2

กจกรรมท 1 เมอวนท 27 กมภาพนธ 2560 นายสโข อบลทพย ผอ�านวยการกองวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมเปนประธานเปดการประชมสมมนาเรองการประยกตใชแนวทางการจดท�ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมโครงการหรอกจการดานอาคาร การจดสรรทดน และบรการชมชนไปสการปฏบต ณ โรงแรม เอเชย กรงเทพมหานคร การประชมสมมนาครงนเปนการเสวนาแลกเปลยนเรยนร โดยม นายสนต บญประคบ ผทรงคณวฒดานการจดการสงแวดลอม นางประกายรตน สขมาลชาตผทรงคณวฒดานสงคมและการมสวนรวมของประชาชน และนายมศกด มลนทวสมย ผทรงคณวฒดานการจดการมลพษ โดยมวตถประสงคเพอใหผเขารวมประชมไดเขาใจและสามารถน�าแนวทางการจดท�ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมโครงการหรอกจการดานอาคาร การจดสรรทดน และบรการชมชน ไปประยกตใชไดอยางมประสทธภาพ ส�าหรบผเขารวมประชมประกอบดวยคณะกรรมการผช�านาญการพจารณารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (คชก.) ดานอาคาร การจดสรรทดน และบรการชมชนบรษทผพฒนาโครงการดานอสงหารมทรพย นตบคคลผมสทธจดท�ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม เจาหนาท สผ. และเจาหนาทส�านกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวด (ทสจ.) ในพนทกระจายภารกจและพนทคมครองสงแวดลอม

ภาพท 1 นายสโข อบลทพย กลาวเปดการประชมและบรรยากาศการประชม

กจกรรมท 2 เมอวนท 6 มนาคม 2560 พลเอก สรศกด กาญจนรตน รฐมนตรวาการกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนประธานพธเปดการมอบรางวลแกสถานประกอบการทปฏบตตามมาตรการในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม และมการจดการสภาพแวดลอมดเดนประจ�าป 2559 หรอ EIA Monitoring Awards 2016 ณ หองคอนเวนชนเซนเตอร โรงแรม รามา การเดนส กรงเทพฯ โดยไดมการมอบโลขอบคณคณะกรรมการพจารณาคดเลอก และโลรางวลเกยรตคณพรอมประกาศนยบตรแกสถานประกอบการทปฏบตตามมาตรการในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและมการจดการสภาพแวดลอมดเดนประจ�าป 2559 โดยม นางรววรรณ ภรเดช เลขาธการส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนผกลาวรายงานความเปนมาของการจดงาน และผลการด�าเนนการพจารณาคดเลอกและเกณฑการคดเลอก ซงผลจากการตรวจประเมนของคณะกรรมการฯ มโครงการทไดรบรางวลทงสน จ�านวน 98 โครงการ โดยแยกเปนประเภทรางวลระดบยอดเยยม จ�านวน 18 โครงการ รางวลระดบดเดน จ�านวน 61 โครงการ และรางวลระดบชมเชย จ�านวน 19 โครงการส�าหรบการมอบรางวล EIA Monitoring Awards วตถประสงคเพอสรางแรงจงใจสนบสนนใหผประกอบการโครงการพฒนาของภาครฐ รฐวสาหกจ และเอกชนไดปฏบตตามมาตรการดานสงแวดลอมตามทก�าหนดไวในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมอยางตอเนอง

3

ภาพท 2 พธเปดงานและบรรยากาศงานมอบรางวลแกสถานประกอบการทปฏบตตามมาตรการในรายงานการวเคราะห ผลกระทบสงแวดลอมและมการจดการสภาพแวดลอมดเดนประจ�าป 2559

กจกรรมท 3 เมอวนท 7 กมภาพนธ 2560 ส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.)จดโครงการฝกอบรมเรอง “ความรเกยวกบการประเมนผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ และกองทนสงแวดลอม” ณ โรงแรมรเวอร ซต อ�าเภอเมอง จงหวดมกดาหาร โดยมนายณรงค นครจนดา รองผวาราชการจงหวดมกดาหาร เปนประธานเปดการอบรมนางเสาวภา หญชระนนทน รกษาการผอ�านวยการกองพฒนาระบบการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม เปนผกลาวรายงานและบรรยายพเศษ เรอง “ความรเกยวกบการประเมนผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพและกองทนสงแวดลอมในพนทเขตเศรษฐกจพเศษ” ตอจากนนเปนการแบงกลมฝกปฏบตเพอใหผเขารบการฝกอบรม ซงประกอบดวย อาสาสมครพทกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมหมบาน (ทสม.) องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) และประชาชนทวไปในพนทเขตเศรษฐกจพเศษ มความรความเขาใจ หลกการการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม การมสวนรวมของประชาชน ตลอดจนบทบาทหนาทของ ทสม. อปท.ในกระบวนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม และดานกองทนสงแวดลอม ส�าหรบพนทเขตเศรษฐกจพเศษ ม 10 จงหวด ไดแก จงหวดตาก มกดาหาร สระแกว สงขลา ตราด เชยงราย กาญจนบร หนองคาย นครพนม และนราธวาส

ภาพท 3 ผจดอบรมสมมนาและผเขารวมถายภาพหมรวมกนและบรรยากาศการอบรมสมมนา

4

นายปรเมธ ทมมาเกดนกวชาการสงแวดลอมปฏบตการ

กลมงานวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมดานการพฒนาแหลงน�าและเกษตรกรรม

ภมปญญาทองถน ขนบธรรมเนยม จารตประเพณ ดานการอนรกษ

และใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพในระบบนเวศปาไม

ความหลากหลายทางชวภาพทางธรรมชาตเปนจดส�าคญทท�าใหระบบในธรรมชาตสามารถด�ารงอยได ภายใตสภาพการณของสงแวดลอมทเปลยนแปลงอยเสมอ ดงนนความหลากหลายทางชวภาพจงมความส�าคญยงตอสงแวดลอม เศรษฐกจและวฒนธรรม แตในปจจบนมนษยเปนผทพยายามท�าลายความหลากหลายดงกลาวใหลดลงและไดพยายามสรางสงทดแทนความหลากหลายทางชวภาพทอยในระดบต�ากวา เชน การตดถางปาเตงรงแลวปลกสวนปาทดแทน ดวยเหตผลทางเศรษฐกจโดยมความคดวาปาเตงรงมประโยชนเชงเศรษฐกจต�าจงปลกสกหรอปลกยคาลปตสแทนทสวนปาดงกลาวเปนระบบนเวศทมความหลากหลายทางชวภาพต�า เนองจากมสงมชวตนอยชนดจงท�าใหระบบนเวศใหม ไมทนทานตอการผนแปรของสงแวดลอมเชน เกดการระบาดของเชอรา เปนตน และสดทายมนษยจะตองเปนผทเขาไปดแลรกษา (treatment) เพอใหระบบอยได เชนการก�าจดแมลง เชอรา อนเปนฐานของปญหาการน�าสารเคมเขาสระบบนเวศ ท�าใหเปนการท�าลายความหลากหลายทางชวภาพของโลกอยางรนแรงในวงกวางมากขน นอกจากนความหลากหลายทางชวภาพยงถกคกคามจากการเปลยนแปลงทางธรรมชาตทรวดเรว เชน แผนดนไหว ภเขาไฟระเบด น�าทวม ไฟปา ฯลฯซงมผลใหสงมชวตตามพนทของระบบนเวศธรรมชาตเปลยนแปลงไปดวย สงมชวตใดไมสามารถปรบตวไดทนทวงทกอาจสญพนธซงเปนการสญเสยทไมอาจกลบคนมาได และหากสงมชวตใดปรบตวไดกอาจตองมการปรบพฤตกรรมเพอทจะสรางและพฒนาใหระบบนเวศทอาศยอยมความสมบรณและพรงพรอม ตลอดจนการสรางเสรมความมนคงใหมากขน อกทงความหลากหลายทางชวภาพยงเกยวพนกบวถชวตและความอยรอดของมนษยเพราะทรพยากรชวภาพจดเปนทรพยากรธรรมชาตทเปนทพงพงของมนษยโดยใหปจจยส การใชประโยชนจากคณคาของความ

หลากหลายทางชวภาพของมนษยในแตละทองถนอาจแตกตางกนไปตามขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรม และภมปญญาทมอยในแตละทองถนนน สามารถกลาวไดวาชมชนทองถนจะมนคงอยไดกตอเมอความหลากหลายทางชวภาพของทองถนยงคงอย

ประเทศไทยไดเขารวมเปนภาคอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพล�าดบท 188 ซงมผลบงคบใชตงแตวนท26 มกราคม พ.ศ. 2547 โดยมโครงการน�ารองเพอศกษาและถายทอดภมปญญาทองถนดานการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพในระบบนเวศปาไม เพอศกษารวบรวม และวเคราะหภมปญญาทองถนทเกยวของกบการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพในระบบนเวศปาไมซงเชอมโยงตอการใหคณคาและความส�าคญตอบรการจากระบบนเวศและมผลตอการด�ารงชวตทกลมกลนสอดคลองกบธรรมชาต ด�าเนนการโดยกองประสานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงเรมด�าเนนโครงการฯ ตงแต มถนายนพ.ศ. 2559 โดยมงหวงใหหนวยงานทเกยวของและชมชนพนเมอง/ชมชนทองถนไดน�าขอมลจากการศกษาไปประยกตใชในการพฒนาแนวทางเพอการคมครองภมปญญาทองถนและสนบสนนการอนรกษและใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพในระบบนเวศปาไมอยางยงยน อกทงเปนการด�าเนนงานทสอดคลองกบโปรแกรมงานวาดวยมาตรา 8 (j) และขอก�าหนดทเกยวของภายใตอนสญญาฯ ดวย จากการระดมความคดเหนของคณะกรรมการผทรงคณวฒ เมอวนท 23 สงหาคม พ.ศ. 2559 ไดพจารณาพนทศกษาของแตละภมภาค จ�านวน 5 แหง ไดแก 1. ชมชนบานรองบอน จงหวดเชยงราย 2. ชมชนบานหวยสะพานสามคค จงหวดกาญจนบร

5

3. ชมชนปาภขวาง จงหวดมกดาหาร 4. ชมชนตะโหนด จงหวดพทลง 5. กลมอนรกษปาชายเลนบานเปรดใน จงหวดตราด จากเนอหาของมาตรา 8 (j) สามารถถอดใจความส�าคญออกเปน 3 หวขอหลก ประกอบดวย 1. เคารพ สงวนรกษา และคมครองภมปญญาทองถนขนบธรรมเนยม จารตประเพณ โดยทง 5 ชมชนไดมการน�าจารตประเพณ และความเชอของชมชนมาใชประโยชนในการจดการดแลปา โดยใชพธบงสกล พธผกผาบชารกขเทวดาของศาสนาพทธมาประกอบพธกบตนไมใหญ เพอไมใหมการตดตนไม ใชการแสดงพนบานทเชอมโยงกบการอนรกษปาไม ซงจะมการสอดแทรกความร ความส�าคญของปาผานบทเพลง เชน เพลงเหยย ของจงหวดกาญจนบร นอกจากนยงมประเพณและภมปญญาทองถนทสบทอดกนมาทเกยวของกบการใชประโยชนควบคกบการดแลรกษาปา เชน ประเพณผกเสยวกบปา ประเพณเลยงดอนปตา การใชสมนไพร การประกอบอาหารจากผลตผลจากปา เปนตน 2. ประดษฐกรรม/การปรบประยกตใชทเหมาะสม โดยชาวบาน จะรวมมอกนท�าฝายชะลอน�าขนเพอกกเกบน�า โดยใชวสดอปกรณทหาไดงายในทองถนมาประยกตสรางฝายชะลอน�าซงจะพจารณาจากลกษณะของพนทจรงประกอบการด�าเนนงานเพอเกบน�าไวใชในฤดแลง ใชทงอปโภคบรโภค ท�าใหชาวบานในชมชนไมมการขาดแคลนน�ากนน�าใช และยงมการท�าประปาภเขา โดยใชระบบทอ PVC รบน�าจากแหลงน�ามายงบานเรอนของชาวบาน การไหลของน�าจะอาศยตามแรงโนมถวงของโลกไหลจากทสงลงสทต�า ซงเปนวธทลดการใชพลงงานไฟฟาหรอน�ามนเชอเพลงไดอกดวย สวนจงหวดตราดมการจดท�าเตายางแลวน�าไปวางบรเวณแนวชายฝง เพอลดแรงคลนปะทะ แกปญหาปาชายเลนถกท�าลายจากเรอคราดหอย และยงเปนแหลงเพาะพนธสตวน�าอกดวย 3. การถอปฏบตสบทอด โดยทง 5 ชมชนไดใหความส�าคญกบเยาวชนคนรนใหม เชน การอบรมมคคเทศกนอยใหแกเดกทสนใจในชมชน นอกจากนยงมการศกษาและจดท�าเสนทางศกษาธรรมชาต เพอเปนแหลงเรยนรใหแกเยาวชน และเปดโอกาสใหเดกในชมชนไดรวมในการท�ากจกรรมการอนรกษของชมชนท�ากจกรรมตาง ๆ ทเกยวของกบปา ภมปญญาทองถน และขนมธรรมเนยมประเพณตาง ๆ ของชมชน มการจดตงคณะท�างาน

กลมอนรกษปาชมชน สงเสรมการพฒนาเครอขายและชแนะแนวทางในการจดตงกลมของชมชนอน ๆ อกดวย ภมปญญาทกอตวมาจากการเรยนรอยคกบปาละแวกบานเปนความสามารถในการน�าความหลากหลายทางชวภาพของผนปามาใชประโยชนในชวตประจ�าวน บางภมปญญายงสามารถพฒนาตอยอดเปนรายไดเลยงชพ หรอการบ�าบดรกษาโรคโดยเฉพาะทเกยวของกบสมนไพรทมสรรพคณทางยา กลายเปนภมปญญาทไดรบการยอมรบอยางกวางขวาง ซงลกษณะภมปญญามความสอดคลองกบวถการด�ารงชพของคนในทองถนตงแตอดตและยงด�ารงอยถงปจจบน ซงแบงได 8 กลม คอ ดานการเกษตร ดานหตถกรรม ดานการรกษาโรคพนบาน (การดแลสขภาพ)ดานสมนไพร ดานภาษาและวรรณกรรม ดานนนทนาการ ดานพธกรรมความเชอ ดานอาหารและโภชนาการ การทจะรกษาเขตธรรมชาตซงเปนระบบนเวศทหลากหลายเอาไวนน จ�าเปนอยางยงทจะตองมการเปลยนแปลงในวถทางหรอทศนคตตาง ๆทมนษยมองและใชทรพยากรธรรมชาต และทส�าคญทสดจะตองมความมงมนทจะจ�ากดการใชทรพยากรธรรมชาตใหอยในระดบทเหมาะสม จะตองด�ารงพรอมทงฟนฟความหลากหลายทางชวภาพในปาเขาล�าเนาไพร แหลงน�าตาง ๆ ทเราใช รวมทงในหมบาน ชมชนและเมองตาง ๆ ทเราอาศยอยดวยกน

ดงนนจงสามารถกลาวไดวา การรกษาความหลากหลายทางชวภาพใหสามารถด�ารงอยตอไปได คอ การศกษา เรยนรฟนฟ ภมปญญาชาวบานเพอใหภมปญญาดงกลาวกลบมามบทบาทในการเปนแบบแผนการด�ารงชวตของผคนอยางเกอกลระหวางมนษยกบธรรมชาต ดงเชนท “ปราชญชาวบาน” ในอดตจนถงปจจบนไดเรยนรและน�ามาปฏบตอยางไดผล สมควรแกการเปนตวอยางส�าหรบสงคมไทยตอไป

แหลงอางอง1. ศนยวจยปาไม คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.(2552). ความหลากหลายทางชวภาพฐานรากแหงความยงยนของชมชนทองถนปาตะวนตก สบคนเมอ 14 กมภาพนธ, 2560,จากเวบไซต :http://www.rdi.ku.ac.th/kasetresearch52/08-intregration/nikhom/intregration_00.html

6

2. ขนษฐา. (2549). ความส�าคญของความหลากหลายทางชวภาพสบคนเมอ 14 กมภาพนธ, 2560, จากเวบไซต : http://www.tpa.or.th/writer/read_this_book_topic.php?bookID=212&pageid=5&read=true&count=true3. มปต. (2551). ความหลากหลายทางชวภาพกบการพฒนาทยงยน (ยทธวธในการปองกนรกษาไวซงความหลากหลายทางชวภาพ : ภมปญญาและบทบาทของชาวบาน).เทศบาลต�าบลทงสง. นครศรธรรมราช สบคนเมอ 14 กมภาพนธ, 2560, จาก

เวบไซต: http://www.tungsong.com/Environment/Bio/Chaladchay/Bio_04_j.asp4. ส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.(2559). การเผยแพรภมปญญาทองถน ขนบธรรมเนยม จารตประเพณ ดานการอนรกษและการใชประโยชนความหลากหลายทางชวภาพในระบบนเวศปาไม ภายใตโครงการพฒนาเครองมอกลไก การจดการความหลากหลายทางชวภาพและอนวตอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ

7

นางสาวปทมพร วทยาไพโรจนนกวชาการสงแวดลอมช�านาญการ/

กลมงานวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมดานอตสาหกรรม

“อตสาหกรรมออยและน�าตาล” นบวาเปนอตสาหกรรมการเกษตรหลกประเภทหนงทมความส�าคญส�าหรบการพฒนาเศรษฐกจของประเทศไทย ปจจบนไทยเปนประเทศผผลตและสงออกน�าตาลรายใหญอนดบ 2 ของโลก รองจากประเทศบราซลและเปนผสงออกรายใหญทสดในภมภาคเอเชยและอาเซยน ซงความตองการน�าตาลในตลาดโลกมแนวโนมเพมขนอยางตอเนองจากขอมลรายงานพนทปลกออย ปการผลต 2558/59 ของส�านกงานคณะกรรมการออยและน�าตาลทรายพบวา ประเทศไทยมพนทปลกออยทวประเทศ จ�านวน 11,012,839 ไร แบงเปนพนทปลกออยสงโรงงาน 10,278,045 ไร และพนทปลกออยพนธ734,794 ไร โดยมพนทเพมขนจากปการผลต 2557/58 จ�านวน481,912 ไร หรอคดเปนรอยละ 4.58 (กลมวชาการและสารสนเทศอตสาหกรรมออยและน�าตาลทราย, 2559) มโรงงานผลตน�าตาลจากออยรวม 51 แหง ทงน ภาครฐไดตระหนกถงความส�าคญของการสงเสรมการอตสาหกรรมน�าตาล โดยมพระราชบญญตออยและน�าตาลทราย พ.ศ. 2527 เพอเปนเครองมอในการบรหารจดการอตสาหกรรมออยและน�าตาลทงระบบ ตงแตการสงเสรมการเพาะปลกและการรบซอออย การควบคมการผลตและจ�าหนายน�าตาลใหเกดความเปนธรรมแกผ ทเกยวของทงเกษตรกรชาวไรออย ผประกอบการโรงงานผลตน�าตาลทรายและผบรโภค

นอกเหนอจากการใชออย เปนวตถดบหลกในอตสาหกรรมการผลตน�าตาลแลว ยงสามารถใชประโยชนจากออยในอตสาหกรรมทตอเนองอน ๆ อก เชน กากน�าตาล (Molasses) ทไดจากกระบวนการผลตน�าตาล เปนผลพลอยได (By-products) สามารถน�าไปใชเปนวตถดบในการผลตอาหารสตวส�าหรบสตวเคยวเอองเชน โค กระบอ แพะ ฯลฯ การผลตปยหมกชวภาพ การน�ากากน�าตาลไปใชเปนวตถดบในการผลตเอทานอล ลดปญหาผลกระทบสงแวดลอมจากเชอเพลงฟอสซลทมาจากน�ามนและกาซธรรมชาต

การน�าชานออย (Bagasse) และกากตะกอนหมอกรอง (Filtercake) ทเปนของเสยจากกระบวนการผลต สามารถน�าไปใชประโยชนไดอก เชน เปนเชอเพลงชวมวลส�าหรบผลตไอน�าและกระแสไฟฟา ซงนอกจากใชในกระบวนการผลตของโรงงานแลวไฟฟาทผลตได ยงสามารถจ�าหนายเขาระบบของการไฟฟาสวนภมภาค ซงเชอเพลงชวมวลจะใชเปนพลงงานทางเลอกทจะชวยลดการพงพาการใชน�ามนทตองน�าเขาและลดการใชเชอเพลงจากกาซธรรมชาตมาผลตไฟฟา การน�าชานออยมาผลตวสดกอสรางโดยอาศยกาว เชน อดเปนแผน (Particle board)การใชผลตเยอกระดาษ (Pulp) และกระดาษชนดตาง ๆ ในสวนของกากตะกอนหมอกรองสามารถน�าไปใชเปนสารปรบปรงดนหรอเตมธาตอาหารทจ�าเปนใชเปนปยกลบไปใชในการปลกออยและพชอน ๆ ซงเปนการลดการใชทรพยากรทสนเปลอง และเปนการน�าของเสยมาใชใหเกดประโยชน ซงสอดคลองกบหลกการพฒนาอยางยงยน

อยางไรกตาม ถงแมวาอตสาหกรรมออยและน�าตาลจะสรางประโยชนดานมลคาทางเศรษฐกจอยางมากมายมหาศาลชวยใหคนมรายได มงานท�า มความเปนอยทดขน แตกตองยอมรบวา กจกรรมการพฒนาโครงการทเกยวของกบอตสาหกรรมออยและน�าตาลหากมการจดการไมดพอ ยอมสงผลกระทบตอสงแวดลอมไดเชนกน ทงในมตดานทรพยากรกายภาพ ทรพยากรชวภาพ คณคาการใชประโยชน และคณคาคณภาพชวต

- ผลกระทบดานทรพยากรกายภาพ ตวอยางเชน ผลกระทบดานมลพษทางอากาศ ตงแตการใชวธการเผาออยกอนตดสงโรงงานน�าตาล กระบวนการเผาไหมเชอเพลงจากชานออยเพอผลตไอน�ารอนและกระแสไฟฟา ฝนละอองจากลานกองกากตะกอนหมอกรองและชานออย รถขนสงบรรทกออย เปนตน

8

อาจมผลกระทบในเรองการใชทรพยากรแหลงน�ารวมกบภาคสวนอน ๆ เปนตน

- ผลกระทบดานคณคาคณภาพชวต เชน ฝนละอองเขมาเถาทผานการบ�าบดทไมมประสทธภาพท�าใหสงผลกระทบตอสขภาพอนามย และเกดเหตเดอดรอนร�าคาญใหกบประชาชนทอาศยในบรเวณใกลเคยงไดรบผลกระทบ ปญหาอบตเหตจากการจราจรของรถบรรทกขนสงออยและน�าตาล ปญหาดานสงคมจากแรงงานยายถนหรอแรงงานตางดาว เปนตน

- ผลกระทบดานทรพยากรชวภาพ เชน การปลกออยท�าใหเกดการปรบพนท แผวถางปา หรอบรเวณทเปนทอยอาศยของสตว น�าเสยทมการบ�าบดไมไดมาตรฐานท�าใหเกดการปนเปอนลงสแหลงน�าสงผลกระทบตอสตวน�า เปนตน

- ผลกระทบดานคณคาการใชประโยชน เชน ผลกระทบจากการสงเสรมใหมพนทการปลกออยซงอาจมผลกระทบตอการใชประโยชนดานเกษตรกรรมอน ๆ และอตสาหกรรมการผลตน�าตาลมกเปนอตสาหกรรมทมการใชน�าคอนขางมาก ดงนน

จากลกษณะผลกระทบดานสงแวดลอมในมตตาง ๆขางตน อตสาหกรรมประกอบกจการเกยวกบน�าตาลไดถกก�าหนดใหเขาขายประเภทโครงการหรอกจการซงตองจดท�ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (Environmental ImpactAssessment หรอ EIA) มาตงแตป 2539 ตามประกาศกระทรวงวทยาศาตร เทคโนโลยและสงแวดลอม เรองก�าหนดประเภทและขนาดของโครงการหรอกจการของสวนราชการ รฐวสาหกจ หรอเอกชนทตองจดท�ารายงานผลกระทบสงแวดลอม ฉบบท 3(พ.ศ.2539) ลงวนท 22 มกราคม พ.ศ. 2539 ภายใตพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535ซงอย ในล�าดบท 4 ตามประกาศฯ ในสมยนน ตอมามการปรบปรงกฎหมายหลายฉบบจนถงปจจบน โครงการหรอกจการอตสาหกรรมผลตน�าตาล ยงถกก�าหนดใหเขาขายประเภทโครงการทตองจดท�ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม

ในล�าดบท 13 ตามประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เรอง ก�าหนดประเภทและขนาดของโครงการหรอกจการซงตองจดท�ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมและหลกเกณฑ วธการระเบยบปฏบตและแนวทางการจดท�ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมลงวนท 24 เมษายน2555 โดยแยกเปน 2 ประเภท ดงตอไปน 1. การท�าน�าตาลทรายดบ น�าตาลทรายขาว น�าตาลทรายขาวบรสทธทกขนาด ใหเสนอในขนขออนญาตกอสรางเพอประกอบกจการ หรอขนขออนญาตประกอบกจการ แลวแตกรณ 2. การท�ากลโคส เดกซโทรส ฟรกโทส หรอผลตภณฑอนทคลายคลงกน ทมก�าลงผลตตงแต 20 ตนตอวนขนไป ใหเสนอในขนขออนญาตกอสรางเพอประกอบกจการ หรอขนขออนญาตประกอบกจการ แลวแตกรณ

9

การน�าหลกการประเมนผลกระทบสงแวดลอมหรอ EIAมาใชส�าหรบอตสาหกรรมประกอบกจการเกยวกบน�าตาลเปนการชวยใหมการจดการปญหาผลกระทบสงแวดลอมทเกดจากกจกรรมพฒนาโครงการไดอยางเหมาะสม ครอบคลมในทกมตทงดานสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต รวมทงใหความส�าคญในมตของคน สอดคลองกบหลกการพฒนาทยงยน เพราะกระบวนการในการจดท�ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมมการเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวม ตงแตการก�าหนดขอบเขตในการศกษา และการจดท�ารางรายงานและการก�าหนดมาตรการในการปองกนและแกไขผลกระทบสงแวดลอมจากกการพฒนาโครงการในมตตาง ๆ โดยก�าหนดใหมการจดเวทรบฟงความคดเหนของประชาชน เพอเปดโอกาสใหประชาชนครอบคลมกลมผมสวนไดเสยจากการด�าเนนโครงการ โดยไมจ�ากดเฉพาะขอบเขตในรศมพนทศกษาของโครงการเทานน

สามารถเขามามสวนรวมในการแสดงความคดเหนหรอขอเสนอแนะแลกเปลยนขอมลทเกยวของกบโครงการ เพอหาทางเลอกหรอมาตรการปองกนและแกไขผลกระทบสงแวดลอมทเหมาะสมในการด�าเนนโครงการและสอดคลองกบความตองการของประชาชน มการส�ารวจขอมลสภาพเศรษฐกจและสงคม การส�ารวจความคดเหนของประชาชนในพนทศกษาและพนทออนไหวรวมทงชมชนทไดรบผลกระทบจากโครงการในรศมอยางนอย5 กโลเมตรครอบคลมขอมลตาง ๆ ทเกยวของ เชน ลกษณะชมชน และสภาพพนทการบรหารและการปกครอง โครงสรางประชากรตงแตอดตจนถงปจจบน สภาพทางสงคมสภาพเศรษฐกจ รปแบบวฒนธรรมและความเชอ การบรการขนพนฐานสงคมการพฒนาและปญหาชมชน เปนตน

ตวอยางแผนผงกระบวนการผลต (Process Flow Diagram)ทมา : บรษท น�าตาลขอนแกน จ�ากด (สาขาวงสะพง), 2555

10

ทงน ผลการประเมนกระทบดานสงแวดลอมและการรบฟงความคดเหนจากประชาชน จะน�ามาก�าหนดมาตรการปองกนและแกไขผลกระทบสงแวดลอม และมาตรการตดตามตรวจสอบผลกระทบสงแวดลอม สวนรายละเอยดการศกษาผลกระทบสงแวดลอมส�าหรบอตสาหกรรมประกอบกจการเกยวกบน�าตาลกลมงานวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมดานอตสาหกรรม กองวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ไดจดท�าเอกสาร “แนวทางการจดท�ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมโครงการอตสาหกรรมประกอบกจการเกยวกบน�าตาล” เมอเดอนกนยายน พ.ศ. 2558 เพอเผยแพรใหผเกยวของทงในสวนของเจาของโครงการหรอผประกอบการ บรษททปรกษาผจดท�ารายงาน นกวชาการ รวมทงผทสนใจทวไปใชเปนแนวทางในการศกษาและจดท�ารายงานวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมโครงการอตสาหกรรมประกอบกจการเกยวกบน�าตาลใหเปนไปตามหลกวชาการในการประเมนผลกระทบสงแวดลอม โดยมเนอหาและรายละเอยดทครอบคลมในประเดนส�าคญทเกยวของครอบคลมมตดานทรพยากรสงแวดลอมทางกายภาพ ทรพยากรสงแวดลอมทางชวภาพ คณคาการใชประโยชน และคณคาตอคณภาพชวต ซงสามารถวเคราะหใหเหนระดบผลกระทบจากการพฒนาโครงการหรอกจการสามารถก�าหนดมาตรการปองกน

และแกไขผลกระทบสงแวดลอมและมาตรการตดตามตรวจสอบผลกระทบสงแวดลอมทมความเหมาะสมและมประสทธภาพซงผสนใจสามารถศกษาเพมเตมจากเอกสารและดาวนโหลดไดทเวบไซต www.onep.go.th/eia

ตวอยางในการประเมนและจดการปญหาผลกระทบสงแวดลอมจากอตสาหกรรมประกอบกจการเกยวกบน�าตาลโดยน�าหลกการประเมนผลกระทบสงแวดลอมมาใช อาท - การประเมนมลพษทางดานอากาศ โดยน�าหลกการประเมนการแพรกระจายมลพษทางอากาศ โดยการน�าแบบจ�าลองทางคณตศาสตรมาใชในการประเมน การก�าหนดคาควบคมอตราการปลอยมลพษทางอากาศทเขมงวดโดยระบพารามเตอรคาความเขมขนและอตราการระบายมลสารทจะใชในการควบคมและ/หรอตดตามตรวจสอบประสทธภาพการท�างานของระบบจากปลองหมอไอน�า ซงจะก�าหนดไมเกนรอยละ 80ของคามาตรฐานโดยทวไปทก�าหนดตามกฎหมาย - การก�าหนดมาตรการทใหโครงการมแผนการลดหรองดการรบซอออยไฟไหม มาตรการจงใจในการสงเสรมใหใชรถตดออยและอน ๆ - การสงเสรมในการน�ากากตะกอนหมอกรองไปใชท�าปยในไรออยของเกษตรกร

ตวอยางผเขารวมประชมรวมแสดงความคดเหน ทมา : รายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมโครงการโรงงานผลตน�าตาลทราย ของบรษท รวมเกษตรกรอตสาหกรรม จ�ากด, 2558

11

- การก�าหนดมาตรการในการจดควรถ การเกบออยตกหลน การก�าหนดเวลาในการขนสงของรถบรรทกโดยหลกเลยงชวโมงเรงดวน และหลกเลยงการจอดรถในเขตชมชน - มาตรการดานความปลอดภยในการจราจรบรเวณทางเขา-ออกโครงการ เชน การออกแบบใหม Off lane การตดตงไฟสญญาณจราจร - การก�าหนดมาตรการใหมการท�าบอเกบน�าดบส�าหรบใชในโครงการ การก�าหนดมาตรการในการใชน�า การผนน�า ระบบระบายน�าและปองกนน�าทวม - การสรางรวตาขายสงลอมรอบลานกองเถาและกากตะกอนหมอกรอง เพอปองกนการฟงกระจายของฝนละออง - การก�าหนดมาตรการในการจดการน�าเสยโดยใหมการปแผน HDPE ในบอบ�าบดน�าเสย เพอปองกนการรวซมลงดนและน�าใตดน

- การก�าหนดใหมพนทสเขยวและแนวกนชน โดยโรงงานน�าตาลตองมพนทสเขยวไมนอยกวารอยละ 5 ของพนทโครงการและควรเปนพนททเปนแนวปองกน (Protection Strip) หรอพนทแนวกนชน (Buffer Zone) โดยรอบโครงการ - การก�าหนดใหมคณะกรรมการพหภาคในการตดตามการปฏบตตามมาตรการดานสงแวดลอมตามทก�าหนดในรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม โดยใหมผแทนจากภาคประชาชนไมนอยกวากงหนง เปนตน - การตรวจวดคณภาพสงแวดลอม เชน ฝนละอองและกาซทปลอยออกจากปลองหมอไอน�า หรอโรงไฟฟาชวมวลการตรวจวดคณภาพน�าเสยและน�าทงทผานการบ�าบด การตรวจคณภาพดนและน�าใตดน เปนตน

นอกจากมาตรการปองกนและแกไขผลกระทบสงแวดลอมและมาตรการตดตามตรวจสอบผลกระทบสงแวดลอมซงเปนผลมาจากการประเมนผลกระทบสงแวดลอม โดยใชรายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมเปนเครองมอส�าคญแลวปจจบนยงมขอก�าหนดทางกฎหมาย รวมทงนโยบายและยทธศาสตรการพฒนาออยและน�าตาลทมมาตรการเสรมเขามาอาท ประกาศกระทรวงอตสาหกรรม เรอง การใหตงหรอขยายโรงงานน�าตาลในทกทองททวราชอาณาจกร พ.ศ. 2558 มการก�าหนดระยะหางของโรงงานทตงใหมกบโรงงานทไดรบอนญาตไวแลวไมนอยกวา 50 กโลเมตร โดยการวดระยะเปนเชงเสนตรง(ตามเงอนไขทก�าหนดในกฎหมาย) และมแผนการเตรยมปรมาณ

ออยจากการสงเสรมและพฒนาออยเขาสโรงงานน�าตาลทตงขนตามเงอนไข ท�าใหการตงโรงงานน�าตาลมการกระจายโดยไมกระจกตว และสอดคลองกบปรมาณออยทสงเสรมการปลก ซงสงผลดในดานการจดการผลกระทบสงแวดลอมและการใชประโยชนพนทนโยบายการสงเสรมและยทธศาสตรการพฒนาออยและน�าตาลโดยมมาตรการในการเพมผลผลตตอไร การลดการเผาออย การวจยและพฒนาในดานเทคโนโลยตงแตการเพาะปลกการปรบปรงกระบวนการผลตและอน ๆ จะชวยเสรมมาตรการการจดการดานผลกระทบสงแวดลอมไดเปนอยางด

12

สดทายนการทจะพฒนาอตสาหกรรมออยและน�าตาลใหเกดประโยชนทงดานสงคม เศรษฐกจ และเปนมตรกบสงแวดลอมจ�าเปนตองอาศยความรวมมอจากทกภาคสวนทเกยวของ ตงแตเกษตรกรชาวไรออย ผประกอบการโรงงานน�าตาล และอตสาหกรรมตอเนอง หนวยงานภาครฐทสงเสรมและใหการอนญาต และภาคประชาชนจะตองรวมมอกน โดยหลกการทวาตองพงพาอาศยกนและอยรวมกนได ซงทกฝายไดรบประโยชนและอยรวมกนอยางเปนสข ไมไดรบผลกระทบจากกจกรรมการพฒนาโดยเฉพาะประชาชนทอยรอบโครงการหรอผทประกอบอาชพอน ๆ

ดงนน การใหความรวมมอในการปฏบตตามมาตรการดานสงแวดลอมและเงอนไขตาง ๆ ตามทกฎหมายก�าหนดอยางเครงครด ความรบผดขอบดานสงคมและการสรางความสมพนธทดกบชมชน การก�ากบดแลของหนวยงานทเกยวของจะชวยใหอตสาหกรรมออยและน�าตาลของประเทศไทย สามารถบรรลเปาหมายการพฒนาอยางยงยนไดโดยไมยากนก

เอกสารอางอง

1. กลมวชาการและสารสนเทศอตสาหกรรมออยและน�าตาล ทราย. 2559. กจกรรม สอน. รายงานพนทปลกออยของ ประเทศไทย ปการผลต 2558/2559. เวบไซต : http : //www.ocsb.go.th/upload/ OCSBActivity/fileu pload/8071-2689.pdf. ส�านกนโยบายอตสาหกรรม ออยและน�าตาลทราย ส�านกงานคณะกรรมการออยและ น�าตาลทราย, วนทสบคน 16 พฤศจกายน 2559

2. บรษทน�าตาลขอนแกนจ�ากด (สาขาวงสะพง). 2555. รายงาน การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมโครงการ โรงงาน น�าตาลขอนแกน (สาขาวงสะพง).

3. บรษทรวมเกษตรกรอตสาหกรรม จ�ากด. 2558. รายงาน การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอมโครงการ โรงงาน ผลตน�าตาลทรายของบรษทรวมเกษตรกรอตสาหกรรม จ�ากด.

13

จรล เทพอวยพรนกวชาการสงแวดลอมช�านาญการพเศษ

กลมงานวชาการเละฐานขอมล

นบตงแต พ.ศ. 2518 ทประเทศไทยมการออกพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาตฉบบแรกและมการออกประกาศกระทรวง เรอง ก�าหนดประเภทและขนาดของโครงการทต องจดท�ารายงานการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (Environmental Impact Assessment : EIA)เมอ พ.ศ. 2524 และรายงาน EIA ฉบบแรก เรมเมอ พ.ศ. 2527ซงถอวา EIA ไดถอก�าเนดมานบตงแตบดนนมาจนถงปจจบนโดยระยะเวลาทมการประกาศหรอเปนขอก�าหนด ใหการพฒนาโครงการทเขาขายประเภทและขนาดตามประกาศฯ ดงกลาวตองมการจดท�า EIA จ�านวนอยางนอย 8 พนกวาโครงการ โดย

เปนโครงการเขอนขนาดใหญทกอสรางกวา 25 โครงการ ทงน ตลอดระยะเวลากวา 32 ปทผานมานน กลบมผลสะทอนกลบเกยวกบการจดท�า EIA ทผานมาจ�านวนมากดงกลาว มไดสะทอนกลบมาในมมมองดานดทเพมขนตามระยะเวลาทอดยาวนานขนแตกลบทวความรนแรงในดานลบ หรอกลาวสน ๆ วา EIA เปน“ตวขดขวางหรอถวงความเจรญของประเทศ” แตหากพจารณาอยางเปนกลาง และตามทกฎหมายไดใหอ�านาจตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 ทใชในปจจบน EIA นบเปนเครองมอประเภทหนงทใชในขบเคลอนการดแลและรกษาทรพยากรธรรมชาตและ

ประชาชนได

- ทราบทมาท ไปของการพฒนา โครงการ และสามารถตรวจสอบ ยอนกลบไดวาเจาของโครงการม การดแลประชาชนดมากน อย เพยงใด ตลอดอายโครงการเขอน

ประชาชนได

- ไดน�าเพอการเกษตร การอปโภค- บรโภค - รายไดเพมจากการท�าประมง การ สงเสรมอาชพตามแผน EIMP สง ผลใหคณภาพชวตดขนโดยตวชวด คอ รายไดเกนมาตรฐานความ ยากจน

ประชาชนได

- ทราบวาจะมโครงการพฒนาใน ทองทของตน สามารถคดคานหรอ ฟองรองไดหากเหนวามผลกระทบ มากกวาทคาดการณไวในรายงาน EIA, EHIA

ประชาชนได

- ไดคาทดแทนทรพยสนทเหมาะสม หากตองโยกยายทอยหรอทท�ากน- ประชาชนโดยรอบเขอนมงานท�า กบโครงการพฒนานน ๆ

เจาของโครงการอาจทำา Post EIA

or EHIA เพ อประเมนภาพรวม

เทยบกบ EIA หรอ EHIA ฉบบเดม

เพอดผลสำาเรจของมาตรการ

เจาของ โครงการบรหารจดการเขอน ดและระบบเพอใหเกบนำาไดตามแผนทตงไว

เจาของโครงการขอใชพนทปาไม

อทยานแหงชาต ปาสงวน เพอ

กอสรางเขอนและระบบชลประทาน

จดทำา EIA โครงการเข อน โดย

ทปรกษาจะทะเบยนกบ สผ. ผาน

กระบวนการทกฎหมายกำาหนด

และ ครม. อนมตโครงการ และ

แผน EIMP

ระยะศกษา EIA ระยะด�าเนนการ ระยะ Postระยะกอสราง

15

รปท 2 ถนนลาดยางพรอมไฟฟาของโครงการอางเกบน�า นฤบดนทรจนดา (โครงการหวยโสมง) จงหวดปราจนบร

ไดวา มไดสงผลใหเกดการปลอยกาซเรอนกระจก แตกลบเพมพนทปา และลดกาซเรอนกระจกเพราะปาไมเพมขน 2 เทาของทสญเสย ไดน�าตนทนส�าหรบดบไฟปา ในฤดแลงไดแหลงน�าส�าหรบสตวปา และยงปองกนการลาสตวปาไดอกทางหนงดวย นอกจากน

ประชาชนยงสามารถหาของปาเพอเสรมรายไดดวย หรอเปนแหลงทองเทยวท�าใหประชาชนโดยรอบมอาชพเสรม ไมตองอพยพไปท�ามาหากนในเมองใหญ ซงชวยลดปญหาสงคมไดอกทางหนง

อนงจากตวอยางขางตนพอสรปไดวา การท�า EIA หรอEHIA แลวประชาชนไดประโยชนอะไร ค�าตอบทไดคอ 1) ผลประโยชนทางตรงทประชาชนจะไดรบ อาท ก) การรบรขอมลขาวสารของประชาชนททนสถานการณ ข) มสวนรวมในการพฒนาโครงการหรอตดสนใจ ค) สามารถน�าเอกสารหรอ EIAไปอางองในศาลได หากเหนวา การศกษาไมถกตอง หรอไมครอบคลมผลกระทบทแทจรง 2) ผลประโยชนทางออม อาทก) มน�าท�าการเกษตร อปโภค-บรโภค ข) รายไดเพมจากการท�าประมง การท�าอาชพทเหมาะกบพนทนน ๆ ตามทก�าหนดไว

ในแผน EIMP (ดงแสดงรปท 1) ค) ประชาชนมตองไปขายแรงงานในเมองใหญ ง) สขภาพกาย สขภาพจตของประชาชนทอยรอบเขอน อยางนอยดเทาเดมหรอดกวาเดม เพราะมระบบสาธารณปโภคทเขาถงไดเพมขนไมวา น�า ไฟฟา ถนน (ดงแสดงในรปท 2) จ) เศรษฐกจระดบจงหวดทมเขอนนน ๆ ตงอยมการขยายหรอเตบโต นอกจากนยงจะมสถานพยาบาลหรอบคลากรทางการแพทยเพมเตม และมการควบคมโรคตาง ๆบรเวณทตงทพกคนงานและบรเวณบานของประชาชนทอย รอบ ๆ เขอน โดยใชเงนจากงบประมาณในแผนแกไข EIMP

-2-

จากวงจรการจดทารายงาน EIA/EHIA โครงการเขอนหรออางเกบนาขางตนจะเหนไดวา การทเจาของ

โครงการเขอนหรออางเกบนาทเกอบทงหมดเปนหนวยงานรฐ และมการจดทารายงาน EIA/EHIA แมจะใช

งบประมาณสง และใชระยะเวลาในกระบวนการพจารณาอาจนานนบป แตผลดทเกดจากการจดทารายงาน

EIA/EHIA มมากมายหลายประการอาท การสรางเขอนแมจะทาลายปาไม แตสวนนอาจถกตองเพยงบางสวน

เพราะ แผนปฏบตการปองกนแกไขผลกระทบสงแวดลอม หรอ EIMP ทมมาตรการใหปลกปาทดแทนอยางนอย 2

เทาของพนทปาทสญเสยจาการสรางเขอนหรออางเกบนา เพอสรางความมนใจไดวา มไดสงผลใหเกดการปลอยกาซ

เรอนกระจก แตกลบเพมพนทปา และลดกาซเรอนกระจกเพราะปาไมเพมขน 2 เทาของทสญเสย ไดนาตนทน

สาหรบดบไฟปาในฤดแลงไดแหลงนาสาหรบสตวปา และยงปองกนการลาสตวปาไดอกทางหนงดวย นอกจากน

ประชาชนยงสามารถหาของปาเพอเสรมรายไดดวย หรอเปนแหลงทองเทยวทาใหประชาชนโดยรอบมอาชพเสรม

ไมตองอพยพไปทามาหากนในเมองใหญ ซงชวยลดปญหาสงคมไดอกทางหนง

รปท 2 ถนนลาดยางพรอมไฟฟาของโครงการอางเกบนานฤบดนทรจนดา

(โครงการหวยโสมง) จงหวดปราจนบร

รปท 1 อบรมทาปลารา เพาะเหด โครงการกวคอหมา

จงหวดลาปาง (ตามทกาหนดไวในแผน EIMP)

รปจากกรมอทยานฯ รปจากกรมอทยานฯ

รปท 1 อบรมท�าปลารา เพาะเหด โครงการกวคอหมา จงหวดล�าปาง (ตามทก�าหนดไวในแผน EIMP)