเพลง ทำขวญแมโพสพตามแบบโบราณดวย โดยจด
เครองหอมสำหรบแมโพสพไวพรอมเพออาบนำตดแตงผม(ใบขาว)
ใหแมโพสพเสรจสรรพ อนนบวาเปนอบายหนงซงสอดคลองตองกน
กบหลกวชาการดวย คอธงสทปกปนไวใชสำหรบไลนกทจะลงจกกน
ขาว สวนการตดแตงใบขาว กเพอปองกนไมใหเกดการเฝอใบ อนจะ
ทำใหผลผลตตกตำ
“เหนไหมวา ในหลวงทานไมทรงทงประเพณโบราณ ทาน
ทรงเขาใจประเพณของชาวนาด” พอพดดวยนำเสยงปลาบปลม
“นอกจากน ลกควรรไววา พระเจาอยหวยงไดทรงเกยวขาว
นาแปลงนดวยพระองคเองอกดวย”
113 ข า ว ข อ ง พ อ
113
ฉนยอนนกถงภาพชาวบานวงกรกนเขาเกบเมลดขาวเปลอก
ในวนพชมงคลฯ แลวกสนสงสย “พนธขาวมงคล” แทจรงนแหละ
คอ“ขาวของพอ”
... ปจจบนพนททำนาทดลองแปลงนอยฝงถนนศรอยธยา
ตรงขามสนามมานางเลง หรอทมชอเปนทางการวาสนามมา
ราชตฤณมย เปนโครงการในพระองคโดยมสถานทดลองขาวบางเขน
กรมวชาการเกษตร (กรมการขาวเดม) เปนผปฏบตงานสนอง
พระราชดำร
ข า ว ข อ ง พ อ 114
114
การปฏบตงานภายในรอบปทนาขาวทดลองสวนจตรลดาคอ
การปลกขาวนาสวนขาวไรในฤดฝนหลงจากการเกบขาวเสรจแลวใน
ชวงฤดแลงไดปลกพชตระกลถวหมนเวยนในนาขาวดวย
พนธขาวทปลกแยกเปน๒ประเภทคอ
ขาวพนธคด: เปนขาวพนธดหลายสายพนธ แยกปกดำและ
เกบเกยวไดแลวขอพระราชทานพระบรมราชานญาตนำรวงขาวไปปลก
ขยายพนธตามสถานทดลองของกรมการขาวทกแหงและแพรขยายให
ชาวนาทวพระราชอาณาจกรรบไปปลกตอไป
ขาวพนธหลก : เปนขาวพนธดทคดไวจากขาวพนธคดท
เหมาะสมแกการปลกตามภาคตางๆ ทวประเทศ มขาวเหนยว และ
ขาวเจาซงเปนขาวนาสวนและขาวนาเมอง(ขาวฟางลอยหรอขาวขนนำ)
115 ข า ว ข อ ง พ อ
115
ปจจบนนาขาวทดลองสวนจตรลดาปลกขาว๓วธคอ
การทำนาสวน: เปนการปลกขาวแบบตกกลาปกดำในนาลม
นำขง เนอทประมาณ๓.๖ ไร มขาวพนธหลก ๘พนธ ซงเปนพนธ
มาตรฐานทสงเสรมใหชาวนาปลกในภาคตางๆของประเทศ
นอกจากนยงมแปลงนาสาธตแสดงพนธขาวของรฐบาลอก
๔๘ พนธ และเพอสงเสรมการศกษาทางภาคปฏบตเรองการปลกขาวใน
ฤดฝนซงเปนชวงของการปลกขาวนาปนนทางโครงการนาทดลองยง
ไดจดแปลงนาพเศษสำหรบฝกสอนวธการปลกขาวแบบปกดำใหแก
นกเรยนโรงเรยนจตรลดาเปนประจำทกปเพอการศกษาอกดวย
การปลกขาวไร : ปลกแบบเมลดหยอดในนาดอน เนอท
ประมาณ๑.๒ไรพนธขาวไรทปลกมทงขาวเหนยวและขาวเจาเปน
ขาวพนธดทสงเสรมใหชาวนาปลกเชนกน
การปลกพชหมนเวยนในนาขาว :จะปลกพชตระกลถวชนด
ตางๆ เชน ถวเขยว ถวเหลอง ถวลสง โดยปลกในฤดแลงหลงจากท
เกบเกยวขาวเสรจแลว เพอบำรงดน อกทงยงเปนการสาธตการปลก
พชไรหลงการทำนาใหเกดประโยชนมากทสดในรอบป
เมลดพนธถวทเกบไดน กรมสงเสรมการเกษตรกไดนำไป
แจกจายเกษตรกรเชนเดยวกบ“พนธขาวทรงปลกพระราชทาน”
ข า ว ข อ ง พ อ 116
116
นอกจากโครงการนาทดลองแลว พระบาทสมเดจพระเจา
อยหว ยงมโครงการทเกยวของกบขาวอกคอ โครงการโรงสขาวแบบ
ระบบแรงเหวยงสวนจตรลดาและโรงบดแกลบ
เพอเปนการศกษาขอมลตางๆ ทงในเรองของโรงส และคา
ใชจายตางๆ ในการสขาว พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงพระ
กรณาโปรดเกลาฯ ใหจดตงโรงสตวอยางขน โดยใหขาราชการใน
พระองครวมกลมกนในรปสหกรณ พรอมกบพระราชทานเงนทดรอง
จายใหกอนจำนวนหนงแสนบาทเพอเรมกจการขนตน
ทงนโรงสขาวในสวนจตรลดา ไดดำเนนการซอขาวเปลอกใน
ราคาทเปนธรรมจากนนกจะสเปนขาวสารจำหนายในราคาถก
117 ข า ว ข อ ง พ อ
117
โรงสแหงนเปนโรงสระบบแรงเหวยง โดยม.ร.ว.เทพฤทธ
เทวกล คดแบบใหเหมาะสมมาตงแต พ.ศ. ๒๕๑๑ ใชเวลาดำเนน
การกอสรางเสรจทงระบบถง๓ปเตม
รปแบบของโรงสนไดนำไปใชเปนแนวทางในการปฏบตงาน
ของโรงสขนาดเลก ตามหมบานในชนบทอกหลายแหง เชน นคม
สหกรณ อำเภออาวลกจงหวดกระบ และศนยศกษาเพอการพฒนา
เขาหนซอนจงหวดฉะเชงเทราเปนตน
พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดเสดจพระราชดำเนนทรง
เปนประธานในพธเปดโรงสขาวตวอยางน เมอวนท ๗ พฤษภาคม ป
พ.ศ.๒๕๑๔
ข า ว ข อ ง พ อ 118
118
โรงสแหงนนอกจากจะเพมมลคาของผลผลตขาว ชวย
อนรกษปาไมและใชประโยชนของเหลอจากโรงสใหเกดประโยชน
สงสดแลวในปพ.ศ.๒๕๑๘พระองคยงไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ
ใหสรางโรงบดแกลบขนอกแหงหนงใกลๆกบโรงสนดวย
โรงบดแกลบแหงนไดทดลองบดแกลบผสมกบผกตบชวาอด
เปนแทงแลวไปเผาใหเปนถาน ตลอดจนทดลองผลตแกลบบดผสม
กบปยเคมและปยคอกสตรตางๆ ออกจำหนายในราคาถก ซงปรากฏวา
ไดรบความนยมเปนอยางดยง
119 ข า ว ข อ ง พ อ
119
ตอมาในป พ.ศ. ๒๕๔๑ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรง
พระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานพระราชทรพยสวนพระองค
จำนวน ๖,๘๒๐,๐๐๐ บาท(หกลานแปดแสนสองหมนบาท) เพอ
กอสรางโรงสขาว ขนาด ๖๐ เกวยนตอวน ทตำบลโนนศลาเลง
กงอำเภอฆองชยจงหวดกาฬสนธ และพระราชทานชอวา โรงสขาว
พระราชทาน
เมอกอสรางโรงสขาวพระราชทานเสรจจงใหชาวบานสมาชก
สหกรณเขาไปจดการดแลตงแตการคดเมลดพนธขาวเพาะปลกการ
ปรบเปลยนวธปลกแบบดงเดม โดยลดการใชสารเคม เสรมการใช
ปยอนทรยอนรกษสงแวดลอม นำคนหนมคนสาวกลบสไรนา ไมตอง
ออกไปขายแรงงานในเมองหลวงหรอในตางประเทศ
ข า ว ข อ ง พ อ 120
120
ครนไดผลผลตแลวกนำขาวมาขายใหโรงสพระราชทาน ซงม
บรษทเอกชนเขามาชวยบรหารดานการตลาด เพอขยายผลผลตให
ทนกบความตองการของตลาด และเพมมลคาใหกบขาวไทยจน
สามารถสงไปจำหนายยงประเทศสหรฐอเมรกา ออสเตรเลย และใน
ยโรปบางประเทศ
ผลตภณฑขาวจากโรงสขาวพระราชทานจงเปนขาวทม
คณภาพ ปราศจากสงปลอมปน สามารถคดเกรดของเนอขาว บรรจ
หบหออยางสวยงาม ทงยงแยกประเภทของขาวชนดตางๆ ไดอยาง
หลากหลายอกดวย
โครงการนาทดลองสวนจตรลดาโครงการโรงสขาวบดแกลบ
และโครงการโรงสขาวพระราชทาน แมเปนเพยงสวนหนงในโครงการ
สวนพระองคหลายโครงการ หากแตแสดงวาทรงมพระมหากรณาธคณ
ตอชาวนาไทยอยางเหลอลน
ฝนยงคงตกลงมา ชางเยนชนหวใจแท สายฝนหลงมาจาก
ฟากฟาสราลยสแดนดนดจดงนำพระทยของพระเจาอยหวททรงมตอ
พสกนกรของพระองคผเปนชาวไรชาวนาทวแผนดน
พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทอดพระเนตรกจการโรงสขาวตวอยาง สวนจตรลดา พระราชวงดสต
121 ข า ว ข อ ง พ อ
121
ข า ว ข อ ง พ อ 122
122
123 ข า ว ข อ ง พ อ
123
ฝนหลวง
๑๑
“แตมาเงยหนาดทองฟา มเมฆ ทำไมมเมฆอยางน
ทำไมจะดงเมฆนลงมาได กเคยไดยนเรองทำฝนกมาปรารภกบ
คณเทพฤทธ ฝนทำได มหนงสอ เคยอานหนงสอ ทำได”พระราชดำรส
ในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ททรงคดหาหนทางในการแกปญหา
ฝนแลงใหแกพสกนกรชาวไรชาวนา
เทพเทวดาทสถตอยบนฟาและบนดาลใหฝนตกลงมา เมอ
ชาวบานรองขอ ในขณะทเทพเทวดาบนแผนดนนทรงปรากฏพระองค
อยอยางรใจใกลชดกบชาวบานยงกวา
ข า ว ข อ ง พ อ 124
124
ชวตของชาวนาเมอแตกอน ยามฝนฟาแหงแลงก ไมรจะ
หนหนาไปทางไหน นอกจากสวดออนวอนขอเอาจากสงศกดสทธหรอ
เทพยดาเบองบนแลว ยงขอฝนกระทงจากสตวอยางแมวทชาวบาน
เชอวาเมอแมวรองฝนจะตก
“นางแมวเอย...ขอฟาขอฝน ขอนำมนตรดหวนางแมว...
เอย...เอา...ตกลงมาๆๆๆๆ ฝนเทลงมาๆๆๆๆ ตกมาพอทำนาได...
อยาใหถงกบตองใหใชเรอแจวเอย...”
ฉนถงกบหวเราะเมอพอทำทาวาเปนขบวนแหนางแมวขอฝน
ใหฉนด และเออนทำนองเพลงรองขางบนนนใหฉนฟงไปดวย เมอฉน
บอกพอวาไมเคยเหนขบวนแหนางแมว
พธแหนางแมว
125 ข า ว ข อ ง พ อ
125
ข า ว ข อ ง พ อ 126
126
พธแหนางแมวทอำเภอศรประจนต จงหวดสพรรณบร
127 ข า ว ข อ ง พ อ
127
พอบอกวาพธแหนางแมวทวไป หรอวาพธเตานางแมวทาง
อสานเปนขบวนการขอฝนอกรปแบบหนงของคนไทยในทกภาคดวย
เชอวาแมวเปนสตวศกดสทธถานำแมวมาแหฝนจะตก
ขาวขาดฝนนาขาดนำนบเปนเรองสำคญมากสำหรบชาวนา
ไทย ดงนนพธขอฝน คตความเชอเกยวกบฝนและนำ จงเปน
วฒนธรรมขาวทขาดไมไดของคนไทยและชาวนาดงเดม ทเชอวาฝน
มาจากเทพเทวดาและสงศกดสทธตางๆ
ทงน ไมวาจะเปนการขอฝนจากแมวจากพญาแถนจากแม
พระธรณหรอวาจากพญาปลาชอนปลาคอ และพญาคนคากทเชอ
กนวาเปนอดตชาตของพระพทธเจากตาม
อยางเชนงานบญบงไฟทยงใหญของอสาน ทมทงขบวนแห
บงไฟและขบวนรำเซงกนอยางสนกสนานทกวนน กเปนประเพณ
พธกรรมทคนอสานและชาวนาอสานขอฝนจากเทพยดาพญาแถน
ดวยเชอวาพญาแถนเปนเทพยดาองคหนง ซงจะบนดาลให
ฝนตกตองตามฤดกาลและทำใหขาวปลาอดมสมบรณ
“แตในหลวงของเรากทรงทำใหฝนตกได ลกพอจะรใชไหม”
พอวา
ฉนรบพยกหนา
“ใชแลวพอ ฝนหลวง ฝนของในหลวง”
ข า ว ข อ ง พ อ 128
128
งานบญบงไฟ จงหวดรอยเอด
129 ข า ว ข อ ง พ อ
129
พอบอกวาจากกระแสพระราชดำรสทไดทรงรบสงมาขางบน
นนไดทำใหเกดฝนเทยมหรอวาฝนหลวงขนในเวลาตอมา
พระราชดำรโครงการฝนหลวงหรอโครงการทำฝนเทยม เพอ
ใชแกปญหาความแหงแลงขาดแคลนนำนน นบวาเปนอกโครงการ
หนงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวททรงพระมหากรณาธคณเปน
ยงนก สำหรบชาวนาและราษฎรทวไปในยามทเกดฝนทงชวงหางอย
นานเกนไป
การทดลองทำฝนหลวงครงแรก เรมทอำเภอปากชอง
จงหวดนครราชสมาเมอปพ.ศ.๒๕๑๒
ข า ว ข อ ง พ อ 130
130
โครงการนชวยเหลอใหพนทเพาะปลกพนจากความเสยหาย
เนองจากความแหงแลงนบไดเปนหลายลานไร เพราะสามารถกำหนด
บงคบฝนใหตกลงสพนทตามเปาหมายไดสำเรจ
ฉนนกถงเทพเทวดาทสถตอยบนฟา และบนดาลใหฝนตกลง
มาเมอชาวบานรองขอ ในขณะทเทพยดาบนแผนดนน ทรงปรากฏ
พระองคอยอยางรใจใกลชดกบชาวบานยงกวา
“ฝนหลวง” คอนำฝนจาก “ในหลวง” อนเกดจากนำ
พระราชหฤทยทเปยมลนดวยพระเมตตาโดยแท
การปฏบตการทำฝนเทยม อำเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา เมอ ๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๑๒
131 ข า ว ข อ ง พ อ
131
ข า ว ข อ ง พ อ 132
132
“เวลานกถงทำไมมขาวมาก ราคาขาวกตก กนาจะ
เปนการดทมขาวมาก พวกเราทบรโภคขาวกจะไดซอขาวในราคาถก
แตหารไมวาขาวทบรโภคทกวนน ราคากยงแพงเปนทเดอดรอนแก
ประชาชนทวไป กตองหาเหตผล ทำไมแพง ขาวทบรโภคแพงและขาวท
ชาวนาขายถก... เขาไปหากลมชาวนา ถามเขาวาเปนอยางไร เขาบอก
วาแย ขาวราคาถก กถามเขาวา ยงฉางมหรอเปลาทจะเกบขาว
เขาบอกวาม กเลยเหนวาควรทจะเกบขาวเอาไวกอน หลงจากทขาว
ลนตลาด แตวาไมทนนกดวาทำไมเขาเกบขาวไมได แมจะมยงฉาง ก
เพราะเขาตดหน เหตทตดหนกคอ เสอผาเหลานนหรอกะป นำปลา
133 ข า ว ข อ ง พ อ
133
๑๒ สหกรณ-ธนาคารขาว
หรอแมกระทงขาวสารกตองบรโภค ถาไมไดไปซอทตลาด หรอรวมกน
ซอ กคงเปนพอคาหรอผซอขาวเปนผนำมา อนนกเปนจดททำใหขาวถก
... ขาวเปลอกถก แลวกทำใหขาวสารแพง คอวาชาวนาทำนาไปตลอดป
กตองบรโภค เมอตองบรโภคกตองเอาสงของ ตองไปตดหนเขามา
สำหรบหาสงของบรโภค แลวกเอาเครองบรโภคกไดรบบรการอยางด
ทสดสำหรบผมาซอขาว บอกวาไมตองเอาขาวมาเดยวน เวลาไดผล
แลวกจะเอา แตวาเอาสงของมาใหแลวกเชอ ของนนกมราคาแพง
เพราะวานำมาถงท ขาวทเวลาไดแลวจะขายกตองขายในราคาถก
เพราะวาเขามกรบถงท อนนเปนปญหาสำคญถาจะแกปญหาน กจะ
ตองแกจดน ตองแกดวยการรวมกลมเปนกลมผบรโภคเหมอนกน แลว
กไปตดตอกบกลมผผลต โดยทไปตกลงกนและอาจจะตองตง หรอไป
ตกลงกบโรงสใหแน จะไดไมตองผานหลายมอ ถาทกคนทบรโภคขาว
ตงตวเปนกลม แลวกไปซอขาวเปลอก แลวไปพยายามสเองหรอให
ผแทนของตวส กผานมอเพยงผทผลต ผทส และผทบรโภค กตด
ปญหาอนน (คนกลาง) ลงไป”
พระราชดำรส พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในโอกาสเสดจพระราชดำเนนไปทรงดนตร
ทมหาวทยาลยธรรมศาสตร วนท ๖ มนาคม พ.ศ. ๒๕๑๔
ข า ว ข อ ง พ อ 134
134
135 ข า ว ข อ ง พ อ
135
พระราชดำรสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวททรงคดจะ
แกปญหาพอคาคนกลาง เพอเพมพนรายไดใหแกชาวนา ในวโรกาส
เสดจพระราชดำเนนไปทรงดนตรทมหาวทยาลยธรรมศาสตร วนท ๖
มนาคม พ.ศ. ๒๕๑๔
พอบอกวา เมอเอยถงคำวาธนาคารแลว ปกตทกคนมกจะ
นกถงเงนทอง
แตธนาคารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไมใชเชนนน
“ธนาคารของในหลวงเปนธนาคารขาว เปนทเกบขาวเปลอก
ของชาวนา” พอวา
“…ถาจะแกปญหาน กจะตองแกจดน ตองแกดวยการรวม
กลมเปนกลมผบรโภคเหมอนกนแลวกไปตดตอกบกลมผผลต โดยท
ไปตกลงกน และอาจจะตองตงหรอไปตกลงกบโรงสใหแน จะไดไม
ตองผานมอหลายมอ ถาทกคนทบรโภคขาวตงตวเปนกลมแลว กไป
ซอขาวเปลอก แลวกไปพยายามสเองหรอใหผแทนของตวส กผานมอ
เพยงผทผลต ผทส และผทบรโภค กแกปญหาอนน (คนกลาง) ลงไป”
ข า ว ข อ ง พ อ 136
136
เพอใหฉนไดเหนภาพชด พอไดเลาถงชวตชาวนาเมอแตครง
กอนวาเปนชวตของครอบครว หรอของหมบาน ชมชน ซงลวนแลว
แตมความสมพนธฉนญาตสนทมตรสหาย ทกอยางจงเปนไปดวย
ความสมานฉนทและเอออาทรตอกน
137 ข า ว ข อ ง พ อ
137
เมอถงฤดกาลทำนาเพาะปลกทกฝายกจะชวยเหลอแลก
เปลยนแรงงานซงกนและกน ระดมแรงงานชวยกน นบตงแตการปกดำ
ตนกลาไปจนถงเกยวขาว นวดขาว จนกระทงไปถงการขนขาวเขา
ยงฉาง
“ลกคงจะเคยไดยนคำวา ลงแขกหรอเอาแรง” พอเปรยกบ
ฉนกอนจะเลาตอ
ธนาคารของในหลวงเปนธนาคารขาว เปนทเกบขาวเปลอก
ของชาวนา คอแหลงอาหารสำรองหมนเวยนในหมบาน หลกการ
บรหารของธนาคารขาวเปนการองลกษณะการบรหารธนาคาร โดยม
ขาวเปลอกเปนทรพยสนทปลอยก
ข า ว ข อ ง พ อ 138
138
ประเพณ “ลงแขก” หรอวา “การเอาแรง” เปนการระดม
แรงงานในการปกดำและเกยวขาวของชาวนาไทย ทงจากครอบครว
เครอญาต กลมเพอนบาน ตลอดจนชาวบานทวๆ ไปทอยในชมชน
เดยวกนหรอวาใกลเคยงกน
139 ข า ว ข อ ง พ อ
139
นบเปนระเบยบทางสงคมทวฒนธรรมขาวไดสรางขนมาโดย
เฉพาะ
ฉนรสกเสยดายเมอไดฟงพอเลาถงชวตชาวนาไทยเมอครง
เกา โดยเฉพาะอยางยงเมอมการ “เอาแรง” หรอ “ลงแขก” ในฤด
เกบเกยวขาวทผคนเกอบทกรน ทงคนหนม คนสาว คนเฒาแก และ
แมแตเดกเลก ตางไดมาพบปะกนทำงานชวยเหลอรวมกนอยในทง
ขาวและกทำงานอยรวมกนทลานดนหนาบานทงกลางวนและกลางคน
มเสยงเพลงเกยวขาวทรองหยอกลอเลนกนอยางสนกสนาน
เฮฮา ทงเสยงหวเราะ และเพลงรองลอยอยเหนอทงนาสนำตาล
ชวตเหลานผานไปแลวและยากทจะหวนกลบคนมา
“ชวตชาวนาเมอแตกอน มการรวมตวกนเหมอนกบกลม
สหกรณอยางหนง” พอวา “และนกนาจะคอทมาของงานสหกรณ
ชาวนาของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว”
พระราชดำรสดงกลาวขางตนนน สะทอนใหเหนวาพระบาท
สมเดจพระเจาอยหว ทรงตระหนกดวา ชาวนาในทกวนนขาดอำนาจ
ตอรอง เมอตองดำเนนการตามลำพง โดยเฉพาะอยางยงในการ
ซอขายขาวทชาวนามกขาดความรความเขาใจในกลไกของตลาดขาว
ยคใหม
ข า ว ข อ ง พ อ 140
140
พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงรบทราบปญหาน จงได
ทรงมพระบรมราโชบายสนบสนนใหเกษตรกรรวมกลมกนจดตงเปน
หมบานสหกรณ ซงเปนการรวมกลมรวมพลงกนของกลมเกษตรกร
และชาวนา
ไมวาจะเสดจประพาสยงทองถนชนบทททรกนดาร ณ แหง
หนใด พระองคกจะทรงแนะนำ ใหนำหลกการสหกรณมาใชแกไข
ปญหาความเดอดรอนในการประกอบอาชพ
ขอดของระบบนกคอ สอนใหราษฎรรจกชวยเหลอตวเอง
ชวยเหลอซงกนและกน ลดการเอาเปรยบของพอคาคนกลางและ
นายทน ลดตนทนการผลตและเพมราคาผลตผลของตนเอง
โครงการสหกรณตามพระราชดำร จงเกดขนตามทองถน
ตางๆ ทวประเทศ
ธนาคารขาวกคอสวนหนงในโครงการสหกรณตามพระ
ราชดำร ดงทไดพระราชทานแนวทางดำเนนงานธนาคารขาวเมอป
พ.ศ. ๒๕๑๙ เอาไวดงนวา
“ธนาคารขาว ใหมคณะกรรมการควบคม ทคดเลอกจาก
ราษฎรในหมบานเปนผเกบรกษา พจารณาจำนวนขาวทจะใหยม
และรบขาวคน ตลอดจนจดทำบญชทำการของธนาคารขาว ราษฎรท
141 ข า ว ข อ ง พ อ
141
ตองการขาวไปใชบรโภคในยามจำเปน ใหคงบญชยมขาวไปใชจำนวน
หนง เมอสามารถเกบเกยวขาวไดแลวกนำคนธนาคาร พรอมดวย
ดอกเบย (ขาว) จำนวนเลกนอยตามแตตกลงกน ซงขาวเปนดอกเบย
ดงกลาว กจะเกบรวบรวมไวในธนาคาร และถอเปนสมบตของสวนรวม
ราษฎรตองรวมมอกนสรางยงฉางทแขงแรง ทงนหากปฏบตตาม
หลกการทวางไว จำนวนขาวทหมนเวยนในธนาคารจะไมมวนหมด
แตจะคอยๆ เพมจำนวนขน และจะมขาวสำหรบบรโภคตลอดไป
จนถงลกหลาน ในทสดธนาคารขาวจะเปนแหลงทรกษาผลประโยชน
ของราษฎรในหมบาน และเปนแหลงอาหารสำรองของหมบานดวย”
ธนาคารขาว คอแหลงอาหารสำรองหมนเวยนในหมบาน
หลกการบรหารของธนาคารขาวเปนการองลกษณะการบรการธนาคาร
โดยมขาวเปลอกเปนทรพยสนทปลอยก โดยผกเพอการบรโภค และ
หรอเพอการทำพนธ ตองเสยดอกเบยในรปของขาวเปลอก แตใน
อตราตำ (หรอในรปอนสดแลวแตกฎเกณฑ)
การบรหารงานอาศยราษฎรกนเอง โดยมการจดทำบญช
อยางเปนระบบ ผบรหารธนาคารขาวกมสทธในการกเชนเดยวกบ
ราษฎรทวไปในหมบานนน
ข า ว ข อ ง พ อ 142
142
เสดจพระราชดำเนนไปทรงเยยมราษฎรในเขตนนทอำเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม เมอวนท ๓ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๒๒
143 ข า ว ข อ ง พ อ
143
ธนาคารขาวนนอกจากจะทำใหชาวนาลดการแบกภาระหนสน
ทนอยลงไปแลว ยงไดเรยนรและสรางสมหลกการพฒนาทองถน
พรอมๆ กนไปดวย
พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงสนบสนนใหจดตงธนาคาร
ขาวขนตงแตป พ.ศ. ๒๕๑๙ เมอครงเสดจพระราชดำเนนไปเยยม
ราษฎรชาวเขาเผากะเหรยง ในเขตอำเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม
ไดพระราชทานขาวเปลอกจำนวนหนงใหแกผใหญบานหลายหมบาน
เพอใหเปนทนเรมกจการธนาคารขาว
พรอมกบทไดพระราชทานแนวทางดำเนนงานไวดงทไดยก
มานน
ถงตวงขาว เครองตวงขาวรปทรงกระบอก ปากกลวง ใชเปนมาตรตวงขาว ทำดวยไม วธตวงจะเทขาว ใหพนถง แลวใชไมเรยบๆ ตรงๆ ปาดใหเสมอขอบปาก
ข า ว ข อ ง พ อ 144
144
ธนาคารขาว นอกจากจะเปนแหลงอาหารสำรองของหมบาน
โดยตรงแลว ยงสามารถสรางรากฐานสำคญของการพฒนา สราง
ความสมครสมานสามคคของชมชน ในการจะเรยนรและดำเนนการ
แกไขปญหาของตนอกดวย
ธนาคารขาวอาจทำหนาทเปนโรงเรยนทดได ในขณะเดยวกน
กเปนตวแสดงถงประสทธภาพ และความเขมแขงของชมชนนนๆ
ธนาคารขาวทประสบความสำเรจ มไดบรรลเพยงจดมงหมาย
พนฐานในการบรรเทาความขาดแคลนขาวเทานน แตยงสรางกจกรรม
ตอเนองอนๆ ทสงผลตอการพฒนาคณภาพ สรางการมสวนรวม
สรางภาวะผนำและความรวมมอในระดบชมชนอกดวย...
“ในหลวงทานไมเพยงแตทำธนาคารขาวเทานนนะลก ทาน
ยงทำธนาคารวว ควายอกดวย” พอวาตบทาย
“วว ควาย กไปธนาคารหรอพอ” ฉนทงแปลกใจและตนเตน
ดวยอยากจะร
พอเตอนใหฉนเคยวขาวใหละเอยดดวย กอนทจะเลาตอ
145 ข า ว ข อ ง พ อ
145
ข า ว ข อ ง พ อ 146
146
147 ข า ว ข อ ง พ อ
147
เมอวว-ควาย เขาธนาคาร
๑๓
พอบอกวา วว ควายซงใชทำนาเมอครงกอนนน ม
ความสำคญพอๆ กบคนไถ
วว ควาย นอกจากจะชวยชาวนาไถนา ทงไถดะ ไถแปร และ
ไถกลบแลว ยงชวยนวดยำใหขาวหลดจากรวง ทงมลววมลควาย ยง
ทำปยคอกไดอกดวย
ชาวนาเมอแตกอนจงไมลมพระคณของววควาย ถงไดจดพธ
สขวญ ทำขวญวว ควาย เพอเปนการรำลกถงคณ
ข า ว ข อ ง พ อ 148
148
“และลกเชอไหมละวา ยงมชาวนาอกจำนวนไมนอยทยง
ทำนาปลกขาวดวยการใชแรงววแรงควายอย” พอวา “แตชาวนาท
ยากจนยงขาดแคลนวว ควายทจะมาใชแรงงานอยมาก”
พระบาทสมเดจพระเจาอยหวซงทรงมพระเมตตาตอชาวนาท
ยากไรเหลาน จงไดทรงพระกรณาโปรดเกลาใหจดตง “ธนาคารโค-
กระบอ” ขน เปนอกโครงการหนงซงไดชวยเหลอชาวนาชาวไรท
ยากจน ไมมวว ควายอนเปนปจจยสำคญในการผลตของตนเอง
ธนาคารไดใหเชาซอวว ควายโดยผอนสงระยะยาวเอาไปใช
งาน และใหยมเพอเปนพอพนธแมพนธดวย
เสดจประพาสคลองรงสต จงหวดปทมธาน เมอเดอนตลาคม พ.ศ. ๒๔๙๗
149 ข า ว ข อ ง พ อ
149
พระบาทสมเดจพระเจาอยหวพรอมดวยสมเดจพระบรมราชนนาถ เสดจพระราชดำเนนทรงเกยวขาว ททงมะขามหยอง จงหวดพระนครศรอยธยา เมอวนท ๑๔ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๓๙
ข า ว ข อ ง พ อ 150
150
การจดตงและบรหารธนาคารโค-กระบอ เปนการรวมพลง
เพอรวมมอกน เปนประโยชนตอกน ระหวางเกษตรกรในหมบาน
เดยวกน โดยท โค-กระบอ อนเปนสมบตของธนาคารนน ไดรบ
บรจาคมาจากประชาชนทวไป และจากการจดสรรของรฐ
โค-กระบอเหลาน จะถกนำไปใหเกษตรกรทมฐานะยากจน
แตมความขยนหมนเพยรกไปใชงานในรปแบบตางๆ ตามทตกลงกน
ลกโค-กระบอทเกดใหมครงหนง จะเปนสมบตของธนาคาร
151 ข า ว ข อ ง พ อ
151
การใชประโยชนจากธนาคารโค-กระบอ ไดดำเนนไปดวยด
โดยทสมาชกตางกชวยกนรกษาประโยชนของสวนรวม และเกษตรกร
ทเปนสมาชกกไดรบบรการอยางทวถงกนและรฐไมตองเสยคาใชจาย
มากในการซอโค-กระบอ มาแจกใหแกเกษตรกรยากจนเหมอนเชน
อดต
อกทงธนาคารโค-กระบอ ยงชวยลดตนทนการผลตทามกลาง
การผลตแบบสมยใหม ทเนนการใชเทคโนโลยและมตนทนสงสำหรบ
ชาวนาผยากไรเหลานดวย
ทงหมดนจะเหนไดวาทงกจการโรงสขาว ธนาคารขาว และ
ธนาคารโค-กระบอนน ลวนแตเปนการดำเนนงานโดยใชหลกการของ
ระบบสหกรณทงสน
ข า ว ข อ ง พ อ 152
152
ดงจะเหนไดจากความสำเรจของการพฒนาขาวแบบครบ
วงจรทนคมสหกรณอาวลก จงหวดกระบ ดงน
นคมสหกรณอาวลก จงหวดกระบ ม เนอทประมาณ
๒๐๐,๐๐๐ ไร เรมดำเนนการมาตงแตป พ.ศ. ๒๕๑๖ พนทสวนใหญ
ปลกปาลม จงจำเปนตองซอขาวเพอบรโภค เดมมพนทอยในนคมฯ
ประมาณ ๒,๐๐๐ ไรเพอทำนา แตเนองจากมปญหาเรองนำ
เกษตรกรทำนามาไมไดผล จงทงนาใหรกรางวางเปลา ไมได ใช
ประโยชนเปนเวลาหลายป ครนเมอวนท ๒๓ ธนวาคม ๒๕๓๐
พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงมพระราชกระแสรบสง เนองจาก
เกษตรกรในภาคใตททำสวนปาลมมเวลาวางมาก ควรหางานอยางอน
ทำเพอเพมรายไดไปดวย
153 ข า ว ข อ ง พ อ
153
ข า ว ข อ ง พ อ 154
154
พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเหนวา สงทควรกระทำคอ
การสงเสรมใหปลกขาวทกทองทถามทำเลทเหมาะสม เพอจะไดมขาว
ไวบรโภคยามขาดแคลน
โครงการปลกขาวทอาวลกไดเรมดำเนนการมาตงแตป พ.ศ.
๒๕๓๐ ถงปจจบน โดยพฒนาพนทนาททงรางมานานใหปลกขาวได
อก ดวยการสนบสนนในดานพนธขาวและวธปลกทเหมาะสม
ในปแรก (๒๕๓๑/๓๒) ไดปลกขาวประมาณรอยละ ๘๐
หรอประมาณ ๑,๕๐๐ ไร ไดผลผลตเฉลยประมาณไรละ ๕๐๐
กโลกรม และผลผลตรวมประมาณ ๖๐๐ ตนขาวเปลอก และเพมขน
เปนประมาณ ๒,๐๐๐ ไรในปตอมา ซงไดผลผลตรวมประมาณถง
๙๐๐ ตนขาวเปลอก...
ดวยพระมหากรณาธคณอนลนพนน ทำใหฉนหวนนกถงชวต
ของชาวนาในอดต ดงทพอไดเลาใหฟงตงแตตน ทำใหฉนไดกลนสาบ
ของวว ควาย ทคละเคลาปนไปกบกลนหอมของไอดน ฟางขาว ขาว
เปลอก และขาวสวยหงสกใหมๆ หอมกรนนากน กบเสยงเพลงเกาๆ
ทเปนชวตและวญญาณเกาแกของป ยา ตา ยาย บนผนแผนดนไทย
ฉนกบพอไดพรอมใจกนกมลงกราบพระบรมฉายาลกษณของ
พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ททรงมพระมหากรณาธคณยงนก
155 ข า ว ข อ ง พ อ
155
ข า ว ข อ ง พ อ 156
156
157 ข า ว ข อ ง พ อ
157
ตอนสำคญในพระราชดำรสเกยวกบเศรษฐกจ
พอเพยง มวา “ทฤษฎใหมเปนวธการอยางหนง ทจะทำใหประชาชน
มกนตามอตภาพ คออาจไมรวยมากแตกพอกน ไมอดอยาก หลกมวา
แบงดนเปนสสวน สวนหนงเปนทสำหรบปลกขาว อกสวนสำหรบ
ปลกพชไร พชสวน และกมทสำหรบขดสระนำ”
วนนฉนกบพอกนขาวดวยกนอยางอมเอม อมทงปากทอง
และอมทงหวใจ
การเกษตรทฤษฎใหม พอดและพอเพยง
ข า ว ข อ ง พ อ 158
158
ชาวนาชาวไรทกวนน ยงคงตรากตรำเหนอยยาก และมรายได
ไมเพยงพอ จงตองเปนหนเปนสน เพราะรายไดท ไดจากการขาย
พชผล ขายขาวกด มกจะไมเพยงพอกบตนทนรายจายทไดสญเสยไป
พอบอกใหฉนรำลกคณของขาว-แมโพสพผเปนตนกำเนด
รำลกถงคณของชาวนาผทำนาปลกขาวใหเรากน และแมแต วว ควาย
กมบญคณตอเรา
พอเลาวา ชาวนาทกวนนสวนใหญแลว มชวตไมสขสบายนก
159 ข า ว ข อ ง พ อ
159
ชาวนาผไดชอวาเปนกระดกสนหลงของชาต ยงคงตรากตรำ
เหนอยยากและมรายไดไมเพยงพอ ทงนกเพราะการทำนาทำไรยคใหม
ลวนแตใชตนทนสง ทงคาปย คายาฆาแมลง คาเมลดพนธ และ
คาจางแรงงาน ฯลฯ เหลานเปนเรองทชาวนาจะตองเสยคาใชจายเปน
เงนทองทงสน
ชาวนาชาวไรทกวนน จงตองเปนหนเปนสนเพราะรายไดทได
จากการขายขาวและพชผล มกจะไมเพยงพอกบตนทนและรายจายท
ไดสญเสยไป
ดวยเหตนการเกษตร “ทฤษฎใหม” แบบพอเพยง อนเปน
แนวพระราชดำรของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว จงไดเกดขนมา
เพอชวยเหลอชาวนาชาวไร ผกำลงประสบกบปญหาเดอดรอนทวาน
ข า ว ข อ ง พ อ 160
160
เกษตร “ทฤษฎใหม” ตามแนวพระราชดำรนเกดขนเนองมา
แตวาพระบาทสมเดจพระเจาอยหวนน ทรงมงปฏบตพระราช
กรณยกจเพอประโยชนของราษฎรทกทองถน โดยมงหมายใหราษฎร
มความเปนอยอยาง “พอด พอเพยง” เปนหลกคอ ไมรวยมากแตก
พอกนไมอดอยาก
ทงน ดวยการบรหารจดการทดนและแหลงน เพอพฒนา
ชวตและอาชพเกษตรกรทมพนทจำกด และมปญหาเรองนำไมเพยงพอ
สำหรบการปลกพช
การแบงพนทเกษตรตามแนวทฤษฎนคอ การแบงออกเปน
สดสวนหรอเปนสตรไดดงนคอ รอยละ ๓๐:๓๐:๓๐:๑๐
สวนแรก รอยละ ๓๐ ขดบอเกบนำฝนเพออปโภค ใชรดนำ
พชหนาแลง ใชปลกพชอายสนราคาด อยางเชน ถวเหลอง ถวเขยว
ถวลสงและผกตางๆ เปนตน
สวนทสอง รอยละ ๓๐ ใชปลกขาวเนองจากทรงมพระบรม
ราชวนจฉยวา “ขาวเปนอาหารหลก” ของคนไทย เปนสงสำคญท
จำเปนอนดบแรกของชวต จงควรปลกใหครอบครวนนกนตลอดป
สวนทสาม รอยละ ๓๐ ปลกพชสวน ไมยนตน พชผกและ
พชไรอนๆ แบบผสมผสาน เพอกนเองและจำหนายสวนทเหลอ
161 ข า ว ข อ ง พ อ
161
ข า ว ข อ ง พ อ 162
162
163 ข า ว ข อ ง พ อ
163
สวนทส รอยละ๑๐สวนสดทายสำหรบพนทนกคอพนท
สำหรบอยอาศย ทำถนน คนดน ยงขาวเพาะเลยงพนธปลาและ
โรงเลยงสตวตางๆ
การเกษตร “ทฤษฎใหม” อนเปนลกษณะไรนาสวนผสมน
ไดมการทดลองทโครงการพฒนาวดมงคลชยพฒนา อำเภอเมอง
จงหวดสระบร และไดมการพสจนแลววา การบรหารทดนตามทฤษฎ
ใหมน ทำใหมนำพอใชตลอดปและเพมผลตผลใหสงขนไดอยาง
แทจรง
ดวยทฤษฎน เกษตรกรจงมขาวและอาหารเพยงพอสำหรบ
การบรโภค
ข า ว ข อ ง พ อ 164
164
ตามสำนวนโบราณทวา “ขาวเหลอเกลออม” และชวยใหม
รายไดพอเลยงชพไปตลอดป อยางเขาลกษณะทวา “พอดและ
พอเพยง”นนแลว...
“ในหลวงทานทรงคดทจะชวยเหลอชาวนาชาวไรทงหลาย
ใหอยไดอยางมความสขตามอตภาพในทามกลางทสงคมไทยกำลง
เปลยนแปลงไปอยางในทกวนน”พอวา
“การทลกตกขาวมาจนลนจานแลวกนไมหมด นนเปนการ
ไมรจกคำวาพอดและพอเพยง” พอชมอไปทขาวเหลออย ในจาน
ของฉน
“ขาวทกเมดมคณคา อยากนทงกนขวาง” พอสำทบแลวฉน
กรสกละอายใจ
165 ข า ว ข อ ง พ อ
165
ข า ว ข อ ง พ อ 166
166
167 ข า ว ข อ ง พ อ
167
พระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลปจจบน ไดทรง
เลงเหนความสำคญของขาววา ขาวคอวถไทย ถอเปนสมบตและ
ศกดศรของคนไทยทกคนและขาวคอทนรากฐานของชวตชาวนาผเปน
เสมอนหนงกระดกสนหลงของชาต ซงควรทจะไดสรางภมคมกนตวเอง
ใหอยรอดปลอดภยเพอเปนหลกของบานเมอง
พระราชปณธานประการหนงแหงองคพระประมข ซงเปรยบ
เสมอน “พอของแผนดน” นจงมอยวาจะทรงทำอยางไรใหชาวนา
ไทยไดมชวตทอยดมสขตามอตภาพและพอเพยง
ขาวของพอ
ข า ว ข อ ง พ อ 168
168
ดวยเหตนพระองคจงไดทรงทมเทพระวรกายอทศบำเพญ
พระราชกรณยกจอยางมากมายหลายประการดวยกน เพอชวตทดขน
ของชาวนาชาวไรไทย
นอกจากโครงการสวนพระองคตามพระราชประสงคทจะ
ชวยเหลอเกษตรกรไทยใหสามารถพงตนเองได ดวยการพระราชทาน
พระราชทรพยสวนพระองคเพอดำเนนการตางๆ ทางดานการเกษตร
เพอใหเปนทงตวอยางและเปนแหลงรวมความรแลว ยงไดทมเทเพอ
การศกษาวจยเพอการพฒนาและการทดลองเกยวกบการผลตขาว
อยางครบวงจรในอกหลายๆทาง
169 ข า ว ข อ ง พ อ
169
ข า ว ข อ ง พ อ 170
170
โครงการศนยศกษาการพฒนาเรองขาว อนเนองมาจาก
พระราชดำรจงกระจายอยทวทกภาคของสงคมไทย
พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงไดรบรางวลเกยรตยศจาก
องคกรนานาชาตหลายแหง เพราะพระปรชาสามารถ และพระวรย
อตสาหะของพระองคมเพยงแตเปนทประจกษแกสายตาประชาชน
ชาวไทยทงประเทศเทานน พระอจฉรยภาพในดานการพฒนาการ
เกษตรยงเลองลอไปถงนานาประเทศทวโลก
171 ข า ว ข อ ง พ อ
171
ดงทเมอวนท๖ธนวาคมพ.ศ.๒๕๓๘องคการอาหารและ
เกษตรแหงสหประชาชาต(FAO)ไดทลเกลาถวายเหรยญAGRICOLA
พรอมสดดพระเกยรตคณของพระองค ในดานการพฒนาการเกษตร
ณพระทนงจกรมหาปราสาท
วนท ๕ มถนายน พ.ศ. ๒๕๓๙ ณ พระตำหนกจตรลดา
รโหฐาน สถาบนวจยขาวระหวางประเทศ (IRRI) ทมชอเสยงทสด
ในโลกในเรองงานวจยขาว ก ไดทลเกลาฯ ถวายเหรยญทอง
เฉลมพระเกยรตฉลองสรราชสมบตครบ ๕๐ ป ซงสถาบนแหงน
ยงมไดเคยมอบเหรยญดงกลาวนแกพระมหากษตรยหรอประมข
ของประเทศใดมากอนเลย
ข า ว ข อ ง พ อ 172
172
173 ข า ว ข อ ง พ อ
173
จากการทฉนไดฟงพอเลาเรองความเปนมาของขาว เรอง
ขาวกบคนไทย ขาวกบชาวนาไทย วฒนธรรมไทย และขาวกบ
พระมหากษตรยไทยมาโดยลำดบนบตงแตตนแลวนน ไดทำใหฉน
ประจกษตระหนกเหนภาพชวต อนเปนสายใยวญญาณรวมชาตของ
ชาวนาไทยและคนไทยอยางฉนกบพอ ทสำคญยงเหนออนใดนนกคอ
พระมหากษตรย ไทยททรงเปนเสมอนหนงศนยรวมสายใยชวต
วญญาณของคนไทยสงคมไทยและชาตไทยเอาไวมใหแตกสลาย
ประเพณพธกรรมในวฒนธรรมขาวของไทย กคอการสอนให
คนไทยและชาวนาไทยทงหลายไดรรกสามคค และมความสมานฉนท
ไมโดดเดยว ไมฟมเฟอย และไมตงอยบนความประมาท หลกการ
เหลานเปนรากฐานของเศรษฐกจแบบพอเพยงนนเอง
ข า ว ข อ ง พ อ 174
174
พอบอกฉนวา ดร.สเมธ ตนตเวชกล เลขาธการมลนธ
ชยพฒนาเลาไววา “พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมวถชวตของ
พระองคทเรยบงายทสด ผมเคยถามพระองควาทรงโปรดเสวยอะไร
พระองคทานบอกคำเดยววา“ขาว”และถาเรารสกนดกจะพบวาขาว
เปนพชทมหศจรรยมาก ฝรงเคยวจยวาขาวมสารชนดหนงททำให
ไมเครยดคนไทยเลยไดหวเราะกนตลอดแตมายคนเราไมเอากนเลย
จะเอาแตขนมปงไขดาวสเตก”คำบอกเลาของดร.สเมธตนตเวชกล
ทำใหฉนคดไดวา เจาฟาพระมหากษตรยทรงเหนความสำคญของขาว
ถงปานน ชวตชาวนาและราษฎรไทยกดขนตามลำดบ ขาวจงเปนทง
รากฐานและหลกชยของแผนดนขาวคอชวตของคนไทยทกคน
กแลวคนไทยอยางฉนเลาจะหลงลมขาวไดอยางไร
ขาวของแผนดนขาวของคนไทยขาวของพระเจาอยหว
“ขาวของพอ”…
ทกวนนฉนกนขาวทกมออยางอมทอง อมหวใจ และกตญญ
รคณ “ขาวของพอ” งดงามขนในใจฉนแลว และกจะงดงามตอไปใน
หวใจไทยทกคน
175 ข า ว ข อ ง พ อ
175
ข า ว ข อ ง พ อ 176
176
ขาวของพอ วมลพรรณปตธวชชยผเขยน
ผจดพมพ กระทรวงวฒนธรรม
ปทพมพ พทธศกราช๒๕๕๓
จำนวนพมพ ๓,๐๐๐เลม
ขอมลทางบรรณานกรมของหอสมดแหงชาต
ขาวของพอ
กรงเทพมหานคร:สำนกงานปลดกระทรวงวฒนธรรม,๒๕๕๓
๑๗๖หนา
ISBN978-616-543-043-2
ทปรกษา
๑.ปลดกระทรวงวฒนธรรม (นายวระโรจนพจนรตน)
๒.รองปลดกระทรวงวฒนธรรม (นายอภนนทโปษยานนท)
๓.รองปลดกระทรวงวฒนธรรม (นางโสมสดาลยะวณช)
คณะทำงาน
นางพมพรชยจตรสกล นางจฑาทพยโคตรประทม
นางสาวทพยสดาอมใจ วาทรอยตรธรรมนญกลนคม
นางสาวเมทนจนทรบญนะ
จดพมพ
กลมประชาสมพนธสำนกงานปลดกระทรวงวฒนธรรม
๖๖๖ถนนบรมราชชนนแขวงบางบำหรเขตบางพลดกรงเทพฯ๑๐๗๐๐
โทร.๐-๒๔๒๒-๘๘๕๑-๘www.m-culture.go.th
ขอขอบคณ
กรมการขาว•สำนกจดหมายเหตแหงชาต•ศนยวจยขาวปทมธาน•ศนยวจยขาวสพรรณบร
หอจดหมายเหตแหงชาตเฉลมพระเกยรตฯ•พพธภณฑสถานแหงชาตชาวนาไทย
ขาวของพอ
ขาวของพอ
กระทรวงวฒนธรรม ๖๖๖ ถนนบรมราชชนน แขวงบางบำหร เขตบางพลด
กรงเทพฯ ๑๐๗๐๐ โทร. ๐ ๒๔๒๒ ๘๘๕๓-๘ สายดวนวฒนธรรม ๑๗๖๕
www.m-culture.go.th
ขาวของพอ