การพฒนานโยบายการบรหารจดการแรงงานขามชาตภายใตประชาคมอาเซยนเพอความมนคงทางเศรษฐกจและสงคมไทย

อาเซยน 2025 : โอกาสและความทาทายดานการเคลอนยายแรงงานของไทย

15 ธนวาคม 2558

คณะนกวจยศนยบรการวชาการเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

• ผศ.ดร. แกวขวญ ตงตพงศกล หวหนาคณะนกวจย• ผศ.ดร. กรยา กลกลการ นกวจย• ผศ.ดร. ศภชย ศรสชาต นกวจย• ดร. เดชา ตงสฟา ทปรกษาดานรฐศาสตร• ผศ.ดร. สรศกด มณศร ทปรกษาดานนตศาสตร• น.ส. ดวงสมร ก าไร ผชวยนกวจย• นาย กฤษฏ ภณฑกจนรนดร ผชวยนกวจย• น.ส. กานตธรา ทพยกาญจนรตน ผชวยนกวจย

วตถประสงคของโครงการ

• เพอศกษาวเคราะหและประเมนประสทธภาพ ความเหมาะสม ตลอดจนปญหาและอปสรรคของนโยบายการบรหารจดการแรงงานขามชาตประเทศไทยในปจจบน

• เพอศกษาวเคราะหและประเมนประสทธภาพนโยบายการบรหารจดการแรงงานขามชาตของประเทศสมาชกอาเซยน กรณศกษาเปรยบเทยบกบประเทศสมาชกอาเซยนทมการเคลอนยายแรงงานขามชาตสง

• เพอศกษาวเคราะหและประเมนมาตรการทเกยวของกบแรงงานขามชาตภายใตการด าเนนงานของประชาคมอาเซยน

• เพอเสนอแนะแนวทางแกไขปญหาทเกยวของกบการจางแรงงานขามชาต และแนวทางการพฒนานโยบายการบรหารจดการแรงงานขามชาตของประเทศไทยในปจจบน เพอสรางความมนคงทางเศรษฐกจและสงคมไทย

• เพอเสนอแนะแนวนโยบายการบรหารจดการแรงงานขามชาตของประเทศไทยใหสอดคลองกบการด าเนนการเพอกาวเขาสการเปนประชาคมอาเซยน เพอความกาวหนาทงดานเศรษฐกจ สงคม และความมนคงในภมภาคไปพรอมกน

• เพอน าองคความรจากการศกษาวจยมาประกอบการฝกอบรมของสถาบนฯ

ขอบเขตและวธการศกษา• ศกษา รวบรวมขอมล และทบทวนวรรณกรรม ทเกยวของกบการศกษาและวจยดานการบรหาร

จดการแรงงานขามชาตของประเทศไทยและประเทศอาเซยนในปจจบน• ศกษา รวบรวมขอมล วเคราะห และประเมนประสทธภาพ ความเหมาะสม ตลอดจนปญหาและ

อปสรรคของนโยบายการบรหารจดการแรงงานขามชาตของประเทศไทยในปจจบน• ศกษา รวมรวมขอมล วเคราะห และประเมนประสทธภาพ ความเหมาะสม ตลอดจนปญหาและ

อปสรรคของประเทศสมาชกอาเซยน กรณศกษาเปรยบเทยบกบประเทศสมาชกอาเซยนทมการเคลอนยายแรงงานขามชาตสง

• ศกษา รวบรวมขอมล วเคราะห และประเมนประสทธภาพของมาตรการทเกยวของกบแรงงานขามชาตภายใตการด าเนนงานของประชาคมอาเซยน

• ศกษา รวบรวมขอมล วเคราะห และประเมนนโยบายเศรษฐกจของประเทศเพอนบานทอาจสงผลกระทบตออปทานของแรงงานขามชาตในประเทศไทย

• เสนอแนะแนวทางแกไขปญหาทเกยวของกบการจางแรงงานขามชาต และแนวทางการพฒนานโยบายการบรหารจดการแรงงานขามชาตของประเทศไทยในปจจบน เพอสรางความมนคงทางเศรษฐกจและสงคมไทย

ขอบเขตและวธการศกษา (ตอ)

• เสนอแนะแนวนโยบายการบรหารจดการแรงงานขามชาตของประเทศไทยใหสอดคลองกบการด าเนนการเพอกาวเขาสการเปนประชาคมอาเซยน เพอความกาวหนาทงดานเศรษฐกจ สงคม และความมนคงในภมภาคไปพรอมกน

• ส ารวจ เกบขอมลภาคสนาม และสมภาษณผมสวนเกยวของในประเทศไทยและประเทศสมาชกอาเซยนทเกยวของกบการบรหารจดการแรงงานขามชาต

• จดประชมระดมความคดเหน (Focus group) 2 ครง เพอรบฟงขอคดเหนและขอเสนอแนะจากผแทนหนวยงานภาครฐและภาคเอกชน นกวชาการ และภาคประชาชนเพอระดมความคดเหนในการก าหนดนโยบายและแนวทางการพฒนาบรหารจดการแรงงานขามชาตของประเทศไทย เพอใหไดขอมลเชงลกและรอบดานทเปนประโยชนในการบรรลวตถประสงคการศกษาวจย

กรอบวธการด าเนนงานวจย

เพอตอบโจทยวตถประสงคของการด าเนนการวจย ทง 6 ขอ คณะผวจยเสนอกรอบแนวความคดในการด าเนนโครงการวจยซงประกอบดวย 5 สวนส าคญ คอ

• การจดเกบขอมลดานแรงงาน และการทบทวนวรรณกรรม

• กรอบการประเมนนโยบายสาธารณะ/ผลกระทบ

• สงเคราะหเพอศกษาวเคราะหและประเมนประสทธภาพนโยบายการบรหารจดการ

• การสมภาษณผมสวนเกยวของในประเทศไทยและประเทศสมาชกอาเซยนทเกยวของกบการบรหารจดการแรงงานขามชาต

• จดประชมระดมความคดเหน (Focus Group)

การใหค าจ ากดความของมาตรการ

เพอใหกรอบการประเมนผลกระทบมความชดเจน ตงอยบนฐานความเขาใจเดยวกน ในการศกษาจะมการก าหนดนยามของศพทเทคนคทเกยวของกบการบรหารจดการแรงงานขามชาต รปแบบของมาตรการทใชในการบรหารจดการแรงงานขามชาต นยามค าศพทอางองจาก สมาน เหลาด ารงชย , เปรมใจ วงศรไพศาล, พอล เรองโรจนพทกษ, ณฐพล เอกแสงศร, ไพรนทร มากเจรญ และ วรญญา จตรผอง (2553) กลาวคอ

• แรงงานขามชาต หมายถง ตามทอนสญญาวาดวยการปกปองสทธของแรงงานขามชาตและครอบครว (ICRMW) ป พ.ศ. 2533 นนไดระบวาแรงงานขามชาต คอ ผทจะเขาไป เขาไปแลวหรอเคยเขาไปท างานในประเทศทตนเองไมไดเปนคนสญชาตของประเทศนน ๆ (มาตรา 21)

นายหนาจดหางานถกตองตามกฎหมาย หมายถง บคคลตามกฎหมายหรอบรษททไดรบการจดทะเบยนจากรฐบาลในการเสนอบรการในเบองตนหรอมากกวาของการบรการตามตลาดแรงงาน มดงตอไปน

• การใหบรการอยภายใตเงอนไขทวา แรงงานตองสมครงานกบบรษทจดหางานทจดทะเบยนกบบรษทตนทาง โดยทไมมบรษททไมไดจดทะเบยนเขามาเกยวของในกระบวนการจดหางาน

• สวนประกอบของการใหบรการวาจางแรงงานนนมแรงงานขามชาตเปนสวนของฝายทสามดวย

• การใหบรการอน ๆ รวมถงการจดหางาน ซงก าหนดโดยเจาหนาททเกยวของรวมกบตวแทนนายจางและองคกรลกจาง เชน การใหขอมลเกยวกบประเภทงานทถกตองสอดคลองตามประเภทงานทเสนอใหหรอตามประกาศรบสมครงาน

นายหนาจดหางานแบบผดกฎหมาย หมายถง บคคลตามกฎหมายหรอบรษททไมไดขออนญาตขนทะเบยนจากรฐ โดยอาจมการจดบรการใหแกแรงงานเชนเดยวกนหรอมากกวาการใหบรการโดยทวไป ของตลาดแรงงาน มดงน• บรษทจดหางานทไมไดจดทะเบยน• นายหนาเถอน

เครอขายทางสงคม ไดแก บคคลหรอกลมบคคลทเสนอการใหบรการจดหางานโดยมทงจายคาตอบแทนและไมตองจายคาตอบแทน โดยบางครงอาจเปนกลมเพอนแรงงานหรอเพอนบานทสามารถใหขอมลขาวสารกบคนหางานโดยไมตองจายคาตอบแทน ซงอาจกลาวไดวาเปน “ผชวยเหลอหางาน” มากกวาบทบาทของ “นายหนาจดหางาน”

นยามตามพมพเขยวของ AEC (AEC Blueprint)

• บคคลธรรมดา (Presence of Natural Person) ตามความตกลง ความตกลง MNP คอ กรณของประเทศไทย จะอนญาตใหมการเคลอนยายบคลากรเพยง 2 ประเภท คอ ผเยยมเยอนทางธรกจ (Business visitor) และ ผโอนยายภายในบรษท (Intra corporate transferee)

• แรงงานวชาชพ (ตามขอตกลง MRAs) คอ แรงงานทกลมประเทศอาเซยนไดจดท าขอตกลง MRAs รวมกนแลวใน 7 สาขา คอ วศวกรรม พยาบาล สถาปตยกรรม การส ารวจ แพทย ทนตแพทย และนกบญช

• แรงงานฝมอน ารอง (ตามขอตกลง MRAs) คอ แรงงานทประเทศสมาชกไดก าหนดเบองตนทจะเปดเสรในตลาดแรงงานทกษะหรอแรงงานฝมอน ารอง ในกลมบรการ 4 สาขา ไดแก ทองเทยว สขภาพ การบน และเทคโนโลยสารสนเทศ

แรงงานขามชาตในประเทศไทย

• แรงงานเพอพฒนาฝมอ (แรงงานทกษะต า) คอ แรงงานไรฝมอ หรอ แรงงานทวไปแรกเขาท างานเพราะค าวา แรงงานไรฝมอกอใหเกดความรสกทไมสรางสรรคตอแรงงานทเพงเขาสตลาดแรงงานวาเปนแรงงานทไมมฝมอหรอไมมการพฒนาตนเอง และในขอเทจจรงแรงงานไรฝมอสามารถเรยนร ฝกฝน พฒนาทกษะฝมอแรงงาน ใหเปนแรงงานกงฝมอและหรอฝมอได หากมความขยน อดทน ตงใจจรง และใฝเรยนร โดยคณะกรรมการคาจางมมตเมอวนท 20 กรกฎาคม พ.ศ. 2552 เหนชอบปรบปรงแกไขค าวา “แรงงานไรฝมอ” เปน “แรงงานเพอพฒนาฝมอ”

• แรงงานทมทกษะ คอ แรงงานทไมไดอยในประเภทแรงงานเพอพฒนาฝมอ (แรงงานทกษะต า) คอ แรงงานไรฝมอ หรอ แรงงานทวไปแรกเขาท างาน โดยเปนแรงงานท ไดรบการฝกฝน มความสามารถเฉพาะดาน และไดรบอตราคาจางทสงกวาอตราคาจางขนต า และแรงงานกลมนอาจรวมถง แรงงานกงทกษะและกงฝมอ และแรงงานทมทกษะสง

การทบทวนวรรณกรรม

• การใหใบอนญาตหรอ Quota ในรปแบบตาง ๆ เชน ตามประเภท ตามสญชาต ตามฝมอ ตามพนทหรอระยะเวลาอาชพสงวน

• การก าหนดประเภทงานทท าไดและท าไมได (อาชพสงวน)

• ระบบนายหนาแรงงาน

• ระบบรฐตอรฐ

• มาตรการดานภาษตอนายจาง

• มาตรการตอแรงงานทผดกฎหมาย

• ระบบเสรมอน ๆ เชน การวางแผนดานแรงงาน การทดสอบฝมอแรงงาน การฝกฝมอแรงงาน การประกนสงคม One Stop Service นโยบายดานการลงทน การก าหนดอตราคาจางขนต า ระบบฐานขอมลดานแรงงาน

ประเดนเรองแรงงานขามชาต บรบทของ AEC

สรปสาระส าคญของการเปนประชาคมอาเซยนและพนธกรณ

ประชาคมเศรษฐกจ (ASEAN Economic Community)

• การเปนตลาดและฐานการผลตเดยวกน (Single market and production base)

• การเปนภมภาคทมขดความสามารถในการแขงขนสง (Highly competitive economic region)

• การเปนภมภาคทมพฒนาการทางเศรษฐกจทเทาเทยมกน (Region of equitable economic development)

• การเปนภมภาคทบรณาการเขากบเศรษฐกจโลกไดอยางสมบรณ (Region fully integrated into the global economy)

ประชาคมเศรษฐกจ (ASEAN Economic Community)

• การเคลอนยายแรงงานวชาชพตามขอตกลงยอมรบรวมกนดานคณสมบตในสาขาวชาชพหลก(Mutual Recognition Arrangements: MRAs)

• ปจจบนประเทศสมาชกอาเซยนไดจดท าขอตกลง MRAs รวมกนแลวใน 7 สาขา คอ วศวกรรม พยาบาล สถาปตยกรรม การส ารวจ แพทย ทนตแพทย และนกบญช สวนสาขาอน ๆ ยงอยระหวางการพจารณา

• ในการประเมนผลกระทบทจะเกดขนตอแรงงานใน 7 วชาชพตามขอตกลง MRAs น พบวา ผลทจะเกดขนตอแรงงานอาจอยในระดบทไมสงมาก เนองจากในทางปฏบต แตละประเทศยงมกฎระเบยบทใชในการก าหนดคณสมบตของแรงงานทจะเขามา

ผลกระทบของ AEC ตอการเคลอนยายแรงงาน

• กรณของแรงงานตามเงอนไข MRAs และ MNP

• กรณแรงงานขามชาตทไมไดอยในเงอนไข MRAs และ MNP

ประชาคมการเมองและความมนคง (ASEAN Political-Security Community)

• ประชาคมการเมองและความมนคง (ASEAN Political-Security Community) หรอ APSC มจดมงเนนทส าคญ คอ การพฒนาการเมอง การคมครองสทธมนษยชน การรวมมอปองกนทางทหารและความมนคงของอาเซยน เพอสรางความสงบสข ความเปนเอกภาพและความแขงแกรงของประชาคม

• เปนประชาคมทมกฎเปนพนฐานในการสรางคณคาและบรรทดฐานรวมกน

• มสวนรวมรบผดชอบในการสรางสนตภาพและความมนคงรวมกนของภมภาค

• มองออกไปนอกภมภาคอยางตอเนองเพอเพมความเชอมโยงกบโลก

• จากประเดนในดานการสรางประชาคมการเมองและความมนคง อาจพบวามประเดนทเกยวของกบการบรหารจดการแรงงานขามชาตไมมากนก โดยอาจแฝงอยในเรองของความมนคงในเชงพนท หรออาจเปนปญหาทเปนขอขดแยงระหวางสองประเทศ

ประชาคมสงคมและวฒนธรรม (ASEAN Socio-Culture Community)

• ประชาคมสงคมและวฒนธรรม (ASEAN Socio-Culture Community: ASCC) มวตถประสงคส าคญ คอ การมงเนนการพฒนามนษย สวสดการสงคม การลดความยากจน การสงเสรมผดอยโอกาส การสรางและพฒนาอตลกษณของภมภาค และการพฒนาสงคมผานกรอบอนภมภาค และการแกไขปญหาสงแวดลอม

• การเปนประชาคมทมประชาชนเปนศนยกลาง เปนสงคมทเอออาทรและมการแบงปน ประชากรอาเซยนมความเปนอยทด มการพฒนาในทกดาน เพอยกระดบคณภาพชวตของประชาชน และเปนการสงเสรมการใชทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน

• ส าหรบการก าหนดความรวมมอ แบงเปน 6 ดาน ทส าคญ คอ การพฒนามนษย การคมครองทางสงคมและสวสดการสงคม สทธและความยตธรรมในสงคม ความยงยนดานสงแวดลอม การสรางอตลกษณอาเซยน และการลดชองวางของการพฒนา

• การใหความส าคญดานการศกษา การลงทนในการพฒนาทรพยากรมนษย และ การเสรมสรางการท างานทมความสข

• สวสดการสงคมและการใหความคมครอง การลดระดบความยากจนโครงขายทางสงคม การปองกนจากผลกระทบทเปนลบของการเชอมโยงกบภายนอก ความมนคงดานอาหารและความปลอดภย การเขาถงระบบสาธารณสขและการเสรมสรางรปแบบการด ารงชวตทมสขภาพด การพฒนาความสามารถในการควบคมโรคตดตอ

• ความยตธรรมและสทธทางสงคม มงเนนท การสงเสรมความยตธรรม โดยใหสทธของประชาชนสะทอนอยในนโยบายและทกวถของชวตซงตองมการรวมสทธของกลมผดอยโอกาสและกลมทเปราะบางและผยายถน โดยมยทธศาสตรทส าคญ คอ การใหความคมครองสงเสรมสทธของแรงงานขามชาต การสงเสรมการท าบรรษททรบผดชอบตอสงคม

สรป

• ในมมมองของการด าเนนการเขาสการเปนประชาคมอาเซยนในระยะทผานมาเปนระยะของการเรมตนและการเปลยนแปลงซงอาจประสบกบความสบสน การจดล าดบความส าคญและความสอดคลองของการด าเนนการของแตละประเทศจะเปนปจจยทมความส าคญตอความส าเรจของการรวมตวเปนประชาคมในอนาคต

• การบรหารจดการดานแรงงานอาจเปนเพยงประเดนระยะสนหรอระยะปานกลางในภาพรวมของการรวมเปนประชาคมอาเซยน

• ภาพระยะยาวคอการสรางกระบวนการทท าใหทกประเทศสามารถไดรบประโยชนรวมกน (Mutual benefits) อยางเหมาะสม โดยกลไกทจะท าใหการรวมกลมมความยงยนคอการยกระดบการศกษา ความร ศกยภาพของประชากรในแตละประเทศใหมความทดเทยมกน สามารถใชประโยชนรวมกนไดอยางบรณาการจงจะท าใหการรวมกลมเปนไปอยางสมบรณ

• อยางไรกตามในการเกดประโยชนรวมกนนน บางประเทศอาจไดรบประโยชนทมความแตกตางกนซงขนกบศกยภาพและประเดนทมความเกยวของของแตละประเทศ ซงในการบรหารจดการนนอาจน ามาซงภาระรวมกน (Mutual burdens) ซงแตละประเทศตองมกระบวนการบรการจดการภาระทเกดขนนรวมกนอยางเปนระบบ

นโยบายและการบรหารจดการแรงงานขามชาตของประเทศไทย

ขอมลเกยวกบแรงงานเพอนบานในประเทศไทย

• แรงงานเพอนบานมจ านวนเพมสงขนเปน 4 ลานคน คดเปนรอยละ 10 ของก าลงแรงงานไทย หรอ รอยละ 20 ของก าลงแรงงานทมการศกษาต ากวาประถม 6

• ป พ.ศ. 2557 แรงงานตางดาว 1,559,990 คน • พสจนสญชาต 1,142,118 คน• MOU 270,108 คน • เขาเมองผดกฎหมายตามมตครม. 3 สญชาต 20,107 คน

• องคประกอบแรงงานเพอนบานทมใบอนญาตท างานเปลยนไปมาก

73.7%

9.4%

16.9%

พสจนสญชาต

MOU

เขาเมองผดกม.ตามมตครม.3สญชาต

ป พ.ศ. 2555 จ านวนแรงงานตางดาว 3 สญชาตทไดรบใบอนญาตท างานรวม 994,749 คน

19.0%

3.6%

77.4%

ป พ.ศ. 2553 จ านวนแรงงานตางดาว 3 สญชาตทไดรบใบอนญาตท างานรวม 1,203,698 คน

73.2%

17.3%

1.3%

ป พ.ศ. 2557 จ านวนแรงงานตางดาว 3 สญชาตท ไดรบใบอนญาตท างานรวม 1,559,909 คน

การกระจกตวของแรงงานขามชาต

Number of registered migrants (Figures as of July 2004)

จงหวดทมแรงงานขามชาตมาก ไดแก สมทรสาคร ปทมธาน ชลบร สมทรปราการ เชยงใหม กรงเทพ สราษฎรธาน

– จงหวดทมความตองการแรงงานสง เชน จ งหว ดท เ ป น เม อ ง ใหญ ม โ ร ง งานอตสาหกรรม การทองเทยว

– จงหวดชายแดน

79

17 4

สดสวนแรงงานขามชาตจ าแนกตามสญชาต

เมยนมากมพชาลาว

ชาย รอยละ 57 อายเฉลย 28 ป กจการ ไดแก กอสราง เกษตรและปศสตว การใหบรการตาง ๆ กจการตอเนองการเกษตร

พฒนาการของนโยบายแรงงานตาวดาวของไทย

• ป พ.ศ. 2535 - 2543 จดทะเบยนเฉพาะตวแรงงาน อนญาตท างานเฉพาะบางจงหวด บางภาคการจางงาน แรงงานตองมนายจางพามาจดทะเบยน เรมบงคบซอบตรประกนสขภาพ ป พ.ศ. 2542

• ป พ.ศ. 2544 ตงกบร. และเปดใหจดทะเบยนทวประเทศ ทกอตสาหกรรมครงแรก

• ป พ.ศ. 2545 - 2546 ท า MOU การจางแรงงานระหวางไทยกบ 3 ประเทศ

• ป พ.ศ. 2547 เปดใหมการจดทะเบยนขนทวประเทศ ทกอตสาหกรรม ในลกษณะของการเปนพลเมอง จดทะเบยนนายจาง ก าหนดโควตา

• ป พ.ศ. 2548 น าเขาแรงงานอยางถกกฎหมาย

• ป พ.ศ. 2550 พสจนสญชาต

• ป พ.ศ. 2551 พรบ.การท างานของคนตางดาวฉบบใหม

• ป พ.ศ. 2553 ขยายเวลาพสจนสญชาตและก าหนดใหแรงงานสงเงนเขากองทนสงกลบ

• ป พ.ศ. 2555 พยายามปดต านานแรงงานขามชาตเถอนในประเทศไทย

• ป พ.ศ. 2556 - ปจจบน ขยายเวลาพสจนสญชาต มการเปดจดทะเบยน

ความคบหนาการบรหารจดการแรงงานตางชาตยค คสช.

• ตง กนร. แทน กบร.

• ตง One Stop Service ในทกจงหวด เปดจดทะเบยนและอนญาตใหท างาน 1 ป

• เรงและขยายเวลาการพสจนสญชาตออกไปอก 1 ป จากวนท 31 มนาคม พ.ศ. 2558

• เปดจดทะเบยนแรงงานตางดาวในกจกรรมประมงในพนท 22 จงหวดชายทะเล

• ปรบแกขอตกลงจากเดมท างานครบ 4 ป ตองออกไป 3 ป เหลอ 30 วน

• ศกษาความเปนไปไดในการอนญาตใหจางงานแบบไปกลบหรอตามฤดกาลตามมาตรา 14 ในพนทเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษและตามแนวจงหวดชายแดน

• รบจดทะเบยนแรงงานเวยดนามท างานรบใชในบานและงานกรรมกรในกจการกอสราง ประมง รานอาหาร

• ปรบแกประกนสงคม ใหแรงงานตางดาวสามารถไดรบบ าเหนจ และจะแยกกองทนแรงงานตางดาวออกมาจากแรงงานไทย

22 ป (ป พ.ศ. 2535 - 2557) ของการบรหารจดการแรงงานตางดาวในประเทศไทย

แบงเปน 3 ขนตอน ดงน

1. การขนทะเบยนเพอผอนผนใหแรงงานขามชาตผดกฎหมายอยในประเทศไทยไดชวคราว

2. การปรบสถานะแรงงานขามชาตทขนทะเบยนใหเปนผเขาเมองถกตองตามกฎหมาย

3. การน าเขาแรงงานขามชาตอยางถกกฎหมายจากประเทศตนทางทงระบบ

กระทรวงแรงงานแบงการบรหารจดการแรงงานขามชาตออกเปน 3 ระยะ ดงน

1. ระยะสน ก าจดปญหาแรงงานเถอนทมอยเปนจ านวนมากในประเทศไทย

2. ระยะกลาง น าเขาแรงงานอยางถกตองตามกฎหมายและน าเขาเพมเตมจากแหลงใหม

3. ระยะยาว เปดน าเขาแบบโควตาประเทศและฝกอบรมเพมทกษะ

ประเมนนโยบายและการบรหารจดการแรงงานขามชาตของไทย• สภาพทางภมศาสตรเปนอปสรรคส าคญในการแกปญหาแรงงานผดกฎหมายทมอยจ านวนมาก ท าใหแกไขไดไมเสรจสน

• ยงไมมนโยบายเชงรกในการคดเลอกแรงงานตางชาตคณภาพด ฝกอบรมและพฒนาฝมอ ลดการพงพงแรงงานไรฝมอ

• การบงคบใชกฎหมายยงดอยประสทธภาพ

• ขาดแผนการพฒนาประเทศ ท าใหไมสามารถก าหนดทศทางของนโยบายแรงงานไดชดเจนและสอดรบกบแผนของประเทศ

• ขาดขอมลในการก าหนดตวเลขความตองการใชแรงงานตางชาตของประเทศ จ าแนกตามอตสาหกรรมและบรษท

• นายจางยงไมมสวนรบผดชอบตอผลกระทบของการใชแรงงานตางชาตตอสงคม กลายเปนภาระการคลง

• การเขามาอยางถกกฎหมายยงมขนตอนยงยาก ใชเวลาและเงนมาก

• มปญหาบรษทนายหนา

• แรงงานขามชาตอยภายใตกฎหมายคมครองแรงงานเฉกเชนเดยวกบแรงงานไทย ยกเวน การจดตงสหภาพ แตในทางปฏบตยงมปญหา

• ควรมการปรบเปลยนประกนสงคมใหแรงงานตางชาตสามารถรบบ าเหนจ ตลอดจนมรปแบบสทธประโยชนและการคมครองทเหมาะสมกบสภาพการท างานและความเปนอยของแรงงานตางชาตในประเทศไทย

• ไมมการจดระเบยบทพก

• ไมมนโยบายผตดตาม

• ไมมการก าหนดระยะเวลาสงสดทแรงงานตางชาตสามารถเขามาท างานไดในประเทศไทย

• ขาดบรณาการระหวางหนวยงาน ขาดแคลนบคลากร

นโยบายและการบรหารจดการแรงงานขามชาตของประเทศสงคโปร

Work Pass and Permit in Singapore

• แบงเปน 5 กลม• Professionals

• Employment Pass• Personalized Employment Pass EP (PEP)• Entre

• Skilled and semi-skilled workers• S-Pass• Work Permit for foreign workers

• Family members• Dependent's Pass• Long Term Visit Pass• Letter of Consent

• Trainees and students• Exemptions and working while on a visit pass

Work permit

• ส าหรบแรงงานไรฝมอ ควบคมปรมาณและคณภาพ โดยใชเพดานการพงพา และภาษ

• ตองตรวจสขภาพสม าเสมอ

• ไมสามารถแตงงานกบคนสงคโปรไดกอนไดรบอนญาต

• แรงงานหญงทตงครรภจะถกสงกลบ

• นายจางตองม security bond S$5,000

• นายจางตองท าประกนสขภาพ S$15,000 และประกนอบตเหต S$40,000 ใหกบแรงงานตางชาตแตละคน

WP: construction

The duration of a work permit is generally 2 years.

Nationality Type of worker Maximum period of employment

NTS, PRC Basic skilled 10 years

NTS, PRC Higher skilled 22 years

NAS, Malaysia All sectors No maximum

Construction: Quota and Levy

The MYE reflects the total number of Work Permit holders a main contractor is entitled to employ based on the value of projects.

Process: Quota and levy7 work permit holders for every full-time local employee

Tier Monthly

Skilled, on MYE $300

Unskilled, on MYE $450

Skilled, on MYE waiver $600

Unskilled, on MYE waiver $750

Marine: Quota and levy5 work permit holders for every full-time local employee

Tier Monthly

Skilled $300

Unskilled $400

Manufacturing: Types of business activities

WP: manufacturing

The duration of a work permit is generally 2 years.

Nationality Type of worker Maximum period of employment

PRC Unskilled 10 years

PRC Skilled 18 years

NAS, Malaysia All sectors No maximum

Manufacturing: Quota and levy

Quota Unskilled-monthly Skilled-monthly

Tier 1Up to 25% of the total workforce

$370 $250

Tier 2Above 25% to 50% of the total workforce

$470 $350

Tier 3Above 50% to 60% of the total workforce

$650 $550

Services: Quota and levy

Quota Unskilled-monthly Skilled-monthly

Tier 1Up to 10% of the total workforce

$420 $300

Tier 2Above 10% to 25% of the total workforce

$550 $400

Tier 3Above 25% to 40% of the total workforce

$700 $600

Type of work Monthly rate Monthly rate

Domestic worker Normal concessionary

265 120

Nanny Singaporeans Malaysians

120 265

Artistes First 8 artistes 9 and above

420 750

ประเมนนโยบายและการบรหารจดการของสงคโปร

• ประเภทใบอนญาตท างานจดแบงตามทกษะฝมอและภาคอตสาหกรรมอยางซบซอน แตชดเจน

• นโยบายเปนมตรตอแรงงานตางชาตทกษะสง ในขณะทพยายามจ ากดแรงงานตางชาตไรฝมอไมใหมจ านวนมากเกนไปและไมใหตงรกรากอยอยางถาวร

• ทกษะแรงงานถกทดสอบและรบรองอยางมมาตรฐานจากหนวยงานททางการก าหนด

• มาตรการทใชมความยดหยนสามารถปรบเปลยนใหตอบสนองตอสถานการณในประเทศอยเสมอ ดวยการปรบอตราภาษ และเพดานการพงพาแรงงานตางชาตในกรณแรงงานชางฝมอ กงฝมอ และไรฝมอ สวนกรณแรงงานระดบวชาชพและชางเทคนค ใชวธปรบระดบเงนเดอนขนต าทสามารถขอใบอนญาตประเภทตาง ๆ ได

• นายจางตองรบผดชอบตนทนทแทจรงทเกดจากการใชแรงงานตางชาต ดวยการจายภาษ การจดหาทอยอาศย ซอประกนสขภาพ และสงแรงงานตางชาตเขาอบรมพฒนาทกษะแรงงาน

• มงพฒนาฝมอแรงงานโดยใชเครองมอทางภาษเพอสรางแรงจงใจใหนายจางพฒนาฝมอแรงงาน และใหนายจางสงเงนเขากองทนเพอพฒนาฝมอแรงงานตางชาต

• ควบคมปรมาณแรงงานตางชาตโดยก าหนดเงนเดอนขนต า โควตาหรอเพดานการพงพง อาย และสญชาต

• มการปฐมนเทศแรงงานใหมเพอใหสามารถปรบตวและอบรมแรงงานเปนระยะเพอใหแรงงานมมาตรฐานและความปลอดภย

• รฐบาลบอกใหนายจางตระหนกวา การจางแรงงานตางชาตถอเปนสทธพเศษ (Privilege) นายจางตองจางคนสงคโปรเปนหลกและกอนทจะจางแรงงานตางชาต

• เผยแพรขอมลการจางแรงงานตางชาตและการขอใบอนญาตท างานบนเวบไซดอยางละเอยดครบถวน

• แรงงานตางชาตทกระดบไมตองเขาประกนสงคม นายจางซอประกนสขภาพใหกบแรงงานตางชาตกงฝมอและไรฝมอ ท าใหไมตองจายเงนสมทบเขากองทนประกนสงคมทใหการคมครองแรงงานในดานทไมเหมาะกบแรงงานตางชาต เชน สทธการคลอดบตร ทงน สงคโปรไมมประกนการวางงาน

• มการปฏบตตอแรงงานตางชาตแตละสญชาตไมเทาเทยมกน โดยก าหนดภาษ อาชพ และระยะเวลาทสามารถท างานได ทเออประโยชนตอแรงงานจากมาเลเซยและเอเชยเหนอมากกวาแรงงานจนและ Non-traditional

• มความเขมงวดเรองการแตงงาน การตงครรภ และการน าผตดตามเขาประเทศ ท าใหไมมปญหาเรองผตดตาม

• มการก าหนดระยะเวลาท างานของแรงงานตางชาตไวชดเจนท าใหทกฝายสามารถวางแผนระยะยาวได ท าใหนายจางมแรงจงใจในการพฒนาฝมอแรงงาน และปองกนปญหาการตงรกราก

จดออน

1) นโยบายมการปรบเปลยนบอยครง สงผลตอภาคธรกจแลผประกอบการบางรายปรบตวไมทน

2) สงคโปรยงมปญหาในเรองสทธมนษยชนจากความเหนของกลมพทกษสทธมนษยชน และ NGO

3) ยงคงมการลกลอบเขาไปท างานของแรงงานตางชาตผานการยนขอหนงสอเดนทาง (Passport) ไปทองเทยว

4) สงคโปรไมไดท าขอตกลงการจางงานแบบทวภาคกบประเทศตนทางใด ๆ ท าใหปราศจากชองทางการเขาแทรกแซงอตราคานายหนาจดหางานในประเทศตนทางสงผลใหแรงงานตางชาตทเขามาท างานในประเทศสงคโปรตองจายคานายหนาในอตราคอนขางสง

5) สงคโปรไมมกฎหมายก าหนดคาจางขนต า ท าใหคาจางอาจต าเกนไปไมเพยงพอตอการด ารงชพของแรงงานทงแรงงานสงคโปรและแรงงานตางชาต

นโยบายและการบรหารจดการแรงงานขามชาตของประเทศเกาหลใต

พฒนาการนโยบายและการบรหารจดการแรงงานตางชาต

• ไมเปดรบแรงงานตางชาต

• ป พ.ศ. 2536 Industrial Trainee System (ITS)

• ป พ.ศ. 2541 Work after Training Program (WATP)

• ป พ.ศ. 2546 Employment Permit System (EPS)

นโยบายแรงงานทดแทนในฐานะผฝกงาน (ITS)

น ามาใชจดการกบปญหาการขาดแคลนแรงงานในโรงงานหรอหนวยผลตขนาดเลก ซงจ ากดเฉพาะภาคอตสาหกรรมการผลตแคบางประเภททคนภายในประเทศไมตองการท าเทานน

ใหแรงงานท างานในฐานะผฝกงาน 1 ป กอนจะกลบประเทศตนทาง ทงนแรงงานจะไมอยภายใตกฎหมายคมครองแรงงาน

ขยายเวลาการฝกงานอก 1 - 2 ป, ใหใบอนญาตท างาน 2 ป หลงฝกงาน 1 ป, ขยายประเภทอตสาหกรรม

ไมประสบความส าเรจเพราะการกดขของนายจางและไมมการคมครองทางกฎหมายท าใหมการหลบหนกลายเปนแรงงานผดกฎหมายจ านวนมาก

นโยบายใบอนญาตท างาน (EPS)

แกไขปญหาการขาดแคลนแรงงานและแรงงานหลบหนจากนโยบาย ITS

รฐบาลของประเทศเกาหลใตท า MOU กบประเทศตนทางเพอจดการการน าเขาแรงงาน (G to G)

Foreign Workforce Policy Committee ก าหนดนโยบาย (โควตา ตามประเภทอตสาหกรรมและประเทศตนทาง)

ก าหนดโควตาโดยพจารณาจากอปสงคและอปทานแรงงานในประเทศ และอตราการหลบหนของแรงงานในแตละประเทศตนทาง

ตวอยางการก าหนดโควตา เชน ในอตสาหกรรมการผลต ก าหนดโควตาไวทรอยละ 12.5 ของแรงงานทงหมด

ไมก าหนดใหนายจางตองเสย levy แรงงานอาย 18 - 39 ป ใบอนญาตท างาน 3 ป ตอไดอก 1 ป 10 เดอน และสามารถ re-entry ไดอก 1 ครงโดยท างาน

กบนายจางคนเดม เปลยนนายจางได 3 ครงใน 3 ปแรก และ 2 ครงใน 1 ป 10 เดอนหลง แรงงานไดรบการคมครองตามกฎหมายแรงงาน ไมอนญาตใหมผตดตาม อนญาตใหแรงงานผดกฎหมายมาขนทะเบยนโดยไมมความผด กอนทจะกลบมาท างานตาม

ระบบใหถกตองตอไป มมาตรการกวาดลาง 2 ครงตอป ลงโทษหนกโดยการปรบและหามนายจางใชแรงงานตางชาต

อก 3 ป และหามแรงงานตางชาตเขาประเทศอก มโครงการ Voluntary Exit ควบคไปดวย บางครงพบมการผอนปรน โดยนายจางตองเสยคาปรบ แตไมถกหามใหใชแรงงานตางชาต

ตงศนยเพอใหขอมลขาวสาร ค าปรกษาดานตาง ๆ สอนภาษาเกาหล และพบปะกน

15 ประเทศผสงแรงงานระบบ EPS ไดแกเวยดนาม ฟลปปนส

มองโกเลย อนโดนเซย ศรลงกา จน ไทย กมพชา เมยนมา

อซเบกสถาน ปากสถาน บงคลาเทศ เนปาล

ไคกสถาน ตมอร-เลสเต

อนญาตใหท างานได 5 กจการ ดงน• อตสาหกรรมการผลต ในธรกจขนาด

กลางและขนาดเลกทมพนกงานประจ านอยกวา 300 คน

• การประมง ในกจการประมงชายฝงทมเรอลากอวนขนาด 10 - 25 ตน

• การเกษตรและเลยงสตว• การกอสรางในกจการทมงบโครงการไม

เกน 3 หมนลานวอน• การบรการในงาน 6 ประเภท ไดแก งาน

ภตตาคาร งานสนบสนนการประกอบการ เชน งานท าความสะอาดตก งานบรการสงคม งานดแลผปวย แมบาน

ประเมนนโยบายและการบรหารจดการของเกาหลใต• วฒนธรรมเกาหลมสวนส าคญในการน าเขาแรงงานขามชาต ทคนเกาหลไมนยมเปนลกจางในบรษทขนาดเลก บรษทขนาด

เลกในเกาหลจงขาดแคลนแรงงาน รฐจงตองน าเขาแรงงานตางชาต

• ผน า นกธรกจ และเครอขายประชาสงคม มสวนส าคญตอการออกแบบนโยบาย

• รฐเขามาจดการ ตดตวกลาง ลดคาใชจาย ลดปญหาคอรรปชน คมครองสทธ แกปญหาขาดแคลนแรงงาน

• มการทดสอบภาษา และตรวจสขภาพเพอคดเลอก เมอไดรบการคดเลอกแลวจะตองเขาฝกอบรบเรองสทธและวฒนธรรมของประเทศกอนท างาน เนนการฝกอบรม โดยเฉพาะดานภาษา วฒนธรรม

• มการออกปราบปรามจบกมแรงงานตางชาตผดกฎหมาย

• มหนวยงานทท าการส ารวจขอมลเศรษฐกจและแรงงานเพอก าหนดปรมาณแรงงานตางชาตทเหมาะสม และปรบปรงระบบการน าเขาแรงงานตางชาตใหดขน

• สามารถเปลยนนายจางไดไมเกน 5 ครง

• โควตาถกก าหนดจากขนาดของกจการ ไมขนอยกบระดบเทคโนโลยของบรษท ท าใหบรษททมเทคโนโลยสงหรอมความสามารถในการการแขงขนสงกวาสามารถลดตนทนดวยการจางแรงงานตางชาตราคาถก ในขณะทบรษททมเทคโนโลยตองการแรงงานเกนระดบทโควตาก าหนดไว

*ยงพบปญหาละเมดสทธแรงงาน

**รฐบาลพยายามลดการพงพงโดยใชมาตรการใหเงนอดหนนแกโรงงานทจางแรงงานชาวเกาหลทดแทนแรงงานตางชาต โดยก าหนดจายเงน 500,000 วอนตอการจางแรงงานทดแทน 1 คน

ลกษณะของนโยบาย สงคโปร เกาหลใต ไทย

เปาหมาย ความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ เพมผลตภาพการผลต ลดการพงพงแรงงานไรฝมอ

ความมนคงของนายจางขนาดกลางและเลก ทขาดแคลนแรงงาน และการคมครองแรงงาน

ก าจดปญหาแรงงานผดกฎหมาย

การใหใบอนญาต ใบอนญาตมอาย 2 ป ตออายไดคราวละ 2 ป

ใบอนญาตมอาย 3 ป ตออายไดอก 1 ป 10 เดอน

ใบอนญาตท างานมอาย 2 ป ตออายได 2 ป อก 1 ครง

ระยะเวลาท างานสงสด 10 ป (ตองพฒนาทกษะใหสงขน จงจะอยไดนานถง 22 ป)

4 ป 10 เดอน แตสามารถกลบเขามาท างานไดอกตามระบบ re-entry ซ งเปนระบบทสนบสนนแรงงานทเคยท างานในประเทศเกาหลใตมากอนใหกลบเขามาท างานไดงายและสะดวก ม 2 ป ร ะ เ ภ ท ค อ Special EPS แ ล ะCommitted workers

4 ป แลวตองออกนอกประเทศไทย 30 วน จงกลบเขามาใหม

ลกษณะของนโยบาย สงคโปร เกาหลใต ไทย

อายของแรงงานขามชาต อาย 18 - 50 ป อาย 18 - 39 ป ไมไดก าหนด

ประเภทงานทท าได ม 5 ประเภท ไดแก กอสราง การผลต ภาคทางทะเล กระบวนการ และบรการรวมถง แมบาน และพเลยงเดก ทงน ขนอยกบสญชาตของแรงงาน

ท า ไ ด แ ค 5 อ ต ส า หก ร รม ค ออตสาหกรรม (คนไมเกน 300 คน)การประมง การเลยงสตว กอสราง บรการ หมายเหต ไทยไมไดโควตา ประมงและบรการ เนองจาก ไมมคนสมคร และไมมศกยภาพดานภาษาในกรณภาคบรการ

กรรมกร และคนรบใชในบาน

สญชาตของแรงงาน 1. เอเชยเหนอ (North Asian Sources:NAS) ไดแก ฮองกง มาเกา เกาหลใตไตหวน

2. ไ ม ม ว ฒ น ธ ร ร ม เ ด ย ว ก น (Non-traditional Sources: NTS) ไดแกอนเดย ศรลงกา ไทย บงกลาเทศ เมยนมา ฟลปปนส

3. จน4. มาเลเซย

15 ประเทศ ไดแก ประเทศไทย อนโดนเซย มองโกเลย ศรลงกา ฟลปปนส เวยดนาม อซเบกสถาน ปากสถาน กมพชา จน เมยนมาบงคลาเทศ เนปาล คาซคสถาน และตมอรตะวนออก

เ ม ย น ม า ล า ว ก ม พ ช า แ ล ะเวยดนาม

ลกษณะของนโยบาย สงคโปร เกาหลใต ไทย

วธการน าเขาแรงงาน นายจางสามารถจางงานโดยตรงหรอผานบรษทจดหางาน

รฐตอรฐ รฐจดหาแรงงานให ไมสามารถจดหาเองได และไมผานบรษทจดหางาน

รฐตอรฐ บรษทเอกชนชวยจดหาแรงงาน

การก าหนดโควตา ภาคการผลต รอยละ 60ภาคบรการ รอยล 40ภาคกอสรางและภาคกระบวนการแรงงานตางชาต 7 คน ตอแรงงานทองถน 1 คน ภาคทางทะเล แรงงานตางชาต 5 คน ตอแรงงานทองถน 1 คน

มการก าหนดโควตาเพ อจ ากดจ านวนแรงงานตางชาต ทงโควตารายประเทศ โควตารายอตสาหกรรม และโควตารายบรษท ดวยการประเมนสถานการณทางเศรษฐก จ ในระด บมหภาค ตลอดจนตลาดแรงงานทงอปสงคและอปทานแรงงานภายในประเทศเพอวดอตราการวางงาน และความขาดแคลนแรงงานตวอยางการก าหนดโควตา เชน ในอตสาหกรรมการผลต ก าหนดโควตาไวทรอยละ 12.5 ของแรงงานทงหมด

พจารณาความเหมาะสมจากตวเลขความตองการทนายจางแจงมา

ลกษณะนโยบาย สงคโปร เกาหลใต ไทย

มาตรการดานภาษตอนายจาง อตราภาษขนอยกบหลายปจจย ดงน 1) ประเทศตนทางในกรณภาคกอสราง2) คณสมบตของแรงงานตางชาต คอ

การศกษา และระดบทกษะ3) การพงพาของแตละภาคอตสาหกรรม

(Dependency ceiling) โดยจะสงเกตวา การจางคนมาเลเซยและเอเชยเหนอจะเสยภาษในอตราทต ากวาการจางคนจนและ Non-Traditional การจางแรงงานไรฝมอจะจายภาษในอตราทสงกวากงฝมอ และยงมการพงพาแรงงานตางชาตสง นายจางกยงตองเสยภาษในอตราทสง ภาคกอสรางมการเสยภาษในอตราทสงทสด

ไมม ยงไมมการจดเกบแมวา พ.ร.บ.แรงงานตางดาว ป พ.ศ. 2551 จะระบใหจดเกบ

นโยบายผตดตาม การตงครรภ การแตงงาน

หามมผตดตาม ถกสงกลบหากตงครรภ ตองขออนญาตแตงงาน

หามมผตดตาม สามารถตงครรภ ลาคลอด และแตงงานได

ไมม

ลกษณะนโยบาย สงคโปร เกาหลใต ไทย

การเปลยนนายจาง เปลยนไดหากใบอนญาตท างานมอายไมนอยกวา 30 วน นายจางปจจบนตองยนยอมโอนแรงงานตางชาตใหนายจางใหม และตองแจงเรองการเปลยนแปลงนายจางใหกระทรวงแรงงานทราบ ทงน ลกจางสามารถลาออกได โดยตองเดนทางออกนอกประเทศ

จ ากดการเปลยนนายจาง โดยอนญาตใหเปลยนนายจางได 3 ครงในชวง 3 ปแรก และอก 2 ครงในชวง 1 ป 10 เดอนหลง โดยใหเวลาในการหางานใหมนาน 3 เดอน ยกเวน 4 กรณทสามารถเปลยนไดเลย คอ 1. นายจางยกเลกหรอปฏเสธการตออายสญญาการจางงานดวยเหตผลทเหมาะสม 2. แรงงานตางชาตไมสามารถท างานตอไดอนมสาเหตไมไดมาจากแรงงานตางชาต เชน การยกเลกกจการ หรอลมละลาย 3. บรษทถกระงบการจางแรงงานตางชาต อนเนองมาจากการละเมดสทธมนษยชน เชน ไมจายคาจาง สภาพแวดลอมการท างานไมเหมาะสม กดขแรงงาน 4. ลกจางปวย แพทยยนยนไมสามารถท างานได แตท างานประเภทอนได

ไมสามารถเปลยนนายจางได ยกเวน 4 กรณ คอ นายจางตาย ลมละลาย ท ารายรางกายลกจาง และไมปฏบตตามสญญาจางแรงงาน

ประกนสงคม ไมเขาประกนสงคม นายจางซอประกนสขภาพ

แรงงานตางชาต เขาประกนสงคมเหมอนแรงงานทองถน

เขาประกนสงคมกรณเปนแรงงานในระบบ ซอบตรประกนสขภาพและใชประกนสขภาพถวนหนากรณนอกระบบ

นโยบายและการบรหารจดการแรงงานขามชาตในสาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมา

แรงงานเมยนมาในตางประเทศ

จากรายงาน IOM ป พ.ศ. 2552 จ านวนแรงงานเมยนมาในตางประเทศคดเปนรอยละ 10 จากประชากรในประเทศทงหมด 50 - 55 ลานคน สาเหตทแรงงานเมยนมาไปท างานตางประเทศมาจากความยากจน ไมมงานในประเทศ และไมมความสามารถทจะหาเงนภายใตปญหาทางการเมองและชนชาต

ส านกบรหารแรงงานตางดาว (2557) แสดงสถตจ านวนแรงงานเมยนมาทไดรบอนญาตท างานในประเทศไทย ในรายงานวารสารสถตจ านวนแรงงานขามชาตทไดรบอนญาตท างานทวราชอาณาจกร ประจ าป พ.ศ. 2557 ดงน• จ านวนแรงงานเมยนมามาตรา 13 (ประเภทชนกลมนอย) ทไดรบอนญาตท างานคงเหลอทวราชอาณาจกร ทมสญชาต ไทย

ใหญ เมยนมา กระเหรยง มอญ ผพลดถนสญชาตเมยนมา ผหลบหนเขาเมองจากเมยนมาถาวร ประมาณ 17,313 คน

• จ านวนแรงงานเมยนมาไดรบอนญาตท างานคงเหลอทวราชอาณาจกร ประมาณ 2,979 คน

• จ านวนแรงงานเมยนมามาตรา 9 ประเภทน าเขาตาม MOU ทไดรบอนญาตท างานคงเหลอทวราชอาณาจกร ประมาณ 97,984 คน

• จ านวนแรงงานเมยนมามาตรา 9 ประเภทพสจนสญชาต ทไดรบอนญาตท างานคงเหลอทวราชอาณาจกร ประมาณ 831,235 คน

• จ านวนแรงงานเมยนมาไดรบอนญาตท างานใหมทวราชอาณาจกร ประมาณ 2,479 คน

จ านวนผยายถนจากประเทศเมยนมาแบงตาม 5 อนดบแรกของประเทศปลายทาง ป พ.ศ. 2556

ประเทศ รวม

ไทย 1,892,480

มาเลเซย 247,768

บงกลาเทศ 197,625

สหรฐอเมรกา 98,344

ปากสถาน 93,057

รวม 2,529,274

จ านวนการส ง เงนจากตางประเทศเข าประเทศเมยนมา ระหวางป พ.ศ. 2533 ถง ป พ.ศ. 2555

ป พ.ศ.

2533 2543 2553 2555*

จ า น ว นก า ร ส ง เ ง น จ า ก

ตางประเทศเขาประเทศ

เมยนมา

(ลานเหรยญดอลลารสหรฐ) 6 102 115 566

ทมา : UNICEF (2557)*การประมาณคา

สมภาษณบรษทจดหางานเอกชน Today Top Stars

สาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมามระบบบรษทจดหางานเอกชน ทมวจยมการลงพนท และสมภาษณบรษทจดหางานเอกชน Today Top Stars กรงยางกง ประเทศเมยนมา ประเดนปญหาของการอพยพแรงงานไปยงประเทศไทย สามารถแบงไดเปน 3 ประเดนหลก ดงน

1. ขนตอนทยาวนานและตนทนทสงในการขนทะเบยน MOU แตละครง

2. นายจางในประเทศไทยตองการปรมาณมากกวาคณภาพ

3. ไมมการบงคบใชกฎหมายแกแรงงานผดกฎหมาย โดยเฉพาะนายจาง แรงงานเมยนมาอพยพเขาสประเทศไทยจ านวน 2.7 - 3.5 ลานคน แตยงไมมใครทราบจ านวนทแทจรงของแรงงานผดกฎหมาย แมวาแรงงานจะมหนงสอเดนทาง (Passport) ทงถาวรและชวคราว

ประเดนปญหาขางตนสงผลใหกระบวนการอพยพแรงงานไปยงประเทศไทยกลายเปน “พนทสเทา” ดงนนวธการทจะท าใหปญหาลงนอยลง มดงน

1. การบงคบใชกฎหมายอยางเขมงวดกบแรงงานผดกฎหมาย สงผลใหนายจางจะเลกจางแรงงานเหลานเอง อยางไรกตาม ขนตอนนควรคอย ๆ บงคบใช ในทายทสดแรงงานผดกฎหมายจะหมดไปเอง

2. การคดเลอกแรงงานควรท าใหระบบมความโปรงใสมากขน หากกระบวนการโปรงใสตงแตขนตอนแรก ๆ นนคอ การคดเลอกแรงงาน จะสงผลใหขนตอนตอ ๆ ไปจะโปรงใสตามไปดวยอยางไรกตาม ระยะเวลานนขนอยกบการเปลยนแปลงของรฐบาลทงสองประเทศ

3. ลดตนทนการน าเขาแรงงานถกกฎหมายใหเหมาะสมและใชเวลานอย เพอกระตนใหนายจางเกดความสนใจทจะจางแรงงานถกกฎหมาย เนองจากปจจบนระยะเวลาทใชคอนขางยาวนาน บางครงใชเวลาถง 60 วน สงผลใหนายจางไมสนใจทจะจางงานแรงงานถกฎหมายเทาไหรนก

4. เพมมลคาใหแกแรงงาน ไดแก เพมทกษะแรงงาน ปจจบนแรงงานผดกฎหมายยายงานบอย สงผลใหแรงงานเหลานไมมทกษะดานใดเปนพเศษ หากแรงงานเปนแรงงานมทกษะ พวกเขาจะไดรบคาจางทสงขน จงใจใหเขาไมยายงานบอย

ลกษณะของนโยบาย สาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมา

การใหใบอนญาต แรงงานเมยนมาทผานการคดสรรภายใต MOU จะไดรบหนงสอเดนทางธรรมดาเขาประเทศไทยแรงงานเมยนมามาตรา 9 ประเภทพสจนสญชาต

ระบบนายหนาแรงงาน นายหนาตางชาตสามารถยนขอใบอนญาตจากกรมแรงงานได โดยตองแนบสญญาวาจางดวยจากนนจดหาแรงงานผานส านกงานแรงงานภมภาค นายหนาตองไดรบอนญาตจงจะสามารถ จดจางและสงแรงงานไปท างานตางประเทศอยางถกกฎหมายได

ระบบเสรมอน ๆ เชน การวางแผนดานแรงงาน การทดสอบฝมอแรงงาน การฝ ก ฝ ม อ แ ร ง ง าน ก า รประกนสงคม One Stop Service นโยบายดานการลงทน การก าหนดอตราค า จ า ง ข น ต า ร ะ บ บฐานขอมลดานแรงงาน

กระทรวงการตรวจคนเขาเมองและ IOM รวมสรางศกยภาพทางเทคนดและการด าเนนงานทจดเขาเมอง และพฒนาการจดการทชายแดน IOM รวมจดการฝกอบรมโครงการพฒนาทกษะทางเทคนคของแรงงาน

กรณทแรงงานเปนผประกนตนตามมาตรา 33 ทง 7 สทธประโยชนไมตางจากแรงงานไทย

นายจางไทยจายเงนสนบสนนพระราชบญญตเงนทดแทน และน าเงนสมทบกองทนเพอการสงแรงงานเมยนมากลบประเทศ ซงแรงงานจะไดรบคนเมอกลบประเทศ

ขอสงเกต - สาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมา

• สาเหตการเคลอนยายของแรงงานเมยนมาไปตางประเทศ ประกอบดวย Push และ Pull factor

• จากรายงานของ International Organization for Migration (2013) และ The Asian Research Center for Migration (ARCM) of the Institute of Asian Studies (IAS) มการเกบกลมตวอยางของแรงงานเมยนมาใน 7 พนทในประเทศไทยเพอส ารวจขอมลของแรงงานเมยนมาประเภทการใหความชวยเหลอในการเคลอนยายของแรงงานเมยนมาส าหรบแรงงานเมยนมาทอยใน 7 จงหวดในประเทศไทย (กรงเทพฯ สมทรสาคร สราษฏรธาน เชยงใหม ตาก ระนอง และกาญจนบร) ประเภทการใหความชวยเหลอในการเคลอนยายของแรงงานเมยนมาใน 7 จงหวด แรงงานเมยนมาสวนใหญจะผานทางเพอน และญาต ส าหรบแรงงานเมยนมาทอาศยในจงหวดกรงเทพฯ และสมทรสาคร มการใชบรการจากนายหนาจดหางานเปนสดสวนทสงประเภทการใหความชวยเหลอทาง MOU หรอบรษทจดหางานเปนสดสวนทนอยมาก

• นโยบายการเคลอนยายแรงงานเมยนมายงไมครอบคลมและสมบรณ มาตรการดแลและควบคมจ านวนแรงงานขามชาตมอยในระดบต ามาก และเพงไดรบการพฒนามาไมเกน 3 ปทผานมา ท าใหสรปไดวา นโยบายของสาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมายงตองไดรบการพฒนาอกมากจนกวาจะสามารถใชไดจรง

บทสรป และ ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

ปญหาทเกดขนมายาวนานสามารถแบงแรงงานขามชาตทอยในประเทศไทยได 4 กลม คอ

• กลมท 1 เปนกลมทเปนแรงงานมฝมอหรอผทมความช านาญ ทไดรบความคมครองตามแนวทางพมพเขยวของการเคลอนยายแรงงานในกลม AEC ซงแรงงานขามชาตในกลมนเปนแรงงานทมคณภาพอยแลวและมรายไดในระดบทสง รวมถงการมผตดตามเขามาในประเทศไทย

• กลมท 2 เปนกลมทมการท า MOU กบประเทศตนทาง กลมนเปนแรงงานทมใบอนญาตในการท างานซงเปนกลมทอาจมปญหาทนอยในเชงกฎหมายทเกยวของกบการเขาเมองอยางผดกฎหมาย แตผตดตามอาจเปนสวนหนงของการสรางปญหาในอนาคต

• กลมท 3 เปนกลมทมการขนทะเบยน ซงกลมนโดยหลกการแลวเปนกลมทเคยเขามาอยางผดกฎหมาย หรอ มการเปลยนแปลงนายจางแลวไมไดมการขนทะเบยนใหม ซงการใหกลมนมาจดทะเบยนชวยท าใหรฐมขอมลของแรงงานขามชาตเพอมาใชบรหารจดการไดมากขน

• กลมท 4 เปนกลมทเปนแรงงานขามชาตทผดกฎหมายและยงไมไดขนทะเบยนตามก าหนดระยะเวลาทกฎหมายก าหนด กลมนเปนกลมทมปญหามากทสดในการบรหารจดการและเปนกลมรฐมขอมลเพอใชในการบรหารจดการไดนอยทสด

มมมองในทางเศรษฐศาสตร

• กลไกของรฐในการท าใหตนทนของการเขามาอยางถกตองและท างานกบภาคเอกชนรวมแลวตองต ากวาตนทนของการท างานอยางผดกฎหมาย ซงตนทนนตองพจารณาทงสองสวน คอ ตนทนทเกดขนกบแรงงานขามชาต เชน คาธรรมเนยม คาใชจายทเกยวของ ในขณะทผประกอบการกตองมตนทน เชน คาธรรมเนยม และรฐสามารถใชระบบภาษในเชงการสนบสนนภาคเอกชนทมการด าเนนการอยางถกตอง ซงหากการก าหนดตนทนมความเหมาะสม ผประกอบการจะเกดการตดสนใจจางงานแรงงานในประเทศ แรงงานขามชาตในอตราทเหมาะสม การเลอกตดสนใจทจะไมใชแรงงานขามชาตทผดกฎหมาย

• ตนทนทตองมการเพมใหกบกลมผทเปนแรงงานผดกฎหมายและผประกอบการ เชน กรณของแรงงานตองมการบงคบใชกฎหมาย การตรวจจบ การสงกลบ และมการก าหนดเวลาทยาวนานในการทแรงงานกลมนจะสามารถกลบเขามาในประเทศไดอกครง (ซงแสดงวาระบบฐานขอมลแรงงานขามชาตตองมการมการเชอมโยงและมฐานขอมลผกระท าผดกฎหมาย)

มมมองในทางสงคม

• การก าหนดใหแรงงานขามชาตสามารถน าผตดตามเขามาไดหรอไม และในลกษณะใด เนองจากกลมผตดตามนมโอกาสสมเสยงทจะมาใชทรพยากรสวสดการตาง ๆ ภายในประเทศ ดงนน การก าหนดเกณฑ และรปแบบการคดกรองผตดตามจะชวยใหรฐสามารถบรหารจดการสวสดการสงคมไดดมากขน

• รฐควรมการก าหนดมาตรการหรอคาใชจายในการทแรงงานขามขาตเขามาใชทรพยากรดานสวสดการในประเทศ เชน การก าหนดระบบประกนสงคม การก าหนดระบบประกนสขภาพของภาครฐ ทเปนภาคบงคบใหแรงงานขามชาตเขารวมเพอเปนการลดภาระและสดสวนของคาใชจายทเกดขนในการดแลแรงงานขามชาต เปนตน

การสรางนโยบายดานแรงงานขามชาตทมความชดเจนจงมความส าคญตอการก าหนดมาตรการทเกยวของ โดยการบรหารจดการควรมการปรบปรงเรองหลก คอ การบงคบใชกฎหมาย และการวางแผนนโยบายใหเหมาะสม ซงจากการประเมนปญหาพบวากลมทส คอ กลมแรงงานทผดกฎหมายเปนกลมทมปญหามากทสดในการบรการจดการ

1. การแกไขปญหาของแรงงานขามชาตทผดกฎหมาย ประกอบดวยสามสวน คอ การสกดกนการลกลอบเขาจากชายแดน การกวาดลางแรงงานขามชาตทผดกฎหมาย และการท าใหแรงงานทถกกฎหมายยงรกษาสถานภาพและมการน าเขาแรงงานทถกตองจากประเทศตนทาง โดยในสองเรองแรกเปนประเดนของการบงคบใชกฎหมายและประเดนทสาม คอ เรองของการปรบปรงระบบเพอสรางแรงจงใจ (การลดคาใชจาย การอ านวยความสะดวก) ทเหมาะสม

2. ขอเสนอแนะส าหรบการวางยทธศาสตรแรงงานขามชาตเชงรก เปนอกประเดนทมความส าคญเพอใชเปนกลยทธในการขบเคลอนประเทศไปขางหนา โดยกระทรวงแรงงานเปนเจาภาพหลกในการจดวางยทธศาสตรการบรหารจดการแรงงานขามชาตในเชงรก เพอเสนอตอคณะกรรมการทควรมองคประกอบของกรรมการทมาจาก ผแทนนายจาง ผแทนลกจาง และผทรงคณวฒ โดยมประเดนทเกยวของในยทธศาสตรทง 3 ดานทประกอบดวย ความมนคงของชาต ความมนคงทางเศรษฐกจ และการคมครองและประสานทางสงคมความมนคงของชาต ความมนคงทางเศรษฐกจ การคมครองและประสานทางสงคม

การพจารณาดานนโยบายผตดตาม การจดระเบยบทอย อาศย การก าหนดจ านวนครงของการตออายใบอนญาตท างาน การก าหนดจ านวนปทแรงงานสามารถท างานไดในแตละครง กฎระเบยบอน ๆ ทเกยวของ การก าหนดกระบวนการบงคบใชกฎหมาย การพฒนาระบบฐานขอมลคนเขาเมอง

การพจารณาในประเดนเรออปสงคและอปทานของแรงงานตลอดจนการก าหนดคาธรรมเนยมและการกระจายประโยชนทเหมาะสม ซงไดแกประเดนทเกยวของกบ การก าหนดโควตา การก าหนดภาษ /คาธรรมเนยมการใชแรงงานขามชาต การก าหนดแรงจ ง ใจในการพฒนาฝม อแรงงาน การก าหนดมาตรฐานแรงงาน การก าหนดนโยบายใหย ดหย นตามอตสาหกรรม พนท และขนาดบรษท รวมถงการพฒนาระบบขอมลแรงงาน

การใหความคมครองทงแรงงานไทยและแรงงานขามชาตโดยมการพจารณาประเดนทเกยวของกบ จดระเบยบบรษทนายหนาและบรษทรบชวง ระบบประกนสงคม กองทนเพอการสงคนตางดาวกลบออกไปราชอาณาจกร การใหความรกบแรงงานดานภาษา วฒนธรรม กฎหมาย และสวสดการทแรงงานพงไดรบ และการก าหนดเงอนไข/รปแบบของการเปลยนนายจาง

การแกไขปญหาแรงงานขามชาตทผดกฎหมายโดยบรณาการความรวมมอระหวางภาครฐกบเอกชน

• มาตรการสนบสนนอน ๆ รวมถงการบรหารจดการทวไป เพอใหเกดการด าเนนการไดอยางมประสทธภาพ เปนมาตรการหรอการด าเนนการเพอใหขอเสนอในเชงนโยบายสามารถขบเคลอนตอไปได โดยในการทจะด าเนนการในเชงยทธศาสตรจ าเปนตองมการพจารณาเพมเตมเกยวกบประเดนตาง ๆ ดงน คอ

• การใหความรความเขาใจเกยวกบการเคลอนยายแรงงานขามชาตในประเดนตาง ๆ ทเกยวของ แกสาธารณะ โดยมงเนนทกระบวนการสรางความรความเขาใจในความแตกตางเชงวฒนธรรมและเชงพนทของแตละประเทศสมาชก โดยเปนประเดนทสรางสรรค ในการสรางความเขาใจตอกน การใหเกยรตในการเปนสมาชกของประชาคมทเทาเทยมกน การสรางการตระหนกรเรองหนาทและสทธของประเทศสมาชก โดยมการเรยนรระหวางกนอยางบรณาการและเปนระบบ เพอน าไปสการปฏบตอยางใหเกยรตซงกนและกนและไมเลอกปฏบตระหวางประเทศสมาชกในการบรหารจดการและการดแลสวสดภาพของแรงงาน

• การมชองทางใหผประกอบการมสวนรวมในการก าหนดกระบวนการบรหารแรงงานขามชาตอยางเปนระบบในระดบประเทศ ดวยการใหผประกอบการมหนาททชดเจน (ทอาจตองระบไวในรฐธรรมนญ) ในการใหขอมลขาวสารทเปนประโยชน

• การรวมกนศกษาอปสงคและอปทานของแรงงานขามชาตในรายอตสาหกรรม โดยภาครฐ เอกชน สถาบนการศกษา เพอน ามาประเมนถงจ านวนแรงงานขามชาตทจ าเปน สงผลตอการก าหนดคาธรรมเนยม/ภาษทเหมาะสม กระทรวงแรงงาน และกระทรวงอตสาหกรรม ควรมฐานขอมลดานก าลงคนทตองการเปนฐานเดยวกน และขอมลควรเปนขอมลทเชอถอได และมการปรบปรงขอมลในทกปใหสอดคลองตอความเปนจรง ขอมลเหลานจะเปนประโยชนตอกระทรวงศกษาธการในการวางยทธศาสตรดานก าลงคนทประเทศไทยขาดแคลนและมความตองการสง

• การพฒนาทกษะของแรงงาน

• การก าหนดอตราคาจางทเหมาะสม

• การสรางความตระหนกใหนายจางมสวนรวมรบผดชอบในการดแลแรงงานขามชาต ในชวงทผานมาการบรหารจดการแรงงานขามชาตเปนกระบวนการทก าหนดโดยภาครฐเปนส าคญ ทงทผไดรบประโยชนสวนใหญจากแรงงานขามชาต คอ ภาคเอกชน

• ระบบการใหความคมครองแรงงาน นอกเหนอจากการตรวจสถานประกอบการและการบงคบใชกฎหมายตาม พ.ร.บ.คมครองแรงงานแลว การสรางหลกประกนใหกบแรงงานเปนอกประเดนทมความส าคญ