คำว่า “สังคมสูงอายุ” “สังคมสูงวัย”...

เอกสารวช าการ ลำดบท 113

บรการทองถนเพอการเปลยนแปลงทดสำหรบผสงอาย

วทยาลยพฒนาการปกครองทองถน สถาบนพระปกเกลา

ศาสตราจารยศศพฒ

น ยอดเพชร

ISBN : 978-974-449-XXX-X

ราคา บาท

การบรการทองถนเพอการเปลยนแปลงทดฯ

สถาบนพระปกเกลา ศนยราชการเฉลมพระเกยรต 80 พรรษาฯ อาคารรฐประศาสนภกด ชน 5 เลขท 120 หม 3 ถนนแจงวฒนะ แขวงทงสองหอง เขตหลกส กรงเทพฯ 10210 โทรศพท 0-2141-9563-77 โทรสาร 0-2143-8175 www.kpi.ac.th

คำวา “สงคมสงอาย” หรอ “สงคมสงวย” (Ageing Society) เปนคำทใชเรยกแทนกนได แตมความหมายแตกตางกนเลกนอย การเขาสสงคมสงอายเปนสถานการณใหมทเกดขนในประเทศตางๆ หลายประเทศ ประเทศทเปนสงคมสงอายแลว เชน ญปน ประเทศทางตะวนตก ตางมการเตรยมการเขาสสงคมสงอาย มาหลายป นกวชาการระบวา ประเทศตางๆ เหลานน มการวางแผน เตรยมการประเทศเขาสสงคมสงอายเปนเวลากวา 100 ป นโยบาย แผนงาน และบรการตางๆ จงมการเตรยมการ และปฏบต มาเปนระยะๆ และสามารถเขาสสงคมสงอายอยางเปนขนตอนและ มปญหาเกดขนนอย แตเมอพจารณาถงประเทศไทยของเรา มเวลาเตรยมการกอนเขาสสงคมสงอายในป 2548 เพยง 20 ปเทานน ซงนบวาเปนระยะเวลาทสนมาก ดงนน จงเปนสภาวการณ ทตองใหความสนใจเปนพเศษและเรงดวน

ศาสตราจารยศศพฒน ยอดเพชร


ขอมลทางบรรณานกรมของหอสมดแหงชาต National Library of Thailand Cataloging in Publication Data.

ศศพฒน ยอดเพชร. บรการทองถนเพอการเปลยนแปลงทดสำหรบผสงอาย.--กรงเทพฯ : สถาบนพระปกเกลา, 2560. 160 หนา. 1. บรการสาธารณะทองถน. 2. ผสงอาย--การสงเคราะห. I. ชอเรอง. 352.14 ISBN = 978-974-449-977-6

วปท.60-28-1000.50

พมพครงท 1 กนยายน 2560 จำนวนพมพ 1,000 เลม

บรรณาธการ ผชวยศาสตราจารย ดร.อรทย กกผล

อตพร แกวเปย

ลขสทธของสถาบนพระปกเกลา

จดพมพโดย

สถาบนพระปกเกลา

ศนยราชการเฉลมพระเกยรต 80 พรรษาฯ อาคารบ ชน 5

เลขท 120 หม 3 ถนนแจงวฒนะ แขวงทงสองหอง เขตหลกส กรงเทพฯ 10210

โทรศพท 02-1419563-77 โทรสาร 02-1438175

เวบไซต www.kpi.ac.th

พมพท บรษท ซน แพคเกจจง (2014) จำกด 1510/10 ถนนประชาราษฎร 1 แขวงบางซอ เขตบางซอ กรงเทพมหานคร 10800 โทรศพท 02-913-2080 โทรสาร 02-913-2081 นางจรนพร เสนวงศ ณ อยธยา ผพมพผโฆษณา


IIIสถาบนพระปกเกลา

คำนำ

หนงสอวชาการเรอง “บรการทองถนเพอการเปลยนแปลง

ทดสำหรบผส งอาย” จดทำขนเพอใหความรด านการจด

สวสดการผสงอายแกผปฏบตงานในระดบชมชน โดยเฉพาะ

อยางยง ผบรหารองคกรปกครองสวนทองถนซงมบทบาทหนาท

ในการจดบรการสาธารณะ บรการสงคม รวมทงสวสดการแก

ประชากรทกกลมวยในชมชน การเขาสสงคมสงวยของประเทศไทย

ทำใหบทบาทหนาทของทองถนไดขยายขอบเขตและมภารกจ

รบผดชอบประชากรกลมนเพมมากขน ความร แนวคด และแนว

ปฏบตทเกยวกบบรการและสวสดการผสงอายจงเปนทสำคญและ

จำเปนทจะตองเรยนรและขยายความคดใหกวางขวางตอไป

หนงสอวชาการฉบบน ประกอบดวยเนอหาสำคญ 4 ตอน

โดยตอนท 1 สงคมสงอาย เปนเนอหาเพอใหผอานไดทำความ

เขาใจกบการเปนสงคมสงวยของประเทศ ขอมลสำคญของ

ผสงอายไทย ตอนท 2 เปนเรองของทองถนกบการจดบรการ

และสวสดการผสงอาย ตอนท 3 มเนอหาเกยวกบแนวคดและ

รปแบบบรการผสงอายในชมชน และตอนท 4 เปนบทสงทาย

ทอธบายความเปนสากลในการจดบรการและทศทางการจด

IV สถาบนพระปกเกลา

บรก

ารทอ

งถนเพอกา

รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

สวสดการผส งอาย ในสงคมสงอาย โดยเนอหาในแตละบทผ เขยน

ไดพยายามเขยนเนอหาแตละบทใหสน กระชบ เพอใหไดสาระทสำคญและ

สามารถทำความเขาใจในเวลาทจำกดได

ผ เขยนขอขอบคณสถาบนพระปกเกลาท ได ให โอกาสในการ

ถายทอดและแลกเปลยนความรในเรองสวสดการผสงอาย ขอขอบคณ

รองศาสตราจารยภาวนา พฒนศร ทกรณาตรวจสอบเนอหาวชาการของ

หนงสอ และหวงวาเอกสารวชาการฉบบนจะเปนประโยชนตอผปฏบตงาน

ในทองถน นกวชาการ และผสนใจทวไป


(มถนายน 2560)

Vสถาบนพระปกเกลา

สารบญ

หนา

คำนำ III

ตอนท 1 สงคมสงอาย 1

บทท 1 นยามคำวา “สงคมสงอาย” 2

บทท 2 สถตผสงอายไทย 3

บทท 3 คณลกษณะสำคญของผสงอายไทย 12

ตอนท 2 ทองถนกบการจดบรการและสวสดการผสงอาย 21

บทท 4 บทบาทของทองถนทมตอผสงอาย 22

บทท 5 ภารกจทองถนดานสทธผสงอาย 39

บทท 6 สวสดการผสงอาย 46

บทท 7 การสำรวจความพรอมในการจดการตนเอง 59

ตอนท 3 แนวคดและรปแบบบรการผสงอายในชมชน 71

บทท 8 แนวคดบรการในชมชนเพอผสงอาย 72

บทท 9 ชมรมผสงอาย 74

VI สถาบนพระปกเกลา

บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

สารบญ

หนา

บทท 10 ศนยอเนกประสงคสำหรบผสงอาย 79

บทท 11 โรงเรยนผสงอาย 86

บทท 12 เมองทเปนมตรกบผสงอาย 12

บทท 13 กจการเพอสงคม 101

บทท 14 ศนยดแลในเวลากลางวน 109

บทท 15 บรการดแลจากเพอนบาน 112

บทท 16 การเฝาระวงความรนแรงตอผสงอาย 117

บทท 17 บรการดแลผสงอายในสถาบน 123

บทท 18 บรการผสงอายในภาวะพงพง 132

ตอนท 4 บทสงทาย 137

บทท 19 กรอบการพฒนาและสงเสรมสทธของผสงอาย 138

ระดบสากล

บทท 20 ทศทางการจดสวสดการในสงคมสงอาย 142

บรรณานกรม 151

ประวตผเขยน 154

สงคมสงอาย 1 ตอนท

� สถาบนพระปกเกลา

1

นยามคำวา “สงคมสงอาย”

คำวา “สงคมสงอาย” หรอ “สงคมสงวย” (Ageing Society)

เปนคำทใชเรยกแทนกนได แตมความหมายแตกตางกนเลกนอย

การเขาสสงคมสงอายเปนสถานการณใหมทเกดขนในประเทศตางๆ

หลายประเทศ ประเทศทเปนสงคมสงอายแลว เชน ญปน ประเทศ

ทางตะวนตก ตางมการเตรยมการเขาสสงคมสงอายมาหลายป

นกวชาการระบวา ประเทศตางๆ เหลานน มการวางแผน เตรยมการ

ประเทศเขาสสงคมสงอายเปนเวลากวา 100 ป นโยบาย แผนงาน

และบรการตางๆ จงมการเตรยมการ และปฏบตมาเปนระยะๆ และ

สามารถเขาสสงคมสงอายอยางเปนขนตอนและมปญหาเกดขนนอย

แตเมอพจารณาถงประเทศไทยของเรา มเวลาเตรยมการกอนเขาส

สงคมสงอายในป 2548 เพยง 20 ปเทานน ซงนบวาเปนระยะ

เวลาทสนมาก ดงนน จงเปนสภาวการณทตองใหความสนใจ

เปนพเศษและเรงดวน

�สถาบนพระปกเกลา

บรการทองถน

เพอการเป

ลยนแป

ลงทดสำหรบ

ผสงอาย ตอนท 1 สงคมสงอาย

การเปนสงคมสงอายหรอสงคมสงวย หมายถง การมประชากรสง

อาย 60 ปขนไป 11 ลานคน หรอ รอยละ 16 ของประชากรทงประเทศ

จากการคาดประมาณประชากรของสำนกงานคณะกรรมการพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต ประเทศไทยจะกลายเปนสงคมสงวยอยาง

สมบรณ (Complete Aged Society) ในป 2564 อกเพยง 4 ปเทานน

คอ มสดสวนประชากรอาย 60 ปขนไป สงถงรอยละ 20 ซงหมายถง

มผสงอาย 1 ใน 5 คน และจะเปนสงคมสงวยระดบสดยอด (Super

Aged Society) เมอมสดสวนประชากรอาย 60 ปขนไป สงถงรอยละ 28

ในอก 14 ปถดไป คอ ป 2574 (สถานการณผสงอายไทย 2558, น. 7)

การอธบายความหมายของระดบการเปนสงคมสงอายหรอสงคมสง

วยอยางเปนวชาการ สามารถอธบายไดดงน

คำนยามของ “สงคมสงวย” หมายถง สงคมทมประชากรอาย 60 ปขนไป มากกวารอยละ 10 ของประชากรทงหมด (หรอประชากรอาย 65 ปขนไป มากกวารอยละ 7) “สงคมสงวยอยางสมบรณ” (Complete aged society) หมายถง สงคมทมประชากรอาย 60 ปขนไป มากกวารอยละ 20 ของประชากรทงหมด (หรอประชากรอาย 65 ปขนไป มากกวารอยละ 14) “สงคมสงวยระดบสดยอด” (Super aged society) หมายถง สงคมทมประชากรอาย 60 ปขนไป มากกวารอยละ 28 ของประชากรทงหมด (หรอประชากรอาย 65 ปขนไป มากกวารอยละ 20)

ทมา : มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2559. สถานการณผสงอายไทย 2558, น. 15


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

1 สงค

มสงอ

าย

ปจจบนสถานการณสงคมสงอายจงไดรบการพดถงอยางมากในทก

วงการ ทงภาคธรกจ ภาคเอกชน ภาควชาการ และภาครฐ โดยเฉพาะ

อยางยง ภาครฐไดมการกำหนดนโยบายและมาตรการตางๆ ขน เพอ

เตรยมความพรอมดานการปองกนและแกไขปญหาและจดบรการแก

ผสงอายหลากหลายประการ ซงหนวยงานระดบทองถนนบเปนหนวยงาน

หลกทมภารกจตอบรการสงคมสำหรบผสงอายหนวยงานหนงดวย

การเขาสสงคมสงอาย มผลกระทบตอแผน /นโยบาย และทศทาง

การพฒนาประเทศหลายประการ ประเดนทสำคญ คอ ผลกระทบดาน

เศรษฐกจ จากการลดลงของประชากรวยแรงงานสงผลตอตลาดแรงงาน

อตราสวนการเปนภาระพงพงของประชากรสงอายเพมขนจากรอยละ 16

ในป 2550 และคาดวาจะเปนรอยละ 23.0 ในป 2570 วยแรงงาน 3 คน

ตองมภาระดแลผสงอาย 1 คน ผลกระทบดานสงคมท เกดจากการ

เปลยนแปลงโครงสรางประชากร และการเปลยนแปลงวถการดำเนนชวต

ของวยตางๆ ผลกระทบดานรายไดของครอบครวในอนาคต รวมทง

ผลกระทบตอรปแบบบรการและแผนการจดสวสดการตางๆ สำหรบ

ผสงอาย ซงหมายถงหนวยงานทเกยวของตองเตรยมการดานการบรหาร

จดการทด เพอใหผสงอายไดมคณภาพชวตทด ดงนน การศกษาทำความ

เขาใจขอมลผสงอาย จงเปนเรองจำเปนและสำคญอยางยง


2

สถตผสงอายไทย

ประมาณการผสงอายไทย การคาดประมาณประชากรไทยระหวาง พ.ศ. 2553-2583

ของสำนกงานสถตแหงชาต ไดระบขอมลประชากรทงประเทศทก

กลมอายไววา ในป 2558 ประเทศไทยมประชากร 65.1 ลานคน

(ไมรวมแรงงานขามชาตจากประเทศเพอนบานอกประมาณ 3 ลานคน)

ประเทศไทยไดกลายเปนสงคมสงอายตามนยามทกลาวขางตน

ขอมลสถตทนำเสนอในเอกสารวชาการเลมน สวนใหญอางองขอมล การสำรวจประชากรสงอายในประเทศไทย พ.ศ. 2557 ของสำนกงานสถตแหงชาต เผยแพรป 2558 และรายงานสถานการณผสงอายไทย พ.ศ. 2558

ผสนใจสามารถคนควาเพมเตมไดจาก www.nso.go.th


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

1 สงค

มสงอ

าย

กลาวคอ ป 2558 มประชากรอายตงแตแรกเกดถง 14 ป (0-14ป)

จำนวน 11.7 ลานคน คดเปนรอยละ 18 ของประชากรทงประเทศ

ประชากรวยแรงงาน คอ อาย 15-59 ป จำนวน 43 ลานคน คดเปน

รอยละ 66 ของประชากรทงประเทศ และประชากรอาย 60 ปขนไป

ประมาณ 10.3 ลานคน คดเปนรอยละ 16 ของประชากรไทยทงหมด โดย

สามารถแสดงเปนแผนภาพไดดงน

แผนภาพท 1.1 พระมดประชากรไทย ป 2558

แหลงขอมล : การคาดประมาณประชากรไทย พ.ศ. 2553-2583, สำนกงานสถตแหงชาต


นอกจากนน สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล

ไดนำเสนอสถตประชากรคาดประมาณ ณ กลางป (2560) 1 กรกฎาคม

2560 ซงพบการเปลยนแปลงทเพมขนของประชากรสงอาย และเมอ




ลยนแป



จำแนกเพศ พบวา ผสงอายชายมจำนวน 5.1 ลานคน และหญง จำนวน

6.2 ลานคนดงน

ตารางท 1.1 ประชากรไทยแยกตามกลมอาย พ.ศ. 2560

ชาย หญง รวม

จำนวนประชากรทงประเทศ (หนวยเปนพน) 32,390 33,671 66,061

จำนวนประชากรแยกตามกลมอาย (หนวยเปนพน)

ประชากรวยเดก (ตำกวา15 ป) 5,966 5,610 11,576

ประชากรวยแรงงาน (15-59 ป) 21,313 21,859 43,172

ประชากรวยสงอาย (60 ปขนไป) 5,111 6,202 11,313

ทมา : ประชากรไทย พ.ศ. 2560, สารประชากร มหาวทยาลยมหดล

ประชากรสงอายวยตนมจำนวนมาก การแบงชวงอายของผสงอาย สามารถแบงออกไดเปน 3 ชวง คอ

วยตน (อาย 60-69 ป) วยกลาง (อาย 70-79 ป) และวยปลาย (อาย

80 ปขนไป) จากการสำรวจประชากรสงอาย ป 2557 ของสำนกงานสถต

แหงชาต พบวา โดยสวนใหญแลวผสงอายของประเทศไทยมอายอยในชวง

วยตนรอยละ 56.5 สวนทเหลอเปนผสงอายวยกลาง รอยละ 29.9 และ

ผสงอายวยปลาย รอยละ 13.6 ของผสงอายทงหมด


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

1 สงค

มสงอ

าย

แผนภาพท 1.2 ประชากรสงอายไทย จำแนกตามชวงอาย ป 2557

ทมา : รายงานการสำรวจประชากรสงอายประเทศไทย พ.ศ. 2557, สำนกงานสถตแหงชาต, 2558

ผสงอายเพศหญงมมากกวาเพศชาย ในป 2558 มประชากรอาย 60 ปขนไป ประกอบดวย ผชาย 4.6

ลานคน และผหญง 5.7 ลานคน คดเปนอตราสวนเพศของประชากร

สงอายเทากบผสงอายชาย 80 คนตอผสงอายหญง 100 คน เมอพจารณา

อตราสวนเพศของประชากรสงอายจำแนกตามชวงอาย พบวา

ผสงอายวยตน (60-69 ป)

อตราสวนเพศ มผชาย 87 คน ตอผหญง 100 คน

ผสงอายวยกลาง (70-79 ป)


ผสงอายวยปลาย (80 ปขนไป)


โดยศกษารายละเอยดไดตามแผนภาพตอไปน




ลยนแป



แผนภาพท 1.3 ประชากรสงอายไทยจำแนกตามเพศ ป 2558


ประเภทผสงอาย การทำความเขาใจคณลกษณะของผสงอายใหชดเจนนน ควรจำแนก

ผสงอายออกตามคณลกษณะสำคญบางประการ โดยทวไปนยมใชเกณฑ

จำแนก 2 ประเภท คอ จำแนกตามอาย และจำแนกตามความสามารถใน

การปฏบตกจวตรประจำวน

1. จำแนกตามกลมอาย แบงเปน 3 กลม คอ

1.1 ผสงอายวยตน อาย 60-69 ป

1.2 ผสงอายวยกลาง อาย 70-79 ป

1.3 ผสงอายวยปลาย อาย 80 ปขนไป

10 สถาบนพระปกเกลา

บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

1 สงค

มสงอ

าย

อยางไรกตาม เนองจากผสงอายมอายยนยาวขน และมสภาพ

รางกายทดแขงแรง รวมทงประเทศไทยมแนวโนมจะขยายอายเกษยณไป

ถง 65 ป จงมผแบงเกณฑอายผสงอายใหม โดยกำหนดอายเรมการเปน

ผสงอายเมออาย 65 ป ดงน

(1) ผสงอายวยตน อาย 65-74 ป

(2) ผสงอายวยกลาง อาย 75-84 ป

(3) ผสงอายวยปลาย อาย 85 ปขนไป

2. จำแนกตามความสามารถในการปฏบตกจวตรประจำวน โดยใช

เครองมอประเมนความสามารถในการปฏบตกจวตรประจำวน (Activities

of Daily Life : ADL) แบงเปน 3 ระดบ คอ

2.1 กลมทสามารถปฏบตกจวตรประจำวนได หรอกลมทพง

ตนเองได

2.2 กลมทสามารถปฏบตกจวตรประจำวนไดบางสวน หรอ

กลมทพงตนเองไดบาง

2.3 กลมทไมสามารถปฏบตกจวตรประจำวนได หรอกลมพงพง

อยางไรกตาม มกลมผปฏบตงานและอาสาสมครบางกลมใชคำเรยก

หรอเรยกผสงอายกลมท 1 วา กลมตดสงคม กลมท 2 วา กลมตดบาน

และกลมท 3 กลมตดเตยง ซงการเรยกเชนน มทงมมมองเชงบวกทงาย

ตอการทำความเขาใจ และมทงมมมองเชงลบทคลายการตำหนหรอไมให

คณคาแกผสงอาย เชน การเรยกวา “กลมตดสงคม” ในสงคมไทย คำวา

“สงคม” มความหมายกวางขวาง และหนงในนน คอ คนทตดสงคมมกจะ

ไมสนใจงานบานเรอน สนใจแตความสนกสนานนอกบาน จงเปนมมมอง

เชงลบ ดไมเหมาะสม ซงผสงอายจำนวนมากจงไมพอใจคำเรยกดงกลาว

จากสถตประชากรสงอายของประเทศทนำเสนอขางตน ถงเวลาท

ตองกลบมาพจารณาวา ในพนททเราอยอาศยหรอมหนาททตองปฏบตงาน

11สถาบนพระปกเกลา



ลยนแป



รวมดวยนนเปนสงคมสงอายหรอยง สถตผสงอายเปนอยางไร มผสงอาย

จำนวนเทาไร โดยควรจำแนกอยางละเอยดเพอทำความเขาใจประชากร

สงวยเหลานน จากการนำสถตบางพนทมาศกษา พบวา กลายเปนพนท

สงคมสงอายอยางสมบรณแลว คอ มจำนวนผสงอายมากกวารอยละ 20

ของประชากรในพนท เมอศกษาแลว ทานจะเขาใจผสงอายในบรบทของ

พนทของทานไดชดเจนยงขน

1� สถาบนพระปกเกลา

3

คณลกษณะสำคญของผสงอายไทย

การเรยนรคณลกษณะของผสงอายไทยในระดบประเทศ จะชวย

ทำใหเขาใจสถานการณผสงอายมากขน และสามารถมองภาพปญหา

ของผสงอายทคาดวาจะเกดขนไดชดเจน คณลกษณะของผสงอายไทย

ทสำคญ ประกอบดวย คณลกษณะสวนบคคล ดานสขภาพ ดานสงคม

และดานเศรษฐกจ มดงน

3.1 ผสงอายไทยสวนใหญสมรส

ผสงอายสวนใหญ (รอยละ 63.5) สมรสแลว ในจำนวนน รอยละ

61.0 มคสมรสอยดวยกนในครวเรอน มเพยงรอยละ 2.5 ทคสมรสไมได

อยดวยกน มผสงอายทเปนหมาย หยา แยกกนอย เคยสมรสแตไมทราบ

สถานภาพ รอยละ 32.6 และเปนโสดรอยละ 3.9 ดงแผนภาพท 1.4

1�สถาบนพระปกเกลา



ลยนแป



แผนภาพท 1.4 รอยละของผสงอาย จำแนกตามสถานภาพสมรส

พ.ศ. 2557

ทมา : รายงานการสำรวจประชากรสงอายประเทศไทย พ.ศ. 2557, สำนกงานสถตแหงชาต, 2558

3.2 ผสงอายไทยอายยนยาวขน

การนำ “อายคาดเฉลย” มาพจารณาโดย อายคาดเฉลย หมายถง

จำนวนปโดยเฉลยทคาดวาคนหนงเมอเกดมาแลวจะมชวตอยตอไปจน

กระทงตาย

เมอ 100 ปกอน ผสงอายไทยมอายสน โดยมอายคาดเฉลยเมอเกด

เพยง 37.3 ป อก 50 ปถดมา อายคาดเฉลยเพมขนเปน 58.4 ป

ปจจบน (ป 2556) อายคาดเฉลยของผสงอายไทย เมอคนไทยอาย 60 ป

มอายคาดเฉลยอยอก 22 ป และเมออาย 65 ป กจะมอายคาดเฉลย


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

1 สงค

มสงอ

าย

อยอก 18 ป ในอนาคต (ป 2583) อก 30 ปขางหนา เมอคนไทยอาย

60 ป จะมอายคาดเฉลยอยอก 26 ป และเมออาย 65 ปแลว กจะมอาย

คาดเฉลยอยอก 20 ป ดงตารางท 1.2

ตารางท 1.2 อายคาดเฉลยของผสงอายไทย 100 ปกอน 50 ปกอน

ป 2556 และ ป 2583

อายคาดเฉลย (ex) 100 ปกอน 50 ปกอน ป 2556 ป 2583*

เมอเกด 37.3 58.4 74.8 80.0

เมออาย 60 ป 12.3 16.9 21.6 25.7

เมออาย 65 ป 9.8 13.5 17.8 20.2

แหลงขอมล:

1. ปราโมทย ประสาทกล และปทมา วาพฒนวงศ. 2555. สขภาพคนไทย 2555: ความมนคงทางอาหาร การเจบปวยและการตาย. กรงเทพฯ: สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ

2. Ansley Coale and Guang Guo. (1989). Revised Regional Model Life Tables at Very Low Levels of Mortality. Population index , 55(4). 613-643

3.3 ความยากจนของผสงอาย

ขอมลการสำรวจประชากรสงอายป 2557 พบวา ผสงอาย (อาย

60 ปขนไป) มากถงหนงในสาม (รอยละ 34.3) ของผสงอายทงหมด

มรายไดตำกวาเสนความยากจน (ไมรวมคนทไมมรายได) ซงลดลงจาก

รอยละ 46.5 ของการสำรวจประชากรสงอายในป 2545 ดงแผนภาพท

1.14

* เสนความยากจน: ในป 2556 ผทมรายไดตำกวา 2,572 บาท

ตอคนตอเดอน หรอ 30,864 บาทตอคนตอป ถอวาเปนผทมรายไดตำ

กวาเสนความยากจน และในป 2545 ผทมรายไดตำกวา 1,607 บาทตอ




ลยนแป



คนตอเดอน หรอ 19,284 บาทตอคนตอป ถอวาเปนผทมรายไดตำกวา

เสนความยากจน ระดบเสนความยากจนนรวมทงในเขตและนอกเขต

เทศบาล ดงแผนภาพท 1.5

แผนภาพท 1.5 ผสงอายทมรายไดตำกวาเสนความยากจน

แหลงขอมล : สำรวจประชากรสงอายในประเทศไทย ป 2545, 2554 และ 2557, สำนกงานสถตแหงชาต

ทมา : มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2558. สถานการณผสงอายไทย พ.ศ. 2557. น. 33

3.4 ภาวะสขภาพของผสงอาย

การสำรวจสขภาพประชาชนโดยการตรวจรางกาย พบวา โรคทมก

พบในผสงอาย ในอนดบสงสด คอ ขออกเสบ /ขอเสอม รองลงมา

เปนหลอดเลอดหวใจตบ กลามเนอหวใจตาย อมพาต และถงลมโปงพอง

ตามลำดบ ดงแผนภาพท 1.6


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

1 สงค

มสงอ

าย

แผนภาพท 1.6 การเจบปวยดวยโรคของผสงอาย

แหลงขอมล : การสำรวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 5 (พ.ศ. 2557) สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.).

ทมา: มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2559. สถานการณผสงอายไทย พ.ศ. 2558. น. 37

3.5 ภาวะทางสงคมของผสงอาย

การพจารณาภาวะทางสงคม อาจพจารณาจากระดบการศกษาของ

บคคลกลมนนๆ เปนสำคญ พบวา ผสงอายไทยยงมการศกษาเพยงระดบ

พนฐานเทานน โดยสวนใหญ (รอยละ 75.8) จบการศกษาในระดบ

ประถมศกษาและตำกวาประถมศกษา มเพยงรอยละ 12.6 ทจบสงกวา

ระดบประถมศกษา ผสงอายทไมไดรบการศกษาหรอไมเคยเรยนหนงสอ

รอยละ 11.6 ประมาณรอยละ 82.6 ของผสงอายเปนผทอานออกเขยนได




ลยนแป



รอยละ 17.4 เปนผทไมสามารถอานและเขยนหนงสอไดหรออาจกลาววา

เปนผทไมรหนงสอ แผนภาพท 1.7

แผนภาพท 1.7 รอยละของประชากรสงอาย

จำแนกตามระดบการศกษาทสำเรจ พ.ศ. 2557

ทมา : รายงานผลเบองตนสำรวจประชากรสงอายในประเทศไทย พ.ศ. 2557, : สำนกงานสถตแหงชาต.

3.6 ภาวะทางเศรษฐกจของผสงอาย

(1) ผสงอายไทยจำนวนมากยงคงทำงานอย

ในป 2557 พบวา ผสงอายรอยละ 38.4 ยงคงทำงานอย

สดสวนของผสงอายชายททำงานสงกวาผสงอายหญง (รอยละ 49.4 และ

รอยละ 29.4 ตามลำดบ) ผสงอายวยปลายมสดสวนของผททำงานตำกวา

ผสงอายวยกลางและวยตน (รอยละ 5.3 รอยละ 22.4 และรอยละ 54.9

ตามลำดบ) นอกเขตเทศบาลมสดสวนของผสงอายททำงานสงกวาในเขต

เทศบาล (รอยละ 42.7 และรอยละ 32.3 ตามลำดบ) ดงแผนภาพท 1.8


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

1 สงค

มสงอ

าย

แผนภาพท 1.8 รอยละของผสงอายททำงาน

จำแนกตามเพศ กลมชวงวย และเขตการปกครอง พ.ศ. 2557

ทมา : การสำรวจภาวะการทำงานของประชากร พ.ศ.2557, สำนกงานสถตแหงชาต.

เมอพจารณาจำแนกตามกจกรรมทางเศรษฐกจทสำคญ พบวา

สวนใหญผสงอายทำงานในภาคการเกษตรสงกวาภาคอน แตในภาค

การเกษตรมแนวโนมลดลง จากรอยละ 63.8 ในป 2554 ลดลงเปน

รอยละ 61.7 ในป 2557 สวนการประกอบอาชพการคาและบรการเพมขน

จากรอยละ 26.8 ในป 2554 เปนรอยละ 27.2 ในป 2557 และภาค

การผลต มอตรารอยละทเพมขนเชนกน เปนรอยละ 11.1 ในป 2557

จากขอมลแสดงใหเหนวา ผสงอายมแนวโนมประกอบอาชพในภาคการคา

และการบรการและการผลตเพมขน ดงแผนภาพท 1.9




ลยนแป



แผนภาพท 1.9 รอยละของผสงอายททำงาน

จำแนกตามกจกรรมทางเศรษฐกจทสำคญ พ.ศ. 2554-2557

ทมา : การสำรวจภาวะการทำงานของประชากร พ.ศ. 2554-2557, สำนกงานสถตแหงชาต.

(2) บตรยงคงเปนแหลงรายไดทสำคญของผสงอาย

จากการสำรวจประชากรสงอายในประเทศไทย ป 2557 พบวา

แหลงรายไดหลกของผสงอายมาจากบตร (รวมบตรเลยงและบตร-

บญธรรม) (รอยละ 36.7) แหลงรายไดหลกรองลงมาคอ ไดจากการ

ทำงาน (รอยละ 33.9) ผสงอายประมาณรอยละ 14.8 มเบยยงชพ

เปนรายไดหลก มผสงอายเพยงรอยละ 4.9 ทมเงนบำเหนจหรอบำนาญ

เปนแหลงรายไดหลก รอยละ 4.3 ตอบวามรายไดจากคสมรส และไมถง

รอยละ 4 ของผสงอายมรายไดหลกจากเงนออม /ดอกเบยเงนออม /

ทรพยสนอนๆ ดงแผนภาพท 1.10

�0 สถาบนพระปกเกลา

บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

1 สงค

มสงอ

าย

แผนภาพท 1.10 แหลงรายไดหลกของผสงอาย พ.ศ. 2557

แหลงขอมล : รายงานการสำรวจประชากรสงอายประเทศไทย พ.ศ. 2557, สำนกงานสถตแหงชาต.

ทมา : มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2558. สถานการณผสงอายไทย พ.ศ. 2557. น. 35

กลาวโดยสรป จากสถตและคณลกษณะของผสงอายทกลาวมา

พบการเปลยนแปลงทงเชงโครงสรางและเชงคณลกษณะทแสดงใหเหนวา

หนวยงานทเกยวของกบการใหบรการระดบพนทหรอชมชน ควรใหความ

สนใจเกยวกบสถตประชากรสงอายในพนท จำนวนทเพมขน คณลกษณะ

ของประชากรสงอายทงดานทเปน “พลง” และดานทเปน “ภาระ” เพอนำ

ขอมลเหลานนมาเสรมสรางบรการตามบทบาทหนาททไดกำหนดขน

เพอเปลยนภาระใหเปนพลง อนจะนำไปสการเปลยนแปลงทดกวาหรอ

การมคณภาพชวตทดกวาเดมนนเอง

ทองถน กบการจดบรการ

และสวสดการ ผสงอาย

2 ตอนท

�� สถาบนพระปกเกลา

4

บทบาทของทองถนทมตอผสงอาย

ชมชนทองถนในอดตยงไมมการจดแบงเขตการปกครองเชนปจจบน

กำนน ผ ใหญบาน ถอวาเปนหนวยงานดแลประชาชนระดบทองถน

หนวยงานเดยวทมในขณะนน บทบาทการจดสวสดการผสงอายในระดบ

พนทเรมตนอยางเปนทางการเมอรฐบาลไดจดตงกองทนสงเสรมสวสดการ

ผสงอายในชมชน (เบยยงชพ) พ.ศ. 2536 เพอใหเงนชวยเหลอผสงอายท

มฐานะยากจน โดยลกษณะการทำงานเปนการใหโอกาสกำนน ผใหญบาน

มบทบาทรวมพจารณาคดเลอกผสงอายผานศนยสงเคราะหราษฎรประจำ

หมบาน ซงศนยฯ นมบคลากรระดบชมชน เชน ผใหญบานรวมเปน

คณะกรรมการดวย ซงนบวาเปนจดเรมตนของการใหชมชนมบทบาท

จดบรการรวมกบประชาชนในทองถนนนๆ การดำเนนงานรวมกนน

มพฒนาการอยางตอเนอง จนกระทงกระแสแนวคดประชาสงคมเรมม

อทธพลอยางมากตอการจดการภาคชมชน ชมชนจงปลกจตสำนกรวมกน

ใหพงตนเองมากกวาพงปจจยภายนอก นยามคำวา ชมชนพงตนเอง

��สถาบนพระปกเกลา



ลยนแป


ผสงอาย

ตอนท 2 ทองถนกบการจดบ

รการและสวสดการผสงอาย

ชมชนเขมแขง ไดเกดขนอยางมากมาย นบเปนจดเรมตนของการประสาน

ความรวมมอระหวางชมชน กบภาคประชาชน โดยชมชนไดมโอกาสรบฟง

ความคดเหนของประชาชนและใหโอกาสประชาชนมสวนรวมมากยงขน

ตอมาเมอมพระราชบญญตกำหนดแผนและขนตอนการกระจาย

อำนาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 และกฎหมายจดตง

องคกรปกครองสวนทองถน บทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนไดถก

กำหนดขนมาแทนหนวยงานบรหารระดบชมชน กำหนดอำนาจหนาทให

องคกรปกครองสวนทองถนทกประเภทตองจดบรการสาธารณะในเขตพนท

รบผดชอบ ซงกรอบการใหบรการสาธารณะแบงออกเปน 6 ดาน ไดแก

1. ดานโครงสรางพนฐาน

2. ดานงานสงเสรมคณภาพชวต

3. ดานการจดระเบยบชมชน สงคม และการรกษาความสงบ

เรยบรอย

4. ดานการวางแผน การสงเสรมการลงทน พาณชยกรรมและ

การทองเทยว

5. ดานการบรหารจดการ และการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

สงแวดลอม

6. ดานศลปวฒนธรรม จารตประเพณและภมปญญาทองถน

นอกจากนน ภารกจหนงขององคกรปกครองสวนทองถนทไดถก

กำหนดไวใน มาตรา 16 (10) คอ กำหนดใหเทศบาลและองคการบรหาร

สวนตำบลมอำนาจหนาทในการสงคมสงเคราะหและการพฒนาคณภาพ

ชวต เดก สตร คนชรา และผดอยโอกาส ซงเปนการกลาวถงการ

สงเคราะหและพฒนาคณภาพชวตของผสงอายโดยรวมไวกบกลมผดอย

โอกาสอนๆ สวนองคการบรหารสวนจงหวด กฎหมายฉบบนไดกำหนดใหม

อำนาจหนาทในการสงคมสงเคราะหและการพฒนาคณภาพชวตผสงอาย


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

2 ทองถ

นกบ

การจดบ

รการแล

ะสวส

ดการผส

งอาย

เชนเดยวกบ เทศบาล เมองพทยา และองคการบรหารสวนตำบล โดย

ปรากฏอยในมาตรา 17 (27)

ทผานมาองคกรปกครองสวนทองถนดำเนนงานใหบรการแก

ผสงอายในหลากหลายลกษณะ ไดแก การสงเสรมคณภาพชวตผสงอาย

การคมครองทางสงคม และการสงเคราะหเฉพาะหนา เชน จายเงนเบย

ยงชพเปนรายเดอน การจดตงศนยบรการผสงอายลกษณะตางๆ การจดให

มโรงเรยนผสงอาย การเยยมตามบาน การปรบปรงทอยอาศย การทำงาน

รวมกบหนวยงานภาครฐอนๆ เฉพาะอยางยงดานสขภาพ และการสงเคราะห

ตามสภาพปญหาและความตองการของกลมเปาหมาย โดยมพนฐานการให

บรการในชมชนและครอบครวเปนหลก

นอกจากภารกจทกำหนดตามพระราชบญญตฯ แลว การจดบรการ

แกผสงอายของทองถนยงตองปฏบตตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2560 ยทธศาสตรชาตระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560-2579)

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 พระราชบญญต

ผสงอายแหงชาต พ.ศ. 2546 แผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 เปนกรอบ

ในการจดบรการและการปฏบตงานรวมดวยซงบคคลทปฏบตงานในระดบ

ทองถน จำเปนตองศกษา ทำความเขาใจ และมสวนรวมในการดำเนนงาน

ตามยทธศาสตร พระราชบญญต และแผนดงกลาว โดยแตละประเดน

มรายละเอยด ดงตอไปน

4.1 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560

มาตราท เกยวของกบผสงอายในรฐธรรมนญ ฉบบป 2560

(ราชกจจานเบกษา เลม 134 ตอนท 40 ก ลงวนท 6 เมษายน 2560)

มาตรา 27 บคคลยอมเสมอกนในกฎหมาย มสทธและเสรภาพและ

ไดรบความคมครองตามกฎหมายเทาเทยมกนชายและหญงมสทธเทาเทยมกน




ลยนแป


ผสงอาย



การเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอบคคล ไมวาดวยเหตความ

แตกตางในเรองถนกำเนด เชอชาต ภาษา เพศ อาย ความพการ สภาพ

ทางกายหรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคม

ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรม หรอความคดเหนทางการเมอง

อนไมขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญ หรอเหตอนใด จะกระทำมได

มาตรการทรฐกำหนดขนเพอขจดอปสรรคหรอสงเสรมใหบคคล

สามารถใชสทธหรอเสรภาพไดเชนเดยวกบบคคลอน หรอเพอคมครองหรอ

อำนวยความสะดวกใหแกเดก สตร ผสงอาย คนพการ หรอผดอยโอกาส

ยอมไมถอวาเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตามวรรคสาม

มาตรา 71 รฐพงเสรมสรางความเขมแขงของครอบครวอนเปน

องคประกอบพนฐานทสำคญของสงคม จดใหประชาชนมทอยอาศยอยาง

เหมาะสม สงเสรมและพฒนาการสรางเสรมสขภาพเพอใหประชาชน

มสขภาพทแขงแรงและมจตใจเขมแขง รวมตลอดทงสงเสรมและพฒนา

การกฬาใหไปสความเปนเลศ และเกดประโยชนสงสดแกประชาชน

รฐพงสงเสรมและพฒนาทรพยากรมนษยใหเปนพลเมองทด

มคณภาพและความสามารถสงขน รฐพงใหความชวยเหลอเดก เยาวชน

สตร ผสงอาย คนพการ ผยากไร และผดอยโอกาส ใหสามารถดำรงชวต

ไดอยางมคณภาพ และคมครองปองกนมใหบคคลดงกลาวถกใชความ

รนแรงหรอปฏบตอยางไมเปนธรรม รวมตลอดทงใหการบำบด ฟนฟและ

เยยวยาผถกกระทำการดงกลาว

ในการจดสรรงบประมาณ รฐพงคำนงถงความจำเปนและความ

ตองการทแตกตางกนของเพศ วยและสภาพของบคคล ทงน เพอความเปน

ธรรม


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

2 ทองถ

นกบ

การจดบ

รการแล

ะสวส

ดการผส

งอาย

นอกจากนน ยงมมาตราทเกยวของกบการจดบรการในทองถน

ในรฐธรรมนญ ฉบบป 2560 ไดแก

มาตรา 43 บคคลและชมชนยอมมสทธ

(1) อนรกษ ฟนฟ หรอสงเสรมภมปญญา ศลปะ วฒนธรรม

ขนบธรรมเนยม และจารตประเพณ อนดงามทงของทองถนและของชาต

(2) จดการ บำรงรกษา และใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต

สงแวดลอม และความหลากหลาย ทางชวภาพอยางสมดลและยงยนตาม

วธการทกฎหมายบญญต

(3) เขาชอกนเพอเสนอแนะตอหนวยงานของรฐใหดำเนนการใด

อนจะเปนประโยชนตอประชาชน หรอชมชน หรองดเวนการดำเนนการใด

อนจะกระทบตอความเปนอยอยางสงบสขของประชาชนหรอชมชนและ

ไดรบแจงผลการพจารณาโดยรวดเรว ทงน หนวยงานของรฐตองพจารณา

ขอเสนอแนะนนโดยใหประชาชนทเกยวของมสวนรวมในการพจารณาดวย

ตามวธการทกฎหมายบญญต

(4) จดใหมระบบสวสดการของชมชน

สทธของบคคลและชมชนตามวรรคหนง หมายความรวมถง

สทธทจะรวมกบองคกรปกครองสวนทองถนหรอรฐในการดำเนนการ

ดงกลาวดวย

มาตรา 47 รฐตอง

(1) อนรกษ ฟนฟ และสงเสรมภมปญญาทองถน ศลปะ วฒนธรรม

ขนบธรรมเนยมและจารตประเพณอนดงามของทองถนและของชาต และ

จดใหมพนทสาธารณะสำหรบกจกรรมทเกยวของ รวมทงสงเสรมและ




ลยนแป


ผสงอาย



สนบสนนใหประชาชน ชมชน และองคกรปกครองสวนทองถน ไดใชสทธ

และมสวนรวมในการดำเนนการดวย

มาตรา 55 รฐตองดำเนนการใหประชาชนไดรบบรการสาธารณสข

ทมประสทธภาพอยางทวถง เสรมสรางใหประชาชนมความรพนฐาน

เกยวกบการสงเสรมสขภาพและการปองกนโรค และสงเสรมและสนบสนน

ใหมการพฒนาภมปญญาดานแพทยแผนไทยใหเกดประโยชนสงสด

บรการสาธารณสขตามวรรคหนง ตองครอบคลมการสงเสรม

สขภาพ การควบคม และปองกนโรค การรกษาพยาบาล และการฟนฟ

สขภาพดวย

รฐตองพฒนาการบรการสาธารณสขใหมคณภาพและมมาตรฐานสงขน

อยางตอเนอง

4.2 ยทธศาสตรชาตระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560-2579)

รฐบาลกำหนดยทธศาสตรชาตระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560-2579)

ดงน

วสยทศน

“ประเทศมความมนคง มงคง ยงยน เปนประเทศทพฒนาแลว

ดวยการพฒนาตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง นำไปสการพฒนาให

คนไทยมความสข และตอบสนองตอการบรรลซงผลประโยชนแหงชาต

ในการทจะพฒนาคณภาพชวต สรางรายไดระดบสง เปนประเทศทพฒนา

แลว และสรางความสขของคนไทย สงคมมความมนคง เสมอภาค และ

เปนธรรม ประเทศสามารถแขงขนไดในระบบเศรษฐกจ”


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

2 ทองถ

นกบ

การจดบ

รการแล

ะสวส

ดการผส

งอาย

เพอใหบรรลวสยทศนดงกลาว จงมการกำหนดแนวทางทสำคญ

6 ประเดนดงแผนภาพ

แผนภาพท 2.1 ยทธศาสตรชาตระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560-2579)

โดยแนวทางทเกยวของกบผสงอาย คอ แนวทางท 3 การพฒนา

และเสรมสรางศกยภาพคน และแนวทางท 4 การสรางโอกาสและความ

เสมอภาคและเทาเทยมกนทางสงคม

4.3 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12

สรปสาระสำคญแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12

(พ.ศ. 2560 – 2564)

หลกการ แผนพฒนาฯ ฉบบท 12 ยดหลก “ปรชญาของเศรษฐกจ

พอเพยง” “การพฒนาทยงยน” และ “คนเปนศนยกลางการพฒนา”

2 การสราง

ความสามารถ ในการแชงขน 4

การสรางโอกาสและความเสมอภาคและ

เทาเทยมกน ทางสงคม

5 การสรางการเตบโต

บนคณภาพชวตทเปนมตรตอสงแวดลอม

6 การปรบสมดล

และพฒนา

1 ความมนคง

3 การพฒนาและ

เสรมสราง ศกยภาพคน

“มงคง”

“มนคง” “ยงยน”




ลยนแป


ผสงอาย



และยดหลกการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทลดความเหลอมลำและ

ขบเคลอนการเจรญเตบโตจากการเพมผลตภาพการผลตบนฐานการใช

ภมปญญาและนวตกรรม

วสยทศนของแผนพฒนาฯ คอ “ประเทศไทยมความมนคง มงคง

ยงยน เปนประเทศพฒนาแลว ดวยการพฒนาตามหลกปรชญาเศรษฐกจ

พอเพยง”

ประเดนการพฒนาหลกทสำคญในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 12

ประเทศไทยมความเสยงจากการเปลยนแปลงโครงสรางประชากร

สสงคมสงวยมากขน จำนวนประชากรวยแรงงานลดลง ผสงอายมปญหา

สขภาพและมแนวโนมอยคนเดยวสงขน ปญหาความยากจนยงกระจกตว

หนาแนนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอ รวมทงความแตกตาง

ของรายไดระหวางกลมคนรวยทสดและกลมคนจนทสดสงถง 34.9 เทาใน

ป 2556 เนองจากการกระจายโอกาสการพฒนาไมทวถง ดงนน จะตองให

ความสำคญกบประเดนทมลกษณะการบรณาการและใชประกอบการ

พจารณาการจดสรรงบประมาณ เพอการแปลงแผนไปสการปฏบตใหเกด

ผลสมฤทธไดอยางแทจรง โดยประเดนทเกยวของกบผสงอายไดแก

1.3.3 การเตรยมพรอมดานกำลงคนและการเสรมสรางศกยภาพ

ของประชากรในทกชวงวย มงเนนการยกระดบคณภาพทนมนษยของ

ประเทศ โดยพฒนาคนใหเหมาะสมตามชวงวย เพอใหเตบโตอยางม

คณภาพ การหลอหลอมใหคนไทยมคานยมตามบรรทดฐานทดทางสงคม

เปนคนด มสขภาวะทด มคณธรรมจรยธรรม มระเบยบวนย และม

จตสำนกทดตอสงคมสวนรวม การพฒนาทกษะทสอดคลองกบความ

ตองการในตลาดแรงงานและทกษะทจำเปนตอการดำรงชวตในศตวรรษท 21

ของคนในแตละชวงวยตามความเหมาะสม การเตรยมความพรอมของ


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

2 ทองถ

นกบ

การจดบ

รการแล

ะสวส

ดการผส

งอาย

กำลงคนดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยทจะเปลยนแปลงโลกในอนาคต

ตลอดจนการยกระดบคณภาพการศกษาสความเปนเลศ การสรางเสรมให

คนมสขภาพดทเนนการปรบเปลยนพฤตกรรมทางสขภาพและการลดปจจย

เสยงดานสภาพแวดลอมทสงผลตอสขภาพ

ยทธศาสตรการพฒนาประเทศ

ยทธศาสตรในแผนพฒนาฯ ฉบบท 12 มทงหมด 10 ยทธศาสตร

โดยม 6 ยทธศาสตรตามกรอบยทธศาสตรชาต 20 ปและอก 4 ยทธศาสตร

ทเปนปจจยสนบสนน โดยยทธศาสตรทเกยวกบผสงอาย ไดแก

1. ยทธศาสตรการเสรมสรางและพฒนาศกยภาพทนมนษย

แนวทางการพฒนาทสำคญประการหนง คอ พฒนาระบบการดแลและ

สรางสภาพแวดลอมทเหมาะสมกบสงคมสงวย อาท ผลกดนใหมกฎหมาย

การดแลผสงอายระยะยาว

2. ยทธศาสตรการสรางความเปนธรรมและลดความเหลอมลำใน

สงคม แนวทางการพฒนาสำคญ ประกอบดวย (1) การเพมโอกาสใหกบ

กลมเปาหมายประชากรรอยละ 40 ทมรายไดตำสดสามารถเขาถงบรการ

ทมคณภาพของรฐและมอาชพ (2) การกระจายการใหบรการภาครฐ

ทงดานการศกษา สาธารณสข และสวสดการทมคณภาพใหครอบคลมและ

ทวถง อาท บรหารจดการการใหบรการสาธารณสขทมคณภาพให

ครอบคลมทกพนท ผานการพฒนาระบบสงตอผปวยทงในระดบจงหวด

ภาค และระดบประเทศใหมประสทธภาพมากขน และ (3) เสรมสราง

ศกยภาพชมชน การพฒนาเศรษฐกจชมชนและการสรางความเขมแขงการ

เงนฐานรากตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เพอใหชมชนสามารถ

พงพาตนเองได มสทธในการจดการทนทดนและทรพยากรภายในชมชน

อาท สนบสนนการใหความรในการบรหารจดการทางการเงนแกชมชนและ

�1สถาบนพระปกเกลา



ลยนแป


ผสงอาย



ครวเรอน การปรบองคกรการเงนของชมชนใหทำหนาทเปนสถาบนการเงน

ในระดบหมบาน /ตำบลททำหนาททงการใหกยมและการออม และจดตง

โครงขายการเงนฐานรากโดยมธนาคารออมสนและธนาคารเพอการเกษตร

และสหกรณเปนแมขาย

1.3.4 การสรางความเปนธรรมและลดความเหลอมลำ ใหความ

สำคญกบการจดบรการของรฐทมคณภาพทงดานการศกษา สาธารณสข

ใหกบผทดอยโอกาสและผทอาศยในพนทหางไกล การจดสรรทดนทำกน

สนบสนนในเรองการสรางอาชพ รายได และสนบสนนการเพมผลตภาพ

ผดอยโอกาส สตร และผสงอาย รวมทงกระจายการจดบรการภาครฐใหม

ความครอบคลมและทวถงทงในเชงปรมาณและคณภาพ ตลอดจนสราง

ชมชนเขมแขงใหเปนพลงรวมทางสงคมเพอสนบสนนการพฒนาและพรอม

รบผลประโยชนจากการพฒนา โดยสงเสรมการประกอบอาชพของ

ผประกอบการระดบชมชน การสนบสนนศนยฝกอาชพชมชน สงเสรมให

ชมชนจดสวสดการและบรการในชมชน และผลกดนกลไกการกระจาย

ทดนทำกนและการบรหารจดการทดนของชมชน โดยมงบรรลเปาหมาย

สำคญในการยกระดบรายไดประชากรกลมรอยละ 40 ทมรายไดตำสด

4.4 มาตรการรองรบสงคมสงอายของประเทศไทย

นโยบายของรฐบาลหรอกรอบแนวคดพนฐานในการดำเนนงาน

ของรฐบาลมความสำคญตอการพฒนาระบบการดำเนนงานดานผสงอาย

ของประเทศไทย โดยรฐบาลชดปจจบน (พลเอกประยทธ จนทรโอชา)

มมาตรการรองรบสงคมผสงอายดงน

1. มาตรการการจางงานผสงอาย เพอสงเสรมใหนายจางจางงาน

ผสงอายในกลมทไมมทกษะมากนก โดยนายจาง บรษท หางหนสวน

นตบคคล สามารถหกรายจายไดสองเทาของรายจายประเภทเงนเดอนหรอ


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

2 ทองถ

นกบ

การจดบ

รการแล

ะสวส

ดการผส

งอาย

คาจางบคคลผสงอายตงแต 60 ปขนไป สำหรบคนทมคาจางไมเกน

15,000 บาทตอเดอน โดยสามารถขอใหสทธนไดไมเกน 10% ของลกจาง

ทงหมด ซงจะชวยลดภาระใหกบนายจางไดสงถงกวา 3,000 บาทตอคน

ตอเดอน

2. การสรางทพกอาศยสำหรบผสงอาย (Senior Complex) เพอ

ยกระดบคณภาพชวตของผสงอายใหมทพกอาศยทปลอดภย มอปกรณ

ใชสอยทเหมาะสม และอยในความดแลของแพทยและพยาบาล โดยมการ

พจารณา ดงน

2.1 มอบหมายกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของ

มนษยดำเนนโครงการสรางทพกอาศยสำหรบผสงอาย

ในพ นท ร าชพ สด จ ำนวน 4 แห ง ในจ งหว ดชลบ ร

นครนายก เชยงราย และเชยงใหม รวมพนทท งสน

ประมาณ 135 ไร โดยกำหนดอตราคาเชาและคาธรรมเนยม

ในอตราเดยวกนกบโครงการบานธนารกษประชารฐ

(อตราคาเชา เทากบ 1 บาทตอตารางวาตอเดอน และ

คาธรรมเนยมการจดใหเชาเทากบ 2 เทาของคาเชา 1 ป)

ยกเวนพนทในจงหวดเชยงใหมซงมศกยภาพเชงพาณชยสง

ใหกำหนดอตราคาเชาและคาธรรมเนยมตามระเบยบของ

กระทรวงการคลง ทงน ผเชาจะไดรบสทธในการเชาเปน

ระยะเวลา 30 ป โดยทางราชการอาจตออายสญญาเชา

ออกไปอกเปนระยะเวลา 30 ป

2.2 มอบหมายการเคหะแหงชาต ธนาคารอาคารสงเคราะห

และสถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) ดำเนนการ

จดหาสถานทท เหมาะสมเพอสรางทพกอาศยสำหรบ

ผสงอาย โดยใหนำหลกการของโครงการบานมนคงและ

บานประชารฐมาใชกบการดำเนนการดงกลาว




ลยนแป


ผสงอาย



2.3 เหนชอบใหยกเวนการนำกฎหมายผงเมองมาบงคบใชกบ

ทราชพสดทกรมธนารกษ ใหความเหนชอบดำเนนโครงการ

ทพกอาศยสำหรบผสงอาย (Senior Complex)

2.4 ใหสถาบนการเงนเฉพาะกจ ไดแก ธนาคารออมสน และ

ธนาคารอาคารสงเคราะห สนบสนนสนเชอเงอนไขผอนปรน

ใหแกผประกอบการพฒนาอสงหารมทรพยทตองการ

พฒนาโครงการทพกอาศยสำหรบผสงอาย (Pre-finance)

ในวงเงนรวมไมเกน 4,000 ลานบาท และเหนควรใหมการ

จดสรรวงเงนสนเชอทอยอาศยสำหรบผสงอาย (Post-

finance) เพอรองรบการดำเนนโครงการในระยะตอไปดวย

ทงน ใหบตรททำหนาทเลยงดบดามารดาทสงอายไดรบสทธในการ

สนบสนนสนเชอภายใตเงอนไขดงกลาวเปนลำดบแรกกอน

3. สนเชอทอยอาศยสำหรบผสงอาย (Reverse Mortgage : RM)

มอบหมายใหสถาบนการเงนเฉพาะกจนำรองเพอดำเนนการมาตรการ

สนเชอทอยอาศยสำหรบผสงอาย (Reverse Mortgage) เพอใหผทมอาย

ตงแต 60 ปขนไป สามารถนำทอยอาศยทตนมกรรมสทธและปลอดภาระ

หนมาเปลยนเปนรายไดในการดำรงชพเปนรายเดอน

4. การบรณาการระบบบำเหนจบำนาญ

4.1 เหนชอบในหลกการของรางพระราชบญญตคณะกรรมการ

นโยบายบำเหนจบำนาญแหงชาต พ.ศ. .... เพอใหม

คณะกรรมการนโยบายบำเหนจบำนาญแหงชาต โดย

นายกรฐมนตรเปนประธาน และมอำนาจหนาทกำหนด

นโยบายในการพฒนาและกำกบดแลระบบบำเหนจ


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

2 ทองถ

นกบ

การจดบ

รการแล

ะสวส

ดการผส

งอาย

บำนาญใหมความครอบคลม เพยงพอ และยงยน รวม

ทงจดมระบบฐานขอมลกลางดานบำเหนจบำนาญของ

ประเทศ

4.2 เหนชอบในหลกการของรางพระราชบญญตกองทน

บำเหนจบำนาญแหงชาต พ.ศ. .... เพอจดตงกองทน

บำเหนจบำนาญแหงชาต (กบช.) ซงเปนกองทนสำรอง

เลยงชพภาคบงคบสำหรบแรงงานในระบบทมอายตงแต

15 - 60 ป ครอบคลมลกจางเอกชน ลกจางชวคราว

สวนราชการ พนกงานราชการ และพนกงานรฐวสาหกจ

ซงไมไดเปนสมาชกกองทนสำรองเลยงชพ โดยใหมการ

จายเงนเขากองทนจาก 2 ฝาย คอ ลกจาง และนายจาง

ซงลกจางจะไดรบบำนาญหรอบำเหนจเมออายครบ 60 ป

เพอใหแรงงานกลมดงกลาวมรายไดทเพยงพอในการ

ดำรงชวตหลงเกษยณ โดยกำหนดให กบช. เปดรบ

สมาชกตงแตป 2561 เปนตนไป

มาตรการรองรบสงคมผส งอายดงกลาวจะชวยสนบสนนให

ประชาชนมรายไดหลงเกษยณทเพยงพอ ผสงอายมทอยอาศยทเหมาะสม

และมโอกาสไดทำงานตอ ซงจะมสวนชวยเสรมสรางหลกประกน ในชวต

ใหแกประชาชน ลดความเหลอมลำทางสงคม และบรรเทาภาระงบประมาณ

ภาครฐดานสวสดการชราภาพในระยะยาว

4.5 พระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546 และแกไข พ.ศ. 2553

พระราชบญญตผสงอายประกาศใชเมอเดอนธนวาคม ป 2546

ประกอบดวย 24 มาตรา โดยมสาระครอบคลมประเดนหลก 4 ประการ คอ




ลยนแป


ผสงอาย



ประการท 1 กำหนดใหมคณะกรรมการผสงอายแหงชาต (กผส.)

ซงจะทำหนาทกำหนดนโยบายและแผนหลก กำหนดแนวทางสนบสนน

และชวยเหลอหนวยงานของรฐเอกชนในการคมครอง สงเสรม สนบสนน

สถานภาพ บทบาท และกจกรรมของผสงอาย คณะกรรมการนมนายก-

รฐมนตรเปนประธานกรรมการ และมผแทนหนวยงานภาครฐ เอกชน

และผทรงคณวฒรวมดวย

ประการท 2 กำหนดใหผสงอายมสทธไดรบการคมครอง การ

สงเสรม และสนบสนนดานบรการทางการแพทยและสาธารณสข การศกษา

ศาสนา อาชพ ขอมลขาวสาร การมสวนรวมทางสงคม การอำนวยความ

สะดวกดานสภาวะแวดลอม และการชวยเหลอสงเคราะหตางๆ

ประการท 3 กำหนดใหจดตงกองทนผสงอาย ตามมาตรา 13 ระบวา

ใหจดตงกองทนขนกองทนหนง ในสำนกงานสงเสรมสวสดภาพ และพทกษ

เดก เยาวชน ผดอยโอกาส คนพการ และผสงอายเรยกวา “กองทน

ผสงอาย” เพอเปนทนใชจาย เกยวกบการคมครองการสงเสรม และ

การสนบสนนผสงอาย ตามพระราชบญญตน

ประการท 4 สงเสรมใหสงคม ตระหนกตอการอปการะดแล

ผสงอาย โดยลดหยอนภาษผอปการะเลยงดผสงอายทไมมรายไดเพยงพอ

แกการยงชพ

ตอมา ป 2553 ไดมการปรบแกกฎหมายบางมาตรา เพอเพมสทธ

ประโยชนใหแกผสงอายไดรบการคมครอง สงเสรม และสนบสนนในดาน

ตาง ๆ มากยงขน เรยกวา พระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546 แกไข

เพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2553 โดยสทธทผสงอายไดรบมดงน

1. การบรการทางแพทยและการสาธารณสขทจดไวโดยใหความ

สะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

2 ทองถ

นกบ

การจดบ

รการแล

ะสวส

ดการผส

งอาย

2. การศกษา การศาสนา และขอมลขาวสารทเปนประโยชนตอ

การดำเนนชวต

3. การประกอบอาชพหรอฝกอาชพทเหมาะสม

4. การพฒนาตนเองและการมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม การ

รวมกลมในลกษณะเครอขายหรอชมชน

5. การอำนวยความสะดวกและความปลอดภยโดยตรงแกผสงอาย

ในอาคารสถานท ยานพาหนะหรอการบรการสาธารณะอน

6. การชวยเหลอดานคาโดยสารยานพาหนะตามความเหมาะสม

7. การยกเวนคาเขาชมสถานทของรฐ

8. การชวยเหลอผสงอายซงไดรบอนตรายจากการถกทารณกรรม

หรอถกแสวงหาประโยชนโดยมชอบดวยกฎหมายหรอถก

ทอดทง

9. การใหคำแนะนำ ปรกษา ดำเนนการอนทเกยวของในทางคด

หรอในทางการแกไขปญหาครอบครว

10. การจดทพกอาศย อาหารและเครองนงหมใหตามความจำเปน

อยางทวถง

11. การจายเบยยงชพเปนรายเดอนอยางทวถงและเปนธรรม

12. การสงเคราะหในการจดการศพตามประเพณ

13. การอนตามทคณะกรรมการประกาศกำหนด

พระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2)

พ.ศ. 2553 เปนกฎหมายทเออใหเกดโครงสรางองคกร และระบบบรหาร




ลยนแป


ผสงอาย



จดการทด ทจะเปนกรอบในการดำเนนงานดานผสงอายของประเทศ โดย

ปรบปรงและขยายสทธเพมหนวยงานทรบผดชอบ ดำเนนการรองรบสทธ

ทเพมขน เพอใหเกดประโยชนตอผสงอายมากทสด และถอวาเปนการขยาย

ขอบเขตของพระราชบญญตฯ สการจดสวสดการแกผสงอายและสทธ

ผสงอายไดรบสทธมากขน

4.6 แผนผสงอายแหงชาต

แผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ. 2545 – 2564) และ

แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2553

แผนผสงอายแหงชาตฉบบนเปนแผนระยะยาวทใหความสำคญแก

งานผสงอายอยางเปนองครวม โดยมวสยทศนวา “ผสงวยเปนหลกชยของ

สงคม” แผนนประกอบไปดวย 5 ยทธศาสตร ไดแก

หมวดท 1 ยทธศาสตรดานการเตรยมความพรอมของประชากร

เปนยทธศาสตรทเนนสำหรบผทอยในวยกอนเปนผสงอายเพอเขาสวย

สงอายทมคณภาพ คอ มาตรการหลกประกนดานรายไดเพอวยสงอาย

มาตรการใหการศกษาและเรยนรตลอดชวต และมาตรการปลกจตสำนก

ใหคนในสงคมตระหนกถงคณคา และศกดศรของผสงอาย

หมวดท 2 ยทธศาสตรดานการสงเสรมผสงอาย เปนยทธศาสตร

ทกำหนดขนเพอเสรมสรางศกยภาพดานตางๆ ของผสงอายในทกดาน

มมาตรการสำคญเกยวกบการสงเสรมความรดานสขภาพ การอยรวมกน

และสรางความเขมแขงขององคการผสงอาย ดานการทำงานและหารายได

สนบสนนใหเปนผทมศกยภาพ /สงเสรม สนบสนนสอทกประเภท ใหม

รายการเพอผสงอาย และสนบสนนใหผสงอายไดรบความร และสามารถ

เขาถงขาวสารและสอ และสดทาย คอ การสงเสรมและสนบสนนใหมทอย

อาศยและสภาพแวดลอมทเหมาะสมและปลอดภย


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

2 ทองถ

นกบ

การจดบ

รการแล

ะสวส

ดการผส

งอาย

หมวดท 3 ยทธศาสตรดานระบบคมครองทางสงคมสำหรบ

ผสงอาย ใหความสำคญกบระบบบรการสวสดการใหแกผสงอาย โดยเนน

การมหลกประกนยามชราภาพ ทงดานสงคมและสขภาพ รวมถงมาตรการ

ทางกฎหมายทเหมาะสมเพอคมครองผสงอาย

หมวดท 4 ยทธศาสตรการบรหารจดการเพอการพฒนางานดาน

ผสงอายระดบชาต และการพฒนาบคลากรดานผสงอาย กำหนดขนเพอ

ใหองคการทปฏบตงานดานผสงอายมบทบาทความรบผดชอบมากยงขน

รวมทงผลตบคลากรทเกยวของอยางพอเพยง

หมวดท 5 ยทธศาสตรการประมวลและพฒนาองคความรดาน

ผสงอาย และการตดตามประเมนผล โดยมงใหการดำเนนการตามแผน

ผสงอายแหงชาต ถกกำหนดขนเปนยทธศาสตรสนบสนนใหการปฏบตงาน

ดานผสงอาย มความเขมแขงทงดานวชาการและการปฏบตงาน

จากแผนยทธศาสตร 5 หมวดดงกลาวจะเหนวา จดเนนของ

การปฏบตงานกบผสงอายในปจจบน เนนการสรางหลกประกนทกระบบ

เพอสงเสรมใหประชาชนมศกยภาพทเขมแขง สามารถจดการกบปญหา

และกำหนดวถการดำเนนชวตตางๆ ของตนไดอยางแทจรง แผนผสงอาย

แหงชาต ฉบบท 2 ฯ เนนการนำแผนไปปฏบต โดยมงใหหนวยงาน

ทเกยวของแปลงแผนผสงอายแหงชาต ไปใชเปนแผนยทธศาสตรและแผน

ปฏบตการในหนวยงานของตน แผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 ฯ จงได

กำหนดมาตรการ ตวชวด และเปาหมายไว รวมทงกำหนดใหมการตดตาม

ประเมนผลการดำเนนงานตามแผนดงกลาวดวย


5

ภารกจทองถนดานสทธผสงอาย

ประกาศสำนกนายกรฐมนตร เรอง กำหนดหนวยงานผม

อำนาจหนาทรบผดชอบดำเนนการเกยวกบการคมครอง การสงเสรม

และการสนบสนนผสงอายดานตางๆ ตามพระราชบญญตผสงอาย

พ.ศ. 2546 และใหหนวยงานรบผดชอบออกประกาศกำหนด

หลกเกณฑ วธการในการคมครอง สงเสรมและสนบสนนผสงอาย

เพอใหผสงอายสามารถเขาถงสทธไดมากขน ในสวนของหนวยงาน

ทองถน มภารกจดงน

5.1 การใหบรการตามสทธผสงอาย

บทบาทของทองถนในการดำเนนงานตามพระราชบญญต

ผสงอาย พ.ศ. 2546 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2553

โดยเจตนารมณของพระราชบญญตฉบบนเพอสงเสรมสนบสนนให


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

2 ทองถ

นกบ

การจดบ

รการแล

ะสวส

ดการผส

งอาย

ผสงอายไดรบสทธ ซงไดกำหนดไวอยางชดเจนในมาตรา 11 ทงน องคกร

ปกครองสวนทองถน กระทรวงมหาดไทย กรงเทพมหานคร และ

เมองพทยา ไดกำหนดแผนปฏบตการการดำเนนงานรองรบสทธผสงอาย

ตามพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2)

พ.ศ. 2553 เพอจดบรการใหผสงอายไดรบการคมครองสทธตามกฎหมาย

ในประเดนตางๆ ดงน

1. การบรการทางการแพทย และการสาธารณสขทจดไวโดยให

ความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ ตามมาตรา 11 (1)

สงเสรมใหหนวยบรการในระดบโรงพยาบาลภายใตกระทรวงสาธารณสข

ใหบรการทางการแพทยและการสาธารณสขแกผสงอาย ในขอนมเขต

ปกครองพเศษ คอ กรงเทพมหานคร และเมองพทยา ไดดำเนนการ เชน

จดใหมชองทางเฉพาะสำหรบผสงอายแยกจากผรบบรการทวไปในแผนก

ผปวยนอก ปดประกาศหรอประชาสมพนธการใหบรการชองทางเฉพาะ

สำหรบผสงอายในระหวางใหบรการ ปรบปรงโครงสรางสถานท ไดแก

ทางลาด ทจอดรถ หองนำ และปายแสดงจดบรการผสงอาย (ตวใหญเหน

ชดเจน) จดใหมการตรวจสขภาพผสงอาย และจดใหมการออกกำลงกาย

เพอสขภาพสำหรบผสงอาย

2. การศกษา การศาสนา และขอมลขาวสารทเปนประโยชนตอ

การดำเนนชวต ตามมาตรา 11 (2) กรงเทพมหานครไดดำเนนการ เชน

1) สนบสนนใหมการประชาสมพนธขาวสารในรปแบบตางๆ แนะนำ

ขาวสารความรทเหมาะสมแกผสงอาย เชน แจกคมอหรอเอกสารเผยแพร

ความรเกยวกบผสงอายใหแกผสงอายหรอผสนใจ 2) สนบสนนการนำ

ความรตามอธยาศยเขาสชมรมผสงอายเพอใหผสงอายเขาถงการศกษา

3) สงเสรมสนบสนนใหผสงอายทมศกยภาพไดถายทอดภมปญญา และ

4) จดกจกรรมแลกเปลยนวฒนธรรมภายในประเทศและกจกรรมทาง




ลยนแป


ผสงอาย



ศาสนาทเปนประโยชนตอผสงอายและเปดโอกาสใหผสงอายเขารวม

กจกรรม

3. การประกอบอาชพหรอฝกอาชพทเหมาะสม ตามมาตรา 11 (3)

ในขอนมเขตปกครองพเศษ คอ กรงเทพมหานคร ไดดำเนนการ เชน

1) ใหความรเกยวกบการประกอบอาชพหรอฝกอาชพ ใหผสงอายทม

ศกยภาพในการทำงาน 2) สงเสรมการรวมกลมประกอบอาชพและสราง

อาชพ ใหผสงอายทมศกยภาพ มรายได มงานทำ

บรการ หนวยงาน

1) จดใหมเจาหนาทในการใหคำปรกษาแนะนำเกยวกบขอมลขาวสารการจดหางานทตรงตามความตองการของผสงอาย

2) จดอบรมทกษะอาชพหรอฝกอาชพทเหมาะสมใหแกผสงอาย

3) จดใหมการใหขอมลทางการอาชพ และตำแหนงงาน ทเหมาะสมกบผสงอาย

4) สงเสรม สนบสนน จดหาอาชพท เหมาะสมตามควรอตภาพใหแกผสงอาย

องคกรปกครอง สวนทองถน

4. การพฒนาตนเอง และการมสวนรวมในกจกรรมทางสงคม

การรวมกลมในลกษณะเครอขายหรอชมชน ตามมาตรา 11 (4) การ

สนบสนนกลมหรอชมชนผสงอายใหมสวนรวมในกจกรรมทางสงคมภายใน

ชมชน ในขอนมเขตปกครองพเศษ คอ กรงเทพมหานคร ไดดำเนนการ

เชน 1) เพมการจดกจกรรมกฬาและนนทนาการแกผสงอาย 2) เพมการ

ถายทอดภมปญญาแกรนหลง 3) สงเสรมการรวมกลมออมทรพยของ

ผสงอาย


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

2 ทองถ

นกบ

การจดบ

รการแล

ะสวส

ดการผส

งอาย


1) กำหนดแนวทางการดำเนนงานดานการพฒนาตนเอง และการพฒนาสงคมผสงอายในชมชนใหสามารถดำเนนการไดดวยตนเอง เชน การบรหารจดการ การประสานงาน การจดกจกรรม และการดำเนนงานดานการเงน

2) สงเสรม สนบสนนดานความร ความเขาใจ การใหคำปรกษา ตลอดจนทรพยากรดานบคลากรและวสดอปกรณ เพอใหการดำเนนงานดานการพฒนาตนเอง และการพฒนาสงคมผสงอายในชมชนเขมแขง และสามารถดำเนนการไดดวยตนเองโดยประสานหนวยงานทเกยวของ

3) เปนหนวยงานในการประสานงาน สงเสรม และสนบสนนการเชอมโยงเครอขายงานดานการพฒนาตนเองและการพฒนาสงคมผสงอายในระดบตำบล อำเภอ และจงหวด

4) มการสรรหาและจดทำทะเบยนผสงอายซงเปนผมความรความสามารถ เปนภมปญญาทองถน รวมทงสงเสรมใหเกดการถายทอดภมปญญา

องคกรปกครอง สวนทองถน กรมสงเสรม การปกครองทองถน

5. การอำนวยความสะดวกและความปลอดภยโดยตรงแก

ผสงอายในอาคาร สถานท ยานพาหนะ หรอการบรการสาธารณะอน

ตามมาตรา 11 (5)

สงเสรมใหหนวยงานทเกยวของดำเนนการในเรองการอำนวยความ

สะดวกและความปลอดภยในอาคาร หรอสถานท โดยกรงเทพมหานคร

และเมองพทยา ไดดำเนนการในเรองน เชน

สำนกการชาง เมองพทยา 1) จดใหมปายแสดงสงอำนวยความ

สะดวกสำหรบผสงอายและผพการ 2) ปรบปรงทางสญจร เชน บนได

ลฟต ทางเดน ทางเดนเชอม เพออำนวยความสะดวกสำหรบผสงอายและ

ผพการ 3) จดใหมทางลาดทเหมาะสมสำหรบผสงอาย 4) ปรบปรง

หองนำ–สวม และสงอำนวยความสะดวกสำหรบผสงอาย และผพการ




ลยนแป


ผสงอาย



5) จดใหมครภณฑ เคานเตอรตดตอสำหรบผสงอาย และผพการ

6) จดใหมทจอดรถท เหมาะสมสำหรบผสงอาย และผพการ และ

7) ปรบปรงลกษณะประตใหเหมาะสมกบผสงอาย และผพการ

กรงเทพมหานคร มการ 1) สงเสรมใหหนวยงานท เกยวของ

ดำเนนการในเรองการอำนวยความสะดวกและความปลอดภยในอาคาร

หรอสถานท โดยมเจาหนาทใหความชวยเหลอดแล บรการสะดวก รวดเรว

ปลอดภย และจดสภาพแวดลอมทเหมาะสมสำหรบผสงอาย 2) สงเสรม

ใหหนวยงานทเกยวของดำเนนการในเรองการอำนวยความสะดวกและ

ความปลอดภยในยานพาหนะ โดยจดใหมเจาหนาทใหความชวยเหลอดแล

บรการสะดวก รวดเรว ปลอดภย และจดยานพาหนะใหสะดวกสำหรบ

ผสงอาย

6. การชวยเหลอผสงอายซงไดรบอนตรายจากการถกทารณกรรม

หรอถกแสวงหาประโยชนโดยมชอบดวยกฎหมาย หรอถกทอดทงตาม

มาตรา 11 (8) สงเสรมใหผสงอายและผดแลไดรบรเรองสทธผสงอาย

กองสวสดการสงคม เมองพทยา ไดดำเนนการ เชน 1) ประชาสมพนธ

ขาวสาร /ขอมลเกยวกบสทธ /การชวยเหลอผสงอาย 2) การลงพนท

ในการปฏบตงานชวยเหลอผสงอายเชงรกเพอสงเคราะหผสงอายทประสบ

ปญหาตางๆ 3) มเจาหนาทแนะนำ /ใหความร /ใหความชวยเหลอผสงอาย

ทประสบปญหาตาง ๆ


1) มศนย Hot line ใหความร /แนะนำ /ใหความชวยเหลอ แจ ง ข า วผ ส ง อ าย เ ก ย วก บก า รทา รณกรรม และประชาสมพนธใหประชาชนทราบ

องคกรปกครอง สวนทองถน ทมสถานสงเคราะห คนชราอยใน ความรบผดชอบ


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

2 ทองถ

นกบ

การจดบ

รการแล

ะสวส

ดการผส

งอาย

7. การจดทพกอาศย อาหาร และเครองนงหมใหตามความจำเปน

อยางทวถงตามมาตรา 11 (10) กองสวสดการสงคม เมองพทยา ได

ดำเนนการ เชน ใหการสงเคราะหผสงอายทประสบปญหาความเดอดรอน

ในเรองทอยอาศย อาหารและเครองนงหมและสงตอความชวยเหลอไปยง

หนวยงาน

8. การจายเงนเบยยงชพเปนรายเดอนอยางทวถงและเปนธรรม

ตามมาตรา 11 (11)


ผสงอายทมสทธไดรบเบยยงชพเปนรายเดอนไดรบตามสทธ องคกรปกครอง สวนทองถน กระทรวงมหาดไทย

ผสงอายทมสทธไดรบเบยยงชพเปนรายเดอนไดรบตามสทธ กรงเทพมหานคร

1) มการประชาสมพนธขอมลขาวสารในการรบเงนเบยยงชพใหแกผสงอายอยางทวถง

กองสวสดการสงคม เมองพทยา

2) ผสงอายทมสทธไดรบเบยยงชพเปนรายเดอนไดรบตามสทธ

9. การสงเคราะหในการจดการศพตามประเพณ ตามมาตรา 11

(12) กองสวสดการสงคม เมองพทยา ไดดำเนนการ เชน ดำเนนการให

คำแนะนำรวมทงการประสานและสงตอความชวยเหลอในเรองของเงนคา

จดการศพผสงอายตามประเพณ ไปยงสำนกงานพฒนาสงคมและความ

มนคงของมนษยจงหวดชลบร

นอกจากบทบาทหนาทในการจดบรการแกผสงอายตามสทธทเขาพง

ไดรบแลว หนวยงานทองถนควรทำหนาทสงเสรมการเขาถงสทธสวสดการ

ดานตางๆ ทพงไดรบดวย องคประกอบสำคญของการดำเนนงานหรอ




ลยนแป


ผสงอาย



การเขาถงสทธสวสดการของประชาชนทสำคญ คอ การสรางความ

ตระหนกแกประชาชน โดยการประชาสมพนธเรองสทธสวสดการแก

ประชาชน อบรมใหความรแกกลมผนำชมชน การจดทำคมอการเขาถง

สทธสวสดการ โดยสงเสรมใหเกด “ทปรกษาสทธสวสดการ” (Welfare

Rights Advisor) สรางบคลากรทมความรหรออาสาสมครมาทำหนาท

รวมทงสงเสรมการสรางเครอขายภาคประชาสงคมและประชาชนในพนท

เพอใหเกดความรวมมอในการสอดสองและเฝาระวงการสวมสทธจาก

บคคลอน


6

สวสดการผสงอาย

สวสดการผสงอาย และเกยรตภมของทองถน สวสดการสงคม เปนระบบการจดบรการทางสงคมทเกยวกบ

การปองกน การแกไขปญหา การพฒนา และการสงเสรมความ

มนคงทางสงคม เพอตอบสนองความจำเปนขนพนฐานของประชาชน

ใหมคณภาพชวตทดและพ งตนเองไดอยางท วถง เหมาะสม

เปนธรรม และใหเปนไปตามมาตรฐาน ทงทางดานการศกษา

ส ขภาพอนามย ท อย อ าศ ย การทำงาน และการม ร ายได

นนทนาการ กระบวนการยตธรรม และบรการทางสงคมทวไป โดย

คำนงถงศกดศรความเปนมนษย สทธทประชาชนจะตองไดรบ และ

การมสวนรวมในการจดสวสดการสงคมทกระดบ

(พระราชบญญตสงเสรมการจดสวสดการสงคม พ.ศ. 2546)




ลยนแป


ผสงอาย



จดมงหมายสำคญของสวสดการสงคม คอ การทำใหเกดความ

สมบรณทางสงคม เศรษฐกจ สขภาพ และนนทนาการ ทจำเปนสำหรบ

ทกคนในสงคม สวสดการสงคมมงเสรมสรางการทำหนาททางสงคมของ

ทกกลมอาย ทกสถานภาพ ไมวายากจนหรอมงม

ผสงอายเปนกลมหนงทอยในขอบเขตของการไดรบบรการตามท

กลาวมา เมอสถานการณผสงอายเปนทสนใจและเปนสถานการณสำคญ

ของประเทศ จงมการขยายขอบเขตของงานสวสดการสงคมไปยงกลม

ผสงอายดวยดวย นกวชาการไดใหความหมายของสวสดการผสงอาย ดงน

สวสดการผสงอาย คอ “การดำเนนงานทเกยวกบโครงการ ประโยชน และบรการทครอบคลมการประกนสงคม การชวยเหลอสาธารณะ และบรการสงคม ทจดขนโดยภาครฐ เอกชน และประชาชน โดยม

จดมงหมายในการแกไข ฟนฟ พฒนา และสงเสรมความมงคงในชวต เพอใหเกดความอยด มสข หรอสวสดภาพทดแกผสงอาย”

(ศศพฒน ยอดเพชร, 2559)

6.1 ความสำคญของการจดสวสดการผสงอาย

การเขาสสงคมผสงอายอยางรวดเรว เปนสถานการณพเศษทตอง

นำมาพจารณาเนองจาก มผลกระทบตอการกำหนดนโยบายและวางแผน

ดานตางๆ ของประเทศไทยทมอยเดม วาจะสามารถรองรบภาวะประชากร

สงอายนนไดหรอไม โดยเฉพาะอยางยง การจดทรพยากรตางๆ ทจะนำไป

ใชและเปนประโยชนตอการดำเนนชวตของประชาชน รวมถงการจดบรการ

ดานสวสดการสงคมใหสอดคลองกบปญหา ความตองการ และขนาดของ

ประชากร การเตรยมการสำหรบระบบสวสดการของประเทศและรปแบบ

บรการทเหมาะสม รวมทงแนวทางสการปฏบตเพอผสงอายในดานตางๆ


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

2 ทองถ

นกบ

การจดบ

รการแล

ะสวส

ดการผส

งอาย

ใหสอดรบกบสภาพปญหาและความตองการในอนาคต ดงนน งาน

สวสดการผสงอายจงไดถกนำขนมาพจารณาเพอแกไขปญหาตางๆ อาท

ปญหาระดบนโยบายและแผน ซงเกยวกบกรอบของการใหบรการทงดาน

กฎหมาย นโยบาย มาตรการตางๆ ดานโครงสรางระบบบรการ บรการ

สาธารณะ สงอำนวยความสะดวกและการคมนาคมตางๆ จำเปนตองไดรบ

การปรบปรงเพอใหเกดประโยชนและอำนวยความสะดวกตอประชากร

กลมนดวย

สวนปญหาระดบบคคล กลม และชมชน ผสงอายเปนกลมประชากร

ทมความแตกตางจากประชากรกลมอนๆ ทมคณลกษณะและมความ

ตองการหลากหลาย โดยเฉพาะเรองเกยวกบความคาดหวง การดำเนนชวต

สถานภาพทางเศรษฐกจ แหลงทรพยากร ภาวะสขภาพกายและสขภาพจต

ความสามารถในการจดการ และความปรารถนาทจะประสบความสำเรจใน

ดานตางๆ ซงสงเหลาน มการเปลยนแปลงเมอเขาสวยสงอาย โดยผสงอาย

บางคนสามารถจดการในสงตางๆ ดวยตนเองไดเปนอยางด บางคน

สามารถเปลยนแปลงวถชวตของตนใหเขาสบทบาทใหมไดอยางเหมาะสม

บางคนสามารถเปลยนแปลงวถชวตของตนใหเปนวถชวตททนสมยเขากบ

สภาพแวดลอม มความเชอมนในตนเอง พรอมรบโอกาสทางสงคมทจะ

สรางความสขใหตนเอง แตผสงอายบางคนออนแอและประสบความ

ลมเหลวหลายครง ตองแสวงหาความชวยเหลอจากผอนหรอแสวงหา

สงทดแทนใหตนเอง การเปลยนแปลงของชวตทเกดจากการสญเสยหนาท

และตำแหนงงาน สญเสยสถานภาพทางสงคม รายไดลดลง สญเสยเกยรตยศ

เพอน ญาตมตร การเปลยนแปลงหลายประการทเกดขนนทำใหผสงอาย

มความกดดนตางๆ เพมขน ดงนน จงจำเปนตองมบรการสนบสนน สงเสรม

ปองกน หรอแกไขสภาพปญหาตางๆ ทคาดวาจะเกดขนกบผสงอายเปน

รายบคคลดงทกลาวมา




ลยนแป


ผสงอาย



สงทเปนปญหาระดบบคคลทสำคญประการหนง คอ ความสามารถ

ในการปรบตว และความสามารถในการเตรยมการ วางแผน การใชชวต

เมอมอายมากขนหลายประการ ไดแก ปจจยเกยวกบทรพยากร ดานการเงน

สขภาพ ความสามารถในการตดตอสอสารกบผอน การจดการดานทอย

อาศย สมพนธภาพในครอบครวและเครอขายทางสงคม ทงในรปแบบ

อยางเปนทางการและไมเปนทางการ ผสงอายกลมหนงสามารถดำเนนชวต

ดวยตนเองไดเปนอยางด สามารถบรหารจดการชวตของตนเอง และสราง

ประโยชนใหผอนไดดวย แตอาจมผสงอายบางกลมไมสามารถจดการและ

แกไขปญหาตางๆ ไดดวยตนเอง ประสบความลมเหลวในการดำเนนชวต

ในวยผสงอาย บางคนผดหวงอยางรนแรงจนตองแยกตวเองออกจากผอน

หรออยเพยงลำพง และสถานการณยงเลวรายลงเมอผสงอายกลมน

เกดการเจบปวยอยางรนแรงในชวงทายของชวต

สงทพบเหนในสอสงคมตางๆ คอ ภาพผสงอายทอย ในภาวะ

ยากลำบาก ถกทอดทง ไมมผดแล ภาพทปรากฎนอกจากจะกอใหเกด

ความสงสาร เหนอกเหนใจ และผคนในสงคมอยากชวยเหลอแลว

ปฏกรยาอกดานหนง คอ เกดคำถามขนมาวา ฝายบรหารบานเมอง

ทำอะไรอย ทำไมไมดแล ปลอยใหคนแกยากลำบากเชนนนไดอยางไร ซง

สะทอนถงการขาดความเอาใจใสในทกขสขของประชาชนของหนวยงาน

และบคคลทเกยวของ ในทางตรงขามหากชมชนใดมการจดบรการทด

ประชาชนไดรบบรการอยางถวนหนา และมคณภาพชวตทดแลว ผบรหาร

หรอผนำองคกรนนๆ ยอมไดรบการชนชมวาเปนผมจตใจด คำนงถง

ทกขสขของประชาชนในพนททรบผดชอบและไดรบคำยกยองสรรเสรญ

ปฏกรยาสะทอนจากประชาชนทกลาวมา จะเหนวา สงคมไทย

ใหความสำคญแกการจดการและแกไขปญหาทกขสขของประชาชนในพนท

ยงในกลมผมปญหาและตองการพงพงผอนมากเชนผสงอายดวยแลว


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

2 ทองถ

นกบ

การจดบ

รการแล

ะสวส

ดการผส

งอาย

จงจำเปนตองใหความชวยเหลอและการดแลมากกวาผอน ผบรหารทองถน

ดแลประชาชนของเขาอยางไร ทองถนใดมการดแลทด นบเปนการสราง

ชอเสยงใหทองถน ถอเปนเกยรตภมของผบรหารและประชาชน ผเขยน

นยมอางองคำพดทวา “เราจะดวาสงคมใดเปนสงคมทเจรญศวไลซแลว

หรอไม ใหดวธทสงคมนนๆ ดแลผสงอายในสงคมของตนเอง” ดงนน

การจดสวสดการสำหรบผสงอาย จงเปนสงทจำเปนและสำคญอยางยงทจะ

ตองดำเนนการในชมชน เนองจากเปนโครงการและบรการทจดขนโดย

ภาครฐ เอกชน และประชาชน เพอความคมครองความอยดมสขของ

ผสงอาย

การดแลชวตและความสขของคน

เปนเปาหมายทสำคญเพยงเปาหมายเดยวของรฐบาลทด (โทมส เจฟเฟอรสน)

The care of human life and happiness is only legitimate object of good government

(Thomas Jefferson)

6.2 สวสดการทรฐจดใหสำหรบผสงอาย

สวสดการทรฐจดใหสำหรบผสงอาย มดงน (ศศพฒน ยอดเพชร,

2558, น. 14-23)

๏ การประกนสงคม (Social Insurance)

เปนโครงการทจดตงขนโดยรฐบาล มวตถประสงคทจะสรางความ

มนคงหรอหลกประกนใหแกประชาชน โดยมวธการจดเกบรายไดสวนหนง




ลยนแป


ผสงอาย



จากประชาชนทมรายได เงนทเกบนนำมาสมทบรวมกนเปนกองทนกลาง

นำมาใชจายเปนคาทดแทนใหประชาชนตามเงอนไขทกำหนด เงนทเรยก

เกบน หากเปนกรณเกบจากผททำงานรบจางกอาจใหนายจางจายสมทบ

ดวยสวนหนงและในบางกรณรฐบาลจะจายสมบทดวย ในทนรวมทงการ

สรางหลกประกนสำหรบขาราชการดวย

1. เงนบำเหนจ/บำนาญขาราชการ เปนคาตอบแทนในรปของ

เงนสำหรบขาราชการทไดปฏบตหนาทราชการมาดวยความซอสตยสจรต

โดยมคาตอบแทนเปนบำเหนจ /บำนาญ บำเหนจตกทอด และอนๆ

2. กองทนบำเหนจบำนาญขาราชการ (กบข.) จดตงขนเปน

หลกประกนการจายบำเหนจบำนาญ และใหเงนตอบแทนการรบราชการ

แกขาราชการทเปนสมาชก เมอออกจากราชการและควรสงเสรมการออม

ไวยามเกษยณสำหรบขาราชการ

3. กองทนประกนสงคม เปนกองทนทใหความคมครองแกลกจาง

ผประกนตน ในกรณทประสบอนตราย หรอเจบปวย ทพพลภาพ ตาย

เนองมาจากการทำงาน รวมทงกรณคลอดบตร สงเคราะหบตร ชราภาพ

และวางงาน สงทครอบคลมสำหรบลกจางททำงานเมออายครบ 55 ป

บรบรณ คอ เงนบำนาญชราภาพ และเงนบำเหนจชราภาพ โดยมหลกเกณฑ

ในการคำนวนเงนตามระเบยบทกำหนด เงนบำนาญชราภาพจายเปน

รายเดอนตลอดชวต สวนเงนบำเหนจจายเปนเงนกอนครงเดยว

4. กองทนการออมแหงชาต พระราชบญญตกองทนการออม

แหงชาต พ.ศ. 2554 มผลบงคบใชเมอวนท 12 พฤษภาคม 2558 โดย

เจตนารมณทสำคญของกฎหมายฉบบน คอ เพอใหมระบบการออมเพอ

การดำรงชพในยามชราภาพทครอบคลมประชาชนทกกลม โดยเฉพาะ

ประชากรภาคแรงงานสวนใหญของประเทศทเปนแรงงานนอกระบบ ยงไม


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

2 ทองถ

นกบ

การจดบ

รการแล

ะสวส

ดการผส

งอาย

ไดรบความคมครองเพอการชราภาพอยางทวถง จงทำใหบคคลเหลาน

มความเสยงทจะตกอยในความยากจนในวยสงอายอนเนองมาจากไมม

ชองทางหรอโอกาสเขาถงระบบการออมเงน

หลกการ รฐบาลจายเงนสมทบสวนหนง1 และสมาชกสะสมเงน

สวนหนง กองทนดงกลาวเปนระบบบำนาญชราภาพ เพอใหประชาชนมเงน

ใชจายทกเดอนหลงเกษยณ โดยจะไดเงนจำนวนมากหรอนอยขนอยกบ

เงนสะสมของสมาชก เงนสมทบจากรฐ และผลประโยชนของเงนสะสม

และเงนสมทบ และเปนการออมโดยสมครใจ ดงนน ไมจำเปนตองออม

ทกเดอน

1. มสญชาตไทย

2. มอายไมตำกวาสบหาปบรบรณ และไมเกนหกสบปบรบรณ

3. ไมเปนสมาชกของกองทนเพอการชราภาพใดๆ ทมการสมทบ

เงนจากรฐหรอนายจาง

4. การสงเงนสะสมของสมาชก จะตองสะสมไมนอยกวาครงละ

50 บาท แตเมอรวมกนแลวไมเกนกวา 13,200 บาทตอป

5. การสนสมาชกภาพ สมาชกสนสมาชกภาพเมออายครบ 60 ป

บรบรณ ตาย หรอลาออกจากกองทน การจายเงนใหแกสมาชก

1 การจายเงนสมทบ รฐบาลจายเงนสมทบตามระดบอายของผเปนสมาชก ดงน 1) สมาชกทบรรลนตภาวะ แตไมเกน 30 ป ไดรบเงนสมทบ รอยละ 50 ของเงนทสะสมเขากองทนในแตละเดอน แตไมเกนปละ 600 บาท 2) สมาชกทอายมากกวา 30 ป แตไมเกน 50 ป ไดรบเงนสมทบรอยละ 80 ของเงนทสะสมเขากองทนในแตละเดอน แตไมเกนปละ 960 บาท 3) สมาชกทอายมากกวา 50 ป แตไมเกน 60 ป ไดรบเงนสมทบรอยละ 100 ของเงนทสะสมเขากองทนในแตละเดอน แตไมเกนปละ 1,200 บาท




ลยนแป


ผสงอาย



๏ การชวยเหลอสาธารณะ (Public Assistance)

เปนบรการทจดขนสำหรบผท ไมสามารถชวยเหลอตนเองได

ผยากไร ผทตองพงพงผอน และผดอยโอกาสทางสงคม เปนลกษณะ

การสงเคราะหแบบใหเปลาในรปของเงน สงของ การใหคำปรกษาแนะนำ

และบรการตางๆ

1. การสงเคราะหทอยอาศยและการดแล เปนการจดใหมสถาน

สงเคราะหสำหรบผสงอายทประสบปญหาความเดอดรอน ฐานะยากจน

ไรญาต ถกทอดทง ขาดผใหการเลยงด ไมมทอยอาศย หรอไมสามารถอย

กบครอบครวไดอยางมความสข บรการในสถานสงเคราะหใหบรการ

พนฐานในปจจย 4 ตามความจำเปน ตลอดจนบรการอนๆ ในการสงเสรม

คณภาพชวตทด ไดแก การรกษาพยาบาล กายภาพบำบด งานอดเรก

ศาสนกจ สงคมสงเคราะห กจกรรมสงเสรมประเพณและวฒนธรรม

นนทนาการ และฌาปนกจ เปนตน

2. เงนเบยยงชพผสงอาย เปนการใหความชวยเหลอทางการเงนแก

ผสงอายทมผมอาย 60 ป บรบรณขนไป ตองเปนผทมชออยในทะเบยน

บานในเขตพนททยนคำขอ และตองไม เปนผ ไดรบสวสดการหรอ

สทธประโยชนอนใดจากหนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอองคกรปกครอง

สวนทองถนทจดใหเปนประจำ ดงน

ผสงอาย ซงมอาย 60-69 ป

จะไดรบเบยยงชพ อตรา 600 บาท/คน/เดอน





ผสงอาย ซงมอาย 90 ป ขนไป

จะไดรบเบยยงชพ อตรา 1,000 บาท/คน/เดอน


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

2 ทองถ

นกบ

การจดบ

รการแล

ะสวส

ดการผส

งอาย

การจายเบยยงชพผสงอายแบบขนบนไดนมหนวยงานทรบผดชอบ

หลกอย 3 หนวยงาน คอ กระทรวงการคลง กระทรวงการพฒนาสงคม

และความมนคงของมนษย และกระทรวงมหาดไทย

3. การสงเคราะหปจจยพนฐานทจำเปน เปนชวยเหลอเครอง

อปโภคบรโภคสำหรบผสงอายทขาดแคลนตามความจำเปน

๏ บรการสงคม (Social Services)

เปนบรการทจดขนโดยภาครฐและเอกชน เพอตอบสนองความ

ตองการของประชาชน ไดแก 1) สขภาพอนามย (Health) เปนบรการ

ดานสขภาพอนามย และการสาธารณสข โภชนาการ และมาตรการตางๆ

ในการปองกน แกไข และฟนฟสขภาพของประชาชน 2) การศกษา

(Education) เปนบรการทจดใหสำหรบประชาชนทกคนทอยางนอยตอง

ไดรบบรการการศกษาภาคบงคบจากรฐ และบรการดานการศกษานมทง

การศกษาในโรงเรยน การศกษานอกโรงเรยน และการศกษาตามอธยาศย

3) ทอยอาศย (Housing) เปนบรการทรฐจดการและดแลดานทอยอาศย

ใหแกประชาชน โดยเฉพาะอยางยง กลมผมรายไดนอย 4) การมงานทำ

และรายได (Employment and Income Maintenance) เปนบรการท

จดขน เพอสงเสรมใหประชาชนมงานทำ ปองกนการวางงาน และระดบ

รายไดลดลง 5) บรการสงคม (Social Services) เปนบรการทจดขน

เพอเสรมสรางความสมบรณดานการดำเนนชวตของประชาชน โดยม

วตถประสงคหลกเพอใหประชาชนมความเปนอยทดขน และ 6) นนทนาการ

(Recreation) เปนบรการทเกยวกบการสรางความรสกเปนสวนหนง

ของสงคมใหแกผใชบรการ เชน กฬา ดนตร ภาพยนตร การออกกำลง

หองสมด รวมทงงานอดเรกอนๆ




ลยนแป


ผสงอาย



6.3 หลกการสำคญในการจดบรการและสวสดการผสงอาย

การลดความเหลอมลำระหวางเมองกบชนบท และสรางความ

เทาเทยมทางสงคม ถอเปนเปาหมายสำคญประการหนงของการกระจาย

อำนาจสทองถน องคกรปกครองทองถนจงมภารกจสำคญในการดำเนนงาน

ผานวธการตางๆ การจดบรการสวสดการถอเปนวธการหนงทสำคญ ซงนำ

ไปสการแกไขปญหาดงกลาว ดงนน การใหบรการ การดแล หรอการให

ความชวยเหลอใดๆ กตาม ตางเปนงานทตองใชศาสตรและศลปประกอบกน

คอ เปนงานทเกดจากการเรยนรดานวชาการ การถายทอด และการฝก

ปฏบตจนชำนาญจงจะสามารถใหบรการไดอยางเหมาะสม นอกจากนน

การใหบรการแกผสงอาย ยงมบรบทของวฒนธรรมการเคารพผทอาวโส

กวา เขามาเปนกรอบครอบคลมการใหบรการอกดวย หลกการเหลาน

ตงอยบนพนฐานของความเปนมนษยของบคคลทมรากฐานมาจากการเคารพ

สทธของบคคล และตองปฏบตตอเขาดวยหลกจรยธรรมและคณธรรม

หลกการสำคญของการจดบรการและสวสดการผสงอายมดงน

1. หลกการเคารพในสทธและศกดศรความเปนมนษย

เปนคานยมทมรากฐานมาจากสงคมประชาธปไตย ทยอมรบ

ในเรองความมคณคาและศกดศรของมนษย ไมวาจะมสถานภาพอยางไร

ผปฏบตงานใกลชดกบผสงอายในชมชนตองยอมรบในความเปนเอกลกษณ

ของบคคล และเคารพในฐานะทเขาเหลานเปนมนษยชาตเชนเดยวกบ

บคคลอน ซงเมอเกดการยอมรบในตวบคคลแลวจะเกดการเคารพใน

ตวบคคลตามมา ผสงอายควรไดรบการปฏบตจากครอบครว ชมชน และ

สงคมอยางมเกยรต ใหความเคารพนบถอและไดรบสทธตามกฎหมาย


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

2 ทองถ

นกบ

การจดบ

รการแล

ะสวส

ดการผส

งอาย

2. หลกความแตกตางระหวางบคคลของผสงอาย

คำวา ความแตกตางระหวางบคคล (Individualization) หรอ

อาจใชคำวา ปจเจกบคคล มาจากหลกพนฐานในการปฏบตงานสวสดการ

สงคมทวไป โดยเชอวา มนษยทกคนมสทธตามธรรมชาตทจะมเอกลกษณ

ของตนเอง และมลกษณะเฉพาะบคคล ผใหบรการควรพยายามสรางการ

ยอมรบ และเขาใจในการเลอกวธการใหความชวยเหลอทเหมาะสมสำหรบ

บคคลแตละคนดวย โดยเฉพาะอยางยง ผสงอายนนเปนผทผานทกขรอน

มท งความลมเหลวและความสำเรจในชวต ด งนน จ ง เตมไปดวย

ประสบการณตางๆ มากมาย การทำความเขาใจถงประเดนเหลานและให

บรการอยางเหมาะสมจงเปนเรองสำคญ

3. หลกการเกยวกบความเปนอสระและความภาคภมใจในตนเอง

ความเปนอสระและความภาคภมใจในตนเอง (Independence

and Self Esteem) พฒนามาจากแนวคดความเปนประชาธปไตย และ

ทฤษฎความตองการขนพนฐานของมนษย ในสงคมประชาธปไตย มนษย

มสทธเสรภาพ ในการเลอกสรรแนวทางปฏบต มสทธทจะตดสนใจเลอก

การดำเนนชวตตางๆ ดวยตนเอง ซงถอวาเปนการใหความอสระ สทธ

เสรภาพ อนจะชวยใหเกดความภาคภมใจ เกดความเชอมนในตนเอง

เกดการตระหนกวาตนเปนผทมคณคา และการพงพาผอนกจะลดนอยลง

นอกจากนน การทมนษยรสกวาตนเองมความสำคญและมคณคาตอผอน

นนเปนการตอบสนองทางดานจตใจทสำคญ สำหรบการจดบรการเพอ

ผสงอายนน คานยมในเรองนจะถกนำไปใชมากในการจดกจกรรมตางๆ

เพอชวยสะทอนใหเหนถงความรสกมคณคา และมประโยชนของผสงอาย

โดยควรใหผสงอายมโอกาสเลอกบรการและตดสนใจเลอกสรรแนวทาง

ปฏบต มสทธตดสนใจเลอกการดำเนนชวตและขจดปญหาตางๆ ดวย




ลยนแป


ผสงอาย



ตนเอง เพอตอบสนองความตองการขนพนฐานของผสงอายและใหใช

ศกยภาพของตนเองอยางสมบรณ

4. การมทศนคตทดตอผสงอาย

การมทศนคตทดเปนหลกการสำคญในการจดบรการ การจด

บรการสำหรบประชาชนกลมตางๆ ในชมชนเปนงานทยากและงายแตกตาง

กน ความยากมกเกดขนจากสภาพปญหาทหลากหลายในชมชน และเมอ

ผสมกบเงอนไขบางประการของผสงอายแลว ผจดบรการอาจจะประสบกบ

ความยากลำบากในการจดการกบปญหานนๆ ทำใหเกดความรสก

เบอหนาย ทอแทและนำไปสทศนคตทไมดตอผสงอาย ซงจะเกดผลกระทบ

ตอการใหบรการ ดงนน ทศนคตทดจงเปนเรองสำคญและจำเปนจะตอง

เสรมสรางใหเกดขนในกลมของผปฏบตงานกบผสงอาย

5. การมความรเฉพาะดาน

ความรทจำเปนในการใหบรการผสงอายมหลกอย 4 สาขาวชา

ไดแก ความรในสาขาชววทยาและสรรวทยา เพอมงใหเกดความเขาใจกบ

ภาวะการเปลยนแปลงเขาสวยตางๆ และระบบตางๆ ของรางกาย ความร

ในสาขาจตวทยา เปนความรเกยวกบกระบวนการเรยนรพฤตกรรมตางๆ

ของมนษยทเปลยนแปลง ความรทางสาขาสงคมวทยาครอบคลมการจด

ระเบยบทางสงคม โครงสรางสงคม สถาบนการควบคมทางสงคม และ

การเปลยนทางสงคม เพอประโยชนตอการดำเนนชวตของผสงอาย และ

สดทายเปนความรดานเศรษฐกจและการเมอง เพอชวยสนบสนนใหเกด

ความร ความเขาใจองคประกอบ อดมการณ คานยม แนวคด เกยวกบ

สภาพแวดลอมทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองอนๆ ซงมผลกระทบตอ

วถชวตของผสงอาย


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

2 ทองถ

นกบ

การจดบ

รการแล

ะสวส

ดการผส

งอาย

นอกจากความรทจำเปนใน 4 สาขาวชาหลกดงกลาวแลว ผให

บรการควรมความรเกยวกบการบรหารจดการแนวใหมๆ และนวตกรรม

ในการใหบรการ เพอใหสอดคลองกบกระแสการเปลยนแปลงตางๆ ทเกด

ขนในสงคม รวมทงควรมความเขาใจในแนวคดตางๆ ทเปนพนฐานทางการ

ปกครองของทองถนทเกยวของกบการจดบรการ ไดแก แนวคดการสราง

ความเปนธรรมในสงคม แนวคดการมสวนรวมของผรบบรการ แนวคด

การกระจายบรการ แนวคดการคมครองสทธ และการเรยกรองสทธตางๆ

ใหแกผสงอายอกดวย

ความสามารถในการจดบรการทางสงคมเพอปองกน แกไข พฒนา

อยางเปนระบบ นบวาเปนสงทาทายศกยภาพของผบรหารทองถนในการ

ดำเนนงานและจดบรการใหตอบสนองความตองการและแกไขปญหาตางๆ

ทเกดขนกบผสงอายในชมชน ผบรหารสวสดการสงคมในทองถนแนวใหม

คอ ผทมจตสวสดการ (Welfare Minded) ฝงลกอยในระบบแนวคด

กำหนดนโยบายและการวางแผนการจดบรการทกรปแบบ โดยสะทอนให

เหนอยางชดเจนในทกระบบของการจดบรการและการปกครอง และม

เปาหมายเพอเสรมสรางคณภาพชวตของผสงอายและประชาชนในชมชน


7

การสำรวจความพรอมในการจดการตนเอง

โดยทวไปการรเรมสรางบรการตางๆ ในชมชน มกเรมตน

จากการสำรวจขอมลความพรอม ปญหา และความตองการของ

ชมชน ถงแมการสำรวจความพรอมของชมชนเปนเรองจำเปนและ

สำคญทจะตองนำมาพจารณารวมกบการตดสนใจในประเดนอนๆ

กตาม ผจดบรการควรเพมความเขาใจวา “การสำรวจชมชน” มได

หมายถงเพยงแตการเอาตวเลขขอมล ทงเชงปรมาณทเปนตวเลข

หรอเชงคณภาพทเกยวกบความคดเหนของผคนมาพจารณาใหลกซง

เทานน แตมประเดนทตองศกษาลกซงกวาขอมลทเปนสถตดงกลาว

เรามกพบเหนอย เสมอวากจกรรม /โครงการบางอยางของรฐ

เกดขนอยางรวดเรวและจบลงหรอลมไปอยางรวดเรวเชนกน ทงน

เนองจากขาดการพจารณาปจจยเกยวของอนๆ อยางรอบคอบ

ประเดนทตองนำมาพจารณารวมเพอการตดสนใจทด เรยกวา

“การสำรวจความพรอมในการจดการตนเอง” ซงนบเปนปจจย


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

2 ทองถ

นกบ

การจดบ

รการแล

ะสวส

ดการผส

งอาย

แวดลอมทมอทธพลตอความสำเรจของการดำเนนงานในชมชน โดยเฉพาะ

อยางยง การจดบรการสวสดการและบรการดานสงคมอนๆ นกวชาการ

ไดอธบายถงลกษณะของงานสงคมสงเคราะหชมชน (Community Social

Work) ซงสามารถประยกตเปนขอแนะนำและแนวทางการประเมนความ

พรอมในการจดการตนเองวา ควรวเคราะหวาชมชนนนๆ มลกษณะ

มเหตการณ หรอมการเคลอนไหวอยางไรบาง โดยเขาใชคำวา ศกยภาพ

ของชมชน (Community Capability) หมายถง ความสามารถดานตางๆ ท

ชมชนนนๆ มอย การจดบรการสวสดการในชมชนทจะยงยนและพงพง

ตนเองไดนน ควรพจารณาปจจย 4 ประการ ดงแผนภาพตอไปน (Pual

Henderson and David N. Thomas, 2000, p.10)

แผนภาพท 2.2 การสำรวจความพรอมในการจดการตนเองของชมชน




ลยนแป


ผสงอาย



1. ศกยภาพในการปฏบตงาน (Practice Capability)

การจดบรการสวสดการในชมชนใหเกดประโยชนสงสดนนขนอยกบ

องคประกอบหลายประการ การศกษาความสำเรจของการจดสวสดการ

ในชมชนมกกลาวถง บทบาทผนำ คณะกรรมการ สมาชกในชมชน กลม

และการบรหารงาน ซงสงเหลานลวนเปนปจจยนำเขา (Input) ทนำไปส

ความสำเรจในการปฏบตงานทงสน แตหากจะพจารณาวาบรการเหลานนม

ความยงยนและสรางคณภาพชวตทดแกผรบบรการไดอยางแทจรงหรอไม

คอนขางเปนเรองยาก ความสำเรจของชมชนหนงไมสามารถอธบายหรอ

เปรยบเทยบกบอกชมชนหนงได เพราะแตละชมชนมอตลกษณ ของตน

รวมทงมจดแขงจดออนทแตกตางกน การจดสวสดการในชมชนตองแนใจ

วา วธการปฏบตงานและบรการนนๆ สามารถเตมเตมความตองการของ

ชมชนไดเพยงใดภายใตศกยภาพทมของชมชน หลกการสำคญในการ

พจารณาวา ชมชนบรรลการมศกยภาพไดหรอไมนน อาจพจารณาไดจาก

การดำเนนงานสรางศกยภาพของชมชน ดงน

1. การตระหนกตอปญหาทแทจรง ทผานมาในชมชนมการศกษา

และตระหนกตอปญหาความตองการทแทจรงของประชาชน การรบฟง

ขอเทจจรงจากประชาชนและผรบบรการซงรวมถงผสงอายดวย ชมชนนน

มขอมลของสมาชกในชมชนทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา เฉพาะอยางยง

ขอมลผสงอายทมการเปลยนแปลงจากภาวะเจบปวย และสามารถระบ

ความตองการของประชาชนไดอยางมเหตผลและหลกฐาน

2. การมเครอขายอยางไมเปนทางการซงเปนองคประกอบหลกของ

การทำงานชมชน เชน มอาสาสมครในชมชน มกลม /ชมรม /องคกร โดย

บคคลเหลานนปฏบตงานรวมกบภาครฐอยางเปนทางการอยางสมำเสมอ

และมเครอขายอนๆ นอกชมชนเขามาจดบรการรวม ซงแสดงวาชมชน


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

2 ทองถ

นกบ

การจดบ

รการแล

ะสวส

ดการผส

งอาย

กระบวนการแสวงหาความรวมมอและมทรพยากรในชมชนทด สามารถใช

เปนเครองมอจดสวสดการได

3. การมสวนรวม การสงเสรมใหเกดการมสวนรวมของประชาชน

ทงดานการรบรขาวสาร และการตดสนใจทางเลอกตางๆ ในกจกรรมของ

ชมชน

4. มบคลากรทสามารถประสานงานกบผอน โดยเฉพาะอยางยง

การแสดงความกระตอรอรนทจะตดตอประสานงานกบผสงอาย องคกร

ทงภายในและภายนอกชมชน ขอเทจจรงในประเดนน พบไดทวไปในการ

ทำงานของทองถนทมกจะมบคลากรอนเปนทรกของชมชนและเปนขวญใจ

ของผสงอาย ทำหนาทแจงขาวกจกรรมของผสงอาย รบ-สง ดแล สอบถาม

ทกข-สข ทกทาย รวมทงสรางความครนเครงแกผสงอายในชมชนดวย

5. บรการดานการชวยเหลอผดอยโอกาส เปนการแสดงความ

รบผดชอบในการทำหนาทของชมชน บางชมชนสงเสรมใหผสงอายเปน

กลมอาสาสมครใหบรการแกกลมตางๆ นบวาเปนการแสดงความสามารถ

ในการใชทรพยากรชมชนใหเปนประโยชนไดอกทางหนง

6. การปรบเปลยนตนเองอยเสมอ ไมมชมชนใดมรปแบบสวสดการ

หรอบรการรปแบบเดยวตลอดไป การเปลยนแปลงของสงคมกอใหเกดการ

เปลยนแปลงการดำเนนชวต ดงนน ชมชนทตระหนกถงความเปลยนแปลง

ยอมรบการเปลยนแปลง และสรางกระบวนการทางความคด โดยสราง

นวตกรรมบรการใหมๆ ตลอดเวลา ชมชนนนจงจะเปนชมชนทมศกยภาพ

อยางแทจรง

อยางไรกตาม การทจะทำใหการบรการสวสดการมประสทธภาพ

มากทสดนน จะตองบรณาการการทำงานทกสวนเขาดวยกน รวมถงนำทน




ลยนแป


ผสงอาย



ทางสงคมทมอยมาใชใหเกดสมฤทธผลในการปฏบตงานเพอใหบรการไดด

ทสดดงทไดกลาวมาแลวขางตน ซงทกๆสวนองคกรถอเปนปจจยสำคญของ

การปฏบตงานเพอใหเกดบรการสวสดการทมประสทธผลทงสน

แผนภาพท 2.3 ศกยภาพในการปฏบตงาน

ศกษาปญหาและ ความตองการทแทจรง

ของประชาชน มเครอขาย

ไมเปนทางการ

สงเสรม การมสวนรวมของประชาชนทกดาน

การใชทนทางสงคม ใหเปนประโยชน

ยอมรบ การเปลยนแปลง

และสรางนวตกรรม

ทำงาน และประสานงาน

กบผอน

มบรการ ชวยเหลอ

ผดอยโอกาส

ศกยภาพ การปฎบตงาน

2. ศกยภาพของชมชน (Community Capability)

ศกยภาพของชมชน หมายถง “ชมชนทประชาชนในชมชนทำงาน

รวมกน เพอสรางระเบยบทางสงคมตางๆ หลายดาน ประชาชนตง

เปาหมายสำหรบการใชชวตรวมกนเปนหมพวก และสามารถรวมกน

ดำเนนงานใหบรรลตามเปาหมายนนๆ” จากนยามนจะเหนวา มลกษณะ

เปนนามธรรมและคอนขางวดความสำเรจไดยาก แตหากพจารณา


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

2 ทองถ

นกบ

การจดบ

รการแล

ะสวส

ดการผส

งอาย

คณลกษณะของชมชนตอไปน อาจจะตดสนใจไดวา ชมชนของเราเปน

ชมชนทมความสามารถและการเจรญเตบโตหรอไมดงน

1.1 มขอตกลงรวมกนเกยวกบบทบาทและความรบผดชอบตอ

สาธารณะ เฉพาะอยางยง สงทเกยวกบสวสดภาพของสมาชกในชมชน

เชน ความปลอดภยในชวตและทรพยสน การบำรงรกษาสาธารณสถาน

การกำจดขยะ และการเฝาระวงความปลอดภยสำหรบเดกและผสงอาย

ขอตกลงดงกลาวนสามารถกระทำไดทงเปนลายลกษณอกษรและการตกลง

ดวยวาจา หรอเปนขอปฏบตทเปนบรรทดฐานทางสงคม (Social Norms)

สบทอดกนมา เชน การฝากดแลบาน การเอออาทรแจงขาวเจบปวย หรอ

การเฝาระวงปญหาทคาดหวงวาจะเกดขนในชมชน

1.2 มการสรางความสมพนธระหวางคนในชมชน และการสงเสรม

ใหเกดการมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของชมชน เชน จดกจกรรมตางๆ

ทงทเปนวฒนธรรม หรอประเพณสำคญในชมชน เพอใหประชาชนทกกลม

ไดมโอกาสเขามารวมและรบผดชอบภารกจดงกลาว ตวอยางเชน บาง

ชมชนจดการแขงขนกฬาพนเมอง ประเพณแหเทยน ลอยกระทง หรอ

รอฟนกจกรรมนาสนใจในอดตขนมาปรบปรงและจดใหม ใหประชาชน

ไดเขามามสวนรวม มสมพนธภาพทดตอกน

1.3 ในชมชนมบคคลหรอหนวยงานททำหนาทเปนแกนนำของแหลง

การเรยนร และเผยแพรทกษะตางๆ ทเกดจากการทำงานในชมชนหรอ

ผลงานในชมชน โดยเผยแพรใหทงสมาชกในชมชนและสมาชกภายนอก

ชมชน สรางความรสกใหสมาชกมความเปนเจาของกจกรรมนนๆ ของ

ชมชนรวมกน เชน การสงเสรมการฝกอาชพจนประสบความสำเรจกลาย

เปนแหลงเรยนรใหชมชนอนๆ เขามาศกษาดงานและรบการถายทอด

ความร การจดตงโรงเรยนผสงอาย ศนยพฒนาคณภาพชวตผสงอาย เมอ

มผมาศกษาดงานสมาชกในชมชนสวนใหญซงเปนผสงอายมกจะมารวมกน




ลยนแป


ผสงอาย



ตอนรบและถายทอดความร กจกรรมดงกลาวนเปนเทคนคการสรางความ

รบผดชอบตอสาธารณะแกประชาชนไดเปนอยางด

1.4 การผลกดนนโยบายและการตดสนใจทางการปกครองทมผลด

ตอความเปนอยของสมาชกในชมชน

1.5 การคงไวซงความสมพนธระหวางประโยชนสาธารณะกบ

ประโยชนของปจเจกบคคล โดยการสรางองคกร กลม ชมชน ทงอยางเปน

ทางการและไมเปนทางการ เพอใหเปนกลไกเกดการแลกเปลยนและตดตอ

สอสารระหวางความตองการ ผลประโยชน ความขดแยงของสมาชกใน

ชมชน

1.6 การใหโอกาสคนในชมชน ไมวาจะเปนอาสาสมคร นกการเมอง

หรอเครอขายอนๆ มบทบาทดานใหบรการผอนมากขน เตมใจและพอใจ

ทจะใหบรการผอน และทำใหสมาชกในชมชนใสใจซงกนและกนมากขน


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

2 ทองถ

นกบ

การจดบ

รการแล

ะสวส

ดการผส

งอาย

แผนภาพท 2.4 ศกยภาพของชมชน

1. มขอตกลงรวมกน เกยวกบบทบาทและ

ความรบผดชอบ ตอสาธารณะ

2. สรางความสมพนธ ระหวางคนในชมชน

6. ใหโอกาสคนในชมชน มบทบาทดาน การใหบรการ ผอนมากขน

ศกยภาพ ของชมชน 3. มผทำหนาทเปน

แกนนำของแหลง การเรยนร และเผยแพรทกษะตางๆ ทเกดจาก การทำงานในชมชน

5. คงไวซงความสมพนธ ระหวาง

ประโยชนสาธารณะ กบประโยชนของ

ปจเจกบคคล

4. ผลกดนนโยบายและ การตดสนใจทางการ ปกครองทมผลดตอ ความเปนอยของ สมาชกในชมชน

3. ศกยภาพของทม (Teams Capability)

องคประกอบของการปฏบตงานสวสดการผสงอายและงานใดๆ ใน

ชมชนใหบรรลเปาหมายนน สวนหนงถอไดวา การมทมงานทด ยอมม

ความสำคญตอความสำเรจขององคกร ซงในการทำงานชมชนนน ทมงาน

ไดกลายเปนฟนเฟองสำคญทจะขบเคลอนระบบการปฏบตงานตางๆ ใน

องคกรใหเปนไปตามบทบาทหนาททไดรบมอบหมาย ในทน ในชมชนหนง

จะตองประกอบดวย 5 ทมหลก ไดแก

(1) ทมปกครอง เปนกลมผปฏบตงานทเปนเจาหนาทของภาครฐ

ทมหนาทโดยตรงตอการใหบรการในชมชน เชน เจาหนาทปกครอง

นายกองคการบรหารสวนตำบล คณะกรรมการ กำนน ผใหญบาน ทมน




ลยนแป


ผสงอาย



มบทบาทสำคญในการสนบสนนบรการ ทงกำหนดวธการ รปแบบ

งบประมาณ บคลากร และทรพยากรอนๆ

(2) ทมบรการสงคม (The Social Services Team) ประกอบดวย

เจาอาวาส ผนำศาสนา ครใหญ คร พฒนากร และอาจมเจาหนาท

ทเปนกลมนกวชาชพเฉพาะในชมชน เชน นกสงคมสงเคราะห นกพฒนา

สงคม นกพฒนาชมชน เกษตรกร นอกจากนน หากในชมชนมประชากร

อาย 60 ปขนไป ทยงแขงแรงอย มความรและภมปญญาทพรอมทำงาน

ใหชมชน กควรเชญชวนมารวม โดยกลมผสงอายกลมนมหนาทหลก

ในการศกษาปญหาและความตองการของชมชน โดยเฉพาะอยางยง

การใหคำปรกษา การแกไขปญหา จดบรการตางๆ รวมทงการฟนฟและ

การสงตอดวย

(3) ทมสขภาพ (The Health Team) เปนทมททำหนาทหลก

ในชมชน ซงอาจมาจากแหลงอน เชน โรงพยาบาล หรอศนยการแพทย

ท ว ไป ประกอบด วย แพทยท ว ไป พยาบาล นกกายภาพบำบด

นกโภชนาการ เจาหนาทอนามย และนกจตวทยา ทมนมหนาทจดบรการ

ด านสขภาพแกผ ส งอายท ง ในภาวะปกตและภาวะเจบป วย ท งน

เพอปองกนและแกไขปญหาดานสขภาพทจะเกดกบผสงอาย

(4) ทมอาสาสมคร (The Volunteer Team) อาสาสมครเปน

กลมปฏบตงานทสำคญกลมหนงในการใหบรการและดแลผสงอาย

โดยเฉพาะอยางยง การเยยมเยยน ใหกำลงใจ และคำปรกษาแนะนำแก

ผสงอายในชมชน ประกอบดวย อาสาสมครประจำหมบาน (อสม.) อาสา

สมครดแลผสงอายของกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของ

มนษย (อผส.) อาสากาชาด สมาชกเหลากาชาด สภากาชาดไทย และ

อาสาสมครอนๆ โดยเฉพาะอยางยง กลมผสงอายทเปนอาสาสมครจำนวน

มากในชมชน


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

2 ทองถ

นกบ

การจดบ

รการแล

ะสวส

ดการผส

งอาย

(5) ทมองคกรเอกชน (The Private Sector Team) องคกร

เอกชนในชมชนเปนกลมงานหนงทมการเคลอนไหวพฒนาชมชนอยาง

เขมแขงสามารถนำมาเปนทมงานได

แผนภาพท 2.5 ศกยภาพของทม

4. ศกยภาพในการจดการ (Management Capability)

การมศกยภาพในการจดการ พจารณาไดวา ในองคกรชมชน

มโครงสรางการจดการอยางไร กระบวนการดำเนนงานและคานยมของ

หนวยงานเหลาน มการเปลยนแปลงเพอใหสามารถสนบสนนการทำงาน

ในระดบชมชนไดอยางเหมาะสมหรอไม โดยหมายถง ผนำสามารถสราง

การมสวนรวมของประชาชนและยดประชาชนเปนศนยกลางไดหรอไม




ลยนแป


ผสงอาย



ลกษณะขององคกรทมการเปลยนแปลงศกยภาพในการจดการ ประกอบดวย

การมโครงสรางองคกรทสามารถเปดกวางใหเปลยนแปลงได มลกษณะ

การทำงานทเกอกล พงพง และใหคำแนะนำซงกนและกน การยอมรบ

การตดสนใจรวมกน การมอสระของทมงานระดบทองถนในเรองของ

การจดการ และบทบาทการมสวนรวมของประชากรสงอายในการแสดง

ความคดเหนและการเปนทปรกษา ดงแผนภาพ

แผนภาพท 2.6 ศกยภาพในการจดการ

แนวคดและ รปแบบบรการ

ผสงอายในชมชน

3 ตอนท


8

แนวคดบรการในชมชนเพอผสงอาย

การจดบรการระดบชมชน เปนรปแบบวธการทพฒนามาจาก

แนวคดการใชชมชนเปนพนฐานใหบรการ (Community Based

Approach) เปนความพยายามนำศกยภาพเดนของปจเจกบคคล

ซงไดแก ความตองการมอสระ ลดการพงพงจากผอน การใหความ

สำคญในคณคาของความเปนมนษย คนหาความสามารถตดสนใจ

และกำหนดทางเลอกแกไขปญหาดวยตนเอง มาเปนกรอบจดบรการ

การใหคำนยามหรอความหมายของคำวา “การปฏบตงานในระดบ

ชมชน” (Community Work) มความหมายไมแนนอน ผนแปร

ไปตามเหตการณและบรบทของพนท โดยมขอบเขตกวางขวาง

ครอบคลม ตงแตงานระดบบรการเปนรายบคคล (Individual

Services) ไปจนถงงานระดบนโยบาย (Policy Work) จนกระทงม

นกวชาการบางคนกลาววา การปฏบตงานในชมชนมลกษณะคลาย

รมทครอบคลมงานตางๆ ทงชมชน การใหบรการสำหรบผสงอายใน




ลยนแป


ผสงอาย ตอนท 3 แน

วคดและรปแบ

บบรการผสงอายในชมชน

ชมชน เปนลกษณะบรการทจดขน เพอสนบสนนการทำหนาทของ

ครอบครว ใหสามารถดแลผสงอายไดอยางเหมาะสม เปนความพยายามใช

ความรวมมอระหวางผสงอาย ครอบครว ชมชน องคการ และสถาบนทาง

สงคมตางๆ มาเปนประโยชนในการจดบรการ

การทำงานในชมชนมหลากหลายรปแบบแตละรปแบบอาจเหลอม

หรอทบซอนกนอยบาง แตสำหรบผสงอายแลวบรการดแลในชมชน

(Community Care) ถอเปนรปแบบหลก โดยการดแลในชมชนเปนบรการ

ทเกดขนเพอเสรมสรางเครอขายและบรการอาสาสมคร หรอสรางความ

ตระหนกทเกยวของกบการดแลและการใหสวสดการแกประชาชน บรการ

รปแบบนใหความสำคญแกการพฒนาแนวคดการพงตนเอง ซงเปนหวใจ

สำคญและเปนเปาหมายการพฒนาบรการทางสงคมสำหรบประชาชน

การกระตนประชาชนใหดแลและสรางระบบสวสดการของตนเอง ดงนน

บรการผสงอายในชมชนแนวใหมจงเปนบรการทจดขนโดยประชาชนเปน

หลก ทองถนมบทบาทเพยงผสนบสนนหรอรวมวางแผนเทานน เปนการ

ดงศกยภาพของผสงอาย และประชาชนมาใชประโยชน โดยมเปาหมาย

พฒนาผสงอายใหเปนผสงอายทมศกยภาพ (Active Ageing)

ลกษณะของบรการสำหรบผสงอายในชมชน เปนบรการทจดขนทง

จากชมชนเอง บรการทจดโดยองคกรภายนอก รวมทงบรการทจดรวมกน

โดยมรปแบบและวตถประสงคในการจดบรการทแตกตางกน แนวคดและ

รปแบบบรการทนำเสนอตอไปน ไดคดเลอกใหครอบคลมบรการสำหรบ

ผสงอายทวไปและบรการเฉพาะกลมผสงอายทมปญหาและความตองการ

พเศษตางจากกลมอน ประกอบดวย ชมรมผสงอาย ศนยอเนกประสงค

สำหรบผสงอาย โรงเรยนผสงอาย เมองทเปนมตรกบผสงอาย กจการเพอ

สงคม สถานดแลในเวลากลางวน บรการดแลจากเพอนบาน การเฝาระวง

ความรนแรงตอผสงอาย บรการดแลผสงอายในสถาบน และบรการผสง

อายในภาวะพงพง โดยแตละประเภทมรายละเอยดดงตอไปน


9

ชมรมผสงอาย (Senior Citizen Club)

ชมรมผสงอาย คอ กลมผสงอายซงมอายเกน 60 ปบรบรณ

ขนไป อยางนอย 30 คน (รวมทงผทมอายตงแต 25-59 ป ไมเกน

1 ใน 4 ของผมอายเกน 60 ปบรบรณขนไป) ไมเลอกเพศ หรอ

สญชาต รวมกนเปนชมรม โดยมวตถประสงคเพอใหสมาชกมา

พบปะสงสรรคและดำเนนกจกรรมทกอใหเกดประโยชนทงตอตนเอง

และผอน และเพอใหเกดความคนเคย รกใคร มความสามคค

ความเบกบาน หายเหงา และเกดความสข (สมาคมสภาผสงอาย

แหงประเทศไทยฯ, 2555, น. 118)

ชมรมผสงอายบรหารงานในฐานะทเปนองคกรภาคประชาชน

รปแบบหนง กลาวคอ มคณะกรรมการชมรม แบงเปน 2 ชด คอ

คณะกรรมการบรหารชมรม และคณะกรรมการทปรกษา แตละ

ชมรมมจำนวนกรรมการบรหารแตกตางกน เฉลยประมาณ 17 คน




ลยนแป





ประกอบดวย ประธาน รองประธาน เหรญญก เลขานการ และกรรมการ

อนอกจำนวนหนง ซงคณะกรรมการมวาระ 2 ป และมาจากการเลอกตง

ของสมาชก ชมรมผสงอายบรหารสำนกงานตามเกณฑมาตรฐานชมรม

ผสงอายในเครอขายของสมาคมสภาผสงอายฯ ซงไดแก การทำสมดบนทก

การประชม การจดทำบญชรายรบ-รายจาย การจดทำทะเบยนสมาชก

การจดทำทะเบยนเงนสด การจดทำทะเบยนพสด–ครภณฑ มการประชม

ชมรมทกเดอน อยางไรกตาม ยงมชมรมผสงอายสวนหนงทไมไดกำหนด

การประชมแนนอน แตประชมตามโอกาส

ประเดนทมาของรายไดหรองบประมาณของชมรมผสงอายนน

เนองจากชมรมผสงอายบรหารจดการแบบอสระและรปแบบเฉพาะ ดงนน

ชมรมจงมกจกรรมและการดำเนนงานทแตกตางกนไป ขนอยกบงบประมาณ

หรอเงนทแตละชมรมมอย ชมรมมวธการระดมทนหลากหลายวธ เชน

การจดทอดผาปา การเกบเงนจากสมาชก การเขยนโครงการขอรบ

การสนบสนนจากกองทนตางๆ และขอรบการสนบสนนจากองคการบรหาร

สวนตำบล โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบล รวมทงการจดกจกรรมหาทน

ในชมรมของตนขน โดยมคาใชจายตอปประมาณ 10,000 บาท

กจกรรมสำหรบผสงอาย ชมรมผสงอายจดกจกรรมในลกษณะตางๆ จำแนกได 6 ประเภท

ดงน (ศศพฒน ยอดเพชร และคณะ, 2555)

(1) กจกรรมเพอสงเสรมสขภาพกายและจตใจ ไดแก การออก

กำลงกาย กจกรรมออกกำลงกายเพอสขภาพ และกฬา เปนกจกรรมทตอง

ทำตอเนองทกวน หรอวนเวนวน ประมาณครงชวโมงตอวน หรอตอครง

กจกรรมประเภทนเปนประโยชนในทางสขภาพ ชมรมจะตองจดสถานท

ทเหมาะสม มผดำเนนการทเหมาะสม ทำไดทกชมรม


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส

งอายในชม

ชน

(2) กจกรรมพฒนาทกษะอาชพและเสรมรายได ไดแก กจกรรม

ทสมาชกรวมกนทำ หรอผลตสงของ แลวนำไปจำหนายเปนการเสรม

รายได เหมาะสำหรบชมรมในหมบานทสมาชกตองการเสรมรายได เชน

บางชมรมรวมกนสานเขงปลาท ทำไมกวาด ทำดอกไมจนทน ฯลฯ แลวนำ

ไปจำหนาย เพอใหชมรมผสงอายหรอสมาชกมรายไดเพมขน

(3) กจกรรมการเยยมเยยนสมาชก การออกเยยมสมาชกทสงอาย

และเจบปวย เปนการแสดงถงความเอออาทรตอกน ททำใหเกดความรก

สามคคในหมคณะไดมาก ทำใหสมาชกรสกไม โดดเดยว

(4) กจกรรมดานประเพณ วฒนธรรม และภมปญญา ไดแก

การจดกจกรรมดานประเพณ วฒนธรรม และภมปญญา เปนสงทสงคม

กำหนดใหเปนบทบาทของผสงอาย เพอธำรงรกษา สบสาน พฒนา

ประเพณและวฒนธรรม มกนยมกนมากสำหรบชมรมผสงอายในหมบาน

หรอชมชน เพราะทกคนสามารถเขารวมกจกรรมได

(5) กจกรรมเกยวกบการเพมพนความรและการแสวงหาความร

เชน การเชญแพทย พยาบาล ผรเรองสขภาพอนามยมาบรรยายในเรองท

สมาชกสนใจ การตรวจโรคประจำป ความรเรองยาสมนไพร และโภชนาการ

เพอสขภาพ ชมรมผสงอายใหความรแกสมาชกอยางนอย เดอนละ 1 ครง

หรอทกครงทมการประชมสมาชก เนนการใหความรเรองเกยวกบสขภาพ

(6) กจกรรมพเศษ เปนกจกรรมทชมรมจดขนในวาระพเศษ เชน

กจกรรมการกศล การสาธารณกศลทชมรมสามารถชวยได การกศล

สำหรบเพอนรวมชมรมทถงแกกรรม เพอแสดงความเอออาทร ความ

หวงใยเพอนสมาชกดวยกน การจดทำโครงการ การสงเคราะหสงของ

บางชมรมมกจกรรมฌาปนกจสงเคราะห




ลยนแป





ปจจบนชมรมผสงอายในประเทศไทยทจดทะเบยนกบสภาผสงอาย

แหงประเทศไทยฯ มจำนวนทงสน 26,263 ชมรม (สมาคมสภาผสงอาย

แหงประเทศไทยฯ, 2560) นอกจากนน ยงมอกเปนจำนวนมากทจดตงขน

โดยกระทรวงสาธารณสข และหนวยงานองคกรอนๆ

ปญหาอปสรรคในการดำเนนงาน ชมรมผสงอายสวนใหญมปญหาอปสรรคดานการดำเนนงาน

หลายประการ จำแนกไดดงน (ศศพฒน ยอดเพชร และคณะ, 2555)

1. ปญหาอปสรรคเกยวกบสถานทและทตงของชมรม สถานทของ

ชมรมคบแคบ เปนอปสรรคทงการรวมกลมของสมาชกและการออกกำลงกาย

สมาชกรสกเกรงใจเจาบานซงเปนทตงและสำนกงานชมรม บางชมรมตงอย

ในสถานทราชการซงมกฎระเบยบในการเขาใช ปญหาอนๆ เชน ชมรมตงอย

หางไกลชมชน ปด–เปดไมเปนเวลา รอนอบอาว

2. ปญหาอปสรรคทเกยวกบคณะกรรมการชมรม ปญหาอปสรรค

ทเกยวกบคณะกรรมการชมรม จำแนกไดเปน 2 ประเดนใหญ คอ 1. การ

ขาดความรของคณะกรรมการ และ 2. ปญหาทเกดจากพฤตกรรม

สวนบคคล

3. ปญหาอปสรรคเกยวกบสมาชกชมรม ปญหาดานปจจยสวน

บคคลของสมาชก ไดแก สมาชกมฐานะยากจนไมสามารถใหความรวมมอ

กบชมรมได สมาชกไมสามารถเดนทางไป-มาไดดวยตนเอง เนองจาก

มปญหาสขภาพหรอทอยอาศยอยหางไกล นอกจากน ยงมปญหาความ

เขาใจผดของสมาชกทคดวาการเขารวมชมรมจะไดรบของแจก ปญหา

อปสรรคใหญอกประการหนง คอ ปญหาการรวมกจกรรมกบชมรม

สมาชกไมคอยรวมกจกรรม ไมยอมเสนอความคดเหน และไมเขาใจ

วตถประสงคของชมรม


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

4 ปญหาอปสรรคเกยวกบวสด/อปกรณ ของชมรม ชมรมผสงอาย

สวนใหญขาดวสดอปกรณดำเนนงาน เชน คอมพวเตอร เครองถายเอกสาร

ตเกบเอกสาร ตเกบวสดอปกรณของชมรม ปญหาอกลกษณะหนง คอ

วสดอปกรณทมอย เกา ชำรด นอกจากนน บางชมรมมอปกรณบางอยาง

ทนสมยเกนไปแตสมาชกใชงานไมเปน

5 ปญหาอปสรรคเกยวกบงบประมาณ ชมรมผสงอายขาด

งบประมาณดำเนนงาน หางบประมาณไดยากลำบาก และปญหาเกยวกบ

กฎระเบยบในการใชงบประมาณ

6 ปญหาอปสรรคเก ยวกบความร ในการดำเนนงานหรอ

จดกจกรรม ไดแก การขาดวทยากรทจะใหความร ไมทราบวากจกรรม

สำหรบผสงอายมอะไรบาง หรอคดไมออกวาจะทำอะไร รวมทงไมทราบวา

ชมรมตองการความรอะไร

7 ปญหาอปสรรคเกยวกบความรวมมอจากหนวยงานอน

เนองจากชมรมผสงอายสวนใหญอยในทองถนหรอในชมชน ซงชมรม

คาดหวงวาจะไดรบความรวมมอจากผนำทองถน แตพบวา ผนำทองถน

(อบต. เทศบาล) ไมใหความสำคญ ไมหนวยงานใหการสนบสนน และ

สาขาสมาคมสภาผสงอายฯ ประจำจงหวดบางแหง ตดตอยากและ

ไมสามารถใหขอมลทชดเจนได

ชมรมผสงอายเปนองคกรผสงอายทเกดจากความตองการของ

ผสงอายในชมชนนนๆ และเปนองคกรภาคประชาชนทพรอมจะทำงาน

เพอผสงอายซงสวนมากเปนในชมชน แตชมรมผสงอายยงมความ

เขมแขงคอนขางนอย ทงดานการบรหารจดการและงบประมาณ องคกร

ปกครองสวนทองถนควรพจารณาใหคำแนะนำและสนบสนนใหชมรม

ผสงอายสามารถดำเนนงานทงในฐานะเปนตวแทนผสงอายในชมชน

และผใหบรการแกผสงอายรวมกบทองถนตอไป


10

ศนยอเนกประสงคสำหรบผสงอาย (Multipurpose Senior Center)

คำวา “ศนยอเนกประสงคสำหรบผสงอาย” (Multipurpose

Senior Center) ในภาษาไทยมผใชคำอนทมความหมายใกลเคยง

กน เชน ศนยบรการผสงอาย ศนยบรการทางสงคมสำหรบผสงอาย

ศนยพฒนาคณภาพชวตและสงเสรมอาชพ แตโดยความหมายทาง

วชาการแลว

“ศนยอเนกประสงคสำหรบผสงอาย หมายถง

สถานทหรอแหลงบรการทจดตงขน เพอใหผสงอายมาพบปะสงสรรค มาทำกจกรรมรวมกน หรอเปนแหลงรวมในการจดบรการของหนวยงานตางๆ

สำหรบผสงอายในชมชนนนๆ” (ศศพฒน ยอดเพชร, 2551)


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

แนวคดพนฐานของการจดตงศนยอเนกประสงคสำหรบผสงอาย

มาจากแนวคดการสงเสรมใหผสงอายเปนผมศกยภาพ (Active Ageing)

ซงจดมงหมายของการมศนยฯ ทสำคญ คอ การใหผสงอายไดมสวนรวม

ในการบรหารจดการ การดำเนนงาน และการจดกจกรรมในศนยฯ รวมกบ

สมาชกอนๆ และสมาชกในชมชน เปนการใชความร ความสามารถ และ

ประสบการณใหเปนประโยชน รวมทงสรางความตระหนกตอตนเอง และ

ปฏบตตนสมศกดศรแหงความเปนผสงวย ดงนนวตถประสงคของศนยฯ

คอ

1. เพอใหหนวยงานในชมชนไดบรณาการบรการ ทงบรการดาน

สขภาพและบรการทางสงคมเขาดวยกน

2. เพอใหเกดการจดบรการ และการประสานบรการ ทงในสถาบน

ชมชน และเขาถงพนททอยอาศยของผสงอาย

3. เพอเปดพนทในการแสดงออกของผสงอาย

4. เพอใหกลมผสงอายมโอกาสใชทกษะตางๆ ในการมสวนรวม

กบชมชน

5. เพอใหโอกาสผสงอายไดแสดงบทบาทในฐานะเปนผตดสนใจ

เปนอาสาสมคร เปนผปฏบตงานทไดคาจาง เปนผมสวนรวมใน

กจกรรม เปนผพทกษสทธของตนเอง กลม และเปนผรบ

บรการ

6. เพอใหผสงอายไดรบการพฒนา ทงทางดานกาย จต อารมณ

สงคม และภมปญญาภายใตแหลงรวมของบรการ

จากวตถประสงคทกลาวมา ศนยอเนกประสงคสำหรบผสงอาย

เปนแหลงบรการในชมชนอยางบรณาการ สถานทตงของศนยอเนก-

ประสงคฯ ทเหมาะสม ควรอยในชมชน สามารถเดนทางไป-มาไดสะดวก

ลกษณะ “ใกลบาน ใกลใจ” ปจจบน (พ.ศ. 2560) ศนยอเนกประสงคฯ




ลยนแป





จดตงบนพนทในองคการบรหารสวนตำบล (อบต.) เนองจากมความ

เหมาะสมหลายประการ ไดแก เปนสถานทรวมความรในชมชน เชน

หองสมด มวสด อปกรณในการดำเนนการ เชน เครองขยายเสยง

โทรทศน หรอเครองคอมพวเตอร มพนทสำหรบการสงเสรมสขภาพ เชน

ลานกฬา หรอใกลกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจำตำบล (รพ.สต.)

หรอโรงพยาบาลชมชน เนองจากเปนสถานททมผสงอายมาใชบรการดาน

สขภาพอยแลว หากมศนยอเนกประสงคฯ อยใกล จะทำใหเกดการเชอม

บรการดานสขภาพไดอยางด และพบวาบางชมชนกอสรางททำการ

ศนยอเนกประสงคฯ ขนใหม เพอใหผสงอายสามารถเขาใชบรการไดโดย

สะดวก

การบรหารจดการ ปรชญาของการจดตงศนยอเนกประสงค มงใหเกดการพฒนา

ผสงอายอยางบรณาการ การใชความรความสามารถ และภมปญญาของ

ผสงอาย มาบรหารจดการศนยเอง โดยหนวยงานภาครฐและทองถน

ทำหนาทในการจดตง ใหการสนบสนนงบประมาณ บคลากร และอาคาร

สถานท สวนการบรหารภายในเปดโอกาสใหผแทนผสงอาย อาสาสมคร

และประชาชนในชมชนเปนผดำเนนการ ภายใตการกำกบโดยภาครฐและ

ทองถน อาจกลาวไดวา ศนยอเนกประสงคสำหรบผสงอายทจดตงขน

มสถานภาพเปนหนวยงานของรฐ (รวมทงทองถน) โดยเปนทงผกอตง

เปนเจาของอาคาร-สถานท เปนผจดหาบคลากรในการดำเนนงาน และ

สนบสนนงบประมาณหลก โดยการดำเนนงานศนยอเนกประสงคฯ

สามารถทำไดหลากหลายลกษณะ ขนอยกบความพรอมของหนวยงานหลก

ทจะดำเนนการ และขอตกลงรวมกนของหนวยงานหลกและสมาชก

ในชมชน และขนอยกบความสามารถของผสงอายในแตละชมชน หากม

ความสามารถเพยงพอกสามารถบรหารจดการศนยอเนกประสงคฯ ไดโดย

หนวยงานหลกทำหนาทเปนพเลยง


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

ลกษณะการจดบรการ เพอใหศนยอเนกประสงคสำหรบผสงอายเปนสถานบรการแบบ

องครวม และมบรการทสามารถตอบสนองตอความตองการของผสงอาย

ในชมชนไดอยางด ศนยอเนกประสงคฯ ควรเปดบรการอยางตอเนอง

มกำหนดเวลาปด-เปดอยางแนนอน เชน สหรฐอเมรกามกฎหมายทระบให

ศนยอเนกประสงคฯ ตองเปดทำการสปดาหละไมตำกวา 40 ชวโมง

สาธารณรฐเกาหล กำหนดเปดทำการ วนจนทร-วนเสาร ศนยอเนก-

ประสงคฯ นนเปนสถานทๆ ผสงอายสามารถใชเปนแหลงพงพงได ดงนน

การปด-เปดจงขนอยกบความพรอมและความเหมาะสมของชมชน แต

ไมควรนอยกวาสปดาหละ 5 วน เชน ศนยพฒนาคณภาพชวตผสงอาย

เทศบาลนครนนทบร เปดบรการสปดาหละ 5 วน

ศนยอเนกประสงคฯ ทด ควรสามารถใหบรการแกผสงอายและ

ผเกยวของไดอยางรอบดาน หากชมชนใดไมสามารถใชบรการทศนย

อเนกประสงคฯ ได เนองจากศนยฯ อยไกลจากทอยอาศย ชมชนนนๆ

อาจเปดศนยอเนกประสงคฯ เครอขายเพมขน เรยกวา ศนยบรวาร (A

Satel l i te Senior Center) เปนศนยทแตกสาขาออกไปจากศนย

อเนกประสงคฯ หลก ซงอาจใหบรการไมเตมรปแบบเชนเดยวกบ

ศนยอเนกประสงคฯ หลก โดยศนยอเนกประสงคฯ จะทำหนาทรบผดชอบ

การดำเนนงานของศนยบรวารดวย ความใกล -ไกลหรอพนทความ

รบผดชอบของศนยอเนกประสงคฯ นน ควรอยในรศม 1-3 กโลเมตร เพอ

ใหบรการแกผสงอายทอยบานไดโดยสะดวกและทวถงไมตองเสยเวลา

และคาเดนทางสงเกนกวาความจำเปน หากมระยะหางมากกวาน ควรเปน

หนาทของศนยบรวารทจดตงขนและมเครอขายรวมกน




ลยนแป





ลกษณะกจกรรมในศนยอเนกประสงคสำหรบผสงอาย กจกรรมทจดขนในศนยอเนกประสงคสำหรบผสงอาย มกเปน

กจกรรมทเสรมสรางความสมพนธระหวางผสงอายกบบคคลอน ดงนน

กจกรรมหลกสามารถแบงเปน 7 ลกษณะ ไดแก

1. กจกรรมเกยวกบการสมาคมและนนทนาการ (Social and

Recreational Programs) กจกรรมนมวตถประสงคเพอ เสนอโอกาส

สำหรบการรนเรง ความสนกสนาน และสรางสมพนธภาพทดตอกน

การปรบตวใหเขากบผอนและสถานภาพทางสงคมทเปลยนแปลงไปของตน

การพฒนาบคลกภาพและทกษะการตดตอสอสารกบผอน เปนกจกรรมท

มงเนนเสรมสรางการปรบตวทงทางสงคมและจตใจของผสงอาย

2. กจกรรมทเกยวกบการศกษาและวฒนธรรม (Educational

and Cultural Programs) กจกรรมนมวตถประสงคเพอสงเสรมให

ผสงอายเขาใจความสามารถในการเรยนรของตน ตลอดจนจดจำและ

เรยนรขอเทจจรงบางประการทสำคญตอการดำเนนชวตของผสงอายในสงคม

ดงนน กจกรรมเพอการศกษา หมายถง ความสามารถในการเรยนร ความ

เขาใจ การจดจำ การแกไขปญหา และการพฒนาทกษะตางๆ ของผสงอาย

ตวอยางกจกรรม เชน การใหความรเกยวกบขอมลขาวสารทางเศรษฐกจ

สงคม การเมองและการปกครอง ขาวสารทางเศรษฐศาสตรบรโภค

การจดการทางดานทรพยสน การกยมเงน และกฎหมายคมครองผบรโภค

กจกรรมการศกษาเพอการพฒนาตนเอง เชน การเรยนภาษาองกฤษ

คอมพวเตอร การดแลตนเองเบองตน การฝกหดการเปนผนำ บทบาทดาน

การมสวนรวมในชมชน การอาน การแลกเปลยนความรและทศนะตอ

วรรณกรรมตางๆ กจกรรมทศนศกษายงแหลงประวตศาสตร ศาสนาและ

แหลงทองเทยวทวไป


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

3. กจกรรมดานสขภาพอนามยและโภชนาการ (Health Services

and Nutrition Programs) กจกรรมดานสขภาพอนามย (Health

Services) การใหบรการทางดานสขภาพอนามยมจดมงหมายทสำคญ คอ

การชวยใหสมาชกดแลสขภาพของตนเอง ทงดานรางกายและจตใจใหอยใน

สภาพทดทสด บรการทางดานสขภาพอนามย ไดแก 1) การบรการ

ตรวจรกษาสขภาพ 2) การใหคำปรกษาแนะนำ หรอการจดกลมอภปราย

เกยวกบสขภาพ 4) การใหบรการดานการปองกนและสงเสรมสขภาพ

ผสงอาย 4) การจดกจกรรมพเศษเพอผสงอาย เชน บรการดานกายภาพ-

บำบด และอาชวบำบด 5) การอบรมความรดานสขภาพอนามยใหแก

ผสงอาย

4. กจกรรมดานโภชนาการ (Nutrition Programs) บรการดาน

โภชนาการมจดมงหมายเพอเปนหลกประกนวา ผสงอายตองไดรบอาหาร

ทถกสขลกษณะหรอตามหลกโภชนาการ และเพอชวยเหลอผทไมแขงแรง

ไมสามารถประกอบอาหารไดดวยตนเอง กจกรรมนใหบรการแกผสงอาย

ทอยตามลำพง และประสานใหผสงอายไดรบบรการดานโภชนาการตามท

เขาตองการ ในตางประเทศ มบรการดานโภชนาการสำหรบผสงอาย

หลายแหง เชน ศนยกลางวนผสงอาย ซงมบรการอาหารกลางวนและ

เครองดมแกผสงอายทเปนสมาชก หรอสโมสรอาสาสมคร สโมสรทให

บรการอาหารกลางวน รวมถงการสงอาหารตามบานผสงอายทมปญหาและ

ความตองการดวย แตบรการดานนยงไมแพรหลายในประเทศไทย

5. กจกรรมสงเสรมอาชพ มจดมงหมายเพอใหผสงอายมงานทำ

และมรายไดอยางตอเนอง โดยนำภมปญญา ทกษะ ความร และ

ประสบการณทมอยมาตอยอดสรางรายไดใหแกตนเองและครอบครว

ทำใหผสงอายเกดความภาคภมใจ กจกรรมสงเสรมอาชพ ไดแก การรวม

กลมทำอาหารเพอจำหนายในชมชน การทำงานหตถกรรม เชน ทอผา

สานเสอ ทำกระเปา ผลตภณฑสมนไพร ของทระลก




ลยนแป





6. กจกรรมทสงเสรมความคดสรางสรรคแกผสงอาย (Creative

Thinking Program) การสงเสรมใหเกดความคดสรางสรรคขนในวย

สงอายจะชวยใหผสงอายเกดความภมใจในตนเองวามกำลง สามารถทำ

สงตางๆ ได และยงมคณประโยชนตอผอนอย ลกษณะกจกรรมเพอ

สงเสรมความคดสรางสรรคในวยสงอายมหลายประเภท เชน การเขยน

(Writing) งานศลปะ (Arts) ดนตร (Music) การเลนละคร (Dramatic)

การรำและเตนรำ

7. กจกรรมดานสงคมสงเคราะห (Social Work Services

Program) การใหบรการทางดานสงคมสงเคราะห เปนความรบผดชอบ

โดยตรงของนกสงคมสงเคราะห ทงบรการเฉพาะราย (Case Work)

และบรการเปนกลม (Group Work) การใหบรการดานนเนนเรองการ

ปฏสมพนธทางสงคม การตอบสนองความตองการดานจตใจของผสงอาย

และการใหคำปรกษาแกผสงอายทตกอยในความทกข และปญหาการ

ดำเนนชวตประจำวน รวมทงการประเมน วนจฉยสภาพปญหา เพอตดสนใจ

บรการทผสงอายควรจะไดรบและการสงตอไปรบบรการยงแหลงอน

จากการรเรมกอตงศนยอเนกประสงคสำหรบผสงอายในประเทศ

ไทย เมอป 2551 โดยรเรมเปนโครงการทดลองและขยายผล ตอมา

ปจจบนรปแบบบรการในชมชนรปแบบนพฒนาเปนศนยพฒนาคณภาพ

ชวตและสงเสรมอาชพผสงอาย (ศพ.อส.) ทกระทรวงการพฒนาสงคม

และความมนคงของมนษยเปนเจาภาพจดตง และมเปาหมายใหจดตงได

878 ศนย ในป 2560 ดงนน หนวยงานระดบทองถนควรแสวงหา

แนวทางการสรางและพฒนาศนยฯ นใหเกดความยงยน โดยพยายาม

เสรมสรางความเปนเจาของ และการมสวนรวมของผสงอายในชมชน

ทงการบรหารจดการ และการดำเนนกจกรรม ทองถนทำหนาทเปน

ผสนบสนนและใหคำปรกษา อาจรวมถงการสนบสนนงบประมาณและ

บคลากรอกดวย


11

โรงเรยนผสงอาย (The School for Older Persons)

แนวคดการพฒนาผสงอายใหเปนผทมศกยภาพ (Active

Ageing) เปนแนวคดทถกนำมาใชเพอพฒนาผสงอายของประเทศ

โดยเปนการพฒนาดานกาย จต เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม

คานยม ปญญา และความสข ทครอบคลมมตตางๆ หลากหลาย

แนวทาง (Multi-Criteria Approach) การพฒนาผสงอายทมงส

การเปนผทมศกยภาพน แนวคดตางๆ หลายแนวคด หนงในนนคอ

แนวคดการศกษาตลอดชวต (Lifelong Education) ซงหมายถง

“กระบวนการทมผลตอการเรยนร ครอบคลมการศกษาในระบบ

การศกษา นอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย เพอใหบคคล

ไดพฒนาตนใหทนการเปลยนแปลงและพฒนาตอไปใหเตม

ศกยภาพ โดยบคคลนนจะตองมแรงจงใจทจะศกษาหาความร

ดวยตนเอง การศกษาตลอดชวตเปนผลรวมของการศกษา




ลยนแป





ทกประเภททบคคลไดรบตงแตเกดจนตาย เปนการจดการเรยนร

ทสามารถใหผเรยนพงตนเองไดตามวถชวตของตน อนสงผลไปส

การเกดสงคมแหงการเรยนร” (ศศพฒน ยอดเพชร, ภาวนา พฒนศร

และธนกานต ศกดาพร, 2560) การใหการศกษาตลอดชวตแกผสงอาย

สามารถกระทำไดหลายวธการ โดยโรงเรยนผสงอายนบเปนวธการหนง

ทถกนำมาใชอยางแพรหลายในปจจบน

“โรงเรยนผสงอาย เปนกจกรรมทสถาบน หนวยงาน หรอชมชน

ไดจดทำขนเพอพฒนาศกยภาพผสงอาย ผานการถายทอดความรอยางเปนระบบ

โดยผสงอายเรยนรอยางสนกสนานรนเรง” (ศศพฒน ยอดเพชร, ภาวนา พฒนศร และธนกานต ศกดาพร, 2560)

วตถประสงคหลกของโรงเรยนผสงอาย คอ เพอพฒนาการเรยนร

ของผสงอาย แตในการดำเนนงานจรง มโรงเรยนผสงอายจำนวนมาก

ไมไดยดวตถประสงคหรอแนวคดการเรยนรตลอดชวต แตจดตงโรงเรยน

เพอแกไขปญหาตางๆ ของผสงอาย เชน ความวาเหว ภาวะการเจบปวย

บางแหงจดตงโรงเรยนโดยมงเนน “สนกอยางเดยว” จดกจกรรมใหเกด

ความสนกสนาน ใหขอมลขาวสารบางเลกนอย อยางไรกตาม พบแนวโนม

การเปลยนแปลงในทางทดขน กลาวคอ โรงเรยนผสงอายหลายแหงทเรม

ตนจากความสนก ไดปรบปรงรปแบบกจกรรมตามตวอยางทดของโรงเรยน

ผสงอายอนๆ โดยเสรมความรและทกษะทจำเปนดวย ดงนน จงอาจกลาว

ไดวา โรงเรยนผสงอายเปนกจกรรมการเรยนรตามอธยาศยนอกระบบ

โรงเรยน ทจดขนเพอพฒนาศกยภาพผสงอายภายใตบรบทและทรพยากร

ทางสงคมของแตละชมชน


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

กจกรรมในโรงเรยนผสงอาย จากกระแส “โรงเรยนผสงอาย” ทสงขนอยางรวดเรวในสงคม จงม

สถาบน หนวยงาน กลม ชมรม หลายแหงปรบกจกรรมทดำเนนการอย

ใหเปน “โรงเรยนผสงอาย” เชน บางหนวยงานแจกเบยยงชพผสงอาย

เดอนละครงในสปดาหแรกของเดอน พรอมกบใหขอมลขาวสารทสำคญแก

ผรบเบยยงชพ กเปลยนชอจากการประชมเพอรบเบยยงชพ มาเปน

“โรงเรยนผสงอาย” บางหนวยงานใหผสงอายมาพบปะกนเดอนละ

2 ครง เมอทำกจกรรมรวมกนกตงชอกจกรรมวา “โรงเรยนผสงอาย”

มหนวยงานเพยงไมกแหงทจดทำหลกสตร วธการถายทอดความร และ

การจดหองเรยนอยางเหมาะสมกบการเปน “โรงเรยนผสงอาย”

ผถายทอดความรของโรงเรยนผสงอาย มาจากผทรงวฒหลากหลาย

ในชมชน เกอบทกสาขาอาชพ เรมจากพระสงฆ ผทเกษยณจากงานประจำ

ปราชญชาวบาน ผรในชมชน และผปฏบตงานทงภาครฐบาลและเอกชน

บคคลเหลานมาชวยถายทอดความรดวยความเตมใจ สวนใหญไมรบ

คาตอบแทน เพราะเตมใจเปนอาสาสมครใหโรงเรยน นอกจากนน บางคน

ยงรวมเปนกรรมการบรหารโรงเรยนอกดวย

โรงเรยนผสงอายแตละแหง มชวโมงการเรยนรทแตกตางกน คอ

ตงแต 48 ชวโมง ถง 144 ชวโมง มการจดชนเรยนแตกตางกน บางแหง

มตงแตชนเรยนระดบมธยม 1, 2, 3 และมหาวทยาลย 3 ระดบ คอ 1, 2, 3

เมอจบการเรยน 6 ปแลว นกเรยนสงอายยงกลบมาเรยนอกเปนปท 7

โดยรวมทำกจกรรมเพอสงคมกบโรงเรยน แตมโรงเรยนจำนวนมากไมได

จดระดบชนเรยน คอ มชนเดยว เรยนจบเปนรนๆ ไป นกเรยนสงอาย

สนใจมาเรยนซำชนจำนวนมาก บางคนเรยนถง 4 ป เนองจากเหน

ประโยชนของการมาเรยน และโรงเรยนเปด-ปดภาคเรยนไดสอดคลองกบ

วถการดำเนนชวตของนกเรยนสงอาย ทสำคญนกเรยนมเครองแบบ




ลยนแป





ทประยกตจากการแตงกายของพนถน ดสวยงามและสมศกดศร มการ

ประเมนผลการเรยนทคำนงถงขอจำกดหรอภาวะทางรางกาย สมองของ

นกเรยนสงอาย และปรบเปลยนรปแบบการเรยนการสอนใหยดหยนและ

ทนสมย เพอสรางแรงจงใจใหเขาเรยนอยางตอเนองอกดวย

โรงเรยนผสงอายทควรยดถอเปนเปนแบบอยาง คอ โรงเรยนทสามารถจดการถายทอดความรอยางเปนระบบ

ตอเนอง มสถานทเปนหลกแหลง กำหนดระยะเวลาการเปด /ปดเรยน

ทแนนอน และออกแบบกจกรรมการเรยนร ซงบางแหงเรยกวา “หลกสตร”

จากความตองการทแทจรงของนกเรยนสงอายทมอายแตกตางกนตงแต

50-85 ป แลวกำหนดเนอหาการถายทอดความร โดยคำนงถงองคประกอบ

ดานพนฐานการศกษา ประสบการณในอาชพ และเศรษฐานะของผเรยน

ดงนน กจกรรมในโรงเรยนผสงอายจงแตกตางกนตามบรบทของผเรยน

และพนท อยางไรกตาม ภายใตความแตกตางกมความคลายคลงกน

ในเนอหาของการถายทอดความรทนกเรยนสงอายตองการและสนใจ เชน

ความรเกยวกบสขภาพกาย จต ภาวะโรคตางๆ และการปองกน การดแล

ตนเอง การฝกอาชพ การบำเพญประโยชนเพอสงคม


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

งานวจย เรอง “การถอดบทเรยนตวอยางทดของโรงเรยนและ

ชมรมผสงอายทมกจกรรมถายทอดความร” โดยศศพฒน ยอดเพชร

ภาวนา พฒนศร และธนกานต ศกดาพร (2560) นำเสนอชดความร

สการพฒนาเปนผสงอายทมศกยภาพ (Active Ageing) ประกอบดวย

ชดการเรยนร 3 ชด รวม 96 ชวโมง

ชดการเรยนร นำหนกเนอหา การเรยนร

ชวโมง การสอน

ชดการเรยนรท 1 ความรทผสงอายตองร รอยละ 50 48 ชวโมง

ชดการเรยนรท 2 ความรทผสงอายควรร รอยละ 30 28 ชวโมง

ชดการเรยนรท 3 ความรทผสงอายอยากร รอยละ 20 20 ชวโมง

ชดการเรยนรท 1 ความรทผสงอายตองร ประกอบดวยวชาเกยวกบ

ผสงอายและสขภาพ เชน การเปลยนแปลงในวยสงอายกบการปองกนและ

การรกษาสขภาพ การดำรงชวตแบบสงวยทมคณภาพ การออกกำลงกาย

ในวยสงอาย อาหารทเหมาะสมกบผสงอาย การใชยาอยางถกวธ พชผก

สมนไพรเพอสขภาพ การพฒนาดานจตใจ และการพฒนาตนเอง

ชดความรท 2 ความรทผสงอายควรร ผจดการเรยนการสอน

สามารถเลอกวชาตางๆ ไปสอนได 7 วชา จากวชาทเสนอให 13 วชา

ไดแก ศาสนาในชวตประจำวน วฒนธรรม และภมปญญาพนบาน อาสา

สมครกบการมสวนรวมในสงคม อาเซยนนาร การเปลยนแปลงทาง

ธรรมชาต ภยพบตทางธรรมชาตและการเตรยมรบมอเมอเกดสถานการณ

ภยพบต พทธศาสนาในชวตประจำวน การใชคอมพวเตอรเพอการสบคน

ขอมลและการใชสมารทโฟน (Smartphone) โรคตดตอตามฤดกาลและ

โรคตดตออบตใหม การปฐมพยาบาล ขอพจารณาในการใชผลตภณฑ

สขภาพ และการเสรมสรางทกษะทางสงคมทเหมาะสม




ลยนแป





ชดการเรยนรท 3 ความรทผสงอายอยากร ผจดการเรยนการสอน

เลอกรายวชาตามความเหมาะสมและตามทผเรยนตองการ โดยใหมชวโมง

รวมแลวไมนอยกวา 20 ชวโมง ตวอยางวชาทสอน เชน การเกษตร

ดนตร (ลลาศ องกะลง) งานศลปะประดษฐ (ดอกไมประดษฐ พบเหรยญ

โปรยทาน) คหกรรม (อาหาร การถนอมอาหาร) การทำผลตภณฑจาก

วสดพนบาน (จกสาน ทำไมกวาด) กฬา (เปตอง) ทกษะวชาการ (คดไทย

สภาษต) การจดการดานการเงน การดแลระยะยาวและระยะสดทาย

ศาสนพธและธรรมเนยมปฏบต กจกรรมสานสมพนธระหวางวย ทศนศกษา

สามารถ Download ชดความรสการพฒนาเปนผสงอายทมศกยภาพ ไดจากเวปไซตของมลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย http://thaitgri.org/

ประโยชนของโรงเรยนผสงอายตอนกเรยนสงอาย จากสภาพการดำเนนชวตในชมชน โดยเฉพาะอยางยงในชนบท

ผสงอายเปรยบเสมอนผทถกลมจากสงคม ตองจบเจาอยแตในบานอยาง

เหงาหงอย เกดทศนคตเชงลบตอตนเอง คอ รสกตนเองไรคณคา แตเมอม

โอกาสเขาเรยนในโรงเรยน ไดพบปะเพอนนกเรยน ผบรหารทองถน และ

ผถายทอดความร รวมทงมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของโรงเรยน เกด

สมพนธภาพทดกบเพอนวยเดยวกน และรบทราบขอมลทเปนประโยชนตอ

การดำเนนชวต สามารถถายทอดใหแกบตรหลานในครอบครวได จงทำให

เกดการเปลยนแปลงทศนคตในทางทด รสกวาชวตมความหมายและ

มคณคามากขน นอกจากนน การไดรบความรทสอดคลองกบความ

ตองการของตน สงผลตอความสามารถในการดแลสขภาพเพมขน

โดยเฉพาะอยางยง การดแลตนเอง ทำใหเกดการเปลยนแปลงในทางทด

เชน ใสใจการทำความสะอาดรางกายและเสอผา รบประทานอาหารตรง


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

เวลา ไปพบแพทยตามนด รบประทานยาอยางถกวธ ออกกำลงกายมาก

ขนและสมำเสมอ แสดงวา นกเรยนสงอายสามารถเขาใจตนเองและรบร

ผลกระทบตอสขภาพกาย จต และสงคม หากไมปรบตว จงนำไปสการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมไปในทางทดขน

นกเรยนสงอายหลายคนนำความรไปทำคณประโยชนตอผอนและ

ชมชนของตน หลายคนเปนอาสาสมครทำงานเพอสงคม หรอเปนอาสา

สมครอยแลว เมอไดรบความรแลวนำไปปฏบตหรอบรการกลมเปาหมาย

และเพอนบาน จนไดรบคำชมเชยจากเพอนบาน สรางภาคภมใจแก

นกเรยนสงอายเหลานน ประการสดทาย การไดรบความรททนสมยจาก

โรงเรยนผสงอาย ทงขอมลเกยวกบประเทศของตนและประเทศเพอนบาน

กฎหมาย เทคโนโลยและการสอสารทางสงคม ทำใหผสงอายรเทาทน

การเปลยนแปลงทางสงคมและปรบตวเขากบวถการดำเนนชวตสมยใหมได

ทำใหเกดความกระตอรอรน สดชนแจมใส สนใจอยากเขารวมกลมกบ

บคคลอน เกดความผกพน หลายคนเฝารอวนทจะไปโรงเรยน การไป

โรงเรยนคอสงทสรางความสดชนและความภาคภมใจใหแกเหลานกเรยน

สงอาย การไดพดคยแบบมมตรไมตรตอกน สรางความสขใหแกนกเรยน

สงอายได รวมทงเกดการยอมรบซงกนและกนอกดวย นบวาโรงเรยน

ผสงอายเปนกจกรรมทสรางความมชวตชวาและพฒนาผสงอายสการเปน

ผทมศกยภาพไดเปนอยางด


12

เมองทเปนมตรกบผสงอาย (Age-Friendly City)

จากการเขาสสงคมสงอายของประเทศไทย และการกำหนด

นโยบาย วางแผน และดำเนนการเพอเตรยมการเปนสงคมสงอาย

นน แนวคดการสรางเมองทเปนมตรกบผสงอาย (Age- Friendly

City) เปนแนวคดหนงทไดถกนำมาใช โดยเฉพาะอยางยง หลงการ

ประกาศปฏญญาดบลนวาดวยเมองและชมชนทเปนมตรกบผสงอาย

(Dublin Declaration on Age-Friendly Cities and Communities)

ในป 25542 โดยขอความรวมมอจากประเทศตางๆ ไดลงมอปฏบต

ในระดบชมชน สงคม และประเทศ ใหโลกเปนสงคมทนาอยสำหรบ

ทกคนเพอการเขาสวยสงอายอยางมคณภาพ โดยพจารณาวา

2 การประชมระดบโลกวาดวยเมองทเปนมตรกบผสงวย ณ กรงดบลน ประเทศไอรแลนด (The First Global Conference on Age-Friendly Cities and Communities, Dublin, Ireland) พ.ศ. 2554


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

สงแวดลอมมผลกระทบตอคณภาพชวตและระดบการพงพา เฉพาะอยางยง

ในกลมผสงอาย การมเมองหรอชมชนทเปนมตรกบวยสงอาย เกอหนนให

เกดการเขาสวยสงอายทกระปรกระเปรา กระตอรอรน และกระฉบกระเฉง

เมองทเปนมตรกบผสงอายเปนการเตรยมการเพอรองรบสงคมสงอาย

เพราะการเปลยนแปลงสงแวดลอมทางกายภาพและสงคม สงผลกระทบ

ตอชวตความเปนอย และสขภาพของประชาชน โดยเฉพาะกลมวย

สงอาย โดยปรบสภาพแวดลอมใหเออตอการมสขภาพด สงเสรมให

ผสงอายมอายยนยาว และมคณภาพชวตทด สามารถเขาถงบรการทาง

สงคม และบรการสขภาพทมคณภาพอยางทวถง (http://www.

thaihealth.or .th/node/26126, สบคน 14 เม.ย. 2560) ดงนน

การพฒนาเมองใหเปนมตรกบผสงอายนบวาเปนการจดสวสดการอยาง

ยงยนอยางหนงสำหรบผสงอายและประชากรวยอนๆ

ตามกรอบการทำงานทพฒนาขนโดยองคการอนามยโลก เมองท

เปนมตรกบผสงอายนนคอเมองทผใหบรการดานตางๆ เจาหนาทรฐ ผนำ

ชมชน ผนำความเชอ /ศาสนา คนในภาคธรกจ และพลเมอง เหนคณคา

ของความหลากหลายในกลมคนสงวย และความสำคญของสขภาพของ

คนสงอาย ตองมการสงเสรมการมสวนรวม และการแบงปนของผสงอาย

ในทกๆ ดานของชวตในชมชน เคารพการตดสนใจของพวกเขา และทาง

เลอกในวถการใชชวต รวมทงการเตรยมตวและสนองตอบอยางยดหยน

กบความจำเปนและความพงพอใจทเกยวของกบประเดนการเขาสวยสงอาย

องคประกอบเมองทเปนมตรกบผสงอาย ปฏญญาดบลนใหความสำคญเรองการปรบปรงตนเองของผสงอาย

ใหสามารถใชชวตอยางมคณภาพภายใตความเสอมถอยของรางกาย

การเคลอนไหว จตใจ และการตดตอกบสงคม ขณะเดยวกนยงพจารณาวา

สงแวดลอมทถกสรางขนในสมยใหมมผลกระทบตอการดำเนนชวตของ




ลยนแป





ผสงอาย โดยเฉพาะอยางยง ประเดนความตองการเปนอสระกบการทตอง

พงพา ซงตองชวยกนขจดอปสรรคทขดขวางการดำเนนชวตอยางอสระของ

ผสงอายใหลดนอยลง

การวางแผน ออกแบบ การใหบรการและโครงสรางสาธารณ-

ประโยชนตางๆ ในชมชน เพอสรางความยงยนทางสงแวดลอม เศรษฐกจ

และสงคม เปนเรองทสำคญอยางยงสำหรบรฐบาลและทองถนของประเทศ

ตางๆ ทจะตองไดรบการปรบปรงภายใตแนวคดการเปดโอกาสใหคนทกวย

ไดเขาสสงคมไดอยางเทาเทยมกน ปรบเปลยนมมมองตอผสงอายวายงเปน

ทรพยากรทสำคญและสามารถเลอกใชชวตในวถทพงปรารถนาดวยตนเอง

ดงนน องคประกอบของเมองทเปนมตรกบผสงอาย จงประกอบดวย

สงอำนวยความสะดวกทจะชวยใหคณภาพชวตของผสงอายไดรบการ

พฒนา องคประกอบเหลานอยในขอบเขตของการจดบรการสงคม (Social

Services) สำหรบประชาชนในงานสวสดการสงคมอกดวย โดยการจดการ

ทเปนมตรกบผสงอาย มองคประกอบ 8 ประการ ดงน

1. อาคารสถานทและบรเวณภายนอก (Outdoor Spaces &

Buildings)

2. ระบบขนสงและยานพาหนะ (Transportation)

3. ทอยอาศย (Housing)

4. การเขารวมกจกรรมทางสงคม (Social Participation)

5. การใหความเคารพและการยอมรบ (Respect and Social

Inclusion)

6. การมสวนรวมในฐานะพลเมองและการจางงาน (Civic

Participation and Employment)


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

7. การสอสารและขอมลสารสนเทศ (Communicat ion &

Information)

8. การเกอหนนจากชมชนและบรการสขภาพ (Community

Support and Health Services)

แผนภาพ องคประกอบของเมองทเปนมตรกบผสงอาย

อาคาร สถานทและ

บรเวณ ภายนอก

ทอยอาศย การมสวนรวม

ในฐานะพลเมอง และการจางงาน

การใหความเคารพ และยอมรบ

การสอสาร ขอมลสารสนเทศ

ระบบ ขนสงและ

ยานพาหนะ

การบรการ ชมชนและสขภาพ

การเขารวม กจกรรม ทางสงคม

เมองทเปนมตร กบผสงอาย




ลยนแป





นวตกรรมทองถนในการสรางเมองทเปนมตรกบผสงอาย จากองคประกอบของเมองทเปนมตรกบผสงอายทกลาวมา จะเหน

วาเมองทเปนมตรใหความสำคญกบการพฒนาผสงอายในทกๆ ดาน

เปนการดำเนนการเพอรองรบอตราการเพมขนของประชากรสงอาย

ในอนาคต และมจดหมายเพ อ ใหผ ส งอาย ไดอย ในสถานทน าอย

มสงอำนวยความสะดวกทจำเปน สามารถทำอะไรไดดวยตวเอง เปนการ

พงพงตนเองไดนานทสด

การรเรมจดชมชนใหเปนเมองทเปนมตรกบผสงอายนน ไมจำเปน

ตองทำใหครบองคประกอบทง 8 ประการ ผบรหารทองถนควรเรมจาก

วเคราะหสภาพปญหาของผสงอายในชมชน และพจารณาวา ประเดนใด

เปนประเดนสำคญทเปนอปสรรคตอการดำเนนชวตดวยตนเองของผสงอาย

การเรมเผยแพรขอมลและสงเสรมใหชมชนตระหนกถงการแกไขปญหา

ตางๆ เหลานน การอธบายถงเงอนไขทเปนประโยชน การประสานงาน

และเตรยมการทกๆ ดาน ซงตองอาศยการคดและวธการปฏบตใหมๆ

เพอสรางการเปลยนแปลงทดกวา กรณตวอยาง นายกเทศมนตรเมอง

โทยามะ ประเทศญปน ทไดตดสนใจรเรมสรางเมองโทยามะใหเปน

Compact City แหงอนาคต ทเปนมตรกบผสงวย


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

“Compact City คอ สรางเมองทอยงาย เดนทางงาย และ เปนมตรกบผสงอาย ดวยเชอวาจะทำใหประชาชนสงอายไดใชชวต ในวยเกษยณไดอยางมความสข และไมเปนภาระตอประชากรวยหนมสาวทเปนกำลงสำคญในการดแล โดยหนงในความพยายามของเมองทสะทอนใหเหนถงการออกแบบและการจดการทมประสทธภาพ คอ การจดระบบขนสงมวลชนสาธารณะภายในเขตเมองขนใหม แทนการใชรถยนตนงสวนบคคล ทเรยกไดวาคดกอนเมองอนๆ ในญปนไปหลายป หลงดำเนนงานสำคญในปแรก ทำใหผสงอายสามารถออกไปทำกจกรรมนอกบานไดมากขน สงผลกระทบเชงบวกไปยงธรกจตางๆ ในเมองทมยอดการขายสงขน การดำเนนงานดงกลาวน ถอวา นายกเทศมนตรกลาทจะคดใหมและออกแบบใหม ภายใตสถต/ ขอมลทมการวเคราะหอยางชดเจน ความสำเรจของจดเรมตน ในเมองโทยามะ นำไปสความรวมมอระหวางภาครฐ ภาคการศกษา และภาคธรกจ ทรวมกนคดโครงการอนๆ เพอใหผสงอายไดใชชวตโดยปราศจากการพงพามากยงขน โครงการสรางเมองใหเปนบานทผสงอายจะออกมาใชชวตไดอยางสะดวก สนก และสดชน โครงการ Walk-Around Community โดยนกวจยจากมหาวทยาลย โทยามะและองคกรในทองถนกระตนใหผสงอายออกมาใชชวต นอกบานมากขนดวยการใชอปกรณชวยเดนแบบรถเขนสลอ ทออกแบบมาเปนพเศษ มตะกราใสของหรอกระเปาดานหนาและเบรกเมอขนเนนชน รวมถงสามารถปรบเปนเกาอนงพกเอาแรงได รวมถงสามารถปรบเปนเกาอนงพกเอาแรงได และยงมการจดทวรชมยานตางๆ ใหผสงอายโดยนกศกษาอาสาสมครจากมหาวทยาลย ปจจบนมผสงอายยมรถเขนตนแบบของโครงการเพอใชงานและใหขอมล ในการปรบปรงใหดยงขนราว 40 คน”

(นนทนร พานชกล, 2557)

ทมา : นนทนร พานชกล, 2557. เขาถงจาก http://www.tcdc.or.th/creativethailand/ article/CreativeCity/19619




ลยนแป





“ในยคทจำนวนประชากรกำลงลดลง และเขาสสงคมสงอาย หากวานงเฉยไมจดการอะไรเลย ภาระทจะไปตกกบคนรนหลง กมแตจะเพมขน ทงคาใชจายในการดแล เชน ถนนสายตางๆ ในเมอง คาบำรงรกษาสาธารณปโภค และเบยประกนสำหรบดแลรกษาพยาบาลผสงอาย ดงนน ผมจงตงใจทจะสรางเมองเพอ คนรนหลง กอนทจะสายเกนไป แมวาบางอยางจะสรางความ ไมพอใจใหชาวเมองรนปจจบนกตาม”

มาซาช โมร (Masashi Mori) นายกเทศมนตรเมองโทยามะ

(สถานการณผสงอายไทย พ.ศ. 2556, น.91)


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

จากปฏญญาดบลนฯ ดงกลาว ประเทศไทย โดยกรมอนามย

กระทรวงสาธารณสข ไดรเรมโครงการ “เมองทเปนมตรกบผสงอาย

Age-Friendly Cities” รวมกบเมองพทยา และนครนนทบร ผานการ

ทำบนทกความเขาใจ (MOU) เพอรวมมอดานวชาการ การสงเสรมสขภาพ

ผสงอาย การดแลผสงอายอยางองครวม การพฒนาคณภาพชวตของ

ประชาชนทกวย ภายใตขอตกลง 3 ประการ หนงในนน คอ รวมกนสราง

ความเขมแขงตามแนวทางของ Age-Friendly Cities เมองทเปนมตรกบ

ผสงอาย นอกจากนน ยทธศาสตรชาตระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560-2579)

กำหนดแนวทางใหมสภาพแวดลอมและนวตกรรมทเออตอการดำรงชวตใน

สงคมสงอายอกดวย ซงนบวาประเทศไทยไดดำเนนการเตรยมการเขาส

สงคมสงอายเชนเดยวกบอารยะประเทศอนๆ เชนกน นบเปนการเรมตน

เพอรองรบสงคมสงอายอยางมคณภาพทเหมาะสม


13

กจการเพอสงคม (Social Enterprise)

การเขาสสงคมผสงอายทำใหมการเปลยนแปลงโครงสราง

ทางเศรษฐกจและสงคม โดยเฉพาะดานกำลงแรงงาน เนองจาก

ปจจบน (พ.ศ. 2560) จำนวนประชากรวยแรงงานเมอเทยบกบ

จำนวนประชากรทงหมดถอวามสดสวนลดลง ดงนน จงมการสง

เสรมใหผสงอายเขามามสวนรวมในกำลงแรงงานเพมขน จากผล

การสำรวจเมอป 2557 พบวา ในจำนวนประชากรผสงอายทงหมด

มผสงอายททำงาน 3.78 ลานคน หรอคดเปนรอยละ 36.3 จำแนก

เปนเพศชาย 2.23 ลานคน (รอยละ 59.0) และเพศหญง 1.55

ลานคน (รอยละ 41.0) โดยสถานภาพการทำงานของผสงอาย

ททำงานใน 4 อนดบแรก เปนการประกอบธรกจสวนตวโดยไมม

ลกจางรอยละ 63.1 เปนการชวยธรกจครวเรอนโดยไมไดรบคาจาง

รอยละ 18.2 เปนลกจางเอกชนรอยละ 12.8 และมผสงอาย

ททำงานเปนนายจางอยรอยละ 3.8 และทเหลอเปนการทำงานดาน


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

อนๆ ตามลำดบ (สำนกงานสถตแหงชาต, 2558) นอกจากนน จำนวน

ผสงอายทยงทำงานอยมถงรอยละ 58 ใหเหตผลวาเพราะความจำเปน

ในการหารายไดเลยงชพ โดยผสงอาย 2 ใน 3 เหนวา “ตองทำงาน”

ดงนนการสงเสรมการมงานทำสำหรบผสงอายจงมความจำเปนอยางมาก

การสงเสรมการทำงานในกลมผสงอายไดมการดำเนนงานโดย

หนวยงานตางๆ หลายลกษณะ แตบางอยางไมประสบความสำเรจมากนก

โดยเฉพาะอยางยง การจางงานในระบบทหนวยงานภาคเอกชนยงไมเหน

ความสำคญและไมเชอมนในศกยภาพของแรงงานสงอาย แตในภาค

การทำงานนอกระบบและภาคเกษตรกรรม ผสงอายไดใชความพยายาม

ของตนสรางอาชพและสรางทกษะใหมในการทำงานเปนจำนวนมาก แตยง

มปญหาดานคาจาง /รายไดตำ รวมทงการขาดทกษะในการจดการ ดงนน

จงมหนวยงานทงภาครฐและเอกชนไดเขามามสวนรวมในการดำเนนงาน

ดานการจดการ เพอสงเสรมการทำงานของผสงอายมากขนในลกษณะ

การดำเนนงานกจการเพอสงคม

กจการเพอสงคม (Social Enterprise) ชอเรยกเปนภาษาไทยไว

อยางหลากหลาย เชน กจการเพอสงคม วสาหกจเพอสงคม วสาหกจ

ชมชน ธรกจเพอสงคม กจการเพอสงคม ฯลฯ ในทนขอเรยก “กจการ

เพอสงคม” เพอความเขาใจตรงกน

“กจการเพอสงคม (Social Enterprise) คอ กจการทมรายไดจากการผลตหรอจดจำหนายสนคาหรอบรการ โดยมเปาหมายของกจการทชดเจนในการแกไขปญหาและพฒนาชมชน สงคม หรอสงแวดลอมเปนหลก ไมไดมเปาหมายในการสรางกำไรสงสดตอผถอหนและเจาของเทานน”

(แผนแมบทสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต พ.ศ. 2553-2557)




ลยนแป





ลกษณะสำคญ คอ เปนกจการทกอตงขนโดยมวตถประสงคเพอ

ชวยเหลอสงคมตอกลมเปาหมายเฉพาะดานอยางชดเจน เปาหมายของ

องคกร คอ การประกอบกจการทแสวงหากำไรเพอใหกจการสามารถทำ

ประโยชนและชวยเหลอสงคมดวยการพงรายไดจากการประกอบกจการ

ของตนเอง ทงน ผประกอบการกจการเพอสงคมเปนไดท งภาครฐ

ภาคเอกชน หรอภาคประชาชนกได

ประเภทของกจการเพอสงคม กจการเพอสงคม สามารถแบงจากการพฒนารปแบบกจการทมา

จากองคกรประเภทตางๆ ทมความหลากหลายได 3 ประเภท ดงน

1) กจการเพอสงคมท ไมแสวงหากำไรแตมการหารายได

(Nonprofit with Income Generating Activities) เปนองคกรท

สวนหนงดำเนนงานเพอแสวงหากำไร แตใหความสำคญแกพนธกจทาง

สงคมมากกวาผลกำไร และมทนดำเนนงานทไดจากการบรจาคหรอ

การสนบสนนเปนหลก กจการเพอสงคมประเภทนมกพฒนาจากองคกร

สาธารณประโยชนหรอองคกรการกศล เชน มลนธหรอสมาคมตางๆ

2) กจการเพอสงคมประเภทลกผสม (Hybrid) กจการเพอสงคม

ประเภทนเปนการผสมผสานระหวางองคกรแสวงหาผลกำไรและองคกร

ไมแสวงหาผลกำไร ใหสามารถเชอมโยงและสนบสนนซงกนและกนได

โดยทองคกรแสวงหาผลกำไรจะนำรายไดไปสนบสนนองคกรไมแสวงหา

ผลกำไรทมพนธกจทางสงคมอกทอดหนง

3) กจการเพอสงคมทพฒนาจากธรกจทมความรบผดชอบตอ

สงคม (Socially Responsible Business) กจการเพอสงคมประเภทน

เปนกจการทมวตถประสงคในการแสวงหากำไร แลวนำกำไรกลบคนส

ผถอหนหรอเจาของ แตในขณะเดยวกนกใหความสำคญแกพนธกจทาง

สงคมควบคไปกบพนธกจทางธรกจดวย


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

แผนภาพแสดงประเภทกจการเพอสงคม

ทมา : เอกสารประกอบการอบรมโครงการ “นกลงทนรนใหมเพอสงคม” โดย กจการเพอสงคมไนสคอรป, 2557, น. 4

การรเรมพฒนากจการเพอสงคมนบวนจะเปนเรองทจำเปนและ

สำคญสำหรบทองถนมากยงขน จากความจำเปนทผสงอายตองหารายได

เพอเลยงตวเองทามกลางความเปลยนแปลงทงจากสภาพรางกายของ

ตนเองและจากการเปลยนแปลงของตลาดผบรโภค ผสงอายสวนใหญอยใน

ภาคเกษตรกรรม เมอสขภาพเสอมโทรม ทำใหไมสามารถประกอบอาชพ

แบบเดมเหมอนเมอครงยงหนมสาวหรอกอนรางกายจะเปลยนแปลงได

ตองมการพฒนาและปรบเปลยนวธการแสวงหารายไดทเหมาะสมกบ

ศกยภาพ คอ ความร ทกษะ และสภาพรางกาย โดยจดออนหรอประเดน

เปรยบเทยบในการทำธรกจของผสงอายทสำคญ คอ ความเสอมถอยของ

รางกาย ความสามารถในการทำงานหนก แบกหาม การใชแรงงาน งานท

ตองการความละเอยดออนทางสายตาหรอสมผส งานทตองนงนานๆ และ

งานทตองใชเทคโนโลยททนสมยทงการตดตอสอสารและการผลต และเมอ

นำความเปนธรกจของสงคมสมยใหม ทงดานความตองการผลตผลตภณฑ

และวธการเขาถงสนคาของคนรนใหมแลว ผสงอายยงดหางไกลจากความ

สำเรจในการเปนผประกอบการมากยงขน

แนวคดกจการเพอสงคม เปนแนวคดทเหมาะสมมาประยกตใชใน

กลมผสงอายดวย ถงแมรฐบาลไทยไดมนโยบายดานนและไดกอตง

สำนกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต (สกส.) ขน ในป 2554




ลยนแป





เพอใหเปนหนวยงานสนบสนนการดำเนนงานตามแผนแมบทพฒนาและ

ขยายเครอขายความรวมมอในการสรางกจการเพอสงคมอยางกวางขวาง

กตาม แตมกเปนกลมวยทำงานทจะเขารวมกจกรรมดงกลาว กลมผสงอาย

ไดรบการเชญชวนและเขารวมคอนขางนอย อาจดวยเหตผลทผสงอาย

ยงไมเหนความจำเปนดานนมากนก หรอความตองการทำงานของผสงอาย

ยงไมมากนก แตในอนาคตหรออกไมกสบปนจะเปนประเดนสำคญดงท

กลาวมา

การสรางความรบรและความตระหนกของสงคมเกยวกบภารกจของ

กจการเพอสงคม และศกยภาพหรอความสามารถของผสงอายเปนภารกจ

สำคญททองถนตองรเรม โดยทองถนควรสนบสนนใหเกดกจการเพอสงคม

ในชมชน เพอทำหนาทบรหารจดการธรกจตางๆ มผสงอายเปนสวนหนง

ของการลงทน ทงการผลตและความร ทกษะ ภมปญญาในการผลต/สราง

สนคาและผลตภณฑ หากมการดำเนนงานตามทกลาวมา จะทำใหผสงอาย

รสกภาคภมใจและชวยใหผสงอายเพยงพอสำหรบการดำรงชวตและอยใน

สงคมอยางมศกดศร

อยางไรกตาม แนวคดนคอนขางใหมและเผยแพรในสงคมไทย

ไมนาน โดยหนวยงานภาคเอกชนบางแหงมความตระหนกตอปญหา

การเขาสสงคมสงอาย ทำใหโครงสรางทางเศรษฐกจและสงคมเปลยนแปลง

โดยเฉพาะดานกำลงแรงงาน จะมผสงอายเขามามสวนรวมในกำลงแรงงาน

เพมขน นบวนแรงงานสงอายเหลานจะมความสำคญในการขบเคลอน

การเจรญเตบ โตทางเศรษฐกจของประเทศ ภาคเอกชนบางแหง

ไดตระหนกตอบทบาทการเปนแหลงรายไดใหแกผสงอาย ทงในรปของ

การจางงานผสงวยและการพฒนาสนคาและบรการทกอใหเกดโอกาสทาง

ธรกจในตลาดผสงอายดวย ดงทมการดำเนนงานดงน


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

“ดวยเลงเหนถงศกยภาพและโอกาสในกลมผสงอาย สถาบน ไทยพฒน ไดจดทำแพลตฟอรม “ธรกจทเปนมตรกบผสงอาย” หรอ “Age-Friendly Business” ขน โดยมวตถประสงคเพอใหองคกรธรกจทวไปทมการดำเนนความรบผดชอบ ตอสงคมอยในกระบวนการทำงานหลกของกจการ มการพฒนากระบวนงานทางธรกจใหพรอมรองรบความตองการของผสงอาย อาท การจางงานผสงอาย การพฒนาสนคาและบรการสำหรบผสงอาย ในลกษณะ ท เปน CSR-in-process และเพอใหองคกรธรกจในกลมทม ความพรอม พฒนาธรกจใหมทตอบโจทยความตองการของ ผสงอายเปนการเฉพาะ อาท การสงเสรมวสาหกจเพอสงคมทกอตงโดยพนกงานเกษยณอาย การแปลงสภาพชมรมผสงอายในสงกดของหนวยงานใหเปนกจการท เลยงตวเอง ได ในลกษณะท เปน Social Enterprise แพลตฟอรมดงกลาว ถกพฒนาขนเพอสนบสนนใหผสงอายททำงานไดใชศกยภาพ ภมปญญา ความรและประสบการณใหเกดประโยชนตอตนเองและสงคม รวมทงสามารถสรางอาชพและรายไดทตอเนองหลงเกษยณอาย โดยจะเรมจากการศกษาและประมวลแนวคดและทศทางในการดำเนนความรบผดชอบตอ สงคม ทงในรปแบบ CSR-in-process และ Social Enterprise การรบฟงความคดเหนตอรปแบบและแนวทางในการขบเคลอน และการนำรององคกรทมความพรอมในการพฒนา ‘ธรกจเพอสงคมสงวย’ รวมทงการเผยแพรกรณตวอยาง ตลอดจนผลกดนเปนขอเสนอเชงนโยบายใหแก หนวยงานทเกยวของ”

ทมา : ไดเวลาของธรกจเพอสงคมสงวย. เขาถงจาก www.ThaiCSR.com/2016/06/blog-post.html




ลยนแป





ตวอยางนวตกรรม กจการเพอสงคมในสงคมไทยของเทศบาลเมองบงยโถ อ.ธญบร จ.ปทมธาน

เกดขนและพฒนาจากการรวมตวของสมาชกในศนยพฒนาคณภาพ

ชวตผส งอาย หมบ านปยวรารมยทปกตผส งอายมารวมกจกรรม

ออกกำลงกาย วายนำ รบความร ขอมลขาวสาร และกจกรรมนนทนาการ

อนๆ ในศนยฯ เมอสบคนภมปญญาทแตละคนม รวมทงความตองการหา

รายไดเพมของผสงอาย จงเกดการรวมตวทำงานประดษฐหลายชนดขน

แตทตรงกบความตองการของตลาดและสามารถสรางรายได คอ การถก

กระเปาและหมวกจากเชอกรม เทศบาลเมองบงยโถ จงจดหาครผสอน

วสดอปกรณการผลตกระเปา และอนๆ มาใหผสงอายไดฝกอยางจรงจง

และพฒนาฝมอและสรางสรรครปแบบจนกลายเปนผลตภณฑสมยใหม

ถกใจตลาด และผบรโภค เปนสนคา OTOP ของชมชน

ภาพ ผลตภณฑหมวกและกระเปาถกผลงานของผสงอายในศนยพฒนา

คณภาพชวตผสงอาย


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

การพฒนาผลตภณฑและธรกจดำเนนไปอยางตอเนอง จนกระทงนำ

ไปสการเปนกจการเพอสงคม มการจดการอยางเปนระบบ ภายใตการ

สนบสนนของเทศบาลเมองบงยโถ สรางเสรมประสทธภาพดานการตลาด

การกระจายสนคา และเพมชองทางจำหนาย จนถงปจจบน (พ.ศ.2560)

ผสงอายททำงานนมรายไดเลยงตนเองและกจการมรายไดจากการจำหนาย

สนคาอยางสมำเสมอ

แนวคดการสงเสรมผสงอายใหใชศกยภาพของตนเองในฐานะ

พลงของสงคมมงใชประโยชนจากศกยภาพของผสงอายตามความพรอม

ทงจากการทำงาน ทำกจกรรม และมสวนรวมในสงคมจะชวยเสรม

คณคาของผสงอาย ขณะเดยวกน การชวยใหผสงอายมรายไดพอเพยง

ตอการดำรงชวตโดยไมตองพงพงบตร หลาน และภาครฐนน นบเปน

แนวคดทเหมาะสมในสถานการณสงคมสงอายของประเทศ ดงนน

แนวคดกจการเพอสงคม (Social Enterprise) เปนแนวคดหนงท

ผบรหารองคกรปกครองสวนทองถนควรนำไปพจารณาเปนแนวทาง

สงเสรมการทำงานของผสงอาย เพอใหผสงอายรสกมคณคา และการม

กจกรรมตางๆ สงผลใหเกดการพฒนาตนเองอยางตอเนอง และ

มสขภาพดขน


14

ศนยดแลในเวลากลางวน (Day Care Center)

ศนยประเภทนเปนสถานบรการทจดขนในชมชนสำหรบดแล

ผสงอายกลางวน ไมรบคางคน ผสงอายสามารถมารบบรการได

ตงแตเชาถงเยน ศนยดแลในเวลากลางวนมวตถประสงคเพอ

1. ชวยแบงเบาภาระความรบผดชอบของครอบครวชวคราว

โดยเฉพาะอยางยง การชวยผอนคลายความตงเครยด

ของผดแลผสงอาย

2. เปดโอกาสใหผสงอายทมชวตอยางเงยบเหงา โดดเดยว

ไดพบปะสงสรรคกบบคคลวยเดยวกน และบคคลอน

3. เปนสถานทใหบรการดานการฟนฟสขภาพทางกายแก

ผสงอาย


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

4. เปนสถานทใหบรการดานการฟนฟ และบำบดรกษาผสงอาย

ทมปญหาดานจตเวช ชวยใหปรบตวไดดขน

5. เปนสถานทใหบรการดานทอยอาศยชวคราว หรอเปนแหลง

เตรยมการสำหรบผสงอายทจะเขาสสถานพยาบาลหรอสถาน

สงเคราะห

ลกษณะกจกรรมการดแลในเวลากลางวนสำหรบผสงอาย ประกอบ

ดวยกจกรรมพนฐาน คอ การจดหาอาหารและเครองดมสำหรบผสงอาย

การฟนฟสมรรถภาพทงทางกายและจตใจ การดแลเปนรายบคคล เชน

การอาบนำ ทำแผล ปอนอาหารและยา การจดกจกรรมนนทนาการตางๆ

ทเหมาะสมและสอดคลองกบสภาพรางกาย บรการดานการสงเคราะห

ชวยเหลอในสงทขาดแคลน รวมทงการใหคำปรกษาและแนะนำตางๆ

โดยทวไปมกเปนกจกรรมทจดสำหรบผทพงตนเองไดนอย หรอเปน

ผสงอายทอายคอนขางมาก โดยครอบครวจะนำมาฝากในตอนเชาและ

รบกลบตอนเยน

อยางไรกตาม บรการในลกษณะนยงไมเปนทนยมมากนก เนองจาก

ผสงอายยงพงพงตนเองได สามารถดแลตนเองไดบางเรอง การอยรวมกบ

ผอนหรอคนแปลกหนาจงไมเปนทตองการ และทสำคญแนวคดผสงอาย

อาศยในทเดม (Ageing In Place) ยงเปนแนวคดนำในสงคมไทยปจจบน

บรการรปแบบนไดมทองถนหลายแหงพยายามกอตงขนและ

บางทองถนอยระหวางดำเนนการโดยความรวมมอของรฐบาลญปน

กม แตยงไมสามารถประเมนผลความสำเรจได ภาคเอกชนมบรการ

ศนยดแลในเวลากลางวนสำหรบผสงอายหลายแหง แตมลกษณะเปน

บรการระยะสน รบผสงอายทออกจากโรงพยาบาลหลงผาตด ผปวย

สมองเสอมทครอบครวพามาฝากเปนชวงระยะเวลาสนๆ เทานน โดย




ลยนแป





บรการรปแบบนยงตองมการพฒนาอกมาก โดยเฉพาะอยางยง การจด

บรการใหเปนไปตามวถชวตของผสงอายทนยมใชในบานของตนเอง

การสรางสถานบรการใหใกลชดกบบานหรอทอยอาศยของผสงอายไทย

จงเปนประเดนทตองนำไปพจารณาตอไป


15

บรการดแลจากเพอนบาน (Neighbourhood Care)

แนวความคดบรการการดแลจากเพอนบาน (Neighbourhood

Care) เปนแนวคดทเกดจากการใหความสำคญแกการทำหนาทของ

บคคลและสถาบนในชมชนนน แตละชมชนยอมมคณลกษณะ

เฉพาะตวและตางมหนาทตอสมาชกในชมชนของตนแตกตางกน

บางชมชนมความหวงใย สรางระบบการดแลไมเปนทางการขนใน

ชมชน แตบางชมชนมความเปนสวนตวสง มการตดตอสอสาร

กนนอย โดยเฉพาะอยางยง ในสงคมเมองทมความเจรญทางดาน

วตถสง อยางไรกตาม เมอพจารณาในภาพรวมพบวา ชมชน

สวนใหญยงมความสมพนธทดซงตอกน หรอยงไปมาหาสกน ดงนน

จดรวมของทกชมชน คอ สมพนธภาพทดของสมาชกซงนบวาเปน

จดแขงของชมชน




ลยนแป





หากจะใหเกดระบบการดแลทดแกผสงอายในชมชนแลว ตอง

พจารณาบคคลทมความสมพนธใกลชดกบผสงอายนนๆ ซงกคอ เพอนบาน

นนเอง การประยกตแนวคดความเปนเพอนบานเขาส งานบรการ

ผสงอายจงเปนแนวคดทสามารถนำไปดำเนนการได เนองจากเพอนบาน

มสมพนธภาพทใกลชด มนคง และเจรญงอกงาม ซงเปนรากฐานของ

การเกอกลซงกนและกน ดงนน จงสามารถจดบรการสำหรบผสงอาย

โดยใชความเปนเพอนบานมาเปนเครองมอได

เมอพจารณาในระบบของเครอขายทางสงคมแลว ความเปน

เพอนบานเปนระบบการเกอกลกนของผคนในชมชน และเปนเครอขาย

ทางสงคมของกลมคนทอยอาศยในสงแวดลอมเดยวกนทจะกอใหเกดการม

สวนรวมแกไขปญหาตางๆ ทเกดขนไดด ความหมายของบรการดแลจาก

เพอนบาน จงหมายถง บรการตางๆ ทบคคลไดรบจากเครอขายอยาง

ไมเปนทางการของชมชน อนเกดในกลมคนทมลกษณะ คานยม

ผลประโยชน รปแบบการดำเนนชวตคลายคลงกน มความสมพนธทาง

ครอบครว เครอญาต หรอคนเคยกนจนเกดเปนความมนำใจ และความ

สมครใจในการชวยเกอกลและพงพาอาศยกนได

วตถประสงคของบรการดแลจากเพอนบาน ประกอบดวย

1. เพอเสรมสรางสมพนธภาพทดตอกน ระหวางผทอยในชมชน

เดยวกน หรอมความใกลชดกน

2. เพอใหเกดการชวยเหลอเกอกลกน ทงในยามปกตและยาม

ฉกเฉน โดยเฉพาะอยางยง ไรญาตขาดมตร

3. เพอใชความใกลชดเขาถงปญหาและสถานการณทเกดขนไดอยาง

รวดเรว กอนการชวยเหลอจากแหลงอน


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

ลกษณะกจกรรมบรการดแลจากเพอนบาน ไดแก

1. การเยยมเยยนตามบาน ซงควรเยยมเยยนบอยกวาบคคลทเปน

ทางการ อาจเปนลกษณะเยยมชวงเชากอนออกไปทำงาน และชวงเยน

หลงกลบจากการทำงาน ถาผสงอายสามารถรบโทรศพทไดกอาจโทรศพท

ไปพดคยสอบถามความเปนอยระหวางวน รวมทงการแวะไปเปนเพอนคย

บางครง

2. การชวยซอหรอรบสงของแทน การอาสาไปซอสงของเครองใช

และเครองอปโภคบรโภคแกผสงอาย หรอไปรบยาจากสถานพยาบาลแทน

ผสงอาย เปนบรการหนงทจำเปนมากในปจจบน

3. การจดหาและสงอาหารแกผสงอายทตดบานและตดเตยง

ถงแมบรการลกษณะนมคอนขางนอยในชมชนไทย แตกเปนกจกรรม

จำเปนสำหรบผสงอายทขาดแคลน แหลงบรการอาหารสำหรบผสงอายทด

คอ วด และบานผใจบญหรอผมอนจะกนในชมชน วดหลายแหงแบงอาหาร

ทพระภกษไปรบบณฑบาตรหรอมญาตโยมมาถวายทวดใหผสงอายและ

ผทมความจำเปนอนๆ เพอนบานสามารถประสานกบวดและรบอาหารไป

สงใหผสงอายทบานได สวนผใจบญหรอผมอนจะกนนน ชมชนสามารถ

ตดตอประสานเพอขอรบการสนบสนนจากบคคลเหลานและใหเพอนบาน

เปนผไปรบอาหาร

4. การจดหาหนงสอและอานหนงสอใหฟง ผสงอายบางคนสนใจ

ตดตามขาวสารตางๆ บางคนชอบอานนวนยาย แตเนองจากขอจำกดทาง

ดานการไดมาซงหนงสอและดานสายตา จงนยมใหเพอนบานอานหนงสอ

ใหฟง

5. การจดบรการพยาบาลเยยมบาน ถงแมรปแบบบรการแบบน

จะมในชมชนอยางเปนทางการแลวกตาม แตบางครงผสงอายอาจมปญหา




ลยนแป





การเจบปวยอนๆ หรอตองการการรกษาพเศษเปนครงคราว เพอนบาน

ชวยประสานพยาบาลใหเขาไปเยยมบานไดตามความจำเปน

6. การสอนและชวยเหลอผสงอายตดบานตดตอสอสารกบผอน

ชวยพฒนาความสามารถในการตดตอสอสารผานสอออนไลน การใช

โปรแกรมตางๆ ทจำเปน และการใชอนเทอรเนต

7. การซอมแซมบาน การปรบปรงสภาพแวดลอมรอบบาน และ

ปรบปรงทอยอาศยใหเหมาะสม เชน หองนอน เตยงนอน หองนำ สวม

บนได เหลานเปนสงจำเปนและสำคญตอการดำเนนชวตของผสงอายให

ปราศจากการพงพา ดงนน เพอนบานสามารถอำนวยความสะดวกในเรอง

นได รวมทงปรบปรงพนทรอบทอยอาศยใหดปลอดโปรงตา ไมมสงกดขวาง

ทางเดน หรอไมมหญาขนรก

8. การทำความสะอาดทอยอาศย เชน การเกบกวาดบรเวณบาน

หองนอน การซกมง ผาหม และเสอผาของผสงอาย เพอนบานสามารถ

รวมกนทำไดเพอใหผสงอายมสขภาพอนามยทด

9. การนำสงโรงพยาบาลกรณเจบปวยหนก ถงแมรฐบาลจะม

บรการสายดวน 1669 ใหบรการการแพทยฉกเฉนกตารม แตบางครง

ผสงอายมภาวะเจบปวยท ไม เขาเกณฑการรบบรการตามทสถาบน

การแพทยฉกเฉนแหงชาต (สพฉ.) กำหนด ดงนน เพอนบานสามารถนำ

ผสงอายสงตอไปยงโรงพยาบาลได บางพนทขอความรวมมอจากสมาชก

ในชมชนทมรถสวนตวเปนผนำไปสงโรงพยาบาล โดยจดเวรกนเอง

นอกจากนน บางชมชนใหเพอนบานนำไปพบแพทยและรอรบกลบ ครงละ

2-3 คน แทนสมาชกในครอบครว โดยเชารถรบจางหรอจางแทกซไป และ

ครอบครวรบผดชอบจายคารถ


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

สำหรบชมชนตางๆ ของไทย มกลมบคลากรททำหนาทดแลผสงอาย

ทงอยางเปนทางการและไมเปนทางการ เชน อาสาสมครสาธารณสข

ประจำหมบาน (อสม.) อผส. (อาสาสมครดแลผสงอาย) อาสาสมคร

สาธาณสข (อสส.) และทมหมอครอบครว โดยปฏบตงานตามเวลา

ทกำหนด เชน สปดาหละครง หรอในเวลากลางวน ดงนน บรการดแลจาก

เพอนบานจงเปนบรการทเหมาะสมสำหรบทดแทนบรการทขาดหายไปของ

อาสาสมคร โดยสามารถใหบรการไดตลอดเวลาเมอเกดเหตการณทไมพง

ประสงคหรอเมอผสงอายตองการความชวยเหลออยางเรงดวน อยางไร

กตาม บรการลกษณะนมขอจำกดเรองการจดการ โดยเฉพาะอยางยง

การประสานงานระหวางผใหบรการทเปนเพอนบานและสถานท/แหลง

กรณตองสงตอไปรบบรการอยางเปนทางการใหบรการ ดงนน ทองถน

ควรทำหนาทประสานบรการจดระเบยบการดแล และรณรงคหาทรพยากร

มาชวย หากจดการไมดจะทำใหระบบการเกอกลไมเกดประโยชนเทาทควร

แตหากดำเนนการไดดจะชวยผดงรกษาและเสรมสรางระบบของชมชน

ใหทำหนาทอยางมประสทธภาพมากขน


16

การเฝาระวงความรนแรงตอผสงอาย

การเปลยนแปลงโครงสรางครอบครว ทำใหขนาดครอบครว

เลกลง และการเปลยนแปลงวถการดำเนนชวตของสมาชกรนใหมใน

สงคม ทำใหผสงอายตองอยตามลำพง และมแนวโนมนำไปสการถก

ละเลย ทอดทง และการทำทารณกรรมมากขน ดงนน ผบรหาร

ทองถนจงควรพจารณาจดบรการทเกยวกบการเฝาระวง การปองกน

และแกไขปญหาความรนแรงตางๆ ทกำลงเกดขนกบผสงอายและ

คาดวามแนวโนมเพมขนในอนาคต

ความหมายของความรนแรงตอผสงอาย คำวา ความรนแรงตอผสงอาย เปนคำทมความหมายกวาง

ครอบคลมลกษณะพฤตกรรมไมเหมาะสมตอผสงอายหลากหลาย

ลกษณะ ทงจากการทำราย การทำใหไดรบอนตราย การทำให

บาดเจบ และครอบคลมไปถงการแสวงประโยชนจากผสงอายดวย


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย (2548) ใหคำนยาม

ของผสงอาย ซงไดรบอนตรายจากการถกทารณกรรม หรอถกแสวงหา

ประโยชนโดยมชอบดวยกฎหมาย หรอถกทอดทง ดงน

1. การทารณกรรม หมายถง การไดรบการกระทำ หรอละเวนการ

กระทำดวยประการใดๆ จนเปนเหตใหผสงอายเสอมเสยเสรภาพ หรอเกด

อนตรายแกรางกาย หรอจตใจ หรอการกระทำความผดทางเพศตอ

ผสงอาย โดยคำนงถงสภาพจต หรอพฤตกรรมของผสงอาย สภาพสงคม

สงแวดลอม หรอศลธรรมอนดของประชาชน ไมวาผสงอายนนจะยนยอม

หรอไมกตาม

2. การถกแสวงหาผลประโยชนโดยมชอบดวยกฎหมาย หมายถง

การถกหลอกลวง กลาวเทจ หรอใหผสงอายกระทำการใดๆ เพอใหได

ประโยชนจากผสงอาย หรอการใชใหผสงอายกระทำ หรอประพฤต

ในลกษณะทนาจะเปนอนตรายแกรางกาย จตใจ หรอขดตอกฎหมาย หรอ

ศลธรรมอนด ไมวาผสงอายจะยนยอมหรอไมกตาม

3. การถกทอดทง หมายถง บตรหลาย หรอญาตพนองละเลย

ไมเอาใจใส หรอไมดแลผสงอายเปนระยะเวลานาน อนอาจจะเกดอนตราย

ตอรางกายหรอจตใจของผสงอายได

4. ประสบปญหาครอบครว หมายถง ผสงอายประสบปญหา

ครอบครวในเรองตางๆ เชน ทะเลาะววาท มขอขดแยง ความเหงา

จากความหมายทกลาวมา จะเหนวาความรนแรงตอผสงอาย

สามารถเกดขนได ทงทางรางกาย จตใจ การลวงละเมด การเอารดเอาเปรยบ

การคกคาม ขมข การไมเคารพสทธผสงอาย การทอดทง การละเลย และ

ปญหาอนๆ ซงปญหาดงกลาวนถกเปดเผยและนำเสนอในสอสงคมตางๆ

มากขน




ลยนแป





ชนดของความรนแรงตอผสงอาย ความรนแรง การละเลย ทอดทง ทำราย และแสวงหาประโยชน

จากผสงอาย สวนใหญเกดขนในครอบครว โดยบคคลในครอบครว มกเปน

ผกระทำ แตบางครงอาจมบางทเกดจากผสงอายเอง โดยทวไปแบงชนด

ของความรนแรงทมตอผสงอายไดดงน

1. ความรนแรงหรอการลวงละเมดทางรางกาย (Physical

Abuse) การทำรายรางกายรปแบบตางๆ ทำใหเกดความเจบปวด บาดเจบ

เชน ทบต ตบต ผลกไส เขยา หยก กด จก การลวงเกนทางเพศและ

ขมขน จำกดบรเวณ คมขง ขดวยอาวธ

2. ความรนแรงหรอการลวงละเมดทางจตใจ (Psychological

Abuse) การทำใหเกดความสะเทอนใจ หวาดกลว โดดเดยว อบอาย

ทำใหเหนผสงอายเปนตวตลก ถกดหมน การใชคำพดทรนแรง หยาบคาย

ดาวา ดถก ดแคลน ขมข การปฏบตตอผสงอายเหมอนเปนเดกเลกๆ

กลาวโทษผสงอายในทางเสยหาย การเหยยดหยามความสามารถ

การเรยกชอผสงอายโดยไมใหเกยรต การกดกนไมใหพบเพอน ญาต

ผใกลชด การกระทำตางๆ ทกระทบกระเทอนตอจตใจของผสงอาย

3. ความรนแรงดานวตถและการเงน (Material Abuse and

Financial Abuse) การนำทรพยสนของผสงอายไปใชโดยไมถกตองตาม

กฎหมาย หรอใชโดยไมไดรบอนญาต การครอบครอบทรพยสนของ

ผสงอาย การขโมยเงนหรอสงของมคา และการกดกนไมใหผสงอายมสทธ

ดแลหรอจดการทรพยสนของตน

4. การละเมดสทธของผสงอาย (Violation of Rights) การบงคบ

ใหผสงอายตองทำในสงทไมอยากกระทำ หรอบงคบไมใหผสงอาย ทำใน

สงทตองการกระทำ เชน สงผสงอายเขาสถานสงเคราะหโดยผสงอาย

ไมยนยอม

1�0 สถาบนพระปกเกลา

บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

5. การทอดทงผสงอาย (Neglect) ทงการตงใจทอดทง และ

ทอดทงโดยไมตงใจ

บทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนในการเฝาระวง ปองกน และแกไข ความรนแรงตอผสงอาย

สถานการณความรนแรงตอผสงอาย ไมสามารถระบไดเปนตวเลข

หรอสถตได เนองจากยงไมมระบบรวบรวมขอมลการกระทำความรนแรง

ตอผสงอายจากแหลงตางๆ เขาดวยกน แตหากศกษาจากงานวจยและ

บทความทเกบและอางองจากฐานขอมลระดบชาต จำนวน 2 เรอง 3, 4

สามารถอธบายสถานการณและลกษณะความรนแรงทเกดกบผสงอาย

พบวา ความรนแรงทเกดจากการถกกระทำโดยบคคลอน เฉพาะอยางยง

ดานจตใจ มแนวโนมเพมขน และผททำความรนแรงตอผสงอายมากทสด

คอ บตร สวนบคคลในครอบครวและคสมรส เปนอนดบรองลงมา

ลกษณะการกระทำความรนแรง ไดแก การดดา การตะโกน พดจากาวราว

การซอม เตะ บบคอ การขโมยทรพยสน เชนเดยวกบผบงคบมเพศ

สมพนธพบวาสวนใหญเปนบตรเชนเดยวกน จากผลการศกษาทกลาวมาจะ

เหนวา การทผสงอายถกกระทำความรนแรงนน สวนใหญเปนเรอง

สมพนธภาพภายในครอบครวทบกพรอง ความยากจน และการทผสงอาย

ขาดแหลงในการชวยเหลอ ซงปญหาเหลานนบวนจะทวความรนแรงขน

3 เพญจนทร ประดบมข-เชอรเรอร นวฒน วงศใหญ และเบญจมรส เจรญสข พลอยพล (2557). รายงานวจยโครงการการคมครองทางสงคม: การสรางภมคมกนภยทางสงคมใหแกผสงอาย. กรงเทพฯ :Golden time Printing จำกด. 4 จนจรา วชย และอมรม สนทรธาดา (2553). “สขภาวะผสงอายในมตของการกระทำความรนแรง” ใน สชาดา ทวสทธ และสวรย บณยมานนท (บรรณาธการ) ประชากรและสงคม 2553. มหาวทยาลยมหดล หมายเลข 372. นครปฐม : สำนกพมพ ประชากรและสงคม

1�1สถาบนพระปกเกลา



ลยนแป





บทบาทของทองถนในการแกไขปญหาดงกลาวสามารถกระทำได

ดงน

1. การสรางระบบเฝาระวงขนในชมชน ถงแมทองถนตางๆ ไดม

การดำเนนงานดานนอยแลว แตเนองจากการเปลยนแปลงทางประชากร

และสงคมตามทกลาวมาแลว ทำใหสถานการณของปญหาเปลยนแปลงและ

นบวนจะทวความรนแรงขน ทองถนควรเพมระบบเฝาระวงในชมชนมากขน

โดยสามารถดำเนนการรวมกบเครอขายอาสาสมครตางๆ ในชมชน

เพมการอบรมใหความรแกอาสาสมครเกยวกบสถานการณ ลกษณะ และ

การสงเกตพฤตกรรมผสงอาย เมออาสาสมครพบเหนสถานการณทคาดวา

จะนำไปสความรนแรงตอผสงอายแลว จะสามารถแจงใหทองถนเพอ

ดำเนนการตอไปไดกอนเกดปญหาอนๆ ตามมา

2. การเขาถงผสงอายทถกกระทำดวยความรนแรงโดยรวดเรว

ปกตผสงอายมกจะปดบงพฤตกรรมทสมาชกในครอบครวกระทำตอตน

และมกปฏเสธวา ไมมอะไรเกดขน แตผบรหารทองถนสามารถใชเทคนค

ทกษะการสรางความไวเนอเชอใจและเขาถงผถกทำรายดวยตนเอง

3. การประสานความรวมมอกบแพทย พยาบาล กรณทตรวจรกษา

บาดแผลซงควรใหความสนใจเปนพเศษ และแยกออกระหวางบาดแผล

ทเกดจากอบตเหตกบบาดแผลทเกดจากการถกทำราย

4. การสนบสนนทางสงคม ผสงอายทถกกระทำดวยความรนแรง

มกแยกตวออกจากสงคม มการตดตอกบสมาชกอนๆ ในชมชนอยางจำกด

ดงนน จงควรพจารณาระบบการสนบสนนทางสงคมและชมชนเพอมา

ชวยเหลอผสงอายกลมน

1�� สถาบนพระปกเกลา

บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

5. การสนบสนนทางอารมณ ผลกระทบของการถกกระทำความ

รนแรง คอ ความหวาดกลว ความโศกเศรา การเกบตว จำเปนตองมผชวย

ปรบสภาพจตใจของผสงอายเหลานใหอยในสภาพปกตใหได

6. การเรยกรองสทธและผลประโยชน ผบรหารทองถนสามารถ

กำหนดใหบคลากรทำหนาทเรยกรองสทธและผลประโยชนของผสงอาย

ไมวาจะเปนคาทำขวญ คาประกนตน หรอการเรยกรองทางกฎหมาย

7. การสรางความตระหนกตอความรบผดชอบปญหาความรนแรง

ตอผสงอายในระดบชมชน ปญหาความรนแรงสวนใหญมกเกดภายใน

ครอบครวและแตละครอบครวพยายามปกปดขอมล เนองจากพฤตกรรม

ดงกลาวไมเปนทยอมรบ โดยเฉพาะอยางยง ผสงอายหรอผถกกระทำ

ความรนแรงยงรกและหวงใยบตรหลานของตน เกรงวาจะถกสงคมประณาม

วากลาว ตำหน หรอถกจบกม คมขง แตปญหาความรนแรงตอผสงอาย

สามารถปองกน แกไข หรอบรรเทาได หากสมาชกในชมชนหรอเพอนบาน

ชางสงเกต ใสใจ สอดสอง และรบรสถานการณตางๆ ทคาดวาจะเกด

ความรนแรงตามมา เชน บางครอบครวมปญหาบตรหลานตดยาเสพตด

และผสงอายอยตามลำพง ขมขขอเงนหรอทรพยสนบอยครง หากพบเชนน

พงตงขอสงเกตไวและรายงานผเกยวของ นอกจากนน ควรสรางความ

เขาใจกบสมาชกในชมชนวา ปญหาความรนแรงมใชเรองสวนบคคลหรอ

เรองภายในครอบครวแตเปนเรองของสงคมสวนรวม

1��สถาบนพระปกเกลา

17

บรการดแลผสงอายในสถาบน

แนวโนมการเปลยนแปลงทางสงคม การขยายตวของเมอง

การลดลงของขนาดครอบครว และการเปลยนแปลงวถการดำเนน

ชวตของคนหนมสาว ปญหาการขาดผดแลผสงอาย หรอผสงอาย

ไมประสงคใชชวตอยรวมกบครอบครว เพราะตองการอสระในการ

ดำเนนชวต สงผลใหผสงอายสามารถตดสนใจเลอกเขาสบรการใน

สถานททมการดแลหลากหลายลกษณะ เรยกวา การดแลในสถาบน

การดแลในสถาบน (Institutional Care) หมายถง การจด

บรการและกจกรรมทางสงคมขนพนฐาน ในรปแบบสถานทพก

อาศย เพออำนวยความสะดวก ตอบสนองความตองการดแล

ปกปอง และพฒนาศกยภาพ โดยเสรมสรางทกษะดานการปองกน

และแกไขปญหาตางๆ เพอใหสามารถใชชวตอยางอสระ และ

มคณภาพในชวงทายของชวต หนวยงานระดบทองถนหลายแหง


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

มความคดหรอมแผนงานจดบรการทอยอาศยสำหรบผสงอายในรปแบบท

แตกตางกนตามความเหมาะสม ดงนน ขอมลดงตอไปนจะชวยใหผทคดจะ

ตงสถานดแลผสงอายสามารถตดสนใจดำเนนงานได หรอหากพนทใด

มสถานบรการรปแบบนอยแลว หนวยงานระดบทองถนกสามารถให

คำแนะนำ และกำกบควบคมมาตรฐานบรการตางๆ ได

ประเภทของสถานบรการพกอาศยอยางตอเนอง สถานดแลแบบพกอาศยตอเนอง ผสงอายไทยนยมอยอาศยในบาน

ของตนเองไปตลอดชวตหากสามารถพงตนเองได ยกเวนกรณทมปญหา

เชน ขาดผดแล หรอประสงคจะแยกจากครอบครวจงไปอาศยยงสถาน

บรการ แตสวนใหญเปนประเดนแรก คอ ขาดผดแลมากกวาประสงคจะ

แยกจากครอบครว

สถานทอยอาศยสำหรบผสงอายทพงพงตนเองได

รปแบบนใชสำหรบดแลผสงอายทยงสามารถพงพงตนเองได โดยให

เขาอาศยอยแบบหองชด หองเดยว หรอแบบสถานสงเคราะหของรฐบาล

และทองถน มบรการใหความชวยเหลอในการดำเนนชวตทกอยาง ตงแต

การทำความสะอาดหองพก ซกผา อาหาร และกจกรรมอนๆ เพอเสรม

สรางรางกาย จตใจ สงคม และปญญา โดยแบงเปนประเภทตางๆ ดงน

1. สถานบรการทพกอาศยของภาครฐ

เปนบรการทพกอาศยทรฐเปนผใหบรการ มทงแบบไมเสยคา

ใชจายและรวมจายบรการ รปแบบของสถานบรการประเภทนไดแก

(1) สถานดแลแบบสถานสงเคราะห มรปแบบทมงใหความ

ชวยเหลอผสงอายทมปญหาดานทพกอาศย ทงชวคราวและถาวร หรอผท




ลยนแป





ประสบปญหาขาดผอปการะดแล และผสงอายทประสบปญหาภาวะ

วกฤตตางๆ โดยมวตถประสงคทจะชวยใหบคคลเหลาน ไดรบการดแล

อยางอบอนตามอตภาพ และใหมความสขในบนปลายของชวต (ศศพฒน

ยอดเพชร, 2534, น. 39) บคคลทจะเขาอยในสถานสงเคราะหตองม

คณสมบตดงน

1. ขาดผอปการะเลยงด หรอมปญหาในการอยอาศยรวมกบ

บคคลในครอบครว เชน มความคดเหนทขดแยงกน

ทะเลาะเบาะแวงหรอไมลงรอยกน ครอบครวไมยอมรบ

2. มทพกอาศยไมเหมาะสมกบสภาพรางกาย เชน ตองอาศย

อยในแฟลตสงทบานมบนไดหลายขน หรอบานกวางขวาง

เกนกวาจะดแลตนเองได

3. มสถานภาพทางเศรษฐกจตำกวาผสงอายทวไป ซงอาจเกด

จากการไมมงานทำ ภาวะการเจบปวย หรอการขาดผอปการะ

4. เปนกลมพเศษทสามารถอยอาศยไดชวคราว เชน อยใน

ระหวางการพกฟน ภายหลงออกจากโรงพยาบาล ซงควรได

รบการดแลระยะหนงจนกวารางกายจะหายเปนปกต

บรการในสถานสงเคราะหใหบรการพนฐานปจจย 4 ตามความ

จำเปนขนพนฐานของมนษย ตลอดจนบรการอนๆ ในการสงเสรมใหม

คณภาพชวตทดขน ไดแก การรกษาพยาบาล กายภาพบำบด งานอดเรก

ศาสนกจ สงคมสงเคราะห กจกรรมสงเสรมประเพณและวฒนธรรม

นนทนาการ และฌาปนกจ เปนตน

(2) สถานดแลแบบรวมจาย เปนการจดทอยอาศยในบรเวณ

สถานสงเคราะหสำหรบผสงอายทมศกยภาพในการจายคาบรการ แตเสย


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

คาใชจายในอตราตำ เงอนไขการเขาอยอาศย คอ เปนผมรายไดนอย

บรการนมแทรกอยในสถานสงเคราะหของภาครฐบางแหง เชน บาน

บางแค และบานวาสนะเวศน เปนตน โดยทพกอาศยแบงเปน 4 ประเภท

ดงน

1) หอพก แบงออกเปนหองเดยว เสยคาบรการคนละ 1,500

บาทตอเดอน และหองคเดอนละ 2,000 บาท ยงไมรวม

คานำคาไฟ (ไมมแอร) โดยเปนอาคารคอนกรตสง 2 ชน

แบงออกเปน 40 หอง ซงอาคารประเภทท เปนหองค

สวนใหญจะเปนผสงอายทเปนพนอง หรอเปนสามภรรยา

กน พรอมกนนน อาคารประเภทนจะเปนผสงอายทม

เงนเกบบำเหนจบำนาญ หรอเปนผสงอายทลกหลานสงเงน

ใหตอเนองทกๆ เดอน

2) บานบงกะโล ลกษณะเปนเปนบานเดยวทปลกสรางตาม

แบบแปลนทกำหนดในทดนของบานพก โดยผปลกสรางจะ

จายเงน 200,000 บาท เพยงครงเดยว และอยไดตลอด

ชวต โดยไมตองเสยคาใชจายใดๆ เพม นอกเหนอจาก

คานำคาไฟ ซงผสงอายคนนนๆ สามารถพกอาศยอยได

จนถงแกกรรม และเม อถ งแกกรรม บานจะตกเปน

กรรมสทธของกรมพฒนาสงคมและสวสดการ เพอให

ผสงอายคนตอไปทมความสามารถในการจายเงนกอน

200,000 บาท เปนผพกอาศยตอ

3) บานพกโครงการพเศษ ลกษณะเปนบานหลงเดยว (ขนาด

2 หองนอน 1 หองนำ) ผสงอายอาศยอยรวมกนได 2 คน

จายคาแรกเขา 300,000 บาท จายคาอาหารวนละ 3 มอ

ตอคน คนละ 1,500 บาท/เดอน และจายคานำ-คาไฟเสย




ลยนแป





ตามมเตอรทใช หากผรบบรการเสยชวตหรอลาออก บาน

จะตกเปนกรรมสทธของกรมพฒนาสงคมและสวสดการ

4) ทาวนเฮาส ผสงอายพกอาศยอยไดคนเดยว จายคาแรกเขา

200,000 บาท จายคาบรการอาหารวนละ 3 มอ ตอคน

คนละ 1,500 บาท/เดอน และจายคานำ-คาไฟตามมเตอร

ทใช หากผรบบรการเสยชวตหรอลาออกบาน จะตกเปน

กรรมสทธของกรมพฒนาสงคมและสวสดการ กระทรวง

การพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

2 สถานบรการทอยอาศยของเอกชนและองคกรสาธารณ-

ประโยชน

นยมบรการหลายระดบทงแบบอพารตเมนต หองชด หองเดยว

เปนตน ผอยอาศยสามารถเขาอยไดโดยเสยคาแรกเขาจำนวนมาก และอย

ไดตลอดชวต มบรการสงอำนวยความสะดวกทกอยาง การจดบรการแบบ

นอยในภาคเอกชน และองคกรสาธารณประโยชน เชน สภากาชาดไทย

จดตงสวางคนเวศ บางแหงจดทำเปนชมชนสำหรบผสงอาย (Active Adult

Retirement Community) เปนชมชนทสรางขนมาเพอผสงอายทตองการ

ใชชวตอยางสงบและมผดแล สามารถใชชวตในบานของตนอยางสงบได

ภายใตสงแวดลอมทด ปจจบน (พ.ศ. 2560) บรการรปแบบนกำลงแพร

หลายในประเทศไทย

สถานทอยอาศยสำหรบผสงอายทอยในภาวะพงพง

3. สถานบรบาล (Nusing Home)

เปนสถานบรการทรบผสงอายท เจบปวย รางกายออนแอ

ตองการการดแลพเศษ เขาพกอาศยตอเนองระยะยาว ตองการการดแล


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

ทางการแพทยตลอด 24 ชวโมง บรการดแลดานการเคลอนไหว กจวตร

ประจำวน การรบประทานอาหาร เปนการดแลอยางเตมรปแบบ ทงจาก

แพทย พยาบาล ผชวยพยาบาล นกกายภาพบำบด และผดแลสวนบคคล

สถานบรบาลรปแบบนเสยคาใชจายในการดแลและบรการคอนขางสง และ

ใชบคลากรทเปนนกวชาชพ สวนใหญเปนบรการภาคเอกชน

4. สถานบรการอยอาศยรปแบบพเศษ

กรณทผสงอายมปญหาทางดานการเจบปวย เชน ภาวะโรค

สมองเสอม มกมสถานบรการดแลเฉพาะดานใหผสงอายอยอาศยตอเนอง

ภายใตการดแลของแพทย พยาบาล และบคลากรเฉพาะดาน ประเทศ

ญปนมบรการรปแบบนและสามารถจดบรการไดอยางด เหมาะสมทจะเปน

ตวแบบของบรการผปวยโรคสมองเสอม นอกจากน ผสงอายบางคนทเขาส

ภาวะสดทายของชวต (End of Life) เชน ผปวยมะเรงระยะสดทาย กม

บรการสำหรบผปวยและครอบครวดวยเชนกน

ขอแนะนำในการจดบรการดแลในสถาบน 1. การเตรยมการดานสถานท

ภายในสถานบรการจำเปนตองจดเตรยมพนทใหเหมาะสม

เนองจากผสงอายมกมปญหาดานกระดกและการเคลอนไหว รวมทง

มระบบประสาทสมผสเสอมลง ทงดานการมองเหน การไดยน การรบรส

การไดกลน ซงอาจทำใหเกดอบตเหตไดงายและควรออกแบบทคำนงถง

ปจจยทางจตวทยาดวย เพราะผสงอายในสถานสงเคราะหมกมปญหาความ

เหงา วาเหว และซมเศรา การจดภมทศนใหดสดใส สวยงาม มตนไม

ดอกไม และสรางบรรยากาศทอบอนจะชวยผอนคลายปญหาทางจตของ

ผสงอายไดอกทางหนง




ลยนแป





2. ลกษณะของบรการ

นอกจากบรการพนฐานทจำเปนสำหรบบคคล ซงไดแก การจด

ทอยอาศย อาหาร เครองนงหม และการรกษาพยาบาลเมอเจบปวยแลว

สถานบรการควรจดบรการเพมเตม เพอเปนการพฒนาทงรางกาย และ

จตใจของผสงอายดวย ซงไดแก

1) บรการบำบดฟนฟทางรางกาย ผสงอายจำนวนหน ง

มปญหาดานสขภาพอนามยทเกดจากความเสอมถอยของ

ร า งกาย บร การบำบดฟ นฟทางร า งกายซ ง ร วมถ ง

กายภาพบำบดจะชวยชะลอความเสอมของรางกายลงได

2) บรการดานความรและขาวสาร การศกษาตอเนองตลอด

ชวตเปนเรองจำเปนและสำคญสำหรบคนทกวย ในยคขอมล

ขาวสารเชนปจจบนผสงอายจำเปนตองเขาถงขอมลขาวสาร

และความรตางๆ ซงนอกจากจะทำใหมวสยทศนททนสมย

เรยนรการเปลยนแปลงของสงคมและโลกแลว ยงชวยให

ผสงอายรสกวาตนไมได “หลด” หรอ “ถกแยก” ออกจาก

สงคม ยงคงมสมพนธภาพกบบคคลอนๆ ในสงคม ตวอยาง

ของบรการดานน เชน การรบฟงขาวคราว การชมโทรทศน

การบรรยาย การอภปราย และการพดคยแลกเปลยน

ขาวคราวซงกน

3) บรการดานทศนศกษา ผสงอายทอยในสถาบนเปนเวลา

นานๆ บางครงจะรสกวา ตนตองถกแยกออกจากสงคม

ขาดการตดตอและรบทราบความเคลอนไหวจากภายนอก

การกจกรรมทศนศกษาใหผสงอายไดพบเหนโลกภายนอก

สถาบนจะสรางความสดชนและเปดโลกทศนสำหรบ

ผสงอายดวย


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

4) บรการดานนนทนาการ เปนบรการทสงเสรมใหเกดความ

รนเรง บนเทง เนนดานจตใจ และการเสรมสรางสมพนธภาพ

ระหวางกลมผอยในสถาบนดวยกนเอง เชน การบรรเลง

ดนตร การรองเพลง การจดงานตามประเพณและงาน

รนเรงอนๆ

5) บรการดานจตใจ สวนใหญเปนบรการทเนนดานศาสนา

หากเปนพทธศาสนานยมนมนตพระไปเทศนในสถาบน

การสวดมนต ทำวตร และการตกบาตร สวนศาสนาอนๆ

นนนยมจดกนตามความเหมาะสม

6) บรการสงคมสงเคราะห เปนการใหความชวยเหลอผสงอาย

ทประสบปญหาตางๆ ใหสามารถปรบตวได เชน การให

บรการคำปรกษา การตดตอญาต และมบรการสงคม-

สงเคราะหระดบกลม เปนการใหความชวยเหลอโดยใช

กระบวนการกลมเปนเครองมอ เชน จดกจกรรมทเหมาะสม

ตามวย ความสามารถ และความสมครใจของผสงอาย เพอ

เปนการใชเวลาวางใหเปนประโยชนและสงเสรมสขภาพจต

7) บรการฌาปนกจ เปนบรการทชวยสรางความมนใจวา

หากถงแกกรรมจะไดรบการจดงานศพตามประเพณนนๆ

8) บรการอนๆ เปนบรการทางออมทสอดคลองกบความ

ตองการหรอความจำเปนของผสงอาย ในลกษณะของ

การประสานงานกบองคการ หนวยงาน กลมนตบคคล

ชมรม เพอใหผสงอายไดรบบรการอยางเหมาะสม เชน

การใหคำปรกษาดานกฎหมาย การเยยมเยยนผสงอาย

และการรบบรจาคเงนหรอสงของ




ลยนแป





บรการดแลผสงอายในสถาบนเปนบรการทจะมความสำคญมาก

ยงขนในอนาคต เนองจากผสงอายจำนวนมากตองการอาศยอยางอสระ

พงพงตนเอง มความพรอมดานการเงนทเตรยมไวสำหรบทอยอาศย

และบางคนอาจเกดจากการขาดแคลนผดแลในครอบครวจงตองไปอาศย

ในสถานบรการในสถาบนรปแบบตางๆ ปจจบนภาคเอกชนจดบรการ

ดแลผสงอายในสถาบนขนอยางมากมาย ทงการจดบรการรปแบบ

สถานดแลทเปนทางการและการจดบรการภายในบานของตนเองอยาง

ไมเปนทางการ ผบรหารทองถนควรศกษาขอมลสถานบรการในชมชน

เหลาน พรอมทงใหคำแนะนำการดำเนนงานใหเปนไปตามมาตรฐาน

ตอไป


18

บรการผสงอายในภาวะพงพง

สถตผสงอายทอยในกลมผมภาวะพงพงมแนวโนมเพมขน

โดยรอยละ 4 เปนผสงอายทสามารถปฏบตกจวตรประจำวนได

บางสวนหรอกลมทตองใชชวตภายในบาน และรอยละ 1 เปน

ผสงอายทไมสามารถปฏบตกจวตรประจำวนไดเลยหรอกลมตดเตยง

การจดบรการสำหรบกลมผมภาวะพงพงจงมความสำคญและจำเปน

ทงน เนองจากทผานมาบรการของภาครฐสวนใหญเปนบรการใน

สถาบนทผปวยตองเดนทางไปรบบรการยงสถานทดงกลาว ผมภาวะ

พงพงทอยในบานและตดเตยงไดรบการดแลเปนครงคราวในลกษณะ

การสงเคราะหเฉพาะหนา การเยยมเยยนจากอาสาสมครและ

เพอนบานเทานน ขณะเดยวกนครอบครวมบทบาทในการดแล

ผสงอายนอยลง เนองจากการลดลงของจำนวนบตรในแตละครอบครว

ทำใหผสงอายขาดผดแล และกรณมผดแลแตผดแลขาดความรและ

ทกษะการดแล ผสงอายกลมนจงประสบปญหาการใชชวตและ




ลยนแป





ใชชวตอยางยากลำบาก ดงนน จงมบรการสำหรบกลมผมภาวะพงพง

ทางวชาการเรยกรปแบบบรการนวา “การดแลระยะยาว (Long Term

Care)”

ความหมายของระบบการดแลระยะยาว “การดแลระยะยาว” (Long Term Care) หมายถง การจด

บรการสาธารณสขและบรการสงคมเพอตอบสนองความตองการชวยเหลอ

ของผทประสบภาวะยากลำบาก อนเนองมาจากภาวะการเจบปวยเรอรง

การประสบอบตเหต ความพการตางๆ ตลอดจนผสงอายทชราภาพ

ไมสามารถชวยเหลอตวเองไดในชวตประจำวน และไมเปนทางการ (ดแล

โดยครอบครว อาสาสมคร เพอน เพอนบาน) ซงบรการทดแทนดงกลาว

มกเปนบรการสงคมเพอมงเนนในการฟนฟ บำบด รวมถงการสงเสรมสข

ภาพใหแกกลมคนเหลานอยางสมำเสมอและตอเนอง เพอใหเขามคณภาพ

ชวตทด สามารถดำเนนชวตใหเปนอสระเทาทจะเปนไปได โดยอยบน

พนฐานของการเคารพศกดศรของความเปนมนษย” (สำนกงานหลก

ประกนสขภาพแหงชาต, 2559, น.1)

เปาประสงค

“บ คคล ครอบคร ว แล ะช มชน ได ร บการสนบสนน ให ม ข ด ความสามารถในการดแล เพอใหผสงอายสามารถดำเนนชวตไดอยางมศกดศรในครอบครวและชมชน และไดรบบรการทงดานสาธารณสขและบรการดานสงคมทเชอมโยงกนอยางมประสทธภาพ”

(สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, 2559, น.3)


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

ลกษณะของระบบการดแลระยะยาว เปนระบบทมาจากแนวคดการดแลในชมชนและการดแลทบาน โดย

ใชศกยภาพของชมชนและครอบครวเปนหลกในการจดการระบบการดแล

ระยะยาวดานสาธารณสขทพฒนาขนใชในป 2559 เปนระบบทใหองคกร

ปกครองสวนทองถนเปนกลไกบรณาการบรการตางๆ สชมชน ภายใต

ทรพยากรทมอยในชมชน โดยมกองทนหลกประกนสขภาพระดบทองถน

หรอพนทเปนหนวยงานสนบสนนการดำเนนงานในชมชน

บคลากรทใหบรการเปนทมทมผจดการระบบดแลระยะยาวดาน

สาธารณสขในพนท (LTC Manager) เปนหวหนาทม และอบรมอาสา

สมคร (Care Giver) ทำหนาทเยยมเยยน ดแล ภายใตการแนะนำกำกบ

ของผจดการดแล (Care Manager) และทงหมดทำงานเปนทมรวมกบ

ทมหมอครอบครว โดยป 2559 รฐบาลไดรเรมนโยบายการดแลระยะยาว

ขนภายใตงบประมาณและการขบเคลอนของสำนกงานหลกประกนสขภาพ

แหงชาตทเนนบรการดานสาธารณสข โดยมวตถประสงคเพอใหผสงอาย

ทอยในภาวะพงพงไดรบการดแลจากทมสหวชาชพของหนวยบรการ

ปฐมภมและเครอขายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบตำบล ในปแรก

มเปาหมายใหบรการไดประมาณ รอยละ 10 ของผสงอายตดเตยง

ประมาณ 100,000 คน ตอมาป 2560 ขยายขอบเขตครอบคลมกลม

เปาหมายจำนวน 150,000 คน และ ป 2561 ประมาณ 190,000 คน

ตามลำดบ โดยภารกจน หนวยงานระดบทองถน เปนหนวยงานหลกใน

การจดระบบบรการและรวมบรหารจดการดวย

ผสงอายทอยในภาวะพงพง จะผานการคดกรองและประเมนระดบ

การพงพงโดยทมการดแลระยะยาว ซงระดบการพงพงของผสงอาย

แบงออกเปน 2 กลม คอ




ลยนแป





1) กลมตดบานหรอกลมทเคลอนไหวไดบาง มปญหาการกน/

การขบถาย แตไมมภาวะสบสน และกลมทเคลอนไหวไดบาง มภาวะ

สบสน และอาจมปญหาการกน /การขบถาย

2) กลมตดเตยงหรอกลมทเคลอนไหวเองไมได ไมมปญหาดาน

การกน /การขบถาย หรอเจบปวยรนแรง และกลมทเคลอนไหวเองไมได

เจบปวยรนแรงหรออยในระยะสดทายของชวต

การใหบรการเปนไปตามปญหาสขภาพและชดสทธประโยชน

โดยในกลมทมภาวะพงพงมากหรอเคลอนไหวเองไมได (ตดเตยง) มงเนน

การฟนฟ ปองกนภาวะแทรกซอนทจะตามมาและการดแลชวยเหลอดาน

การกนอยในชวตประจำวน สวนกลมท เคลอนไหวไดบาง (ตดบาน)

มงเนนการฟนฟปองกนการเขาสภาวะพงพง เพอใหผสงอายดำรงชพอยาง

อสระไดนานทสดและลดภาระการดแลระยะยาว

บทบาทองคกรปกครองสวนทองถนในการจดระบบการดแลระยะยาว

นอกจากองคกรปกครองสวนทองถนมบทบาทหลกในการดำเนนงาน

และบรหารจดการระบบการดแลระยะยาวดานสาธารณสขภายใตกองทน

หลกประกนสขภาพระดบทองถนหรอพนท เนนการจดบรการดาน

สาธารณสข โดยบรณาการกบบรการดานสวสดการสงคมแลว ทองถนยงม

บทบาทโดยตรงในการสนบสนนใหเกดระบบสวสดการสงคมใหแกผสงอาย

ในภาวะพงพง ไดแก สวสดการเบยยงชพ การปรบสภาพแวดลอมทบาน

การสนบสนนการเดนทางเพอมารบบรการ การสนบสนนกายอปกรณ

การพฒนาดานอาชพราย ไดแก ผสงอาย/ผดแล ศนยดแลผสงอาย

ศนยฟนฟสมรรถภาพผสงอาย การสนบสนนงบประมาณใหแกหนวยงาน/


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

3 แนวค

ดและรป

แบบบรก

ารผส


ชน

องคกร/ชมรมในการพฒนาคณภาพชวตผสงอาย รวมจดทำแผนงาน/

โครงการจดบรการดแลระยะยาวดานสาธารณสขสำหรบผสงอายในพนท

และรวมกำกบตดตามประเมนผลการดำเนนงานดวย

บทสงทาย 4 ตอนท


19

กรอบการพฒนาและสงเสรม สทธของผสงอายระดบสากล

การปฏบต งานผส งอายสากลดำเนนงานโดยองคการ

สหประชาชาตในการประชมสมชชาโลกวาดวยเรองผสงอาย

ครงท 2 (The Second World Assembly on Aging) จดขนท

กรงแมดรด ประเทศสเปน เมอ ค.ศ. 2002 ในการประชมครงนน

ประเทศตางๆ 159 ประเทศทวโลก ไดรวมกนจดทำแผนปฏบตการ

นานาชาตเกยวกบผสงอาย (Madrid International Plan of

Action on Ageing - MIPPAA) แผนปฏบตการนเปนกลไกระดบ

นานาชาตทสำคญในการพฒนาและสงเสรมสทธของผสงอาย

โดยทกประเทศรวมมอและทำไปพรอมกน สาระสำคญของ

แผนปฏบตการนานาชาตเกยวกบผสงอาย แมดรด 2002 โดยสรป

มขอเสนอแนะ 3 ประเดนหลกเปนกรอบการดำเนนงาน คอ




ลยนแป


ผสงอาย ตอนท 4 บ

ทสงทาย

1. ผสงอายกบการพฒนา (Older Persons and Development)

ผสงอายตองมสวนรวมอยางเตมทในงานพฒนาและไดรบประโยชนจากงาน

พฒนา ไมควรมบคคลใดถกปฏเสธโอกาสทจะไดรบประโยชนจากการ

พฒนา รฐบาลของประเทศตางๆ ยอมรบพนธสญญาแลววา จะปฏบต

หนาทตามความรบผดชอบดวยการสรางหลกประกนความเสมอภาคกน

ของมนษยทกรน ประเดนทเสนอแนะเพอเปนแนวทางปฏบตม 8 ประเดน

ดงน

ประเดนท 1 การมสวนรวมอยางเขมแขงในสงคมและการพฒนา

ประเดนท 2 งานและกำลงแรงงานสงอาย

ประเดนท 3 การพฒนาชนบท การยายถน และการขยายตวของเมอง

ประเดนท 4 เขาถงความร การศกษา และการฝกอบรม

ประเดนท 5 ความสามคคและการเกอกลของคนตางรน

ประเดนท 6 ขจดความยากจน

ประเดนท 7 ความมนคงทางรายได การคมครองทางสงคม / ประกน

สงคม และการปองกนความยากจน

ประเดนท 8 สถานการณฉกเฉน

2. สงวยอยางมสขภาพดและมสขภาวะ (Advancing Health

and Well-being into Old age) สขภาพดเปนสมบตทมคาของ

ปจเจกบคคล ในทำนองเดยวกน ระดบสขภาพทดโดยรวมของประชากร

กสำคญอยางยงตอการเตบโตทางเศรษฐกจและการพฒนาของสงคม

องคการอนามยโลกไดใหคำจำกดความสขภาพวาเปนความผาสกทงทาง

รางกาย จตใจ และสงคม มใชแคการไมมโรค และไมทพพลภาพเทานน

การเขาสวยสงอายอยางมสขภาพดและมความผาสกตองใชความพยายาม

ของปจเจกบคคลตลอดชวต และตองมสภาพแวดลอมทเออใหความ

พยายามนนประสบความสำเรจ ประกอบดวย 6 ประเดน ดงน


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

4 บทส

งทาย

ประเดนท 1 การสงเสรมสขภาพและสขภาวะตลอดชวต

ประเดนท 2 การเขาถงบรการดแลสขภาพอยางถวนหนาและเทาเทยม

ประเดนท 3 ผสงอายและโรคเอดส

ประเดนท 4 การฝกอบรมผดแล และบคลากรดานสขภาพ

ประเดนท 5 ความตองการทจำเปนดานสขภาพจตสำหรบผสงอาย

ประเดนท 6 ผสงอายและความพการ

3. สรางสภาพแวดลอมทเกอหนนและเหมาะสม (Ensuring

Enabling and Supportive Environments) ม 4 ประเดน ดงน

ประเดนท 1 บานพกและสภาพแวดลอมในการอยอาศย

ประเดนท 2 การดแลและใหความชวยเหลอผดแล

ประเดนท 3 การทอดทง ลวงละเมด และใชความรนแรง

ประเดนท 4 ภาพลกษณของผสงอาย




ลยนแป



ทสงทาย

ตารางสรปขอเสนอแนะการพฒนาดานผสงอาย

ผสงอายกบการพฒนา สงวยอยางมสขภาพด

และมสขภาวะ สรางสภาพแวดลอม

ทเกอหนนและเหมาะสม

การมสวนรวมอยางเขมแขงในสงคมและการพฒนา

การสงเสรมสขภาพและ สขภาวะตลอดชวต

บานพกและสภาพแวดลอมในการอยอาศย

งานและแรงงานสงอาย การเขาถงบรการดแลสขภาพอยางถวนหนาและเทาเทยม

การดแลและใหความ ชวยเหลอผดแล

การพฒนาชนบท การยายถน และ การขยายตวของเมอง

ผสงอายและโรคเอดส การทอดทง ลวงละเมด และใชความรนแรง

เขาถงความร การศกษา และการฝกอบรม

การฝกอบรมผดแล และบคลากรดานสขภาพ

ภาพลกษณของผสงอาย

ความสามคคและการเกอกลของคนตางรน

ความตองการทจำเปนดานสขภาพจตสำหรบผสงอาย

ขจดความยากจน ผสงอายและความพการ

ความมนคงทางรายได การคมครองทางสงคม /ประกนสงคม และ การปองกนความยากจน

สถานการณฉกเฉน

ทมา : สรปรายงานการประชมสมชชาโลกวาดวยเรองผสงอาย ครงท 2, 2555, น. 13

จากขอเสนอแนะการพฒนาดานผสงอายดงกลาวน ประเทศไทยได

รเรมดำเนนงานตามขอเสนอแนะบางประการแลว และคาดวาจะขยาย

ขอบเขตใหกวางขวางขน นอกจากนน รฐบาลยงไดจดทำรายงานผลการ

ดำเนนงานเสนอตอสหประชาชาตเพออธบายการเกอกลและบรการตางๆ

ทจดใหผสงอายไทยไดมคณภาพชวตทด


20

ทศทางการจดสวสดการในสงคมสงอาย

บทบาทของทองถนในการเสรมสรางผสงอายใหเปนผม

ศกยภาพ (Active Ageing) เปนกระแสการพฒนาผสงอายทมาแรง

ในปจจบน และนาจะเปนทศทางการจดบรการทเหมาะสมเมอสงคม

ไทยเขาสสงคมสงอายสดยอด (Super Aged Society) ในป 2574

เพราะการเขาสสงคมสงอายสดยอดดงกลาว สงผลตอการเปลยนแปลง

วถการดำเนนชวตของผคนทกระดบ ตงแตระดบครอบครว ชมชน

และประเทศ ผสงอายในอนาคตแตกตางจากผสงอายในปจจบน

เปนกลมทมระดบการศกษาสงกวาทผานมาและทเปนอยในปจจบน

มความสนใจ ความชอบ และตดตอสมาคมกบเพอนฝงและบคคล

อนผานทางสอสงคม (Social Media) และชองทางอนๆ ทรบร

ความเคลอนไหวของสงคมโลกอยตลอดเวลา และทสำคญ คอ

มสขภาพแขงแรง อาย 60 ป เปนเพยงตวเลขเทานน ผสงอาย

ยงสามารถประกอบอาชพหรอทำกจกรรมอนๆ ไดดวยตนเอง




ลยนแป



ทสงทาย

ดวยเหตน บรการผสงอายในอนาคตตองถกปรบเปลยนทงแนวคด รปแบบ

และวธการ

แนวคดการจดบรการสำหรบสงคมสงอายสดยอด (Super Aged

Society) ควรเปนแนวคดทเกยวกบการเสรมพลงผสงอายใหเปนผทม

ความสามารถหรอมศกยภาพ (Active Ageing) โดยเปนทงผทประสบ

ความสำเรจ (Successful Ageing) และผทยงคณประโยชน (Productive

Ageing) แนวคดทง 2 ประการ สามารถอธบายไดดงน

ผ ส งอายท ประสบความส า เร จ (Successfu l Age ing)

เปนลกษณะหนงของผสงอายทมศกยภาพ มโอกาสเจบปวยนอย ไมม

ปจจยเสยงรนแรงตอการเปนโรค พงพอใจในชวตและมคณภาพชวตทด

สามารถดำรงและพฒนาการหนาททสำคญของตนได (ไดแก ยอมรบและ

เหนคณคาในตนเอง มความสมพนธทดกบคนอน เปนตวของตวเอง

พยายามควบคมส งแวดลอม ม เปาหมายในชวต และมการเตบโต

สวนบคคล) มสตปญญาและสมรรถนะของรางกายอย ในระดบสง

มจตวญญาณทชวยใหเกดการรบรเชงบวก ปรบตวตอการเปลยนแปลง

สามารถดำรงชวตและดำเนนกจกรรมในสงคมไดอยางเหมาะสมตามวย

และความปรารถนาของตน

ผสงอายทยงคณประโยชน (Productive Ageing) หมายถง

ผทมอาย 60 ปขนไป ทยงคงทางานหรอกจกรรมทมประโยชนตอตนเอง

และผอน ไมวาจะไดรบคาตอบแทนหรอไมกตาม รวมถงการเปน

อาสาสมคร การมสวนรวมในสงคม และงานในบาน เชน การชวยเหลอ

ครอบครวเพอนบาน งานบาน การดแลเดก โดยงานเหลานมอทธพลบวก

ตอภาวะทางจตใจของผสงอาย


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

4 บทส

งทาย

การพฒนาผสงอายในชมชนใหเปนผยงคณประโยชนนน ผจด

บรการในอนาคตตองมทศนคตเชงบวกตอผสงอายวาเปนผทมพลงหรอ

ในทางเศรษฐศาสตรและการลงทนมองวา ผสงอายเปนทรพยสนทมคา

(Asset) ไมใช “ภาระ” แตเปน “พลง” เตมไปดวยศกยภาพ เปนบคคล

ทมประโยชนทงตอตนเอง ครอบครว และสงคม การมมมมองเชงบวกของ

ผบรหารทองถนดงกลาวน จะชวยใหเกดความคดรเรมสรางสรรคเกยวกบ

การจดบรการรปแบบตางๆ ไดอยางเหมาะสม

การสงเสรมผสงอายใหเปนผยงคณประโยชน สงสำคญในการพฒนาหรอสงเสรมกจกรรมใดๆ ทเกยวของกบ

ผสงอาย มกพบอปสรรคสำคญ คอ มโนทศนทมตอการเปนผสงอาย โดย

มโนทศนน เกดทงจากสงคมทวไปและจากกลมผสงอายเองโดยผคน

ในสงคมมกมองผสงอายในเชงลบวา เปนผมภาวะเสอมถอยทงทางรางกาย

จตใจ และพลกำลง เปนผทสงคมตองเขาไปโอบอมดแล เปน “ภาระ”

อนหนกองของสงคม ดงนนจงพยายามผลกไสผสงอายใหออกพนจาก

การงานหรอภาระหนาทเดมทเคยทำอย สวนกลมผสงอายเองนน ผสงอาย

จำนวนมากมองตนเองในเชงลบ วาตนแกแลว จะตายวนตายพรง ไมจำเปน

ตองพฒนาหรอตองทำอะไรอกจงรสกหดหซมเศรา พฤตกรรมดงกลาวทาง

วชาการเรยกวา “อคตแหงวย” หรอ “วยาคต” ซง ปราโมทย ประสาทกล

(2555) กลาวไววา




ลยนแป



ทสงทาย

“วยาคต” อานวา “วะยา-คะ-ต” แปลมาจากคำภาษาองกฤษวา “ageism” ได มาจากการสนธคำวา “วย” (วยหรออาย) กบคำวา “อคต” วยาคต จงมความหมายวา อคต หรอทศนคต เชงลบ หรอความรสกเชงลบทมตอคนวยใดวยหนง เชน ทศนคตวา คนอายนอยกวาทนงประชมอยดวยกนไมควรออกความเหนในบางเรอง เพราะมประสบการณนอย แตโดยทวไป วยาคต จะใชกบผสงอาย หรอคนแก เชน เหนวาประชากรสงอาย ไม เปนผผลตอกแลว ผสงอายแกเกนทจะเรยนรอะไรใหมๆ ผสงอายเปนภาระทตองพงพาคนวยทำงาน ผสงอายตองพงสวสดการของรฐในการดำรงชวต ผสงอายเปนวยทเชองชา งมงาม ขหลงขลม ฯลฯ

ดงนน การลดอคตแหงวยหรอภาพลบตอผสงอาย และสรางมมมอง

เชงบวก จงเปนบทบาทหนาทของผบรหารทองถนทควรดำเนนการ

โดยสรางความเขาใจตอสงคมวา การเปนผสงอายเปนเรองธรรมชาต

เปนสจธรรมของชวตททกคนตองเผชญ แตทกคนตองยอมรบวฎจกรชวตน

และเขาสวยสงอายอยางไมมอปสรรค ผานการเตรยมการอยางคอยเปน

คอยไป ปรบมโนทศนตอผสงอายในแบบเดมใหลดลง ดวยการใหความร

ขอมล และขอเทจจรงเกยวกบสขภาวะทสมบรณของผสงอาย พรอมทงนำ

เสนอตวอยางผสงอายทประสบความสำเรจทงในชวตและหนาทการงาน

เพอเปนตวแบบและสรางแรงจงใจใหเกดขน

การปรบแนวคดใหมของสงคมเกยวกบการยงประโยชนของผสงอาย

สามารถกระทำไดหลากหลายลกษณะ ไมเพยงแตใหคณคาแกงานทสราง

รายไดเพยงอยางเดยวเทานน แตผสงอายสามารถทำคณประโยชนแก

สงคม เชน เปนอาสาสมคร เปนวทยากร หรอแมแตชวยดแลหลานใน

ครอบครวซงเปนการเพมคณคาทางสงคมแกผสงอาย การกำหนดนโยบาย

ระดบชาตเพอสงเสรมและสนบสนนใหผสงอายไดทำงานและสรางผลผลตนน


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

4 บทส

งทาย

เรมดำเนนการแลวในประเทศไทย โดยนกวชาการเสนอขอมลใหเปนวาระ

แหงชาต และอยระหวางการจดทำนโยบายหลายเรอง เชน ขยายอาย

การทำงานของลกจางจาก 55 ป ไปเปน 60 ป ขยายอายเกษยณราชการ

จาก 60 ป ไปเปน 65 ป ตามความสมครใจ เสนอเงอนไขและรปแบบ

การทำงานใหมๆ แกผสงอาย โดยรฐมมาตรการลดภาษแกองคกรทจาง

ผสงอายเขาทำงาน รวมทงกำหนดแผนกลยทธดานการทำงานของผสงอาย

ระยะท 1 (พ.ศ. 2559-2563) ซงปจจบน (พ.ศ. 2560) มองคกรธรกจ

หลายแหงเรมจางผสงอายเขาทำงาน5 ในวงการแรงงานมคำกลาววา

“แรงงานสงวย เปนคลนลกใหม ขบเคลอนอนาคตไทย”

บทบาทของทองถนทสามารถทำได คอ การเสรมสรางอาชพใหมขน

ในชมชน หรอตอยอดภมปญญาของผสงอายใหเกดคณคาและมลคา

ในลกษณะตางๆ อยางไรกตาม แนวคดการจดทำเปนกจการเพอสงคมทได

นำเสนอในบทท 13 นาจะเปนประโยชนตอการสรางอาชพใหมสำหรบ

ผสงอาย นอกจากนนผสงอายยงตองการมสวนรวมในกจกรรมตางๆ

รวมทงเสรมสรางพลงดวย

การสงเสรมการมสวนรวมของผสงอาย การพฒนาอยางรวดเรวของเทคโนโลยและขอมลขาวสาร ทำให

คณลกษณะของผสงอาย แนวคดการมสวนในกจกรรมทางสงคมและ

การตดตอสมพนธกบผอนเปลยนแปลงไปเปนอยางมาก การมสวนรวม

และการตดตอสมพนธกบผอนมากขน

5 มาตรการการจางงานผสงอาย เพอสงเสรมใหนายจางจางงานผสงอายในกลมทไมมทกษะมากนก โดยนายจาง บรษท หางหนสวน นตบคคล สามารถหกรายจายไดสองเทาของรายจายประเภทเงนเดอนหรอคาจางบคคลผสงอายตงแต 60 ปขนไป สำหรบคนทมคาจางไมเกน 15,000 บาทตอเดอน โดยสามารถขอใชสทธนไดไมเกนรอยละ 10 ของลกจางทงหมด ซงจะชวยลดภาระของนายจางไดสงถงกวา 3,000 บาท ตอคนตอเดอน




ลยนแป



ทสงทาย

การเปลยนแปลงดงกลาวน ไดสงเสรมและเสรมสรางบทบาทของ

การเปนผมความสามารถ (Active Role) และมมมมองตอการมสวนรวม

ทางสงคมมากขน ดงนน การจดบรการสำหรบผสงอายในสงคมขางหนา

ควรเปนกจกรรมทสะทอนการมสวนรวมของผสงอายในชมชน ทำให

ผสงอายตระหนกถงความเขมแขงของตนเองและกลม และการมอำนาจ

เรยกรองในประเดนดานสงคมทเกยวของทงทางตรงและทางออมทกระทบ

หรอมผลตอการดำเนนชวตและคณภาพชวตทดของผสงอาย

จากประสบการณของประเทศตางๆ ท เขาสสงคมสงอายกอน

ประเทศไทย การมสวนรวมของผสงอายสามารถเหนไดจากบทบาทเชงรก

(พฒนา) ททำในองคกรในชมชนและในทสาธารณะ โดยมจดมงหมาย

เพอเสรมสรางคณภาพชวตทดของผสงอาย อยางไรกตาม การมสวนรวม

ของผสงอายในสงคมไทยมคอนขางจำกดและอยในวงแคบ เพราะไมคอยม

โอกาสเขาไปอยในกลมผผลกดนนโยบาย และกลมทมอำนาจตดสนใจ เชน

มสวนรวมเฉพาะในกลม /ชมรมผสงอายของตน หรอเขาไปรวมกจกรรม

ตามการเชอเชญหรอเชญชวนมากกวารสกวาเปนบทบาทหนาทของตน

หรอแสดงความคดเหนในประเดนเฉพาะ เชน สขภาพของผสงอายและ

สวสดการ

จากอดตสปจจบนและอนาคต หนวยงานระดบทองถนจะมบทบาท

ทำหนาทเปนผแทนการเรยกรอง พทกษสทธ และสงเสรมใหผสงอาย

เขาไปมสวนรวมทกระดบอยางแทจรง ผานวธการตางๆ เชน สงเสรมใหม

ตวแทนของผสงอายจากทกพนทและทกภาคสวน ไดมโอกาสเขามา

พดคย โดยทองถนหรอผนำชมชนจดกลมสนทนา (Focus Group) แลว

รวบรวมผลการสนทนากลมเสนอระดบจงหวดหรอหนวยงานบงคบบญชา

ขนสง เพอพจารณาแกไขปญหา และตอบสนองความตองการของผสงอาย

ในระดบนโยบายตอไป ทงน ผสงอายมองคกรของตนในระดบหมบาน


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

4 บทส

งทาย

ชมชน แตละพนท /จงหวด ทเรยกวา ชมรมผสงอาย มประธานสาขา

สมาคมสภาผสงอายฯ ประจำจงหวด ทำหนาทเปนผประสานงานและเปน

ตวแทนของผสงอายในระดบชาต มกระบวนการผลกดนนโยบายผานเวท

สมชชาผสงอายประจำป โดยผไดรบเชญเขารวมเปนผแทนระดบจงหวด

ไดนำเสนอขอเรยกรองตางๆ ทอางวามาจากผสงอายในพนท แตปราศจาก

หลกฐานเชงประจกษวา ทมาของขอเรยกรองเหลานน ผานการมสวนรวม

ในระดบชมชนหรอยง จงทำใหนโยบายเหลานนคอนขางไกลจากการตอบ

สนองความตองการของผสงอายไดอยางแทจรง

การเสรมสรางพลงในผสงอาย การเสรมสรางพลงในผสงอาย (Empowerment) เปนการกระตนให

ผสงอายเรยนรและมสวนรวมดแลตนเองและสงคมสวนรวม ตระหนกตอ

ปญหาและแสวงหาแนวทางแกไขปญหาตางๆ ดวยตนเอง สามารถนำ

เทคนคการเสรมพลงไปใชในกลมผสงอาย เชน แสดงบทบาทเปนผชแนะ

ใหโอกาสผสงอายไดปฏบตดวยตนเอง การใหขอมลขาวสารเปนเทคนค

หนงททำใหผสงอายเขาใจสถานการณตางๆ ไดชดเจนขน ทำใหมพลง

ในการตดสนใจตางๆ ดวยตนเอง ผสงอายสวนใหญขาดพลงใจและความ

กระตอรอรน มกจะแยกตวจากสงคม ดงนน หนวยงานระดบทองถน

จงตองเสรมสรางใหผสงอายมความเชอมนในตนเอง กระตนใหเหนคณคา

ของตนเอง

การเสรมพลงอำนาจมประโยชนตอผสงอาย ดงน

1. ระดบบคคล เมอผานกระบวนการมสวนรวมและเสรมพลงแลว

ผสงอายจะเกดการเคารพตนเอง และมแนวโนมทจะสรางความพงพอใจ

ในตนเองและความมคณคาในตนเอง วามความสามารถ มความหมาย

และมคณคา และมประสทธภาพในการดำเนนชวต การเสรมสรางพลง




ลยนแป



ทสงทาย

จะชวยลดความรสกเชงลบในตนเอง การเพมมมมองของเชงบวกและเชง

คณคาและพฒนาทกษะภายในของตนเองมากยงขน

กรณตวอยาง การเสรมพลงอำนาจระดบบคคล

โรงเรยนผสงอายทำใหผสงอายมคณคาในชวตเพมขน จากสภาพ

การดำเนนชวตในชมชน โดยเฉพาะอยางยง ในชนบทผสงอายเปรยบ

เสมอนผทถกลมจากสงคม อยในบานอยางเงยบเหงา เกดทศนคตทไม

เหมาะสมตอตนเอง คอ การนงรอวนตาย ไรคณคาตอสงคม หรอหากเปน

ชมชนเมอง ตางคนตางอยในบานของตนเอง ขาดสมพนธภาพทดตอ

บคคลอน ทงเพอนบานและสมาชกในชมชน เมอมการจดตงโรงเรยน

ผสงอายและไดมโอกาสเขาเรยนในโรงเรยน ไดพบปะเพอนเกาและ

เพอนใหม เพอนนกเรยน ผบรหารทองถน และผถายทอดความร รวมทง

การมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของโรงเรยน ทำใหนกเรยนสงอายเกด

ความภาคภมใจ เรยนรการสรางและพฒนาสมพนธภาพทดกบเพอน

วยเดยวกน ไดพดคย และรบทราบขอมลทเปนประโยชนตอการดำเนนชวต

สามารถถายทอดแกบตรหลานในครอบครวได จงทำใหเกดการเปลยนแปลง

ทศนคตในทางทด รสกชวตมความหมาย และมคณคาเพมขน

2. ระดบสงคม เปนการเสรมสรางความคดเหนและมมมองทาง

บวกตอผสงอาย สามารถชวยกลมผสงอายใหสามารถรวมมอกบกลมอนๆ

ทำใหสงคมเหนศกยภาพของผสงอาย เกดทศนคตทด ทำใหผสงอาย

สามารถดำเนนกจกรรมทางสงคมและชวตในสงคมไดอยางมความสข

กรณตวอยาง การเสรมพลงอำนาจระดบสงคม

ชมรมผสงอายจำนวนมากไมสามารถเขยนโครงการเพอขอรบทน

สนบสนนจากกองทนผสงอาย ทำใหไมมงบประมาณจดกจกรรมในชมรม


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ตอนท

4 บทส

งทาย

ผสงอายของตน สมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยฯ จงไดขอความ

รวมมอกบมหาวทยาลย เพอจดอบรมเชงปฏบตการใหความรและทกษะ

การเขยนโครงการแกชมรมผสงอายทสนใจ หลงการอบรม ชมรมผสงอาย

สามารถเขยนโครงการไดและยนขอรบทนสนบสนนงบประมาณจากองทน

ผสงอายได การดำเนนงานดงกลาวน นบวา เปนการเสรมสรางพลงระดบ

สงคมได

บทบาททองถนในจดบรการและสวสดการผสงอายในอนาคต

เปน เร อ งท ต อง เสรมสร า งพฒนา และขยายบรการท ง ในด าน

กระบวนการคดและรปแบบบรการอกมาก องคกรปกครองสวนทองถน

ตองพจารณาลกษณะการจดบรการใหเชอมโยงระหวางการทำงานกบ

สมาชกทกกลมวยในชมชน เนองจากการเปนสงคมสงอายมใชเรองท

เกยวกบผสงอายเพยงกลมเดยว แตเปนเรองของคนทกวยในชมชน

ขณะเดยวกน การประสานความร ความคดตามหลกพนฐานของศาสตร

ตางๆ ไมวาจะเกยวกบงานทองถน การปกครอง การเมอง การพฒนา

และมนษยธรรมควบคกนไป สวสดการสำหรบผสงอายในอนาคต

นอกจากจะเปนระบบการเตรยมการของคนทกวยแลว ยงจะเปนหนาท

ของชมชนอยางเตมรปแบบ ซงผมบทบาทสำคญ คอ ทองถน และผนำ

ชมชนทงหลาย ทจะตองรบการสรางและพฒนาจตสำนกดานสวสดการ

ใหมความรความสามารถดานการจดสวสดการทเหมาะสม เพอเพม

ขดความสามารถของระบบการปกครอง ทงในระดบชมชนและทองถน

ใหสามารถจดการกบปญหาพนฐานในชมชนได และสามารถสรางบรการ

และสวสดการสำหรบผสงอายในชมชนไดอยางเปนเลศตอไป




ลยนแป


ผสงอาย

บรรณานกรม หนงสอ

จนจรา วชย และอมรม สนทรธาดา. 2553. “สขภาวะผสงอายในมตของการ

กระทำความรนแรง” ใน สชาดา ทวสทธ และสวรย บณยมานนท (บรรณาธการ). ประชากรและสงคม 2553. มหาวทยาลยมหดล หมายเลข 372. นครปฐม : สำนกพมพประชากรและสงคม

ประชากรไทย พ.ศ. 2560, สารประชากร. มหาวทยาลยมหดล

ปราโมทย ประสาทกล. 2555 “ผสงอาย: คนวงในทจะถกผลกใหไปอย

ชายขอบ” ในการประชมวชาการประชากรและสงคม เรอง ประชากรชายขอบและความเปนธรรมในสงคมไทย (ครงท 8). กรงเทพฯ : สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล

เพญจนทร ประดบมข-เชอรเรอร นวฒน วงศใหญ และเบญจมรส เจรญสข พลอยพล. 2557. รายงานวจยโครงการการคมครองทางสงคม: การสรางภมคมกนภยทางสงคมใหแกผสงอาย. กรงเทพฯ : Golden time Printing จำกด.

มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย. 2559. สถานการณผสงอายไทย พ.ศ. 2558. กรงเทพฯ : มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย

. 2558. สถานการณผสงอายไทย พ.ศ. 2557. กรงเทพฯ : มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย

. 2557. รายงานสถานการณผสงอายไทย พ.ศ. 2556. กรงเทพฯ : มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย.

ยงยทธ ยทธวงศ. 2558. “บทบาทผสงอายในสงคมไทย” ใน แรงงานสงวย คลนลกใหมขบเคลอน. ลดดา ดำรการเลศ (บรรณาธการ). กรงเทพฯ : มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560. ราชกจจานเบกษา เลม 134 ตอนท 40 ก, วนท 6 เมษายน 2560


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

วชย เอกพลากร และคณะ. 2559. การสำรวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 5 พ.ศ. 2557. นนทบร : สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.).

ศศพฒน ยอดเพชร. 2549. สวสดการผสงอาย : แนวคดและวธการปฏบตงาน สงคมสงเคราะห. กรงเทพฯ : มสเตอรกอปป (ประเทศไทย).

. 2551. กลไกการดำเนนงานเพอความยงยนของศนยอเนก- ประสงคสำหรบผสงอายในชมชน: รายงานวจยฉบบสมบรณ. กรงเทพฯ : มสเตอรกอปป (ประเทศไทย)

. 2558. “หนวยท 12 สทธและสวสดการสำหรบผสงอาย” ใน เอกสารการสอนชดวชา พฒนาการวยผใหญและผสงอาย หนวยท 8-15. สาขาวชามนษยนเวศศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. นนทบร: สำนกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

ศศพฒน ยอดเพชร, เลก สมบต, ณฎฐพชร สโรบล และธนกานต ศกดาพร. 2555. ลกษณะการดำเนนงานและกจกรรมของชมรมผสงอาย. สนบสนนทนโดย มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (มส.ผส.) และสำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

ศศพฒน ยอดเพชร, ภาวนา พฒนศร และธนกานต ศกดาพร. 2560. การถอดบทเรยนตวอยางทดของโรงเรยน และชมรมผสงอายทมกจกรรมถายทอดความร. สนบสนนทนโดย มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (มส.ผส.) และสำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

สมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยฯ. 2555. คมอการบรหารของสาขาสมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยฯ. ม.ป.ท

. 2560. รายงานสมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยฯ ประจำป 2559. ม.ป.ท

สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, สำนกนายกรฐมนตร. มปป. สรปสาระสำคญแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 พ.ศ. 2560-2564.




ลยนแป


ผสงอาย

สำนกงานสถตแหงชาต. 2557. รายงานผลเบองตนสำรวจประชากรสงอายในประเทศไทย พ.ศ. 2557. กรงเทพฯ : สำนกงานสถตแหงชาต.

. 2558. รายงานการสำรวจประชากรสงอายประเทศไทย พ.ศ. 2557. กรงเทพฯ : สำนกงานสถตแหงชาต.

. 2558. สรปผลทสำคญ การสำรวจภาวะการทำงานของประชากร พ.ศ. 2557. กรงเทพฯ : สำนกงานสถตแหงชาต.

สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. 2559. คมอระบบการดแลระยะยาวดานสาธารณสขสำหรบผสงอายทมภาวะพงพงในพนท (Long Term Care) ในระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต ประจำป 2559. กรงเทพฯ : สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.)

HelpAge International และมลนธพฒนางานผสงอาย. 2555. สรปรายงานการประชมสมชชาโลกวาดวยเรองผสงอาย ครงท 2. กองทนประชากรแหงสหประชาชาต (UNFPA)

Pual Henderson and David N. Thomas, 2000. Skill in Neighbourhood Work. 11 New Fetter Lane, London EC4P 4EE.

สออเลกทรอนกส

สำนกงานสรางเสรมกจการเพอสงคมแหงชาต (สกส.). ความรทวไปเกยวกบกจการเพอสงคม เขาถงจาก http://oranuch.nsdv.go.th/main/attachments/237_2012text1.pdf

กจการเพอสงคมไนสคอรป, 2557. เอกสารประกอบการอบรมโครงการ “นกลงทนรนใหมเพอสงคม” เขาถงจาก www.nisecorporation.com

นนทนร พานชกล, 2557. โทยามะ: Compact City แหงอนาคตทเปนมตรกบผสงวย. เขาถงจาก http://www.tcdc.or.th/creativethailand/article/CreativeCity/19619

จบตานโยบายสขภาพ “ปฏญญาดบลน”. เขาถงจาก http://www.thaihealth. or.th/node/26126

ไดเวลาของธรกจเพอสงคมสงวย. เขาถงจาก www.ThaiCSR.com/2016/06/blog-post.html


บรก

ารทอ


รเปลย

นแป

ลงทด

สำห

รบผส

งอาย

ประวตผเขยน

ศาสตราจารยศศพฒน ยอดเพชร เปนศาสตราจารยดานสวสดการผสงอาย

คนแรกของประเทศไทย สนใจและศกษา

เกยวกบวชาการดานผสงอายเปนระยะเวลา

นาน มบทบาททางวชาการดานสวสดการ

ผสงอาย ทงการสอนในมหาวทยาลย การวจย

ผลตตำรา บทความ การใหบรการผสงอาย

ในชมชน และบทบาทการบรหารกองทน

ผสงอาย และรวมกำหนดนโยบายผสงอาย

ระดบชาต ดานชวตสวนตว มบทบาทเปน

ภรยานกปกครอง ทำหนาทนายกเหลากาชาดจงหวดหลายจงหวด

มโอกาสเรยนรชวตผสงอายในพนทตางๆ และพบวาผสงอายไทยควรไดรบ

การสงเสรมและพฒนาคณภาพชวต ซงเปนแรงบนดาลใจใหคนควา

งานวชาการดานนอยางตอเนอง เพอนำไปสการปองกน แกไข สงเสรม

และพฒนาผสงอาย ทงเชงพนทและเชงนโยบายของประเทศตอไป

เอกสารวช าการ ลำดบท 113



ศาสตราจารยศศพฒ

น ยอดเพชร

ISBN : 978-974-449-XXX-X

ราคา บาท

การบรการทองถนเพอการเปลยนแปลงทดฯ

สถาบนพระปกเกลา ศนยราชการเฉลมพระเกยรต 80 พรรษาฯ อาคารรฐประศาสนภกด ชน 5 เลขท 120 หม 3 ถนนแจงวฒนะ แขวงทงสองหอง เขตหลกส กรงเทพฯ 10210 โทรศพท 0-2141-9563-77 โทรสาร 0-2143-8175 www.kpi.ac.th

คำวา “สงคมสงอาย” หรอ “สงคมสงวย” (Ageing Society) เปนคำทใชเรยกแทนกนได แตมความหมายแตกตางกนเลกนอย การเขาสสงคมสงอายเปนสถานการณใหมทเกดขนในประเทศตางๆ หลายประเทศ ประเทศทเปนสงคมสงอายแลว เชน ญปน ประเทศทางตะวนตก ตางมการเตรยมการเขาสสงคมสงอาย มาหลายป นกวชาการระบวา ประเทศตางๆ เหลานน มการวางแผน เตรยมการประเทศเขาสสงคมสงอายเปนเวลากวา 100 ป นโยบาย แผนงาน และบรการตางๆ จงมการเตรยมการ และปฏบต มาเปนระยะๆ และสามารถเขาสสงคมสงอายอยางเปนขนตอนและ มปญหาเกดขนนอย แตเมอพจารณาถงประเทศไทยของเรา มเวลาเตรยมการกอนเขาสสงคมสงอายในป 2548 เพยง 20 ปเทานน ซงนบวาเปนระยะเวลาทสนมาก ดงนน จงเปนสภาวการณ ทตองใหความสนใจเปนพเศษและเรงดวน


คำว่า “สังคมสูงอายุ” “สังคมสูงวัย”...

Documents