บทท 10 การพยาบาลผ ปวยทมปญหาการขบถาย

Ulcerative colitis ,CA colon, anal fistula, hemorrhoid อาจารยจฑารตน ผพทกษกล

วตถประสงค 1. นกศกษาสามารถบอกความหมาย กายวภาคและสรรวทยาของ การขบถายไดอยางถกตอง

2. นกศกษาสามารถบอกถงลกษณะและสาเหตของความผดปกตของ การขบถายอจจาระทเกดขน จากUlcerative colitis ,CA colon, anal fistula, hemorrhoid ไดอยางถกตอง 3. นกศกษาสามารถประเมนผ ปวย Ulcerative colitis ,CA colon, anal fistula, hemorrhoid ไดอยางถกตอง 4. นกศกษาสามารถวางแผนการพยาบาลผ ปวย Ulcerative colitis ,CA colon, anal fistula, hemorrhoid ไดอยางถกตอง กายวภาคและสรรวทยาของการขบถายอจจาระ

การขบถายอจจาระ เปนระบบขบถายของเสยทางล าไส ม ความสมพนธตอเนองโดยตรงกบระบบทางเดนอาหารสวนตน นบตงแต อวยวะในชองปาก ซงประกอบดวย ฟน ลน และตอมน าลายส าหรบบดเคยว อาหารให ยอยงายขน ลนชวยรบรสอาหารและคลกเคลาอาหารเขากบ น าลาย ซงเปนน ายอยชนดหนง ท าใหอาหารออนนม ผานหลอดอาหารลง สกระเพาะไปยงล าไสเลกไดสะดวก ณ ทน อาหารจะถกยอยและดดซมกาก อาหารและน ายอยทเหลอจะผานลงสล าไสใหญ ซงมความยาวประมาณ 5 ฟต หรอ 1.56 เมตร มความกวางกวาล าไสเลก โดยเฉพาะล าไสใหญสวนท เปนไสตน (cecum) กวางประมาณ 2.5 นว ล าไสใหญตงตนจากล าไสเลก สวนปลาย (ileum) ไปจนถงทวารหนก (anus) ซงแบงออกเปน 4 ตอน ดงน

1. ไสตน (Cecum) เปนทตงตนของล าไสใหญ ลกษณะเปนกระพง ใหญ มลนซงท าดวยรอยพบของเยอบล าไส (mucous membrane)

การควบคมการหดตวของกลามเนอหรด ileccecal valve นถก ควบคมโดยรเฟลกซ (reflex) จากไสตน เมอใดกตามทไสตนถกดนใหตง ห รดกจะหดแรงขน เปนการถวงเวลาใหอาหารจากล าไสเลกสวนปลายผาน ไป สไสตนชาลง รเฟลกซนอาศยทางเดนประสาทของกลมประสาทไมเอนเทอรก (myenteric plexus) นอกจากนน Viscero-Sympathetic reflex หลายอยางทเกดจากการระคายของระบบทางเดนอาหารสวนอน เชน จากไตหรอจากเยอบชองทองจะท าใหหรดหดตวอยางรนแรง มผลท า ใหอาหารเคลอนผานทวารล าไสใหญชาไปหรอหยดเลย กได

2. โคลอน (Colon) เปนสวนทตอจากไสตน แบงออกเปนตอน ๆ ดงน 2.1 ล าไสใหญสวนขน (Ascending colon); ล าไสใหญทตอจากไสตน ทอดขนขางบน

ทางขวาของชองทองไปจนถงพนลางใตตบ 2.2 ล าไสใหญสวนขวาง (Transverse colon); ล าไสใหญสวนททอด ขวางชองทองไป

ทางซาย แลวโคงไปใตปลายลางของมาม 2.3 ล าไสใหญสวนลง (Descending colon); ล าไสใหญสวนททอดลงมา ขางลางซาย

ของชองทอง แลวทอดโคงคลายรปอกษรตวเอส (S) เรยกวา Sigmoid colon 3. ไสตรง (Rectum) มความยาวประมาณ 5 นว ตรงบรเวณสวนลาง มลกษณะพองโตออกมา

มาก เพอเกบอจจาระไวโดยมลนชวยพยงอย ต าแหนงทตงในเพศชายอยขางหลงกระเพาะปสสาวะ ในเพศหญงอยขาง หลงมดลก

4. ทอทวารหนก (Anal canal) เปนสวนปลายลางของล าไสใหญ ยาวประมาณ 1-1.5 นว มชองเปดออกสภายนอกเรยกวา ปากทวารหนก (anus) ทปากทวารหนกจะมกลามเนอหมลอมเปนวงอยโดยรอบ 2 วง วง ในเรยกวา หรดชนใน (internal anal sphincter) วงนอกเรยกวาหรด ชนนอก (external anal sphincter) กลามเนอเหลานมหนาทส าหรบเปด ใหอจจาระผานออกไปแลวปดอยางเดม

รปท 1: ล าไสใหญ

ล าไสใหญประกอบดวย 4 ชน คอ 1. Serous cost เปนชนนอกหมอยเปนตอน ๆ ในบางสวนของล าไสใหญ เทานน สวนของปาก

ทวารหนกจะไมมชนนหมอย

2. Muscular cost เรยงกนอยเปน 2 ชน ชนในเรยงกนเปนวงโดยรอบ (circular layer) ชนนอกทอดไปตามยาว แตรวมแยกกนเปน 3 แถบ ตงตน จากไสตนจนถงสวนตนของไสตรง เรยกวา taeniae coli ซงอาจมองเหน ดวย ตาเปลา ผนงล าไสใหญ จะเหนโปงเปนกระพงเปนระยะ ๆ เรยกวา succulation

3. Submucous cost 4. Mucous cost เปนชนในสด ไมม villi หรอ circular folds มแต intestinal glands ซงจะขบ

เมอก (mucous) ออกมาเปนจ านวนมาก ทบรเวณล าไสใหญจะไมมการสรางเอนไซม (enzyme) จะมแต เฉพาะเซลลเยอเมอกทบผนง

ล าไสใหญเทานนทสรางน าเมอกออกมาเปน จ านวนมาก มลกษณะขน ฤทธเปนดาง pH 8-8.4 ท าหนาทหลอลนกาก อาหารใหเคลอนทผานไปไดสะดวก การทล าไสใหญไมมเอนไซม เนองจากอาหารทผานกระเพาะมาถงล าไสใหญนน สวนใหญจะเปนกาก อาหารทเหลวและไมยอยแลว แตยงมสวนทเปนน าและเกลอแรมาก

เสนประสาท (nerves) ทมาสล าไสใหญ คอ เสนประสาทอตโนมตท แยกมาจาก Mesenteric plexus และ Hypo-gastric plexus

หลอดโลหตทมาสล าไสใหญ คอ แขนงของ Superior mesenteric artery และ Inferior mesenteric artery นอกจากนในสวนของไสตรงยง ไดรบโลหตมาจากแขนงของ Hypogastric arteries การขบกากอาหารของล าไสใหญ

เมอมอาหารในล าไสใหญ ล าไสใหญจะเกดการหดตวแบบตาง ๆ เชนเดยวกบล าไสเลกไดแก

Haustral churning เปนการเคลอนไหวของล าไสใหญทท าให chyme ถกผลกไปและกลบ ท าใหกากอาหารจบเปนกอน และน าถก ดดซมกอน

Peristalsis movement เปนการเคลอนไหวแบบบบไล ท าใหกาก อาหารเคลอนทไปขางหนา

Mass movement เปนการเคลอนไหวแบบบบไลรนแรง ท าใหกาก อาหารเคลอนทไดมาก เกดขน 2-3 ครงภายใน 1 ชวโมง หลงการ รบประทานอาหาร กากอาหารจะถกขบเคลอนไปเกบไวทล าไสใหญสวนลงทเรยกวา sigmoid colon และเมอมกากอาหารบางสวนเคลอนลงไปในล าไสตรง พรอมทจะขบออกทงเปนอจจาระรเฟลกซนจะท าใหเกดความรสกอยาก ถายอจจาระตามมาดวย หนาทของล าไสใหญ

1. ดดซมน าและอเลคโตรลยตจากอาหารทถกยอยแลว เชน โซเดยม และเกลอแรอน ๆ ทเหลออยในกาก อาหาร รวมทงวตามนบางอยางทสรางจากแบคทเรย ซงอาศยอยใน ล าไสใหญ ไดแก วตามนบรวมวตามน K ดวยเหตนจงเปนหนทางส าหรบใหน า อาหารและยาแก ผ รบบรการทางทวารหนกได

2. ถายระบายกากอาหาร (Waste product) ออกจากรางกาย 3. ท าหนาทเกบอจจาระไวจนกวาจะถงเวลาอนสมควรทจะถายออกนอก รางกาย

ปกตอจจาระหนงในสสวนจะแขงและสามในสสวนจะเปนน า สวนทเปน น าหนกอจจาระ ประมาณ 30% เปนแบคทเรยทตายแลว และ 70% เปน ลกษณะปกตของอจจาระ (Normal Characteristics of stool)

1. ปรมาณ: ปกตมหลายแบบ ขนอยกบปรมาณและประเภทของอาหารทกน , อาหารกากใยสงเพมปรมาณอจจาระถาถายเหลวจ านวนมาก แสดงวา ล าไสใหญสวนตนมปญหา, อจจาระบอยและปวดทนททนใด อาจเกดความ ผดปกตบรเวณล าไสขาลง (Descending) และของไสตรง

2. ส: ปกตเดกเลก สเหลอง ผ ใหญสน าตาล สงทควรค านงถงในการสงเกต ไดแก สน าตาลเกดจาก Stercobilin ซงเปนสวนของ Bile pigment ทสราง ในล าไส, ในเดกเลกการเคลอนไหวล าไสเรว อจจาระจงมสเหลอง, สของ อจจาระขนกบชนดของอาหารทกน, การขาดน าดท าใหอจจาระเปนสขาว หรอสเทา, อาหารบางอยางเพมสของอจจาระ, การมเลอดออกในทางเดน อาหารสวนตนอจจาระเปนสด า, การมเลอดออกในทางเดนอาหารสวน ปลายอจจาระจะมเลอดสดปน

3. ความนม: ปกต นมกงแขง เปนกอน สงทควรค านงในการสงเกตไดแก ความนมขนกบสารน า อาหารทรบประทานและการเคลอนไหวของ กระเพาะอาหารและล าไส, ระยะเวลาทกากอาหารอยในล าไส ถาไมนาน อจจาระจะนมและคอนขางเหลว

4. รปราง: ปกตมขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 1 นว รปรางคลายทอ ของล าไส สงทควรค านงในการสงเกตไดแก การอดตนของกระเพาะ อาหารและล าไสท าใหชองทางหรอทอตบแคบลง อจจาระรปรางผอมคลาย ดนสอ, การเคลอนไหวของล าไสทเรวอจจาระจะมล าเลก, ถาอจจาระคาง ในล าไสนานอจจาระแขงคลายกอนหน

5. จ านวนครง: ปกตมความแตกตางกน สงทควรค านงในการสงเกตไดแก เดกทเลยงดวยนมแม ขบถาย 6-8 ครงตอวน, เดกทเลยงดวยนมผสม ขบถาย 1-3 ครงตอวน, ผ ใหญ 2-3 ครงตอสปดาห, การขบถายมากครง อาจเกดจากการเคลอนไหวของล าไสมากกวาปกต

6. องคประกอบอนๆ: กากทเหลอจากการยอย สงทควรค านงในการสงเกต ไดแก มเลอดปนออกมาในอจจาระ การอกเสบและการตดเชอท า ให องคประกอบผดไปจากปกต เชน หนอง เลอด ไขมน พยาธ ไขพยาธ และ เมอก ความผดปกตของการขบถายอจจาระ

ภาวะทองผก (Constipation) ทองผกเปนปญหาทพบไดบอย เกดจากการทล าไสมการเคลอนไหว ลดลง เมอมอาการทองผก

อจจาระ แหงแขง อดแนน การเคลอนไหวของ อจจาระ เปนไปดวยความยากล าบาก ท าใหไมมการถายอจจาระตามปกต หรอการมอจจาระคางอยในล าไสใหญ มอาการถายล าบากเวลาถายใช เวลาเบงมาก และอาจมอาการปวดทอง แนนอดอดทอง (abdominal distention) รวมดวย อาจกลาวไดวาถาถาย

อจจาระนอยกวา 3 ครง/ อาทตย ถอวาทองผก แตถาถายอจจาระสะดวกคอ อจจาระนม ๆ แตถายวน เวนวน ถอวาปกต อาการทองผกพบมากในผสงอาย ซงนสยการถาย อจจาระจะไมเหมอนกนในแตละคน และอาจจะแตกตางกนในแตละเวลาใน คนคนเดยวกนได

อจจาระอดแนน (Fecal impaction) เปนการอดแนนของอจจาระ และกากอาหารในล าไสสวน Sigmoid และล าไสตรง อจจาระจะจบ

เปนกอน ไมสามารถขบออกได มกพบในผ ปวย ไมรสกตว สบสน ไมสามารถบอกการขบถายได ประเมนไดจากการไม ขบถายอจจาระมากกวา 2-3 วน ไมมความรสกอยากขบถายอจจาระ ถาย อจจาระเหลว/ไหลซมออกมาเอง คล าบรเวณหนาทองดานลางซาย ไดล า กอนอจจาระ และตรวจทางทวารหนกคล าไดกอนอจจาระแขง อาการอนๆ เชน ทองอด ปวดทองแนนบรเวณไสตรง/ทวารหนก

ทองรวงหรอทองเสย (Diarrhea) สาเหตเกดจากการตดเชอในทางเดนอาหาร มพยาธ ความเครยด การแพอาหาร ยา พยาธสภาพ

การผาตด อาการทพบไดแก ถายจ านวน การกลนอจจาระไมได (Incontinence) การไมสามารถควบคมอจจาระและแกสได สาเหตเกดจากความ ผดปกตของการควบคม

กลามเนอหรดทวารหนก เชน การถายอจจาระบอย , อจจาระเหลวมาก, ความผดปกตของประสาทไขสนหลง สมอง กลามเนอ

การมแกสหรอลมในล าไส (Flatulence) เกดจากอากาศทกลนเขาไปหรอการยอยสลายกากอาหารในล าไส ใหญ เกดวนละ 1ลตร จะถก

ดดซมบางสวน และเรอ (belching) และผาย ลม (passing of flatus) สาเหตทพบมกเกดจาก ล าไสมการอกเสบ , ล าไส ไมมการเคลอนไหวจากการ ไดรบยาสลบ ยาชา หลงผาตดชองทอง

รดสดวงทวาร (Hemorrhoid) เปนการยดขยายอยางถาวรของหลอดเลอดด าททวารหนก หลอด เลอดด าขยายและอยภายใน

ของไสตรง เรยกวา “Internal hemorrhoid” ถาอยในสวนปลายของชองทวารหนก เรยก “External hemorrhoid”

การประเมนปจจยพนฐานทเกยวของกบการถายอจจาระ (Guidelines for bowel assessment)

1. การชกประวต ควรมการพดคยซกถามผ ปวยเกยวกบแบบแผนการ ด าเนนชวต การขบถายอจจาระดงน

1.1 สอบถามเกยวกบ การขบถายอจจาระ ระยะเวลาของการขบถายในชวงทไมใชสงกระตน การขบถาย เชน การดมกาแฟ การรบประทานอาหารเชา การใชยาระบาย เปนตน

1.2 สอบถามทเกยวกบการใชระบายยาเหนบ การสวนอจจาระ

1.3 ประเมนการเปลยนแปลงเกยวกบลกษณะของอจจาระทเกยวของกบ ภาวะทองเสยทองผก การเปลยนแปลงรปรางสและกลนของอจจาระ

1.4 ประเมนสขนสยในการรบประทานอาหาร รบประทานอาหารทมกาก หรอไม ดมเครองดมทมประโยชนตอรางกายหรอไม

1.5 มการออกก าลงกายมากนอยเพยงใด 1.6 ใชยาเมอเกดภาวะทองผกหรอท าใหเกดภาวะทองเสยหรอไม 1.7 มโรคเรอรงทเปนสาเหตท าใหเกดภาวะทองผกหรอทองเสยหรอไม 1.8 เคยพบวามพยาธออกมากบอจจาระหรอไม 1.9 เกดภาวะทองเสยภายหลงดมนมหรอผลตภณฑจากนม ซงอาจเกดจาก ขาดเอนไซม

ยอมแลคโตส (lactose intolerance) 1.10 เกดภาวะทองเสยภายหลงรบประทานผลตภณฑทท ามาจากขาวสาล ซงอาจเปน

เพราะขาดเอนไซมยอยพวกขาวสาล (sprue intolerance) 1.11 ประวตการแพอาหารเชน รบประทานอาหารรสจดใหเกดอาการปวด ทอง หรอ

ทองเสย 1.12 มประวตกลนอจจาระไมอยจากภาวะพรองของระบบประสาท หรอ อมพาต

2. การประเมนสภาพรางกาย (Physical assessment) 2.1 สงเกต รปรางของหนาทองเมอผ ปวยอยในทานอนหงาย 2.2 ฟงเสยงการเคลอนไหวของล าไส (Bowel sound) 2.3 เคาะหาเสยงแกสภายในล าไส 2.4 คล าอยางเบามอหากอนหรออาการกดเจบรอบ ๆ หนาทอง

3. การวนจฉยการพยาบาล (Nursing diagnosis) เมอเกบรวบรวมขอมลจากการประเมน การวนจฉยการพยาบาล อาจ เขยนไดดงน

1. ทองผกเนองจากมการเคลอนไหวของล าไสนอย 2. ทองเสยเนองจากแพอาหารบางชนดทรบประทาน 3. มการกลนอจจาระไมอย เนองจากกลามเนอหรดทวารหนกควบคมไมได 4. ปวดเนองจากมอาการไมสขสบาย ในทอง 5. การดแลตนเองบกพรอง เนองจากสขภาพไมแขงแรง 6. มผลกระทบตอภาพลกษณ (body image) เนองจากการกลนอจจาระ ไมได หรอม

การเปดล าไสใหญออกทางหนาทอง

7. ขาดความร เนองจากเกดภาวะทองผกจากการรบประทานอาหารทมกาก นอย ซงการวนจฉยการพยาบาลจะเขยนสมบรณมากขน เมอมขอมล สนบสนนทเปนเหตปจจยของผ ปวยแตละคน

โรคล าไสใหญอกเสบ (ulceratirv colitis)

โรคล าไสใหญอกเสบ เปนการเกดการอกเสบของบาดแผลทเกดขนทสวน mucosa ของ colon และทวารหนก (rectum) มกพบมากในผ ทมอายระหวาง 30 – 50 ป และมกจะกอใหเกดมะเรงของ ล าไสไดบอย (Suzamne, 2000)

พยาธสภาพ การอกเสบจะเกดขนบรเวณ mucosa สวนบนของ colon ซงมกจะเกดหลายแผล และม

เลอดออกจากบรเวณอกเสบและจะพบเซลเมดเลอดขาวจ านวนมาก ถาการอกเสบกนบรเวณกวางจะท าใหเกดการบวมและมการหนาตวของผนงล าไส ซงท าใหทอของล าไสแคบลงพนทในการดดซมจะลดลง

อาการและอาการแสดง โดยสวนใหญอาการของโรคจะมทงชวงสงบของโรคและระยะอาการก าเรบ ซงอาการทพบจะ

เปนอาการแสดงของการมบาดแผลบรเวณล าไส กลาวคอมอาการถายเหลว ปวดทอง มเลอดออกทางทวารหนก น าหนกตวลดลง มไข อาเจยน ขาดน า ซด

การรกษา Inflammatory bowel disease จดประสงคหลกคอลดหรอก าจดการอกเสบ, ลดหรอกดการท างานทไมพงประสงคของระบบ

ภมคมกนและใหล าไสไดพกเพอการหายของแผล 1. ดแลใหงดอาหาร / น าทางปาก 2. ใหสารน าทดแทนทางหลอดเลอดด า / ใหสารอาหาร High – protein, high – calorie,

vitamin 3. แนะน าหลกเลยงอาหารทอาจท าใหถายเหลว เชน นม 4. ใหยา antidiarrhea, antiperistaltic drugs 5. ให Sulfonamides (Azulfidine) หรอ sulfisoxazole (Gantrisin) เพอตานการอกเสบ 6. ให antibiotics (กรณพบม abscess, peritonitis) 7. ACTH (adrenocorticrotropic hormone) และ corticosteroids กอาจไดผลใน

การรกษาacute inflammatory bowel disease การรกษาโดยการผาตด (surgical management)

เมอการรกษาอยางอนลมเหลว การผาตดกจะเปนทางเลอกเพอลดความรนแรงของโรค ทนยมท าคอ

1. Total colectomy with ileostomy 2. segmental colectomy (removal of segment of the colon) with anastomosis

(joining of the remaining portion of the colon) 3. subtotal colectomy (ตดสวน colon เกอบหมด) with ileorectal anastomosis

(ตอ ileum กบ rectum) 4. Total colectomy with ileoanal anastomosis

แตกมรายงานวา มการกลบเปนซ าอกหลงผาตด ซงพบได รอยละ 20 – 40 ภายใน 5 ป ขอวนจฉยการพยาบาลและการพยาบาล

1. การเปลยนแปลงของภาวะโภชนาการ (ไดรบสารอาหารและน านอยกวาทรางกายตองการ เนองจากการบบตวของล าไสมากเกนและการดดซมทล าไสลดลง มอาการทองเสย คลนไส และมอาการปวดทอง)

เหตผล ภาวะขาดสารอาหารเปนภาวะแทรกซอนทพบไดบอยในผ ปวยเหลาน เกดจากไดรบอาหารนอย

รางกายมความตองการสารอาหารเพมขน มการสญเสยเพมขนจากอจจาระและอาเจยนท าใหเสยน าและเกลอแร เปนผลใหกลามเนอลบและบวม การดดซมสารอาหารลดลงเนองจากการเกดโรคทรนแรงขน หรอการตดเชอแบคทเรยรวมดวย จะมการสญเสยวตามนทละลายไดในไขมนทงหมด เชน วตามนเอ , ด, อ และ เค การสญเสยวตามนเค เปนเหตใหผ ปวยมการตกเลอดมากขน

การจ ากดอาหารเพอแกไขอาการปวดทองและทองเดน การใหยาฆาเชอยาลดการอกเสบเปนสาเหตทท าใหเบออาหารและปากอกเสบ (stomatitis) ได โดยเฉพาะปญหาโภชนาการและปญหาเกยวกบการเผาผลาญ เกดขนจากการทมการดดซมวตามนบ 12 และแรธาตอน ๆ ลดลง เชน สงกะส แคลเซยม แมกนเซยม และการดดซมกลบของเกลอน าดลดลงเชนกน จดประสงค : ผ ปวยไดรบสารอาหารและน าเพยงพอตามความตองการของรางกาย เกณฑการประเมนผล

1. น าหนกตวไมลดลงและเพมขน 2. คาฮมาโตครทเพมขน

กจกรรมการพยาบาล 1. ประเมนความรนแรงของภาวะขาดสารอาหาร เชน ภาวะซด บวม อาการออนเพลย ระดบ

ฮมาโตครท (Hct.) โปรตนในเลอด

2. ใหสารอาหารทางหลอดเลอดด าทงหมด (Total parenteral nutrition) ในผ ปวย ก. ไมตอบสนองตอการรกษาดวยยา ข. เตรยมผาตด ค. มการผาตดล าไส

เพอใหล าไสไดพกโดยก าจดสารทจะกระตนการหลงสารจากทางเดนอาหาร และไมท าใหเกดกอนอจจาระเพมน าหนก มความสมดลของไนโตรเจน (positive nitrogen balance) และสามารถท าใหโรคสงบลงชวคราว แตการใหสารอาหารทางหลอดเลอดด าทงหมดไดผลในล าไสเลกอกเสบ มากกวาล าไสใหญอกเสบ

3. เมอผ ปวยไดรบสารน าและอาหารทางปากไดตามปกต ควรใหอาหารทไมระคายเคองและ มแคลอร โปรตน และเกลอแรสง ยกเวน โกโก ชอคโกเลท น ามะนาวและเครองดมทมแอลกอฮอล อาหารทจดใหควรเปนอาหารทคณภาพสมบรณและไมมกากไขมนต า การยอยสวนใหญจะอยบรเวณล าไสเลกสวนเจจนม (Jejunum.) ใหจ านวนนอยแตเพมจ านวนมากในแตละมอ อาหารนม ของมน ของทอด เครองเทศ อาหารรสจด ควรหลกเลยงอาหารควรเปนอาหารออน มกากนอย

4. ผ ปวยทมภาวะซดจากการขาดวตามนบ 12 และการเสยเลอด การสญเสยธาตเหลก ซง เกดจากการรกษาโดยใชยาซลฟาซาลาซน (Sulfasalazine) ปองกนโดยการใหผ ปวยไดรบอาหารทม โฟเลท เชน ตบสตว ถวเมลดตาง ๆ หรอใหโฟรคแอซด (Folic acid) แทน

5. ท าความสะอาดชองปากใหสะอาดอยเสมอ เพอปองกนอาการคลนไส อาเจยน 6. ชงน าหนกตว สปดาหละ 2 ครง เพอประเมนภาวะโภชนาการทเปลยนแปลง 7. บนทกจ านวนสารน าทรางกายไดรบและสญเสยทกวน

2. มภาวะของปรมาณสารน าในรางกายลดลง เนองจากการคลนไส อาเจยน ตก

เลอดในทางเดนอาหาร และทองเดน เหตผล ผ ปวยล าไสอกเสบ จะมอาการทองเดนไดรอยละ 65 – 95 มอาการ อาเจยนไดถงรอยละ 15 –

35 นอกจากนยงมอาการคลนไส อาเจยน ดงนน ผ ปวยจะสญเสยปรมาตรน าออกจากรางกายไดมาก โดยเฉพาะระยะเฉยบพลน (Exacerbation)

เกณฑการประเมนผล

1. ชพจรอยในระดบปกต 2. ปสสาวะอยในเกณฑปกต ไมนอยกวา 30 มลลลตร / ชวโมง 3. ระดบฮมาโตครท ไมต ากวา 27% เยอบตาขาว เลบมสชมพ

กจกรรมการพยาบาล 1. ประเมนภาวะขาดน า ดผวหนงและเยอบ รวรอยของผวหนงทแหง 2. บนทกจ านวนน าทรางกายไดรบและเสยไป (Flow sheet) 3. ชงน าหนกตวทกวน เพอประเมนสภาวะขาดน า 4. ใหสารน าและเกลอแรทดแทนทางหลอดเลอดด าอยางรบดวนในระยะเฉยบพลนหรอถา

กนอาหารได ไมคลนไส อาเจยน ใหผ ปวยดมน าเกลอแรทดแทน 5. ตดตามผลฮมาโตครท ถาลดลงอยางรวดเรวรายงานแพทย เพอพจารณาใหเลอดทดแทน 6. สวนคาสายสวนปสสาวะ เพอตดตามผลปรมาณปสสาวะแตละชวโมง

3.ไมสามารถมกจกรรมไดตามปกตเนองจากรางกายตองไดรบการพกผอน เพอลดการ

เคลอนไหวของล าไส เหตผล การพกผอนมความส าคญ ผ ปวยจะไดรบการพกผอนมากหรอนอย อาศยอาการเปนหลก ถา

อาการก าเรบ (Exacerbation) ถาไมรนแรง การหยดงานหรอพกผอนอาจท าใหหายเรวขน ถาอาการรนแรงขนอยางรวดเรว จ าเปนตองรบไวในโรงพยาบาล จดประสงค : ผ ปวยไดรบการชวยเหลอใหไดรบสขวทยาสวนบคคลตามปกต เกณฑการประเมนผล

ผ ปวยไดรบการพกผอนและสขสบายขน กจกรรมการพยาบาล

1. ใหความรแกผ ปวยถงความจ าเปนในการทตองพกผอน

2. ถาผ ปวยมไข มพษในกระแสเลอด (Toxemia) ขบถายบอยครง ตกเลอดหรอปวด ใหผ ปวยพกผอนบนเตยง

3. ถาผ ปวยในระยะเฉยบพลน ออนเพลยมาก อาจตองชวยเหลอผ ปวยในขณะขบถาย เสรฟหมอนอน หรอวางหมอนอนไวใกล ๆ หยบใชไดสะดวก

4. ชวยเหลอผ ปวยในการท ากจวตรประจ าวน โดยเฉพาะความสะอาดการขบถายผ ปวย ล าไส ใหญอกเสบบางคนอาจจะมฝ หรอฝคณฑสตร หรอรอยแตก (Fissure) บรเวณทวารหนก จะท าให ผ ปวยมสงขบหลงและไมสขสบาย อาการทองเดนท าใหโรครนแรงขน พยาบาลควรชวยเหลอผ ปวยโดยท าความสะอาดและเชดใหแหงทกครงทขบถาย การประคบน าอน (warm compresses) จะท าใหแผลหายเรว ฝบรเวณทวารหนกจะหายไดเรว ถาอาการทองเดนหาย ภาวะโภชนาการดขน

4. มการเปลยนแปลงของการขบถาย ทองเดนเนองจากมการอกเสบของล าไส เหตผล ทล าไสมการอกเสบจะมการลมเหลวของเยอบล าไส (colonic mucosa) ในการดดกลบน า

และเกลอแร น าดและแลคโตส ซงรบกวนในการควบคมการขบถาย เมอโรคลกลามเขาไปในล าไสใหญ จะท าใหมผลท าใหทองเดนอยางรนแรง จดประสงค : อาการทองเดนลดลง เกณฑการประเมนผล

จ านวนการขบถายอจจาระลดลง กจกรรมการพยาบาล

1. บนทกจ านวนครงของการขบถายอจจาระ สงเกตลกษณะ ส และการมเลอดปน 2. ใหยาตามแผนการรกษา เชน ยาตานทองเดน (antidiarrheal) เชน โลเปราโมค ไฮโดรครอไรด

(Loperamide hydrochloride) ซงดกวาไดเฟน ออกซยเลท (Diphenoxylate) เพราะท าใหอจจาระรวมตวเปนกอน แตกตองระวงโอกาสทจะเกดล าไสอดตน (Intestinal obstruction) หรอล าไสโปงพอง (Toxic megacolon) อาจจะใหยาลดการบบตวของกลามเนอ (Antispasmodic) เชน เบลลาดอนนา (Belladonna) โปรแพนเทรน โปรไมด (Propantheline bromide) อาจจะลดอาการปวด (Prandial pain) และอาการทองเดน

3. ใหยาซลฟาซาลาซน (Sulfasalazine) ตามแผนการรกษาฤทธของยายงไมทราบ ระวงอาการขางเคยงของยา เชน อาการปวดศรษะ, ออนเพลย มนงง ปวด (aching) ปวดทอง (epigastric distress) เกบกด (depression) คลนไสและอาเจยน

4. ใหอาหารทางหลอดเลอดด า (parenteral hyperalimentation) ตามแผนการรกษา เพอใหล าไสไดพก และยงมผลใหการสรางภมคมกนโรค มความตานทานโรคเพมขนแกไขภาวะโภชนาการและชวยลดอาการบวมและอกเสบของล าไส และตดตามระวงภาวะแทรกซอนจากการใหอาหารทางหลอดเลอดด า

5. กระตนใหผ ปวยไดรบอาหารและน าทางปาก เพราะการกนจะกระตนรเฟลกกระเพาะอาหาร และล าไสท าใหเกดถายอจจาระ ผ ปวยสวนใหญจะไมกลากนอาหาร ควรจะเปนอาหารออนยอยงาย เพอชวยใหการดดซมไดดในขณะทอาหารคางอยในล าไสในเวลาสน

6. แนะน าใหผ ปวยดมน ามากกวา 6 – 8 แกวตอวน เพราะน าจะชวยใหลกษณะของอจจาระนม ไมระคายเคองล าไส และแกไขภาวะขาดน า

7. หลกเลยงอาหารทมกากหรอเครองดมเยน ๆ และดมน าระหวางมออาหาร งดเวนอาหารท ท าใหเกดกาซ และระคายเคอง เชน หอม กระหล าปล หลกเลยงเครองดมทมแอลกอฮอล กาแฟ และคารโบไฮเดรตทยอยยาก เชน ถว หลกเลยงนม และผลตภณฑของนม

5. ผปวยและครอบครวขาดความรเกยวกบโรคและการรกษา การดแลตนเองกอน

และหลงผาตด เหตผล

การขาดความรท าใหผ ปวยและครอบครวมความวตกกงวล กลวการวนจฉยโรคการรกษาความ รนแรงของโรค ท าใหไมรวมมอในการวางแผนการดแลตนเอง จดประสงค : ผ ปวยและครอบครวมความรในการดแลตนเอง เกณฑการประเมนผล

1. ผ ปวยสามารถปรบตวและอยรวมกบบคคลอนไดอยางมความสข 2. สามารถดแลรเปดหนาทองดวยตนเอง

กจกรรมการพยาบาล 1. บอกผ ปวยถงโรคทเปนอย การด าเนนของโรค ภาวะแทรกซอน การปฏบตตนบอกถงยา

ทเขาไดรบ วธการให และขนาดทให และควรบอกอาการขางเคยงของยาเพอทผ ปวย จะไดสงเกต ตนเองได

2. เปดโอกาสใหผ ปวยซกถาม ท าความเขาใจ และชวยใหผ ปวยตดสนใจในการวางแผนการ ดแลตนเอง ถาผ ปวยไมพรอมในการดแลตนเอง พยาบาลควรจะสอนผ ทจะดแลผ ปวย ผ ปวยล าไสอกเสบในระยะเฉยบพลนตองการไดรบการดแลชวยเหลอในโรงพยาบาล ถาอาการไมรนแรง ครอบครว คนใกลชด ศนยบรการสาธารณสขในชมชนสามารถดแลได เชน สถานอนามย โรงพยาบาล ชมชน เปนตน

3. ผ ปวยเหลานมกมปญหาทางดานจตใจ อาจมาจากปญหาตาง ๆ เชน ปญหาทางบาน ปญหาครอบครว ปญหาเหลานควรหาทางชวยเหลอ พดคยกบผ ปวยเพอหาตนเหตและแนะแนวทางทจะลดความตงเครยดเหลาน เชน เปลยนงาน การบรหารกายการผอนคลาย (progressive relaxation) อาจปรกษาจตแพทยเพอพจารณาการรกษาทางจต อาจใชยาสลบระงบ (tranquillizer) ถาจ าเปน

4. การผาตด 4.1 การดแลกอนการผาตด

เมอแพทยเหนความจ าเปนในการผาตด ผ ปวยควรเขาใจ วตถประสงคของการผาตดและผลทไดรบ การปรบตว ผ ปวยควรเขาใจถงเหตผลของการเตรยมล าไสกอนการผาตด

4.1.1 พยาบาลบอกผ ปวยถงขนตอนการผาตดและผล 4.1.2 เปดโอกาสใหผ ปวยพดถงความรสกและใหความมนใจแกผ ปวย 4.1.3 สอนผ ปวยใหดแลตนเอง ในรายทท าการผาตด (ostomy) และสอนการดแล

ชองเปดของล าไส (ostomy pouch)

4.1.4 ผ ปวยจ าเปนทจะตองรถงการตรวจวนจฉยของแพทยการถายรงส การเจาะเลอด การตรวจปสสาวะ และเจาะเลอดดการท างานของตบ การตรวจหาเอนตเจนตอเซลมะเรง (Carcinoembryonic antigen : CEA Titer) เพอตดตามการเกดหรอการแพรกระจายของมะเรง

4.1.5 เตรยมรางกายกอนการผาตด โดยเฉพาะล าไสอยางนอย 2 – 3 วน โดยให อาหารออนและอาหารเหลวในระยะหลง และใหยาระบายและสวนอจจาระตาม

แผนการรกษา ใหยาปฏชวนะทไมดดซม เชน นโอมยซน (Neomycin) หรอคานามยซน (Kanamycin) เพอลดแบคทเรยในล าไส

4.2 การดแลผ ปวยหลงผาตด 4.2.1 ประเมนสภาพรางกายและการเปลยนแปลงเคมในรางกาย เชน การถายอจจาระ ปสสาวะ สมดลของน า เกลอแร การไหลเวยนของเลอด ความสขสบาย ความ

เจบปวด ภาวะโภชนาการ การแลกเปลยนกาซ การตดเชอ ต าแหนงของรเปดล าไสแผลผวหนงรอบ ๆ 4.2.2 หลงผาตดผ ปวยสวนคาสายยางจากจมกสกระเพาะอาหารเพอปองกนอาการ คลนไสและอาเจยน และการระคาย กดบนแนวผาตดบรเวณหนาทอง ผ ปวยผาตด

ล าไสเลกมาเปดหนาทอง (ileostomy) หลง 24 ชวโมง ล าไสจะเรมท างานควรสอนผ ปวยในการดแลรเปด

4.2.3 หลงผาตดผ ปวยทมรเปดล าไสเลกหนาทอง พยาบาลตองสงเกตรเปด (stoma) ส ขนาด ชนดของรเปด (loop or end) ต าแหนงลกษณะของผวหนงรเปดควรจะมส

แดง บวมเลกนอย ถามสอน เชน น าเงนเขมหรอด า ขนาดของรเปดใหญไปตองรายงานแพทย เพราะวามเอนไซมมากเกนในถง ถงจะมผวหนงกนปดไว ปากถงจะเลกกวารเปด (stoma) 1/8 นว อจจาระเขาไปสะสมอยในถง จะไมรวออกมาระคายเคองผว จนกวาจะมจ านวนมากพอ ประมาณ 1/3 จะเตมถงจะสามารถรวและซมออกมา ควรจะท าความสะอาดทนททมการรวซมออกมาของอจจาระ

4.3 ถาผ ปวยทมรเปดของล าไสทหนาทอง พยาบาลควรจะประเมน ความร ความสามารถ ในการปรบตว ความรสก และเรองเพศสมพนธ ชวยผ ปวยในการดแลตนเอง แกไขความรสกสญเสย สนบสนนใหมชวตตามปกต

4.4 ถาผ ปวยไมสามารถดแลตนเองได ควรสอนผดแลในการเปลยนถง การท าความสะอาด จนกวาผ ปวยพรอมทจะท าดวยตนเองได

4.5 กอนจ าหนายผ ปวยกลบบาน ผ ปวยควรท าความสะอาดและเปลยนถงไดเอง สอบถาม ปญหาตาง ๆ ผ ปวยอาจจะเชดตวหรออาบน าขณะมถงหรอเอาถงออกกได

4.6 ใหความมนใจแกผ ปวยถงการมกจกรรมไดตามปกตยกเวนการยกของหนกมากกวา 10 ปอนด หรอ 4 กโลกรม ควรหลกเลยง

4.7 ไมมอาหารเฉพาะโรค ใหดมน า 8 – 10 แกวตอวน ดมน าทสะอาดอาหารทควรระวง คอ อาหารพวกถว ขาวโพด เหด อาหารพวกนจะท าใหมการอดตนรเปด ผ ปวยมโอกาสเสยงตอการขาดน าและเกลอแร เพราะการดดซมอาหารพวกนในล าไสใหญ ซงถกตดขาดไปตองระวง

4.8 เปลยนถงกอนมเพศสมพนธ หรอสวมถงคลมเพอจะไดไมเหน เพราะรเปดล าไส หนาทองมผลตอจตใจของผ ปวยขณะมเพศสมพนธ ความกลวจะท าใหผ ปวยลดกจกรรมทางเพศ และความตองการทางเพศ ในผ ปวยเหลานควรใหค าปรกษา

4.9 การดแลผวหนงรอบ ๆ รเปด การดแลผวหนงเปนเรองส าคญ หลกเลยงสงทท าใหเกดการระคายเคอง ระวงขณะการเปลยนถง ควรแกะออกชา ๆ ดวยความระมดระวง

ผ ปวยทมการอกเสบของล าไส หรอไดรบการผาตดระบบทางเดนอาหารใชเวลาเปนเดอน เปนป หรอตลอดชวตจากปญหาการดดซมของสารอาหารทไมเพยงพอ อาจจะมการวางแผนใหสารน าทางหลอดเลอดเมอกลบไปบาน ผ ปวยเหลานควรไดรบการสอนการดแลตนเองจนกวาจะสามารถดแลตนเองได พยาบาลเยยมบานควรตดตามใหค าแนะน าผ ปวยใหดแลตนเองไดและสนบสนนการไมพงพาผ อน

โรคฝคณฑสตร (Anal fistula หรอ Fistula-in-ano)

โรคฝคณฑสตร (Anal fistula หรอ Fistula-in-ano) คอ โรคทดานในของทวารหนกเกดมรขนมา ซงรนเปนเสนทางทจะไปเชอมตอกบผวหนงภายนอกบรเวณแกมกน

สาเหตหลกเกดจากการเปนฝ/แผลรอบๆทวารหนกมากอน ผ ปวยจะมอาการปวดบรเวณแกมกนหรอขอบปากทวารหนก มน าเหลองไหลออกจากรทผวหนง หรออาจเปนหนองไหลออกมา มการอกเสบของเสนทางเชอมตอนแบบเปนๆ หายๆ การรกษาตองอาศยการผาตด ซงมหลายวธ โรคฝคณฑสตรพบไดในทกเชอชาต โดยอตราการเกดโรคประมาณ 9 คนตอประชากร 1 แสนคน เพศชายพบมากกวาเพศหญงประมาณ 2 เทา ผ ปวยสวนใหญจะอยในวยกลางคนไปถงจนถงผสงอาย

ทวารหนกมลกษณะอยางไร ทวารหนก หรอ Anus หรอ Anal canal คอสวนทตอมาจากล าไสตรง (Rectum) ซงเปนสวน

ปลายของล าไสใหญ (มลกษณะตรง จงไดชอวา ล าไสตรง) และเปดออกสภายนอก มความยาวประมาณ 2-3 เซนตเมตร ประกอบไปดวยชนเยอเมอกบผว (Mucosa) ชนใตเยอเมอกบผว (Submucosa) และชนของกลามเนอ บรเวณรอยตอของเยอบผวระหวางทวารหนกและล า ไสตรงนนเรยกวา dentate line ชนของกลามเนอทอยรอบทวารหนกแบงออกเปน 2 ชน คอชนหรดชนใน (Internal anal sphincter) และชนหรดชนนอก (External anal sphincter) กลามเนอของหรดชนในเปนชนดกลามเนอเรยบ (Smooth muscle คอ กลามเนอของอวยวะภายใน) ซงเราไมสามารถควบคมการท างานได สวนกลามเนอของหรด

ชนนอกเปนกลามเนอลาย (Striated muscle) ทเราสามารถควบคมการบบหดตวไดเมอตองการจะถายอจจาระนนเอง

บรเวณทวารหนกจะมตอมทผลตเมอก ซงเอาไวหลอลนเวลาถายอจจาระ ตอมเหลานจะมทงชนดทอยในชนใตเยอเมอกบผว และชนของกลามเนอหรด โดยตอมจะอยตรงบรเวณรอย ตอระหวางทวารหนกและล าไสตรง (Dentate line) อะไรคอสาเหต/ปจจยเสยงของโรคฝคณฑสตร

สาเหตหลกของการเกดฝคณฑสตร คอ เกดจากการเปนฝหนอง โดยเรมจากตอมผลตเมอกของทวารหนกเกดการอดตน ท าใหมโอกาสเกดการตดเชอตามมา เมอตดเชอกจะเกดการอกเสบ และพฒนากลายเปนฝหนองในทสด หนองทมปรมาณมากขนกจะคอยๆเซาะไปตามชนของกลามเนอของทวารหนก ชนของเนอเยอใตผวหนง และชนของผวหนงทอยบรเวณรอบๆทวารหนก จนกระทงแตกทะลออกสภายนอก กลายเปนเสนทางเชอมตอระหวางรของทวารหนกกบผวหนง เรยกวา Fistula

การศกษาพบวา หากมฝหนองเกดขนแลว โอกาสทจะเกดเปนชองทางเชอมตอนนมประมาณ 40-50% สาเหตอนๆทท าใหเกดเปน Fistula นอกจากการเปนฝแลว ไดแกเปนโรคล าไสอกเสบเรอรงชนด Crohn disease แผลรอยแยกขอบทวารหนก (แผลปรขอบทวารหนก) การตดเชอเอชไอว ตดเชอซฟลส ตดเชอวณโรค ตดเชอแบคทเรยบางชนด เชน Actinomycosis หรอ Chlamydia เปนโรคมะเรงทวารหนก หรอโรคมะเรงผวหนงบรเวณรอบปากทวารหนก เคยไดรบการฉายรงสรกษาบรเวณทองนอยและทวารหนก (ผลขางเคยงและวธดแลตนเองเมอฉายรงสรกษาบรเวณชองทอง และ/หรอองเชงกราน) มากอน หรอเคยไดรบอบตเหตบรเวณทวารหนก เปนตน โรคฝคณฑสตรมอาการอยางไร?

ผ ปวยโรคฝคณฑสตร จะมอาการปวดและบวมบรเวณแกมกน หรอบรเวณขอบรทวารหนก มน าเหลองซมออกมาจากรทผวหนง บางครงอาจมเลอดปน หรอเปนหนอง บางครงมอาการคนรอบๆรทผวหนงนได และผวหนงรอบๆร อาจเกดการอกเสบแดง ชองทางเชอมตอน บางครงอาจเกดการอดตนและตดเชอขนมา ท าใหเกดเปนฝหนอง ซงผ ปวยจะมอาการบวมและปวดมากทบรเวณแกมกนหรอขอบร/ปากทวารหนก หรออาจมอาการปวดขางในทวารหนก มกมไขรวมดวย ฝหนองเหลานในทสดกจะเซาะออกสภายนอกผานทางผวหนงบรเวณใกลรทวารหนก ซงอาจเปนการเซาะมาตามรเดม หรอเซาะไปตามทางใหมกได ดงนนในผ ปวยบางคนอาจมเสนทางเชอมตอออกสภายนอกไดหลายทาง แตสวนใหญจะมรเปดดานใน (ภายใน) ของทวารหนกเพยงรเดยว

a and b=Intersphincteric fistula

c=Transphincteric fistula

d=Suprasphincteric fistula

e=Extrasphincteric fistula

ฝคณฑสตรแบงออกเปน 4 ชนด โดยแบงตามเสนทางการเชอมตอ ซงจดแบง โดย A. G. Parks

(ศลยแพทยชาวองกฤษ) จงเรยกการแบงชนดนวา Parks classification system คอ Intersphincteric fistula เปนชนดทพบไดบอยทสด คอประมาณ 70% เรมตนจากการอกเสบท

ตอมผลตเมอก แลวกลายเปนฝหนองทบรเวณ Intersphincteric space (คอบรเวณทอยระหวางกลามเนอหรดชนในและชนนอก) หลงจากนนฝกเซาะลงไปยงดานลางและเปดออกสภายนอก บรเวณใกลๆกบรทวารหนก การเซาะของฝจนเกดเปนทางตดตอกบภาย นอกนน อาจเกดจากฝทแตกเอง หรอเกดจากการผาตดระบายหนองกได ฝคณฑสตรชนดนสา มารถใชนวตรวจคล าหาไดคอนขางงาย

Transphincteric fistula เปนชนดทพบไดรองลงมา คอประมาณ 25% เรมตนจากการอกเสบของตอมผลตเมอกเชนกน แตฝหนองทเกดจะทะลผานชนกลามเนอหรดชนนอก ดง นนเมอหนองแตกกจะเซาะผานกลามเนอหรดชนนอกออกมาสผวหนงดานนอกหางออกไปจากร /ปากทวารหนกมากกวาชนดแรก การใชนวตรวจคล าหาเสนทางของฝชนดนจะท าไดคอนขางยาก

Suprasphincteric fistula เปนชนดทพบไดนอย คอประมาณ 5% เรมตนจากการอกเสบของตอมเมอกเชนกน และเกดเปนฝหนองทบรเวณระหวางกลามเนอหรดชนในและชน นอก แตเมอหนองแตกออกจะเซาะขนไปดานบนในต าแหนงเหนอตอกลามเนอหรดชนนอก และเซาะกลบลงมาเปดออกสภายนอกทผวหนงซงหางออกไปจากร/ปากทวารหนกมากกวาชนดแรก การคล าตรวจหาเสนทางของฝชนดนท าไดคอนขางยากเชนกน

Extrasphincteric fistula เปนชนดทพบไดนอยมาก คอประมาณ 1% โดยอาจเกดจากการเปนฝคณฑสตรชนด Transphincteric fistula กอน แลวหนองกจะกดเซาะขนไปดานบนเหนอตอกลามเนอหรดชนนอกและแตกทะลเขาตรงสวนปลายๆของล าไสตรง (Rectum) หรออาจเกดจากสาเหตอนๆ นอกเหนอจากการเปนฝหนองตามทไดกลาวไปแลว การคล าตรวจหาเสนทางของฝชนดนท าไดยาก

แพทยวนจฉยโรคฝคณฑสตรไดอยางไร? แพทยวนจฉยโรคฝคณฑสตรโดย อาศยอาการรวมกบการตรวจรางกาย โดยการสงเกตหารอยบม

หรออาจจะเปนตมนนเลกๆ อยใกลๆกบรทวาร การตรวจหาน าเหลองทไหลซมออกมารวมกบการสอดนวมอเขาไปตรวจในทวารหนกเพอหารเปดภายในของทวารหนก และทศทางของชองทางเชอมตอ การกดและรดชองทวารหนกอาจจะชวยใหน าเหลองไหลซมออกมาสงเกตไดงายขน

หากตรวจหารเปดภายในทวารหนกไมเจอ หรอมรเปดภายนอกทบรเวณผวหนงหลายร หรอผ ปวยทไดรบการรกษาแลวกลบมาเปนอก ตองอาศยการตรวจพเศษเพมเตม ไดแก การฉดสเขาในรและถายเอกซเรยในทาตางๆ และ/หรอการใชหวเครองตรวจอลตราซาวนสอดเขาไปในรทวารและตรวจด หรอตรวจโดยการใชเอกซเรยคอมพวเตอร หรอคลนแมเหลกไฟฟาเอมอารไอ ตรวจภาพชองทองนอย/ทวารหนก เปนตน การรกษาโรคฝคณฑสตร แบงออกเปน

การรกษาฝหนองในระยะกอนทจะเปนฝคณฑสตร คอ การผาฝเพอระบายหนองออก รวมกบการใหยาปฏชวนะ ยาแกปวดลดไข รวมทงการดแลท าความสะอาดบรเวณทวารหนก การใชน าอนประคบชวยลดอาการบวมและอาการปวด ฝทระบายหนองออกแลว มโอกาสกลายเปนฝคณฑสตรไดประมาณ 40-50%

การรกษาฝคณฑสตร ในผ ปวยทไมไดมอาการใดๆปรากฏ แตตรวจพบรเปดและเสนทางเชอมตอโดยบงเอญจากการตรวจทวารหนกดวยสาเหตอนๆ ไมตองใหการรกษา แตส าหรบผ ปวยทมอาการตองใหการรกษาโดยการผาตด ซงมหลายเทคนควธ ไดแก

Fistulotomy ท าโดยการใสตวน าทาง (Probe) เขาไปทรเปดทผวหนงจนกระทงไปโผลออกทรเปดภายในทวารหนก แลวใชมดหรอจไฟฟากรดเปดเสนทางเชอมตอทงเสนทางใหทะลออกสภายนอก กลายเปนแผลเปด ซงตองใชเวลาดแลรกษาแผลประมาณ 4-5 สปดาห เนอเยอจงจะขนมาจนเตมแผล วธนจะใชกบฝคณฑสตรชนด intersphincteric fistula

Seton ligation วธนเหมาะส าหรบฝชนด Transphincteric fistula, Suprasphincteric fis tula, Extrasphincteric fistula, ฝคณฑสตรทมหลายเสนทางเชอมตอหลายเสนทาง ฝคณฑ สตรในผหญงทมรเปดอยดานบนตอรทวารหนก ฝคณฑสตรในผ ปวยโรคล าไสอกเสบเรอรง และผ ปวยทการหดรดตวของกลามเนอหรดไมด วธการคอการใชเสนไหม เสนใยทท าจากยาง หรอเสนใยทหดและยดได/อลาสตก (Elastic) ใสเขาไปในเสนทางเชอมตอแลวน าปลายทง 2 ปลายของเสนไหมออกมาผกรดทดานนอก หลงจากนนทกๆสปดาห แพทยจะนดผ ปวยมาเพอผกรดดงเสนไหมใหแนนขนไปเรอยๆ จนในทสดเสนไหมกจะท าหนาทเหมอนใบมดทคอยๆตดเนอเยอออกจนท าลายเสนทางการเชอมตอใหหายไปได โดยรวมจะใชเวลาประมาณ 6-8 สปดาห วธนจะคลายกบ Fistulotomy นนเอง เพยงแตใชเสนไหมแทน

มด และใชเวลาทนานกวามาก ทงนเพอลดการเกดภาวะแทรกซอนทส าคญหากใชวธ Fistulotomy ในผ ปวยกลมนคอ การกลนอจจาระไมได

Fistulectomy with mucosal advancement flap วธนใชในผ ปวยกลมเดยวกบผ ปวยกลมทใช Seton ligation ยกเวนในผ ปวยโรคล าไสอกเสบเรอรง วธการรกษาคลายกบ Fistulotomy แตจะตดสวนของเสนทางเชอมตอออกไปดวย แลวตามดวยการใชเนอเยอบางสวนจากล าไสตรง (Rectum) มาปดแผลและเยบซอมกลามเนอหรด

นอกจากนกยงมผคดคนเทคนควธใหมๆเพมขนมาเรอยๆ ไดแก การใช Fibrin glue ซงเปนกาวแบบหนง หรอใชสารเคมอนๆ ทมคณสมบตคลายกาว เชน Gore Bio-A fistula plug ฉดเขาไปในเสนทางเชอมตอเพอไปปดเสนทางนนเอง นอกจากนยงมวธอนๆ เชน LIFT technique, VAAFT technique เปนตน

ผ ปวยฝคณฑสตรทยงไมไดผาตดรกษา หากเกดเปนฝหนองก าเรบขนมา ตองรกษาฝหนองใหหายกอนโดยการกรดผาฝธรรมดาเพอระบายหนองออก และใหยาปฏชวนะ เมอฝหนองหายแลวจงน าผ ปวยไปผาตดรกษาตอไป โรคฝคณฑสตรรนแรงไหม มผลขางเคยงอยางไร

ความรนแรงและผลขางเคยงของฝคณฑสตร คอ เมอชองทางเชอมตออดตน และกลายเปนฝหนอง เชอโรคอาจลกลามเขาสกระแสเลอดและท าใหเกดผลขางเคยง คอภาวะตดเชอในกระแสเลอด (ภาวะพษเหตตดเชอ/ภาวะตดเชอในกระแสเลอด) ตามมาได

การผาตดแตละวธมโอกาสทจะเกดภาวะแทรกซอน/ผลขางเคยงทส าคญ คอการกลนอจจาระไมได โดยอตราการเกด ขนอยกบแตละเทคนควธ ผ ปวยทไดรบการผาตดรกษาไปแลว มโอกาสกลบมาเปนใหมไดอก โดยอตราการกลบเปนใหม ขนอยกบชนดของฝคณฑสตรและเทคนควธผาตดทใช การพยาบาล

ผ ปวยหลงการผาตดรกษา สามารถใหการรกษาแบบผ ปวยนอกได โดยผ ปวยตองท าความสะอาดแผลทกวนดวย การลางท าความสะอาดตามแพทยผาตดและพยาบาลแนะน า

1. การแชกนดวยน าอนประมาณ 15 นาท วนละ 2-3 ครง 2. การปองกนไมใหทองผกโดยการรบประทานผกผลไม หรอธญพชใหเพยงพอ หรอกนใย

อาหารส าเรจรปเสรม หรอใชยาระบาย 3. หลงถายอจจาระควรลางท าความสะอาดและซบใหแหงดวยทชชทออนนม 4. การรกษาความสะอาดแผล/ปากทวารหนก

5. การท าความสะอาดแผล/ปากทวารหนกหลงถายอจจาระทกครง ใชทชชทออนนม หรอทชชเปยกในการท าความสะอาด แชกนดวยน าอนดงไดกลาวแลวและปองกนอาการทองผก และอาการทองเสย

6. หากมฝหนองเกดขนบรเวณใกลๆร/ปากทวารหนก มอาการปวดและบวมบรเวณแกมกน หรอบรเวณขอบรทวารหนก มน า เหลองซมออกมาจากรทผวหนง ซงเปนอาการของฝคณฑสตร มแผลเรอรงบรเวณรอบๆปากทวารหนก อจจาระเปนเลอด เจบแผลมาก ควรรบพบแพทย เพอแยกวาไมใชแผลจากโรคมะเรง การปองกนโรคฝคณฑสตร คอ

การปองกนการเกดแผลบรเวณปากทวารหนกจากสาเหตตางๆดงกลาวแลวในหวขอสาเหต/ปจจยเสยง ทปองกนได เชน การปองกนโรคแผลรอยแยกขอบทวารหนก แผลปรขอบทวารหนก เปนตน

-กนผก และผลไมเพมมาก เพอปองกนอาการทองผก ทการเบงอจจาระเปนสาเหตใหเกดแผลบรเวณปากทวารหนกได

-ดมน าสะอาดอยางนอยวนละ 6-8 แกว เพอปองกนอาการทองผก -ใชทชชทออนนมในการท าความสะอาดหลงอจจาระเสมอ เพอปองกนการเกดแผล -รกษาความสะอาดบรเวณปากทวารหนกเสมอ และควรลางใหสะอาดทกครงหลงการอจจาระ

เพอปองกนการตดเชอในบรเวณปากทวารหนก เมอมแผลบรเวณปากทวารหนก ควรรบพบแพทยเพอการรกษาแตเนนๆ ไมปลอยใหแผลเรอรงจนเกดเปนหนอง

-รกษาสขอนามยพนฐาน (สขบญญตแหงชาต) เพอใหมรางกายแขงแรง ลดโอกาสในการตดเชอตางๆ

โรครดสดวงทวาร (Hemorrhoids หรอ Piles) โรครดสดวงทวาร (Hemorrhoids หรอ Piles) คอ โรคทเกดจากการอกเสบ และ/หรอการบวมของ

กลมเนอเยอหลอดเลอด (Vascular structures, เนอเยอทประกอบดวย หลอดเลอดด า หลอดเลอดแดง และเนอเยอเกยวพน) ทอยภายในทวารหนกและรอบๆปากทวารหนก โดยเนอเยอกลมนมหนาทชวยปกปองเนอเยอทวารหนกในชวงมการขบถายอจจาระ และชวยใหปากทวารหนกปดสนทชวงไมปวดถ ายอจจาระ ภายในทวารหนก (ทวารหนกอยตอจากล าไสตรง โดยล าไสตรง คอล าไสใหญตอนลางสด เปนล าไสใหญสวนทตอกบทวารหนก) จะมแนวเสนทเรยกวา เสนเดนเทท หรอเสนเพกทเนท (Dentate line หรอ Pectinate line) ซงเปนเสนแบงทวารหนกออกเปนสวนลางและสวน บน ทงนเมอเกดรดสดวงทวาร

ในสวนทอยใตตอเสนเดนเทท เรยกวา “โรครดสดวงภายนอก (External hemorrhoids)” และเมอเกดรดสดวงทวารเหนอตอเสนเดนเทท เรยกวา “โรครดส ดวงภายใน (Internal hemorrhoids)” โรครดสดวงทวารเปนโรคพบบอยโรคหนง ในสหรฐอเมรกาพบผ ปวยมอาการจากโรคนไดประมาณ 5% ของประชากรผใหญทงหมด โดยพบไดสงในชวงอาย 45-65 ป (อาจพบในเดก และในอายอนๆไดทกอาย ทงนขนกบสาเหต) โดยผหญงและผชายมโอกาสเกดโรคไดใกลเคยงกน

โรครดสดวงทวารเกดไดอยางไร? มปจจยเสยงจากอะไร?

สาเหตและปจจยเสยงส าคญของการเกดโรครดสดวงทวาร เกดจากกลมเนอเยอหลอดเลอดดงกลาวไดรบบาดเจบ และ/หรอมการหมนเวยนโลหต (เลอด) ไมดจากสาเหต/ปจจยเสยงตางๆจนกอใหเกดการโปงพอง บวม อกเสบ หรอเกดมลมเลอดในกลมเนอเยอดงกลาว ซงสาเหต/ปจจยเสยงทพบบอย คอ

ทองผก ท าใหตองเบงอจจาระเปนประจ า แรงเบงจะเพมความดน และ/หรอการบาดเจบในกลมเนอเยอหลอดเลอด สงผลใหหลอดเลอดโปงพอง หรอหลอดเลอดขอดไดงาย

ทองเสยเรอรง การอจจาระบอยๆจะเพมความดน และ/หรอการบาดเจบตอกลมเนอเยอหลอดเลอด เชนกน

การนงแชนานๆ รวมทงนงถายอจจาระนานๆ จะกดทบกลมเนอเยอหลอดเลอด จงเพมความดน/การบาดเจบตอกลมเนอเยอหลอดเลอด

อาย ผสงอายจะมการเสอมของเซลลตางๆ รวมทงของกลมเนอเยอหลอดเลอด หลอดเลอดจงโปงพองไดงาย

การตงครรภ เพราะน าหนกของครรภจะกดทบลงบนกลมเนอเยอหลอดเลอด เลอดจงไหลกลบหวใจลดลง จงคงอยในหลอดเลอด จงเกดหลอดเลอดบวมพองไดงาย

โรคอวนและน าหนกตวเกน สงผลใหเพมแรงดนในชองทองและในองเชงกรานสงขน เลอดจงคงในกลมเนอเยอหลอดเลอดเชนเดยวกบในหญงตงครรภ

การมเพศสมพนธทางทวารหนก จงเกดการกดเบยดทบ/บาดเจบตอกลมเนอเยอหลอดเลอดสวนนเรอรง จงมเลอดคงในหลอดเลอด เกดโปงพองไดงาย

โรคแตก าเนดทไมมลนปดเปด (Valve) ในหลอดเลอดด าในเนอเยอหลอดเลอดซงชวยในการไหลเวยนเลอด จงเกดภาวะเลอดคงในหลอดเลอด จงเกดหลอดเลอดโปงพองงาย อาจจากพนธกรรม เพราะพบโรคไดสงกวา เมอครอบครวมประวตเปนโรครดสดวงทวาร โรครดสดวงทวารมอาการอยางไร?

อาการพบบอยของโรครดสดวงภายนอก คอ มตงเนอสชมพคล าออกมาจากปากทวารหนกเมอทองผก หรอ ทองเสย เมอมลมเลอดเกดในหลอดเลอดทโปงพองจะกออาการปวด เจบ บวม และกออาการระคายเคองบรเวณรอบปากทวารหนก และอาการคน แตมกไมคอยพบมเลอดออกจากตงเนอน

อาการพบบอยของโรครดสดวงทวารภายใน คออจจาระเปนเลอด โดยไมมอาการปวดเจบ อจจาระมกเปนเลอดสด ออกหลงอจจาระสดแลว มกพบเลอดบนกระดาษช าระ เลอดทออกจะไมปนกบอจจาระ มกไมมมกปน และมกหยดไดเอง อาการเหลานจะเปนๆหายๆ เมอเปนมาก หลอดเลอดจะบวมมาก รวมทงเนอเยอเกยวพนรอบหลอดเลอดจะบวมออกมาถงปากทวารหนก เหนเปนกอนเนอนม ปลนโผลออกมานอกปากทวารหนก ซงในภาวะเชนน จะกออาการเจบปวดได ทงน โดยทวไปแบงความรนแรงของโรครดสดวงภายใน เปน 4 ระดบตามความรนแรง ไดแก

ระดบ 1 หลอดเลอดทโปงพอง ยงเกดอยภายในทวารหนกและล าไสตรง ระดบ 2 หลอดเลอด พรอมเนอเยอรอบๆหลอดเลอดปลนโผลออกมาทปากทวารหนกในขณะ

อจจาระ แตกอนเนอนสามารถกลบเขาไปภายในทวารหนกไดเองหลงสนสดอจจาระ ระดบ 3 กอนเนอไมกลบเขาภายในทวารหนก หลงสดอจจาระแลว แตสามารถใชนวดนกลบเขา

ไปได ระดบ 4 กอนเนอกลบเขาไปภายในทวารหนกไมได คางอยหนาปากทวารหนก ถงแมจะใชนวชวย

ดนแลวกตาม ซงระยะนผ ปวยจะเจบปวดมาก และควรตองรบพบแพทยเปนการฉกเฉน กอนทกอนเนอจะเนาตายจากการขาดเลอด แพทยวนจฉยโรครดสดวงทวารไดอยางไร?

แพทยวนจฉยโรครดสดวงทวารไดจาก ประวตอาการ การตรวจรางกาย การตรวจบรเวณกอนเนอ/ทวารหนก และการสองกลองตรวจทวารหนกและล าไสตรง ในบางครงอาจมการตดชนเนอเพอการตรวจทางพยาธวทยา เมอตองแยกจากโรคมะเรง รกษาโรครดสดวงทวารไดอยางไร?

แนวทางการรกษาโรครดสดวงทวาร ไดแก ปรบพฤตกรรมการใชชวตเพอลดปจจยเสยงตอการเพมความดนในกลมเนอเยอหลอดเลอดทเปนสาเหตของโรครดสดวงทวาร และการใชยาตางๆ เชน ยาทาลดอาการคน ยาเหนบทวารลดอาการบวม ปวด และยาแกปวด เปนตน

แตเมอการรกษาในลกษณะประคบประคองไมไดผล การรกษาขนตอไป คอ การรกษาทางศลยกรรม ทมหลายรปแบบ เชน การจดวยไฟฟา หรอ เลเซอร การฉดยาเขาหลอดเลอด เพอใหหลอดเลอดยบแฟบ การผกหลอดเลอด หรอการผาตดหลอดเลอด ทงน ขนกบความรน แรงของโรค ขอบงช และดลพนจของแพทย มผลขางเคยงจากโรครดสดวงทวารอยางไร?

ผลขางเคยง (ผลแทรกซอน) จากโรครดสดวงทวาร ไดแก ภาวะกลนอจจาระไมอย ทงนเพราะกลมเนอเยอหลอดเลอด เหลาน มหนาทชวยการปดตวของหรดปากทวารหนกในภาวะไมอจจาระ เมอเกดหลอดเลอดโปงพอง หรดปากทวารหนกจงปดไมสนท จงเกดการกลนอจจาระไมอย

ภาวะซด เมอมเลอดออกจากกลมเนอเยอหลอดเลอดเรอรง หรอบางครงเลอด ออกมากและไมสามารถหยดเองได ตองรบพบแพทยเปนการฉกเฉน

การตดเชอ อาจเกดเปนฝ หรอหนองในบรเวณกนได เมอกลมเนอเยอหลอดเลอดปลนออกนอกทวารหนกในระดบ 4 ซงเปนสาเหตใหหลอดเลอดขาดเลอด เกดการเนาตายของกลมเนอเยอหลอดเลอด สงผลใหเกดอาการเจบ ปวดอยางมาก ซงจดเปนภาวะฉกเฉนทตองพบแพทย เชนกน โรครดสดวงทวารรนแรงไหม? โรครดสดวงทวาร เปนโรคไมรนแรง มกไมเปนสาเหตใหเสยชวต แตเปนโรคเรอรง กออาการเปนๆหายเมอยงไมสามารถควบคมสาเหตหรอปจจยเสยงไดจงสงผลถงคณภาพชวต โดยเฉพาะเมอเกดผลขางเคยงดงกลาว ดแลตนเองอยางไร? ควรพบแพทยเมอไร? การดแลตนเองเมอเปนรดสดวงทวาร และการพบแพทย ไดแก ปฏบตตามแพทย พยาบาลแนะน า

1. ใสยาทาบรเวณกน/บรเวณรดสดวง หรอ เหนบยาตามแพทยแนะน า 2. กนยาตางๆ รวมทงยาแกปวดตามแพทยแนะน า 3. ดมน าสะอาดมากๆ อยางนอยวนละ 8-10 แกว เมอไมมโรคตองจ ากดน าดม เชน หวใจ

ลมเหลว เพอใหอจจาระออนนม และขบถายออกไดงาย 4. กนผก ผลไมชนดมกากใยสงมากๆ เชน ฝรง แอบเปล มะละกอสก เพอปองกนทองผก

ฝกอจจาระใหเปนเวลา ไมกลน และไมเบงอจจาระ

5. นงแชน าอนเสมอ อาจเปนเพยงน าอนธรรมดา หรอ น าดางทบทมอน หรอ อนๆ ตามแพทย/พยาบาลแนะน า ครงละ 10-15 นาท วนละประมาณ 2-3 ครง จะชวยบรรเทาอาการเจบปวด และอาการบวมไดด

6. เมอมกอนเนอบวมออกมาบรเวณกน อาจประคบดวยน าเยน ซงอาจชวยลดบวมได 7. ลางบรเวณกนดวยน าอน หรอ น าสะอาด รกษาใหสะอาดเสมอ แพทยหลายทานแนะน าวา

ไมจ าเปนตองใชสบ แตถาผ ปวยอยากใชสบ ควรเปนสบเดกออนเพอลดการระคายเคองตอกลมเนอเยอหลอดเลอดทก าลงบวม หรอมการอกเสบ

8. เมออจจาระ/ปสสาวะ ไมควรท าความสะอาดดวยกระดาษช าระทแขง ควรชบน า หรอ ใชกระดาษช าระชนดเปยก (มขายในทองตลาดแลว)

9. พยายามฝกไมเบงอจจาระ 10. ไมควรนง หรอ ยนนานๆ รวมทงนงสวมนานๆ ไมนงอานหนงสอนานๆขณะอจจาระ 11. ลดความอวน 12. เมอเลอดออกมาก ใชผาขนหนสะอาดกดบรเวณกนไวใหแนน ถาเลอดไมหยด ควรพบ

แพทยเปนการฉกเฉน 13. พบแพทยตามนดเสมอ และรบพบกอนนดเมอมอาการผดปกตไปจากเดม หรอ เมออาการ

ตางๆเลวลง หรอเมอกงวลในอาการ 14. พบแพทยเปนการฉกเฉนเสมอเมอ เลอดออกทางกนไมหยด หรอ เมอกอนเนอไมสามารถ

กลบเขาไปในทวารได อยาพยายามออกแรงดนกอนเนอ เพราะจะท าใหกอนเนอไดรบบาดเจบและบวมมากขน วธปองกนรดสดวงทวาร คอ วธการเดยวกบในการดแลตนเอง ทส าคญ ไดแก ปองกนทองผกดวยวธตางๆ

1. ไมนง ยนนานๆ ไมนงอานหนงสอนานๆขณะอจจาระ 2. เคลอนไหวรางกายเสมอ 3. ฝกเขาหองน าใหเปนเวลา ไมกลนอจจาระ และไมเบงอจจาระ 4. ลดความอวน

CA colon มะเรงล าไสใหญ

มะเรงล าไสใหญ เปนโรคทมอบตการณสงในประเทศแถบตะวนตก เชน สหรฐอเมรกา และ

ประเทศทางยโรป ในสหรฐอเมรกา ประชากรมโอกาสทจะเปนมะเรงล าไสใหญตลอดชวตประมาณรอยละ 6 หรอ 1 ตอ 20 ของประชากร ประมาณการวามผ ปวยรายใหมเกดขน 138,000 รายตอป และจะมผ ปวยเสยชวตจากมะเรงล าไสใหญประมาณ 60,000 คนตอป

ส าหรบประเทศไทย มะเรงล าไสใหญ มอบตการณต ากวาประเทศทพฒนาแลว จากสถตของสถานวทยามะเรง โรงพยาบาลศรราชพบวา มะเรงล าไสใหญ มอบตการณสงเปนอนดบ 4 ในเพศชาย (รองจากมะเรงตบ ปอด และ ตอมลกหมาก) สวนในเพศหญงพบมากเปนอนดบ 3 (รองจากมะเรงปากมดลกและ เตานม)

ใครมโอกาสเสยงสง

ถงแมวามะเรงล าไสใหญ อาจเกดขนไดในทกอาย แตอตราเสยงของการเกดมะเรงล าไสใหญ จะสงขนในผสงอาย ผ ปวยสวนใหญมกจะถกวนจฉยในชวงอายระหวาง 50-70 ป นอกจากนอตราเสยงจะเพมขนในผ ปวยทมประวตเปนโรคล าไสอกเสบบางชนด (Crohn’s disease และ Ulcerative colitis) ผ ทมประวตมตงเนองอก (Polyp) ในล าไสใหญ หรอมประวตโรคมะเรงล าไสใหญในครอบครว

อาการของมะเรงล าไสใหญ

มะเรงล าไสใหญจ านวนมากจะไมมอาการใหเหนในระยะแรกๆ จนกวาตวเนองอกจะมขนาดคอนขางใหญ หาก สามารถตรวจพบกอนเนองอกในระยะเรมแรกหรอพบในขณะทเปนตงเนองอก (Polyp) ผลการรกษาจะดและม โอกาสหายขาดได ดงนนจงมค าแนะน าใหมการตรวจคด กรองมะเรงล าไสใหญตงแตไมมอาการ

อาการของมะเรงล าไสใหญ ทพบบอย ไดแก อาการ ถายอจจาระมมกปน หรอมเลอดออกทางทวารหนก ม การถายอจจาระทผดปกตเกดขน เชน ทองผก ทองเสย ทไมหายหลงไดรบการรกษา หรอมทองผกสลบทองเสย อาการอนๆทอาจจะพบไดคอ น าหนกลด เบออาหาร ส าหรบมะเรงล าไสใหญสวนตนอาจตรวจพบวามอาการ ซดซงเกดจากการเสยเลอดโดยทไมมเลอดออกใน อจจาระใหเหนไดดวยตาเปลา อาจคล าพบกอนทบรเวณ ทองนอยดานขวา ผ ปวยบางรายอาจมาพบแพทยดวย อาการของล าไสอดตนซงจะมอาการปวดทอง ทองอด อาเจยน และถายอจจาระ หรอผายลมลดลง

การรกษา

มะเรงล าไสใหญ สามารถรกษาโดยการผาตดเอาล าไสสวนทมมะเรงรวมถงเสนเลอดและตอมน าเหลองบรเวณ เนองอกออก ในผ ปวยสวนใหญล าไสจะถกตอเขาหากนใหมและผ ปวยจะสามารถถายอจจาระทางทวารหนกได ตามปกต โดยปกตการผาตดจะท าผานแผลผาตดทางหนาทอง ในปจจบนศลยแพทยสามารถท าการผาตดโดย ใช กลอง(Laparoscopic Surgery) ในผ ปวยทมเนองอกขนาดเลก ซงจะท าใหแผลผาตดมขนาดเลกลงและ ผ ปวยจะมอาการปวดบรเวณแผลหลงผาตดลดลง

ถามะเรงเกดขนทบรเวณล าไสตรงสวนปลาย หรอทวารหนก และกอนเนองอกอยในระยะเรมแรก การผาตด สามารถท าไดโดยตดเอาเนองอกออกผานทางทวารหนก อยางไรกตามถากอนเนองอกมขนาดใหญและใกลปาก ทวารหนกมาก การผาตดอาจจะตองผาตดเอาทงล าไสตรงและทวารหนกออกทงหมด ท าใหไมสามารถตอล าไส เขาหากนได ผ ปวยกลมนจงจ าเปนตองมล าไสเทยมมาเปดทผนงหนาทองส าหรบการถายอจจาระ

หากตรวจพบวามะเรงกระจายไปทตอมน าเหลองแลว ผ ปวยควรไดรบการรกษาเพมเตมโดยการใหยาเคมบ าบด และถาเนองอกอยในต าแหนงล าไสตรงสวนปลายหรอทวารหนก ผ ปวยอาจจะตองไดรบการฉายรงสเพมเตม

ปองกนไดหรอไม

แนวทางการปองกนโรคนคอ ควรรบประทานอาหารทมกากใยสงเชน ผกและผลไม รวมไปถงอาหารทม สวนประกอบของไขมนต าจะชวยลดการเกดมะเรงล าไสใหญลดลง อยางไรกตามเปนทยอมรบวา การตรวจคด กรองสามารถปองกนการเกดมะเรงล าไสใหญได ในผ ทไมมอาการและไมมปจจยเสยงควร

เรมตนทอาย 50 ป ส าหรบผ ทมประวตมะเรงล าไสใหญในครอบครว ควรเรมตรวจคดกรองทอาย 40 ปหรอทอาย 5 ปกอนอายของคนในครอบครวทไดรบการวนจฉยวาเปนมะเรงล าไสใหญ สวนผ ทมประวตเปนล าไสอกเสบชนด Crohn’s disease และ Ulcerative colitis หรอ ผ ปวยทมตงเนองอกจ านวนมาก (Polyposis Coli) การตรวจอาจเรมในอายทเรวขนโดยสามารถปรกษาแพทยของทานได

วธการตรวจคดกรองมะเรงล าไสใหญมหลายวธดงน

• การสองกลองล าไสใหญ (Colonoscopy) ทก 5 ถง 10 ป หรอ

• ตรวจอจจาระหาเลอดทมองไมเหนดวยตาเปลา (Fecal Occult Blood Test) ทกป หรอ

• การสองกลองล าไสใหญสวนปลาย (Sigmoidoscopy) รวมกบ การตรวจสวนแปงล าไสใหญ (Barium Enema) ทก 5 ป

จะเหนไดวาการตรวจคดกรองมความส าคญ เนองจากกอนทจะเกดเปนมะเรงล าไสใหญขน จะมความผดปกตเรมจากการเกดมตงเนองอก (Polyp) ขนมากอน ดงนนถาสามารถสองกลองล าไสใหญและตรวจพบตงเนองอกไดตงแตไมมอาการ แพทยจะสามารถตดตงเนองอกผานทางกลอง (Polypectomy) โดยไมตองท าผาตดซงจะเปนการปองกนการเกดเปนมะเรงขน

เอกสารอางอง

1) ปรญญา ทวชยการ. ต ารามะเรงล าไสใหญและทวารหนก เลม 1 (TEXTBOOK OF CANCER OF COLON, RECTUM AND ANUS) : 2554

2) สถาบนมะเรงแหงชาต กระทรวงสาธารณสข. แนวทางการตรวจคดกรอง วนจฉย และรกษาโรคมะเรงล าไสใหญและไสตรง. โรงพมพพระพทธศาสนาแหงชาต. 2552.

3) มาลน ปยะชนวรรณ. การดแลผปวยมะเรงล าไส. สบคนจาก http://www.feidathai.com/?name=knowledge&file=readknowledge&id=263. 2549.

4) ธาราทพย ศภชลาทพย. การพยาบาลผ ปวยมะเรงล าไสใหญ : กรณศกษา. กรงเทพฯ : โรงพยาบาลราชวถ. 2541.

5) ชมนาด วรรณพรศร. การพยาบาลผใหญ. กรงเทพฯ : ธนาเพส. 2551. 6) ไพบลย สทธวรรณ.ล าไสใหญโปงพองแตก าเนด ใน:กมารศลยศาสตร.ไพบลย สทธวรรณ

บรรณาธการ. กรงเทพมหานคร เรอนแกวการพมพ, 2536;364-387 7) สจนดา รมศรทอง. พยาธสรรวทยาทางการพยาบาล เลม 1. 2554.